Juridisch Magazine
In Casu - jaargang 16, nummer 2, december 2008 – In Casu is een uitgave van de Juridische Faculteitsverening Groningen – www.jfvgroningen.nl
In Casu
@ De koper van de buit, gaat niet vrijuit! @ De juridische bezwering van kwakzalverij
Het gevecht tegen de lucratieve handel in valse hoop
Kantoorspecials @ DLA Piper @ PlasBossinade @ Dirkzwager advocaten & notarissen Interview @ Afdeling Rechtsbescherming Gemeente Groningen
English rules. De zakenwereld is veroverd door de Engelse taal. Ook het Nederlands recht moet je steeds vaker kunnen uitleggen in het Engels. De Brauw organiseert een business course waar je echt iets aan hebt: Legal English. Schrijf je in op werkenbijdebrauw.nl/legalenglish.
BRAINS IN BUSINESS
Bij de opening van het academisch jaar kreeg Douwe Breimer (een Fries uit Oudemirdum) de Ubbo Emmius penning, die eens in de 5 jaar wordt uitgereikt aan een uitzonderlijke wetenschapper. Hij is alumnus van de Rijksuniversiteit Groningen, gepromoveerd in Nijmegen en hoogleraar in Leiden, het laatst als rector magnificus en collegevoorzitter van deze universiteit. Hij ontving eredoctoraten van de Universiteit van Gent, de Universiteit van Uppsala, de Semmelweiss Universiteit te Boedapest, de Universiteit van Navarra in Pamplona, de Hoshi Universiteit in Tokio, de Universiteit van Londen en de Universiteit van Montréal. Hij heeft erepenning van de gemeente Leiden en diverse Koninklijke onderscheidingen. Bij gelegenheid van de uitreiking van die penning, was hij getooid met alle versierselen en onderscheidingen die hij in zijn leven had ontvangen. Hij zag er bij de uitreiking als een ware paradijsvogel uit. Een kerstboom talen, richtinggevend waren: • Niet lullen, maar doen (deze spreuk sprak hij in het Fries uit,
maar ik kan die Friese zin niet meer reproduceren’. • Le hasard ne favorise que les esprits prepares. oftewel: Luck favors only
the prepared mind. Het geluk bevoordeelt alleen de voorbereide geest. • Think globaly, act lokaly. Denk werelds en handel locaal.
Die drie spreuken geef ik u in overweging. Wie niet handelt naar wat hij zegt valt vroeg genoeg door de mand. Voorbereiding is het halve werk als het gaat om het succesvol benutten van kansen. Wie ver wil komen zal niet alleen visie moeten hebben, maar ook rekening moeten houden met zijn omgeving. Wat hebben Nederlandse studenten het goed. In weinig landen op de wereld krijg je betaald als je studeert of promoveert. De kroegen sluiten niet in Groningen. De mensen zijn vriendelijk. Life is easy. Een Canadese student had daar een kort commentaar op: Lucky basterds! Leon Verstappen, Decaan Faculteit der Rechtsgeleerdheid Rijksuniversiteit Groningen
3
met onderscheidingen. Hij gaf in zijn dankwoord aan dat in zijn leven een drietal spreuken, in verschillende JFV In Casu - december 2008 -
Voorwoord Voorwoord
Hoogvliegers gezocht! www.werkenbijbirdenbird.nl ww
‘‘We Werken bij Bird & Bird betekent werken op topniveau, met z’n allen iets moois op opbouwen en tegelijkertijd samen een leu tijd hebben!’ leuke Linda Brouwer | advocaat Intellectuele Eigendom
Bird & Bird is een snelgroeiend internationaal advocaten-
Werken bij Bird & Bird doe je in teamverband, zowel bin-
kantoor dat verschillende disciplines – variërend van
nen kantoor als internationaal. Vaak is het aanpakken,
fiscaal tot intellectueel eigendomsrecht – verenigt onder
maar we hechten veel waarde aan een goede onderlinge
één dak. Wij zijn actief in hightech en gereguleerde mark-
sfeer waarin ook tijd is voor ontspanning. In de praktijk
ten als: telecom, IT, life sciences, media, energy, internet
betekent dit een unieke werk- en leeromgeving, die je
en electronics.
loopbaan een vliegende start kan geven. Zo’n begin is het
Net als onze cliënten ontwikkelen we ons voortdurend en
halve werk. De rest is aan jou.
is onze blik altijd op de toekomst gericht. Daarom zijn we
Meer weten? Ga dan naar www.werkenbijbirdenbird.nl of
op zoek naar talenten (m/v) die hogerop willen en voor
neem contact op met onze recruiter Anne-Rose Vincente,
wie zelfs the sky geen limit is.
tel. 070 35 38 800 of per e-mail: recruitment@twobirds.com.
International law firm
Beste Lezer, Het is weer winter. Dat betekent kou, regen en voor de meesten van ons hard studeren in de UB. Van al dat studeren moet je van tijd tot tijd natuurlijk even een pauze nemen. Gelukkig is er weer een goedgevulde nieuwe In Casu die je in deze drukke tijd wat afleiding kan bezorgen! De In Casu belicht onderwerpen die je tijdens je studie niet snel tegen komt. Ook in dit nummer is er weer veel variatie. Zo is er geschreven over werkgeversaansprakelijkheid, kwakzalverij en excessieve bonussen bij grote bedrijven. Ook is er in dit nummer een nieuwe rubriek opgenomen. In Achter de deur van kun je alles lezen over mensen die bezig zijn met promoveren aan de RUG en biedt zo een kijk op een kant van de universiteit die niet veel mensen kennen: de universiteit als onderzoeksinstituut.
organiseert. Kortom: een nummer waar je lang van kan genieten! Ik wens je veel plezier met lezen. Vriendelijke groet, Nienke Bernard Eindredacteur In Casu
In Casu redactie ‘08-’09 Karianne Baumann - Nienke Bernard - Wiert Jan Berghuis - Beatrice Brown - Etiënne Dijkhorst - Michaël Dol Fréderique Fagel - Saskia Fikkers - Jorrit de Haan - Michiel Hietkamp - Frederieke Guljé - Klaas Jelle de Jong - Jorien Piël - Lisa Pieters Irene Timmermans - Tetske Welling - Luuk Wieringh - Sanne van der Schors
5
Natuurlijk ontbreken ook dit keer de vaste rubrieken Student and the city, Herbesproken en In Casu Rogat niet. Ook kun je in het JFV katern en het JFV Carièrreboard katern informatie vinden over activiteiten die je JFV
JFV In Casu - december 2008 -
VanVoorwoord de redactie
Colofon en adverteerdersindex Juridisch magazine In Casu Jaargang 16, nummer 2, december 2008 Hoofdredactie Karianne Baumann Eindredactie Nienke Bernard Etiënne Dijkhorst
Inhoudsopgave Voorwoord door de decaan van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid Rijksuniversiteit Groningen
3
Van de redactie
5
10
14
Redactioneel @ De uitingsvrijheid van de pers versus haar verantwoordelijkheid De uitingsvrijheid van de pers versus haar verantwoordelijkheid. Dagelijks slaat men wel een tijdschrift of
Redactie Wiert Jan Berghuis Beatrice Brown Michaël Dol Fréderique Fagel Saskia Fikkers Jorrit de Haan Michiel Hietkamp Frederieke Guljé Klaas Jelle de Jong Jorien Piël Lisa Pieters Irene Timmermans Tetske Welling Luuk Wieringh Sanne van der Schors
@ De criminele rechtspersoon
ISSN 3388-8803
@ Executiegeschillen, een nieuw tijdperk?
glossy open, waarin men alles kan lezen over de privé-levens van de door ons zo beminde beroemdheden en de daarbij behorende roddels. Maar mag de roddelpers zijn persvrijheid in combinatie met zijn uitingsvrijheid zo aanwenden dat het personen in hun eer en goede naam aantast?
Artikel 51 Wetboek van Strafrecht erkent niet alleen natuurlijke personen als plegers van strafbare feiten, maar ook expliciet rechtspersonen. Het feit dat een constructie op papier als bijvoorbeeld een besloten vennootschap een strafbaar feit kan plegen, is al moeilijk te bevatten, hoe is dan het (functionele) daderschap van een rechtspersoon vast te stellen?
Het standaardarrest Ritzen/Hoekstra is reeds 25 jaar maatgevend bij de beoordeling van executiegeschil-
Copyright In Casu Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Oplage 3300 Uitgever Juridische Faculteitsvereniging Groningen Bezoekadres: Turftorenstraat 17 Postadres: Oude Kijk in ‘t Jatstraat 26 9712 EK Groningen Tel: 050-3635783 Fax: 050-3636947 E-mail: jfv@jfvgroningen.nl Websites: www.jfvgroningen.nl www.jfvcarriereboard.nl Vormgeving en druk OCC crossmedia www.occ-crossmedia.nl
Werkgeversaansprakelijkheid in kort bestek; een analytisch overzicht
18
22
@ Bij het overkomen van een bedrijfsongeval is het voor de werknemer (ondermeer) de vraag hoe ver de werkgeversaansprakelijkheid reikt en of de werkgever aan zijn zorgplicht heeft voldaan. Dit artikel poogt
een beknopt overzicht te geven van de zaken die spelen rond de werkgeversaansprakelijkheid. De Uniforme openbare voorbereidingsprocedure De overheid neemt besluiten die een grote impact op ons dagelijks leven kunnen hebben. Met de Uniforme
26
@ openbare voorbereidingsprocedure uit afdeling 3.4 Algemene wet bestuurrecht is geprobeerd de inspraakrechten van de te waarborgen en het besluitvormingsproces van het bestuursorgaan te stroomlijnen.
De juridische bezwering van kwakzalverij. Het gevecht tegen de lucratieve handel in valse hoop
30
@ Doorgaans worden wij Nederlanders beschouwd als een nuchter volkje. Echter, waar het kwakzalverij betreft blijken Nederlanders gewillige slachtoffers. Lichttherapie, Moermandieet, magneetveldtherapie, de
Abonnementen Abonnementenprijs inclusief portokosten per jaar: €25,-. Mail voor meer informatie naar Meike Davids: vicevoorzitter@jfvgroningen.nl.
hun glazen bol zagen oplichters de lacune in het gezondheidsrecht en daarop speelden zij handig in.
In de In Casu van jaargang 16, nummer 1, in het stuk van de In Casu Rogat, is de hele eerste paragraaf ‘Europa in de Grondwet’ geschreven door prof. dr. Wim J.M. Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht/professor of Constitutional and Administrative Law.
len, heeft het arrest de tand des tijds doorstaan?
Foto omslag iStock
Adverteerdersindex AKD Prinsen Van Wijmen Bird & Bird Boekel De Nerée CMS Derks Star Busmann De Brauw Blackstone Westbroek Dirkzwager advocaten & notarissen DLA Piper Ekelmans & Meijer Advocaten Freshfields Bruckhaus Deringer Houthoff Buruma JFV CarrièreBoard Kennedy Van der Laan Linklaters NautaDutilh Nysingh advocaten-notarissen PlasBossinade Poelmann van den Broek advocaten RAIO Rusell Advocaten Simmons & Simmons Stibbe
biostabil 2000, ingestraald water, gebed en meditatie: geen kwaal lijkt resistent tegen de kwakzalver. In @ Stop het grote graaien!
34
Excessieve, oftewel buitensporige, beloningen worden door het grote publiek al tijden verafschuwd. Rijkman Groenink bijvoorbeeld, ontving voor het verkopen van ABN AMRO een beloning van 26 miljoen euro. Zwakke commissarissen houden dit niet tegen en aandeelhouders profiteren mee in deze situaties. De politiek reageert met fiscale maatregelen. Verrijking of aanfluiting? In Casu Rogat @ De beroepseed in de advocatuur heeft zijn betekenis verloren Door de advocateneed af te leggen beloven of zweren beginnende advocaten dat zij zich aan bepaalde gedragsnormen zullen houden. Maar in hoeverre speelt deze afgelegde eed nog een rol in hun verdere loopbaan?
38
Student and the City @ “De koper van de buit, gaat niet vrijuit!”
40
Het plegen van heling is een misdrijf, maar wordt met de grootste regelmaat uitgevoerd. Studenten vormen in Groningen een belangrijke groep bij het plegen van heling van fietsen. Op het eerste gezicht lijkt dit een hoop pluspunten met zich mee te brengen: financieel voordeel wordt verschaft en de koop wordt je door zwervers recht-
streeks aangeboden. Echter, schijn bedriegt: de gevolgen zijn aanzienlijk zowel op korte als op lange termijn. Herbesproken @ Werkgeversaansprakelijkheid voor een ongeval van een werknemer Verkeersongevallen zijn met de toegenomen mobiliteit en de steeds drukker wordende wegen een veel-
44
voorkomend verschijnsel. Niet alleen in de privé-sfeer, maar ook in de uitoefening van het werk is men vaak genoodzaakt om aan het verkeer deel te nemen. Een punt van discussie is of en in welke gevallen de
werkgever aansprakelijk gehouden kan worden indien een werknemer een verkeersongeval veroorzaakt. Het arrest Vonk/Van der Hoeven spitst zich toe op deze kwestie. Achter de deur van... @ Promoveren met Irene Visser Interview @ Afdeling Rechtsbescherming gemeente Groningen
48
De afdeling Rechtsbescherming van de gemeente Groningen neemt een groot deel van de bezwaarschriften uit deze gemeente in behandeling. Hoe werkt de bezwaarschriftprocedure en wat doet deze
afdeling precies? @ Vraag & Antwoord
50
In het dagelijks leven zijn er heel wat dingen die je je afvraagt. Stel je hebt een verkeersbord in huis hangen en hebt het niet voor 1 oktober ingeleverd. Welk risico loop je en wat moet je doen? Of Wanneer is er sprake van een ‘verstoring van het woongenot?’ Deze en andere vragen worden beantwoord in de rubriek Vraag & Antwoord. Column De mooiste tijd van je leven?
54
JFV katern @ Woordje van bestuur
56
@ Fotopagina
57
@ Verslag JFV activiteiten
58
@ Fotopagina
60
JFV CarrièreBoard Katern @ Voorwoord commissaris JFV CarrièreBoard
62
@ Fotopagina
63
@ Verslag JFV CarrièreBoard activiteit
64
@ Recruitmentagenda
66
Inhoudelijke Bijdrage @ Kennedy Van der Laan
70
@ Poelmann van den Broek advocaten
74
Kantoorspecials @ Dirkzwager advocaten & notarissen
78
@ PlasBossinade
80
@ DLA Piper
85
JFV In Casu - december 2008 -
7
46
Talent beperkt zich zelden tot één tak van sport
Boekel De Nerée zoekt fanatieke advocaat-stagiaires en kandidaat-notarissen De ambitie om te winnen is ook in ons vak onontbeerlijk. Boekel De Nerée is daarom voortdurend op zoek naar talentvolle mensen die hun voorsprong nóg verder willen vergroten. Wil jij ook op het hoogste niveau presteren, dan zorgen wij voor de juiste faciliteiten en de beste coaches. Klaar om in te stappen? Kijk voor meer informatie op www.boekeldeneree.nl Boekel De Nerée, advocaten en notarissen; hoofdsponsor van de Koninklijke Nederlandsche Roeibond Gustav Mahlerplein 2 1082 MA Amsterdam (020) 795 39 53
Overzicht
Redactioneel @ Redactioneel @ De uitingsvrijheid van de pers versus haar verantwoordelijkheid @ De criminele rechtspersoon @ Executiegeschillen, een nieuw tijdperk? @ Werkgeversaansprakelijkheid in kort bestek; een analytisch overzicht @ De Uniforme openbare voorbereidingsprocedure @ De juridische bezwering van kwakzalverij, 9
Het gevecht tegen de lucratieve handel in valse hoop JFV In Casu - december 2008 -
@ Stop het grote graaien
@ In Casu Rogat De beroepseed in de advocatuur heeft zijn betekenis verloren
@ Student and the City “De koper van de buit, gaat niet vrijuit!”
@ Herbesproken Werkgeversaansprakelijkheid voor een ongeval van een werknemer
@ Achter de deur van…
Promoveren met Irene Visser @ Interview
Afdeling Rechtsbescherming gemeente Groningen @ Vraag en Antwoord @ Column De mooiste tijd van je leven? @
Redactioneel Door Beatrice Brown
De uitingsvrijheid van de pers versus haar verantwoordelijkheid Kan een roddelblad of glossy zomaar een verhaal over een bekend persoon publiceren, dat gebaseerd is op een leugen met als gevolg dat de persoon in zijn eer of goede naam wordt aangetast of zijn er grenzen aan de pers- en de daarmee samenhangende uitingsvrijheid van roddelbladen en glossy`s? En hoe kun je hierbij als gedupeerde je recht halen? De vraag die centraal staat, luidt als volgt: hoe ver kan en mag de roddelpers gaan en op welke wijze wordt deze branche aangesproken, indien zij haar grenzen overschrijdt?
In dit artikel wordt eerst ingegaan op de uitingsvrijheid
Het artikel omvat een repressieve werking. Dit is af te lei-
van de pers in artikel 7 Grondwet (hierna: GW) en arti-
den uit de woorden ‘behoudens ieders verantwoordelijk-
kel 10 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
heid…’ Dit geeft tevens aan dat de grenzen van dit grond-
(hierna: EVRM). Vervolgens zal het gaan over een arrest
recht in formele wetten kunnen worden weergeven. Ook
met betrekking tot de uitingsvrijheid. Daarna zal de
kan de rechter een gepubliceerd stuk achteraf toetsen
onrechtmatige daadsactie van de pers behandeld wor-
met eventueel een rectificatie tot gevolg.
den. Ten slotte wordt de rechtsbescherming van bena-
deelden besproken.
Uitleg artikel 10 EVRM 1. Een ieder heeft recht op vrijheid van meningsuiting.
Uitleg artikel 7 Gw
Dit recht omvat de vrijheid een mening te koesteren
1. Niemand heeft voorafgaand verlof nodig om door de
en de vrijheid om inlichtingen of denkbeelden te ont-
drukpers gedachten of gevoelens te openbaren, be-
vangen of te verstrekken, zonder inmenging van enig
houdens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.
openbaar gezag en ongeacht grenzen. Dit artikel belet
2. De wet stelt regels omtrent radio en televisie. Er is
staten niet radio-omroep-, bioscoop- of televisieon-
geen voorafgaand toezicht op de inhoud van een ra-
dernemingen te onderwerpen aan een systeem van
dio- of televisieuitzending.
vergunningen.
3. Voor het openbaren van gedachten of gevoelens
2. Daar de uitoefening van deze vrijheden plichten en
door andere dan in de voorgaande leden genoemde
verantwoordelijkheden met zich brengt, kan zij wor-
middelen heeft niemand voorafgaand verlof nodig
den onderworpen aan bepaalde formaliteiten, voor-
wegens de inhoud daarvan, behoudens ieders ver-
waarden, beperkingen of sancties, die bij de wet zijn
antwoordelijkheid volgens de wet. De wet kan het
voorzien en die in een democratische samenleving
geven van vertoningen toegankelijk voor personen
noodzakelijk zijn in het belang van de nationale veilig-
jonger dan zestien jaar regelen ter bescherming van
heid, territoriale integriteit of openbare veiligheid, het
de goede zeden.
voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten,
4. De voorgaande leden zijn niet van toepassing op het maken van handelsreclame.
de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, de bescherming van de goede naam of de rechten van anderen, om de verspreiding van vertrouwelijke mede-
Het artikel omvat de uitingsvrijheid. Ook wel gezien als
delingen te voorkomen of om het gezag en de onpartij-
dé peiler van een democratische rechtsstaat. De manier
digheid van de rechterlijke macht te waarborgen.
waarop dit recht gewaarborgd wordt, valt niet duidelijk af te leiden uit de redactie van het artikel. Daarnaast komt
Het artikel behoort tot de niet-absolute rechten, met als
de uitingsvrijheid door middel van de drukpers goed
gevolg dat er beperkingen op de uitingsvrijheid mogelijk
tot zijn recht in het artikel. De redactie van dit artikel is
zijn. De beperkingen worden hierbij door de nationaal
sinds 1848 onveranderd gebleven, maar de interpreta-
wettelijke voorschriften van een lidstaat bepaald en niet
tie en reikwijdte van het artikel is alsmaar door de Hoge
door het verdragsrecht. Het verdragsrecht geldt als een
Raad uitgebreid. Zo heeft de Hoge Raad een letterlijke
minimale waarborg ten opzichte van de nationale wet-
interpretatie van artikel 7 Gw afgewezen.1
geving. De bescherming van dit artikel is in verschillende
opzichten groter, dan de bescherming die artikel 7 Gw biedt. Er wordt bijvoorbeeld geen onderscheid gemaakt in de communicatiemiddelen. Daarnaast krijgt de handelsreclame meer bescherming. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: EHRM) heeft in zijn jurisprudentie een aantal beperkingen op de uitingsvrijheid aangebracht. Beperkingen zijn alleen mogelijk, indien ze zijn voorzien bij wet. De wet dient hierbij wel nauwkeurig en toegankelijk te zijn. Ook dient een beperking noodzakelijk te zijn in een democratische rechtsstaat ter bescherming van de in lid één genoemde belangen.2 De beperking van de uitingsvrijheid moet dus een legitiem doel dienen. De belangen onder
“De benadeelde moet na een rechtszaak het gevoel hebben dat deze zijn recht heeft behaald!”
lid 1 dienen hierbij eng te worden geïnterpreteerd. Dit houdt in dat een rechter rectificatie alleen mag vorderen, indien dit noodzakelijk is in
Een uitspraak van de EHRM met betrekking tot de uitingsvrijheid
pers. Dit is vastgesteld door de commissie-Dommering. Als benadeelde
Prinses Caroline van Monaco heeft een rechtszaak bij het EHRM aan-
kun je jouw recht halen via een rechtszaak of via een buitenrechtelijke
hangig gemaakt betreffende het feit dat bepaalde foto’s van haar en
wijze, zoals de Raad van Journalistiek. Maar deze rechtsmiddelen heb-
haar kinderen waren gepubliceerd. Het resultaat van haar rechtszaak
ben niet de gewenste effecten op het gedrag van de pers.
11
een democratische rechtsstaat.
ropa. Het EHRM oordeelde namelijk dat ‘public figures’ zelfs in het
De rechter kan de volgende vorderingen toewijzen: een rectificatie of
openbare leven een aanspraak hebben op hun privé-leven. Het Hof
een schadevergoeding. De toewijzing van deze sancties geschiedt al-
heeft hierbij wel een onderscheid gemaakt tussen beeld en tekst. Met
leen als er sprake is van een onrechtmatige daad, dan wel onrechtma-
betrekking tot beeld, zoals foto’s dienen de media zich terughouden-
tigheid van een betreffende uiting. Allereerst de rectificatie, dit lijkt op
der op te stellen dan met betrekking tot tekst.3 Ook is door het Hof
het eerste gezicht een mooi rechtsmiddel om je recht te halen, maar
vastgesteld dat er een fundamenteel verschil bestaat tussen bericht-
het kwaad is meestal al geschied. Het corrigeert de oorspronkelijke
geving van algemeen belang en publicaties die alleen de nieuwsgie-
tekst, maar vaak heeft een artikel al een bepaalde indruk op de lezers
righeid naar de privé-levens van beroemdheden bevredigen. Wanneer
achtergelaten. Daar komt nog eens bij dat een rectificatie onmogelijk
sprake is van berichtgeving van algemeen belang, dan kan de persvrij-
alle lezers van de oorspronkelijke artikel zal bereiken. Ook is het mo-
heid het winnen van het recht op privacy.
gelijk dat een rectificatie averechts zal werken. Daarnaast heb je de
JFV In Casu - december 2008 -
was een arrest met verstrekkende gevolgen voor de roddelpers in Eu-
schadevergoeding, dit lijkt een mooie sanctie te zijn, maar ook dat
Beperking uitingsvrijheid door een onrechtmatige daadsactie
is slechts uiterlijke schijn. Wanneer je als benadeelde namelijk een
De uitingsvrijheid wordt beperkt door de onrechtmatige daadsactie
goeding niet opweegt tegen de gemaakte kosten. Met als gevolg dat
van artikel 6:162 Burgerlijk Wetboek (hierna: BW). De vordering tot rec-
een benadeelde niet zoveel met een rechtszaak bewerkstelligen kan.
tificatie is hiermee onlosmakelijk verbonden, deze is opgenomen in
De buitengerechtelijke wijze biedt ook weinig soelaas, aangezien de
artikel 6:167 BW. De rechter stelt vast, of er sprake is van (on)rechtma-
Raad van Journalistiek geen rectificatie of schadevergoeding kan toe-
tigheid van een uiting of concrete inhoud, aan de hand van de zorgvul-
wijzen. De benadeelde kan slechts zijn gelijk krijgen en eventueel een
digheidsverplichting van het medium ten opzichte van de betrokkene.
correctie als het betreffende persorgaan daartoe bereid is. Ook heeft
Hierbij worden de belangen van een benadeelde ten opzichte van
de Raad niet veel steun van de persorganen, waardoor zijn invloed
het persorgaan afgewogen. Is er sprake van onrechtmatigheid, dan
niet groot is. De Raad is daarentegen wel laagdrempelig.5
schadevergoeding toegewezen krijgt, zal al gauw blijken dat de ver-
vloeit daaruit een verbintenis tot schadevergoeding van de door de uiting ontstane schade aan iemands eer en/of goede naam. Volgens
Met betrekking tot de rechtsbescherming van beroemdheden tegen ui-
het EHRM omvat de verbintenis tot schadevergoeding een repressieve
tingen van de pers is het nog slechter gesteld. Dit heeft mede te maken
beperking van de uitingsvrijheid. Ook kan de rechter een rectificatie
met het feit dat beroemdheden deels in hun werkzaamheden afhanke-
toewijzen, maar hiervan is slechts sprake als de betreffende uiting on-
lijk zijn van de pers. Dit zorgt ervoor dat beroemdheden meestal geen
rechtmatig wordt geacht. Dit is tevens een repressieve beperking van
conflicten aan willen gaan met de pers. Bovendien heeft een rechtszaak
de uitingsvrijheid. De rectificatie houdt in dat een persorgaan wordt
of buitengerechtelijke wijze van genoegdoening sneller een nadelige
verplicht tot het doen van een uiting met een specifieke inhoud. De
keerzijde voor ze. Het zou namelijk sneller hun reputatie of privacy kun-
rectificatie beperkt de uitingsvrijheid van de pers meer dan de ver-
nen schaden, doordat meer publiciteit aan de zaak wordt besteed.6
plichting tot het geven van een vergoeding aan de benadeelde.
4
De rechtsmiddelen die de betrokkenen dus hebben, zijn niet toereikend,
De rechtsbescherming van benadeelden
aangezien ze niet het gewenste effect hebben op de pers. De schade-
Met betrekking tot de rechtsbescherming is het slecht gesteld voor
vergoedingen zijn eenvoudig te voldoen voor een persorgaan, waardoor
benadeelden van artikelen met een lasterlijke inhoud. Er is namelijk
deze niet snel geneigd zal zijn voorzichtiger met zijn uitingsvrijheid om
sprake van een afwezigheid van effectieve rechtsbescherming tegen de
te gaan. De hoogte van de schadevergoeding heeft te maken met het feit
@
dat perszaken meestal immateriële schade gaan. Voor dit soort schade
zaak of ander procedure instelt tegen een persorgaan. De rechtsmid-
worden nooit hoge vergoedingen toegekend. Verder heeft een rectifica-
delen zijn namelijk ontoereikend en de verhouding tussen de kosten
tie ook niet het gewenste schrikeffect. Het is slechts het plaatsen van
en baten is onredelijk. Er moet dus het een en ander gebeuren aan de
correctie. Het kost geen enkele moeite. Ook is de pers niet snel geneigd
rechtsbescherming. Terugkomend op de vraag of de (roddel)pers haar
om anders om te gaan met zijn uitingsvrijheid, aangezien er niet veel
uitingsvrijheid zo mag aanwenden dat het mensen in hun eer en ge-
rechtszaken of andere procedures tegen ze lopen. De rechtsbescherming
voel aantast luidt het antwoord als volgt. Het antwoord hierop is nee,
door de rechter of een buitengerechtelijke instantie is namelijk niet toe-
voorzover het een onrechtmatigheid betreft. Daarentegen kan de (rod-
reikend. Het kost de betrokkene vaak meer dan het oplevert, waardoor
del)pers wel met veel uitingen wegkomen, aangezien een benadeelde
deze minder vaak een procedure tegen een persorgaan zal starten.
geen goede rechtsbescherming heeft. Kortom er is een beperking aan de uitingsvrijheid. Het is echter nog de vraag of de pers een bepaalde
Betere rechtsbescherming
druk oftewel verantwoordelijkheid zal gaan voelen, waardoor deze
Zoals al eerder is vastgesteld, wordt de pers niet afgeschrikt door de
haar uitingsvrijheid met enige zorgvuldigheid zal gaan aanwenden.
rechtsmiddelen die door een benadeelde kunnen worden ingesteld en de sancties die daaruit kunnen volgen. De schadevergoedingen zijn te laag, waardoor het niet als een straf wordt ervaren door de persorganen en een rectificatie is eenvoudig te plaatsen. Bovendien heeft een rectificatie meestal niet het gewenste resultaat voor de betrokkene. De
12
een betere toegang tot het recht voor een benadeelde van een artikel
JFV In Casu - december 2008 -
verbeterpunten met betrekking tot de rechtsbescherming zijn dan ook die naar zijn/of haar mening in zijn/of haar eer of goede naam is aangetast. Hierbij moet men denken aan een betere verhouding van de kosten en baten (hogere schadevergoedingen). De benadeelde moet na een rechtszaak het gevoel hebben dat deze zijn of haar recht heeft gehaald! Er moet geen sprake zijn van een uitkomst, waarbij de benadeelde in het gelijk wordt gesteld, maar waarbij er niet effectief tegen de pers kan worden opgetreden, omdat de sancties niet straffend werken. Ook moet er meer overeenstemming zijn met de toegang tot het recht in vergelijking met andere zaken. Met andere zaken bedoelt men andere zaken met kleine schades, zoals schadevorderingen met betrekking tot
1
M. Bulk, Rectificatie en uitingsvrijheid. Een onderzoek
vernieling. Dit soort zaken belandt namelijk bij de kantonrechter, terwijl
naar de civielrechtelijke aansprakelijkheid voor
perszaken bij de gewone rechter terecht komen. Dit houdt in dat een de
onrechtmatige uitingen, Deventer: Kluwer 1998, p. 27.
benadeelde van perszaken zich moet doen vertegenwoordigen, terwijl
2 M. Bulk , Rectificatie en uitingsvrijheid. Een onderzoek
de benadeelde bij een kantonrechter zichzelf kan vertegenwoordigen.7
naar de civielrechtelijke aansprakelijkheid voor
Verder moet de buitengerechtelijke wijze effectiever worden gemaakt.
onrechtmatige uitingen, Deventer: Kluwer 1998, p.50-53.
Dat houdt in dat bijvoorbeeld de Raad van Journalistiek meer bevoegd-
3 http://www.njcm.nl, jurisprudentie, EHRM,
heden toebedeeld moet krijgen. De Raad moet meer aanzien en invloed
jurisprudentie archief, EHRM 24 juni 2004 (nr.
bij de persorganen krijgen, waardoor deze effectiever kan optreden.
59320/00), Von Hannover tegen Duitsland 4 M. Bulk, Rectificatie en uitingsvrijheid. Een onderzoek
Conclusie
naar de civielrechtelijke aansprakelijkheid voor
Een benadeelde van een gepubliceerd stuk heeft momenteel geen
onrechtmatige uitingen, Deventer Kluwer 1998, p. 55-56.
goede rechtspositie. Dit heeft te maken met het feit dat de rechtsbe-
5 Dolf van Harinxma, ‘Gebrekkige verantwoordings-
scherming ontoereikend is. Met het oog op artikel 7 Gw en artikel 10
mechanismen pers, iets aan doen of maar zo laten?’,
EVRM wordt de uitingsbevoegdheid van de pers beperkt in die zin dat
Mediaforum 2007, p. 267.
de pers niet alle uitlatingen kan doen. De uitingsvrijheid wordt in zo-
6 Dolf van Harinxma, ‘Gebrekkige verantwoordings-
verre beperkt dat een beperking bij wet voorzien moet zijn en in een
mechanismen pers, iets aan doen of maar zo laten?’,
democratische rechtsstaat noodzakelijk moet zijn. Het EHRM heeft ook
Mediaforum 2007, p. 268.
met betrekking tot de uitingsvrijheid vastgesteld dat de (roddel)pers
7 Dolf van Harinxma, ‘Gebrekkige verantwoordings-
artikelen mag publiceren over bijvoorbeeld het privé-leven van een
mechanismen pers, iets aan doen of maar zo laten?’,
‘public figure’ indien dit het algemeen belang dient. Het moet wel bij-
Mediaforum 2007, p. 268 en 272.
dragen aan het publieke debat. Ook heeft het EHRM vastgesteld dat de pers terughoudender moet zijn met het publiceren van beeldmateriaal van ‘public figures’ oftewel van beroemdheden. Met betrekking tot de
Afbeeldingen
(on)rechtmatigheid van een uiting of concrete inhoud kunnen we vast-
http://www.wereldomroep.nl/assets/images/prive.jpg
stellen dat dit aan de zorgvuldigheidsnormen wordt getoetst. Verder is
http://www.wereldomroep.nl/images/assets/13030241
het met de rechtsbescherming van een benadeelde niet goed gesteld. Het rechtssysteem benadeelt namelijk een particulier die een rechts-
Belicht je talent in de CMS DSB Academy 2009 Zet jezelf in de spotlights... in Londen! Je bent in de eindfase van je studie, hebt veel kennis opgedaan in de collegebanken en zou je vaardigheden verder willen ontwikkelen. Deelname aan de CMS DSB Academy 2009 kan je hierbij helpen. Op 5 februari 2009 start de CMS DSB Academy. De driedaagse business course die je net dat beetje extra geeft voor een briljante start. Tijdens de Academy krijg je de kans om je vaardigheden zoals presenteren, onderhandelen en adviseren te ontwikkelen. Praktische vaardigheden die onmisbaar zijn voor een goed jurist. Ook ga je in teamverband de belangen van jouw cli毛nten verdedigen. De vaardigheden die je in de diverse trainingen opdoet, kun je hier meteen bij gebruiken.
Weet jouw team zich het beste in de spotlights te zetten? Dan vertrek je naar Engeland voor een nadere kennismaking met ons kantoor in Londen. Zit jij in de laatste fase van je studie Nederlands, Fiscaal of Notarieel recht? Schrijf je dan v贸贸r 1 januari 2009 in voor de CMS DSB Academy 2009. Wees er snel bij, want vol is vol! Aanmelden kan door je motivatie, c.v. en cijferlijst te sturen aan het recruitmentteam: Natalie Bakker & Laura Schaap T 030 2121 114 E recruitment@cms-dsb.com Ga voor meer informatie naar www.cms-dsb.com
Redactioneel Door Lisa Pieters
De criminele rechtspersoon Het vroegere strafrecht, en dan spreken we over het strafrecht van de achttiende en negentiende eeuw, was uitsluitend gebaseerd op natuurlijke personen. Er werd uitgegaan van de ‘gewilde spierbeweging’. Het ging hier om een fysiek handelingsbegrip, waarbij het ‘doen’ centraal stond. Alleen degene die eigenhandig het delict had begaan, was pleger van het delict.1 Dit stuitte uiteraard op problemen, aangezien er ook feiten werden (en worden) gepleegd door middel van een ander persoon. Dit plegen van een feit door middel van een ander persoon wordt aangeduid als het functionele daderschap. Op deze manier werd het daderschap en daarmee het strafrecht verbreed.
Niet alleen de fysieke dader, maar ook de functionele
omstandigheden in aanmerking. De gedraging, oftewel
dader, zoals degene die aan de touwtjes trekt (bestuur-
de mazen verkleinen, vond plaats in het kader van de
der, werkgever), valt dus onder het daderschapsbegrip.2
normale bedrijfsvoering van de verdachte, namelijk de
Sinds 1976 is het strafrecht alleen ook nog uitgebreid
visserij. De verboden gedraging was de verdachte dien-
met de erkenning van de strafrechtelijke rechtssubjec-
stig geweest, oftewel de verdachte had er baat bij. Het
tiviteit van de rechtspersoon.3 Artikel 51 Wetboek van
aanbrengen van de touwtjes geschiedde door personen,
Strafrecht (hierna: Sr) erkent niet alleen natuurlijke
die werkzaam waren ten behoeve van de rechtspersoon.4
personen als plegers van strafbare feiten, maar ook
Deze omstandigheden (beter bekend als de ‘Drijfmest-
expliciet rechtspersonen. Het feit dat een constructie
criteria’; waarover later meer) werden in acht genomen
op papier als bijvoorbeeld een besloten vennootschap
voor de toerekening van de gedraging aan de BV. De BV
(hierna: BV) een strafbaar feit kan plegen, is al moeilijk
is daarvoor door het Gerechtshof te Arnhem veroordeeld.
te bevatten, hoe is dan het (functionele) daderschap van
Dit arrest is een belangrijk voorbeeld voor de kwestie
een rechtspersoon vast te stellen?
hoe een rechtspersoon nu veroordeeld kan worden door gedragingen van anderen. Tevens is dit arrest het eerste
Arrest Versperde mazen
dat gewezen is, met inachtneming van de omstandighe-
In deze zaak ging het om een BV, de reder van een viskot-
den uit het Drijfmestarrest.
ter. Samen met de kapitein en de overige bemanningsleden, wordt de visserij uitgeoefend. Ter vervanging is
Probleem
het mogelijk dat een ander, een opstapper, aan een
Zoals uit artikel 51 Sr en bovengenoemd arrest blijkt,
vaart van de viskotter deelneemt. In casu was dat ook
kunnen strafbare feiten worden begaan door natuurlijke
het geval. Toen is er aan het licht gekomen dat aan de
personen én rechtspersonen. Dit lag vroeger wel anders,
netten voorzieningen waren aangebracht die niet waren
de wetgever van 1881 vond dat een rechtspersoon geen
toegestaan. De BV werd vervolgens verdacht van het
strafbaar feit kon begaan (‘universitas delinquere nong
‘medeplegen van een overtreding van een voorschrift ge-
potest’). Na 1881 veranderde dit door in bepaalde geval-
steld krachtens art. 3a lid 1 van de Visserijwet 1963’. Het
len de mogelijkheid te bieden door rechtspersonen straf-
was verboden ‘voorzieningen aan netten aan te brengen
baar te kunnen stellen. Dit ging alleen met name over de
die de mazen enig deel van het net kunnen versperren
strafbaarheid van de leidinggevende functionarissen. In
of de feitelijke afmetingen daarvan kunnen verkleinen’.
1950 werd een belangrijk artikel ingevoerd, artikel 15 Wet
De verdachte (de BV) zou tezamen en in vereniging met
op de economische delicten (hierna: WED), dit was nodig
anderen touwtjes in of aan sleepnetten hebben beves-
omdat ondernemers hun activiteiten steeds meer gingen
tigd om de mazen van de netten te verkleinen. De ge-
onderbrengen in rechtspersonen, om zo het strafrecht te
draging in de tenlastelegging werd aan de verdachte toe-
omzeilen.5 Met de invoering van artikel 51 Sr in 1976 is
gerekend. De Hoge Raad (hierna: HR) nam daarbij drie
het zo dat de rechtspersoon pleger van een delict kan
zijn, maar ook middellijke dader, medepleger, uitlokker en medeplichtige.6 Bovendien kan een rechtspersoon wegens het begaan van een strafbaar feit worden vervolgd en gestraft. Een belangrijke vraag die meteen rijst is, hoe is het daderschap van een rechtspersoon vast te stellen? Het vaststellen van een verboden gedraging bij een natuurlijk persoon levert niet zo vaak een probleem op, voor de rechtspersoon als dader ligt dat anders. De rechtspersoon is eigenlijk een juridische constructie, iets wat bestaat op papier.7 Daarom is een gedraging van een rechtspersoon moeilijk vast te stellen. Een rechtspersoon kan logischerwijs alleen functioneel dader zijn, de strafbare feiten worden gepleegd door andere personen (tussenpersonen), oftewel natuurlijke personen. Door middel van toerekening zullen handelingen van natuurlijke personen kunnen gelden als handelingen van de rechtspersoon. Om een gedraging van bijv. een afdelingschef toe te rekenen aan de rechtspersoon, is het Drijfmestarrest8 van belang. In dit arrest
“Het probleem omtrent het vinden van opzet en schuld bij de rechtspersoon, heeft uiteraard te maken met het feit dat er geen sprake is van een geestesgesteldheid van de rechtspersoon.”
geeft de HR een handvat van omstandigheden die van belang kunnen zijn voor toerekening van de desbetreffende verboden gedraging aan de rechtspersoon. Alvorens hier op in te gaan, eerst een bespreking uitgemaakt of de desbetreffende gedraging heeft plaatsgevonden in
15
van het Drijfmestarrest.
Arrest Drijfmest
conclusie worden getrokken dat er sprake is van daderschap van de
Een BV is eigenaar van een stuk grond. Deze grond wordt in opdracht
rechtspersoon. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als een werknemer
van de BV beheerd door de verdachte. In opdracht van de verdachte
van een bedrijf afvalstoffen loost in een rivier gelegen achter het pand
wordt het stuk grond feitelijk beheerd door iemand anders, diegene
van het bedrijf. Aangezien het gaat om handelen uit hoofde van een
is ook in loondienst bij de BV. Op het stuk grond is door onbekenden
dienstbetrekking, zou al gesproken kunnen worden van ‘in de sfeer
drijfmest geplaatst en die was vervolgens niet ondergewerkt. De ver-
van de rechtspersoon’. Uiteindelijk zou dit de rechtspersoon kunnen
dachte is daarvoor vervolgd.
worden toegerekend, waardoor de verboden handeling als de zijne
JFV In Casu - december 2008 -
de sfeer van de rechtspersoon. Als dat het geval is, kan daaruit de
kan worden beschouwd. In dit arrest komt naar voren dat een rechtspersoon aangemerkt kan worden als dader van een strafbaar feit, als de desbetreffende gedra-
Voorop dient te worden gesteld dat het hier eigenlijk niet gaat om
ging redelijkerwijs aan hem kan worden toegerekend. Dit hangt vol-
strikte criteria die in elk geval toegepast dienen te worden. Het gaat
gens de HR af van de concrete omstandigheden van het geval, waar-
hier om omstandigheden, waardoor er sprake kan zijn van een gedra-
onder ook de aard van de verboden gedraging valt. Een belangrijk
ging in de sfeer van de rechtspersoon. Dit kan het geval zijn bij één of
oriëntatiepunt hierbij is of de gedraging heeft plaatsgevonden, dan
meer van de genoemde omstandigheden. Aan de ene omstandigheid
wel is verricht in de sfeer van de rechtspersoon. Om dit vast te kunnen
zal door de rechter meer gewicht worden toegekend in de ene zaak,
stellen heeft de HR de bekende Drijfmestcriteria gevormd:
dan in de andere. Hieruit blijkt hoe casuïstisch de toepassing van de
- Het gaat om een handelen of nalaten van iemand die hetzij uit hoof-
omstandigheden is. Een dominante omstandigheid is het niet (of juist
de van een dienstbetrekking hetzij uit anderen hoofde werkzaam is
wel) betrachten van zorg. Als er in een concreet geval sprake is van
ten behoeve van de rechtspersoon.
een geslaagd beroep op zorgvuldig gedrag, dan is het aannemen van
- De gedraging past in de normale bedrijfsvoering van de rechtspersoon
het daderschap van de rechtspersoon op basis van een andere om-
- De gedraging is de rechtspersoon dienstig geweest in het door hem
standigheid uitgesloten.11
uitgeoefende bedrijf. - De rechtspersoon mocht erover beschikken of de gedraging al dan
Opzet en schuld
niet zou plaatsvinden en zodanig of vergelijkbaar gedrag blijkens de
Nu is vastgesteld hoe een verboden gedraging, in dit geval een bloot
feitelijke gang van zaken door de rechtspersoon aanvaard of placht
feit, kan worden toegerekend aan een rechtspersoon door middel van
te worden aanvaard. Onder aanvaarden is mede begrepen het niet
het Drijfmestarrest, rijst de vraag hoe het dan zit met de subjectieve
betrachten van zorg die in redelijkheid van de rechtspersoon kon
bestanddelen van bepaalde delictsomschrijvingen? Hoe dient opzet
worden gevergd met het ook op de voorkoming van de gedraging.9
te worden vastgesteld bij de rechtspersoon? En kan opzet of schuld
Dit arrest van de HR is van grote betekenis geweest voor het dader-
persoon? Het probleem omtrent het vinden van opzet en schuld bij
schap van de rechtspersoon. Daarbij is het aanvaardingscriterium
de rechtspersoon, heeft uiteraard te maken met het feit dat er geen
uit het IJzerdraadarrest10 (van groot belang voor het functionele da-
sprake is van een geestesgesteldheid van de rechtspersoon.
van bijvoorbeeld een werknemer worden toegerekend aan de rechts-
derschap bij natuurlijke personen) verruimd met het niet betrachten van zorg. Dit criterium wordt nog zo goed als letterlijk genoemd in de
De vraag of een dergelijk subjectief bestanddeel in een concreet geval
vierde omstandigheid van het Drijfmestarrest. Aan de hand van de
kan worden toegerekend aan de rechtspersoon, hangt af van de interne
omstandigheden van het Drijfmestarrest zal per zaak moeten worden
organisatie van de rechtspersoon en van de taak en de verantwoorde-
@
lijkheid van die natuurlijke persoon.12 Onder bepaalde omstandigheden
heeft plaatsgevonden in de ‘sfeer van de rechtspersoon’, en vervol-
kunnen deze subjectieve elementen aan de rechtspersoon zelf worden
gens als dat het geval is de gedraging toe te rekenen aan de rechtsper-
toegerekend. Het verschil met voorgaande opmerking is, dat er twee
soon. Deze tussenstap wordt niet expliciet meer aangehouden.Deze
soorten toerekening zijn. Er is een mogelijkheid om opzet (of schuld)
genoemde omstandigheden zijn niet ‘limitatief’, mogelijk kunnen ook
van een natuurlijk persoon toe te rekenen aan de rechtspersoon, maar
andere omstandigheden bijdragen aan het wel of niet toerekenen van
het kan ook dat opzet van een natuurlijk persoon aangemerkt kan wor-
een verboden gedraging aan de rechtspersoon. Duidelijk is, zoals blijkt
den als opzet van de rechtspersoon. De toerekening van opzet op deze
uit de praktijk, dat de HR lang niet alle omstandigheden elke keer aan-
mogelijke manieren geldt in principe hetzelfde voor schuld (culpa). Het
wezig acht, dan wel gewicht daaraan toekent. Soms is één omstandig-
opzet of de schuld van de rechtspersoon biedt de minste problemen
heid of enkelen al voldoende om toerekening aan te nemen.
wanneer de aanwezigheid ervan kan blijken uit een door het bestuur van de rechtspersoon genomen besluit. Het bestuur is een soort van psyche van de rechtspersoon, het bestuur bepaalt namelijk de wil. Als er met het nemen van een besluit wetten worden overtreden, en het besluit wordt toch ten uitvoer gebracht, dan is het opzet van het bestuur als het opzet van de rechtspersoon aan te merken.13 Voor de toerekening van de (verboden) gedraging aan de rechtsper-
16
geval sinds het IJzerdraadarrest. Dit dient uiteraard wel te worden vast-
JFV In Casu - december 2008 -
soon is geen opzet (of schuld) van de rechtspersoon vereist, dit is het gesteld bij de rechtspersoon als de delictsomschrijving een dergelijk subjectief bestanddeel noemt.14 Zoals dat dus het geval is bij misdrijven en soms bij overtredingen. Tot slot ter verduidelijking het volgende: voor de strafbaarheid van de rechtspersoon is het niet alleen puur kijken naar de omstandigheden van het Drijfmestarrest. Het is niet zo dat als er aan één omstandigheid of enkele omstandigheden is voldaan, dat er sprake is van toerekening van de desbetreffende gedraging aan de rechtspersoon, en dus direct daderschap van de rechtspersoon. Voor de echte strafbaarheid van de rechtspersoon zijn er drie punten van belang. Allereerst
1 J.M. van Bemmelen & Th.W. van Veen, Het materiële strafrecht, Deventer: Kluwer 2003, p. 251. 2 W.H. Vellinga, Daderschap van natuurlijke personen en rechtspersonen (Hoorcollege Groningen RUG), Groningen: 12 september 2008. 3 J.B.J. van der Leij (red.), Plegen en Deelnemen,
het punt van het normadressaatschap, is de rechtspersoon geadres-
Groningen: Kluwer 2007, p. 32.
seerde van de norm? Het gaat er dus om of het mogelijk is volgens
4 HR 29 maart 2005, LJN AR7619
de delictsomschrijving of een rechtspersoon het delict kan plegen.
5 C.P.M. Cleiren & J.F. Nijboer (red.), Tekst &
Ten tweede gaat het om de vraag of de verboden gedraging door een natuurlijk persoon verricht, aan de rechtspersoon kan worden toegerekend? Voor de uitleg van dit punt verwijs ik naar de bovenstaande tekst, het gaat hier om de toepassing van de omstandigheden van het genoemde Drijfmestarrest. Als laatste punt is van belang of het
Commentaar Strafrecht, Deventer: Kluwer 2008. 6 C.P.M. Cleiren & J.F. Nijboer (red.), Tekst & Commentaar Strafrecht, Deventer: Kluwer 2008. 7 J.de Hullu, Materieel Strafrecht, Deventer: Kluwer 2006, p. 157.
bestanddeel opzet of schuld kan worden bewezen (in ieder geval bij
8 HR 21 oktober 2003, LJN AF7938.
misdrijven).15
9 HR 21 oktober 2003, LJN AF7938. 10 HR 23 februari 1954, NJ 1954, 378.
Conclusie Centraal stond de vraag hoe het daderschap bij een rechtspersoon is vast te stellen, en met name hoe een verboden gedraging toegerekend dient te worden aan de rechtspersoon. Dit vanwege het feit dat artikel 51 Sr sinds 1976 naast natuurlijke personen, ook rechtspersonen noemt voor het begaan van strafbare feiten.
11 J.B.J. van der Leij (red.), Plegen en Deelnemen, Groningen: Kluwer 2007, p. 61. 12 J.B.J. van der Leij (red.), Plegen en Deelnemen, Groningen: Kluwer 2007, p. 66. 13 R.A. Torringa, De rechtspersoon als dader; strafbaar leidinggeven aan rechtspersonen, Arnhem: Gouda Quint 1988.
Hierbij is, zoals eerder genoemd, het Drijfmestarrest van grote betekenis. De HR heeft hierin een antwoord gegeven op het probleem wanneer een (verboden) gedraging in redelijkheid aan de rechtspersoon kan worden toegerekend.16 Duidelijk is dat de vier ‘criteria’ die de HR noemt, zijn aan te duiden als omstandigheden. Per zaak dient te worden bekeken of en zo ja welke omstandigheden van toepassing zijn om het daderschap van de rechtspersoon vast te stellen. Officieel zijn deze omstandigheden van belang om vast te stellen of een gedraging
14 C.P.M. Cleiren & J.F. Nijboer (red.), Tekst & Commentaar Strafrecht, Deventer: Kluwer 2008. 15 C.P.M. Cleiren & J.F. Nijboer (red.), Tekst & Commentaar Strafrecht, Deventer: Kluwer 2008. 16 J.B.J. van der Leij (red.), Plegen en Deelnemen, Groningen: Kluwer 2007, p. 63.
We gaan alle procestalenten van Nederland voor de rechter slepen.
We zoeken procestalent. Mensen die carrière willen maken in de
voor de rechter. We leren je welke vragen je een getuige moet stellen,
rechtszaal. Bij wie het pleiten in het bloed zit. En die daarom niet altijd
of juist niet. Hoe je een rechter tijdens je pleidooi kunt overtuigen.
achter hun bureau willen blijven zitten, maar ook regelmatig voor de
En hoe je met je cliĂŤnt moet omgaan. Het echte werk dus.
rechter willen staan. Ben jij zo iemand? Schrijf je dan in voor de
Het programma van de dag en het inschrijfformulier vind je op www.
Procestalentendag op vrijdag 6 maart 2009. Die dag slepen we je
procestalentendag.nl.
Het pleiten zit ons in het bloed.
Redactioneel Door Luuk Wieringh
Executiegeschillen, een nieuw tijdperk? Naar aanleiding van de tenuitvoerlegging van een gerechtelijke uitspraak kunnen allerhande geschillen rijzen. Dat deze stelling niet zuiver imaginair is wordt bevestigd door de grote hoeveelheid jurisprudentie op dit gebied. De wet heeft in zodanige gevallen voorzien door middel van artikel 438 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (hierna: Rv). Het arrest Ritzen/ Hoekstra geldt sinds lange tijd als een standaardarrest wat betreft de toepassing van het artikel. Inmiddels is een kwart eeuw verstreken. De vraag is dan ook wat het effect van dit tijdsverloop en de daaraan inherente grote hoeveelheid jurisprudentie op de rechtsregel van Ritzen/Hoekstra is.
Artikel 438 Rv geeft een regeling wat betreft geschil-
der en de eisers tot cassatie, de echtelieden Ritzen en
len die zich naar aanleiding van een tenuitvoerlegging,
Vandeberg als huurders. Deze vordering is toegewezen
althans het voornemen daartoe, manifesteren. In de
en het vonnis is uitvoerbaar bij voorraad verklaard.
praktijk wordt in vele gevallen waar de wet dit toestaat
Hoekstra wilde overgaan tot ontruiming krachtens dit
uitvoerbaarheid bij voorraad gevorderd.1 Hiermee neemt
vonnis, echter de huurders vorderden in cassatie sta-
het aantal executiegeschillen toe. Uitgangspunt bij een
king van de executie. Door de eisers was inmiddels ho-
executiegeschil is dat de rechtbank in eerste aanleg be-
ger beroep ingesteld. Tot in het ingestelde hoger beroep
voegd is. Indien het verkrijgen van een spoedeisende
zou zijn beslist werd daarom schorsing van executie
voorlopige voorziening gewenst is, biedt lid 2 uitkomst.
gevorderd. Hoekstra heeft tegen deze vordering verweer
In het betreffende lid is bepaald dat in een zodanig ge-
gevoerd, hierdoor is de vordering afgewezen. Tegen dit
val de voorzieningenrechter be-
vonnis hebben Ritzen en Van-
voegd is. De instantie waarbij
deberg hoger beroep ingesteld,
de executoriale titel is verwor-
het hof heeft het vonnis be-
ven is niet van belang. Het doet
krachtigd. Tot slot hebben de
niet ter zake of dit de rechtbank
echtelieden vervolgens beroep
is geweest of een hoger college
in cassatie ingesteld, teneinde
als het hof of de Hoge Raad.
ontruiming te voorkomen.
De rechter die over een executiegeschil oordeelt, laat het
Vereenvoudigd kwam het er op
geĂŤxecuteerde of te executeren
neer dat er sprake was van exe-
vonnis formeel intact.2 Voor het
cutie van een vonnis waartegen
beantwoorden van de vraag op
was geappelleerd, het vonnis
welke gronden en onder welke
was uitvoerbaar bij voorraad
voorwaarden de rechter in een
verklaard. De vraag die tijdens
dergelijk geval mag ingrijpen is het arrest Ritzen/Hoekstra van belang.3 Met dit arrest
het geschil rees, was onder welke voorwaarden de geĂŤxecuteerde zich kan verweren
zijn sinds enige decennia de kaders voor het ingrijpen in
tegen de executie. Uitgangspunt in een zodanige situatie
executiegeschillen bepaald.
is de bevoegdheid van de executant tot tenuitvoerlegging van het vonnis. In meer algemene zin geldt dit voor alle
De casus
tenuitvoerleggingen. Dit laatste is door de Hoge Raad
Het verloop van de casus is als volgt. Ritzen en Vande-
bepaald in het arrest Doopsgezind Verzorgingstehuis/
berg vorderen in cassatie het staken van de ontruiming
Leerentvelt.4 De Hoge Raad overweegt in het arrest dat
van de door Ritzen en Vandeberg bewoonde woning. De
het wettelijk stelsel is gebaseerd op het uitgangspunt
verweerder in cassatie, Hoekstra, heeft ontbinding ge-
dat de tenuitvoerlegging van een executoriale titel zo min
vorderd van de overeenkomst tussen hem als verhuur-
mogelijk moet worden belemmerd, en dat hier slechts
uitzondering op mogelijk is wanneer er sprake is van zwaarwegende bezwaren. De Hoge Raad overweegt in Ritzen/Hoekstra: “In een dergelijk executiegeschil met betrekking tot een ontruimingsvonnis kan de rechter slechts de staking van de tenuitvoerlegging van dat vonnis bevelen, indien hij van oordeel is dat de executant mede gelet op de belangen aan de zijde van de geëxecuteerde die door de ontruiming zullen worden geschaad geen in redelijkheid te respecteren belang heeft bij gebruikmaking van zijn bevoegdheid om in afwachting van de uitslag van het hoger beroep tot tenuitvoerlegging over te gaan. Dat zal het geval kunnen zijn indien het te executeren vonnis klaarblijkelijk op
“Uitgangspunt is de bevoegdheid van de executant tot tenuitvoerlegging van het vonnis.”
een juridische of feitelijke misslag berust of indien de ontruiming op grond van na dit vonnis voorgevallen of aan het licht gekomen feiten klaarblijkelijk aan de zijde van de geëxecuteerde een noodtoestand zal doen ontstaan waardoor onverwijlde tenuitvoerlegging niet kan worden heeft bij de gebruikmaking van zijn bevoegdheid om in afwachting van de uitslag van het hoger beroep tot tenuitvoerlegging over te
willen beperken tot geschillen die rijzen naar aanleiding van een ont-
gaan. Hieruit valt enige gelijkenis op te maken met het leerstuk van
ruimingsvonnis en wel onder de genoemde omstandigheden (contra-
misbruik van bevoegdheid zoals dit is vastgelegd in artikel 3:13 Bur-
dictoir, bij voorraad uitvoerbaar, waartegen hoger beroep is ingesteld).
gerlijk Wetboek (hierna: BW). Laatstgenoemde opvatting wordt ook in
De Hoge Raad overweegt immers dat de rechter in een ‘dergelijk execu-
de literatuur verdedigd, er wordt dan ook wel gesproken van misbruik
tiegeschil met betrekking tot een ontruimingsvonnis’ slechts onder be-
van executiebevoegdheid.6
JFV In Casu - december 2008 -
lijkheid schept, rijst een aantal vragen wat betreft de toepassing ervan. Semantisch gezien lijkt de Hoge Raad met het arrest de rechtsregel te
19
aanvaard.” Na deze rechtsregel, die zowel duidelijkheid als onduide-
paalde voorwaarden de staking van de tenuitvoerlegging kan bevelen (cursivering ingevoegd).
Toepasbaarheid Het criterium leent zich, gezien de verwoording, niet voor een ruime
Ook met de volgende zinsnede lijkt een beperking te worden aange-
toepassing. Van een zodanige situatie is volgens de Hoge Raad sprake
bracht: “kan de rechter slechts de staking van de tenuitvoerlegging
indien het vonnis klaarblijkelijk op een juridische of feitelijke misslag
van dat vonnis bevelen”. Met het woord ‘slechts’ lijkt de Hoge Raad
berust, of indien de ontruiming op grond van na dit vonnis voorgevallen
te willen aangeven dat het uitgangspunt bevoegdheid tot executie is.
of aan het licht gekomen feiten klaarblijkelijk aan de zijde van de ge-
Slechts in uitzonderlijke gevallen kan worden geschorst, meer precies
ëxecuteerde de noodtoestand zal doen ontstaan, waardoor onverwijlde
indien er sprake is van de genoemde voorwaarden. Vervolgens geeft
tenuitvoerlegging niet kan worden aanvaard. In de literatuur wordt het
de Hoge Raad aan dat slechts staking kan worden bevolen na een be-
voorbeeld genoemd van het geval waarin de eiser een bedrag eist en
langenafweging. Deze belangenafweging moet als uitkomst hebben
het vonnis tot een veel groter bedrag veroordeelt.7 In zowel de lagere
dat de executant geen in redelijkheid te respecteren belang heeft om
als hogere rechtspraak wordt aangenomen dat het hier om een evidente
in afwachting van het hoger beroep tot tenuitvoerlegging over te gaan.
misslag moet gaan.8 De overweging die hier aan ten grondslag ligt is de
Dit wordt nader gespecificeerd, van een zodanige omstandigheid kan
gedachte dat een beoordeling van de waardering van overige feiten of
volgens de Hoge Raad sprake zijn indien: het te executeren vonnis op
rechtsregels de voorzieningenrechter plaats doet nemen op de plaats
een juridische of feitelijke misslag berust of indien de ontruiming op
van de appelrechter. Er moet voor gewaakt worden dat er een verkapt
grond van na het vonnis voorgevallen of aan het licht gekomen feiten
appel ontstaat. In de Jurisprudentie zijn niet veel voorbeelden te vinden
klaarblijkelijk aan de zijde van de geëxecuteerde een noodtoestand zal
van gevalleen waarin wordt aangenomen dat sprake is van een feitelijk
doen ontstaan (cursivering ingevoegd).
dan wel juridische misslag.9 Een curieus geval is een vonnis van de recht-
Inmiddels is een kwart eeuw verstreken. De vraag is dan ook wat het
deling. De veroordeelde partij is gehouden de onderhandelingen voort
bank Almelo. Het geschil had betrekking op een onderbroken onderhaneffect van dit tijdsverloop en de daaraan inherente grote hoeveelheid
te zetten. De executierechter grijpt in en stelt dat er sprake is van een
jurisprudentie, op de rechtsregel van Ritzen/Hoekstra is. De Hoge
juridische misslag.10 De Hoge Raad heeft inmiddels een nieuwe maatstaf
Raad leek een beperking te hebben aangebracht in het toepassings-
voor dergelijke situaties gecreëerd. In de uitspraak wordt overwogen:
bereik van de regel, namelijk in eerste instantie tot ontruimingsvon-
“Daarom moet rekening worden gehouden met de mogelijkheid dat de
nissen die onder gelijke omstandigheden waren uitgesproken. De
rechter in appel alsnog zal oordelen dat het de veroordeelde vrijstond
jurisprudentie laat echter een ander beeld zien. Gesteld kan worden
de onderhandelingen af te breken.” Wat betreft dergelijke situaties heeft
dat bij bijna elke tenuitvoerlegging de criteria van Ritzen/Hoekstra
de Hoge Raad enige duidelijkheid geschapen met het arrest Gommans/
worden toegepast, gevallen als parate executie daargelaten.5 Wat zijn
Evers.11 De Hoge Raad overweegt in dit arrest: “Bij de beoordeling van
de voorwaarden voor de executierechter om te mogen ingrijpen in de
een incidentele vordering tot uitvoerbaarheid bij voorraad moeten de
executie? Het door de Hoge Raad gegeven criterium is dat de execu-
belangen van partijen worden afgewogen in het licht van de omstandig-
tierechter van oordeel moet zijn “dat de executant mede gelet op de
heden van het geval. Daarbij moet worden nagegaan of op grond van
belangen aan de zijde van de geëxecuteerde die door de ontruiming
die omstandigheden, bijvoorbeeld in verband met de spoedeisendheid
zullen worden geschaad, geen in redelijkheid te respecteren belang
van het voldoen aan de veroordeling, het belang van degene die de
@
veroordeling verkreeg, zwaarder weegt dan dat van de veroordeelde bij
interpretatie van het arrest toegelaten. Wel wordt in de lagere recht-
behoud van de bestaande toestand tot op het rechtsmiddel is beslist.
spraak een verzoek tot schorsing van een ontruimingsvonnis sneller
De kans van slagen van het aangewende rechtsmiddel dient daarbij in
gehonoreerd, dit onder het mom van een belangenafweging. Op deze
de regel buiten beschouwing te blijven.” Er moet dus sprake zijn van een
wijze wordt de uitspraak min of meer aan een inhoudelijke toetsing
evidente misslag, wil de vordering slagen.
onderworpen. Het betreft echter een select aantal gevallen, deze heb-
Nieuwe feiten
genoemde uitspraken waren uitvoerbaar bij voorraad verklaard. De
De tweede grond genoemd in Ritzen/Hoekstra is: “indien de ontrui-
stelling dat uitvoerbaarheid bij voorraad de regel is waar keuze be-
ming op grond van na dit vonnis voorgevallen of aan het licht gekomen
staat, kan gezien de jurisprudentie veilig geponeerd worden. Wellicht
ben het arrest niet aan betekenis doen inboeten. Alle in het artikel
feiten klaarblijkelijk aan de zijde van de geëxecuteerde de noodtoe-
kan wijziging van deze regeling een aandeel leveren in het terugdrin-
stand zal doen ontstaan.” Ingrijpen in executiegeschillen gebaseerd
gen van het aantal executiegeschillen.
op deze grond laat in de jurisprudentie een enigszins divergerende lijn zien. Voornamelijk de gevallen waarin sprake is van ontruimingsvonnissen en de geëxecuteerde zich in een kwetsbare situatie bevindt, vindt de rechtsregel van Ritzen/Hoekstra verruimde toepassing. In bepaalde gevallen wordt bijvoorbeeld sneller geoordeeld dat er sprake is van een ‘nieuw feit.’ Indien in deze gevallen het ‘nieuwe feit’ wordt
20
het waarschijnlijk in een ander executiegeschil, waarbij geen sprake
JFV In Casu - december 2008 -
geabstraheerd van de context, dus zuiver feitelijk wordt bezien, zal is van een ontruiming, niet als een nieuw feit worden gekwalificeerd.12 Voorts wordt in dit type geschil soms toch min of meer overgegaan tot en inhoudelijke beoordeling.13
Contradictoir of bij verstek? In de jurisprudentie wordt voorts aangenomen dat de norm van Ritzen/ Hoekstra bij verstekvonnissen enige nuancering kan vergen.14 Dit aangezien een dergelijk vonnis niet op een gevoerd debat berust en daarmee niet op een afgewogen oordeel. De oorzaak van het niet verschijnen, in de zin van de toerekenbaarheid, speelt hierbij echter wel een rol.15
1
H. Oudelaar, Civielrechterlijke executiegeschillen,
Uitzonderingen.
2
H. Oudelaar, Civielrechterlijke executiegeschillen,
Arnhem: Gouda Quint 1992, p. 327. De Hoge Raad heeft kenbaar gemaakt dat zich, bij hoge mate van uit-
Arnhem: Gouda Quint 1992, p. 271.
zondering, ook op andere gronden dan genoemd in Ritzen/Hoekstra,
3 HR 22 april 1983, NJ 1984, 145.
misbruik van executiebevoegdheid kan voordoen. Het betreft het arrest
4 HR 6 januari 1989, NJ 1989, 387, r.o. 3.2.
Schmidt/Thunnissen.16 In het geschil werd betaling van een geldsom
5 Vzr. Rb. Groningen 10 maart 2006, LJN AV6087.
gevorderd, naar aanleiding van een koopovereenkomst. De geëxecu-
6 H. Oudelaar, Civielrechterlijke executiegeschillen,
teerde, Schmidt, stelde het litigieuze bedrag reeds voldaan te hebben voordat het arrest, waarin hij werd veroordeeld tot betaling, was gewe-
Arnhem: Gouda Quint 1992, p. 274. 7
H. Oudelaar, Civielrechterlijke executiegeschillen,
8
bijvoorbeeld; Vzr. Rb. Arnhem 10 juli 2007, LJN BA157588
zen. Het opmerkelijke is dat deze stelling door Thunnissen gedurende de loop van het proces niet bestreden werd. Het document waaruit dit bleek had echter geen deel uitgemaakt van het debat tussen de partijen. Het betreffende document werd eerst bij het verzoek tot schorsing overlegd. De voorzieningenrechter schorste de executie omdat er naar
Arnhem: Gouda Quint 1992, p. 274. en Vzr. Rb. Maastricht 26 mei 2005, LJN AT6313. 9 Een feitelijke misslag werd wel aangenomen in Vzr. Rb. Middelburg 29 mei 2006, LJN AZ0624.
zijn oordeel sprake was van misbruik van bevoegdheid.17 Het hof ech-
10 Vzr. Rb. Almelo 21 mei 2007, LJN BA6288.
ter was een andere mening toegedaan. Het betreffende document had
11 HR 29 november 1996, NJ 1997, 684, r.o. 3.4.
geen onderdeel uitgemaakt van het processueel debat tussen de partij-
12 Vergelijk bijvoorbeeld Vzr. Rb. Breda 11 mei 2005, LJN
en, derhalve kon geen sprake zijn van een misslag. Het hof vernietigde
AT8965. met Vzr. Rb. ’s-Hertogenbosch 26 oktober
het vonnis.18 In cassatie wordt het arrest van het gerechtshof vernietigd.
2004, LJN AR6245.
De Hoge Raad overweegt: “Het hof had bij deze stand van zaken tot
13 Vzr. Rb. ’s-Gravenhage 7 december 2007, LJN BC2271.
geen ander oordeel kunnen komen dan dat Thunnissen betaling van de
14 Vzr. Rb. ’s-Hertogenbosch 10 juli 2007, LJN BA9370.
reeds voldane koopsom, afdwingend door middel van de tenuitvoerleg-
15 Vzr. Rb. Groningen 14 september 2007, LJN BB4605.
ging van het arrest van 1 juni 2004, misbruik van bevoegdheid maakt.”
16 HR 22 december 2006, NJ 2007, 173.
Conclusie
18 Hof ’s-Hertogenbosch 2 augustus 2005, LJN AU5135.
17 Vzr. Rb. ’s-Hertogenbosch 26 oktober 2004, LJN AR6245. Het arrest Ritzen/Hoekstra lijkt zijn betekenis nog niet te zijn verloren. De Hoge Raad heeft slechts onder strikte voorwaarden een verruimde
DARE TO TAKE A RIDE
Freshfields Bruckhaus Deringer Strawinskylaan 10 1077 XZ Amsterdam
Fleur Tonies Recruitment manager T +31 20 485 7574 E fleur.tonies@freshfields.com
Freshfields Bruckhaus Deringer
en cultuur laat zich samenvatten
heeft zich op basis van een bewuste
door de slogan: Excellent, and not
strategie ontwikkeld tot een
too serious. Dit is een belangrijk
toonaangevend en succesvol inter-
selectiecriterium geworden. Wij
nationaal kantoor. Wereldwijd zijn
zijn voortdurend op zoek naar
bij ons meer dan 2.700 advocaten,
uitstekende juristen die analytisch
fiscalisten en (kandidaat-) notaris-
sterk en creatief zijn, graag een
sen werkzaam. Ons kantoor in
stapje extra zetten, stevig in hun
Amsterdam is overzichtelijk qua
schoenen staan en oog hebben
omvang en bestaat uit circa 90
voor hun omgeving.
juristen. Met een strategische en gefocuste praktijk werken wij aan
Als dit je aanspreekt, komen wij
een keur van uitdagende en com-
graag met je in contact. Bezoek
plexe zaken. Dit werk doen wij met
onze website voor meer informatie:
inspirerende mensen. Onze ambitie
www.werkenbijfreshfields.nl
Redactioneel
Werkgeversaansprakelijkheid in kort bestek; een analytisch overzicht
Door Wiert Jan Berghuis
Toenemende pogingen om de ongelijkheid tussen werkgevers en werknemers te beslechten resulteert al vele jaren in het ontstaan van specifieke, situatiegerichte wet- en regelgeving. Wanneer we kijken naar de positie van de werknemer welke in dienst is bij de werkgever kunnen we dan ook stellen dat deze een zeer grote stap voorwaarts heeft gemaakt. Was de werknemer vroeger afhankelijk van de werkgever, de huidige werknemer wordt op een veelheid aan manieren beschermd en zekerheid geboden tegen zijn werkgever.
De werkgeversaansprakelijkheid
ver. De omschreven zorgplicht beoogt dan ook niet een
Dit komt bijvoorbeeld tot uitdrukking in de in art. 7:658
absolute waarborg te zijn tegen de aan het werk verbon-
Burgerlijk Wetboek (BW) neergelegde werkgeversaan-
den risico’s.
sprakelijkheid. Dat de werkgever een bepaalde zorgplicht heeft en dientengevolge aansprakelijk kan zijn voor situ-
Aansprakelijkheid van de werkgever volgt wanneer hij
aties welke de werknemer raken, heeft de wetgever in
toerekenbaar is tekortgeschoten in de op hem rustende
art. 7:658 BW uitdrukkelijk onderkend. Wanneer we dit
zorg voor de veiligheid van zijn werknemers. De aard
artikel in ogenschouw nemen valt op dat het hier gaat
van deze zorgplicht is ruim en niet beperkt tot het ne-
om een bepaling die grenst aan risicoaansprakelijkheid
men van maatregelen ten aanzien van de hem bekende
voor de werkgever. De ruime omschrijving van de begrip-
gevaren, maar het strekt zich tevens uit tot de gevaren
pen laten grote ruimte voor nadere invulling, welke in
die hij had behoren te kennen. Uit de literatuur blijkt dat
de rechtspraak door middel van rechtersrecht de laatste
beoordeeld moet worden of de werkgever bepaalde ge-
jaren een hoge vlucht heeft genomen. De aspecten die
varen behoorde te kennen aan de hand van de geschre-
nadere uitwerking behoeven zijn gelegen in de zorgplicht
ven normen en aanbevelingen die zijn vastgelegd in de
van de werkgever, de strekking van de woorden “in de
arbeidsomstandighedenwetgeving.2 De regels moeten
uitoefening van zijn werkzaamheden”, de opzet of be-
worden gezien als minimumregels die zijn bedoeld
wuste roekeloosheid van de werknemer, het beroepen
om de werknemer een veilige werkplek te garanderen.
op eigen schuld door de werkgever en de strekking van
Los van de gestelde regels wordt er van de werkgever
de woorden “uitvoering van zijn werkzaamheden”. Te-
verwacht dat hij een zelfstandig preventiebeleid voert,
vens moet gekeken te worden naar de bewijslastverde-
gericht op het minimaliseren van bedrijfsongevallen en
ling en ook mogen enige concluderende opmerkingen
beroepsziekten.3 Tot slot is in de jurisprudentie gesteld
niet ontbreken.
dat de werkgever ook aansprakelijk kan worden gehouden wanneer geschreven normen ontbreken. Immers,
De zorgplicht van de werkgever
de werkgever is gehouden de veiligheid en het welzijn
Bij het lezen van de tekst van art. 7:658 lid 1 BW valt met-
van zijn werknemers op een zo hoog mogelijk niveau
een op dat de werkgever een zekere zorgplicht heeft je-
te brengen. Hij heeft kort gezegd, afhankelijk van de
gens de werknemer. Deze zorgplicht behelst blijkens de
omstandigheden van het geval, een onderzoeksplicht
tekst van het eerste lid de inrichting en het onderhoud
met betrekking tot de vraag welke gevaren de door hem
van de lokalen, werktuigen en de gereedschappen waar-
gebruikte hulpmiddelen voor zijn werknemers kunnen
van de werknemer bij de uitoefening van zijn werkzaam-
opleveren.4 Niet nakoming van deze verplichting(en) is
heden gebruik maakt. Evenzo is de werkgever gehouden
essentieel voor de vraag of de werkgever zijn zorgplicht
om “zodanige maatregelen te treffen en aanwijzingen te
als omschreven in het eerste lid van art. 7:658 BW is
verstrekken als redelijkerwijs nodig is om te voorkomen
nagekomen. De ratio van deze verhoogde aansprakelijk-
dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaam-
heid voor de werkgever is gelegen in de omstandigheid
heden schade lijdt”.1 De tekst van het artikel beoogt een
dat het de werkgever is die bepaalt op welke plaats, on-
schuldaansprakelijkheid te creëren, er is dus geenszins
der welke omstandigheden en met welke hulpmiddelen
sprake van een risicoaansprakelijkheid voor de werkge-
de werknemer moet werken.5
Opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer De schuld van een werknemer die niet bestaat uit opzet of bewuste roekeloosheid, komt voor rekening van de werkgever.6 De woorden “opzet of bewuste roekeloosheid” worden zeer restrictief uitgelegd. Zelfs wanneer de werknemer is gewaarschuwd en toch doorgaat met zijn gedrag kan nog niet van opzet of bewuste roekeloosheid worden gesproken. 7 Uit de jurisprudentie volgt dat er slechts sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid wanneer de werknemer zich tijdens zijn onmiddellijk aan het ongeval voorafgaande gedraging van het roekeloos karakter daarvan daadwerkelijk bewust is geweest.8 Feitelijk moet er dus sprake zijn van willens en wetens handelen, op een zodanige manier dat het zijn doel was een ongeval te krijgen. Deze eis werpt een dusdanig hoge drempel op dat er niet snel aan dit criterium zal zijn voldaan.
Het beroep van de werkgever op eigen schuld van de werknemer
is sprake van een ‘alles-of-niets-situatie’. Partiële eigen schuld is voor de beoordeling irrelevant. Voor de werkgever is het moeilijk om een arbeidsongeval of beroepsziekte te wijten aan de eigen schuld van de werknemer. Dit aangezien art. 7:658 lid 2 BW een eigen regeling kent. Aansprakelijkheid voor de werkgever vervalt slechts wanneer hij aantoont dat hij de in het eerste lid van art. 7:658 BW genoemde verplichtingen is nagekomen of dat de schade in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer. Dit valt voor de werkgever moeilijker te bewijzen aangezien het niet, zoals wel het geval is bij het reguliere artikel, art. 6:101 BW, het hele spectrum van schuldgradaties bestrijkt. Een beroep door de werkgever op eigen schuld van de werknemer zal dan ook niet snel slagen.
In de uitoefening van zijn werkzaamheden Wanneer we kijken naar de uitleg van de woorden “in de uitoefening van zijn werkzaamheden” zoals vervat in het eerste lid van art. 7:658 BW, moeten we concluderen dat deze woorden ruim uitgelegd moeten worden.10 De bovengrens lijkt te worden gevormd door situaties waarover de werkgever geen zeggenschap heeft en welke feitelijk dus veelal gelegen zijn in de privésfeer van de werknemer.
“Een
23
werknemer kan worden gemaakt.”9 Ten aanzien van de eigen schuld
moeilijke
JFV In Casu - december 2008 -
Krachtens de jurisprudentie is er sprake van eigen schuld “wanneer de schuld van de ondernemer in het niet valt tegenover het verwijt dat de
positie wordt ingenomen door de personeelsuitjes, sportdagen en andere evenementen”
Een moeilijke positie wordt ingenomen door de personeelsuitjes, sportdagen en andere evenementen. De feitelijke omstandigheden zijn hierbij van doorslaggevend belang. Hierbij is ondermeer relevant of de activiteiten een verplicht karakter in zich dragen en of er voldoende samenhang bestaat met de reguliere werkzaamheden. Evenzo dient gekeken te worden naar de zeggenschap van de werkgever en de mogelijkheid om aanwijzingen te geven. Tot slot is in ondermeer de jurisprudentie gesproken over het belang van de positie welke de werknemer binnen de organisatie bekleedt en of er sprake is van een morele druk om naar het evenement toe te gaan.11 Ten aanzien van deze morele druk wordt wel gesteld dat het van groot belang is of de werknemer zich terecht op grond van de arbeidsovereenkomst verplicht achtte deel te nemen aan de activiteiten.12 Wanneer de werkgever de zeggenschap heeft over de activiteit en deze activiteit in verband met de werkzaamheden staat zal dat eerder het geval zijn.13 In de literatuur wordt duidelijk gesteld dat een door de personeelsleden buiten de werkuren om georga-
@
JFV In Casu - december 2008 -
24
“Geenszins sprake van een risicoaansprakelijkheid voor de werkgever”
niseerd feestje waarbij de werkgever niet meer dan de accommodatie
Concluderende opmerkingen
ter beschikking stelt niet binnen het bereik van art. 7:658 BW valt,14
Wanneer we art. 7:658 Lid 1 en lid 2 BW zien in het licht van de litera-
zodat de werkgever niet aansprakelijk gehouden kan worden.
tuur en de jurisprudentie kunnen we stellen dat het aan de werknemer is om te bewijzen dat hij schade heeft geleden in de uitoefening van
Bewijslastverdeling
zijn werkzaamheden. Vervolgens dient de werkgever te bewijzen dat
Conform de hoofdregel van art. 150 Rechtsvordering (Rv) dient de werk-
hij aan zijn zorgplicht heeft voldaan of dat de schade een gevolg is van
nemer te stellen, en bij gemotiveerde betwisting te bewijzen, dat hij
opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer. Zoals we al zagen
schade heeft geleden tijdens de uitvoering van zijn werkzaamheden
is dit voor de werkgever een zware bewijslast, waaraan niet zomaar
en dat er een causaal verband bestaat tussen de opgelopen schade
voldaan wordt, zodat werkgeversaansprakelijkheid in beginsel redelijk
en zijn werkzaamheden. Krachtens het tweede lid van art. 7:658 BW is
snel wordt aangenomen. “Duidelijke veiligheidsnormen, goede voor-
de werkgever aansprakelijk tenzij hij bewijst dat hij aan zijn zorgplicht
schriften en een juiste begeleiding zijn onvermijdelijk. Ten aanzien van
heeft voldaan, dan wel dat de werknemer zich schuldig heeft gemaakt
de aansprakelijkheid van een werkgever kan dan ook niet anders wor-
aan opzet of bewuste roekeloosheid.15 Een bijzonderheid is dat de re-
den geconcludeerd dan dat voorkomen beter is dan genezen. Genezen
delijkheid en billijkheid zich er mogelijk tegen kunnen verzetten dat
kost geld, bestaande uit een meestal hoge vergoeding voor alle door
de bewijslast aangaande de zorgplicht bij de werkgever berust. Onder
de werknemer geleden schade.”17
omstandigheden is het denkbaar dat de werknemer dient te bewijzen dat de werkgever zijn zorgplicht niet is nagekomen.16
1
Art. 7:658 Lid 1 Burgerlijk Wetboek.
2
C.J. Loonstra en W.A. Zondag, Arbeidsrechtelijke themata,
10 P.F. van der Heijden, J.M. van Slooten & E. Verhulp (red.), T&C Arbeidsrecht (art. 7:658 BW aant. 3), Deventer: Kluwer 2006.
Boom: Den Haag 2008, p.299.
11 HR 9 november 2007, JAR 2007, 305.
3
Art. 3 jo. Art. 4 Arbowet.
12 P.F. van der Heijden, J.M. van Slooten & E. Verhulp (red.), T&C
4
HR 20 januari 2006, RvdW 2006, 104; JA 2006, 59 (Hooge
5
Arbeidsrecht (art. 7:658 BW aant. 3), Deventer: Kluwer 2006.
Huys/Visser).
13 Rb Utrecht 3 september 1999, JAR 2000/13.
P.F. van der Heijden, J.M. van Slooten & E. Verhulp (red.), T&C
14 C.J. Loonstra en W.A. Zondag, Arbeidsrechtelijke themata,
Arbeidsrecht (art. 7:658 BW aant. 2), Deventer: Kluwer 2006. 6 HR 9 november 2001, JAR 2001, 256. 7 J. Dop en E. Knipschild, De regelen der Arbeidsverhouding, Russell Advocaten: Amsterdam/den Haag 2004, p. 56. 8 HR 20 september 1996, NJ 1997, 198 (Pollemans/Hoondert). 9 C.J. Loonstra, Arbeidsrecht in de onderneming, VUGA: Den Haag 1998, p. 142.
Boom: Den Haag 2008, p.308. 15 HR 10 december 1999, NJ 2000, 211 (Fransen/ Pasteurziekenhuis). 16 HR 29 juni 2001, JAR 2001/141 (Industromontaza/Banfic). 17 J. Dop en E. Knipschild, De regelen der Arbeidsverhouding, Russell Advocaten: Amsterdam 2004, p. 56.
VOOR ECHT JURIDISCH TALENT ZIJN WE BEREID OM VER TE GAAN. Echt juridisch talent is zeldzaam, en talent dat bij ons past nog zeldzamer. Dus als we zo iemand leren kennen, zijn we bereid om ver te gaan. Kennen we jou eigenlijk al?
www.werkenbijhouthoff.nl
Redactioneel
De Uniforme openbare voorbereidingsprocedure
Door Jorrit de Haan
De overheid neemt besluiten die een grote impact op ons dagelijks leven kunnen hebben. Hoewel de overheid wettelijk verplicht is deze besluiten zorgvuldig voor te bereiden en alle belangen af te wegen is natuurlijk lang niet altijd iedereen het met een besluit eens. Gelukkig is in de Nederlandse democratie de overheid aan regels gebonden en kan de burger zich op deze regels tegenover de overheid beroepen. Op verscheidene manieren is geregeld dat de burger tegen besluiten van de overheid kan ageren. Eén manier is vastgelegd in afdeling 3.4 Algemene wet bestuursrecht (Awb) en heet de Uniforme openbare voorbereidingsprocedure (UOV).
De ontstaansgeschiedenis
artikel geeft als uitzondering dat in beginsel deze afde-
Vóór de invoering van de UOV in de Awb waren in deze
ling niet van toepassing is op de voorbereiding van een
wet twee regelingen opgenomen voor het openbaar voor-
besluit inhoudende de afwijzing van een aanvraag tot
bereiden van besluiten: in afdeling 3.4 Awb de openbare
intrekking of wijziging van een besluit. In de praktijk kan
voorbereidingsprocedure en in afdeling 3.5 een uitgebrei-
het zijn dat een overheidsorgaan de UOV toepast zonder
dere variant. In 1998 zijn beide procedures geëvalueerd
dat daarvoor een wettelijke bepaling of een besluit als
en daaruit kwam onder meer naar voren dat het onover-
grondslag bestaat. De Rechtbank Roermond heeft hier-
zichtelijk is om twee procedures naast elkaar in gebruik
over bepaald dat als de uniforme openbare voorberei-
te hebben en het niet wenselijk is dat na toepassing van
dingsprocedure feitelijk is gevolgd, maar niet is voldaan
afdeling 3.4 Awb alsnog de bezwaarschriftenprocedure
aan het bepaalde in artikel 3:10, eerste lid, van de Awb,
moet worden gevolgd. Daarnaast was er bij een samen-
rechtstreeks beroep slechts dan openstaat als de rechts-
loop van meerdere besluiten soms som sprake van dat
zekerheid voor belanghebbenden over de te volgen pro-
beide procedures van toepassing waren.1
cedure is gewaarborgd.3 In deze casus was er door het
Op basis van deze evaluaties is in 2000 een voorstel
toepassing te verklaren en bestond hiervoor ook geen
bestuursorgaan geen besluit genomen om een UOV van voor de UOV opgesteld. Met de UOV worden verschil-
wettelijke basis. Vervolgens oordeelde de Rechtbank dat
lende doelen nagestreefd. Ten eerste moest het invoe-
van een voldoende waarborg van rechtszekerheid voor
ren de openbare voorbereidingsprocedure uit de Awb
de burger geen sprake kon zijn. In eerste instantie was
sneller en eenvoudiger maken. Ten tweede is de UOV
de verlening van een bouwvergunning gepubliceerd met
opgesteld om tot een betere coördinatie van besluitvor-
de mededeling dat de UOV hierop van toepassing was en
mingprocedures te komen, nu een eenduidige, vaste
dat het noodzakelijk is om zienswijzen in te dienen als
voorbereidingprocedure ervoor zorgt dat verschillende
men in een eventuele beroepsprocedure als belangheb-
besluiten die gelijktijdig moeten worden genomen in
bende wil kunnen worden aangemerkt. Bij deze publica-
dezelfde procedure kunnen worden voorbereid. Ten
tie was per ongeluk een verkeerd adres opgenomen, bij
derde is bepaald dat na de toepassing van de UOV direct
de rectificatie enkele weken later stond de toepassing
beroep openstaat bij de administratieve rechter om de
van de UOV niet vermeld. Nu de rechter niet verwacht dat
procedure sneller te laten verlopen.2
burgers huis-aan-huis bladen twee weken lang bewaart is hier de rechtszekerheid van de burger geschonden.
Artikelen uit de UOV Artikel 3:10 lid één Awb is het eerste artikel van de in
Artikel 3:11 Awb geeft dat het bestuursorgaan het ontwerp
2005 in werking getreden afdeling 3.4 en geeft de twee
voor het besluit en eventuele andere relevante stukken
mogelijkheden waardoor de UOV van toepassing kan zijn
ter inzage legt, voor het verstrekken van deze stukken aan
op de voorbereiding van een besluit: de toepasselijkheid
een verzoeker mag de overheid niet meer dan vergoeding
kan zijn bepaald bij wettelijk voorschrift of door een be-
van de kosten verlangen. De eisen waaraan een ontwerp
sluit van het bestuursorgaan zelf. Het tweede lid van dit
besluit moet voldoen worden onder meer behandeld door
Artikel 3:10 1. Deze afdeling is van toepassing op de voorbereiding van besluiten indien dat bij wettelijk voorschrift of bij besluit van het bestuursorgaan is bepaald. 2. Tenzij bij wettelijk voorschrift of bij besluit van het bestuursorde Afdeling Bestuursrecht van de Raad van State (ABRvS) in een casus
gaan anders is bepaald, is deze afdeling niet van toepassing
waar het college van burgemeester en wethouders van de gemeente
op de voorbereiding van een besluit inhoudende de afwijzing
Breda een ontwerpbesluit ter inzage heeft gelegd waarin het college
van een aanvraag tot intrekking of wijziging van een besluit.
geen standpunt heeft ingenomen over zijn voornemen de vergunning
3. Afdeling 4.1.1 is mede van toepassing op andere besluiten
al dan niet te verlenen, omdat het college eventuele zienswijzen wilde
dan beschikkingen, indien deze op aanvraag worden geno-
afwachten. Na de UOV heeft het college beslist de vergunning te weige-
men en voorbereid overeenkomstig deze afdeling.
ren. De ABRvS oordeelde dat als geen standpunt in het ontwerpbesluit is opgenomen over het al dan niet verlenen van de vergunning, dit een
Artikel 3:11
onvolledig ontwerpbesluit en strijdig met artikel 3:11 Awb is.4
1. Het bestuursorgaan legt het ontwerp van het te nemen besluit, met de daarop betrekking hebbende stukken die redelijkerwijs nodig zijn voor een beoordeling van het ontwerp, ter inzage.
een terinzagelegging bekend dient te worden gemaakt en waaraan deze
2. Artikel 10 van de Wet openbaarheid van bestuur is van
bekendmaking inhoudelijk dient te voldoen. Een bestuursorgaan kan er-
overeenkomstige toepassing. Indien op grond daarvan be-
voor kiezen op meerdere manieren gehoor te geven aan de voorschriften
paalde stukken niet ter inzage worden gelegd, wordt daar-
van dit artikel. Een uitspraak van de ABRvS uit 2006 geeft echter wel dat bij een bekendmaking op meerdere manieren elk van deze manieren aan
van mededeling gedaan. 3. Tegen vergoeding van ten hoogste de kosten verstrekt het
de wettelijke voorschriften van artikel 3:12 Awb moet voldoen.5 In deze
bestuursorgaan afschrift van de ter inzage gelegde stukken.
casus heeft het college van gedeputeerde staten van Noord-Holland een
4. De stukken liggen ter inzage gedurende de in artikel 3:16,
ontwerp-plan ter inzage gelegd en dit in op verschillende wijzen gepubli-
27
making van het ontwerpbesluit. Hierin is onder andere geregeld hoe
JFV In Casu - december 2008 -
Artikel 3:12 Awb is een artikel uit afdeling 3.4 dat gaat over de bekend-
eerste lid, bedoelde termijn.
ceerd, zij het dat de publicatie in één van de weekbladen plaatsvond na de terinzagelegging. De ABRvS oordeelde dat dit in strijd was met artikel
Artikel 3:12
3:12 Awb en heeft het bestreden besluit nietig verklaard.
1. Voorafgaand aan de terinzagelegging geeft het bestuursorgaan in een of meer dag-, nieuws-, of huis-aan-huisbladen of op een
Na de publicatie van het ontwerpbesluit kunnen belanghebbenden op basis van artikel 3:13 lid 1 Awb hun zienswijzen naar voren brengen.
andere geschikte wijze kennis van het ontwerp. Volstaan kan worden met het vermelden van de zakelijke inhoud.
Lid twee van ditzelfde artikel geeft dat bij wet of door het bestuursor-
2. Indien het een besluit van een tot de centrale overheid beho-
gaan kan worden bepaald dat ook anderen dan de belanghebbenden
rend bestuursorgaan betreft, wordt de kennisgeving in ieder
hun zienswijzen kunnen indienen. Nadat de termijn voor het indienen
geval in de Staatscourant geplaatst, tenzij bij wettelijk voor-
van zienswijzen is afgelopen neemt het bestuursorgaan een besluit.
schrift anders is bepaald.
Tegen dit besluit staat dan op basis van artikel 8:1 lid 1 jo. artikel 7:1
3. In de kennisgeving wordt vermeld:
aanhef en onder d Awb direct beroep open bij de Rechtbank. Bij niet
a. waar en wanneer de stukken ter inzage zullen liggen;
publicatie kan iemand die in beroep gaat niet worden tegengeworpen
b. wie in de gelegenheid worden gesteld om zienswijzen naar
geen zienswijzen te hebben ingediend.6
voren te brengen; c. op welke wijze dit kan geschieden;
Artikel 3:15 Awb geeft in het eerste lid dat belanghebbenden zelf mo-
d. indien toepassing is gegeven aan artikel 3:18, tweede lid:
gen kiezen of zij hun zienswijzen mondeling of schriftelijk naar voren
de termijn waarbinnen het besluit zal worden genomen.
willen brengen. Artikel 3:17 Awb geeft dat van hetgeen mondeling naar voren wordt gebracht een verslag wordt gemaakt. De Rechtbank Zut-
Artikel 3:13
phen heeft vorig jaar bepaald dat het risico dat zo’n verslag een ziens-
1.Indien het besluit tot een of meer belanghebbenden zal
wijze niet of onjuist weergeeft of als er helemaal geen verslag wordt
zijn gericht, zendt het bestuursorgaan voorafgaand aan de
gemaakt voor de indiener van de zienswijze dient te blijven.7 De recht-
terinzagelegging het ontwerp toe aan hen, onder wie begre-
bank beroept zich erop dat de wetgever niet speciale bewijskracht aan
pen de aanvrager.
de mondelinge indiening van zienswijzen wilde toekennen. Als iemand
2. Artikel 3:12, derde lid, is van overeenkomstige toepassing.
ervoor kiest slechts mondeling zienswijzen in te dienen is het voor zijn risico als deze zienswijzen niet op de juiste manier worden vastgelegd
Artikel 3:14
en meegewogen. In deze casus had iemand op het gemeentehuis de
1.Het bestuursorgaan vult de ter inzage gelegde stukken aan
stukken die ter inzage lagen ingezien en ter plekke zijn zienswijzen aan
met nieuwe relevante stukken en gegevens.
de begeleidende ambtenaar verkondigd. Van dit gesprek is geen ver-
2.Artikel 3:11, tweede tot en met vierde lid, is van toepassing.
slag gemaakt en de rechter oordeelde dat de indiener geen zienswijzen had ingediend zoals artikel 6:13 jo. artikel 3:15 Awb dat eist.
@
Artikel 3:15 1. Belanghebbenden kunnen bij het bestuursorgaan naar keuze schriftelijk of mondeling hun zienswijze over het ontwerp naar voren brengen. 2. Bij wettelijk voorschrift of door het bestuursorgaan kan worden bepaald dat ook aan anderen de gelegenheid moet worden geboden hun zienswijze naar voren te brengen. 3. Indien het een besluit op aanvraag betreft, stelt het bestuursorgaan de aanvrager zo nodig in de gelegenheid te reageren op de naar voren gebrachte zienswijzen.
Opmerkingen op de UOV In 2006 schreef mr. J. Robbe een nadere beschouwing van de UOV. Hierna worden enkele punten van zorg behandeld die in dit artikel
4. Indien het een besluit tot wijziging of intrekking van een be-
naar voren komen. Door het vervallen van de bezwaarschriftprocedu-
sluit betreft, stelt het bestuursorgaan degene tot wie het te
re zal een belangrijk onderdeel van deze procedure verloren gaan. Dit
wijzigen of in te trekken besluit is gericht zo nodig in de gele-
belangrijke onderdeel is de onafhankelijkheid die wordt gewaarborgd
genheid te reageren op de naar voren gebrachte zienswijzen.
door een onafhankelijke voorzitter van de bezwaarschriftencommissie die in de meeste gemeenten is ingesteld.8 Deze onafhankelijkheid
Artikel 3:16
is waardevol omdat het de bestuurlijke heroverweging niet alleen de
1. De termijn voor het naar voren brengen van zienswijzen en
gemeentelijke belangen laat meenemen maar ook een onafhankelijk
het uitbrengen van adviezen als bedoeld in afdeling 3.3,
standpunt in de heroverweging een plaats vindt.
JFV In Casu - december 2008 -
28
bedraagt zes weken, tenzij bij wettelijk voorschrift een langere termijn is bepaald. 2. De termijn vangt aan met ingang van de dag waarop het ontwerp ter inzage is gelegd. 3. Op schriftelijk naar voren gebrachte zienswijzen zijn de artikelen 6:9 en 6:10 van overeenkomstige toepassing.
Ook blijkt dat met de invoering van de UOV het inspraakmoment voor de burger naar een minder wenselijk tijdstip in de voorbereidingsprocedure is verplaatst. De auteur betoogt dat idealiter de burger inspraak heeft in een zo vroeg mogelijk moment van de voorbereiding wanneer er nog meerdere opties open zijn. In de UOV ligt een ontwerpbesluit ter inzage waarbij het bestuursorgaan reeds een stand-
Artikel 3:17
punt heeft ingenomen.9
Van hetgeen overeenkomstig artikel 3:15 mondeling naar voren is gebracht, wordt een verslag gemaakt.
Artikel 3:18 1. Indien het een besluit op aanvraag betreft, neemt het bestuursorgaan het besluit zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk zes maanden na ontvangst van de aanvraag. 2. Indien de aanvraag een zeer ingewikkeld of omstreden onderwerp betreft, kan het bestuursorgaan, alvorens een ontwerp ter inzage te leggen, binnen acht weken na ontvangst van de aanvraag de in het eerste lid bedoelde termijn met een redelijke termijn verlengen. Voordat het bestuursorgaan een besluit tot verlenging neemt, stelt het de aanvrager in de gelegenheid zijn zienswijze daarover naar voren te brengen. 3. In afwijking van het eerste lid neemt het bestuursorgaan het besluit uiterlijk twaalf weken na de terinzagelegging van het ontwerp, indien het een besluit betreft: a. inzake intrekking van een besluit; b. inzake wijziging van een besluit en de aanvraag is ge-
1
Kamerstukken II 1997/1998, 25 600, nr. 46, paragraaf 4.4
daan door een ander dan degene tot wie het te wijzigen
2
Kamerstukken II 1999/2000, 27 023, nr. 3, paragraaf 1
3
Rb. Roermond 14 november 2007, LJN BC1243
besluit is gericht. 4. Indien geen zienswijzen naar voren zijn gebracht, doet het
4 RvS 16 januari 2008, LJN BC2080
bestuursorgaan daarvan zo spoedig mogelijk nadat de ter-
5 RvS 26 juli 2006, LJN AY5063,
mijn voor het naar voren brengen van zienswijzen is ver-
6 Rb. Leeuwarden 19 augustus 2008 LJN BE9773
streken, mededeling op de wijze, bedoeld in artikel 3:12,
7 Rb. Zutphen 30 oktober 2007, LJN BB8017
eerste en tweede lid. In afwijking van het eerste of derde
8 J. Robbe, ‘De uniforme openbare voorbereidingsproce-
lid neemt het bestuursorgaan het besluit in dat geval binnen vier weken nadat de termijn voor het naar voren brengen van zienswijzen is verstreken.
dure nader beschouwd’, NTB 2006, 25. par. 3 9 J. Robbe, ‘De uniforme openbare voorbereidingsprocedure nader beschouwd’, NTB 2006, 25. par. 5
Geen genoegen nemen met de eerste indruk. Doorvragen. Breder kijken en dieper graven. Zoeken naar het onverwachte perspectief. Om zo te komen tot andere antwoorden en betere oplossingen. Soms verrassend, soms innovatief, soms geestig en waar nodig tegendraads. NautaDutilh zoekt bijzondere mensen. Oorspronkelijk, zelfverzekerd, ondernemend. Met beide voeten op de grond. Pioniers die als het moet recht tegen de gevestigde orde ingaan. Of het nou gaat om een bestuursvoorzitter of je schoonmoeder.
Met zulke onconventionele denkers is NautaDutilh al vernieuwend sinds 1724. Hebben we ook jou aan het denken gezet? Neem contact met ons op en ‘smell the success’. Stephanie Hamer (werkstages, studentstages) T. 010 22 40 296 Marieke van den Oever (advocatuur, fiscaliteit) T. 010 22 40 115 Claartje Schrijvers (notariaat) T. 010 22 40 745 E. recruitment@nautadutilh.com of ga naar www.nautadutilh.com
Impress your mother in law.
Redactioneel Door Michaël Dol
De juridische bezwering van kwakzalverij Doorgaans worden wij Nederlanders beschouwd als een nuchter volkje. Echter, waar het kwakzalverij betreft blijken Nederlanders gewillige slachtoffers. Lichttherapie, Moermandieet, magneetveldtherapie, de biostabil 2000, ingestraald water, gebed en meditatie: geen kwaal lijkt resistent tegen de kwakzalver. In hun glazen bol zagen oplichters de lacune in het gezondheidsrecht en daarop speelden zij handig in.
Als geen ander zijn alternatieve genezers bedreven in
Op het moment bevindt het gezondheidsrecht zich in
het verkopen van hun product. Vaak betreft het charis-
een transitiefase. Het zal niemand ontgaan zijn dat er
matische personen die slim inspelen op angst, hoop
in het zorgstelsel de laatste jaren veel is veranderd en
en radeloosheid van de patiënt. Alternatieve genezers
het relatief statische systeem onder leiding van Minister
kunnen veelal goed luisteren en de patiënt staat ge-
Hoogevorst heeft plaats gemaakt voor een dynamisch
durende de behandeling centraal. Het reguliere traject
systeem met marktwerking. Centrale aanbodsturing
wordt veelal als ‘te kil’ ervaren met lange wachtlijsten en
maakt plaats voor een vraaggericht decentraal stel-
veelal botte en verwaande doktoren. Het tot ontwikke-
sel. Gezonde concurrentie zou zorgaanbieders moeten
ling komen van genezers met naar eigen zeggen boven-
dwingen tot kwaliteit, efficiëntie en lagere prijzen. In het
natuurlijke krachten en methoden is dan ook allerminst
toezicht op naleving van gezondheidswetgeving is daar-
verwonderlijk. ‘Baat het niet, schaadt het ook niet’. De
bij weinig veranderd. Voor deze bijdrage relevant is de
financiële schade daarbij buiten beschouwing gelaten.
inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ) als onderdeel
Het begrip ‘kwakzalverij’ heeft een ambivalent karakter,
onder meer toe op naleving van de Wet BIG.
van het staatstoezicht op de volksgezondheid. Zij ziet het is grotendeels afhankelijk van subjectieve opvattingen. De Van Dale geeft in dezen geen uitsluit-
Zaak-Millecam
sel. Zij verstaat onder kwakzalverij: ‘de
Op 20 augustus 2001 overleed televisie-
onbevoegde uitoefening van de genees-
persoonlijkheid Sylvia Maria Millecam
kunst’. Deze definitie lijkt niet te rijmen
aan de gevolgen van een onbehandeld
met de huidige wetgeving. De auteurs
mammacarcinoom (borstkanker). Tot
van dit gezaghebbende boekwerk zouden
enkele dagen voor haar dood werd zij
de Wet op de beroepen in de individuele
behandeld door een groot aantal alter-
gezondheidszorg (Wet BIG) er eens op na
natieve genezers waaronder Jomanda en
moeten slaan: een ieder is naar huidig
een drietal geregistreerde artsen (artsen
recht bevoegd. In mijn bijdrage ga ik bij
B., D. en K.). Patiënte verkoos niet-regu-
het begrip uit van een eigen definitie: alle
liere behandelwijzen die haar geen ge-
niet-reguliere behandelwijzen, de alterna-
nezing brachten. Niet onbelangrijk werd
tieve geneeswijzen1 daar onder begrepen.
overigens vanuit het niet-reguliere circuit de diagnose borstkanker hardvochtig te-
Gezondheidsrecht
gengesproken, de alternatieve genezers bleven haar tot
Het gezondheidsrecht is een relatief jong juridisch spe-
het eind voorhouden dat geen sprake was van kanker
cialisme. Het gezondheidsrecht als apart rechtsgebied is
maar van een behandelbare infectie. Millecam had in
met name na de vijftiger jaren tot ontwikkeling gekomen,
de laatste fase veel pijn, kon nauwelijks nog spreken,
met zijn hoogtijdagen in de jaren negentig gedurende de
was sterk vermagerd en had naar eigen zeggen al een
codificatiegolf van medische wetgeving. Het gezondheids-
maand niet meer geslapen. Na haar overlijden startte
recht is een horizontaal specialisme: het snijdt door de
de IGZ een onderzoek naar de betrokken alternatieve
verschillende hoofdgebieden van het recht.2 Illustratief in
genezers. Haar bevindingen werden breed bekendge-
deze is de zaak-tandarts K.3 Hij verzon gaatjes bij cliënten
maakt en neergelegd in haar 101 pagina’s tellende rap-
teneinde zijn omzet te verhogen. De tandarts werd langs
port: ‘de zorgverlening aan S.M. Een voorbeeldcasus’.
verschillende wegen gesanctioneerd: tuchtrechtelijk,
Naar aanleiding van haar bevindingen werden bij het
strafrechtelijk, bestuursrechtelijk en civielrechtelijk.
Regionale Tuchtcollege (RTC) klachten ingediend tegen
de drie geregistreerde artsen. In tweede en finale aanleg werden bij het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (CTG) een aantal definitieve maatregelen opgelegd: arts D. zou worden doorgehaald in het register, en daarmee uit zijn ambt worden gezet. Hetzelfde gold voor arts B. die reeds meer op zijn kerfstok had en bovendien had geknoeid met het onderhavige dossier. Arts K. kreeg een schorsing van acht maanden. Dat de geregistreerd artsen onverkort hun praktijken kunnen voorzetten mits zij zich niet wagen aan de in art. 36 Wet BIG vervatte voorbehouden handelingen, toont het betrekkelijke gevolg van de sancties. Arts B. is als kwakzalver nog altijd actief en de hui-
“Nederland is sinds de liberalisering in 1997 een kwakzalversparadijs.”
dige wetgeving legt hem geen strobreed in de weg. Bovendien blijven niet BIG-geregistreerde genezers voor wat betreft het publiekrechtelijke tuchtrecht buiten schot, zo ook Jomanda. De IGZ had naar aanleiding van haar bevindingen tevens melding gemaakt bij het Openbaar Ministerie (OM). Eens te meer blijkt de
gevaarlijker dan de eerste omdat zij veelal de artsentitel misbruiken
willekeur van haar vervolgingsbeleid als het medische zaken be-
om vertrouwen te wekken bij de patiënt. Deze artsen zijn gerechtigd
treft. Het OM ging niet tot vervolging over stellende dat het de eigen
tot het verrichten van voorbehouden handelingen maar begeven zich
verantwoordelijkheid en keuze was van Millecam zich van reguliere
op het alternatieve vlak omwille van overtuiging van bovennatuurlijke
zorg te onthouden. Echter, iemand die zich in een zodanig kwets-
krachten of - veel vaker – financieel gewin.
bare en afhankelijke positie bevindt en hardvochtig wordt voorgelobedienen van kwakzalverij behoren, heeft het publiekrechtelijk tucht-
grond van een ‘artikel 12 Sv. (Wetboek van Strafvordering) procedure’
regime te gelden.7 Zij kunnen, zoals ook naar voren kwam in de zaak-
moest het Hof Amsterdam het OM nota bene dwingen tot vervolging
Millecam de wettelijke tuchtrechtelijke maatregelen opgelegd krijgen
over te gaan.4 Door stilzitten van het OM is vervolging nog slechts
zoals vervat in art. 46 Wet BIG. Daaronder is als ultimum remedium
mogelijk op grond van enkele commune delicten. Bijzondere strafbe-
begrepen schrapping uit het register, en daarmee ontzetting uit hun
palingen zoals ook enkele zijn vervat in de Wet BIG zijn door verjaring
ambt. Echter, de waarde van dergelijke maatregelen wordt gemakke-
niet langer toepasbaar. De zaak-Millecam vormt belangrijke jurispru-
lijk overschat. Zij zijn dan wel niet meer gerechtigd tot het voeren van
dentie omdat het inzicht geeft in de vrijwel onbeperkte vrijheid die
de beschermde titel en het verrichten van voorbehouden handelingen,
alternatieve genezers op dit moment genieten, als gevolg van hiaten
eenmaal thuis kan hij zich homeopaat noemen en blijven praktiseren
in de gezondheidswetgeving, het relatieve gevolg en de beperkte
zonder dat een cliënt het verschil zou merken. Bovendien, de ‘Joman-
reikwijdte van tuchtmaatregelen in combinatie met de lakse houding
da’s’ blijven voor dit publiekrechtelijke tuchtregime gevrijwaard.
31
Voor de art. 3 Wet BIG beroepen waartoe de reguliere artsen die zich
maken. Logischerwijs kwam vanuit de samenleving veel verzet. Op
JFV In Casu - december 2008 -
gen over de kwaal is niet in staat een objectieve afgewogen keus te
aan de kant van het OM door het ontbreken van expertise en stellen van (verkeerde) prioriteiten. Betreurenswaardig genoeg is de zaak
Naast het publiekrechtelijke tuchtregime kennen we het vereni-
Millecam geen incident.5
gingstuchtrecht. Het verenigingstuchtrecht is een interne aangelegen-
Wettelijke vrijbrief kwakzalverij
overtreding wordt gesanctioneerd door een daartoe zelf in het leven
Met het verlaten van de Wet op de Uitoefening van de Geneeskunst
geroepen orgaan. Sancties binnen déze tuchtrechtelijke variant heb-
(WUG) in 1997 deed de Wet BIG zijn intrede. De wet beoogde waarbor-
ben hooguit schrapping van het lidmaatschap tot gevolg. ‘Jomanda’s’
heid. Het betreft de beroepsnormen zoals de beroepsgroep ze stelt en
gen te scheppen maar bovenal meer keuzevrijheid te schenken aan
blijven ook hier van tuchtrechtelijke sancties gevrijwaard bij ontbreken
de patiënt: de vrije hulpverlenerkeuze. Echter, dit voordeel komt met
van een dergelijk sanctionerend orgaan. Onderaan de streep blijven
een nadeel. Het algemeen verbod op onbevoegde uitoefening van
de meeste alternatieve genezers dus buiten schot, terwijl het aandeel
de geneeskunst zoals dat gold onder de WUG werd losgelaten. Niet
dat onder het publiekrechtelijk tuchtrecht valt weinig feitelijke hinder
langer was de geneeskunst voorbehouden aan zij die voldeden aan
van de sanctie ondervindt omdat zij zich toch al niet bedienden van
specifieke wettelijke eisen.6 Feitelijk kan naar huidig recht een ieder
voorbehouden handelingen.
met een gewaad of doktersjas, ongeacht opleiding of bekwaamheid zich op het terrein van de gezondheidszorg begeven. Mits men zich
Strafrecht: mag het ietsje meer zijn?
niet waagt aan een dertiental risicovolle ‘voorbehouden handelingen’
Aan de beslissing van de strafrechter gaat een beslissing van het OM
(art. 36 Wet BIG) waaronder chirurgische ingrepen en verloskunde én
vooraf. Immers, bij haar berust het opportuniteitsbeginsel, op basis
mits men zich niet een beschermde titel aan zou meten. Nederland
waarvan zij, ook al lijkt een delictsomschrijving vervuld, kan afzien
is hiermee sinds de liberalisering in 1997 een kwakzalversparadijs.
van strafrechtelijke vervolging (art. 167 lid 2 Sv.). Uit het vervolgings-
Hoewel de Wet BIG algemeen wordt beschouwd als een potentieel
beleid van de afgelopen jaren kunnen we concluderen dat de medi-
gunstig kwaliteitsinstrument, met name door enige verbetering in
sche zaken niet hoog op het verlanglijstje staan, terwijl toch juist met
het tuchtrecht, lijkt de alternatieve geneeskunst een gezondheids-
de liberalisering van de gezondheidswetgeving meer bescherming is
rechtelijke lacune.
geboden. Onvoldoende expertise en de nauwe strafrechtelijke de-
Tuchtrecht: tussen wal en schip
worden gevat spelen daarbij een belangrijke rol. Daarbij kunnen straf-
lictsomschrijvingen waaronder medische delicten met moeite kunnen Het is van belang twee typen kwakzalvers te onderscheiden. Aller-
bepalingen - naast de bepalingen in het Wetboek van Strafrecht - uit
eerst kennen we de kwakzalvers zonder opleidings- of beroepstitel,
de Wet BIG uitsluitend worden onderzocht na melding van de IGZ. Bij
die zich ondanks ontbreken van bekwaamheid en opleiding bedienen
wijze van cumulatief disfunctioneren van zowel het OM alsook de IGZ
van boerenbedrog. Daarnaast kennen we de conform art. 3 Wet BIG
kunnen we concluderen dat de toch al moeilijk aan te pakken kwak-
categorie geregistreerde en geschoolde reguliere artsen die zich be-
zalvers volgens huidige wetgeving en bevoegdheidsverdeling een
dienen van alternatieve methoden. Deze laatste groep is wellicht nog
bijna onbeperkte vrijheid genieten.
@
onder de indruk ben. De wet werd uitgebreid met art. 96a Wet BIG op grond waarvan het OM bij wijze van voorlopige maatregel op verden-
“Eenmaal thuis kan hij zich homeopaat noemen
king van een strafbaar feit, de alternatieve genezer kan verplichten zijn handelingen te staken. Gezien de attitude van het OM moeten we van deze maatregel niet teveel verwachten.
en blijven praktiseren
Juist nú dient het OM de medische strafzaken niet achter te stellen.
zonder dat een cliënt het
gaan vervangen wordt het mogelijk voor het OM om schuld vast te stel-
verschil zou merken.”
eist. Met dit nieuwe strafrechtelijke instrument is bij uitstek een middel
Met de Wet OM-Afdoening, die binnen afzienbare tijd de transactie zal len zonder dat daarbij de tussenkomst van een strafrechter wordt vergeschapen om de alternatieve genezers aan te pakken. Waar delicten als het onterecht voeren van een titel of ondeskundig uitvoeren van een behandeling, nochtans ondersneeuwden bij gebrek aan prioriteit, geeft de strafbeschikking de mogelijkheid om schuld vast te stellen zonder dat die keuze ten koste gaat van meer prangende zaken.
Conclusie We kunnen constateren dat de wet hiaten vertoont daar waar het de aanpak van alternatieve genezers betreft. Tuchtrechtelijk ontspringen velen de dans, en als zij al vallen onder de reikwijdte van het publieke tuchtrecht zijn de gevolgen te verwaarlozen. Strafrechtelijk gezien lijkt het OM de expertise en overtuiging te missen voor een adequate aanpak, illustratief in deze was de zaak-Millecam. We kunnen niet anders concluderen dan dat juist in een sterk geJFV In Casu - december 2008 -
32
liberaliseerd stelsel, waarin behoefte is aan bescherming, de overheid verzuimt om accuraat op te treden. Binnen de zorgsector lijkt de overheid het veel te druk te hebben met de introductie van de nagestreefde marktwerking. Vooralsnog hebben de kwakzalvers vrij
Patiëntenbescherming: met een korreltje zout
spel, maar om af te sluiten met een relativerende noot: alternatieve
De Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) re-
genezers geven hoop daar waar de reguliere behandelmethoden zijn
gelt bij wijze van bijzonder contract, vervat in boek 7 Burgerlijk Wetboek
uitgeput. Geloof geeft hoop en hoop doet leven, al hangt aan hoop
(BW), de rechtsverhouding tussen de patiënt en de hulpverlener. Zij
in dezen een prijskaartje.
bevat enkele belangrijke patiëntenrechten waaronder het recht op informatie, het toestemmingsvereiste, de dossierplicht voor de hulpverlener en het recht op inzage. De werkingssfeer van de WGBO is bijzonder breed. Niet alleen beperkt zij zich tot de medische behandelingssitu-
1 Als alternatieve geneeswijzen worden beschouwd alle
atie, zij heeft ook in andere verbanden binnen en buiten de gezond-
therapieën, middelen en diagnostische handelingen
heidszorg gelding. Denk bijvoorbeeld aan aanstellingskeuringen of het
waarvoor geen wetenschappelijk bewijs van
gevangeniswezen.8 De WGBO is in dergelijke verbanden van overeenkomstige toepassing voor zover de aard van de rechtsbetrekking zich
medicinale effectiviteit is geleverd. 2
H.J.J. Leenen & J.K.M. Gevers & J. Legemaate,
daar niet tegen verzet (7:464 BW). We mogen voorzichtig concluderen
Handboek gezondheidsrecht. Deel 1 rechten van
dat ook de alternatieve behandelaar onderhevig is aan het regime van
mensen in de gezondheidszorg, Houten: Bohn Stafleu
de WGBO. Hoewel de wet dwingendrechtelijk is, moet worden betwij-
van Loghum 2007, p. 5.
feld of de wet veel zal bijdragen aan het terugdringen van kwakzalverij
3 Rb. Amsterdam 26 september 2008, LJN BF3175.
in de gezondheidszorg.
4
Hof Amsterdam 9 april 2008, LJN BC9170.
5
Zie ook: HR 14 juni 2005, NJ 2006,83 (zaak Nelissen);
6
A.C. de Die & E.M. Hoorneman, De Wet BIG. De
De wet is nog relatief jong en er is nog weinig ervaring mee opgedaan. Interessant is de vraag hoe het recht op informatie zal worden geïnter-
Rb. Haarlem, 12 september 2008, LJN BF0654.
preteerd gegeven het feit dat alternatieve genezers per definitie onjuis-
betekenis van de wet voor beroepsbeoefenaren in de
te mededelingen doen over het geneeskrachtig effect van hun therapie.
gezondheidszorg, Den Haag: Koninklijke vermande
Vooralsnog is het aan de patiënt de rechten af te dwingen, de patiënt die veelal geen weet heeft van het bestaan van de wet of de rechten.
2003, p. 2. 7
D.P. Engberts & L.E. Kolkman-Bogerd (red.)
Wellicht zou de inspectie in de toekomst een rol kunnen spelen. Voor-
Gezondheidsrecht, Houten: Bohn Stafleu van Loghum
alsnog is de WGBO een wet zonder tanden en is het effect van de WGBO
2006, p. 179-180.
voor de bezwering van kwakzalverij nihil.
8
H.J.J. Leenen & J.K.M. Gevers & J. Legemaate, Handboek gezondheidsrecht. Deel 1 rechten van
In de glazen bol
mensen in de gezondheidszorg, Houten: Bohn Stafleu
Conform art. 95 Wet BIG is in 2002 de wet geëvalueerd,9 men kwam tot de conclusie dat de wet in de praktijk niet goed werkt: zij is te complex, tamelijk star en schiet tekort in de mogelijkheid om toezicht te houden op alternatieve genezers. Destijds heeft men in dat licht een maatregel genomen waarvan ik gezien mijn voorgaande betogen niet
van Loghum 2007, p. 183-184. 9
ZonMw. Evaluatie Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg. Den Haag: 2002.
Karakter volgens Nysingh
Ernest Loor, advocaat sectie Ondernemingsrecht
Zoek jij de brede expertise van een top 20 kantoor? Een kantoor waar je je verder kunt specialiseren en ontwikkelen? Dat ruimte biedt voor ondernemerschap? Waar een goede balans tussen werk en privĂŠ belangrijk is? Dan is het tijd om kennis te maken. Met vestigingen in Apeldoorn, Arnhem en Zwolle heeft Nysingh van oudsher een sterke positie in de regio. Zonder daar overigens een
grens te trekken. We zijn landelijk actief en thuis in Europa. Daarnaast zijn we wereldwijd vertegenwoordigd dankzij deelname aan het netwerk TAGLaw. Bij Nysingh werken ruim 340 mensen onder wie circa 105 advocaten en 35 (kandidaat-)notarissen. Wij zijn altijd op zoek naar talent. Voor meer informatie over ons kantoor kijk je op www.werkenbijnysingh.nl
Redactioneel Door Michiel J. Hietkamp
Stop het grote graaien! Excessieve, oftewel buitensporige, beloningen worden door het grote publiek al tijden verafschuwd. Rijkman Groenink bijvoorbeeld, ontving voor het verkopen van ABN AMRO een beloning van 26 miljoen euro. Zwakke commissarissen houden dit niet tegen en aandeelhouders profiteren mee in deze situaties. De politiek reageert met fiscale maatregelen. Verrijking of aanfluiting?
Al een tijd vindt men de toekenningen aan bestuurders
discussie omtrent de topinkomens te maken heeft met
te hoog. Er is veel kritiek op de bonussen die sommige
de weinig verhelderende arbeidsmarkt voor topbestuur-
topbestuurders mee naar huis nemen. Een treffend voor-
ders, die imperfecties vertoont. Een duidelijk beeld van
beeld is dat van Rijkman Groenink. De ABN AMRO-topman
de vraag- en aanbodverhoudingen is er niet. Hierdoor
deed zijn naam eer aan door bij het verlaten van de, op
ontwikkelt de prijsvorming zich niet geleidelijk. De over-
dat moment noodlijdende, ABN AMRO-bank flink rijker
heid heeft geprobeerd deze problematiek op te lossen
te worden. Uit een onderzoek van de Vereniging van Ef-
door de ‘checks en balances’ binnen ondernemingen te
fectenbezitters blijkt dat de bestuursvoorzitters van de 25
versterken. Dit is gebeurd door het instellen van de com-
grootste beursgenoteerde fondsen een paar jaar geleden
missie Tabaksblat en door de wetgever zelf.
gemiddeld 53,9% meer beloond werden voor hun diensten dan een jaar daarvoor.1 De beloningen zijn daarna
Tenslotte heeft het kabinet een historische beslissing
verder gestegen. Waar de krantenkoppen alleen de grote
genomen.3 Het wetsvoorstel dat afgelopen mei is inge-
bedrijven laten zien, zijn er ook talloze bestuurders van
diend bij de Tweede Kamer heeft als doel het voorkomen
ziekenhuizen, academies, makelaardijen en vele anderen,
van excessieve beloningen.4 Dit is het eerste wetsvoor-
die regelmatig bovenmatig hoge beloningen opstrijken.
stel ooit dat alleen de allerrijksten zal betreffen. Hierop
Tijden geleden was het belonen van bestuurders een
met het gelijkheidsbeginsel. Daarnaast zou men in het
is flink wat kritiek geweest. Ten eerste is het al in strijd stuk eenvoudiger. Belonen was prestaties waarderen,
buitenland beter betalen dan hier en zo zouden we
niets meer of minder. Dat zit heden ten dage anders in
onze concurrentiepositie kwijtraken. Dat in Nederland
elkaar; de beloning is steeds meer een weerspiegeling
slecht wordt betaald is een fabeltje. De concurrentiepo-
van de marktwaarde van de bestuurder. De aandeelhou-
sitie wordt wel minder. Door hogere belastingen zal de
ders hebben hier grote invloed op; hoe beter de bestuur-
nettowinst voor bedrijven lager uitvallen. Bedrijven zul-
der, des te hoger de bonussen van de bestuurder. Daar
len zich hierdoor minder snel in Nederland vestigen.
komt bij dat als voor zoveel geld een topman is binnen
Een ander punt van kritiek is hoe men dient te hande-
gehaald de verwachtingen voor het bedrijf ook hoger
len wanneer de ‘perfecte man’ voor de zaak wordt ge-
zijn, waardoor de aandelen in waarde zullen stijgen.
vonden. Als zijn variabele loon hoog uitvalt door succes
De inkomensverhoudingen in de publieke, de semi-
grens bij het belonen van bestuurders. De politiek pro-
kun je hem dit niet kwalijk nemen. Toch is er ook een publieke en de private sector staan niet los van elkaar.
beert aan te duiden waar die grens ligt. Wat niet verge-
De ontwikkelingen in de ene sector werken door in de
ten moet worden is dat de discussie omtrent excessieve
andere en hebben hun maatschappelijke weerslag. De
beloningen niet gaat over het karakter van de te belonen
overheid krijgt met die ontwikkelingen te maken. Maat-
bestuurder. Of deze hebzucht bezit of niet, doet niet ter
schappelijke onvrede over excessieve beloningen in de
zake. Objectief moet worden bekeken of de beloningen
semi-publieke en private sector kan zij niet negeren. Er
excessief zijn of niet.
bestaat twijfel of zelfregulering via de markt toereikend is. De roep om overheidsingrijpen klinkt luider.2 Maar hoe?
Code Tabaksblat
Nederland heeft rekening te houden met het buitenland
Excessieve beloningen vormen al jaren een onderwerp
en het begrip ‘excessief’ is moeilijk te definiëren.
dat tot grote maatschappelijke discussie leidt. De politiek
De politiek (brief van de minister van Sociale Zaken en
Governance Code, vaak aangeduid als de Code-Tabaks-
Werkgelegenheid van 29 april 2005 ) oordeelt dat de
blat. Deze gedragscode voor beursgenoteerde bedrijven
heeft hier op gereageerd met de Nederlandse Corporate
moet zorgen voor verbeterde transparantie in de jaarrekening, betere verantwoording van de Raad van Commissarissen en een versterking van de zeggenschap en bescherming van aandeelhouders. Uit de code ontsproot de regel dat een bestuurder voor een termijn van vier jaar benoemd mag worden. De ‘gouden handdruk’ mag maximaal één jaarsalaris zijn. Beursgenoteerde bedrijven dienen in het jaarverslag aan te geven of zij de codevoorschriften toepassen en wanneer dit niet gebeurd, waarom niet. Deze wettelijk vastgelegde manier wordt de ‘pas toe of leg uit’-regel genoemd.5 De Code-Tabaksblat trad op 30 december 2004 in werking.
“Dit is het eerste wetsvoorstel ooit dat alleen de allerrijksten zal (be)treffen.”
Vóór de invoering van de code leidde de code tot ontsteltenis in de top van het Nederlandse zakenleven: er bestond angst voor het aantasten van de concurrentiepositie. Wanneer Nederland strengere regels
maakt. Doordat niet wordt gekeken naar de diensttijd en levensver-
juist een averechts effect gehad. Dankzij de publicatie van belonin-
wachting van de werknemer kan de heffing tot een willekeurige heffing
gen van topmensen werd het makkelijker om te vergelijken en zo kon
leiden. Daarbij komt de vraag naar boven waarom de grens van het
men een hogere beloning eisen.
pensioengevend loon op 500.000,- euro is gesteld. In de Memorie van
Fiscaalrechtelijke gevolgen.
de keuze van 500.000,- euro.8 Het gelijkheidsbeginsel komt door de
Het kabinet blijft van mening dat het beloningsbeleid tot de verant-
maatregel in het geding. Hoe kan het dat de werkgever met een salaris
woordelijkheid behoort van de commissarissen en aandeelhouders.
van boven de 500.000,- euro wel de extra procenten belasting betaalt,
De Code-Tabaksblat is hierin een belangrijk instrument vanwege de
terwijl een salaris van 450.000,- euro niet extra wordt belast.
JFV In Casu - december 2008 -
manier tussen verschillende gevallen geen onderscheid wordt ge-
vakbonden, FNV en CNV, heeft de uitvoering van de code-Tabaksblat
35
kreeg dan het buitenland zouden topfunctionarissen eerder het land verlaten. Dit bleek niet het geval. Volgens de grootste Nederlandse
Toelichting wordt geen objectieve en redelijk argument gegeven voor
mogelijkheid tot aanpassing aan de individuele omstandigheden van de onderneming en het draagvlak bij het bedrijfsleven.7 De code, die
Pseudo eindheffing vertrekvergoeding
als leidraad voor het te volgen beleid zou moeten gelden, blijkt niet
De werknemer met een jaarloon vanaf 500.000,- euro zal extra over zijn
voldoende. Om de steeds hoger wordende beloningen van bestuur-
vertrekbonus worden belast. Een werkgeversheffing van 30% zal over
ders in te perken zijn er al diverse extra maatregelen genomen. Eén
de vertrekvergoeding worden geheven. Bij deze maatregel rijst weder-
van de voorstellen die tot een maatregel moest leiden vond plaats in
om de vraag op grond waarvan de grens van 500.00,- euro is gekozen.
het belastingplan 2008, betreffende de aftopping van pensioenrech-
Tevens heeft het wetsvoorstel geen enkele aansluiting met de norm die
ten bij een salaris boven de 185.000,- euro. Dit voorstel heeft poli-
uit de Code-Tabaksblat wordt voorgeschreven.9 In de code staat niets
tiek gezien echter geen vervolg gekregen. De ministerraad heeft deze
over de normen waaraan de vertrekvergoeding moet voldoen.
zomer nieuwe maatregelen voorgesteld. De grens van wat excessief zou zijn is hier zichtbaar fors opgetrokken. Waar eerst de grens lag bij
Heffing over ‘carried interest’ of daarmee vergelijkbare beloningen
185.000,- euro ligt de grens van de beloning in het nieuwe voorstel bij
De derde voorgestelde maatregel betreft de belastingheffing over ‘car-
500.000,- euro.
ried interest’ of ‘carried interest-achtige’ beloningen. Carried interest is een naam voor de vergoedingen die managers krijgen naast hun
Wat staat er in de nieuwe wetsvoorstellen?
beloning in salaris. Het gaat vaak om vermogensbestanddelen waar-
Met het voorstel wil het kabinet de excessieve beloningen via fiscale
van het rendement direct of indirect is gekoppeld aan het behalen van
maatregelen aanpakken. Minister Bos en staatssecretaris De Jager
de management- en/of aandeelhoudersdoelstellingen.10 Er worden
van Financiën kwamen tot een wetsvoorstel met drie maatregelen te-
bepaalde doelstellingen geuit, weet de manager de doelstelling te
gen de ‘topinkomens’. Eén tegen de gouden handdrukken, één tegen
bereiken dan krijgt deze de zogenaamde ‘carried interest’.
al te riante pensioenopbouw en een voorstel tegen belastingvoordelen voor investeringsmanagers.
Deze beloningen krijgen steeds meer media-aandacht vanwege de soms torenhoge bedragen. De bedragen kunnen zo oplopen door de
Pseudo-eindheffing pensioengevend loon
fiscale onduidelijkheid die bestaat rondom het belastbaar stellen
Een werknemer met een salaris vanaf 500.000,- euro zal een werk-
van de beloningen. De beloningen worden vaak erg mild belast, veel
geversheffing van 15% over de maandelijks pensioenpremie moeten
minder dan het loon. De Minister van Financiën stelt dat het nieuwe
betalen. De heffing wordt naast de reguliere loonheffing aan de kant
wetsvoorstel leidt tot een transparanter en evenwichtiger manier van
van de werkgever geheven. Daarmee wordt de werkgeversheffing een
belastingheffing. Hiermee zullen de beloningen duidelijker en zwaar-
pseudo-eindheffing. Het frappante aan de maatregel is dat op deze
der belast kunnen worden.
@
steeds omvangrijker lijken te worden is er steeds meer kritiek van het publiek. De publieke massa vindt nog steeds dat de topmensen naar de gedane arbeid moeten worden betaald en niet naar hun marktwaarde zoals op dit moment wordt gedaan. In Nederland is de Code-Tabaksblat dé gedragscode die de ‘checks and balances’ zou moeten versterken. Dit is op sommige vlakken gebeurd. Maar op grond van de nog steeds hoger wordende beloningen heeft de code hier niet haar gewenste uitwerking gehad. De roep om ingrijpen door de politiek werd steeds luider. Noodzakelijkerwijs heeft de overheid ingegrepen met het nieuwe wetsvoorstel. Minister Bos kon zo één van dé stokpaardjes van de PvdA uitvoeren. De partij probeerde tijdens de verkiezingscampagne de zittende premier, Jan Peter Balkenende, in een hoek te drukken waar genoemde helemaal niet wilde zitten: aan de kant van de graaiers in de top van het bedrijfsleven.12
JFV In Casu - december 2008 -
36
Dat Bos als minister van Financiën het niet kon maken deze belofte niet te voldoen stond bij voorbaat al vast. Na een hevige discussie Of deze manier van belonen ook onder excessieve beloningen valt is
werd een compromis gesloten dat tot het nieuwe wetsvoorstel heeft
erg onduidelijk. Ten slotte is het rendement dat de bestuurder in kwes-
geleid. De befaamde ‘addertjes onder het gras’ die hier bij komen
tie ontvangt afhankelijk van zijn behaalde resultaat. De Minister van
kijken zijn echter van een zo grote hoeveelheid dat je haast kan zeg-
Financiën geeft aan dat de ‘lucratieve belangen’ wel zeker onder de
gen dat Bos eerder zijn politieke gezicht heeft gered dan een echt
noemer van excessieve beloningen vallen. In het wetsvoorstel wordt
harde maatregel heeft neergezet.
weinig ruimte gelaten voor interpretatie; hierdoor is het ‘lucratieve belangen’-begrip een zeer beperkt begrip.
Kernbegrippen voor een goed beleid
1 Financieel Dagblad 20 september 2008.
Prof.dr. Haseborg geeft vier pijlers waar wel degelijk een consistent
2
beloningsbeleid uit te halen is.11 Hiervoor is geen wetsvoorstel nodig, maar een degelijke Raad van Commisarissen. De vier pijlers: - Consistente waarderingsmethode; degene die de beloning bepaalt, zou dit consistent en individueel moeten bekijken. De waardering dient plaats te vinden op grond van functie en persoon. De CodeTabaksblat geeft hier voldoende handvatten voor. - De onverbiddelijke regels van vraag en aanbod. Hierdoor zal er nog steeds veel betaald worden aan topbestuurders. Maar als de commissarissen zich hierbij strikt aan het te voeren beleid houden valt dit in te perken. - Redelijk en billijkheid. Voor juristen is dit een bekend begrip. Hoe kan iemand beargumenteren dat zijn prestatie binnen de onderne-
‘Werknemer de dupe belasting van Bos’, De Telegraaf 22 mei 2008.
3 K. Broekhuizen, ‘Kabinet schrijft geschiedenis met fiscale regels tegen topinkomens’, Financieel Dagblad 5 september 2008, p. 2. 4 Wetsvoorstel ‘Belastingheffing excessieve beloningsbestanddelen’. Kamerstukken II 2007/08, 31 459, nr. 2. 5 E.M.M. van der Lande & A. Jonker, ‘Excessieve beloningsbestanddelen: nieuwe maatregelen ter beperking’, Ondernemingsrecht 2008-05, p. 319. 6 ‘FNV wil aanscherping Code Tabaksblat’, Nu.nl, 30 maart 2008.
ming 300 keer meer waar waardering verdient, dan die van iemand
7 Advies RvS, 18 april 2008, nr. W06.08.0114/III.
onderin de organisatie.
8 E.M.M. van der Lande & A. Jonker, ‘Excessieve
- Eerlijk spel: niet louter de bestuurders belonen op de incidentele transacties die zij succesvol afronden. Maar op grond van het hele beleid dat de bestuurder voert. Ander aspect van eerlijk spel is dat de bonus dient te worden terugbetaald in het geval dat de cijfers op grond waarvan de bonus is uitgekeerd niet juist blijken te zijn.
beloningsbestanddelen: nieuwe maatregelen ter beperking’, Ondernemingsrecht 2008-05, p. 320. 9 E.M.M. van der Lande & A. Jonker, ‘Excessieve beloningsbestanddelen: nieuwe maatregelen ter beperking’, Ondernemingsrecht 2008-05, p. 320. 10 E.M.M. van der Lande & A. Jonker, ‘Excessieve
Door middel van een beleid met deze vier pijlers zou er voldaan worden aan alle eisen. Of het wetsvoorstel hieraan voldoende tegemoet komt valt te betwijfelen.
beloningsbestanddelen: nieuwe maatregelen ter beperking’, Ondernemingsrecht 2008-05, p. 321. 11 Ondernemingsrecht mei 2008, p. 2. 12 D.Douwes, ‘De wet tegen topsalarissen is er, maar
Politiekgevoelig Bestuurders krijgen steeds meer kans op grote bonussen. Soms ook als ze weinig tot niets presteren. Doordat de beloningen voor hen
alleen de PvdA juicht’, De Volkskrant 4 september 2008.
De ene kant van de zaak …
Iedereen oordeelt, maar wie spreekt recht?
… en de andere kant van de zaak.
Als rechter of officier van justitie werk je recht in het hart van de maatschappij. De Rechtspraak en het Openbaar Ministerie zijn voortdurend op zoek naar mensen die zich aangetrokken voelen tot het recht en gerechtigheid. Die zich kunnen verplaatsen in de leefwereld en standpunten van andere mensen. Die het een uitdaging vinden om te werken in een omgeving met een enorme variëteit aan opvattingen, denkbeelden, dilemma’s en belangen. Een omgeving waar alles van meer kanten bekeken moet worden en waar recht geen onrecht mag worden. Als rechterlijk ambtenaar in opleiding (raio) word je – al werkende – opgeleid tot rechter of officier van justitie. Een loopbaan die jou uitstekende toekomstmogelijkheden biedt in een afwisselend en breed werkveld. Waar zelfstandigheid centraal staat en waar je wordt uitgedaagd om beslissingen te nemen. Een baan inclusief een professionele opleiding waarbij je uitgroeit tot een expert in ons rechtsysteem. En niet onbelangrijk: een baan waarbij werk en privé prima te combineren zijn.
Geïnteresseerd in een loopbaan als rechter of officier van justitie? Kijk op: www.werkenbijderechtspraak.nl of www.openbaarministerie.nl of neem contact op met Leonore Harthoorn (recruiter) op 070-3619863.
In Casu Rogat
De beroepseed in de advocatuur heeft zijn betekenis verloren
Door Saskia Fikkers
Als een beginnende advocaat zich bij de rechtbank van zijn keuze in wil laten schrijven moet hij de beroepseed- of belofte afleggen. Deze eed luidt: Ik zweer (beloof) getrouwheid aan de Koning, gehoorzaamheid aan de Grondwet, eerbied aan de rechterlijke autoriteiten en dat ik geen zaak zal aanraden of verdedigen, die ik in gemoede niet geloof rechtvaardig te zijn.”1 Vooral het laatste deel van deze eed roept bij velen vragen op. In hoeverre houdt een advocaat hier in de praktijk écht rekening mee? Is deze eed inmiddels niet achterhaald?
Het probleem van de ethiek in de advocatuur wordt
waaruit blijkt dat Endstra door Holleeder op het kantoor
steeds vaker in de media aan de kaak gesteld. Vooral
van Moszkowicz is afgeperst. Het is voor velen lastig om
in het strafrecht lijkt het alsof er vaak dingen gebeuren
te geloven dat deze gang van zaken niet in strijd is met
die niet geheel door de beugel kunnen. Advocaten die
de gedragsnormen van de beroepsgroep. Zeker, eenieder
smeergeld aannemen of zich laten betalen met zwart
heeft recht op verdediging, dit is zowel in de Grondwet
geld, cliënten die afgeperst worden en getuigen die bij
als in verschillende internationale verdragen vastgelegd.
nader inzien toch geen getuigenis af durven te leggen…
Maar is het wenselijk dat een advocaat die betrokken is
Toch legt elke beginnende advocaat de advocateneed
geweest bij de verdediging van iemand die vermoord is,
af, waarmee hij belooft zich niet in te laten met dit soort
daarna de verdediging van degene die van deze moord
duistere zaken. Het doel van de advocateneed is om een
verdacht wordt op zich neemt?
algemene norm te stellen voor het handelen van een advocaat. Er wordt van de advocaat gevraagd om reke-
Kortom, kan een advocaat in koelen bloede beloven dat
ning te houden met zowel de normen die gelden in het
hij geen zaak aan zal nemen waarvan hij niet gelooft dat
maatschappelijk verkeer als zijn eigen innerlijke normen.
deze rechtvaardig is, terwijl hem daarna niets in de weg
Dit laatste is nog niet zo eenvoudig: de woorden van de
staat om juist datgene te doen? Is het niet eens tijd om
eed,‘in gemoede’, impliceren dat de advocaat bij zijn ei-
de advocateneed aan te passen of zelfs af te schaffen?
gen geweten te rade moet gaan. Daarnaast is de eed zeer
Heeft de advocateneed zijn betekenis verloren?
ruim gesteld en het naleven van de eed is niet rechtens afdwingbaar.2 De daadwerkelijke impact van de advocateneed is in feite dan ook niet groot.
Prof. mr. dr. J.G. Brouwer, Professor Algemene Rechtswetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen
Onlangs verscheen het boek ‘Advocaat of Maffiamaat?’
In de krant van vanavond lees ik dat de in de Verenigde
van advocaat Pim de Vos.3 De Vos stelt dat (strafrecht)-
Staten veroordeelde en vastzittende ‘zwarte cobra’ R. de
advocaten die fungeren als loopjongens van zware crimi-
rechtbank van New York heeft verzocht om heropening
nelen hard aangepakt moeten worden. Volgens De Vos
van zijn zaak. Indertijd tijdens het proces beklaagde de
weten advocaten best dat zaken waarin mensen niet
advocaat van de ‘topcrimineel’ zich erover dat de Ame-
durven te getuigen of waarin getuigen uit de weg worden
rikaanse drugsopsporingsdienst DEA zijn cliënt onrecht-
geruimd niet deugen. Toch schromen veel advocaten niet
matig in de val had gelokt. Hij zou met behulp van een
om dergelijke zaken aan te nemen.4
Nederlandse infiltrant zijn uitgelokt om aan het drugstransport mee te werken. De Amerikaanse rechter nam
Een sprekend voorbeeld van een ethisch conflict is te vinden in de zaak rondom Moszkowicz, Endstra en Hol-
het verweer echter weinig serieus en veroordeelde de ‘zwarte cobra’ tot 20 jaar gevangenisstraf.
leeder. Bram Moskowicz was de raadsman van Willem Endstra, de vastgoedmagnaat die in 2004 geliquideerd
Het gaat om een manier van uitlokking die in ons rechts-
werd. Moszkowicz trad daarna aan als advocaat van Hol-
stelsel is verboden. De cobra zit nu inmiddels al weer een
leeder, die verdacht werd van afpersing van Endstra. In
aantal jaren ‘onschuldig’ vast. Dat is niet alleen gemeen
het dossier van Endstra is zelfs een verklaring te vinden
en onrechtvaardig, maar ook doodzonde. Hij zou in vrij-
heid zo’n mooi leven kunnen leiden. Vijf jaar geleden geleden is R. ge-
verlenen. Daarnaast mag hij anderzijds geen zaken aannemen die hij
trouwd met een charmante en aantrekkelijk vrouw. De bruiloftsgasten
niet rechtvaardig acht en die hij niet met zijn geweten kan verenigen.
liepen overigens met jasjes waarvan op de rug de tekst ‘Fuck the DEA’
Het tweede gedeelte van de eed duidt daarop en beoogt enig houvast
stond. En niet onbelangrijk, R’s met drugshandel verdiende vermogen
te geven voor ethisch verantwoord en redelijk handelen. Deze norm is
wordt geschat op 100 miljoen. Alleen dat laatste al moet toch garant
vaag en wat als rechtvaardig wordt geacht, is erg subjectief. Doch, dit
staan voor een prettig leventje.
wordt ingevuld door de gedragsregels die door de Nederlandse Orde van Advocaten in het kader van het tuchtrecht worden gehanteerd. Een
Gisteravond meldde zijn Amsterdamse strafpleiter M.T. in het tv-pro-
advocaat moet telkens een afweging maken bij het aannemen van
gramma Netwerk dat er nu een kans bestaat dat aan dit schrijnende
een nieuwe cliënt en zich telkens afvragen of hij met zijn gedrag het
onrecht een einde komt. De raadsman beweerde met droge ogen dat er
vertrouwen in de advocatuur of in zijn eigen beroepsuitoefening niet
een getuige in Zwitserland was ‘gevonden’ die kon en wilde verklaren
schaadt (regel 1 Gedragsregels 1992).
dat niet de ‘zwarte cobra’, maar hij zelf verantwoordelijk was voor het drugstransport waarvoor de cobra in het gevang zit.
De advocateneed zorgt ervoor, althans dient ervoor te zorgen, dat iedere advocaat zich bij de aanvaarding van zijn ambt bewust wordt van zijn ambt dient uit te oefenen. Advocaten vervullen in onze samenle-
nemen? En ten tweede, neemt deze advocaat zijn eed nog serieus: ‘Ik
ving een verantwoordelijke en belangrijke rol en dienen die eerbaar
zweer (…) dat ik geen zaak zal aanraden of verdedigen, die ik in ge-
uit te voeren. Doen zij dit niet, dan wordt de eed inderdaad een holle
moede niet gelove rechtvaardig te zijn. Wat denkt u?
frase. Dit laatste lijkt mij echter niet aan de orde. De meeste advocaten
39
deze voornoemde spagaat en van het feit dat hij naar eer en geweten
het tv-programma Netwerk mij - de kijker - in de maling proberen te
houden de eed in ere. Daarnaast houden de meeste advocaten zich
Mr. V. V. R. van Bogaert, universitair docent Algemene Rechtswetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen
niet bezig met strafzaken van zware criminelen waar het ‘maffiamaatadvocaat aan de kaak stelt, is prima, doch de mediahype dit teweeg
De advocateneed: garantie voor eerbaarheid of holle frase?
heeft gebracht, vind ik buiten proportie.
JFV In Casu - december 2008 -
Bij mij riep deze reportage twee vragen op. Ten eerste, waarom zou
jesprobleem’ op de loer ligt. Dat Pim de Vos de beroepsethiek van de
In zijn boek Advocaat of maffiamaat? stelt advocaat Pim de Vos de beroepsethiek van advocaten en met name die van de strafpleiters onder de advocaten ter discussie. In het verlengde hiervan ligt de vraag naar wat tegenwoordig de waarde is van de in artikel 3 lid 2 Advocatenwet neergelegde advocateneed (of -belofte). Wanneer iemand het ambt van advocaat aanvaardt, moet hij bij de beëdiging, naast trouw aan de Koning, gehoorzaamheid aan de Grondwet en eerbied voor rechterlijke autoriteiten, ook zweren of beloven dat hij ‘geen zaak zal aanraden of verdedigen, die (…) [hij] in gemoede niet gelove rechtvaardig te zijn.’ Met deze laatste formule gaan vele strafrechtadvocaten op de loop, vindt De Vos. Hij noemt hen dan ook ‘publiciteitsgeile geldwolven’ die voor het grote geld gaan en het met de beroepsethiek niet zo nauw nemen. Vele strafpleiters nemen aanstoot aan deze kwalificatie en vinden het boekje van De Vos populistisch en ongefundeerd. Dat er weer eens de aandacht wordt gevestigd op de beroepsethiek van advocaten, vind ik een goede zaak, aangezien er de laatste tijd veel te doen was omtrent spraakmakende strafzaken zoals die van Holleeder en Endstra, waarbij men terecht vragen kan stellen bij het handelen van de desbetreffende strafadvocaat, die overigens ook eerder al in opspraak was gekomen naar aanleiding van de amicale wijze waarop hij zich gedroeg ten opzichte Desi Bouterse, die hij vertegenwoordigde in de zaak over de beruchte Decembermoorden. Het zijn dit soort praktijken, die in de media worden uitvergroot, waardoor een bepaald beeld
1
bij de burgers wordt geschapen dat niet overeenstemt met het gedrag
2 N. Christopoulos, ‘Advocateneed verdient nadere
van het gros van de advocaten.
Art. 3 lid 2 Advocatenwet beschouwing’, Advocatenblad 1999, p. 481-483
3 P. de Vos, Advocaat of Maffiamaat?De wankelende De advocaat bevindt zich vaak in een spagaat. Hij is enerzijds binnen ons bestel een onafhankelijk ‘orgaan’ van de rechtspleging en heeft een publieke functie (hierop duidt het eerste gedeelte van de eed, namelijk de trouw aan de Koning etc.), als gevolg waarvan hij in principe iedereen die om zijn hulp vraagt, zo goed mogelijk rechtsbijstand moet
rechtsstaat, Amsterdam: Fairplay Publishing BV 2008 4 B. Middelburg, ‘Strijd tegen loopjongens maffiabazen’, Parool 18 september 2008, p. 4
Student & the City Door Irene Timmermans
“De koper van de buit, gaat niet vrijuit!” “Pssst, mooie fiets kopen?” Wie in Groningen ’s nachts na het uitgaan de route aflegt van de Poelestraat naar huis wordt regelmatig met dit aanbod geconfronteerd. Menig student zal doorhebben dat de verkoper van de fiets meestal een niet al te betrouwbare indruk geeft en ook de omstandigheden van tijd en plaats zijn bij dit aanbod doorgaans zeker niet gebruikelijk. Als je vervolgens naar huis fietst op je nieuwe studentenbike, die je hebt verkregen in ruil voor een tientje, drie sigaretten en een pakje kauwgom, zul je waarschijnlijk een donkerbruin vermoeden hebben dat íets niet helemaal klopt... Als de politie je betrapt op het kopen van een gestolen fiets, word je schuldig bevonden aan heling. Heling is kort gezegd het verwerven of voorhanden krijgen van een door misdrijf verkregen goed.1 In Groningen heeft dit tot consequentie dat je een boete krijgt die kan oplopen tot 600 euro en bovendien een strafblad. Een boete is vervelend, maar een strafblad heeft voor studenten ingrijpende gevolgen in de toekomst.
Iedereen weet dat het gebeurt en velen van jullie zullen
en de laatste vorm ligt daarin dat in het eerste geval de
zelf zijn geconfronteerd met heling. Maar niemand weet
heler ten tijde van de verwerving of het voorhanden krij-
precies in welke omstandigheden het misdrijf plaats-
gen van het goed wist dat het een door een misdrijf ver-
vindt omdat er een sluier van geheimzinnigheid over dit
kregen goed betrof. Bij schuldheling had de persoon re-
fenomeen hangt. In deze bijdrage tracht ik duidelijkheid
delijkerwijs moeten vermoeden dat het een door misdrijf
te krijgen over het misdrijf en de factoren die daarmee
verkregen goed betrof. Schuldheling is een pro parte do-
samenhangen. Hierbij zal de heling van fietsen het lei-
leus pro parte culpoos misdrijf.2 De eigenlijke gedraging,
dende voorbeeld zijn. Aspecten als de prioriteit van be-
het verwerven, voorhanden hebben of overdragen moet
strijding van heling op landelijk en gemeentelijk niveau
opzettelijk gebeuren, terwijl de schuld alleen betrekking
en het te voeren beleid door de wetgever en politie zullen
heeft op de omstandigheid dat het een door misdrijf
naar voren komen. Daarnaast worden de omstandighe-
verkregen goed betreft.3 Schuldheling is de vorm die het
den die van invloed zijn op heling belicht. Ook, en dit
meeste voorkomt onder de studenten. Bij een aanbod
is voor menig student van belang, zullen de consequen-
van een fiets door een junk voor een bedrag ver onder de
ties van het bedrijven van heling worden genoemd en in
marktwaarde is het duidelijk dat je niet mag uitgaan van
verband worden gebracht met het (arbeids)leven na de
een legale fietsverkoop.
studententijd. In vergelijking met andere delicten wordt aan heling lan-
De prioriteit van heling op landelijk en gemeentelijk niveau
delijk een vrij lage prioriteit bij bestrijding toegekend. Dit
In de artikelen 416, 417 en 417bis van het Wetboek van
ming Misdrijven.4 Allereerst is dit het gevolg van het feit
Strafrecht (Sr) wordt heling onderverdeeld in drie ver-
dat heling veelal als een slachtofferloos delict wordt ge-
volgt uit een onderzoek van het Landelijk Bureau Voorko-
schillende vormen, te weten: opzetheling, gewoontehe-
kwalificeerd. Dit wil zeggen dat direct betrokkenen bij he-
ling en schuldheling. Het onderscheid tussen de eerste
ling geen direct concreet nadeel ondervinden, zij worden
er vaak juist beter van: heling zorgt dat voor een grote groep burgers
van heling overtreedt. In de Algemene Plaatselijke Verordening van
mogelijkheden worden verschaft om tegen sterk gereduceerde prijzen
Groningen (APV) zijn echter geen directe bepalingen opgenomen over
goederen te kunnen kopen.5 De bestrijding van heling kent daarnaast
het misdrijf heling. Wel zijn er bestuurlijke maatregelen getroffen om
een technische barrière: heling is lastig te bewijzen omdat het vaak
de heling verder tegen te werken. Artikel 2.4.13 van de APV verbiedt het
moeilijk is het persoonlijke eigendom van het goed te ontkrachten als
om op of aan de weg fietsen ter verkoop aan te bieden, te verkopen of
het misdrijf al is geschied. Hiermee is de bestrijding van heling een tijd-
te kopen. Zodra een junk een fiets te koop aanbiedt op de Grote Markt
rovende zaak met een laag rendement. Volgens Nico Huismans6 ligt de
is hij dus al strafbaar, ook al is het zijn eigen fiets. Als laatste aspect
situatie in Groningen anders. Het aantal fietsendiefstallen in Groningen
zijn de condities waaronder heling plaatsvindt van belang. Belangrijk
is erg hoog en om dit tegen te gaan is het zaak om de doorverkoop
is hierbij de aanwezigheid van ontmoetingsplaatsen voor heling en de
van fietsen te beperken: een hoge prioriteit voor de helingbestrijding
sociale controle vanuit de maatschappij.11 In Groningen is het bekend
dus. Helers (als afnemers van gestolen goederen) zijn voor dieven en
dat heling vooral plaatsvindt op en rondom de Grote Markt, Vismarkt
inbrekers onmisbare figuren en betekenen een grote motivatie voor de
en de Poelestraat. Cameratoezicht in deze gebieden levert een hoge
bedrijving van diefstal. Huismans zet dit kracht bij met de uitdrukking:
mate van bestrijding op en ook actieve surveillancediensten werpen
“zonder heler geen steler”. Als de dief geen markt heeft om zijn gestolen
haar vruchten af.
De verklaring omtrent het gedrag Indien je als verdachte wordt aangehouden op grond van heling word
rein vormen. Studenten zijn in het algemeen weinig kapitaalkrachtig
je voorgeleid aan de Officier van Justitie. Vervolgens wordt er door het
en zijn vaak zelf al met diefstal van hun eigen fiets geconfronteerd. Uit
Openbaar Ministerie een proces-verbaal opgemaakt. Je ontvangt een
deze financiële overweging en uit wraak is
boete tussen de €250,- en €600,- (afhan-
de verleiding groot om een gestolen fiets te
kelijk van onder andere de waarde van de
kopen.7 Niet geheel onbegrijpelijk is dan ook
fiets). Bovendien krijg je hoe dan ook een
dat de politie in Groningen zich sterk richt op
aantekening.12 Het plegen van dit delict,
studenten, vooral met een preventiebeleid.
hoe impulsief ook gepleegd, kan een nare
De politie geeft veel voorlichting aan (bui-
bijsmaak geven aan je verdere loopbaan.
tenlandse) studenten, hangt posters op en
Als je na je studententijd klaar bent voor de
probeert nieuwe studenten bij activiteiten
arbeidsmarkt, kan een strafblad je bij het
als de KEI-markt8 te bereiken. Ook worden
zoeken naar een interessante baan ernstig
tegenwoordig in veel fietsen de postcode
tegenwerken. Een werkgever kan je tijdens
en het huisnummer van de eigenaar van de
je sollicitatie vragen naar een verklaring
fietsen gegraveerd. Met de bewijsvoering
omtrent het gedrag (vog). In de volksmond
van heling onder studenten valt het volgens
wordt een vog ook wel een bewijs van
Nico Huismans ook allemaal wel mee. Bij de
goed gedrag genoemd. Het is een verkla-
politie is het bekend op welke locaties he-
ring waaruit blijkt dat het gedrag van de
ling van fietsen het meest voorkomt. Door
persoon geen bezwaar oplevert bij de uit-
op deze plekken actief te surveilleren is het
oefening van de nieuwe baan. Dit is vooral
gemakkelijk om bijvoorbeeld een junk en
van belang als je een functie gaat vervullen
student op heterdaad te betrappen. Aan-
waarbij wordt gewerkt met vertrouwelijke
houding is dan ingevolge art 53 Wetboek van
gegevens of kwetsbare personen.13 Voor
Strafvordering (Sv) gelijk mogelijk.
sommige functies is de vog zelfs verplicht:
JFV In Casu - december 2008 -
In Groningen vormen vooral studenten een interessante groep voor het verkopen van gestolen goederen daar zij een groot potentieel afzetter-
41
goed te kunnen verkopen heeft voor hem de diefstal vaak geen zin meer.
zo heeft het ministerie van Onderwijs, Cul-
De samenhang van heling en onze maatschappij
tuur en Wetenschap bepaald dat een onderwijzer de verplichting heeft
Het milieu van heling wordt door drie factoren beïnvloed. Allereerst
een vog te overleggen. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft
speelt, zoals al kort werd genoemd, de werking van de markt een grote
deze verplichting opgelegd aan taxichauffeurs. In de Wet justitiële en
rol. In de markt van gestolen goederen neemt de heler zogezegd een
strafvorderlijke gegevens (WJSG) is een regeling opgenomen voor de
spilpositie in: enerzijds gaat vanuit hem een vraag naar gestolen goe-
verklaring omtrent het gedrag.14 Een werkgever, instantie of organisatie
deren uit, hiervoor is hij afhankelijk van inbrekers en dieven. Ander-
kan een werknemer of persoon verplichten een vog te overleggen, de
zijds biedt hij de verworven goederen ook weer te koop aan, voor deze
vog wordt echter door de betreffende persoon zelf aangevraagd bij de
afzet heeft hij klanten nodig.9
burgemeester van de gemeente waar de persoon staat ingeschreven (art. 30 WJSG). De beslissing of de verklaring al dan niet wordt afgege-
Ten tweede kan er grote waarde worden toegekend aan de activiteit
ven wordt uiteindelijk genomen door het Centraal Orgaan Verklaring
van de overheidsinstanties. Hier kan gedacht worden aan het stelsel
Omtrent het Gedrag (COVOG), zij beslist namens de Minister van Justi-
van wet- en regelgeving met betrekking op heling en met name de con-
tie. Het COVOG raadpleegt in haar onderzoek het Justitieel Documenta-
trole op naleving daarvan voor politie en justitie. Naast de hoofdbepa-
tie Systeem (JDS), hierin staan gegevens over de afwikkeling van straf-
lingen van heling (art. 416-417bis Sr) heeft de wetgever getracht het de
bare feiten vermeld: van onherroepelijke veroordelingen tot sepots
heler te bemoeilijken door de opname van enige bepalingen. Zie hier-
en transacties. In deze bron van informatie zal men dus stuiten op de
voor onder andere de artikelen 437-437ter Sr. Bepaald is dat iedere he-
gegevens betreffende het gepleegde delict heling.
ler in principe is onderworpen aan een registratieplicht. Hij dient van alle aangekochte fietsen bij te houden welke prijs hij ervoor betaald
Daarnaast kan het COVOG politieregistergegevens in het onderzoek be-
heeft, van wie hij ze gekocht heeft en op welke datum.10 In art. 437ter Sr
trekken en kunnen inlichtingen bij het Openbaar Ministerie en de reclas-
wordt een heler bestraft die een gemeenteverordening ter bestrijding
sering worden ingewonnen. De verschillende gegevens worden, voor een
@
beslissing wordt genomen, in samenhang gewogen en beoordeeld. Het
litie als het publiek verantwoordelijk zijn. Noch registratie alleen, noch
COVOG geeft de verklaring alleen af als uit onderzoek blijkt dat de aan-
intensivering van het politieoptreden alleen kunnen het probleem op-
vrager geen strafbare feiten op zijn naam heeft staan die de uitoefening
lossen.18 Studenten zullen toch echt beter bij zich zelf moeten nagaan
van de functie waarvoor de vog is aangevraagd in de weg staan. Als
of zo’n goedkoop op de kop getikte fiets nou werkelijk zoveel voordeel
er geen duidelijk verband is tussen de geschonden wetsbepaling en het
verschaft, of dat het slechts een façade is. Als we een conclusie trek-
15
doel van de verklaring, dan is er geen directe reden de gevraagde vog te
ken uit bovenstaande tekst lijkt dit inderdaad zo te zijn. Ten eerste is
weigeren. Het gepleegde delict staat dan een behoorlijke uitoefening van
de kans dat je fiets opnieuw wordt gestolen vergroot door de werking
de taak of de bezigheden waarvoor de vog wordt aangevraagd niet in de
van de vicieuze cirkel. Ten tweede neem je bij een dergelijk vergrijp een
weg. Ter illustratie: iemand die is veroordeeld wegens een overtreding
groot risico voor je toekomstige carrière. Door een strafblad is de kans
van bepalingen uit de Wegenverkeerswet hoeft nog geen onbetrouwbare
groot dat je geen verklaring omtrent het gedrag ontvangt, een bewijs
leerkracht te zijn. Als er wel een verband is tussen de overtreden wetsbe-
dat voor veel werkgevers van essentieel belang is bij het aanstellen van
paling en het doel waarvoor de verklaring wordt gevraagd, is het zaak uit
nieuwe werknemers. Ook zijn bepaalde beroepen of ambten een stuk
te zoeken of het gaat om een enkele overtreding van de wettelijke norm
minder bereikbaar indien negatieve justitiële gegevens in het Justitieel
dan wel of er sprake is van recidive (zie hiervoor ook artikel 35 WJSG).16
Documentatie Systeem over jou zijn opgenomen. Te denken valt aan
De COVOG kent een grote beoordelingsruimte omtrent het afgeven van
beroepen als rechter, rechterlijk ambtenaar en notaris. Het is dus zaak
een vog en houdt enigszins rekening met de omstandigheden van het
voortaan voorkeur te geven aan het op zak houden van het tientje, de
geval. Is een delict niet structureel gepleegd en is het risico voor de sa-
drie sigaretten en het pakje kauwgom als je weer eens een zwerver ziet
menleving gering, dan kan de COVOG toch een vog afgeven.
lopen met een fiets aan zijn hand.
Specifieke gevolgen van het plegen van heling Naast de vog is er in het Wetboek van Strafrecht ook een bepaling opgenomen die specifiek voor het misdrijf heling een bijkomende straf geeft
1 Zie voor de volledige wettelijke omschrijving de artikelen 416-417bis Wetboek van Strafrecht.
en verschillende consequenties met zich meebrengt (artikel 417ter Sr). Naast het feit dat de schuldige de uitoefening van het beroep waarin het
2 C.D. Schaap, heling getoetst, Deventer: kluwer, p. 79.
misdrijf is begaan kan worden ontzegd, kan de pleger ontzet worden uit
3 B.F. Keulen & M. Otte, Opzet en Schuld, Nijmegen: Ars Aequi Libri.
42
van ambten, het dienen bij de gewapende macht en het bekleden van
JFV In Casu - december 2008 -
bepaalde rechten. Te weten: ontzetting van het recht op het bekleden de functie van raadsman of gerechtelijke bewindvoerder (art. 28 lid 1,
opdracht van de Landelijk Coördinator Voorkoming
sub 1, 2 en 4 Sr). In het Besluit Justitiële gegevens is in artikel 29 uitdruk-
Misdrijven van het Ministerie van Justitie en het
4 Het onderzoek is uitgevoerd door Regioplan, in
kelijk bepaald dat justitiële gegevens17 desgevraagd kunnen worden verstrekt aan de voorzitter van de commissies die personen selecteren voor
Ministerie van Binnenlandse Zaken. 5 G.H.J. Homburg, P.H. Renooy & E. van Straten, Profijt
een functie bij de rechtsprekende macht of als rechterlijk ambtenaar bij
van de criminaliteit, Gouda: Quint bv 1990, p. 65.
het Openbaar Ministerie. Ook de voorzitters van de kamers van toezicht
6 Met Nico Huismans heb ik een interview afgenomen
kunnen de justitiële gegevens aanvragen van personen die in aanmer-
over de heling in Groningen. Nico Huismans is
king willen komen voor een benoeming tot notaris. Vooral de eerste en
hoofdagent en tevens studentcontactfunctionaris bij
laatst- genoemde rechten kunnen voor een afgestudeerde rechtenstu-
de gemeente Groningen.
dent natuurlijk van uitermate groot belang zijn. Noemenswaardig is dat
7 Homburg, Renooy & Straten 1990, p. 19.
het opvragen van gegevens door bovengenoemde instanties buiten de
8 Dit is een informatiemarkt tijdens de jaarlijkse KEI-
uitdrukkelijke wil van de persoon zelf kan plaatsvinden (in tegenstelling
week: een introductieweek voor studenten. Tijdens de
tot de vog, waarbij de persoon zelf de aanvraag indient). De concrete ge-
informatiemarkt presenteren alle partijen zich die ook
volgen voor een rechtenstudent zijn afhankelijk van het aantal en soort registraties. Een enkele transactie zal waarschijnlijk niet fataal zijn voor
maar iets met studenten te maken hebben. 9 Onderzoek Bureau Landelijk Coördinator Voorkoming
de verdere loopbaan van de persoon. Als echter blijkt dat de student
Misdrijven, p. 9.
zich structureel schuldig heeft gemaakt aan strafbare feiten, ligt het an-
10 Homburg, Renooy & Straten 1990, p. 72.
ders. Ook tellen bij hogere functies (bijvoorbeeld rechter) de registraties
11 Onderzoek Bureau Landelijk Coördinator Voorkoming
vaak zwaarder. Omdat het werken binnen het rechtsgebied een grote betrouwbaarheid en een ontwikkeld rechtsbewustzijn vraagt, ligt het
Misdrijven, p. 3 12 Een aantekening is de ‘registratie’ (het opnemen in
hebben van een strafblad in deze tak een stuk gevoeliger dan op veel andere gebieden. Het is belangrijk om je te realiseren dat een strafblad natuurlijk nooit in je voordeel werkt, ook al heb je ondanks het plegen
het justitiële documentatieregister) van een incident.
Het strafblad is het totale resultaat van deze registratie(s). ‘Strafblad’ is overigens geen officiële
van het delict een vog ontvangen. Als werkgevers, dan wel personen of
benaming van de gezamenlijke registratie(s), maar
instanties belast met de benoeming van personen de keuze hebben
wordt doorgaans veel gebruikt.
tussen jou mét aantekening en een andere kandidaat met een blanco papier, is de keuze natuurlijk gemakkelijk te maken.
13 Ministerie van Justitie, Brochure: Verklaring omtrent het gedrag , Den Haag: 2007, p. 4. 14 Afdeling 5 (artikelen 28 tot 39a) van de Wet justitiële
Slot
en strafvorderlijke gegevens.
Bekijken we het voorgaande, dan lijkt het allemaal zo simpel: als min-
15 Ministerie van Justitie 2007, p. 4.
der studenten heling plegen door het kopen van gestolen fietsen zal
16 K. van Tuinen, De verklaring omtrent het gedrag,
de fietsendiefstal als gevolg hiervan vanzelf afnemen. Immers: zonder afzetmarkt heeft diefstal vanuit financieel oogpunt voor de dief vrijwel
’s-Gravenhage: VUGA 1992, p. 50. 17 Zie artikel 2 jo. Artikel 5 Besluit Justitiële gegevens,
geen zin meer. Als gevolg hiervan loopt de student zelf ook minder kans
voor de definitie van justitiële gegevens
om geconfronteerd te worden met diefstal van zijn eigen fiets. Het door-
18 Homburg, Renooy & Straten 1990, p. 72.
breken van de vicieuze cirkel is dan ook essentieel bij de bestrijding van fietsendiefstal. Belangrijk is de constatering dat daarvoor zowel de po-
Simmons & Simmons
t.a.v. mevrouw mr. F. de Jong Recruiter Legal Talent Postbus 190
3000 AD Rotterdam
Betreft: vacature advocaat-stagiair (m/v)
Geachte mevrouw De Jong, Ik ben een afgestudeerde rechtenstudent met een uitgesproken ambitie om bij een gerenommeerd advocatenkantoor aan de slag te gaan.
Bij mijn oriëntatie op de markt viel mij op dat Simmons & Simmons een kantoor is met een
rijke Nederlandse traditie. Tegelijkertijd is het als onderdeel van een wereldwijd netwerk zeer internationaal georiënteerd. Deze combinatie spreekt me bijzonder aan.
Ook het feit dat Simmons & Simmons advocaat-stagiairs uitgebreide begeleiding biedt en
opleidt tot zelfstandige, ondernemende advocaten die voor hun eigen business kunnen zorgen, maakt het voor mij extra aantrekkelijk om mijn kansen bij uw kantoor te beproeven.
In de hoop dat bijgesloten cijferlijst en cv aanleiding geven tot een gesprek waarin ik mijn motivatie verder kan toelichten, verblijf ik, onderteken ik, en knip ik uit... Hoogachtend,
of jij ’m terug stuurt.
A D V O C AT E N • N O TA R I S S E N • F I S C A L I S T E N
Herbesproken Door Jorien Piël
Werkgeversaansprakelijkheid voor een ongeval van een werknemer Verkeersongevallen zijn met de toegenomen mobiliteit en de steeds drukker wordende wegen een veelvoorkomend verschijnsel. Niet alleen in de privé-sfeer, maar ook in de uitoefening van het werk is men vaak genoodzaakt om aan het verkeer deel te nemen. Een punt van discussie is of en in welke gevallen de werkgever aansprakelijk gehouden kan worden indien een werknemer een verkeersongeval veroorzaakt. Het arrest Vonk/Van der Hoeven dat ik hieronder zal toelichten spitst zich toe op deze kwestie.
Achtergrond
een werkgever ook aansprakelijk is voor letselschade als
De aansprakelijkheid van de werkgever voor een ver-
zijn werknemer een verkeersongeval krijgt. Deze vraag is
keersongeval van een werknemer kan worden gegrond
beantwoord in het arrest Vonk/Van der Hoeven.2
op verschillende wettelijke bepalingen. In eerste instantie kan hierbij gedacht worden aan artikel 7:658 Bur-
Casus
gerlijk wetboek (hierna: BW). Artikel 7:658 BW legt de
Van der Hoeven is sinds 1992 in dienst bij Vonk. In 1995
werkgever de verplichting op om de werkplek zodanig
wordt Van der Hoeven samen met een collega uitgeleend
in te richten dat de werknemer in de uitvoering van zijn
aan het in Didam gevestigde bedrijf Vink om montage-
werkzaamheden geen schade lijdt.
werkzaamheden te verrichten in de Amsterdam ArenA te Amsterdam. Voor het vervoer van Didam naar Amsterdam
Voor verkeersongevallen is artikel 7:658 BW nauwelijks
en weer terug stelde Vink een bestelbus ter beschikking,
van betekenis. Doorgaans zal een werkgever immers geen
waarin naast Van der Hoeven en een andere werknemer
verwijt ten aanzien van een door een werknemer veroor-
van Vonk nog twee werknemers van Vink plaatsnamen. Bij
zaakt verkeersongeval kunnen worden gemaakt.1 De con-
toerbeurt werd gechauffeerd, zo luidde de afspraak. Op
sequentie hiervan zou kunnen zijn dat de werknemer met
een zeker moment geraakt de door Van der Hoeven be-
zijn arbeidsgerelateerde schade blijft zitten. Indien een
stuurde bestelbus op de terugreis naar Didam (dus werk-
werknemer zijn vordering niet op artikel 7:658 BW kan ba-
werkverkeer) in een slip en slaat vervolgens over de kop.
seren kan hij echter, onder omstandigheden, terugvallen
Alle vier de inzittenden raakten gewond. Van der Hoeven
op een meer algemene juridische norm. Men kan in dit
heeft als bestuurder van het busje en veroorzaker van het
verband denken aan aansprakelijkheid op grond van ar-
ongeval, zijn eigen letselschade – in tegenstelling tot zijn
tikel 7:611 BW, de schending van eisen van goed werkge-
drie eveneens gewonde mede-inzittenden – niet kunnen
verschap en aansprakelijkheid op grond van artikel 6:248
claimen onder de WA-verzekering van de bestelbus. Van
lid 1 BW, de eisen van redelijkheid en billijkheid. Het gaat
der Hoeven stelt daarop zowel zijn formele werkgever
hier eigenlijk om dezelfde grondslag, nu artikel 7:611 BW
Vonk (de uitlener) als de materiële werkgever Vink (de in-
beschouwd kan worden als de voor de arbeidsovereen-
lener) aansprakelijk. Primair stelt Van der Hoeven dat zij
komst specifieke verschijningsvorm van artikel 6:248 lid
niet hebben voldaan aan de op hen rustende zorgplicht ex
1 BW. Wat goed werkgeverschap inhoudt wordt in wezen
artikel 7:658 BW en subsidiair dat uit de eisen van rede-
bepaald door wat de redelijkheid en billijkheid in de ver-
lijkheid en billijkheid en het stelsel van arbeidsrecht zou
houding werkgever/werknemer meebrengen.
voortvloeien dat zij zijn schade dienen te dragen. De vraag die in dit arrest speelde was of de werknemer van zijn
In de jurisprudentie valt in toenemende mate een trend
werkgever vergoeding kan vorderen voor de letselschade
te bespeuren, volgens welke de werkgever op grond van
die hij heeft geleden doordat hij als bestuurder van een
de schending van de eisen van goed werkgeverschap
auto een ongeval in het verkeer heeft veroorzaakt.
moet opkomen voor de schade van een werknemer die het gevolg is van een verkeersongeval. Naar aanleiding
Procesverloop
van eerder gewezen arresten omtrent de werkgeversaan-
In eerste aanleg oordeelt de kantonrechter te Groenlo-
sprakelijkheid is veel gediscussieerd over de vraag of
dat Vonk is tekortgeschoten in de nakoming van haar
zorgplicht ex artikel 7:658 BW. Op grond hiervan wordt de vordering
delijkheid van de werknemer. Welke mogelijkheden rest de werkgever
van Van der Hoeven toegewezen. Door de rechtbank werd overwogen
om zijn aansprakelijkheid voor de verkeersschade van de werknemer
dat de op het ‘goed werkgeverschap’ gestoelde vordering kon worden
zoveel mogelijk te beperken? Vonk had in casu zijn aansprakelijkheid
toegewezen. De rechtbank overwoog dat de volgende omstandighe-
kunnen voorkomen indien hij een autokostenbeding in de arbeids-
den tot schadeplicht van Vonk leiden:3
overeenkomst had opgenomen dat strekt tot vergoeding van de kosten voor een schade-inzittendenverzekering.7 De Hoge Raad lijkt met
- het aan Van der Hoeven overkomen ongeval heeft plaatsgevonden in het kader van de uitoefening van zijn werkzaamheden; - in het kader van de uitoefening van zijn werkzaamheden was Van der Hoeven verplicht bij toerbeurt als chauffeur van de bestelbus
het onderhavige arrest werkgevers te willen dwingen ten behoeve van hun werknemers die in het kader van hun werk gebruik moeten maken van een eigen auto of auto van de zaak een verzekering af te sluiten voor de schade die zij kunnen lijden.
van Vink op te treden; - het gebruik van de bestelbus in het verkeer bracht het risico mee
Gezien de uitspraak van de Hoge Raad in het arrest Vonk/Van der Hoe-
dat deze betrokken zou kunnen raken bij een verkeersongeval met
ven en het feit dat de werkgever nog enkele mogelijkheden heeft om
als mogelijk gevolg ernstig lichamelijk letsel voor alle inzittenden;
zijn aansprakelijkheid te kunnen beperken, mogen we concluderen
- het is een ervaringsfeit dat de bestuurder van een auto in het dage-
dat de werkgever in ieder geval nog één hand aan het stuur heeft.
lijks gebruik niet steeds alle voorzichtigheid in acht neemt; - Van der Hoeven had het verkeersongeval niet opzettelijk of bewust roekeloos laten ontstaan;
45
- De financiële gevolgen van een eventueel verkeersongeval waren
JFV In Casu - december 2008 -
voor alle inzittenden van de bestelbus gedekt, behalve voor Van der Hoeven als bestuurder. Onder deze omstandigheden acht de rechtbank het onaanvaardbaar dat Van der Hoeven vanwege het feit dat hij toevallig ten tijde van het verkeersongeval de bestelbus bestuurde, als enige geen schadevergoeding zou kunnen krijgen. De rechtbank verwijst in zijn uitspraak naar het arrest Bruinsma/Schuitmaker4, waarin werd beslist dat de werkgever in beginsel aansprakelijk is voor schade aan de door de werknemer in het kader van het dienstverband gebruikte auto. Bij wijze van analogie, gelet op de omstandigheden waaronder de onderhavige schade is ingetreden, acht de rechtbank Vonk aansprakelijk voor de niet door een verzekering gedekte, door Van er Hoeven ten gevolge van het ongeval geleden schade.5 De rechtbank verwees daarbij naar het stelsel van het arbeidsrecht, zoals dit sinds 1992 uitdrukking heeft gevonden in artikel 6:170 BW en artikel 7:661 BW. Het tegen het oordeel van de rechtbank ingestelde cassatieberoep werd door de Hoge Raad verworpen. De Hoge Raad overwoog dat een werkgever onder omstandigheden jegens zijn werknemer aansprakelijk kan zijn voor diens schade, óók al is aan de vereisten van art. 7A:1638x BW (oud) respectievelijk artikel 7:658 BW niet voldaan.6 De werkgever dient schade, zowel zaakals letselschade, die een werknemer heeft geleden in de situatie waarin Van der Hoeven zich bevond te vergoeden, ongeacht of de oorzaak
1
C.J. Loonstra, W.A. Zondag, Arbeidsrechtelijke themata,
2
HR 12 januari 2001, NJ 2001, 253.
Den Haag Boom Juridische Uitgevers 2008, p.316.
van de gebeurtenis aan de werknemer te wijten is.
Commentaar en gevolgen voor de praktijk
3 HR 12 januari 2001, NJ 2001, 253, r.o. 3.3; A.M.
De uitkomst van dit arrest is in het licht van het hiervoor besproken
Helstone en F.M.E. van Griensven, ‘De werknemer
arrest Bruinsma/Schuitmaker niet verbazingwekkend. In ieder geval
in het verkeer: hoe stuurloos is de werkgever?’
heeft de Hoge Raad met het arrest Vonk/Van der Hoeven bevestigd
Arbeidsrecht 2001, nr. 11, p. 22.
dat de werknemer ook vergoeding van zijn werkgever kan vorderen
4
HR 16 oktober 1992, NJ 1993, 254.
voor de letselschade die hij in de uitvoering van zijn werkzaamheden
5
HR 12 januari 2001, NJ 2001, 253, r.o. 3.7.
heeft geleden in het verkeer. De Hoge Raad heeft met deze uitspraak
6
HR 12 januari 2001, NJ 2001, 253, r.o. 3.6.
aldus een vergaande vorm van risicoaansprakelijkheid voor verkeers-
7 A.M. Helstone en F.M.E. van Griensven, ‘De
ongevallen in het kader van de uitoefening van het werk geconstrueerd.
werknemer in het verkeer: hoe stuurloos is de
De aansprakelijkheid van de werkgever op basis van goed werkgever-
werkgever?’ Arbeidsrecht 2001, nr. 11, p. 23.
schap is vast komen te staan. We mogen ook wel concluderen dat de zorgplicht van de werkgever zwaarder weegt dan de eigen verantwoor-
Achter de deur van... Door Frederique Fagel
Promoveren met Irene Visser Promoveren, een promotie, een proefschrift. Vrijwel elke student heeft er wel eens wat over gehoord óf gezien. In de hal van het Academiegebouw of in de Universiteitskrant wordt het aangekondigd. Maar wat houdt het in? Wanneer ga je zoiets doen? Hoe moet het en wie kan het? Irene Visser, promovenda aan de Rijksuniversiteit Groningen, bijt het spits af in deze nieuwe rubriek en vertelt over haar promotieonderzoek.
Even voorstellen
De meeste promotietrajecten bestaan globaal uit vier
In 2001 begon Irene met studeren in Groningen. Zij deed
dagen per week promoveren en één dag per week iets
eerst een jaar pedagogiek, maar kwam op haar keus te-
anders doen. Die dag kan bestaan uit lesgeven op of
rug, omdat het toch niet echt was wat zij zocht. Na wat
werken buiten de faculteit. Irene werkt één dag per week
oriënterend rond te hebben gekeken, kwam ze uit bij
bij Netwerk Notarissen in Baarn. Dit is een organisatie
notarieel recht, waarmee ze begon in 2002. Naast haar
voor notarissen, waar Irene ook leert hoe het er in de
studie was ze lid van Vevonos, de studievereniging van
praktijk aan toegaat. Daarnaast heeft ze vorig jaar werk-
notarieel recht, waar ze het Internationaal Studieproject
groepen Burgerlijk Recht 2 gegeven. De bedoeling is dat
organiseerde. Inmiddels is ze 25 en in 2007 mocht zij
je binnen vier jaar klaar bent, hoewel dit er volgens Irene
haar bul in ontvangst nemen. In het laatste jaar van haar
in het begin nog heel vaag uitziet. Er moet eerst gekeken
studie werd zij door decaan Leon Verstappen gevraagd
worden naar wat er geschreven is over het onderwerp
of ze het eventueel leuk vond om te promovoren en of ze
en wat er juist niet bekend is. Het is dus belangrijk om,
er überhaupt wel eens over na had gedacht. Dat had zij
net als bij een scriptie, het onderwerp in te perken en
eigenlijk niet, want na de stage die ze net gelopen had,
grenzen te stellen aan het onderzoek. Zo wordt een be-
was ze van plan om de praktijk in te gaan. Toch is zij toen
paald deel van een breed onderwerp volledig uitgediept,
na gaan denken over het voorstel en omdat het onder-
want de rechtsvraag die er ligt, is nog nooit beantwoord.
zoek haar wel aansprak, heeft zij besloten in te gaan op
De promovendus komt dus uiteindelijk met een nieuw
het aanbod. Het voorstel vond zij erg leuk, omdat het
inzicht. Het eerste jaar ben je als promovendus voor-
heel belangrijk is voor de praktijk. Daarbij was ze geïn-
namelijk theoretisch bezig. Door heel veel literatuur en
teresseerd in de gang van zaken rondom het onderwerp.
jurisprudentie te bestuderen, wordt gekeken wat er al al-
Het onderwerp van Irene’s promotie lag er dus al; het
lemaal bekend is over het onderwerp. Er wordt een theo-
onderzoeksvoorstel kwam van professor Verstappen,
retisch kader geschetst naar aanleiding van wat er al ge-
nu promotor van Irene. Sinds het ‘jawoord’ is inmiddels
schreven is over het onderwerp. In het geval van Irene is
alweer een jaar verstreken. Irene is aan haar tweede jaar
dit niet heel veel. Zij is zichzelf nu vragen aan het stellen
begonnen en daarna volgen er nog twee. Promoveren
als: wat is de veilingprocedure, hoe gaat dit precies in
doe je namelijk niet zo maar, nee, het duurt maar liefst
zijn werk? Wanneer mag een hypotheekhouder gaan vei-
vier jaar. Bij Irene gaat het onderzoek over executieveilin-
len? De inperking van het onderzoek is belangrijk. Waar
gen en haar vraag is hoe je bij die executieveilingen een
wil je het bijvoorbeeld vooral niet over hebben?
hogere opbrengst kan krijgen. Uit eerdere onderzoeken is namelijk gebleken dat de opbrengsten uit executievei-
Tijdens een promotie wordt de promovendus begeleid
lingen te laag zijn. Nieuw element in het onderzoek dat
door één of meerdere begeleiders. Leon Verstappen is zo-
Irene doet, is om te kijken op welke wijze die opbrengst
gezegd de promotor van Irene en met hem bespreekt zij
verhoogd kan worden.
ongeveer eens in de veertien dagen het verloop van haar onderzoek en wat ze geschreven heeft. Het is uiteraard
Het traject
wel de bedoeling dat de promovendus het uiteindelijk
Een promotietraject duurt officieel vier jaar. In de meeste
zelf doet, maar de begeleiding is volgens Irene erg goed
gevallen ligt er al een soort onderzoek, maar het is ook
en zij heeft er het volste vertrouwen in dat alles binnen
mogelijk zelf een onderzoeksvoorstel te schrijven. Dit
vier jaar goed wordt afgerond. Richtlijnen of deadlines
laatste gebeurt dan meestal al in de onderzoeksmaster.
zijn er namelijk niet en het is daarom lastig om vast te
In het onderzoeksvoorstel staat wat er precies onder-
stellen of iemand op schema loopt. Het is de bedoeling
zocht moet worden, dus om welke rechtsvraag het draait.
dat na vier jaar een proefschrift ter tafel verschijnt; hoe,
hoe uitgebreid en hoe lang, dat is aan de promovendus, als het maar
ten opzichte van de hypotheekhouder. De hypotheekhouder kan het
te belezen is. Het doel van een promotie kan heel praktisch zijn, bij-
onderpand dan verkopen volgens de regels gegeven in artikel 3:268
voorbeeld om bepaalde aanpassingen te geven voor de wetgever. In
en verder Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) en artikel 502 en verder Wet-
het onderzoek van Irene is dit inderdaad het geval; de procedure moet
boek van Burgerlijke Rechtsvordering (hierna: Rv). Deze verkoop vindt
aangepast worden en haar onderzoek moet er voor zorgen dat er een
naar huidig recht plaats door een openbare veiling, ten overstaan van
hogere opbrengst komt. In de praktijk komt dit bijvoorbeeld ook neer
een notaris. De voorwaarden waaronder deze verkoop plaatsvindt,
op bezoekjes aan veilingen, het interviewen van zowel de kopende als
worden door de notaris en de hypotheekhouder vastgesteld in de
veilende partij, etc. Er zijn echter ook promovendi die heel theoretisch
veilingvoorwaarden. In deze veilingvoorwaarden wordt onder andere
en dogmatisch bezig zijn en bijvoorbeeld een wetsartikel uitwerken om
opgenomen dat de koop op een veiling onvoorwaardelijk en zonder
te bekijken hoe het precies zit. Zo is er hier in Groningen iemand die
voorbehoud is, zodat bijvoorbeeld geen financieringsvoorbehoud
een goederenrechtelijk onderzoek doet over hoe het Europese recht in
door de koper mogelijk is. Het is deze veiling waarover onder andere
ons goederenrecht past. Iedereen is dus met heel verschillende din-
de Volkskrant en het Notariaat Magazine in 2005 en 2006 berichtten.
gen bezig. Met iedereen wordt het aantal promovendi bedoeld. Aan de
De veiling zou een plaats zijn, waar veilinghandelaren samenkomen
Rijksuniversiteit zijn dat er aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid momen-
en door bedreiging en intimidatie de prijs laag houden. Hierover zijn
teel zestig. Aangezien het traject vier jaar beslaat, zijn er zo’n twintig
door PvdA wethouder Depla in 2005 Kamervragen gesteld (voor de ge-
promovendi bezig met een onderzoek.
ïnteresseerde lezer, zie Kamerstukken II, 2004/05, 30076). De minister van Justitie is naar aanleiding hiervan overgegaan tot onderzoek en
Na vier jaar wordt het proefschrift beoordeeld. Allereerst door de pro-
heeft maatregelen aangekondigd. De Koninklijke Notariële Beroepsor-
motor, maar er wordt daarentegen ook een leescommissie ingesteld
ganisatie (hierna: KNB) heeft naar aanleiding van de berichten al een
door de promotor, die kritisch naar het proefschrift kijkt. Dan volgt
aantal ‘Golden Rules’ opgesteld, (niet dwingende) regels waaraan een den. Verder is vanuit het notariaat een aantal initiatieven gekomen,
openbaar en wellicht leuk om eens te bezoeken. Hoogleraren stellen
zoals de regionale veiling (waar meerdere notarissen meerdere pan-
pittige vragen die de promovendus zo goed mogelijk moet beantwoor-
den veilen) en veilingbiljet.nl en veilingnotaris.nl, waarop de veilingen
47
notaris zich bij een veiling en de voorbereiding daarop dient te hou-
en public moet verdedigen. De proefschriftverdediging is overigens
den. Indien dit alles goed verloopt, is er sprake van een promotie. De
aangekondigd worden. Naast deze initiatieven is een meer grondig
promovendus wordt dan doctor in, in ons geval, de Rechtsgeleerdheid.
onderzoek van de veilingprocedure nodig, waardoor de problematiek
JFV In Casu - december 2008 -
de dag van de promotie zelf, waar de promovendus het proefschrift
Met deze titel kan je aan de Universiteit blijven werken en een eventu-
integraal aangepakt wordt. Met het promotieonderzoek wordt dan ook
eel vervolgtraject is het hoogleraarschap, maar er gaan ook heel veel
de gehele veilingprocedure onderzocht, zodat aanbevelingen tot aan-
mensen de praktijk in. Het voordeel dat promoveren biedt, is dat je in
passing ervan kunnen worden gedaan.
één onderwerp gespecialiseerd bent. Na de promotie wordt het proefschrift afgedrukt en gaat het de bibliotheek in. Uiteindelijk doe je het
Tot slot
dus allemaal voor de wetenschap. Het document is er voor bedoeld,
Een promovendus is gedurende de promotie in dienst van de univer-
gebruikt te worden. Door middel van artikelen die de promovendi ge-
siteit en krijgt hiervoor een goede vergoeding en een tegemoetko-
durende de promotie schrijven en gepubliceerd worden in tijdschrif-
ming in kosten. Het kan echter ook zijn dat een onderzoek wordt ge-
ten, wordt er al geprobeerd het onderwerp in kaart te brengen, zodat
financierd, bijvoorbeeld door de onderzoeksfinancier in Nederland,
mensen het oppikken, het lezen en dat het ooit geciteerd wordt, of dat
de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. Daar
gebruik wordt gemaakt van het proefschrift in andere artikelen.
kan het onderzoeksvoorstel naartoe gestuurd worden en indien dit goedgekeurd wordt, betaalt de organisatie het onderzoek vier jaar
De executoriale verkoop van registergoederen in de 21e eeuw
lang. Financiering kan dus ook van buiten de universiteit komen, in
Het promotieonderzoek richt zich, de titel zegt het al, op de execu-
ieder geval kost promoveren wel veel geld, maar dus niet voor de
toriale verkoop van registergoederen. Concrete aanleidingen voor
promovendus zelf. Iedere promovendus is daarnaast verplicht om
het onderzoek zijn de toenemende berichten in de media en politiek
de promovendi-opleiding te volgen. Dit is een opleiding waarbij on-
dat de huidige wijze waarop registergoederen executoriaal verkocht
derzoeksvaardigheden worden geleerd, een brede blik op juridisch
worden, leidt tot een te lage opbrengst. Gevolg is dat de hypotheek-
onderzoek wordt gegeven en een aantal praktische cursussen kun-
houder niet geheel uit de opbrengst voldaan kan worden, waardoor
nen worden gevolgd, zoals een cursus Word. Al met al is het nogal
óf de hypothecaire schuldenaar met een restschuld achterblijft, óf de
een traject dat doorlopen moet worden. Irene wil benadrukken dat
Nationale Hypotheekgarantie (wanneer een NHG-garantie is verstrekt
promoveren echt niet alleen maar ‘met de neus in de boeken is’.
bij het aangaan van de hypothecaire lening) moet ‘bijpassen’. Dit is
Het ligt uiteraard wel aan het onderwerp, want door haar wat meer
een ongewenste ontwikkeling, het doel dat de wetgever heeft met de
praktische draai, gaat zij naar veilingen, spreekt zij met makelaars,
huidige wettelijke regeling van de executoriale verkoop, namelijk het
met kopers, etc. Promoveren is niet iets dat je standaard doet na je
bereiken van een zo hoog mogelijke netto-opbrengst, wordt veelal niet
studie, er moet geld voor zijn en er moet een interessant onderzoek
bereikt. In het promotieonderzoek richt Irene zich op mogelijkheden
liggen. Irene is blij dat ze dit is gaan doen na haar studie. Het is een
om de procedure van de executoriale verkoop van registergoederen
mooie kans om je in een bepaald onderwerp vier jaar lang vast te
aan te passen, zodat hiermee een zo hoog mogelijke netto-opbrengst
bijten. Promoveren is leuker, dan mensen denken, maar een zekere
(dit is, een opbrengst na aftrek van de kosten van de executie) kan
liefde voor het onderwerp is noodzakelijk. Af en toe is het eenzaam,
worden behaald. Hierbij valt te denken aan mogelijkheden als een
maar om ook het promoveren leuk te houden, is er een commissie
betere informatievoorziening aan potentiële kopers, zodat ze weten
die uitjes en borrels organiseert, namelijk de promovendiraad. Met
wat ze kopen, of de mogelijkheden tot aanpassing van de huidige
deze geruststellende woorden wil ik deze eerste bijdrage afsluiten
risico-verdeling, waarbij de koper het risico draagt van zogenoemde
en daarbij maak ik van de gelegenheid gebruik om Irene Visser heel
verborgen gebreken (artikel 7:19 BW). Een executoriale verkoop vindt
hartelijk te danken voor haar medewerking en haar veel succes te
plaats, wanneer de schuldenaar in verzuim is met zijn verplichtingen
wensen in het vervolg van haar promotietraject!
Interview Door Jorrit de Haan
Afdeling Rechtsbescherming gemeente Groningen De afdeling Rechtsbescherming van de gemeente Groningen neemt een groot deel van de bezwaarschriften uit deze gemeente in behandeling. Hoe werkt de bezwaarschriftprocedure en wat doet deze afdeling precies? In het kader van deze vragen is dit artikel geschreven als combinatie van de rubrieken ‘een interview met’ en ‘een dag uit het leven van’. Het doel van dit artikel is een beetje inzicht geven in de werkzaamheden van deze afdeling van de gemeente Groningen.
Bezwaarschriftprocedure
Na de ontvankelijkheidtoets wordt een hoorzitting ge-
Artikel 7:1 jo. 8:1 Algemene wet bestuursrecht (hierna:
pland. Hiervoor worden de bezwaarschriftindiener(s), een
Awb) geeft dat bepaalde besluiten van de overheid
afgevaardigde van de dienst die het besluit namens het
openstaan voor bezwaar door belanghebbenden. Artikel
college van burgemeester en wethouders heeft genomen
7:13 Awb geeft dat ten behoeve van deze procedure een
en eventueel de vergunninghouder uitgenodigd. Deze
adviescommissie kan worden ingesteld. In de gemeente
hoorzittingen zijn in beginsel openbaar en vinden plaats
Groningen is deze taak toebedeeld aan de algemene be-
in de daarvoor op/ingerichte zaal in het gebouw van de ge-
zwaarschriftencommissie. Deze commissie kent een bij
meente aan de Kreupelstraat 1, naast de Martinitoren. Vóór
wet voorgeschreven opbouw van een voorzitter en ten
de hoorzitting wordt de dienst van de gemeente verzocht
minste twee leden. De voorzitter is onafhankelijk van de
een verweerschrift in te dienen tegen het bezwaarschrift.
gemeente, onder de andere leden is in ieder geval één
Beide stukken worden met relevante regelgeving en even-
deskundige van de gemeente, die werkzaam is voor de
tuele andere stukken naar alle betrokken partijen gestuurd
afdeling die het initiële besluit heeft genomen maar zelf
zodat iedereen zich kan voorbereiden op de hoorzitting.
niet betrokken is geweest bij de besluitvorming. Tenslot-
Tijdens deze zitting van een halfuur krijgen alle partijen
te zit er een secretaris in de commissie die werkt voor
de kans hun standpunten toe te lichten. Als er verder geen
de gemeente en verantwoordelijk is voor de afhandeling
vragen meer zijn sluit de voorzitter de hoorzitting.
van het bezwaarschrift. Deze secretaris werkt voor de afdeling Rechtsbescherming van de Dienst Informatie en
Als de hoorzitting is afgerond beraadslaagt de commissie
Administratie van de gemeente Groningen.
over het bezwaarschrift en komt tot een conclusie. Als er te
De procedure begint met het indienen van een bezwaar-
informatie waarop alle partijen dan ook de gelegenheid
schrift. Als een bezwaarschrift binnenkomt wordt aller-
krijgen te reageren. Als er geen aanleiding bestaat om het
weinig informatie bekend is kan verzocht worden om extra
eerst een dossier aangemaakt en een ontvangstbeves-
bezwaarschrift aan te houden neemt de commissie een
tiging gestuurd. Vervolgens wordt de ontvankelijkheid
standpunt in. Dit standpunt wordt als advies geformuleerd
beoordeeld, als hierover onduidelijkheden bestaan
voor het college van burgemeester en wethouders, welke
wordt aan de bezwaarde verzocht dit te verduidelijken.
uiteindelijk op het bezwaarschrift zal beslissen.
Het kan zijn dat een bezwaarschrift te laat is ingediend, in zo een geval wordt de bezwaarde verzocht uit te leg-
Afdeling Rechtsbescherming
gen waarom het bezwaarschrift te laat is ingediend.
In Groningen wordt het grootste deel van de bezwaar-
Vervolgens kan de commissie beoordelen of deze ter-
schriften door één en dezelfde afdeling behandeld. De
mijnoverschrijding al dan niet verschoonbaar is. Een
afdeling Rechtsbescherming komt dus zaken tegen die
bezwaarde dient ook belanghebbende te zijn om de ont-
bijvoorbeeld over de toekenning van huishoudelijke
vankelijkheidtoets te doorstaan. Dit belanghebbende-
hulp, een kapvergunning of een woningonttrekking ten
criterium is een begrip dat aan verandering onderhevig
behoeve van kamerverhuur gaan. In 2006 zijn tegen 330
en niet in elke zaak even duidelijk is. Voor verschillende
besluiten in totaal 466 bezwaarschriften ingediend, dit is
soorten zaken gelden verschillende criteria. Bij bijvoor-
mogelijk doordat meerdere mensen in bezwaar kunnen
beeld grote bouwprojecten kan het lastig te bepalen zijn
gaan tegen hetzelfde besluit. Zo zijn in 2001 ruim 1200
waar de grens van belanghebbendheid loopt, deze kan
bezwaarschriften ingediend tegen de kapvergunning
zitten in schaduweffecten of verkeerseffecten.
voor de aanleg van een busbaan aan de Peizerweg.1
Onafhankelijkheid De algemene bezwaarschriftencommissie is een onderdeel van de gemeente Groningen maar dient de belangen van de gemeente, de
“In 2001 zijn ruim
bezwaarde en eventueel de vergunninghouder. Het lastige is dat
1200 bezwaarschriften
hoe onafhankelijk de commissie ook opereert, zij slechts een advies uitbrengt aan het college van burgemeester en wethouders. Uitein-
ingediend tegen de
delijk beslist het bestuursorgaan dat het initiële besluit heeft genomen op elk bezwaarschrift dat wordt ingediend bij de gemeente. In
kapvergunning voor de
het overgrote deel wordt het advies van de commissie overgenomen maar in sommige, vaak politiek gevoelige gevallen niet. Het college
aanleg van een busbaan
is verantwoordelijk voor het besluit op bezwaar en zijn motivering is
aan de Peizerweg.”
uiteindelijk doorslaggevend.
Stage De auteur van dit artikel loopt momenteel stage bij de afdeling rechtsbescherming en de algemene bezwaarschriftencommissie en heeft de een vergunningstelsel ingevoerd waarbij voor een pand waar drie of
ren van de hoorzittingen is het schrijven van adviezen aan het college
meer studenten wonen én er vier of meer bewoonbare kamers zijn
49
om het aanbod van gezinswoningen in de stad te beschermen. Er is
afhandeling van bezwaarschriften. Naast administreren en het notulehet belangrijkste onderdeel van de stage. Deze stage kent naast de
een exploitatievergunning nodig is. Ook is in dit beleid opgenomen
juridische inzichten en vaardigheden die verworven worden nóg en-
dat per straat buiten de zogeheten Diepenring maximaal voor 15 pro-
kele interessante aspecten.
cent van de panden een woningonttrekkingvergunning ten behoeve
Ten eerste blijkt dat ongeveer 25 procent van alle bezwaarschriften dat
een straat te garanderen. Dit beleid met de daarbij behorende regel-
binnenkomt bij de commissie worden ingetrokken. De commissie en
geving houdt echter niet tegen dat in sommige straten 80 procent of
JFV In Casu - december 2008 -
afgelopen maand een kijkje mogen nemen achter de schermen bij de
van kamerverhuur wordt afgegeven, dit alles om de leefbaarheid van
zeker ook de onafhankelijke voorzitter streven ernaar een oplossing te
meer van de panden wordt bewoond door studenten mits de overige
vinden voor problemen en treden vaak in de rol van bemiddelaar. Soms
panden door een te gering aantal kamers niet vergunningplichtig zijn.
is de hoorzitting de eerste maal dat partijen elkaar zien en als de zitting
Het beleid om door bedrijfsmatige kamerverhuur te reguleren de leef-
op een prettige manier verloopt, kan dit aanleiding geven tot een betere
baarheid in een straat te verhogen werkt in zoverre niet dat dit beleid
samenwerking tussen bezwaarde en vergunninghouder. Ook kan een
niet reguleert hoeveel studenten in een straat mogen wonen.
bezwaarschrift een reden zijn voor de dienst die het initiële besluit heeft genomen om te proberen de bezwaren weg te nemen zonder het besluit in te trekken. Deze klantgerichte houding past niet bij het standaard, misschien dus niet kloppende imago dat de gemeente heeft als een log en niet naar de burger luisterend overheidsapparaat. Ten tweede valt op dat bezwaarschriften vaak worden ingediend uit frustratie en/of onwetendheid zonder dat er een juridisch steekhoudend argument aan ten grondslag ligt. De commissie hoeft soms niet zozeer te onderzoeken of een besluit juridisch gezien juist is genomen maar slechts te luisteren en te erkennen dat een bepaalde situatie vervelend is. De commissie geeft een gezicht aan de gemeente die sommige burgers alleen van brieven en besluitvorming kennen en dit luisterende oor wordt gewaardeerd door burgers. Wel kan het erg frustrerend zijn voor bezwaarden dat er enkel juridisch naar het bezwaarschrift wordt gekeken. Een bezwaarschrift indienen omdat men het niet eens is met bepaald beleid van de gemeente is een goede manier om zich af te reageren, maar wettelijk gezien is gegrondverklaring van een dergelijk bezwaarschrift niet mogelijk. Het kan frustrerend zijn om te horen dat bepaalde argumenten niet deel uit maken van de belangenafweging en dus geen grond voor gegrondverklaring van het bezwaarschrift kunnen zijn. Als voorbeeld kan dienen het beleid van de gemeente Groningen met betrekking tot het beperken van het aantal studentenpanden een bepaald aantal studentenpanden in een straat. Er is beleid opgesteld
1
Jaaroverzicht 2006 afdeling Rechtsbescherming, blz. 8.
Vraag & Antwoord Door: Frederieke Guljé, Klaas Jelle de Jong en Tetske Welling
Vraag & Antwoord Je hebt een verkeersbord in huis hangen en hebt het niet voor 1 oktober ingeleverd. Welk risico loop je en wat moet je doen?
delicten waarop een voorlopige hechtenis gesteld kan
Wie heeft ze niet in huis hangen? Zo’n verkeersbord is
bestaan. Tevens moet de verdachte een misdrijf hebben
worden. Voorlopige hechtenis is alleen mogelijk wanneer er tegen de verdachte zwaarwegende bezwaren
toch een heel leuk souveniertje voor in de woonkamer
begaan waarop wettelijk een straf van 4 jaren of meer is
om die ene briljante avond niet te vergeten. De politie
gesteld. (artikel 67 lid 1 sub a Sv) Daarvan is hier in dit
is de studentengrappen beu en heeft een actie opgezet
geval sprake. Diefstal en heling worden gestraft met een
om de veroveringen van de studenten terug te krijgen.
gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren (artikel 310 jo
Een paar maanden geleden kregen veel studenten een
416 Wetboek van Strafrecht, hierna: Sr) Kortom: het heeft
mailtje van de politie waarin ze verzocht werden alle ver-
geen zin om de politie toegang te weigeren. Uiteindelijk
keersborden en winkelwagentjes voor 1 oktober 2008 in
komen ze met een huiszoekingsbevel ook binnen.
te leveren. De gestolen goederen konden anoniem en zonder consequenties ingeleverd worden bij alle poli-
Als er een gestolen verkeersbord, verkeerslicht of winkel-
tiebureaus in de stad. Om de lege wanden in je kamer
wagentje op jouw kamer wordt aangetroffen dan word jij
op te vullen krijg je van de politie als tegenprestatie een
vervolgd voor diefstal of heling. Er moet nog wel door
ludieke poster.
de politie bewezen worden dat jij ook daadwerkelijk de-
Deze actie heeft de politie afgelopen maand 300 ver-
een boete krijgen van rond de 200 euro en daarnaast
gene bent die het strafbare feit heeft gepleegd. Je kan keersborden en 23 winkelwagentjes opgeleverd. De ge-
loop je het risico een strafblad te krijgen. Dan resteert
meente is blij met de actie, omdat het weghalen van de
de vraag: wie wordt er vervolgd in het geval een ver-
verkeersborden kan zorgen voor gevaarlijke situaties en
keersbord wordt aangetroffen in de gemeenschappelijke
omdat de grappen het stadsbestuur veel geld kost. De
woonkamer van een studentenhuis? Die vraag is lastig
aanschafprijs voor een nieuw verkeersbord is namelijk
te beantwoorden. In ieder geval wordt het gestolen goed
rond de 40 euro.
in beslag genomen. En verder zal de politie proberen onderzoek te doen naar de daders. Maar het blijft een feit
Maar wat hangt je nu boven het hoofd als je geen afscheid kon nemen van je ‘pas op voor herten-bord’?
dat het heel moeilijk te bewijzen is! Voor de studenten die hun muurversieringen niet ingeleverd hebben: de beste optie is ze heel goed te verstoppen!
Allereerst moet er bij de politie een redelijk vermoeden zijn van schuld zoals omschreven staat in artikel 27 lid 1van het Wetboek van Strafvordering (hierna: Sv). Er
Wanneer is er sprake van een ‘verstoring van het woongenot?’
moet dus sprake zijn van een verdachte. Dit betekent
Als huurder heb je het recht op ‘rustig woongenot’ en dient
dat de politie niet zomaar mag aanbellen bij een stu-
de verhuurder je dat te verschaffen. Dit betekent dat de
dentenhuis om te kijken of er verkeersborden hangen.
verhuurder de privacy van de huurder moet respecteren
Ik heb de politie opgebeld met de vraag hoe zij denken
en dat hij de kamer niet eigenmachtig en tegen de wil van
te kunnen voldoen aan het criterium van artikel 27 lid
de huurder mag betreden of de huurder op andere manie-
1 Sv. Het antwoord daarop was heel simpel: De laatste
ren lastig mag vallen. De volgende regels zijn hierbij van
tijd is er veel ingebroken bij studentenhuizen. De politie
belang, die tevens worden gehanteerd door de rechter: 1)
komt dan langs om proces-verbaal op te maken en te
De verhuurder kan in geen geval absoluut de toegang tot
kijken naar de geleden schade. Agenten zien dan vaak
de woonruimte worden ontzegd, de huurder mag de ver-
verkeersborden aan de muren hangen. Daar maken ze
huurder ook niet verhinderen binnen te komen. 2) De ver-
dan een aantekening van. Deze aantekening is een goed
huurder dient aan te bellen en te wachten tot hem wordt
voorbeeld hoe de politie aan een redelijk vermoeden
opengedaan. 3) De verhuurder moet een welomschreven
van schuld kan komen. Maar natuurlijk zijn ook andere
doel voor zijn bezoek hebben. 4) De verhuurder mag zich
situaties denkbaar.
niet zonder meer toegang verschaffen tot gemeenschappelijke ruimtes van verschillende huurders. 5) De ver-
Stel: Er is sprake van een redelijk vermoeden van schuld
huurder mag alleen binnenkomen in de uitoefening van
dat jij een verkeersbord in je kamer hebt hangen. De po-
zijn ‘verhuurderstaak’ en tot slot: 6) Een huurder heeft het
litie belt bij je aan en jij denkt: ik weiger ze gewoon bin-
recht om een nieuw slot op de deur te zetten, mits de ver-
nen te laten. De politie gaat ervan uit dat ze in de meeste
huurder zich in een noodsituatie toegang tot het gehuurde
gevallen toestemming krijgt om binnen te komen. In het
kan verschaffen. Het ondernemen van juridische stappen
geval je de toegang weigert zullen ze een huiszoekings-
is niet bepaald een duurzame oplossing, aangezien ‘rus-
bevel (machtiging tot binnentreden) moeten vragen bij
tig huren’ in de toekomst dan moeilijk kan worden. Mocht
de officier van justitie. Een dergelijk huiszoekingsbevel
de verhuurder een of meerdere regels niet in acht nemen,
mag echter enkel worden afgegeven bij verdenking van
dan kun je de verhuurder hierop aanspreken.
Sta je na het vervallen van een garantietermijn met lege handen? Wanneer je een product (roerende zaak) koopt, mag je er (altijd) van uitgaan dat dit product deugdelijk is, ongeacht een garantietermijn of verlopen garantietermijn. Dit betekent dat een product geschikt moet zijn voor normaal gebruik. Over garantie bestaat nogal wat onduidelijkheid; het is eigenlijk een extra garantie van de verkoper voor het verkochte product bovenop de wettelijke waarborgen. Een groot voordeel van garantie is dat je gemakkelijk met een klacht terug kunt, de oorzaak van het gebrek niet hoeft te bewijzen en dat een gebrek geacht wordt aanwezig te zijn als dit zich binnen zes maanden na aankoop openbaart. Wanneer je buiten de garantietermijn rechten geldend wilt maken, kun je -logischerwijs- geen beroep doen op garantiebepalingen. Dan blijven de wettelijke regels
In dit artikel staat tevens dat “de koper mag verwachten dat de zaak de eigenschappen bezit die voor een normaal gebruik daarvan nodig zijn en waarvan hij de aanwezigheid niet behoeft te betwijfelen, alsmede de eigenschappen die nodig zijn voor een bijzonder gebruik dat bij de overeenkomst is voorzien.” Wanneer je wasmachine na drie jaar onherstelbaar kapot gaat, en je hebt één jaar garantie, dan sta je dus niet met lege handen. Er mag worden verwacht dat een wasmachine langer meegaat dan drie jaar, het product beantwoordt niet aan de overeenkomst. In dit geval heb je recht op vervanging, maar kan redelijkerwijs gevraagd worden dat een deel van de kosten wordt vergoed wegens het gebruik van drie jaar. Je kunt niet al je geld terugvragen, dat zou niet redelijk zijn.
Kan je een boete krijgen voor het nuttigen van alcohol in het openbaar? Openbaar dronkenschap is verboden. Dit betekent volgens het wetboek dat je je niet in kennelijke staat van dronkenschap op de openbare weg mag bevinden dan wel in staat van dronkenschap mag verkeren en daarmee de veiligheid van personen en goederen in gevaar brengt. Vindt de politie dat je in een duidelijke staat van dronkenschap verkeert, dan kunnen ze je beboeten en zelfs in hechtenis nemen. De gevolgen van in het openbaar dronken zijn, zijn dus groot. Maar hoe zit het dan met in het openbaar drinken? Wat nu wanneer je bijvoorbeeld gezellig in het park wilt picknicken met een rosétje of biertje erbij. Is dit dan ook verboden? Uit de wet blijkt dat het in het openbaar consumeren van alcohol gewoon mag. Echter, er zijn per gemeente gebieden aangewezen waar het nuttigen van alcohol in het openbaar wel verboden is. Ook mag je dan geen aangebroken flessen of blikjes met alcoholhoudende drank bij je hebben. Je riskeert een boete van 50 euro wanneer je in deze openbare gebieden wel alcohol drinkt of geopend bij je hebt. Ook in Groningen is een aantal gebieden waar je geen alcohol mag nuttigen of aangebroken flessen bij je mag hebben. Dit zijn bijvoorbeeld het gebied rondom de Euroborg en het Noorderplantsoen. Let hier dus op, want het kan je 50 euro kosten!
“Zo’n verkeersbord is toch een heel leuk souveniertje voor in de woonkamer om die ene briljante avond niet te vergeten.”
JFV In Casu - december 2008 -
Wetboek (hierna: BW) dat bepaalt dat een product aan de (koop) overeenkomst moet beantwoorden.
51
over. Relevant is de conformiteitbepaling art. 7:17 lid 1-2 Burgerlijk
COLOURFUL PEOPLE POWERFUL LAW FIRM Een sterke jurist denkt niet zwart-wit. Hoe eenduidig wetten en regels ook lijken, in ons vak draait het om de nuance. Om de kleur die je eraan geeft. Mensen die dat kunnen, kiezen voor AKD Prinsen Van Wijmen. Daarom zoeken we professionals met passie. Ondernemende talenten die meebouwen aan de toekomst van AKD en aan hun eigen ontwikkeling. Beken kleur en kijk op www.werkenbijakd.nl.
Column Door Saskia Fikkers
De mooiste tijd van je leven? “De studententijd, de mooiste tijd van je leven!’ Een vooral op familiereünies en feesten veelvuldig, met name door weemoedige ooms en lang afgestudeerde achterneven, uitgesproken zin. Waarna een sentimentele blik volgt, een klap op je schouder en een zuchtend: ‘Geniet er maar van. Voor je het weet is het voorbij…”
Dit soort uitspraken bezorgt mij altijd een licht gevoel
je in je tweede jaar genoeg tentamens om door te mogen.
van onbehagen. Doe ik het wel goed genoeg, ben ik wel
Dan beland je weer in de collegebanken en na je wilde
leuk genoeg, zijn mijn cijfers eigenlijk wel goed genoeg?
vakantieplannen te hebben besproken blijkt dat opeens
Wat betreft je studententijd worden namelijk behoorlijk
iedereen een commissie doet bij de faculteits- of studie-
wat mixed messages uitgezonden. Aan de ene kant heeft
vereniging, een functie heeft bij een vorm van juridische
men het beeld van de feestende student die overdag
dienstverlening of onderzoek doet bij een vakgroep aan
languit op de bank ligt en ’s nachts in de kroeg te vinden
de universiteit. Het CV, een papiertje dat je daarvoor al-
is, aan de andere kant wordt er door universiteit en toe-
tijd beschouwde als een soort formaliteit (het gaat er toch
komstige werkgever verwacht dat je goede cijfers haalt
om hoe leuk je bent? Dat heb je immers geleerd van de
en een indrukwekkend CV opbouwt.
hospiteerborrels en/of de clubvorming) blijkt ineens heel
Het leven van een student is dan ook niet eenvoudig. Vers
doen om te ‘socializen’ op borrels, in plaats van te dan-
belangrijk te zijn. Hierna ga je toch maar wat meer je best van de middelbare school wordt je nietsvermoedend in
sen op de bar. Je doet een poging om te solliciteren voor
het studentenleven gegooid. Stap één: een kamer vinden.
die ene prestigieuze functie bij een commissie, maar wat
Dit is makkelijker gezegd dan gedaan, gezien het geringe
blijkt? Er zijn meer mensen die dat willen, en die mensen
aanbod van kamers en de enorme vraag ernaar. Na ette-
hebben wél een keurig samengesteld CV… Ook blijkt dat
lijke hospiteerborrels heb je in het beste geval eindelijk
je goede cijfers nodig hebt om een periode in het buiten-
je toekomstige huisgenoten ervan overtuigd dat je écht
land te kunnen studeren, laat staan om tot die ene goede
leuk genoeg bent om met hen onder één dak te wonen. In
master te worden toegelaten. En die toekomstige werkge-
het slechtste geval heb je de moed opgegeven en ben je
ver waar je best graag wilde werken vindt een paar jaar
in een Selwerd-flat beland. Dan begint de studie. Dacht
later dat je toch eigenlijk te weinig praktijk ervaring hebt
je eindelijk onbeperkt te kunnen feesten, blijkt dat je op-
opgedaan naast je studie. Opeens komt een beklemmend
eens op donderdagochtend verplicht college hebt, of dat
gevoel van paniek op. Wat heb je nu helemaal gemaakt
je elke vrijdag een opdracht moet inleveren. En nadat je
van de zogenaamd mooiste tijd uit je leven? Je hebt bij
gedurende een aantal weken toch meerdere avonden de
vlagen wel hard gestudeerd maar niet de hele tijd, je was
kroeg bent ingedoken, blijkt dat die tweehonderdvijftig
wel vaak in de kroeg te vinden maar toch ook weer niet zo
euro Stufi toch niet voldoende is om van rond te komen.
vaak dat alle barmannen je bij naam kenden…
Dan wordt het paps en mams lief aankijken, of toch maar reageren op die vacature van dat ene callcenter of die
Maar dan denk je terug aan alle leuke momenten: alle
buurtsuper. Daar gaat weer een deel van je kostbare tijd,
vrienden die je hebt leren kennen, het ’s ochtends naar
en de weken vliegen al zo snel voorbij. Een andere moge-
huis fietsen terwijl de Stadjers al naar hun werk moesten,
lijkheid is het aanvragen van een lening bij de IB-groep,
de ontelbare goede gesprekken toen je ‘even’ koffie ging
met als nadeel dat kleine stemmetje in je achterhoofd:
drinken terwijl je eigenlijk moest studeren, (en dat je dan
hoe ga ik dit ooit terugbetalen.
uren wegbleef), het halen van dat ene tentamen terwijl je de nacht ervoor niet geslapen had, de late avonden en
Na het enerverende eerste jaar blijkt dat een deel van de
vroege ochtenden in de stad… ook al heb je misschien
nieuwe vrienden die je bij je studie hebt gemaakt opeens
niet alleen maar goede cijfers of een waslijst aan com-
is afgevallen, en dat het andere deel eigenlijk best goede
missies en besturen op je CV, je studententijd is bij uit-
cijfers heeft gehaald, in tegenstelling tot jouw vijven en
stek de tijd waarin je de dingen kan doen die je zelf leuk
zessen. Toch maar wat harder aan de studie dan? Deze
vindt. Je kunt nooit weten wat de toekomst brengt, dus
goede voornemens lijken altijd reëel en zeer haalbaar, tot
om te zeggen dat je studententijd de mooiste tijd is van
het zomaar bijna kerstvakantie is en je vijf tentamens in
je leven is misschien wat voorbarig. Maar mooi is je stu-
één week moet leren. Na veel geploeter en gezwoeg haal
dententijd sowieso!
Overzicht
JFV katern @ Voorwoord @ Fotopagina @ Activiteitenovezicht
JFV In Casu - december 2008 -
55
@ Fotopagina
Juridische Faculteitsvereniging Groningen
@
JFV katern
Beste Lezer, Als je deze woorden leest heeft de wereld om ons heen een aantal veranderingen ondergaan. Naar alle waarschijnlijkheid is het een stuk kouder en misschien is Groningen zelfs wel bedekt onder een witte deken. Daarnaast is de klok een uur achteruit gegaan. Nu is de tijd weer aangebroken voor stampotten en warme drankjes bij de kachel. Ook heeft de goed heiligman zijn terrein weer verloren aan de kerstman en neem ik de tijd om eens terug te kijken op het afgelopen jaar.
Het jaar werd afgetrapt met een Introductiekamp. Met
werden aan de hand van filmpjes verscheidene stellin-
een groep van ruim tweehonderd studenten werd een
gen besproken waarover het publiek zich kon uitspre-
fantastisch weekend in Appelscha beleefd. Op 16 sep-
ken door middel van stemkastjes. Al met al mag deze
tember organiseerde de eerstejaarscommissie het Ope-
dag een groot succes worden genoemd!
ningsfeest. Deze fantastische avond had als thema ‘Al-
les Goud?’ en wist de hele Molly Malones vol te krijgen.
We moeten natuurlijk ook vooruit kijken. Er staat name-
Begin oktober vertrok een groep van dertig studenten
lijk een briljante activiteit voor de deur. Want zeg nou
naar het zuiden om een bezoek te brengen aan Brussel
zelf: dat kerstgevoel krijg je een beetje van sneeuw,
en Leuven. Op deze juridische excursie werd een be-
slechte kerstliedjes in de Engel, kerstvakantie maar
zoek gebracht aan de universiteit van Leuven, de NAVO,
bovenal: het EBF/JFV Kerstgala! Op 18 december is
het advocatenkantoor AKD Prinsen Van Wijmen en het
het weer zover en zal Huize Maas het toneel zijn van
Brusselse Paleis van Justitie. Heb jij ook zin om een
achthonderd studenten die met elkaar een fantastisch
keer mee te gaan met een mooie excursie?
gala zullen meemaken. Het thema is: “Venice, City of a
Begin april organiseert de excursiecommissie een drie-
dus dat je een kaartje weet te bemachtigen zodat jij er
daagse reis naar Den Haag. Op 6 oktober was het tijd
op 18 december gemaskerd en wel bij bent! In januari
voor het Juridisch Café. In de bovenzaal van Het Goud-
zijn er vanwege de tentamens geen activiteiten, maar in
kantoor stond het vol met belangstellende studenten
februari staat er weer heel wat op je te wachten. Naast
thousand faces”. Dit mag je absoluut niet missen. Zorg
die onder het genot van een biertje discussiërden over
het tweede Juridisch Café en de algemene ledenborrel
het omgangsrecht. Ook de maand november zat vol
op 2 februari vind de twintigste de Bedrijven- en Instel-
boeiende activiteiten. Zo werd op 3 november bekend
lingendag plaats in Martiniplaza met als thema ‘Geef
gemaakt dat het Internationaal Studieproject het thema
een goede draai aan je toekomst’ . Op deze dag worden
‘Witteboordencriminaliteit’ heeft en dat de locatie Dubai
jouw levensweg en carrièrepad uitgestippeld. Vier da-
zal zijn. Hopelijk hoor jij bij de gelukkigen en ga jij van
gen later is het tijd voor de Almanakuitreiking. Op dins-
26 april tot en met 5 mei mee met deze geweldige reis!
dag 24 februari wordt tijdens een fantastisch feest in de &ZO de JFV Almanak uitgereikt. Uiteraard ben je op
Op 7 november vond de Sollicitatietrainingendag plaats
al deze activiteiten van harte welkom. Voor meer infor-
in het Kasteel. De dag draaide erom de student bekend
matie wil ik je aanraden om de posterborden en www.
te maken met het sollicitatieproces. Met het thema
jfvgroningen.nl goed in de gaten te houden.
‘Krijg de troef in handen’ werden de studenten op hun wenken bediend. Ben je benieuwd naar deze fantas-
Als afsluiter wil ik je veel succes wensen met je tenta-
tische dag? Kijk dan op www.jfvgroningen.nl voor alle
mens in januari. Vergeet niet te genieten van een welver-
foto’s. Dit geldt natuurlijk ook voor de foto’s van alle
diende kerstvakantie en ik wens je alvast fijne kerstda-
andere activiteiten. Op 17 november was het alweer tijd
gen en een fantastische jaarwisseling toe.
voor de halfjaarlijkse Algemene Ledenvergadering. Hier gaf het bestuur een toelichting op de gang van zaken
Namens het bestuur,
aan de hand van haar halfjaarlijkse verslagen. De lagerhuiscommissie wist een ieder nog te boeien met het
Jasper Zents
Hof van Joosten op 27 november. In bioscoop Images
Voorzitter
Brussel en Leuven reis
Brussel en Leuven reis
Brussel en Leuven reis
Commissie studiefaciliteiten
JFV In Casu - december 2008 -
57
Brussel en Leuven reis
Introductiekamp
Introductiekamp
Introductiekamp
Introductiekamp
Introductiekamp
@
Introductiekamp
Introductiekamp
JFV katern
Activiteitenoverzicht Introductiekamp 29 t/m 31 augustus 2008 Onzeker hinkend van het ene op het andere been sluiten de eerstejaarsstudenten, die nog maar net de KEI-week achter de rug hebben, aan in de rij die wordt gevormd voor de aanmeldtafel. Het jaarlijkse Introductiekamp gaat aanstonds beginnen. Verdeeld in kleurgroepen wordt de fietstocht ingezet
Omdat een eindfeest natuurlijk niet mag ontbreken wor-
richting het zonnige Appelscha. Dit programma bestaat
den de stoelen opnieuw aan de kant geschoven en gaat
onder andere uit een voorlichting van mevrouw Klingen-
iedereen nog even helemaal los. Bij aankomst in Grunn
berg en de heer Warmelink over hoe je goed moet stu-
komt een zeer geslaagd introductiekamp ten einde.
deren, plannen, tentamens et cetera.Volledig opgegaan in het thema van het kamp en in het bijzonder dit feest ‘Law is in the air’ zien we een hoop stewardessen en engeltjes in toga. De volgende dag is het echter weer vroeg dag. De volgende inhoudelijke activiteit staat op het programma: een simulatie van het succesvolle programma ‘Hof van Joosten’. Twee advocaten komen hun pleitskills laten zien en ook de zaal zelf mag haar mening geven over de vraag hoe ver intimiteiten op de werkvloer mogen gaan. `s Middags moet er dan, na al dat luisteren en praten, actief gedaan worden. Daarvoor wordt een groots spellencircuit op het veld naast de boerderij opgebouwd.
Wegwijs als Student-dag 4 september 2008 In het algemeen is het zo dat nieuwe dingen tijd nodig hebben om te rijpen. Of in het tweede bestaansjaar van de Wegwijs als Student-dag (WAS-dag) al een goede wijn gedronken kon worden, moet uit dit korte verslag van de dag duidelijk worden. Een andere manier van inschrijven, onder andere tijdens
de commissaris JFV Carrièreboard. Gezien het feit dat de
het eerder verslagen Introductiekamp, was waarschijnlijk
afsluitende borrel in Café De Keyzer nog een tijd doorging,
de voornaamste reden dat het aantal deelnemers vele
mag geconludeerd worden dat de WAS-dag tot rijping is
malen hoger was dan bij de eerste editie van de WAS-dag.
gekomen en een bijzonder goede afdronk heeft.
De start van de dag was in het Academiegebouw en van daaruit werden de verschillende hotspots voor de rechtenstudent in Groningen langsgegaan. De Juridische Bibliotheek, JFV Studiewinkel, Turftorenstraat, klapperwinkel en natuurlijk het JFV Hok. Op iedere locatie werden de eerstejaarsstudenten geïnformeerd over een ander onderdeel van het studeren. De informatie over het inschrijving voor tentamens en werkgroepen, het gebruik van Nestor en je eerste stappen in het papieren dolhof dat Kluwer of Vermande ons jaarlijks biedt onder leiding van
Brussel en Leuvenreis 1 t/m 3 oktober 2008 Elk jaar organiseert de excursiecommissie van de JFV weer de gerenommeerde reis naar de Belgische steden Brussel en Leuven. Doordat de kosten voor de excursie zeer beperkt zijn en de georganiseerde activiteiten zeer indrukwekkend is het animo elk jaar weer groot. De eerste dag werd er een bezoek gebracht aan de universiteitsbibliotheek (UB) van Leuven. Het pand herbergt een enorm scala aan literatuur, vooral op het gebied van letteren en gynaecologie. Na een leerzame rondleiding werd het tijd voor de tweede activiteit van deze dag: de uit 1425 stammende Faculteit der Rechtsgeleerdheid. Hier werden de studenten door de decaan geïnformeerd over het studentenleven in Leuven. Vervolgens laten enkele studenten van de Leuvense Juridische Faculteitsvereniging de stad zien. Op dag twee wordt een bezoek gebracht aan de NAVO en het advocatenkantoor AKD Prinsen Van Wijmen. Op de laatste dag staat het Paleis van Justitie in Brussel op de lijst. In dit paleis bevinden zich de rechtbanken, hoven en hof der cassatie van Brussel. Hier werd de studenten ook de mogelijkheid
JFV Boekenmarkt 2 en 3 september 2008 Vlak na de zomervakantie hebben studenten vaak goede voornemens. Kreten als: ‘Dit jaar ga ik écht op tijd beginnen met studeren!’ kwamen meerdere malen langs op de JFV Boekenmarkt. Om de studenten op tijd van hun boeken te voorzien, organiseerde
hebben in het USVA-theater in twee dagen tijd een flink aantal stu-
de JFV de JFV Boekenmarkt. Hier konden de studenten hun bestelde
denten langs zien komen. De volgende boekenmarkt zal plaatsvin-
boeken ophalen. De commissie studiefaciliteiten en het bestuur
den op 28 en 29 januari.
Juridisch Café 6 oktober 2008 Op 6 oktober vond het eerste Juridisch Café van dit jaar plaats in Het Goudkantoor. Op deze informele en drukbezochte avond is gediscussieerd over alles wat te maken heeft met omgangsrecht. De lagerhuiscommissie had vier sprekers uitgenodigd, te weten: dhr. Vonk (Raad voor de Kinderbescherming), dhr. mr. Buijtenhuijs (Kinderrechter in Leeuwarden) en dhr. mr. Prinsen (oud-advocaat). Deze sprekers zijn in hun loopbaan veel bezig (geweest) met het omgangsrecht. Ze hadden echter allen een andere invalshoek en zeer uiteenlopende meningen over de verschillende stellingen, die ze voorgelegd kregen door de lagerhuiscommissie. Natuurlijk kon het publiek meediscussiëren en dit werd dan ook veelvuldig gedaan. Aan het einde van dit interessante programma werd er, onder het genot van een drankje, nog wat nagediscussieerd in Café De Keyzer.
JFV In Casu - december 2008 -
59
geboden een rechtszaak bij te wonen.
Introductiekamp
Introductiekamp
JFV In Casu - december 2008 -
60
Introductiekamp
Introductiekamp
Juridisch Café
Openingsfeest
Juridisch Café
Openingsfeest
Propedeuse Uitreiking
Propedeuse Uitreiking
Juridisch Café
Overzicht
JFV CarrièreBoard katern @ Voorwoord @ Fotopagina @ Redactioneel
JFV In Casu - december 2008 -
61
@ Recruitmentagenda
@
JFV CarrièreBoard katern
Voorwoord De eerste twee algemene leden borrels van het collegejaar zijn altijd nauw verweven met JFV CarrièreBoard. Tijdens de eerste borrel worden door advocatenkantoor Loyens & Loeff eigen wettenbundels gratis aan studenten uitgedeeld. De oktoberborrel wordt traditiegetrouw voorafgegaan door een recruitmentdiner met Trip Advocaten & Notarissen. Maandag 1 september begon de maandelijkse borrel eer-
den georganiseerd. Daarnaast zal er in het tweede semester
der dan gepland, en wel om 21.00 uur. Het was het begin
wederom de Legal English Training in samenwerking met
van een zeer geslaagde en druk bezochte borrel. Dit kwam
Linklaters worden georganiseerd. Ten opzichte van vorig jaar
onder andere doordat het de eerste borrel van het college-
wordt deze training uitgebreid. Zo zal dit jaar vier maal een
jaar was en de borrel een goed moment was voor velen om
bijeenkomst van van vier uur worden georganiseerd. Houd
weer eens bij te kletsen. Ook kwam dit doordat heel veel
voor meer informatie over activiteiten van JFV CarrièreBoard
eerstejaarsstudenten met hun kampgroepje nog even een
de publicatieborden en www.jfvcarriereboard.nl in de gaten.
drankje kwamen doen. Niet minder relevant was echter de
Daarnaast wijs ik je graag op de jaarlijkse Bedrijven- en In-
aanwezigheid van vier mensen van advocatenkantoor Loy-
stellingendag (hierna: BID). Deze wordt dit jaar alweer voor
ens & Loeff uit Amsterdam. Vier mederwerkers van Loyens
de achttiende keer georganiseerd. Dit jaar zal de BID plaats-
& Loeff waren deze maandag naar Groningen afgereisd om
vinden op 20 februari 2009 in Martiniplaza. Deze dag is de
studenten te woord te staan over Loyens & Loeff. Op een
ideale gelegenheid om in aanraking te komen met mogelijk
zeer informele wijze kon je met al je vragen bij één van deze
toekomstige werkgevers. Veertig kantoren, bedrijven en in-
vier mensen terecht. Zij gaven open en eerlijke antwoorden.
stellingen zullen zich deze dag presenteren door middel van
Maar zij deden ook meer. Zo werd namelijk aan studenten
workshops en een banenmarkt. Op de publicatieborden en
gratis de eigen wettenbundel van Loyens & Loeff gratis uit-
de website van JFV CarrièreBoard zal hier gedurende het jaar
gereikt. Dit is een zeer gewild object onder rechtenstuden-
meer informatie te vinden zijn.
ten. Dit komt onder andere door het handzame formaat, het daardoor geringe gewicht en de inhoud. In de wettenset
JFV Stagewedstrijd
van Loyens & Loeff zijn namelijk louter zeer veel gebruik-
Graag maak ik je attent op een nieuw initiatief van JFV Carriè-
te wetten te vinden. De inhoud bestaat uit het Burgerlijk
reBoard. Dit jaar wordt voor het eerst een JFV Stagewedstrijd
Wetboek, het Wetboek van Burgerlijke rechtsvordering en
georganiseerd. In samenwerking met Freshfields Bruckhaus
de Wet op de Rechterlijke organisatie. Daarnaast is, zoals
Deringer zal een wedstrijd worden opgezet waarbij uitein-
eerder al opgemerkt, het ook hartstikke prettig dat aan
delijk één persoon, de beste Groninger rechtenstudent, een
deze wettenbundel geen kosten zijn verbonden. Dankzij de
volledig stageprogramma bij dit kantoor wint. Dit betekent
enorme populariteit van de wettensets, is de JFV nu al door
dat de winnaar zelf bepaalt waar én wanneer hij of zij stage
haar voorraad heen. Heb je nog geen wettenset van Loyens
loopt. Daarnaast betekent dit dat de winnaar eerst vier tot
& Loeff, maar wil je deze wel graag hebben? Surf dan even
zes weken stage loopt bij het kantoor van Freshfields in Am-
naar www.loyensloeffacademy.nl en bestel hem daar!
sterdam en vervolgens een zelfde periode stage loopt bij één van de vele internationale vestigingen van dit kantoor.
Evenals voorgaande jaren vond er voor de borrel van oktober
Dit alles volgens de vaste stagevergoedingen. De wedstrijd
een recruitmentdiner plaats met Trip Adovcaten & Notaris-
zal uit een aantal rondes bestaan. Elk van deze rondes zal
sen. In een ongedwongen setting konden studenten, tijdens
gaan over eigenschappen die een goed jurist nodig heeft.
een heerlijk driegangendiner in Het Schimmelpennickhuys,
Zo komen onder andere iemands persoonlijkheid en schrijf-
kennismaken met medewerkers van dit kantoor. Verderop in
vaardigheid aan bod. Ook zal gekeken worden naar de ma-
dit blad vind je een verslag van deze avond. Momenteel is
nier waarop iemand voor een volle zaal spreekt. Wil je weten
de commissie JFV CarrièreBoard druk bezig met de organi-
hoe het is om te wonen, te werken en te leven in Bahrein? Of
satie van de Sollicitatietrainingendag op 7 november en een
zit je liever in Beijing, Shanghai, Tokyo, New York, Washing-
kantoorbezoek aan Stibbe in Amsterdam op 21 november. In
ton of Dubai? Houd dan de komende tijd de publicatie en
het volgende nummer van de In Casu is over deze activitei-
www.jfvcarriereboard.nl goed in de gaten. Hier is namelijk
ten een verslag te vinden. De commissie JFV CarrièreBoard
veel informatie over de JFV Stagewedstrijd te vinden.
heeft nog veel meer interessante en nuttige activiteiten voor je in petto. Zo zal er op 5 maart een bezoek aan en een
Joost Bekink
recruitmentdiner met Nysingh Advocaten & Notarissen wor-
Commissaris JFV CarrièreBoard
@ JFV In Casu - december 2008 -
63
Recruitmentdiner JFV CarrièreBoard katern
Trip Advocaten & Notarissen Maandag 6 oktober vond er in samenwerking met de commissie JFV CarrièreBoard, in het Schimmelpennickhuis te Groningen een briljant diner plaats. Studenten en advocaten van Trip Advocaten & Notarissen kwamen strak in pak samen om een luxe driegangendiner te nuttigen. Trip Advocaten & Notarissen is het grootste advocatenkantoor van NoordNederland met circa tachtig juristen en bedrijfadviseurs verspreid over vier vestigingen in Assen, Drachten, Groningen en Leeuwarden.
Om 18.00 uur verschenen de deelnemende studenten om eerst gezellig met de afgevaardigden van Trip te borrelen. Hier werden de eerste contacten gelegd. Na een half uurtje konden we aan tafel, vier strak gedekte tafels stonden voor ons klaar. De medewerkers werden evenredig over de studenten verdeeld. Tijdens de drie overheerlijke gangen werden er open gesprekken gevoerd. Studenten stelden enerzijds goede vragen over het werken op een groot advocaten en notarissenkantoor en anderzijds waren de medewerkers geïnteresseerd in de toekomstplannen van de studenten. Na een aantal wijntjes werden de gesprekken wat losser, vragen als ‘Zijn condooms wel of geen goede gadgets om een kantoor te promoten?’ werden goed besproken. Natuurlijk was er ook toen nog tijd voor wat serieuzere onderwerpen zoals een studentstage en sollicitatieprocedures bij Trip. Na het diner was de avond nog niet ten einde en zette zij zich voort op de algemene ledenborrel in Café De Keyzer. Ook de medewerkers van Trip waren van de partij en gingen mee om een welverdiend biertje te drinken. Tijdens de borrel werden er goede zaken gedaan tussen studenten en medewerkers. Van de borrel werd dus weer optimaal gebruik gemaakt. De leuke avond werd op de juiste manier afgesloten. Afsluitend willen wij de JFV Groningen, alle deelnemers en natuurlijk Trip Advocaten & Notarissen hartelijk danken voor de sfeervolle en leerzame avond! Tom Profijt en Lotte van den Broek Commissie JFV CarrièreBoard 2008-2009
JFV CarrièreBoard katern
Recruitmentagenda Instantie
Activiteit
Januari Loyens & Loeff
Case Fondue
Holland Van Gijzen
High Tea
Februari Booz Allen Hamilton
The Game
McKinsey & Company
Case Days
DLA Piper Talent Class
DLA Piper
Freshfields Bruckhaus Deringer
Dutch Prize
JFV Groningen
BID
Maart JFV CarrièreBoard
Kantoorbezoek Nysingh
Ekelmans & Meijer
Procestalentdag
Trip Advocaten & Notarissen
Trip Talentendag
April AKD Prinsen Van Wijmen
Greendays 2009
Mei Allen & Overy
The International Tax Experience
Allen & Overy
De Notariële Masterclass
Allen & Overy
The International Tax Experience
Freshfields Bruckhaus Deringer
The Corporate Law Course
Juni Holland Van Gijzen
High Tea
Juli Freshfields Bruckhaus Deringer
Freshfields Connect
Datum
Deadline inschrijven
Bijzonderheden
11 januari 2009
31 december 2008
www.loyensloeffacademy.com
16 januari 2009
16 januari 2009
www.hollandlaw.nl
1 februari 2009
14 december 2008
1 februari 2009
31 december 2008
www.boozallen.nl
5 februari 2009
15 december 2008
www.dlapiper.com/nl/netherlands/careers/students
6 februari 2009
Wordt nader bekend gemaakt
www.werkenbijfreshfields.nl
20 februari 2009
Wordt nader bekend gemaakt
www.jfvcarriereboard.nl
Wordt nader bekend gemaakt
www.jfvcarriereboard.nl
Wordt nader bekend gemaak
www.procestalenten.nl
13 maart 2009
3 maart 2009
www.triplaw.nl
23/24 april 2009
Wordt nader bekendgemaakt
www.werkenbijakd.nl
14 mei 2009
01 mei 2009
www.werkenbijallenovery.nl
7 mei 2009
01 mei 2009
www.werkenbijallenovery.nl
15 mei 2009
01 mei2009
www.werkenbijallenovery.com
4/5 juni 2009
22 mei 2009
www.werkenbijfreshfields.nl
5 juni 2009
5 juni 2009
www.hollandlaw.nl
31 juli 2009
www.werkenbijfreshfields.nl
JFV In Casu - december 2008 -
5 maart 2009 6 maart 2009
67
www.jfvcarrie
reboard.nl
JFV CarrièreBoard
Studeren, oriënteren en solliciteren Hoe graag je misschien ook student zou willen blijven, eens komt toch het moment dat het einde van je rechtenstudie nadert. De wereld ligt aan je voeten. Maar wat heeft die wereld jou eigenlijk te bieden? De arbeidsmarkt biedt een groot aantal werkgevers. Maar welke werkgever past het best bij jouw profiel? Wat zijn je mogelijkheden als starter binnen en buiten de advocatuur? Hoe kom je ermee in contact? Met dit soort vragen ben je bij JFV CarrièreBoard aan het juiste adres. Een kosteloze service van de Juridische Faculteitsvereniging Groningen die jou informeert over je loopbaanmogelijkheden. JFV CarrièreBoard biedt jou als rechtenstudent verschillende oriëntatiemogelijkheden. Op de website www.jfvcarriereboard.nl vind je onder meer: - Profielen van kantoren, bedrijven en instellingen - Stages (nationaal en internationaal) - Vacatures - Recruitmentagenda
- Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt - Informatie over solliciteren - Studeren in het buitenland - Ervaringen van studenten
Daarnaast organiseert JFV CarrièreBoard regelmatig recruitmentactiviteiten en kantoor- en bedrijfsbezoeken. Kortom, als jij na je studie zonder zorgen in het diepe wilt duiken, is JFV CarrièreBoard je ideale springplank.
Juridische Faculteitsvereniging Groningen
Oude Kijk in ‘t Jatstraat 26 - 9712 EK Groningen Telefoon 050-3635783 - Fax: 050-3636947 - E-mail: jfv@jfvgroningen.nl - www.jfvcarriereboard.nl
Overzicht
Inhoudelijke bijdragen @ Kennedy Van der Laan
JFV In Casu - december 2008 -
69
@ Poelmann van den Broek advocaten
@
Inhoudelijke bijdrage Door Eva Knipschild en Soo-ja Schijf1
Het ontslag op staande voet: de praktijk Als arbeidsrechtadvocaat krijg je regelmatig de vraag voorgelegd of een werknemer in een bepaalde situatie op staande voet mag worden ontslagen. Deze vraag lijkt eenvoudig te beantwoorden, maar dat is zeker niet het geval. Niet alleen is het niet eenvoudig om te beoordelen of de reden voor het ontslag op staande voet een dringende reden is, ook moet worden voldaan aan een scala van formele vereisten. Het naleven van deze vereisten is essentieel, aangezien je er als arbeidsrechtadvocaat vanuit moet gaan dat de werknemer zal protesteren tegen dit ontslag op staande voet. Waar moet je in de praktijk op letten?
Inleiding op het ontslag op staande voet
dan geldt dat de werknemer aanspraak kan maken op
Ieder der partijen is bevoegd de arbeidsovereenkomst
loondoorbetaling. Omdat het loon dan te laat zal zijn be-
onverwijld op te zeggen om een dringende reden, on-
taald, kan de werknemer eveneens aanspraak maken op
der gelijktijdige mededeling van die reden aan de we-
de wettelijke rente en de wettelijke verhoging.5 Voordat
derpartij. Met andere woorden, wil sprake zijn van een
vaststaat of de werknemer gelijk heeft, zullen vele weken,
ontslag op staande voet, dan moet er sprake zijn van (1)
maanden of zelfs jaren zijn verstreken. Immers, de werk-
2
een dringende reden, (2) een onverwijlde opzegging en
nemer kan een kort geding beginnen, maar ook een bo-
(3) een gelijktijdige mededeling van de dringende reden
demprocedure. Daarvan staat hoger beroep open en be-
aan de wederpartij. Wanneer is nu sprake van een ont-
roep in cassatie. Indien jaren later blijkt dat de werkgever
slag op staande voet dat aan al deze vereisten voldoet?
het ontslag op staande voet niet had mogen geven, heeft
Mag je bijvoorbeeld de vakantie van een werknemer af-
de werknemer derhalve een behoorlijke claim te pakken.
wachten voordat je hem ontslaat? Levert de diefstal van
Ten tweede heeft de werknemer, als hij geen heil ziet in
een blikje motorolie van fl. 4,95 een dringende reden
voortzetting van de arbeidsovereenkomst, de mogelijk-
op? Kun je volstaan met de opmerking als werkgever “en
heid om te berusten in de opzegging. In dat geval pro-
je weet wel waarom ik je ontsla”? Deze vragen zullen in
testeert de werknemer tegen het feit dat de arbeidsover-
dit artikel worden behandeld.
eenkomst met onmiddellijke ingang is geëindigd en kan
Risico’s werkgever
opzegging omdat de geldende opzegtermijn niet in acht
hij schadevergoeding vorderen wegens onregelmatige Alvorens in te gaan op bovengenoemde vragen, is het
is genomen.6 Ook kan de werknemer in een bodemproce-
van belang om te bezien welke risico’s de werkgever
dure schadevergoeding vorderen vanwege de kennelijke
loopt. Stel dat het ontslag op staande voet niet aan de
onredelijkheid van de opzegging.7 Voor beide vorderingen
genoemde vereisten voldoet, dan had de werkgever de
geldt een verjaringstermijn van zes maanden.8 De werkne-
arbeidsovereenkomst niet met onmiddellijke ingang
mer heeft hierbij de vrijheid om te switchen tussen beide
mogen beëindigen. De werkgever had dan de normale
mogelijkheden, zolang de rechter geen onherroepelijke
ontslagbepalingen in acht moeten nemen en derhalve
beslissing heeft gegeven over de geldigheid van het ont-
ontbinding van de arbeidsovereenkomst moeten vragen
slag op staande voet. Dit is echter niet meer mogelijk als
bij de kantonrechter of de CWI om toestemming moeten
de werknemer eerder ondubbelzinnig heeft aangegeven
vragen om de arbeidsovereenkomst te mogen opzeggen.3
dat hij zich niet op deze grond zal beroepen.9
In dat geval heeft de werknemer twee mogelijkheden. Ten eerste kan de werknemer binnen zes maanden het
Aangezien de werknemer geen arbeidsovereenkomst
ontslag op staande voet vernietigen, omdat de toestem-
heeft en geen loon meer ontvangt en evenmin aanspraak
ming van de CWI ontbreekt.4 Protesteren is eenvoudig, de
kan maken op een WW-uitkering, is het zeer waarschijn-
werknemer kan dit zelfs mondeling doen. Daarnaast zal
lijk dat de werknemer zal procederen tegen het ontslag
de werknemer zich beschikbaar moeten stellen voor het
op staande voet. Er bestaat dan altijd de onzekerheid
verrichten van arbeid. Mocht de werknemer gelijk krijgen,
dat de werknemer uiteindelijk gelijk krijgt en dus al die
tijd het recht op loon heeft gehouden. In de praktijk is hier gelukkig
omstandigheden speelden ook een rol bij een recente uitspraak van
een oplossing voor bedacht. De werkgever kan, na een ontslag op
de kantonrechter te Haarlem van 2 januari 2008.11 Daar betrof het een
staande voet, de CWI om toestemming vragen of de rechter vragen
werknemer die, ondanks een strenge gedragscode waarin staat dat
de arbeidsovereenkomst te ontbinden voor het geval het ontslag op
het ten strengste verboden is om zich op enigerlei wijze zaken en/of
staande voet geen stand houdt. In beide gevallen is sprake van een
diensten toe te eigenen die niet aan de werknemer toebehoren, ca-
voorwaardelijke procedure. Alleen indien het ontslag op staande voet
shewnoten uit een open bakje van een trolley, dat retour kwam van
inderdaad geen stand blijkt te houden, treedt dit tweede beëindi-
een vliegtuig, heeft gepakt en in zijn mond heeft gestopt. De werkne-
gingsmoment in werking.
mer is daarna op staande voet ontslagen.
(1) Dringende reden
De kantonrechter haakt aan bij bovengenoemde overweging van de
De moeilijkste vraag die moet worden beantwoord is de volgende:
Hoge Raad en oordeelt dat de aard en de ernst van de dringende reden
wanneer is er een dringende reden? Je zou kunnen zeggen dat een
moeten worden afgewogen tegen de persoonlijke omstandigheden van de werknemer. Hoewel de werkgever een stringent beleid voert en
In de wet zijn diverse mogelijke dringende redenen opgesomd. Valt
de werknemer daarvan op de hoogte was, acht de kantonrechter be-
een handeling van de werknemer daaronder, dan zal objectief gezien
doeld vergrijp niet zodanig ernstig dat van de werkgever redelijkerwijs
sprake zijn van een dringende reden. Het is echter lastig vast te stellen
niet meer kan worden gevergd het dienstverband te laten voortduren.
of ook subjectief sprake is van een dringende reden. De vraag is of de
Deze uitspraak veroorzaakte enigszins ophef, nu de kantonrechter te
werkgever in het specifieke geval kon stellen dat de arbeidsovereen-
Haarlem in 2000 nog had aangegeven dat bij diezelfde werkgever het
“Gezien de risico’s die een ontslag op staande voet met zich brengen, is het vaak niet met zekerheid te zeggen of het ontslag op staande voet stand zal houden.”
komst geen dag langer meer mocht voortduren. Het zal bijvoorbeeld
opeten van nootjes uit een reeds geopend zakje wel voldoende was
verschil uitmaken of de werknemer een collega opzettelijk beledigd
voor een ontslag op staande voet.13 Dat een ontslag op staande voet
heeft of dat de werknemer door onhandigheid iemand beledigd heeft
ook stand kan houden als het gaat om relatief kleine vergrijpen blijkt
terwijl dit niet zo bedoeld was. In dit laatste geval zal minder snel
bovendien wel uit de uitspraak van de kantonrechter Helmond, waarin
sprake zijn van een subjectieve dringende reden. Bij de beoordeling
werd geoordeeld dat de diefstal van een pen een dringende reden op-
dienen alle omstandigheden van het geval in aanmerking te worden
leverde, zelfs na een dienstverband van 21 jaar.13 Verder is het goed
genomen, waarbij geldt dat een ontslag op staande voet ook geldig
om te bedenken dat je als werkgever eerdere gedragingen van een
kan zijn als de werknemer niet verwijtbaar heeft gehandeld. Zo vond
werknemer kan aanvoeren die hebben bijgedragen tot het oordeel dat
de Hoge Raad een ontslag op staande voet disproportioneel in het
sprake is van een dringende reden, zonder dat een causaal verband
geval van een werknemer, die op de dag van zijn afscheidsreceptie
aanwezig hoeft te zijn tussen deze gedragingen en de reden voor het
twee flessen motorolie van fl. 4,95 per stuk afkomstig van het Hema-
ontslag op staande voet.14 Dit is de bekende druppel die de emmer
filiaal waar hij had gewerkt in zijn auto had opgeborgen zonder deze
doet overlopen. De omgekeerde situatie, waarbij de werkgever gedra-
te hebben afgerekend.
gingen aanvoert die pas na het ontslag op staande voet bekend zijn geworden, is echter niet toegestaan.15
Door het ontslag op staande voet zou de werknemer niet langer een vergoeding ontvangen op grond van de eerder overeengekomen be-
(2) Onverwijlde opzegging
ëindigingsregeling en zou zijn VUT-regeling komen te vervallen. De
De wet stelt strenge formele eisen aan een rechtsgeldig ontslag op
Hoge Raad oordeelde echter dat, ook indien de gevolgen van een ont-
staande voet. De opzegging dient onverwijld plaats te vinden. Dat be-
slag op staande voet ingrijpend zijn, een afweging van de persoonlijke
tekent overigens niet dat de opzegging meteen moet worden gedaan.
omstandigheden tegen de aard en de ernst van de dringende reden
Mits voortvarend wordt gehandeld, heeft de werkgever de gelegenheid
tot de conclusie kunnen leiden dat een onmiddellijke beëindiging van
om de werknemer te horen, voor intern overleg en voor het inwinnen
de arbeidsovereenkomst wel gerechtvaardigd is.10 Deze persoonlijke
van juridisch advies. Schendt de werkgever bijvoorbeeld de hoorplicht, @
JFV In Casu - december 2008 -
71
dringende reden zowel objectief als subjectief dringend moet zijn.
Conclusie Het is niet eenvoudig om vast te stellen of sprake is van een rechtsgeldig ontslag op staande voet. Desalniettemin zal je als advocaat je cliënt hierover moeten adviseren. Als advocaat is het van groot belang dat je exact weet wat er gebeurd is, welke daad, eigenschap of gedraging van de werknemer een dringende reden oplevert en te onderzoeken of er mogelijke eerdere gedragingen zijn die hieraan bijdragen, welke persoonlijke omstandigheden van de werknemer een rol (zouden kunnen) spelen en of de werkgever aan alle formele vereisten van een rechtsgeldig ontslag op staande voet heeft voldaan. Gezien de risico’s die een ontslag op staande voet met zich brengen, is het vaak niet met zekerheid te zeggen of het ontslag op staande voet stand zal houden. Dit zorgt ervoor dat het ontslag op staande voet voor een arbeidsrechtadvocaat een dynamisch onderdeel van de praktijk is: lang dan zou dit al voldoende zijn om het ontslag op staande voet ongeldig
leve het ontslag op staande voet!
te verklaren.16 Als algemene regel kan worden gezegd dat indien het ontslag op staande voet een of twee werkdagen later plaatsvindt, nog
72
baar waarin er een langere periode voorbij kan gaan en toch voldaan is
JFV In Casu - december 2008 -
steeds voldaan is aan de onverwijldheid. Er zijn echter situaties denkaan het vereiste van onverwijldheid. Bijvoorbeeld als het ontslag nog niet kan worden gegeven, omdat degene die bevoegd is het ontslag te verlenen nog met vakantie is17 of als de werkgever na een aantal maanden videobanden bekijkt en pas op dat moment ontdekt dat een werkneemster geld in haar handtas heeft gestopt.18
(3) Gelijktijdige mededeling van de dringende reden De reden van het ontslag moet gelijk worden medegedeeld met het ontslag. De achtergrond van deze bepaling is dat de mededeling de werknemer in staat moet stellen zich te verweren tegen het gegeven ontslag. Hiervan kan alleen worden afgeweken in het (uitzonderings) geval dat het voor de werknemer knip en klaar is welke dringende reden tot het ontslag op staande voet heeft geleid. Zo werd de werknemer, die volgens de werkgever het uit te voeren werk opzettelijk stag-
1
Eva Knipschild en Soo-ja Schijf zijn advocaat
neerde en opzettelijk materialen vernielde, op staande voet ontslagen
bij Kennedy Van der Laan.
en werd gezegd “je weet wel waarom”.19
2
Artikel 7:677 BW.
3 Artikel 7:685 BW en artikel 6 lid 1 BBA 1945. De Hoge Raad bepaalde dat, nu niet was gebleken dat er geen enkele
4 Artikel 9 lid 1 en lid 3 BBA 1945.
twijfel bestond bij de werknemer dat hij wist waarom hij was ontslagen,
5 Artikel 7:625 BW.
het ontslag op staande voet moest worden vernietigd. Het verdient dan
6 Artikel 7:667 lid 2 BW.
ook aanbeveling om altijd de reden van het ontslag tegelijk met het
7 Artikel 7:681 BW.
ontslag mede te delen en deze ontslagreden vervolgens schriftelijk
8 Artikel 7:683 BW.
te bevestigen. Daar komt nog een extra aandachtspunt bij, indien de
9 HR 7 juni 2002, NJ 2003, 125.
werkgever meerdere redenen aanvoert voor het ontslag op staande
10 HR 21 januari 2000, JAR 2000/45.
voet, bijvoorbeeld als de werkgever stelt dat de werknemer zich her-
11 Ktr. Haarlem 2 januari 2008, JAR 2008/26.
haaldelijk schuldig heeft gemaakt aan het uitschelden van relaties van
12 Ktr. Haarlem 17 oktober 2000, JAR 2001/9.
de werkgever en dat de werknemer bovendien onder invloed van al-
13 Ktr. Helmond 10 februari 2003, JAR 2003/80.
cohol was. In dat geval dient de werkgever te stellen dat het gedeelte
14 HR 15 februari 1991, NJ 1991, 340.
dat in rechte komt vast te staan, ook op zichzelf kan gelden als een
15 HR 24 februari 1995, NJ 1995, 450.
dringende reden voor ontslag op staande voet.
16 Hof ’s-Gravenhage 31 juli 2008, JAR 2008/241. 17 HR 3 november 2000, JAR 2000/248.
Verder is van belang dat de werkgever heeft gesteld dat hij de werk-
18 HR 27 april 2001, NJ 2001, 421.
nemer ook op staande voet zou hebben ontslagen, indien hij daarvoor
19 HR 23 april 1993, NJ 1993, 504.
niet meer grond zou hebben gehad dan in rechte zal komen vast te
20 HR 16 juni 2006, NJ 2006, 340; HR 1 september
staan. Hoewel de werkgever deze stelling ook nog in de procedure zou
kunnen aanvoeren, verdient het de voorkeur om deze stelling in de ontslagbrief te vermelden.20
2006, JAR 2006/228.
Hoge bomen ... Zin om te groeien? Solliciteer dan bij Kennedy Van der Laan en word advocaatstagiair of kandidaat-notaris. www.kennedyvanderlaan.nl/werkenbijons advocatuur en notariaat, Haarlemmerweg 333, 1051 LH Amsterdam
Tekening: Tom Heerschop
Inhoudelijke bijdrage Door: Pauline (P.R.H.) Demacker en Alexander (A.G.J.J.) Jansen, advocaten Poelmann van den Broek advocaten, sectie Arbeidsrecht
Snelheidsovertredingen begaan tijdens werktijd; wie betaalt? In een arrest van 12 mei 20061 heeft het gerechtshof te ‘s-Gravenhage bepaald dat verkeersboetes voor snelheidsovertredingen tot tien kilometer per uur in beginsel voor rekening van de werkgever komen. Deze uitspraak van het hof heeft in arbeidsrechtelijk Nederland tot veel discussie geleid. Inmiddels heeft de Hoge Raad de uitspraak van het hof vernietigd en heeft de Hoge Raad duidelijke richtlijnen gegeven voor beantwoording van de vraag wie verkeersboetes wegens snelheidsovertredingen moet betalen, als de overtredingen tijdens werktijd worden begaan. Wat was er aan de hand?
Opzet of bewuste roekeloosheid
Concreet betekende dit volgens het hof dat de snelheids-
Een werknemer was als chauffeur bij de Koninklijke TPG
overtredingen van zes en vier kilometer per uur voor reke-
Post B.V. (hierna: TPG) in dienst als chauffeur. In 2002
ning van TPG kwamen, terwijl de snelheidsovertreding van
ontving TPG als kentekenhouder drie verkeersboetes
elf kilometer per uur door de werknemer zelf moest wor-
wegens overtreding van de maximumsnelheid van 50 ki-
den betaald. Dit omdat volgens het hof moest worden aan-
lometer per uur. De overtredingen waren tijdens werktijd
genomen dat bij de snelheidsovertreding van elf kilometer
door een werknemer van TPG begaan. De werknemer had
per uur sprake was van opzet of daarmee gelijk te stellen
in de uitoefening van zijn werkzaamheden respectieve-
schuld. Deze uitspraak van het hof leek in lijn met een (fis-
lijk zes, vier en elf kilometer per uur te hard gereden.
cale) uitspraak van de Hoge Raad van 3 januari 20012. In deze uitspraak heeft de Hoge Raad – kort gezegd - overwo-
Conform de bij TPG geldende regels en voorschriften had
gen dat op grond van artikel 7:661 lid 1 BW de werkgever
TPG deze verkeersboetes naar de werknemer gezonden
de aan hem door toedoen van de werknemer bij de uit-
voor betaling. De werknemer was van mening dat TPG
oefening van zijn werkzaamheden toegebrachte schade
deze boetes niet op hem kon verhalen. Hij vorderde
in beginsel zelf moet dragen. In het verlengde hiervan ligt
een verklaring voor recht dat TPG niet gerechtigd was
dat schade als gevolg van aan de werkgever opgelegde
om deze bekeuringen op hem te verhalen. Uiteindelijk
administratieve sancties op grond van de Wet administra-
heeft het hof geoordeeld dat overtredingen van de maxi-
tiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (WAHV)
mumsnelheid tot tien kilometer per uur in beginsel voor
door de werkgever moeten worden gedragen. Hierbij geldt
rekening van de werkgever komen. Het hof heeft het vol-
dat de overtredingen door de werknemer in de uitoefening
gende overwogen:
van zijn werkzaamheden moeten zijn gepleegd met een door de werkgever ter beschikking gesteld voertuig, tenzij
“In het verkeer rijdt men gemakkelijk even iets te hard
zich een in artikel 7:661 BW genoemde uitzondering voor-
zonder dat er sprake is van opzet of bewuste roekeloos-
doet. Een van de uitzonderingen die in artikel 7:661 BW is
heid. Ook kan het voorkomen dat de verkeerssituatie
genoemd, is dat sprake is van opzet of bewuste roekeloos-
vereist dat men over een korte afstand iets te hard rijdt.
heid aan de zijde van de werknemer.
Ook dan is er geen sprake van opzet of bewuste roekeloosheid omdat van ernstige verwijtbaarheid onder
Als uitgangspunt geldt dat een werknemer die bij de
zulke omstandigheden meestal geen sprake is. In zijn
uitoefening van zijn arbeidsovereenkomst schade toe-
algemeenheid zal er bij een overtreding van de maxi-
brengt aan zijn werkgever of aan een derde – door bij-
mumsnelheid van 50 kilometer per uur tot 10 km per uur
voorbeeld het begaan van snelheidsovertredingen - je-
geen sprake zijn van opzet of bewuste roekeloosheid.
gens de werkgever niet aansprakelijk is, tenzij de schade
Bij een overschrijding van die maximumsnelheid met 10
een gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van
km of meer per uur is er in beginsel sprake van opzet
de werknemer. Zoals reeds aangegeven heeft de uit-
of daarmee gelijk te stellen schuld, behoudens door de
spraak van het hof in arbeidsrechtelijk Nederland tot de
werknemer te stellen bijzondere omstandigheden”.
nodige discussie geleid. Het was onduidelijk waarom
het hof had bepaald dat bij een snelheidsovertreding van negen ki-
baar zijn op grond waarvan een werkgever toch gehouden is om de
lometer per uur geen sprake is van opzet of daarmee gelijk te stellen
boete te betalen. Hierbij kan volgens de Hoge Raad gedacht worden
schuld, terwijl bij een snelheidsovertreding van elf kilometer per uur
aan de omstandigheid dat de werkgever de overtreding heeft bevor-
wel sprake is van opzet of daarmee gelijk te stellen schuld, zodat de
derd (denk daarbij bijvoorbeeld aan een koerier die door zijn baas
boete in geval van een snelheidsovertreding van tien kilometer per
wordt ‘gedwongen’ te snel te rijden om een pakketje op tijd te kunnen
uur of meer voor rekening komt van de werknemer.
bezorgen). De grondslag voor deze aansprakelijkheid is echter niet gelegen in artikel 7:661 BW, maar is gelegen in het beginsel van goed
De Hoge Raad schept duidelijkheid
werkgeverschap (artikel 7:611 BW).4
Tegen de uitspraak van het hof is TPG in cassatie gegaan. TPG is van mening dat, als een werknemer een boete krijgt opgelegd wegens een snel-
Conclusie
heidsovertreding, de werknemer deze boete zelf moet voldoen. Van een
Met de uitspraak van 13 juni 2008 heeft de Hoge Raad een einde
boete dient immers een prikkel uit te gaan tot naleving van de wet. Deze
gemaakt aan de discussie over de vraag voor wiens rekening ver-
prikkel heeft alleen effect als de feitelijk bestuurder ook de (financiële)
keersboetes voor (lichte) snelheidsovertredingen komen, welke over-
gevolgen van de overtreding draagt. Bovendien heeft TPG het interne
tredingen zijn veroorzaakt door de werknemer in de uitoefening van
beleid dat verkeersboetes voor rekening van de chauffeurs komen. In
zijn werkzaamheden. Wij kunnen ons vinden in deze uitspraak van de
zijn uitspraak van 13 juni 20083 heeft de Hoge Raad het arrest van het
Hoge Raad. Wij vinden dat degene die de (snelheids)overtreding be-
hof vernietigd. De Hoge Raad heeft het volgende overwogen:
gaat, zelf verantwoordelijk is voor de gevolgen van de overtreding. Te meer omdat van een opgelegde boete wegens een snelheidsovertreding een prikkel dient uit te gaan tot naleving van de wet. Deze prikkel
75
door de identiteit bekend te maken van de werknemer die het motor-
heeft naar onze mening enkel effect als de feitelijk bestuurder ook de
rijtuig bestuurde, waarna de boete aan die werknemer werd opgelegd
(financiële) gevolgen van de overtreding draagt.
JFV In Casu - december 2008 -
“Onder artikel 40 WVW kon de werkgever aan een boete ontkomen
zonder dat deze die boete – behoudens bijzondere omstandigheden – kon verhalen op zijn werkgever. Niets wijst erop dat de wetgever bij
Daarnaast zijn wij van mening dat er geen rechtvaardiging is om onder-
de invoering van de WAHV dit aldus heeft willen wijzigen dat voortaan
scheid te maken tussen de werknemer die met zijn eigen auto een snel-
de werkgever in zijn verhouding tot de werknemer in beginsel zelf de
heidsovertreding begaat en de werknemer die een snelheidsovertreding
boete zou moeten dragen.
begaat in de door zijn werkgever ter beschikking gestelde auto. In beide gevallen zijn wij van mening dat de boete wegens een snelheidsovertre-
Bij de beantwoording van de hier aan de orde zijnde vraag moet voorts
ding in beginsel voor rekening van de werknemer dient te komen. Het
in aanmerking worden genomen dat boetes ter zake van binnen het
antwoord op de vraag wie de boete wegens een snelheidsovertreding
toepassingsbereik van de WAHV vallende verkeersovertredingen die
begaan tijdens werktijd moet betalen, is dus: de werknemer. Dit is
met een motorrijtuig door werknemers worden begaan in de uitoefe-
slechts anders indien sprake is van bijzondere omstandigheden. Met
ning van hun werkzaamheden in vele gevallen aan henzelf worden
deze uitspraak van de Hoge Raad lijkt de rust op dit punt (voorlopig)
opgelegd, hetzij omdat de overtreding is begaan met “de eigen auto”
in arbeidsrechtelijk Nederland te zijn teruggekeerd.
hetzij omdat wel aanstonds kon worden vastgesteld wie de bestuurder was. Een wettelijke grondslag voor verhaal op de werkgever van die, in het hiervoor onder 3.4.1. genoemde arrest BNB 2001/89 (lees: het arrest van 3 januari 2001; toevoeging van de schrijvers) buiten beschouwing gebleven, boetes ontbreekt, met dien verstande dat niet valt uit te sluiten dat de werkgever onder bijzondere omstandigheden op grond van artikel 7:611 BW gehouden is een boete voor zijn rekening te nemen, bijvoorbeeld indien hij het begaan van de betreffende overtreding heeft bevorderd.”
Verkeersboetes voor rekening van werknemer Het gevolg van deze uitspraak van de Hoge Raad is dat de werkgever in beginsel ook (geringe) snelheidsovertredingen op de werknemer kan verhalen. De werkgever draait in dat geval dus niet meer op voor snelheidsovertredingen die een werknemer tijdens werktijd heeft begaan.
1
De uitspraak van de Hoge Raad komt erop neer dat op grond van de
2 Hoge Raad 3 januari 2001, JAR 2001/57
WAHV administratieve boetes in beginsel voor rekening komen van de-
3 Hoge Raad 13 juni 2008 JAR 2008/185 (TPG Post/
gene die de overtreding heeft begaan. Als een werknemer dus te hard rijdt, moet hij de boete in beginsel zelf betalen. Het maakt hierbij niet
Gerechtshof ’s-Gravenhage 12 mei 2006, RAR 2006/87
ABVAKABO) 4 Artikel 7:611 BW bepaalt dat werkgever en werknemer
uit of de werknemer in zijn eigen auto of in de bedrijfsauto rijdt. In te-
verplicht zijn om zich over en weer als goed werkgever
genstelling tot het hof gaat de Hoge Raad niet uitgebreid in op de in
en goed werknemer te gedragen.
artikel 7:661 BW opgenomen criteria van opzet en bewuste roekeloosheid. Als uitzondering geldt dat er bijzondere omstandigheden denk-
Ontwikkel je talent
Eruit halen wat erin zit, dus optimaal presteren. Voor onze klanten doen we dat al meer dan 30 jaar en juist daardoor kunnen we onze dienstverlening naar een steeds hoger niveau brengen en behoren we inmiddels tot de top-30 van advocatenkantoren. Dat merk je ook als je bij ons in dienst komt. Je leert je vak steeds beter beheersen en je krijgt van ons de steun om je talent volledig te ontplooien. Daarvoor werken we intensief samen in secties en teams. Leergierig, gedreven en altijd klantgericht. Zo ondersteunen we elkaar,
vullen we elkaar aan en houden we elkaar scherp. En dat alles in een prettige informele sfeer. Regelmatig zoeken we stagiaires en (beginnend) advocaten, maar we bieden ook de mogelijkheid van een meeloopstage van een dag
of een week, of een studentenstage van 6 à 8 weken. Wil je onze deskundige begeleiding ervaren, je talent verder ontwikkelen en groeien in onze boeiende en ambitieuze organisatie? Kijk dan eens op onze site onder ‘Werken bij’ of neem vrijblijvend contact op met onze HR manager Daniëlle de Wilde.
St. Canisiussingel 19f 6511 TE Nijmegen T +31 243 810 810 F +31 243 810 820 info@poelmannvandenbroek.nl w w w . p o e l m a n n v a n d e n b r o e k . n l
Overzicht
Kantoorspecials @ Dirkzwager advocaten & notarissen @ PlasBossinade
JFV In Casu - december 2008 -
77
@ DLA Piper
@
Kantoorspecial
Dirkzwager advocaten & notarissen Het is woensdagmiddag. Met de tentamens achter de rug begeven wij ons richting Gelderland om daar een interview af te nemen bij Dirkzwager. Aangekomen bij station Arnhem Velperpoort is het moeilijk het kantoor over het hoofd te zien. Slechts enkele meters van het station torent het hoge gebouw boven ons uit. Omdat we wat aan de vroege kant zijn moeten we nog even wachten in een luxueuze wachtruimte voorzien van heerlijke sofa’s. Al snel worden we ontvangen door Joost Becker en Dana Wegerif. Zij hebben ons uitgebreid geïnformeerd over het kantoor, hun studietijd in Groningen en hun werkzaamheden bij Dirkzwager.
JFV In Casu - december 2008 -
78
Door Nienke Bernard en Beatrice Brown
Het kantoor
De gemiddelde leeftijd binnen bij Dirkzwager ligt relatief laag. Er zijn
Dirkzwager is een middelgroot kantoor dat ernaar streeft op het ge-
veel twintigers en dertigers. Dit komt doordat jonge stagiaires goed
bied van juridische dienstverlening marktleider te zijn in Oost-Neder-
vertegenwoordigd zijn. Binnen het kantoor heerst een informele
land. Het kantoor heeft een vestiging in Arnhem en één in Nijmegen.
werksfeer. Er is een duidelijk open deurenbeleid en iedereen spreekt
Er werken ruim 110 advocaten en kandidaat-notarissen en ook nog
elkaar aan met ‘je’ en ‘jij’. Deze werksfeer kun je natuurlijk het best
eens 150 medewerkers. Dirkzwager is een fullservice kantoor; voor
ervaren als je stage loopt bij Dirkzwager of als je op de banenmarkt
alle specialismen kun je op de site kijken (www.dirkzwager.nl). Als
met mensen van het kantoor praat.
advocaat bij Dirkzwager werk je o.a. voor ondernemingen, semi-overheidsinstellingen zorginstellingen en (schade)verzekeraars. De sectie
Gesprekspartner Joost Becker
notariaat krijgt, naast ondernemers en grote opdrachtgevers ook veel
Joost koos voor zijn studie rechten in Groningen omdat het een brede
met particulieren te maken .
en goede opleiding is. Tijdens zijn studietijd is hij onder meer actief geweest bij het SGOR (Studentengenootschap voor Onderneming en
Dirkzwagers dienstverlening is gericht op optimale klantgerichtheid.
Recht). Hij heeft daarnaast ook ondersteunende werkzaamheden ver-
Belangrijke kernpunten zijn juridische expertise en persoonlijk be-
richt voor de vakgroep Handelsrecht. Aan het einde van zijn studie heeft
trokkenheid. Er is dan ook altijd een vast aanspreekpunt en als cliënt
hij studentstage gelopen bij een middelgroot advocatenkantoor. Joost
wordt je vooraf geïnformeerd over de zaken. Binnen het kantoor wordt
werkt nu al bijna drie jaar op de sectie IE/IT (Intellectueel Eigendom/
geregeld overleg gevoerd, ook tussen de advocatuur en het notariaat.
IT-recht) van Dirkzwager. Het einde van zijn advocaatstage komt dus in
Ook tussen de twee vestigingen wordt samengewerkt, al gebeurt dit
zicht en Joost heeft zijn medewerkerstoezegging inmiddels gekregen.
bij de ene sectie meer dan bij de andere.
Over de vraag hoe zijn typische werkdag eruit ziet moet hij even nadenken. Hij geeft aan dat je per dag diverse werkzaamheden verricht
Internationaal gezien heeft Dirkzwager veel ervaring. Het heeft veel
die van zaak tot zaak zeer verschillen, zoals besprekingen en corres-
internationale zakelijke transacties afgehandeld. Ook is het aangeslo-
pondentie voeren, het opstellen van (proces)stukken en soms optre-
ten bij TELFA (Trans European Law Firm Alliance), een Europees net-
den in rechte,. Een typische werkdag is dus zeer afwisselend te noe-
werk van uitstekende middelgrote advocaten- en notarissenkantoren.
men. Wekelijks is er per sectie een jurisprudentielunch en zijn er ook
Onder andere door middel van TELFA vindt de internationale samen-
een aantal andere overleggen met de sectie.
werking plaats. Het biedt dan ook goede toegang tot EU-instellingen en de EU-regelgeving. Het kantoor deelt haar kennis ook met de bui-
Over het werken bij Dirkzwager is Joost erg te spreken. Als advocaat-
tenwereld. Er worden geregeld stukken gepubliceerd in tijdschriften
stagiair word je heel goed begeleid. Je krijgt al snel eigen zaken, maar
en juridische uitgaven omtrent de ontwikkelingen binnen een rechts-
werkt ook vaak samen met andere sectiegenoten. Daardoor krijg je
gebied. Dirkzwager is in 2007 zelfs op de derde plaats geëindigd bij
vanaf het begin de mogelijkheid om jezelf optimaal te ontwikkelen.
een landelijke top honderd van beste adviesbureaus. Het blad Ma-
Daarnaast werkt Joost met de sectie ook aan naamsbekendheid. Hij
nagement team heeft de top van adviesbureaus samengesteld door
geeft met enige regelmaat lezingen en verricht ook andere PR-activi-
middel van beoordelingen van cliënten.
teiten, wat hij erg leuk vindt.
Joost heeft ondervonden dat je het recht pas echt goed leert kennen
maar er wordt wel gekeken of de student gemotiveerd is en binnen
in de praktijk. De basis wordt gelegd door de universiteit. Hij adviseert
de organisatie past. Tijdens de stage is er de mogelijkheid drie weken
studenten een studentenstage te gaan lopen, omdat je daarmee voor
op de ene sectie en drie weken op een andere sectie stage te lopen.
jezelf een goed beeld kan vormen van de advocatuur. Daarnaast staat
Hierdoor kun je een optimaal beeld krijgen van het kantoor en de
een studentstage goed op je CV, net als het verrichten van andere ac-
verschillende vakgebieden.
tiviteiten naast je studie. Als laatste tip geeft hij mee dat je goed moet nadenken over het onderwerp van je scriptie, omdat daar immers uit
Tijdens een sollicitatie voor advocaatstagiair wordt bij Dirkzwager
blijkt waar jouw interesse ligt.
gelet op een combinatie van motivatie, studieresultaten en activiteibinnen het kantoor past. Het streven van Dirkzwager is dat je na je
Ook advocaat-stagiair Dana Wegerif studeerde in Groningen in de rich-
advocaatstage ook als medewerker aan de slag gaat. Het doel is om
79 JFV In Casu - december 2008 -
ten naast de studie. Tijdens een sollicitatie wordt gekeken of je goed
Gesprekspartner Dana Wegerif tingen privaat- en strafrecht. Naast haar studie is ze onder andere actief
voor langere tijd een samenwerking aan te gaan. Het aannemen van
geweest bij de rechtswinkel en de faculteit, waar ze bij de juridische
meerdere stagiaires terwijl er slechts één werkplek beschikbaar is
bibliotheek en bij de Dienst Onderwijs en Studiebegeleiding werkte.
– wat voor een zogenaamde ‘ellebogencultuur’ zorgt – komt bij Dirk-
Toen ze na vijf jaar haar studie afgerond had ging ze bij Dirkzwager aan
zwager dus niet voor.
de slag als wetenschappelijk medewerker bij de sectie Aansprakelijkheid, Schade en Verzekeringen. Al tijdens haar studie had ze goede
Dirkzwager wil haar marktpositie verder uitbouwen. Dat doet zij niet
verhalen gehoord over het kantoor en de functie van wetenschappelijk
alleen door te investeren in de juridische specialisaties maar ook in
medewerker. De wetenschappelijk medewerker houdt zich vooral be-
het persoonlijk contact met haar cliënten. Zo wil Dirkzwager haar am-
zig met het opbouwen van knowhow en het bijhouden van de vaklite-
bitie waarmaken om - qua omvang en qua kwaliteit - een landelijk
ratuur, maar schrijft ook memo’s over uiteenlopende onderwerpen en
top 20-kantoor te blijven.
helpt bijvoorbeeld bij de voorbereiding van lezingen. Dirkzwager is daarom altijd op zoek is naar nieuw juridisch talent. Ben Je bent in deze functie juridisch inhoudelijk bezig op het rechtsgebied
je recent of bijna afgestudeerd en heb je goede studieresultaten, ben
van de sectie waar je werkzaam bent, maar bepaalde werkzaamheden
je professioneel en heb je een nuchtere aanpak dan is Dirkzwager een
die een advocaat wel heeft voer je niet uit. Dana geeft aan dat ze dit
geschikt kantoor voor jou. Meer informatie en vacatures kun je vinden
werk als zeer prettig heeft ervaren en er veel van geleerd heeft. Ook
op www.dirkzwager.nl.
heeft ze zo op een goede manier kennis gemaakt met het werken op een advocatenkantoor. Na een jaar als wetenschappelijk medewerker is
Meer informatie over solliciteren en studentstage
ze in juli advocaat-stagiair geworden op de sectie schade. Deze sectie
Dirkzwager advocaten & notarissen
behoort tot de grotere schadesecties van de advocatuur in Nederland.
t.a.v. mevrouw P.F. Kiphardt (Petra), manager P&O Postbus 3045, 6802 DA Arnhem
Op een gemiddelde werkdag houdt een advocaat-stagiaire zich op
Telefoon: (026) 353 83 33
deze sectie bezig met het voorbereiden van correspondentie en pro-
e-mail: sollicitatie@dirkzwager.nl
cesstukken. Verder is er wekelijks een sectielunch en vindt er aan het begin van iedere dag een postbespreking plaats. Dana is pas sinds 1 juli advocaat-stagiair en haar taken zijn tot op heden erg uiteenlopend. Over Dirkzwager is ze enthousiast. Ze vertelt dat de sfeer binnen het kantoor fijn is. De deuren staan altijd open en er wordt veel samengewerkt. Ze heeft ook nog een aantal tips voor huidige rechtenstudenten. Het is belangrijk en vooral ook ontzettend leuk om dingen naast je studie te doen. Het lopen van een studentstage is volgens haar erg nuttig om uit te zoeken waar je precies wilt werken.
Stage en solliciteren Dirkzwager biedt rechtenstudenten de mogelijkheid een studentstage te lopen. Deze stage duurt normaliter zes weken. De selectieprocedure hiervoor is minder streng dan de sollicitatieprocedure,
Website: www.dirkzwager.nl
Kantoorspecial
PlasBossinade Voor de verandering hoefden wij ditmaal geen gebruik te maken van de diensten van de Nederlandse Spoorwegen, maar konden wij gewoon op de fiets stappen voor een kantoorspecial bij het Groningse kantoor PlasBossinade. Uitslapen was er echter nog steeds niet bij, we werden om 9.00 uur verwacht. Ander verschil met eerdere kantoorspecials is het grote aantal respondenten dat wij aan de gesprekstafel troffen: dat waren er maar liefst negen…
JFV In Casu - december 2008 -
80
Door Etiënne Dijkhorst en Jorrit de Haan
Inleiding In de voorbereiding van deze kantoorspecial is, op verzoek van Plas-
PlasBossinade is een kantoor met meerdere disciplines, bij veel za-
Bossinade, gekozen voor een nieuwe opzet. Wij hebben negen begin-
ken spelen meer dan één van deze disciplines een rol en dit vereist sa-
nende advocaten en kandidaat-notarissen gedurende twee uur mogen
menwerking van de verschillende secties. Deze samenwerking wordt
interviewen om op deze manier een zo duidelijk en eerlijk mogelijk
als leerzaam en leuk ervaren en zorgt ervoor dat je altijd bijleert. Pau-
beeld van het kantoor te krijgen, met hieronder een verslag van ons
lien geeft aan dat PlasBossinade het enige kantoor in het Noorden is
interview. De vragen zijn onderverdeeld in drie thema’s en zijn met
met een fiscale advocatuurpraktijk, dit was voor haar een belangrijke
overeenkomende kopjes weergegeven.
reden om bij dit kantoor te gaan werken.
Het kiezen van een baan
PlasBossinade zit tussen een klein en een groot kantoor in, bij Plas-
In antwoord op de vraag hoe onze gesprekspartners zich hebben ge-
Bossinade werken 30 advocaten. Inclusief notariaat, bedrijfsadvies en
oriënteerd op de arbeidsmarkt bijt Marijn het spits af door te vertellen
ondersteuning werken hier ruim 100 mensen. Je krijgt vanaf het begin
dat hij via de togamaster is binnengekomen. Paulien noemt de jaarlijk-
je eigen verantwoordelijkheden zonder dat je meteen alles zelf hoeft
se Bedrijven- en Instellingendag van de JFV als plek waar zij haar stage,
te doen. Het soort klanten verschilt per sectie, maar PlasBossinade
en dus eigenlijk indirect ook haar baan, heeft geregeld. Damir voegt
heeft voor het Noorden veel grote, zakelijke klanten. Bert Jan vertelt
nog toe dat hij via zijn studievereniging ook veel andere kantoren in
dat PlasBossinade één van de drie kantoren in Nederland is die zijn
het Westen heeft gezien en dat ook als selectiemiddel voor zichzelf
gespecialiseerd in recht met betrekking tot schepen. Voor deze exper-
heeft gebruikt bij het maken van een keuze voor een kantoor.
tise komen ook internationale cliënten naar PlasBossinade.
Benieuwd als we zijn naar de herkomst van onze gesprekspartners
niet te geloven in werkdagen van meer dan acht uur. ‘Dat is de maxima-
vragen we ze of ze aan de Groningse rechtenfaculteit hebben gestu-
le tijd dat je echt concentratie kunt opbrengen.’ We moeten dus conclu-
deerd. Angela vertelt dat zij hier wel in Groningen heeft gestudeerd,
deren dat het bij PlasBossinade heel goed mogelijk is om naast je werk
daarna op twee verschillende kantoren in het Westen heeft gewerkt en
een sociaal leven te hebben. Rebecca voegt echter toe dat je natuurlijk
vervolgens is teruggekeerd in het Noorden bij PlasBossinade. Over het
altijd kandidaat-notaris bent. Je zult een balans moeten vinden tussen
algemeen hebben de meeste mensen die bij PlasBossinade werken in
werk en privé en daarbij je verantwoordelijkheden kennen.
Groningen gestudeerd. Paulien noemt als reden om in Groningen te blijven dat het een hele fijne woon- en werkstad is. Damir beargumen-
Als we vragen hoe de medewerkers van PlasBossinade zich blijven
teert zijn keuze voor het Noorden door te vertellen dat toen hij in 2004
ontwikkelen wordt geantwoord dat het kantoor regelmatig cursus-
afstudeerde de arbeidsmarkt minder goed was dan nu het geval is en
sen en lezingen organiseert, deze worden meestal gegeven door een
dat hij dus blij was direct aan het werk te kunnen.
externe specialist. Deelname aan deze cursussen levert punten op
Het hebben van een baan
advocaten. Hiernaast geven verschillende medewerkers van PlasBos-
Op de vraag of het beroep van advocaat/notaris is wat men ervan ver-
sinade gastcolleges aan de Hanze Hogeschool en de RUG en verzorgen
wachtte, legt Marijn uit dat het per sectie verschilt hoeveel een advo-
zij bijvoorbeeld tentamentrainingen voor de JFV. Vervolgens vragen we
voor de advocaatstage en punten voor de permanente opleiding voor
naar de sociale activiteiten die onder het personeel worden georgani-
voor andere secties veel minder kan zijn. Rebecca geeft aan dat de hi-
seerd. We treffen het, want een aantal oogjes is, niet alleen vanwege
JFV In Casu - december 2008 -
81
caat pleit, een arbeidsrecht advocaat pleit bijna wekelijks, terwijl dit
“Sinds kort is het initiatief van de ‘baby maatschap’ ontstaan. Een geuzennaam voor het nieuwe ‘jonge medewerkeroverleg’.”
ërarchie binnen het kantoor veel minder is dan zij tijdens haar studie
het vroege tijdstip van ons bezoek, nog behoorlijk klein. De avond er-
verwachtte. Iedereen die bij PlasBossinade werkt staat op gelijke voet
voor heeft namelijk een kantooruitje plaatsgevonden naar het casino.
met elkaar, het wordt ook als onpraktisch ervaren om je met randza-
Naast dergelijke uitjes organiseert de feestcommissie van PlasBossi-
ken als hiërarchie en plakbandrollen bezig te houden.
nade ieder jaar in januari een groot feest voor het hele kantoor. Wij
Wat betreft de werkdruk zegt Martin: ‘Het komt wel eens voor dat je ´s
de maatschappelijke activiteiten van kantoor. Op dat gebied gebeurt
avonds door moet werken.’ Dat is bij PlasBossinade echter een uitzon-
een hoop. PlasBossinade levert vaak een bijdrage aan een goed doel
dering. Normaal gesproken komt iedereen tussen 8.00 en 9.00 uur bin-
in het kader van sponsoring. Dat is tegelijkertijd natuurlijk ook marke-
proberen de vraag nog iets breder te trekken door ook te vragen naar
nen en om 18.00 uur is iedereen weg. Je kunt dan een kanon afschieten,
tingtechnisch een belangrijk middel voor kantoor. Tot nu toe zijn het
voegt Paulien toe. Marijn, de benjamin van het stel, geeft aan dat hij
vooral initiatieven die van individuele partners uitgaan, maar men is
dat niet had verwacht. Het is bij PlasBossinade zelfs mogelijk om als
bezig daar meer één lijn in te krijgen. Als laatste wil Rebecca met be-
partner vier dagen te werken. Het is wat tijd betreft van belang dat je
trekking tot het onderwerp van de sociale activiteiten nog toevoegen
goed leert plannen en inschatten hoe lang je over bepaalde dingen
dat sinds kort het initiatief van de ‘baby maatschap’ is ontstaan. Een
doet. Daarnaast heeft het werken na de officiële werktijden als voor-
geuzennaam voor het nieuwe ‘jonge medewerkeroverleg’. Daarin zit-
deel dat je geconcentreerd door kunt werken zonder telefoon en derge-
ten de jonge advocaat-stagiairs en kandidaat-notarissen met minder
lijke, krijgen we te horen van de al meer ervaren Martin. Damir zegt ook
dan vier jaar werkervaring. Zij komen eens per twee maanden tijdens
Angela Dikkema Advocaat Ondernemingsrecht en Aansprakelijkheidsrecht
Arthur van Heeswijck Advocaat Insolventierecht Bouwrecht en Aanbestedingsrecht
Bert Jan Niemeijer Kandidaat-Notaris (Commercieel) Vastgoed en Scheepvaart
Damir Lacevic Advocaat Arbeidsrecht en Verbintenissenrecht
Jewan de Goede Advocaat Bestuursrecht en Vastgoed
Marijn Nuijens Algemeen Juridisch Medewerker
@
Kantoorspecial
nenlopen’. Rebecca; ‘de mensen zijn bij elkaar betrokken, men kent elkaar bij naam en toenaam’. Daarnaast loopt binnen kantoor een
“Het kantoor is
aantal mensen rond dat als autoriteit op zijn of haar gebied kan wor-
symbolisch ‘de nieuwe weg in geslagen’ met een
den beschouwd, stelt Rebecca. Jewan geeft aan dat typerend voor de sfeer is, dat rangen en standen er niet toe doen. Rebecca voegt nog toe dat die open sfeer ook blijkt uit de manier waarop het kantoor is ingericht. De secretaresses zitten in open ruimte en dat is dan ook
rally in lelijke eendjes
een plek waar de kantoorgenoten samenkomen. Marijn noemt dat
door het Groninger
sinade. Angela: ’Fris bloed is goed. Als mensen lang blijven en er geen
de betrokkenheid en openheid echt kenmerkend zijn voor PlasBosnieuwe mensen bijkomen, kan je stil komen te staan.’ Bijna iedereen
landschap.”
aan tafel is begonnen met werken bij PlasBossinade, de gemiddelde leeftijd aan tafel is dan ook nog laag. Angela heeft hiervoor wel al bij twee kantoren in de randstad gewerkt. Werken bij PlasBossinade vindt zij prettiger omdat het aanbod in werk en cliënten meer gevarieerd is.
een lunch bijeen om na te denken over de weg die kantoor op bepaal-
Rebecca roemt de facilitaire diensten en andere ondersteunende za-
de gebieden zou moeten inslaan. Een verslag daarvan wordt aan het
ken die bij PlasBossinade erg goed geregeld zijn, dit neemt een hoop
dagelijks bestuur gestuurd. Het dagelijks bestuur stelt de input van de
werk uit handen en zorgt ervoor dat je meer aan de inhoud toekomt.
jongelingen zeer op prijs. Angela voegt toe dat het initiatief natuurlijk Een van onze laatste vragen is of de werkzaamheden zijn wat men er
JFV In Casu - december 2008 -
82
ook heel goed is voor het groepsgevoel.
van verwachtte na een stage. Martin merkt op dat iedereen een stage
PlasBossinade
zou moeten lopen. Anders is de kans aanwezig dat je voor problemen
Het kantoor heeft een nieuwe huisstijl doorgevoerd die een hele an-
komt te staan als je aan het werk bent gegaan, omdat het misschien
dere uitstraling heeft dan de oude huisstijl. De reden hiervoor is dat de
niet is wat je ervan verwacht. ‘Om de verschillen goed te zien, zou je
oude huisstijl geen goed beeld gaf van het kantoor. Marijn geeft aan
er misschien wel twee moeten doen,’ aldus Martin. Rebecca merkt
dat hij zich voor zijn eerste gesprek heeft georiënteerd op de website,
op dat een juridische bijbaan ook heel goed kan zijn om een beeld te
maar dat het daar geschetste beeld niet klopte. Voordat de nieuwe stijl
krijgen. Ook daarvoor zijn mogelijkheden bij PlasBossinade. Angela
werd gekozen heeft het kantoor onder andere de jongere medewerkers
zegt nog dat een stage je ook in staat stelt om andere gebieden van
benaderd om erachter te komen hoe het kantoor is en wat er in de com-
het recht in de praktijk te zien dan die je bijvoorbeeld bij een rechts-
municatie naar buiten aan schort. De nieuwe huisstijl past veel beter
winkel ziet. Kortom je krijgt gewoon een goed beeld van de praktijk,
bij het kantoor, dat wordt omschreven als: fris, modern en dynamisch.
sluit Marijn dit onderwerp af. Wij sluiten ons gesprek af met de vraag
PlasBossinade gebruikt nu ook alleen eigen personeel in advertenties
hoe onze tafelgenoten denken dat studenten PlasBossinade zien.
en op de website staan de afbeeldingen van de medewerkers van Plas-
De groep heeft het idee dat studenten het kantoor niet zo goed ken-
Bossinade. Het kantoor is symbolisch ‘de nieuwe weg in geslagen’ met
nen. PlasBossinade heeft jarenlang een luxeprobleem gekend dat
een rally in lelijke eendjes door het Groninger landschap. PlasBossina-
naar buiten treden richting studenten niet echt nodig maakte. Maar
de voert een brede praktijk en we vragen ons af wat precies de aantrek-
het kantoor blijft groeien en er zullen steeds meer medewerkers no-
kingskracht is van de verschillende vakgebieden. Angela geeft aan dat
dig zijn. PlasBossinade is het grootste kantoor in de stad Groningen
haar vakgebied vooral zo leuk is, omdat ze veel met zakelijke cliënten te
en met het oog op de toekomst is het van belang meer bekendheid
maken heeft. Jewan vindt op de secties bestuursrecht en vastgoed het
onder studenten te verwerven.
werken met de overheid erg leuk. ‘Ambtenaren zitten goed in de materie en het gaat om grote projecten,’ vertelt Jewan. Als voorbeeld noemt hij nog de betrokkenheid van kantoor bij het project de Meerstad, nabij Groningen. Ook de bekendheid van de zaken, die direct samenhangt
FC Groningen –NEC zien vanuit onze skybox?
met het grotere belang dat op het spel staat, zorgt voor aantrekkings-
Dat kan. Ontdek in een ongedwongen sfeer of de advocatuur in het Noorden net zo spannend is als het voetbal. De wedstrijd is op woensdag 4 februari. Ga naar www.plasbossinade.nl en meld je aan. De skyboxplaatsen worden onder de aanmeldingen verloot.
kracht. Martin noemt de Suarez-zaak als voorbeeld. ‘Dat hebben we allemaal in de krant kunnen lezen,’ zegt hij. Met betrekking tot de sfeer binnen PlasBossinade vragen we de leden van de ‘baby maatschap’ deze in één zin samen te vatten. Bert Jan; ‘een informele en open sfeer, als je ergens mee zit, kun je gewoon bin-
Martin Schiphorst Advocaat Ondernemingsrecht en Vastgoed
Paulien Waninge Advocaat - Belastingkundige
Rebecca Veen Kandidaat-Notaris Ondernemingsrecht
Rosanne Doting Advocaat Bestuursrecht
Susanne Wortman Advocaat Personen- en Familierecht
Als je net begint, is het de afwisseling die het leuk maakt en waar je het meest van leert. Wekenlang zwoegen op de leveringsvoorwaarden van een multinational, daar krijg ik geen kick van.
Het is niet eenzaam aan de top Marijn Nuijens |algemeen juridisch medewerker, student Togamaster|
PlasBossinade. Topkantoor in de hoofdstad van Noord-Nederland. Honderd medewerkers. Een berg aan ervaring, creativiteit en specialistische kennis. Paterswoldseweg 802
Een open cultuur waarin je snel kunt meedraaien
Postbus 1100, 9701 BC Groningen
en groeien. Ontdek zelf of het ook voor jou de
telefo o n + 31(0)50 521 4 3 33
ideale start is van een topcarrière in advocatuur
w w w. p l a s b o s s i n a d e . n l
of notariaat. Ga nu naar www.plasbossinade.nl.
DLA Piper Talent Class 2009, London As one of the largest international law firms in the world, with 65 offices in 25 countries, DLA Piper is always looking out for the very best future lawyers on the market. DLA Piper The Netherlands invites 25 outstanding Dutch Law students to participate in our yearly International Talent Class on 5,6 and 7 February 2009. You will have the opportunity to enjoy London and work on a top level business case with some of our best lawyers.
Amaze us, by showing us how good you are!
Apply before December 15th 2008 via:
www.DLAPiperTalentClass.com
Offices World Wide Austria
Georgia
Poland
Ukraine
Belgium
Germany
Russia
United Kingdom
Bosnia-Herzegovina
Hong Kong
Singapore
United States
Bulgaria
Hungary
Slovak Republic
China
Italy
Spain
Croatia
Japan
Sweden
Czech Republic
Netherlands
Thailand
France
Norway
UAE
Kantoorspecial
DLA Piper Onlangs bezochten we het internationale advocatenkantoor DLA Piper in AmsterdamZuid. Hier spraken wij met Associate Willemijn van den Berg over het kantoor, haar werk bij DLA Piper en haar studietijd. Ook kwam het nieuwe fenomeen “The Law Firm School” aan de orde.
derling. Willemijn omschrijft haar werkdag als vrij divers maar redelijk
DLA Piper Nederland N.V. is on-
solistisch. Het schrijven van processtukken vormt een zeer belangrijk
derdeel van DLA Piper, een we-
onderdeel van haar bezigheden, in mindere mate wordt pleidooi ge-
reldwijd opererende juridische
houden. Op een dag als vandaag komen de collega’s bij elkaar bij de
dienstverlener met ruim 3700
maandagochtendbespreking. Hier worden de activiteiten van een ie-
juristen, werkzaam in 25 lan-
der besproken. Willemijn benadrukt dat het onderhouden van contac-
den. DLA Piper is gevestigd in
ten met cliënten en hun advocaten dagelijks veel tijd in beslag neemt.
JFV In Casu - december 2008 -
Het kantoor
85
Door Jorien Piël en Klaas Jelle de Jong
65 belangrijke steden in Europa, Azië, het Midden-Oosten en de
The Law Firm School
Verenigde Staten. In Nederland
DLA Piper heeft samen met dertien andere vooraanstaande advoca-
telt DLA Piper ruim 240 mede-
tenkantoren die allemaal actief zijn in het internationaalrechtelijke
werkers onder wie meer dan 120
kader The Law Firm School opgericht. The Law Firm School is opgericht
advocaten, (kandidaat-) notaris-
ter aanvulling op de beroepsopleiding van de Orde van Advocaten zo-
sen en belastingadviseurs.
dat de advocaat-stagiaires beter voorbereid zijn op de praktijk binnen een groot, internationaal advocatenkantoor.
Tot de cliënten van DLA Piper behoren lokale, nationale en internationale organisaties in allerlei sectoren, variërend van nieuwkomers
Zo biedt de brede beroepsopleiding bij de Orde vakken aan variërend
tot toonaangevende nationale en multinationale ondernemingen. Dat
van straf-, bestuurs- en civiel procesrecht tot jaarrekeningenrecht en
DLA Piper een internationaal kantoor is, heeft tot voordeel dat er snel
gedragsrecht. Willemijn legt ons uit dat de vakken van de beroepsoplei-
een beroep gedaan kan worden op de expertise van buitenlandse
ding inhoudelijk gezien niet volledig aasluiten bij de activiteiten van de
collega’s. Bij grensoverschrijdende conflicten kunnen cliënten beter
grote kantoren. The Law Firm School heeft dus een aanvullende functie.
geholpen worden. Om de samenwerking tussen de kantoren van DLA Piper te optimaliseren, is een model ontwikkeld waaraan elk kantoor
Werken bij DLA Piper
moet voldoen. Dit heeft tot gevolg dat bij elk kantoor dezelfde prak-
Het aannamebeleid van DLA Piper is gericht op het aannemen van
tijkgroepen bestaan om een internationale standaard en een uniform
mensen met verschillende juridische en persoonlijke achtergronden.
karakter te bewerkstelligen.
Het internationale beleid van DLA Piper heeft tot doel een dynamische en innovatieve werkomgeving te creëren. Diversiteit is een van de
Willemijn van den Berg
kernwaarden. In de praktijk zie je dit terug in de verdeling van man-
De in Groningen afgestudeerde Associate Willemijn van den Berg is
nen en vrouwen, afkomst en leeftijd. Ook voert het kantoor actief be-
sinds 2003 werkzaam bij DLA Piper. Willemijn gaf aan dat ze een goede
leid voor het bevorderen en behouden van vrouwen in (top)functies en
balans tussen privé en werk belangrijk vindt. Dit herkent ze in de sfeer
kent het kantoor de meeste vrouwelijke partners.
van het kantoor wat ze beschrijft als informeel en aangenaam, mede door praktijkgroepweekenden met internationale collega’s. Sinds de
DLA Piper biedt rechtenstudenten de mogelijkheid om gedurende
fusies in 2005 is er qua naam en insteek veel veranderd maar bleef
twee maanden stage te lopen in Amsterdam. Bij de sollicitatie kan
de sfeer echter informeel. Willemijn is werkzaam binnen de praktijk-
aangegeven worden naar welke praktijkgroep jouw voorkeur uitgaat.
groep Ligitation and Arbitration. In deze praktijkgroep ligt de nadruk
Als studentstagiaire word je zoveel mogelijk bij alle werkzaamheden
op procederen naar aanleiding van algemeen verbintenisrechtelijke
betrokken en krijg je daarin je eigen verantwoordelijkheid. Je gaat
conflicten (wanprestatie en onrechtmatige daad) tussen bedrijven on-
mee naar zittingen en woont besprekingen met cliënten bij. Daarnaast
@
JFV In Casu - december 2008 -
86
Kantoorspecial
verricht je onderzoek, bereid je notities voor en stel je concepten op. Willemijn geeft aan dat bij de sollicitatieprocedure voor advocaatstagiaires gekeken wordt naar de motivatiebrief, het CV, cijferlijsten en eventueel studentstagebeoordelingen. Iemand wordt dus niet alleen beoordeeld op zijn hoge of lage cijfers. Het gaat om het totaalplaatje. In het aannametraject wordt bij het eerste gesprek ook een capaciteitentest afgenomen die een beeld geeft over onder andere het
DLA Piper
analytisch vermogen van de kandidaat. Mede op basis daarvan wordt bekeken of iemand door gaat naar de laatste sollicitatieronde.
maakt samen met
Eenmaal aangenomen als advocaat-stagiaire (junior associate), sta
dertien andere
mentor toegewezen die je ondersteunt in je ontwikkeling. Dit is een
vooraanstaande
de advies kan geven en je helpt bij de opbouw van je netwerk binnen
advocatenkantoren deel uit van de Law Firm School.
je onder begeleiding van een patroon. Naast je patroon krijg je een ouder iemand uit een andere praktijkgroep die je als objectieve deren buiten kantoor.
DLA Piper in kort bestek DLA Piper is gevestigd in 65 belangrijke steden in
25 landen in Europa, AziĂŤ, het Midden-Oosten en de Verenigde Staten;
Er zijn meer dan 3700 juristen werkzaam;
Praktijkgroepen:
Employment, Pensions & Benefits Real Estate Corporate & Tax Finance & Projects Technology, Media & Commercial Litigation & Arbitration Restructuring
Become complete.
Become one of the best legal minds.
By advising the world’s most important clients on their most complex and high-profile deals, we are becoming the leading premium global law firm. In Amsterdam, we are thriving in a dynamic office with the backing of impressive global resources. You will work closely with some of the most outstanding legal minds in the Netherlands on deals for a variety of prominent Dutch and global clients.
We will give you real responsibility early in your career as you work on innovative, cross-jurisdictional transactions. Alongside a commitment to world-class training that supports and develops you throughout your career, we can provide you with the global experience that will help fulfil your ambitions to become a complete lawyer. To find out more about designing your own internship or working as an advocaat – stagiair, visit our website.
www.linklaters.com/nlgraduates