In Casu september 2010 by Joost van Sloten

Juridisch Magazine

In Casu - jaargang 18, nummer 1, september 2010 - In Casu is een uitgave van de Juridische Faculteitsvereniging Groningen - www.jfvgroningen.nl

In Casu

@ Moet koude uitsluiting worden uitgesloten? @ Een rode kaart voor hooligans? Kantoorspecials @ PlasBossinade @ Simmons & Simmons Herbesproken @ De Koppelingswet een kopje kleiner gemaakt Student and the city @ Bezuinigingen in het onderwijs; de tweede studie

Aan het begin van een Voorwoord Voorwoord

nieuw academisch jaar “In de negentiger jaren der vorige eeuw was Groningen een stille provinciestad, die zich van andere provinciesteden slechts onderscheidde door haar universiteit.” Met deze woorden schetst de beroemde jurist en rechtshistoricus Herman Jan Scheltema – van 1945 tot 1977 hoogleraar aan onze faculteit in het Romeinse recht en zijn geschiedenis – zijn geboortestad in de bundel “Verspreide

Het gaat hier uiteraard over een stille provincie-

die actief kunnen deelnemen aan het maatschap-

stad tegen het eind van de negentiende eeuw en

pelijke leven en daarin verantwoordelijkheid

niet over het bruisende Groningen van vandaag.

willen dragen. De faculteit is zich als geen ander

De Groningse universiteit leidde toen een wat

bewust van de burgerlijke en politieke vrijheden

kwijnend bestaan en werd in feite even met slui-

en de belangrijke functie die de juridische oplei-

ting bedreigd. Dat is nu gelukkig allemaal anders.

ding heeft om deze vrijheden in de maatschappij

Over enkele jaren, in augustus 2014, hopen we

levend te houden. “Rechten” studeren is daarom

het officiële 400-jarig bestaan van de Groningse

veel méér dan het leren van rechtsregels (en rech-

universiteit te vieren, ongetwijfeld met Koninklijke

terlijke uitspraken); het gaat vooral om het leren

JFV In Casu - september 2010 -

“Of we jOu gaan uitdagen? wat dacht je van precies andersOm?”

Geschriften”, verschenen in 1953.

gasten en tienduizenden studenten, medewerkers

begrijpen van de grondslagen en betekenis van

en alumni. En we zien de toekomst met vertrouwen

rechtsregels en om het proces van argumentatie

tegemoet. Eerder dit jaar presenteerde het College

en meningsvorming. Daarbij is naar mijn overtui-

van Bestuur onder de titel ‘400 Years of Passion &

ging van belang dat het recht ook integraal wordt

Performance’ een – uiteraard ambitieus - strate-

beoefend. Voor mijn eigen vakgebied – het onder-

gisch plan voor de komende jaren, waarin verdere

nemingsrecht – houdt dat bijvoorbeeld in dat de

internationalisering in onderwijs en onderzoek één

ondernemingsrechtelijke thema’s (zoals aanspra-

van de belangrijkste peilers is.

kelijkheid van bestuurders) voortdurend in verband worden gebracht met de algemene leerstukken van

De Groningse universiteit groeit en bloeit dus en

het burgerlijk recht (zoals onrechtmatige daad).

hetzelfde geldt voor onze eigen faculteit, de facul-

Natuurlijk is het zo dat veel onderdelen van het

teit de Rechtsgeleerdheid. Zij is binnen de RUG één

recht een eigen kleur hebben of specialistische

van de oudste en grootste. De Faculteit Rechts-

trekken vertonen. Maar in de maatschappij wordt

geleerdheid is vandaag de dag een modern,

van het recht ook verlangd – en steeds sterker

internationaal georiënteerd instituut met meer

verlangd – dat het consistent is en samenhang

dan 3700 studenten en bijna 350 medewerkers.

heeft. De uitdagingen waarvoor we in het recht

In september beginnen meer dan 700 nieuwe,

staan zijn immers vaak soortgelijk. En de ideeën

eerstejaars studenten aan hun opleiding rechts-

over hoe je met regels omgaat en over wat haalbaar,

geleerdheid bij ons. Daarop mogen we bijzonder

praktisch en billijk is – die ideeën bewegen zich bij

trots zijn. De kracht (en aantrekkingskracht) van de

ons in grote lijnen binnen dezelfde contouren. Wat

Groningse rechtenfaculteit is niet alleen dat zij een

nodig is, is dus een wijde blik!

hoge stabiele kwaliteit op het terrein van onderwijs en onderzoek biedt, maar ook dat zij een harmoni-

Graag wens ik een ieder een mooi en succesvol

euze gemeenschap vormt van studenten en mede-

academisch jaar 2010-2011 toe.

werkers waar de menselijke maat niet uit het oog wordt verloren.

Jan Berend Wezeman Decaan

De faculteit wil haar studenten opleiden tot vrije, academisch denkende en zelfstandige burgers,

VanVoorwoord de redactie

Beste lezer, Voor je ligt alweer de eerste In Casu van jaargang 18. Het Juridisch Magazine In Casu heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een kwalitatief hoogstaand blad dat ieder kwartaal door menig student

is het lezen zeker waard. Met het aftreden van onze

redactie. Deze enthousiaste en gemotiveerde groep

koningin in het verschiet vormt de positie van het

studenten zal zich een jaar lang inzetten voor het

Nederlands koningshuis steeds vaker het onderwerp

Juridisch Magazine door onder andere het afnemen

van gesprek. Is ons koningshuis zo langzamerhand

van interviews, het schrijven van redactionele

niet uitgespeeld op het politieke toneel? Natuurlijk

stukken en het invulling geven aan de vele rubrieken

mogen ook de redactionele stukken in deze editie

die de In Casu rijk is. Daarnaast hebben we twee

niet ontbreken. Waar het huwelijk vroeger werd

nieuwe eindredacteuren: Pieter Kruijt en Eveline van

gezien als ‘heilig’ en ‘tot de dood u scheidt’, is de

Rhijn. Zij hebben afgelopen jaar al de nodige erva-

harde realiteit dat tegenwoordig ruim één op de

ring opgedaan binnen de redactie en zullen dit jaar

drie huwelijken stukloopt. Een gestrand huwelijk

Wat neem jij mee?

We beginnen het jaar met een bijna volledig nieuwe

de stukken redigeren en de kwaliteit van de In Casu

is op zichzelf al ellendig genoeg, maar in geval van

waarborgen.

koude uitsluiting kan het ook nog eens zorgen voor

JFV In Casu - september 2010 -

wordt gelezen.

een enorm scheve financiële verhouding. Dit is nog Ook deze In Casu bevat weer een breed scala aan

maar een greep uit de vele interessante artikelen die

onderwerpen. De redactie heeft zich laten inspi-

in deze In Casu te vinden zijn. Genoeg reden dus om

reren door verschillende vakgebieden en thema’s,

er eens even goed voor te gaan zitten!

wat heeft geresulteerd in een gevarieerd en boeiend aanbod van artikelen. De rubriek “Student and the

Veel leesplezier gewenst!

city” is dit keer gewijd aan een actueel onderwerp: studeren was al duur, maar door een wetswijziging

Met vriendelijke groet,

die deze maand van kracht wordt zal een tweede studie voor veel studenten misschien niet meer tot

Etta Eringa

de opties behoren. Ook de rubriek “In Casu Rogat”

Hoofdredacteur In Casu

Wat je elke dag bij je hebt, zegt veel over wie je bent. Over wat je bezighoudt, de dingen die je meemaakt en wat je motiveert. Bij AKD zijn we benieuwd naar wat mensen ‘meenemen’. Naar hun interesses en ambitie. Wat deed jou besluiten rechten te gaan studeren? En wat wil je bereiken? AKD bestaat uit een hecht team van bevlogen advocaten en notarissen. Professionals met een eigen stijl. Vastbesloten alles eruit te halen wat erin zit. We investeren dan ook veel in de ontwikkeling van jong talent. Spreekt onze werkwijze jou aan? Laat het ons weten. We zijn benieuwd naar wat jij meeneemt. Kijk op watneemjijmee.nl.

In Casu redactie ‘10-’11: Lydian Baneke, Nine Bennink, Etta Eringa, Leonie Ettema, Marianne Gerdes, Pieter Kruijt, Annerose Muus, Bart Nawijn, Else van Nievelt, Suzanne Oosterhoff, Eveline van Rhijn, Pieter-Paul van Rhijn, Tanja Schasfoort, Bob Siemonsma, Anne Vingerling, Arend Vosmaer

Inhoudsopgave

Colofon en adverteerders Juridisch Magazine ‘In Casu’ Jaargang 18, nummer 1, september 2010

Voorwoorden

Hoofdredactie Etta Eringa

In Casu Rogat

@ Voorwoord

@ Van de redactie

@ Het Nederlands koningshuis: bestuurder of toneelspeler?

Nu Hare Majesteit de Koningin binnen afzienbare tijd als staatshoofd zal aftreden en het koningschap van prins Willem-Alexander aanstaande is, gaan er opnieuw veel geluiden in de richting van de beperking en

Eindredactie Pieter Kruijt Eveline van Rhijn

Redactioneel @ Een Europees Burgerlijk Wetboek?

Redactie Lydian Baneke Nine Bennink Leonie Ettema Marianne Gerdes Annerose Muus Bart Nawijn Else van Nievelt Suzanne Oosterhoff Pieter-Paul van Rhijn Tanja Schasfoort Bob Siemonsma Anne Vingerling Arend Vosmaer

afschaffing van de politieke invloed van het Nederlandse koningshuis. Is het koningshuis niet langzaam 10

uitgespeeld op het politieke toneel?

Hoe is het Draft Common Frame of Reference tot stand gekomen en wat houdt het precies in? Wat is de Achter de deur van…

achterliggende intentie van een zo omvangrijk project en in hoeverre is de angst dat dit project gemakkelijk

@ De work & life balance van Han Warmelink

om zou kunnen slaan in de invoering van een Europees Burgerlijk Wetboek gegrond?

Heb je zelf altijd al willen promoveren maar geen idee in welke carrière dit zou kunnen uitmonden? @ Moet koude uitsluiting worden uitgesloten?

Trouwen is niet altijd een sprookje. Ruim één derde van de huwelijken loopt uit op een echtscheiding. De

Han Warmelink vertelt hoe zijn proefschrift zijn verdere carrière heeft beïnvloed en hoe hij genoeg tijd overhoudt voor andere interesses.

financiële gevolgen hiervan kunnen groot zijn. Hoe is dit in de wet geregeld? Personae

Copyright In Casu Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Oplage 3150

@ Napoleon en Lodewijk Bonaparte

Gelijkheid tussen mannen en vrouwen is een fundamenteel uitgangspunt in onze westerse samenleving.

Lodewijk en Napoleon Bonaparte: de Franse invloed op de Nederlandse samenleving en het

Het VN-Vrouwenverdrag waarborgt enkele rechten in het bijzonder, waaronder politieke rechten. Echter,

rechtssysteem.

niet zonder staatsrechtelijke gevolgen. Schiet het middel soms niet zijn doel voorbij?

ISSN 3388-8803

Juridisch actueel @ Een rode kaart voor hooligans?

@ Staken: een recht of niet?

De ‘Slag bij Beverwijk’ is één van de bekendste voorbeelden van hooligangeweld. Op 23 maart 1997

De geur van afvalzakken is in Amsterdam nog maar nauwelijks verdwenen en Oranje-supporters in Zuid-

hadden zowel Ajax supporters als Feyenoord supporters voornemens elkaar te treffen ergens in de buurt

Afrika zijn gedupeerd na de eerste wedstrijd van Oranje als zij huiswaarts willen keren. Dit allemaal omdat

van Beverwijk om elkaar een lesje te leren. Met messen, honkbalknuppels, ijzeren staven en ander

werknemers staken.

Uitgever Juridische Faculteitsvereniging Groningen Bezoekadres: Turftorenstraat 17 Postadres: Oude Kijk in ’t Jatstraat 26 9712 EK Groningen Tel: 050-3635783 Fax: 050-3636947 E-mail: jfv@jfvgroningen.nl Websites: www.jfvgroningen.nl www.jfvcarriereboard.nl

@ Het vonnis in binaire getallen

Vormgeving en druk OCC dehoog media partners, Oosterhout www.occ-dehoog.nl

@ Regels zijn regels…?

wapentuig gingen de hooligans van beide clubs elkaar op ongekende wijze te lijf. JFV Katern 24

@ Voorwoord voorzitter JFV Groningen

De computer neemt steeds meer klusjes van juristen over. Een geweldige ontwikkeling, maar er zijn ook

@ Fotopagina

gevaren. Kunnen we over een aantal jaren het vonnis in binaire getallen verwachten?

@ Activiteitenoverzicht

Column

JFV CarrièreBoard Katern 28

@ Voorwoord commissaris JFV CarrièreBoard

@ Recruitmentagenda

Student and the city

Foto omslag iStock

@ Bezuinigingen in het onderwijs; de tweede studie

Inhoudelijke bijdragen

Abonnementen Abonnementenprijs inclusief portokosten per jaar: €25,–. Voor meer informatie kunt u een e-mail sturen naar Emilie Rijken: vicevoorzitter@jfvgroningen.nl

Vanaf september 2010 treedt de gewijzigde Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek

@ CMS Derks Star Busmann

in werking. Op grond van deze wet zal het volgen van een tweede studie vanaf september flink duurder

@ JPR Advocaten

worden. Wat gaat er veranderen en wat zijn de consequenties van deze wijziging?

@ Ministerie van Financiën

@ Poelmann van den Broek advocaten

Adventeerdersindex Boekel De Nerée AKD JFV Studiewinkel Houthoff Buruma Dirkzwager advocaten & notarissen Nysingh advocaten-notarissen JFV CarrièreBoard CMS Derks Star Busmann JPR Advocaten Ministerie van Financiën Poelmann van den Broek advocaten PlasBossinade Simmons & Simmons Loyens & Loeff Stibbe Linklaters

Herbesproken

Advertenties Tarieven zijn schriftelijk en/of telefonisch aan te vragen bij Emilie Rijken. Tel: 050-3635783 Fax: 050-3636947 E-mail: vicevoorzitter@jfvgroningen.nl Standpunten zoals weergegeven in juridisch magazine In Casu zijn uitingen van de auteurs, en daarbij niet eveneens standpunten van de Juridische Faculteitsvereniging Groningen.

2 4 8 13 20 27 52 56 59 61 64 68 71 75 79 80

@ De Koppelingswet een kopje kleiner gemaakt

Kantoorspecials

De Centrale Raad van Beroep (CRvB) heeft op 19 april 20101 voor het eerst een recht op noodopvang

@ PlasBossinade

vastgesteld op basis van artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Dit geldt

@ Simmons & Simmons

ook voor asielzoekers die al zijn uitgeprocedeerd en geen vaste verblijfstitel hebben. Maar hoe verhoudt deze uitspraak zich met de Koppelingswet en wat betekent de uitspraak voor gemeentes?

Kantoorbezoekverslagen @ Loyens & Loeff, New York

@ Clifford Chance

@ Stibbe

@ Stibbe, New York

JFV In Casu - september 2010 -

@ Het VN-Vrouwenverdrag: een staatsrechtelijk obstakel?

Overzicht

Redactioneel Redactioneel Een Europees Burgerlijk Wetboek? @ Moet koude uitsluiting worden uitgesloten? @ Het VN-Vrouwenverdrag: een staatsrechtelijk obstakel? @ Een rode kaart voor hooligans? @ Het vonnis in binaire getallen @

Column @ Regels zijn regels…? @ JFV In Casu - september 2010 -

Student and the city @ Bezuinigingen in het onderwijs; de tweede studie Herbesproken @ De Koppelingswet een kopje kleiner gemaakt In Casu Rogat @ Het Nederlands koningshuis: bestuurder of toneelspeler?

Geopend

JFV Studiewinkel

maandag t/m vrijdag van 12.00 tot 14.0 0 uur

De JFV biedt je de mogelijkheid om bij de JFV Studiewinkel gedurende het hele jaar met 10% korting studieboeken te kopen. Daarnaast kun je hier terecht voor de aanschaf van uittreksels en collegeaantekeningen.

Achter de deur van… @ De work & life balance van Han Warmelink Personae @ Napoleon en Lodewijk Bonaparte Juridisch Actueel @ Staken: een recht of niet?

Op de JFV Studiewinkel kan je je ook inschrijven als je nog geen lid bent van de JFV. Je ontvangt dan direct de ledenkorting. Daarnaast is er nuttige informatie te vinden met betrekking tot jouw verdere loopbaan in de JFV CarrièreBank.

JFV Studiewinkel

Uurwerkersgang 8a - Geopend: maandag t/m vrijdag van 12.00 tot 14.00 uur Telefoon 050-3635783 - Fax: 050-3636947 - E-mail: jfv@jfvgroningen.nl - www.jfvgroningen.nl

Al tijden is een proces gaande dat moet zorgen voor een coherente Europese Unie. Zo ook op het gebied van contracten- en goederenrecht. Een gemeenschappelijk referentiekader met beginselen, definities en modelregels van Europees contractenrecht zou uitkomst moeten bieden aan de bestaande rechtsverscheidenheid tussen de lidstaten. Ook zou het een positieve uitwerking hebben op de intracommunautaire handel en het grensoverschrijdend verkeer. Tegelijkertijd doen deze ontwikkel-

van dit gemeenschappelijke referentiekader zou op verschillende

als een puur wetenschappelijk project, bestaat bij velen de angst dat

manieren mogelijk zijn. Het gaat hier voornamelijk om rechtshande-

het uiteindelijk uit zal monden in een Europees Burgerlijk Wetboek. Zo

lingen in de zin van artikel 288 van het Verdrag van Lissabon, dat ziet

heeft Folkert Jensma in het NRC Handelsblad van 10 oktober 2007 al

op het vaststellen van verordeningen, richtlijnen, besluiten, aanbeve-

betoogd dat veel Nederlandse juristen het moeilijk vinden dit grootse

lingen en adviezen.

project te overzien. Hierdoor ontstaat de angst dat het ontwerp vrij gemakkelijk om kan slaan in een Europees Burgerlijk Wetboek.3 Dit met name omdat het ontwerp zo omvangrijk is en omdat ook – naast het contractenrecht – delen van het goederenrecht erin zijn opge-

“Het ontwerp is puur

nomen. Dit zal grote gevolgen hebben voor de Nederlandse rechtspraktijk in gevallen als wanprestatie, niet-nakoming van contractuele

wetenschappelijk en een

verbintenissen en het onrechtmatigedaadsrecht. Tot nu toe vechten bedrijven en particulieren het namelijk onderling, dus volgens nationaal recht, uit. Daarnaast wordt juist gevreesd voor een toename

politiek mandaat ontbreekt.

van de rechtsonzekerheid. Het is namelijk een onmogelijke klus om

De grote vraag is dan ook

alle rechterlijke uitspraken waarin uitleg aan de nationale bepa-

hoe de Commissie zal

lingen wordt gegeven in het nieuwe Europese Burgerlijke wetboek op te nemen. Verder betogen tegenstanders van de invoering van een

reageren op dit ontwerp.”

Europees Burgerlijk Wetboek dat het nieuwe wetboek geen uniforme werking zal hebben als het Europese Hof van Justitie niet het laatste woord krijgt bij de uitleg van de regels. Hierdoor zal de rechtsgang bemoeilijkt en vertraagd worden, omdat er dan nog een laag boven de nationale rechtsgang komt.4

Ten eerste kunnen we kijken naar artikel 81 (oud art. 65 VEG) van

ingen bij velen de nekharen overeind staan. Want kan de invoering van universeel Europees contracten en goederenrecht niet gemakkelijk leiden tot de invoering van een – al dan niet bindend – Europees Burgerlijk Wetboek, met alle gevolgen van dien?

Het ontwerp is puur wetenschappelijk

het Verdrag van de Werking van de Europese Unie (hierna: VWE). Dit

en een politiek mandaat ontbreekt.

artikel gaat over de justitiële samenwerking bij burgerlijke zaken. De

De grote vraag is dan ook hoe de

Unie ontwikkelt een justitiële samenwerking in burgerlijke zaken met

Commissie zal reageren op dit ontwerp.

grensoverschrijdende gevolgen. Dit kan maatregelen ter aanpassing

Er zijn verschillende mogelijkheden. De

van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de lidstaten

meest voor de hand liggende mogelijk-

omvatten. Het tweede lid van dit artikel stelt dat deze maatregelen

heden zijn:

‘met name wanneer dat nodig is voor de goede werking van de interne markt’ worden vastgesteld. Hier is dus sprake van een verfijning van de

•

een bindend Europees Burgerlijk Wetboek,

reikwijdte van de bevoegdheid. Voorbeelden van taakgebieden waar

•

een optioneel instrument waarvoor partijen kunnen kiezen, of

dit artikel betrekking op heeft, zijn de betekening van (buiten)gerech-

•

een vrijwillig referentiekader (een ‘gereedschapskist’) voor de

telijke stukken, de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in

Het Draft Common Frame of Reference

die recht heeft op de vervulling van een verbintenis,

Europese wetgever, als hulpmiddel voor het maken van betere

burgerlijke- en handelszaken en de afschaffing van hinderpalen voor

In januari 2003 kwam het verzoek van de Europese

of dit nou op geld te baseren is of niet’. ‘Compen-

wetgeving.

de goede werking van burgerrechtelijke procedures.8 Voorgaande ziet

Commissie om een gemeenschappelijk referentie-

satie’ wordt uitgelegd als ‘herstel door middel van

kader van beginselen, definities en modelregels

geld’. Duidelijke en helder omschreven beginselen

Verschillende vragen rijzen op, waaronder de volgende: heeft de Unie

dan op het materiële privaatrecht. Het is daarom onwaarschijnlijk

van het Europese contractenrecht. Na verschillende

moeten leiden tot meer samenhang tussen de

de rechtsgrondslag om het gemeenschappelijk referentiekader (of

dat artikel 81 VWE een solide rechtsbasis zou kunnen bieden voor de

voorstellen is eind 2007 het eerste wetenschap-

verschillende lidstaten, wat weer zal zorgen voor

delen daarvan) de vorm van een richtlijn of verordening te geven en

inbreng van een Europees Burgerlijk Wetboek.

pelijke ontwerp voor zo een gemeenschappelijk

een coherenter Europa. Het doel van de definities is

wat zouden de consequenties hiervan zijn? Wat zijn de gevolgen als

referentiekader aan de Europese Commissie voor-

dus om te zorgen voor een soort ‘gereedschapskist’

het gemeenschappelijk referentiekader wordt geïncorporeerd in een

Ten tweede kunnen we kijken naar artikel 115 VWE (oud artikel 94

gedragen. Het ontwerp is genoemd ‘Principles,

voor het contractenrecht.

soft-law instrument zoals een resolutie of aanbeveling?5 Bovendien

VEG). Hier krijgt de Raad de bevoegdheid om, na raadpleging van het

rijst de vraag of het Nederlandse bedrijfsleven wel behoefte heeft aan

Europees Parlement en het Economisch en Sociaal Comité, richtlijnen

Definitions and Model Laws, draft Common Frame

meer toe op de procedurele kant van het internationale privaatrecht

of Reference, Interim Outline Edition’ (hierna:

Het grootste gedeelte van het DCFR bestaat uit

een dergelijk gemeenschappelijk referentiekader en wat de impact

(volgens de gewone wetgevingsprocedure) vast te stellen voor de

DCFR).1 Eind 2008 is de definitieve versie van het

modelregels.

Deze

daarvan zou zijn voor de consumenten. Deze vragen zijn onderzocht

onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepa-

ontwerp aangeboden. Het ontwerp is gemaakt door

regels worden aange-

naar aanleiding van een onderzoek dat gestart is in opdracht van het

lingen van de lidstaten. Deze richtlijnen zijn rechtstreeks van invloed

een groep onafhankelijke wetenschappers uit de

vuld

Ministerie van Justitie.6

op de instelling of de werking van de interne markt. Dit artikel zou

verschillende Europese landen. Het doel van de

uitleg van de ontwer-

wetenschappers is dat dit DCFR zou gaan dienen

pers. Verder zijn er nog

Elk communautair besluit behoeft een rechtsgrondslag. Dit volgt uit het

van het DCFR, met name wat betreft de consumentenbescherming.

als inspiratie voor de totstandkoming van Europese

verscheidene

subsidiariteitsbeginsel dat is neergelegd in artikel 5 van het Unieverdrag.

Het probleem is dat in het DCFR ook een deel van het goederenrecht

richtlijnen en voor het omzetten van die richtlijnen

selen in de DCFR geformuleerd. Hiermee hebben

De Unie mag zich volgens het subsidiariteitsbeginsel niet bemoeien

is opgenomen. Artikel 115 VWE geeft echter niet voldoende aankno-

in nationale wetgeving. Tussen de bestaande richt-

de academici bepaalde grondslagen gekozen die

met zaken die door de landen zelf kunnen worden afgehandeld. Zij

pingspunten om als grondslag te kunnen dienen voor communautair

lijnen bestaat namelijk niet veel consistentie. Het

aan het DCFR ten grondslag moeten liggen, zoals

mag alleen handelen binnen de grenzen van de aan haar verleende

optreden ten aanzien van onderdelen die geen rechtstreekse invloed

DCFR is vooralsnog dus niet bedoeld als bindende

bijvoorbeeld contractvrijheid en efficiëntie. Het

bevoegdheden en de aan haar toegewezen doelstellingen middels het

hebben op de werking van de interne markt. Zo zou het voor commu-

regelgeving.

ontwerp van het DCFR is erg omvangrijk en is opge-

Verdrag. Als een besluit niet op basis van de juiste rechtsgrondslag tot

nautaire regels met betrekking tot zaakwaarneming en ongerecht-

deeld in tien boeken. Het bevat naast bepalingen

stand is gekomen, kan nietigverklaring door het Hof van Justitie volgen.

vaardigde verrijking geen goede grondslag bieden.9 Artikel 115 WVE

Maar wat houdt zo’n gemeenschappelijk referentie-

van contractenrecht ook delen van het goederen-

Wel moet gezegd worden dat het Hof van Justitie dit enigszins marginaal

is uitsluitend bedoeld voor harmonisatie. Een communautair rechtsfi-

kader nou precies in en wat is de omvang van het

recht en het onrechtmatigedaadsrecht. In de inlei-

toetst, er zijn tot nu toe ook nog maar weinig besluiten op basis van een

guur dat naast de nationale regelgeving zal bestaan en derhalve opti-

DCFR? Het referentiekader bestaat uit beginselen,

ding wordt weer benadrukt dat het doel van het

onjuiste rechtsgrondslag vernietigd.7 Ook soft-law instrumenten, zoals

oneel is, kan niet op dit artikel worden gebaseerd. Dit artikel zou dus

definities en modelregels. Verschillende definities

ontwerp het streven naar meer vrijheid, veiligheid

aanbevelingen, behoeven een rechtsgrondslag.

alleen voor contractrechtelijke regels en regels over consumentenbe-

worden duidelijk en simpel gepresenteerd. Zo wordt

en gerechtigheid is.2

het begrip ‘crediteur’ omschreven als ‘een persoon

met tekst en

begin-

Door Tanja Schasfoort

slag voor de invoering van het DCFR kunnen dienen? Het invoeren

Hoewel het project van het DCFR uitdrukkelijk wordt gepresenteerd

JFV In Casu - september 2010 -

Redactioneel

Een Europees Burgerlijk Wetboek?

Hoe gaat het nu verder met het DCFR?

gebruikt kunnen worden als rechtsgrondslag voor bepaalde delen

scherming een grondslag kunnen bieden, indien die regels bindend Welke artikelen van het Verdrag van Lissabon zouden als rechtsgrond-

zullen zijn.

Nu blijkt dat voor delen van het DCFR geen goede rechtsgrond bestaat,

Wetboek ingevoerd kan worden en nu blijkt dat de behoefte hiernaar

kunnen we ons laatste blik nog werpen op artikel 352 VWE (oud

helemaal niet zo groot is? Waarschijnlijk wil de Europese Unie vooral

artikel 308 VEG). Dit artikel geeft de Raad onder bepaalde omstan-

een sterk samenhorigheidsgevoel kweken. Naast de Europese vlag

digheden de bevoegdheid om passende bepalingen vast te stellen,

ook een Europees Wetboek.

indien dit nodig blijkt om een van de doelstellingen van de Verdragen te verwezenlijken. Maar biedt dit een mogelijkheid om het DCFR dan

Conclusie

toch als een Europees Burgerlijk Wetboek in te kunnen voeren? Het

Al met al lijkt het onwaarschijnlijk dat het Draft Common Frame of

moge duidelijk zijn dat artikel 352 VWE de meest ruime grondslag kan

Reference in zijn geheel zal worden ingevoerd als Europees Burger-

bieden voor communautair optreden. Wel moet het optreden noodza-

lijk Wetboek. Er is hier namelijk niet voldoende rechtsgrond voor. Wel

kelijk zijn met betrekking tot de doelstellingen van de Unie, die zijn

zouden delen ervan, en dan met name de regels over het contrac-

opgesomd in art. 3 en 4 VWE.

tenrecht en de consumentenbescherming, als verordeningen of via richtlijnen kunnen worden ingevoerd. Toch kunnen tegenstanders van een Europees Burgerlijk Wetboek gerust ademhalen, de tijd voor een Euro-

“Want kan dit uitgebreide

pees Burgerlijk Wetboek is (nog) niet gekomen! @

project van het referentiekader niet gemakkelijk leiden tot de

Defenitions and Model Laws, draft Common Frame of Reference, Interim Outline Edition’, Dissen: Sellier

JFV In Casu - september 2010 -

invoering van een – al dan niet bindend –

European Law Publicers 2009. 2

van dien?”

C. von Bar, E. Clive en H. Schulte-Nölke, ‘Principles, Defenitions and Model Laws, draft Common Frame of Reference, Interim Outline Edition’, Dissen: Sellier

Europees Burgerlijk Wetboek, met alle gevolgen

C. von Bar, E. Clive en H. Schulte-Nölke, ‘Principles,

CONVINCE YOUR CLIENT DAYS MASTERCLASS MASTERCLASS

European Law Publicers 2009, p. 6. 3

F. Jensma, ‘Europees wetboek via de achterdeur, Sluiproute naar een wetboek’, NRC Handelsblad, 4 oktober 2007.

dr. P.A.J. Van den Berg, ‘Europees Burgerlijk Wetboek: een technisch project?’. P.A.J. Van den Berg is universitair hoofddocent aan de juridische faculteit van de Rijksuniversiteit Groningen.

Onder de doelstellingen van de Unie valt onder andere het realiseren

Common Frame of Reference European Contract Law:

van een interne markt, door middel van vrij verkeer van personen,

rechtsgrondslagen voor en eventuele consequenties

goederen, diensten en kapitaal.

van communautair optreden. Een advies van de

Volgens artikel 3 lid 1 onder 3 VWE is de Unie exclusief bevoegd op

Interdepartementale Commissie Europees Recht (ICER),

het gebied van de gemeenschappelijke handelspolitiek. Een andere

oktober 2008.

doelstelling van de Unie is het leveren van een bijdrage aan de consu-

mentenbescherming (artikel 4 lid 2 onder f VWE). Toch zou ook artikel

contractenrecht. Een brief van het Ministerie van Justitie

352 VWE niet een goede rechtsbasis bieden voor de invoering van het DCFR als bindend compleet Europees Wetboek. Het biedt immers

Gemeenschappelijk referentiekader voor Europees aan de voorzitter van de Tweede Kamer, 23 juni 2009.

HvJ EG 25 februari 1999, C-164/97 en C-165/97 waarbij

alleen een grondslag voor de bepalingen met betrekking tot de in het

EG-Verordening nr. 307/97 en EG-Verordening nr.

Verdrag genoemde specifieke doelstellingen van de Unie en niet voor

308/97 inzake de bescherming van de bossen tegen

elk communautair optreden.

luchtverontreiniging en brand, nietig werden verklaard. 8

CommonFrame of Reference European Contract Law:

Ook is het nog maar de vraag of er momenteel wel behoefte is aan

rechtsgrondslagen voor en eventuele consequentie

invoering van een Europees Burgerlijk Wetboek. Het project wordt

van communautair optreden. Een advies van de

door de Europese Unie gepresenteerd als iets waar burgers en

Interdepartementale Commissie Europees Recht (ICER),

bedrijven alleen maar voordeel van zullen hebben, maar is dit wel zo? In opdracht van het Ministerie van Justitie heeft het Hague Institute

oktober 2008, p. 9. 9

Common Frame of Reference European Contract Law:

for the Internationalisation of Law hier onderzoek naar gedaan. Uit dit

rechtsgrondslagen voor en eventuele consequenties

onderzoek is naar voren gekomen dat de meeste gevraagde bedrijven

van communautair optreden. Een advies van de

primair harmonisering wenst door middel van meer coherentie in

Interdepartementale Commissie Europees Recht (ICER),

de Europese regelgeving en door een uniforme implementatie in de

oktober 2008, p. 11.

lidstaten. Verdergaande maatregelen worden in het huidige stadium

SOLLICITEER SOLLICITEER VÓÓR 1 OKTOBER VÓÓR 1 OKTOBER

10 Bestaat er behoefte aan een gemeenschappelijk

gezien als ‘een brug te ver’.10 Verder is het met betrekking tot het

referentiekader voor Europees contractenrecht? Een quick

consumentenrecht de vraag of invoering van het DCFR niet overbodig

scan van het Nederlandse bedrijfsleven. Een advies van

is geworden door de invoering van de Richtlijn Consumentenrechten.

the Hague Institute for the Internationalisation of Law

Maar waarom stopt de Europese Unie dan zo veel geld in dit project,

(HiiL) aan het Ministerie van Justitie, 3 juli 2009, p. 8.

als het toch zeer onwaarschijnlijk is dat een Europees Burgerlijk

4 & 5 & NOVEMBER NOVEMBER 2010 2010 WIL JE MEER WETEN OVER DEZE WIL JEMASTERCLASS? MEER WETEN OVER KIJK OP DEZEDAN MASTERCLASS? WWW.EXPERIENCEHOUTHOFF.COM KIJK DAN OP WWW.EXPERIENCEHOUTHOFF.COM

Je moet er misschien nu nog niet aan denken, maar de kans is groot dat je ooit zult trouwen. Helaas loopt een flink deel van de

niet aangetast kunnen worden bij eventuele problemen met het

“Echtgenoten

nodige verschaffen’.”

een waarde van enkele miljoenen. Ook het huis staat op zijn naam.

heeft tijdens het huwelijk een succesvol bedrijf opgebouwd met Grietje is gestopt met werken en heeft voor de kinderen gezorgd en het huishouden gedaan. Ze heeft praktisch geen groter vermogen dan toen ze trouwde. Na dertig jaar vol toewijding voor Hans en de kinderen te hebben gezorgd, is haar oude droogrekje alles wat ze overhoudt. Voor

kinderen. Door de algehele gemeenschap wordt de vrouw dan beschermd.

haar levensonderhoud krijgt ze waarschijnlijk alimentatie. De villa in

Als het huwelijk stukloopt, hebben beiden op grond van artikel 1:100 BW

Bloemendaal wordt ingeruild voor een eenkamerappartementje in de

recht op een gelijk aandeel uit de gemeenschap.

Bijlmermeer. De Porsche 911 heeft ze ook weer moeten inleveren bij Hans, die daarmee gaat rondtoeren door Zuid-Frankrijk vergezeld door

Hoewel dit beeld al lange tijd niet meer klopt dankzij de emancipatie die

aangepast.

een wasdroogrekje. Na drie kinderen en dertig jaar huwelijk loopt het gelukkige samenzijn stuk: Hans en Grietje gaan scheiden. Hans

kan uitpakken blijkt uit het grote aantal conflicten dat bij een

wordt onderzocht hoe het huwelijksvermogensrecht moet worden

het enige wat ze inbrengt, is wat huisraad: een aantal pannen en

moeten elkaar ‘het

huwelijken op een scheiding uit. Dat een scheiding heel ongelukkig

echtscheiding ontstaat. Om onrechtvaardige situaties te voorkomen

bedrijf van Hans. Grietje heeft echter nauwelijks eigen vermogen:

zijn nieuwe, 35 jaar jongere vriendin.

de vrouw sinds de jaren vijftig heeft doorgemaakt, is de arbeidsparticipatie van vrouwen nog altijd lager dan die van mannen. Ongeveer 75%

Hoe moet het wel?

van de mannen participeert op de arbeidsmarkt, tegenover circa 60%

Het voorgaande voorbeeld is natuurlijk gechargeerd. In de praktijk zal

Trouwen

worden

gemeenschappelijk

van de vrouwen.3 Vaak houdt dit verband met het krijgen van kinderen.

de situatie niet altijd zo extreem zijn. Toch komt het vaak genoeg voor:

Het huwelijk bestaat al voor zover we kunnen

inkomen van de echtgenoten. Dit is slechts een

Vooral moeders met meerdere kinderen hebben een lage arbeids-

een echtscheiding waarbij de ene partij er met de hoofdprijs vandoor

terugkijken in de geschiedenis. In de westerse

beperkte opsomming van de verplichtingen van

participatie.4 Omwille van de duidelijkheid ga ik daarom uit van deze

gaat en de andere met niets overblijft. Er gaan daarom stemmen op voor

wereld is, onder invloed van het christelijke denken,

gehuwden jegens elkaar. Over het algemeen zijn de

traditionele rolverdeling, dit heeft dus niets maken met ideeën over

een verbod op koude uitsluiting.7 Het probleem kan echter ook verzacht

het monogame huwelijk zoals we dat nu kennen

verplichtingen vanzelfsprekend. Als je trouwt zeg je

hoe het zou moeten zijn.

worden door middel van andere maatregelen. Zo zou er een dwingende

gemeengoed geworden.1 Ook in onze moderne

toe je leven met iemand te delen.

betaald

uit

het

regeling gemaakt kunnen worden die bepaalt dat echtgenoten elkaar

tijd waarin individualisme hoogtij viert, bestaat

Voor wie het te ver vindt gaan dat een toekomstige wederhelft

een vergoeding voor huishoudelijk werk verschuldigd zijn. Op die manier

er de behoefte om te trouwen. In 2008 zijn 75438

Algehele gemeenschap van goederen

aan-spraak kan maken op alle huidige en toekomstige goederen, dan

zou de wederhelft (meestal de vrouw) die haar carrière op een laag pitje

huwelijken en 10842 samenlevingsovereenkomsten

Naast de verplichtingen die al genoemd zijn, verbindt

kun je dat afspreken bij huwelijkse voorwaarden. Bij ongeveer één op de

zet en thuis blijft voor de kinderen alsnog meedelen in de welvaart,

gesloten. Wel is er een dalende trend: het aantal

de wet nog een consequentie aan het sluiten van

vier huwelijken worden huwelijkse voorwaarden opgesteld.5 Dit houdt

ondanks koude uitsluiting.

huwelijken per 1000 inwoners is sinds 1990 met

een huwelijk. Dit is het ontstaan van de algehele

in dat de partners samen een contract opstellen waarin zaken omtrent

bijna 30% afgenomen. Het huwelijk blijft echter

gemeenschap van goederen. Simpel gezegd

het huwelijk worden geregeld. Vaak gaat dit (ook) over de algemene

In de rechtswetenschap zijn de meningen over koude uitsluiting ver-

een populaire manier om een liefdesrelatie vast te

betekent dit dat alle tegenwoordige en toekomstige

gemeenschap. Vanwege de contractsvrijheid kan, binnen bepaalde

deeld. Er zijn ook ‘voorstanders’ van koude uitsluiting die menen dat de

leggen. Gemiddeld trouwen Nederlanders in hun

goederen en alle schulden van beide echtgenoten

grenzen zoals de goede zeden, alles overeengekomen worden. Zo kan

contractsvrijheid met zich meebrengt dat er kan worden getrouwd met

leven 0,69 keer.2

in één gemeen-schap vallen. Sommige goederen

de gemeenschap alleen ‘gelden’ voor bepaalde zaken, zoals het huis.

uitsluiting van iedere gemeenschap.8 Als aanstaande echtgenoten dit

blijven echter buiten deze gemeenschap. Hierdoor

Wat ook vaak voorkomt is het verrekenbeding: de gemeenschap wordt

onderling overeenkomen, dienen zij zich hieraan te houden. Bovendien

Dit artikel gaat niet over de demografische ont-

ontstaan als het ware drievermogens: die van beide

in beginsel uitgesloten, maar het vermogen dat wordt overgespaard

willen de voorstanders van koude uitsluiting niet dat bestaande gevallen

wikkelingen rondom het huwelijk, maar om de

partners apart en de huwelijks-gemeenschap.

moet jaarlijks worden verrekend. Het meest verstrekkende beding is

van koude uitsluiting ruim worden geïnterpreteerd door de rechter. Dit is

juridische (vermogensrechtelijke) consequenties

Een voorbeeld van een goed dat buiten de ge-

volledige uitsluiting van de gemeenschap, ook wel ‘koude uitsluiting’

immers in strijd met het beginsel van rechtszekerheid.

ervan. Het huwelijk is juridisch

meenschap valt, is een

geheten. Dit beding komt steeds minder voor. In 2003 hield 10,9% van

gezien interessant omdat er

groot deel van de erf-

de huwelijkse voorwaarden een koude uitsluiting in.6 In dat geval is

Koude uitsluiting in de rechtspraak

veel rechtsgevolgen uit voort-

enissen. Meestal wordt

er geen gemeenschap van goederen. Wat van de één is blijft van de

De contractsvrijheid met betrekking tot huwelijkse voorwaarden

komen. Het huwelijk is in de

in een testament bepaald

één en wat van de ander is blijft van de ander. Het is van belang om

hoeft niet te worden aangetast als de rechter erop toeziet dat de

wet geregeld in boek 1 van het

dat de erfenis buiten

te bedenken dat dit ook geldt voor toekomstige goederen: dus ook

uitleg ervan niet tot onrechtvaardige situaties leidt. In het geval dat

Burgerlijk

(hierna:

de gemeenschap moet

inkomsten uit toekomstig werk. De meeste jonge echtparen hebben

ik hiervoor beschreven heb zou de rechter kunnen ingrijpen om te

BW). Hierin staan regels over

vallen. Dit kan op grond

nog niet veel eigen vermogen, maar bouwen dat juist gedurende het

voorkomen dat de man ervandoor gaat met het grootste deel van het

vereisten voor het aangaan van

van

uitzondering

huwelijk op. Wanneer één van de twee (het gros van) de inkomsten

vermogen. Er staat de rechter een aantal instrumenten ter beschikking

een huwelijk, formaliteiten die

in de wet. Een andere

binnenhaalt, betekent dit dat diegene al het geld bezit. De ander

om in te grijpen in de huwelijkse voorwaarden. De belangrijkste is

in acht genomen moeten worden

uitzondering zijn goed-

heeft in dat geval geen zeggenschap over dit vermogen. Op die manier

die van de redelijkheid en billijkheid (artikel 6:2 BW). De Hoge Raad

en regels met betrekking tot de

eren die sterk aan één

ontstaat een ongelijke situatie.

Wetboek

huwelijksvoltrekking. Daarnaast

van

een

Door Arend Vosmaer

overeen te komen. Op die manier zou het vermogen van Grietje

JFV In Casu - september 2010 -

Redactioneel

Moet koude uitsluiting worden uitgesloten?

echtgenoten

staat in de wet beschreven wat de rechten en

verbonden zijn, bijvoorbeeld familiefoto’s. Deze

Wat maakt koude uitsluiting koud?

verplichtingen van echtgenoten zijn. De belangrijkste

laatste categorie wordt ‘verknochte goederen’

Van oudsher werd koude uitsluiting vooral gebruikt door vermogende

verplichting is dat echtgenoten elkaar ‘getrouwheid,

genoemd. Deze ‘samensmelting’ van vermogens is

families waarbij het geld in de familie moest blijven. Koude uitsluiting

hulp en bijstand’ verschuldigd zijn. Echtgenoten

bij het aangaan van een huwelijk begrijpelijk. Het past

zorgt ervoor dat het geld niet naar ‘de koude kant’ vloeit. De gevolgen

moeten elkaar ‘het nodige verschaffen’. Deze

bij het beeld dat de wetgever voor ogen had methet

gaan echter veel verder: als één van de echtgenoten al het geld verdient,

verplichtingen staan in artikel 81 van boek 1 BW.

huwelijk: twee echtelieden beloven elkaar trouw en

trekt de ander aan het kortste eind in geval van een scheiding.

Echtgenoten moeten bovendien hun minderjarige

zullen de rest van hun leven met elkaar delen. In de

kinderen verzorgen en de kosten daarvoor dragen.

meest traditionele rolverdeling verdient de man het

Een voorbeeld: Hans en Grietje gaan met elkaar trouwen. Hans is van

Daarnaast moeten de kosten voor de huishouding

geld en zorgt de vrouw voor het huishouden en de

plan om een bedrijf op te zetten en stelt voor om koude uitsluiting

“Als je trouwt, zeg je toe je leven met iemand te delen.” @

16 JFV In Casu - september 2010 -

maakt echter nauwelijks gebruik van zijn mogelijkheid om in te

regelgeving ontoereikend is. Het komt te vaak voor dat koude uitsluiting

grijpen bij onbillijke situaties.9 Doorgaans houdt de overeenkomst

een dusdanige uitkleding van het huwelijk betekent dat er afbreuk wordt

ook in de rechtszaal stand. Recentelijk is echter een geval van koude

gedaan aan het karakter van het huwelijk: de wederzijdse verplichting

uitsluiting doorbroken.10 Een dergelijke doorbraak komt zelden voor.

om voor elkaar te zorgen, in goede én slechte tijden... @

Om te voorkomen dat oneerlijke situaties zich, als gevolg van koude uitsluiting, voordoen zal er dan ook meer moeten gebeuren dan enkel afwachten of de rechter achteraf zal ingrijpen.

J. De Boer, Mr. C. Asser’s Handleiding tot de beoefening van het Nederlands burgerlijk recht. Deel I*. Personen- en

Ontwikkeling van de wetgeving

familierecht, Deventer: Kluwer 2010, nr. 103.

In de Tweede Kamer is lang gediscussieerd over de aanpassing van het

Centraal Bureau voor de Statistiek, Statline, <statline.cbs.nl>.

stelsel van de gemeenschap van goederen. Met wetsvoorstel 28 867

Centraal Bureau voor de Statistiek, Statline, <statline.cbs.nl>.

worden belangrijke aanpassingen gedaan. Het probleem dat koude

Centraal Bureau voor de Statistiek, Statline, <www.cbs.

uitsluiting zorgt voor onrechtvaardige situaties is echter ongeroerd

nl/nl-NL/menu/themas/arbeid-sociale-zekerheid/cijfers/

gelaten. Wel hebben enkele kamerleden hierover voorstellen gedaan. De Tweede Kamer heeft de minister van Justitie daarop verzocht hiernaar

extra/werkende-moeders.htm>. 5

onderzoek te doen.11 Er is een uitgebreid onderzoek gaande naar de

M.J.A. Van Mourik & L.C.A. Verstappen, Handboek Nederlands vermogensrecht bij scheiding, Deventer:

omvang van de problemen van koude uitsluiting door de faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking

Kluwer 2006, p. 94. 6

M.J.A. Van Mourik & W. Burgerhart, ‘De ontwikkeling in de

met de Vrije Universiteit Amsterdam.12 Naar aanleiding van dit onderzoek

praktijk der huwelijkse partnerschapsvoorwaarden in de

volgt hopelijk een oplossing voor de onredelijke gevolgen die koude

periode 1997-2003’, WPNR 6648 (2005), p. 1027-1043.

uitsluiting met zich meebrengt.

Conclusie

A. Verbeke, ‘Wettelijk verbod van koude uitsluiting’, NJB 2001-45/46, p. 2185.

Moet koude uitsluiting in haar geheel worden verboden? Het lijkt een keuze tussen twee kwaden: ingrijpen in de contractsvrijheid versus het oogluikend toestaan van schrijnende situaties die ontstaan doordat

“dirkzwager weet dat kleine lettertjes voor mij grote gevolgen kunnen hebben.”

E.A.A. Luijten, ‘Scheppen huwelijksvoorwaarden nog rechtszekerheid?’, WPNR 6662 (2006), p. 303-307.

L.C.A. Verstappen, ‘Na Wetsvoorstel 28 867 nog een Vierde tranche?’, WPNR 6825 (2010), p. 3-8.

mensen onbezonnen in het huwelijksbootje stappen en daarbij te

10 Rb. Leeuwarden 8 oktober 2008, LJN BH2790.

gemakkelijk afspreken dat ze niets van hun vermogen zullen delen.

11 Kamerstukken II 2009/10, 28 867, nr. 20.

Dat laatste hoeft geen probleem te zijn, maar dat wordt het vaak wel

12 <www.rug.nl/gcl/NILG/index>.

jij ook? Dirkzwager werkt op hoog juridisch niveau voor grote en middelgrote bedrijven, overheden, instellingen en particulieren, met een fijngevoelige antenne voor de persoonlijke aspecten van een zaak; voor de mens achter de cliënt. Jouw professionaliteit, ambitie, sociale intelligentie én gevoel voor kwaliteit vinden bij ons dan ook een vruchtbare voedingsbodem. Wij zoeken:

advocaten en kandidaat-notarissen Bij ons kantoor werk je in compacte teams van specialisten. In deze plezierige werkomgeving komen je ambities volledig tot hun recht, maar bestaat ook alle ruimte voor persoonlijke contacten met je collega's. Voor informatie over ons kantoor of actuele vacatures en/of studentstages: kijk op www.dirkzwager.nl. Dirkzwager is een veelzijdig, landelijk top-20 kantoor met een klinkende reputatie, een uitstekende opleiding, mooie cliënten en uitdagende (ook internationale) projecten. Ons kantoor heeft vestigingen in Arnhem en Nijmegen en telt ruim 250 medewerkers die zich thuis voelen in een professionele, nuchtere en collegiale werkomgeving.

als het huwelijk op de klippen loopt. Het is duidelijk dat de huidige

www.dirkzwager.nl

Dirkzwager advocaten & notarissen

Onze westerse samenleving is grotendeels gefundeerd op ideeën uit de Verlichting. Het gelijkheidsbeginsel, de mensenrechten en het concept van de burgerrechten hebben dan ook hun wortels in de Verlichting en worden vandaag de dag als vanzelfsprekende beginselen beschouwd.1 Gelijkheid tussen mannen en vrouwen ligt in het gelijkheidsbeginsel besloten en is daarnaast in vele wetten en verdragen gecodificeerd, zo ook in het VN-Vrouwenverdrag. Maar welke

dit gebied is geboekt, bestaan er nog steeds vele ongelijkheden tussen mannen en vrouwen.”

bij de deelname aan de economie en de besluitvorming en op het

dat vrouwen, die zich eventueel voor de SGP kunnen kandideren, juist

gebied van vrouwen- en mensenrechten.5

geen behoefte hebben aan de actie van belangenorganisaties.

Ondanks de vele verdragen is de situatie waarin mannen en vrouwen

Als men kijkt naar het Verdrag, dan eist het Verdrag dat de Staat passief

gelijke kansen hebben nog steeds niet bereikt. Een recent verslag van

kiesrecht voor vrouwen effectief verzekert. Het Verdrag geeft de Staat

het Europees Parlement met de titel ‘De gelijkheid van vrouwen en

op dit punt geen beleidsvrijheid.10 De Hoge Raad heeft in zijn afweging

mannen in de Europese Unie´ komt onder meer tot deze conclusie. Het

rekening gehouden met enerzijds het recht op gelijke behandeling,

verslag stelt dat gelijkheid van mannen en vrouwen een basisprincipe is

neergelegd in onder meer artikel 7 van het Verdrag, en anderzijds

van de Europese Unie, dat wordt erkend in het Verdrag en het Handvest

het recht op vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting en

van de grondrechten van de Europese Unie. Ondanks de aanzienlijke

vrijheid van vereniging, neergelegd in onze Grondwet.11 Aangezien

vooruitgang die op dit gebied is geboekt, bestaan er nog steeds vele

verdragen boven de Grondwet gaan, weegt het discriminatieverbod

ongelijkheden tussen mannen en vrouwen.

zwaarder dan alle andere grondrechten die in het geding zijn. In de SGP-zaak heeft het Verdrag derhalve een zware stempel gedrukt op de

De SGP-zaak

staatsrechtelijke gevolgen brengt dit verdrag met zich mee?

uitspraak en daarbij grotendeels zijn uiteindelijke vorm gegeven.

De centrale vraag in het cassatiegeding van de SGP-zaak was of de overheid maatregelen moest treffen om te bereiken dat de Staatkundig

Het VN-Vrouwenverdrag

Gereformeerde Partij (hierna: SGP) vrouwen niet anders behandelt

Allereerst wordt vastgesteld wat de achterliggende gedachte van het

dan mannen. Op 9 april 2010 oordeelde de Hoge Raad over deze

Verdrag is, waarna inhoudelijk naar het Verdrag, en in het bijzonder

Een gedachte die in onze westerse samenleving niet

ligt onder meer verankerd in de Nederlandse

kwestie. De kern van de uitspraak van de Hoge

artikel 7, wordt gekeken. Zoals blijkt uit de

meer weg te denken is, is dat ieder mens van nature

Grondwet en in de vele internationale verdragen.

Raad is dat de SGP vrouwen niet mag uitsluiten

inleidende tekst van het Verdrag, is het in het

gelijke rechten en plichten heeft, zo ook mannen en

Artikel 1 van de Grondwet voor het Koninkrijk

van kandidatenlijsten voor de verkiezingen.

leven geroepen om: ‘De beginselen, genoemd

vrouwen. Niet alleen in de westerse samenleving,

der

geeft,

De Nederlandse overheid handelt in strijd met

in de Verklaring inzake de uitbanning van

waarbij de gedachte over rechten en plichten in de

aan allen die zich in Nederland bevinden, het

de wet door toe te staan dat de SGP vrouwen

discriminatie van vrouwen, te verwezenlijken en

jaren zestig en zeventig in een geweldige opmars

recht om in gelijke gevallen gelijk behandeld

anders behandelt dan mannen, zo stelde de

te dien einde de maatregelen die ten behoeve

was, maar ook in de Verlichting werd deze gedachte

te worden. Discriminatie op grond van gods-

Hoge Raad. Vrouwen hebben recht op een

van de uitbanning van zodanige discriminatie

door het gros van het volk als vanzelfsprekend

dienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras,

plaats op de kieslijst en de Staat is verplicht om

in al haar vormen en uitingen zijn vereist, aan te

beschouwd.2 In het geschreven recht en specifieker

geslacht of op enige andere grond dan ook, is niet

ervoor te zorgen dat dit recht door de SGP wordt

nemen’.12 Blijkens artikel 1 van het Verdrag wordt

in de vele internationale verdragen is deze gedachte

toegestaan. Het gelijkheidsbeginsel en het verbod

toegekend.7 Een controversiële uitspraak, want de

onder discriminatie verstaan: ‘Elke vorm van

dan ook veelal gecodificeerd. Nochtans heeft deze

op discriminatie, welke beide in dit artikel besloten

SGP handelde niet in strijd met de Nederlandse

codificatie echter niet altijd het gewenste resultaat

liggen, zijn fundamentele beginselen van onze

grondrechten, maar in strijd met de rechten van vrouwen neergelegd in

van geslacht, die tot gevolg of tot doel heeft de erkenning, het genot

opgeleverd.

rechtsorde.4

het VN-Vrouwenvedrag. Waar ging het eigenlijk om in deze zaak?

of de uitoefening door vrouwen van de rechten van de mens en de

Misschien wel één van de meest interessante

Niet alleen in onze Grondwet, maar ook in

De SGP-zaak nam zijn aanvang toen enkele belangenorganisaties

gebied, op het terrein van de burgerrechten of welk ander gebied dan

verdragen in dit licht bezien is het VN-Vrouwen-

internationaal verband is het gelijkheidsbeginsel

zich keerden tegen het ‘vrouwenstandpunt’ van de SGP. Deze

ook, ongeacht hun huwelijkse staat, op de grondslag van gelijkheid

verdrag (hierna: Verdrag), internationaal bekend

en het verbod op discriminatie in verscheidene

belangenorganisaties hadden kort gezegd tot doel het bestrijden

van mannen en vrouwen aan te tasten of teniet te doen.’13

als Convention on the Elimination of All Forms

verdragen gecodificeerd. Onder andere in belangrijke

van discriminatie van vrouwen, dan wel het in meer algemene zin

of Discrimination against Women. Dit Verdrag

verdragen als de Universele verklaring van de

opkomen voor mensenrechten. Een aantal belangenorganisaties is

Uit de tekst van het verdrag komt naar voren dat het Verdrag in de

heeft onlangs een sleutelrol gespeeld in de zaak

rechten van de mens, en de Europese opvolger, het

in 2003 een procedure tegen de Staat begonnen met als inzet dat

kern is bedoeld om zowel mannen als vrouwen van gelijke rechten te

betreffende de Staatkundig Gereformeerde Partij

Europees Verdrag tot bescherming van de rechten

voor recht verklaard wordt dat de Staat door haar gedogen in strijd

voorzien en discriminatie op grond van geslacht te verbieden. Nu de

(hierna: SGP-zaak).3 Het recht zorgt er grotendeels

van de mens en de fundamentele vrijheden (zie

handelt met verschillende internationale verdragen, waaronder het

hedendaagse kansen van vrouwen op veel terreinen objectief gezien

voor dat ons westers gedachtegoed gewaarborgd

artikel 14), zijn deze fundamentele beginselen

VN-Vrouwenverdrag van 1979. Hierbij wordt geëist dat de Staat wordt

nog altijd niet gelijk zijn aan die van mannen is een verdrag welke

blijft, maar codificatie van een gedachtegoed heeft

gecodificeerd. Gelijkheid van mannen en vrouwen

veroordeeld maatregelen te nemen welke ertoe leiden dat deze

beoogt deze ongelijkheid weg te nemen een uiterst gerechtvaardigd

niet altijd het beoogde effect.

is een van de grondbeginselen van het Unierecht.

onrechtmatige toestand niet langer voortduurt. Dit hield onder meer

en nuttig middel. Wat meer complex is en waar vele juristen vroeg of

Het doel van de Europese Unie op dit gebied is

een bevel tot stopzetting van de subsidie aan de SGP in.8

laat tegen aan lopen, is de vraag hoe men een dergelijk uitgangspunt

Nederlanden

(hierna:

Grondwet)

Door Bob Siemonsma

“Ondanks de aanzienlijke vooruitgang die op

JFV In Casu - september 2010 -

Redactioneel

Het VN-Vrouwenverdrag: een staatsrechtelijk obstakel?

onderscheid, uitsluiting of beperking op grond

fundamentele vrijheden op politiek, economisch, sociaal of cultureel

Aan de hand van de uitspraak in de SGP-zaak zal

enerzijds te waarborgen dat mannen en vrouwen

worden gekeken naar een aantal staatsrechtelijke

gelijke kansen hebben en gelijk behandeld worden,

De Hoge Raad heeft beslist dat het Verdrag ‘rechtstreekse werking’

consequenties die het verdrag en in het bijzonder

en anderzijds om alle vormen van discriminatie op

heeft, overeenkomstig artikel 93 en 94 van de Grondwet. Dat betekent

artikel 7 met zich meebrengt. Een ethische visie op

grond van geslacht te bestrijden. De Europese Unie

dat burgers, dus eveneens de eisende partijen, zich op de regels

Uit de uitspraak in de SGP-zaak blijkt mede dat artikel 7 van het

de SGP-zaak zal grotendeels buiten beschouwing

volgt op dit gebied een tweeledige aanpak waarbij

van het Verdrag kunnen beroepen. Het Verdrag verplicht effectieve

Verdrag, genaamd ‘Participatie in het politieke en openbare leven’,

blijven. Dit stuk richt zich voornamelijk op de

specifieke acties en ‘gender mainstreaming’ -waarbij

maatregelen te nemen om ervoor te zorgen dat de SGP het passief

diep doordringt in ons staatsrechtelijk bestel. Het artikel stelt dat een

uitwerking die het Verdrag heeft op de inrichting van

algemeen beleid aandacht heeft voor de sociaal

kiesrecht aan vrouwen binnen de partij toekent. De rechter is echter

staat, in casu de Nederlandse, alle passende maatregelen moet nemen

ons staatsbestel en in het bijzonder op de politiek.

geconstrueerde verschillen tussen mannen en

niet bevoegd specifieke maatregelen voor te schrijven die de Staat

om discriminatie van vrouwen in het politieke en openbare leven van

vrouwen- worden gecombineerd. Deze aanpak wordt

zou moeten treffen. Dit betekent ook dat de rechter geen bevel kan

het land uit te bannen. Daarbij wordt in artikel 7 een aantal rechten

Gelijkheid in onze samenleving

onder andere gebruikt bij de armoedebestrijding,

geven om de subsidiëring van de SGP stop te zetten.9 Het volgende

verzekerd op gelijke voet met mannen. Deze expliciet genoemde

Gelijkheid is een ideaal. Het gelijkheidsbeginsel

bij de toegang tot onderwijs en gezondheidszorg,

dient te worden opgemerkt. Het voorgaande doet niet af aan het feit

rechten staan in de leden a t/m c van het artikel. Lid a geeft aan alle

vertaalt naar juridische en werkbare regels. Hoe zitten de regels van het Verdrag eigenlijk in elkaar?

vrouwen het recht hun stem uit te brengen bij alle verkiezingen en volksstemmingen en verkiesbaar te zijn in alle openbaar gekozen

“Een VN-Mannenverdrag

lichamen. Lid c geeft vrouwen tevens het recht deel te nemen aan niet-overheidsorganisaties en verenigingen op het gebied van het

bestaat immers niet.”

openbare en politieke leven van het land.14 Rechtstreekse werking van artikel 7 lid a van het Verdrag brengt rechtstreekse werking van artikel 7 lid c van het Verdrag mee voor zover deelname aan een politieke partij een voorwaarde is voor effectieve uitoefening van het onder

Slotwoord

artikel 7 lid a gewaarborgde passief kiesrecht.15

Onze staatsrechtelijke inrichting en politiek hebben zich lange tijd

Redactioneel

bewogen binnen de grenzen van de in de Grondwet verankerde Rechtstreekse werking heeft tot gevolg dat de grondrechten, welke

grondrechten. Ons liberale gedachtegoed over onder meer gelijkheid,

onze samenleving al die tijd als fundamenteel heeft beschouwd, van

vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst heeft onze

ondergeschikt belang worden. Dit geldt dus tevens voor het recht op

samenleving haar vorm gegeven. Politieke partijen konden de idealen

vrijheid van godsdienst, het recht op vrijheid van meningsuiting en het

waarvoor zij stonden uitdragen, zolang deze zich binnen de kaders

recht op vrijheid van vereniging. Politiek gezien een zeer dubbelzinnige

van onze nationale wetgeving bevonden en de grondrechten in acht

kwestie omdat men zou verwachten dat juist de politiek een bakermat

namen. Het VN-Vrouwenverdrag bestaat voornamelijk om discriminatie

van ideologieën is en dat partijen het recht zouden moeten hebben op

op grond van geslacht de kop in te drukken. Het Verdrag is echter niet

zelfinrichting, behoudens de wettelijke beperkingen. Stel dat een partij

geheel met onze grondrechten te conformeren, wat afbreuk doet aan een

alleen maar Friezen op de kandidatenlijst zou willen hebben omdat het

aantal beginselen dat onze samenleving lange tijd als vanzelfsprekend

de ideologie uitdraagt van een Friese partij. Is er dan ook sprake van

heeft beschouwd. De vraag rijst of het daarom niet tijd wordt om het

discriminatie of van een verdrag dat dit verbiedt? Er bestaat immers

VN-Vrouwenverdrag eens scherp onder de loep te nemen.

moet hebben om zich te verenigen. Artikel 8 Grondwet stelt: ‘Het recht

Zoals al eerder aangegeven, is de rechter niet bevoegd specifieke

tot vereniging wordt erkend. Bij de wet kan dit recht worden beperkt

maatregelen voor te schrijven die de Staat zou moeten treffen. De

in het belang van de openbare orde.’16 Het recht om zich te mogen

keuze van de door de Staat te treffen maatregelen is een afweging

verenigen betekent niet dat iedereen overal lid van mag worden, maar

van belangen die in zodanige mate samenvalt met afwegingen van

dat iedereen zich zelf mag verenigen. Het recht tot vereniging wordt

politieke aard dat zij niet door de rechter kan worden voorgeschreven.

echter sterk ingeperkt door het Verdrag en verliest daarmee een stuk

Dit betekent dat de rechter geen bevel kan geven om de subsidiëring

van zijn waarde. Het recht van vrijheid van godsdienst en het recht

van de SGP stop te zetten. De uitspraak heeft derhalve een tamelijk

JFV In Casu - september 2010 -

een grondrecht (artikel 8 Grondwet) dat zegt dat iedereen de vrijheid

op vrijheid van meningsuiting leggen gewicht in de schaal, maar het

symbolische waarde gekregen.17 @

Door Pieter Kruijt en Eveline van Rhijn

Een rode kaart voor hooligans? Iedereen kent de taferelen uit het verleden voor, tijdens en na een wedstrijd tussen de aartsrivalen Ajax en Feyenoord. Vloekende en tierende supporters, rondvliegende voorwerpen, Militaire Eenheid op de been en gillende sirenes van politieauto’s en ambulances. Dit alles heeft ertoe geleid dat de wedstrijden tussen Ajax en Feyenoord sinds februari 2009 zonder supporters van de bezoekende club worden gespeeld. Door het wangedrag van een groep doorgeslagen supporters lijden de overige supporters hieronder. Met het aannemen van de wet ‘Maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast’ (hierna: Wet MBVEO) zal dat verleden tijd moeten worden.

Verdrag prevaleert op grond van de rechtstreekse werking. De vraag is tevens waar mannen zich op zouden moeten beroepen als er een partij zou zijn die alleen maar vrouwen op de kandidatenlijst wil. Een

VN-Mannenverdrag bestaat immers niet.

C.W. Maris & F.C.L.M. Jacobs, Recht, Orde en Vrijheid: een historische inleiding in de rechtsfilosofie, Groningen:

Gewelddadig gedrag, rellen en vechtpartijen rond

overlast en verloedering, die onderdeel is van het

Wolters-Noordhoff bv 1997, p. 176.

voetbalwedstrijden zijn niet nieuw. Reeds in 1870

project ‘Veiligheid begint bij voorkomen’.3 Het gaat

C.W. Maris & F.C.L.M. Jacobs, Recht, Orde en Vrijheid: een

wordt er in Engeland melding

de wetgever er niet alleen

los van. Deze vraag wordt mede beantwoord door middel van de

historische inleiding in de rechtsfilosofie, Groningen:

gemaakt van dergelijke inci-

om het voetbalvandalisme

landelijke verkiezingen en de Provinciale Statenverkiezingen waarbij

Wolters-Noordhoff bv 1997, p. 176.

denten. Sinds 1960 noemt men

aan banden te leggen, maar

Of men het eens is met de ideologie van de SGP staat hier grotendeels

partijen uiteindelijk draagvlak zullen moeten krijgen voor hun

HR 9 april 2010, LJN BK4549 (SGP-zaak).

in Nederland de incidenten rond

tevens moet de wet ervoor

standpunten onder het volk; de democratische gezindheid. Toch blijft

P.P.T. Bovend’Eert e.a., Grondwet voor het Koninkrijk der

het voetbalgebeuren: ‘voetbal-

zorgen dat (herhaaldelijke)

dan nog steeds de vraag of alle standpunten ooit in de praktijk kunnen

Nederlanden: de tekst van de Grondwet, voorzien van

vandalisme’. De term voetbal-

verstoring van de openbare

worden gebracht. Sommige ingrijpende standpunten vereisen immers

commentaar, Deventer: Kluwer bv 2004, p. 3-9.

vandalisme is eigenlijk een

orde wordt voorkomen. Zo

<europa.eu/index_nl.htm> link naar ‘Samenvattingen

misleidende term. Het lijkt meer

kunnen

van de Eerste Kamer der Staten-Generaal voor nodig is. Tevens zal

van de EU-wetgeving, dan naar ‘Werkgelegenheid en

te verwijzen naar kleine ver-

en de officier van justitie

een grondwetswijziging zich moeten kunnen conformeren met het

sociaal beleid’, dan naar ‘Gelijke kansen voor vrouwen en

nielingen rondom het voetbal-

sneller ingrijpen als rad-

internationaal recht, waaronder ook het EU-recht.

mannen’.

stadion door bepaalde groepen

draaiers regelmatig buurt-

Equality between women and men. Een verslag van de

supporters. In werkelijkheid gaat

bewoners treiteren, zich hin-

Europese Commissie, 27 februari 2009.

het vaak ook om andere, soms

derlijk gedragen of de boel

HR 9 april 2010, LJN BK4549, r.o. 4.6.1.

veel ernstigere, vormen van wets-

vernielen. Ook kan er worden

HR 9 april 2010, LJN BK4549, r.o. 4.2.3, 4.6.2.

overtredend gedrag. Hierbij moet

ingegrepen als slachtoffers of

HR 9 april 2010, LJN BK4549, r.o. 4.4 - 4.6.2.

je denken aan mis-handelingen,

getuigen van strafbare feiten

10 HR 9 april 2010, LJN BK4549, r.o. 4.4.2, 4.5.1.

spreekkoren,

worden geïntimideerd.4 De

11 HR 9 april 2010, LJN BK4549, r.o. 4.5.

en wapenbezit. Vanwege deze

12 Preambule Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen

grote diversiteit aan strafbare feiten zouden de

de momenten voor, tijdens en na de voetbalwed-

van discriminatie van vrouwen (VN-Vrouwenverdrag).

termen ‘voetbalcriminaliteit en voetbalgeweld’ de

strijden zelf. Ook ingeval het voetbal gerelateerde

lading beter dekken.1

evenementen betreft, hebben de burgemeester

een grondwetswijziging, waar nog altijd een tweederde meerderheid

13 Artikel 1 Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen

harddruggebruik

14 Artikel 1 Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen

burgemeester

nieuwe wet ziet niet enkel op

en officier van justitie de bevoegdheden om in te

van discriminatie van vrouwen, New York, 18 december 1979.

Op 6 juli 2010 is het wetsvoorstel aangenomen

grijpen. Een voorbeeld van een voetbal gerelateerde

waarin een wijziging wordt voorgesteld om de

evenement is een huldiging.

van discriminatie van vrouwen, New York, 18 december

burgemeester en de officier van justitie de bevoegd-

1979.

heid te geven maatregelen te treffen ter bestrijding

Bevoegdheden van de burgemeester

15 HR 9 april 2010, LJN BK4549, r.o. 4.4.2.

van voetbalvandalisme, ernstige overlast of ernstig

De bevoegdheden van de burgemeester worden

16 Artikel 8 Grondwet.

belastend gedrag jegens personen of goederen.

door de Wet MBVEO uitgebreid. Zo kan de burge-

17 HR 9 april 2010, LJN BK4549, r.o. 4.6.2.

De Gemeentewet, het Wetboek van Strafvorde-

meester aan de verdachte naast een gebiedsverbod

ring en het Wetboek van Strafrecht zullen worden

van maximaal drie maanden, een meldingsplicht

gewijzigd.2 De wet draagt bij aan de aanpak van

opleggen indien deze persoon herhaaldelijk in

groepsverband de openbare orde verstoort. Er dient echter wel een

het contactverbod, waarbij het contact onthouden dient te worden

persoon van de verdachte, te worden afgewogen of die proportioneel

ernstige vrees voor verdere verstoring van de openbare orde aanwezig

tussen bepaalde personen of groepen personen. Dit kan effectief zijn

is. De officier zal moeten aantonen waarom de desbetreffende

te zijn. Deze vrees moet aanwijsbaar zijn en moet derhalve uit

wanneer de verdachte bijvoorbeeld getuigen of het slachtoffer lastig

gedragsaanwijzing noodzakelijk en doeltreffend is en was in het

concrete aanwijzingen blijken. Het feit dat een persoon in het verleden

valt. Ten derde is er, evenals bij de burgemeester, de bevoegdheid

concrete geval. Tevens moet de mate waarin de aanwijzing de vrijheid

betrokken

tot

het

uitvaardigen

van

van de verdachte belemmert in verhouding zijn met de ernst van het

is geweest bij ernstige orde-

een

verstoringen,

der-

verplichting kan bijvoorbeeld

gelijke concrete aanwijzing zijn.

het gebieds- of contactverbod

De effectiviteit

ondersteunen.

laatste

De wet biedt echter geen extra mogelijkheden voor de burgemeester

Het gebiedsverbod heeft tot

kan de officier de verdachte

om hooligans of ordeverstoorders effectief aan te pakken. Supporters

doel - de bij de politie bekende

de plicht opleggen tot het

kunnen zich nog steeds misdragen. De nieuwe wet ziet namelijk

- veelplegers van verstoring

volgen van een cursus of het

op de supporters en verdachten die herhaaldelijk de orde hebben

van de openbare orde weg

accepteren van hulp bij het

verstoord of verstoren in de gemeente. De uitsupporter komt over het

te houden van bijvoorbeeld

behandelen van een verslaving.

algemeen maar één keer per jaar op bezoek bij die gemeente. Met een

een

Het gaat hierbij niet om het

stadionverbod van ongeveer drie maanden zal dat vrijwel geen impact

tijdens en na de wedstrijd.

starten

van

hebben, aangezien de supporter het volgend voetbalseizoen pas weer

Daarbij moet de politie wel het

Deze

verplichting

keren

vemoeden hebben dat deze

bijvoorbeeld worden opgelegd

JFV In Casu - september 2010 -

meerdere

(veel)plegers het voornemen

wanneer een verdachte al een

voetbalstadion

wederom

voor,

wanordelijkheden

veroorzaken.

Als

hulpverlening.

op bezoek komt.9 De officier van justitie heeft een andere bevoegdheid;

kan

afkickprogramma volgt om van zijn drugsverslaving af te komen, maar

de effectiviteit van het gebiedsverbod te vergroten, kan de burge-

de verdachte zijn afspraken niet nakomt. Deze gedragsaanwijzing

meester een meldingsplicht aan de verdachte opleggen. Hierdoor

houdt in dat de verdachte (dan weer) actief dient deel te nemen aan

moet de verdachte zich bijvoorbeeld voor, tijdens en na de wedstrijd

het programma.

“Echter biedt de wet geen extra mogelijkheden

periode en de frequentie van het melden dienen uiteraard wel propor-

De officier van justitie kan een onmiddellijk uitvoerbare gedrags-

tioneel en subsidiair te zijn.6 Naast de meldingsplicht kan de burge-

aanwijzing geven aan een verdachte, zonder eerst de strafrechtelijke

meester een betrokkende een groepsverbod opleggen. Dit houdt in

veroordeling van de rechter af te wachten. Dit geldt zowel voor lichtere

dat de betrokkene zich niet zonder redelijk doel in een groep van vier

vergrijpen waarbij de verdachte niet in voorlopige hechtenis kan

of meer personen buiten mag ophouden.

worden genomen, als voor de zwaardere vergrijpen. Het doel van de gedragsaanwijzing door de officier van justitie is het onmiddellijk

hij kan de supporter een landelijk stadionverbod opleggen. Dit klinkt een stuk effectiever. Zijn besluit dient echter aan strikte voorwaarden te voldoen waardoor men daar weinig van kan verwachten. Daarbij kunnen thuissupporters al aan de hand van de Algemene Plaatselijke Verordening een stadionverbod van twee jaren opgelegd krijgen.

voor de burgemeester

ieder uur melden op een lokaal vastgestelde plaats.5 De duur van de

Deze bevoegdheden hebben uiteraard wel beperkingen. De burge-

begane strafbare feit.8

een

Deze

JFV In Casu - september 2010 -

hebben

kan

meldingsplicht.

Conclusie

om hooligans of

Langere tijd praat men over de manier waarop hooligans moeten

ordeverstoorders effectief

Maar zal een tijdelijk stadionverbod een oplossing bieden? Heeft

aan te pakken.”

worden aangepakt. De nieuwe wet is een stap in de goede richting. dit verbod een dergelijke impact op de hooligan dat hij zich ook daadwerkelijk zal gedragen? Vast staat dat het een preventief middel is om de openbare orde te bewaren. Om de effectiviteit van het gebiedsverbod te vergroten, kan de burgemeester een meldingsplicht

voorkomen of beëindigen van strafbaar gedrag dat de openbare orde

meester is gebonden aan de territoriale grenzen van de gemeente.

aan de verdachte opleggen. De mensen die structureel de orde

Hij of zij kan dus een gebiedsverbod opleggen aan supporters van

verstoren, worden van het stadion weggehouden. Maar dan moet je

de thuisploeg en een gebiedsverbod aan de supporters van het

ernstig verstoort of belastend is voor personen of goederen. Ook

je bedenken of de politie ook de middelen en locaties heeft om al

bezoekende team bij thuiswedstrijden. Daarbij zou de burgemeester

hierbij zal het moeten gaan om gedrag dat zich meerdere malen heeft

die herrieschoppers aan te pakken. Gelukkig weten we zeker dat de

eventueel ter effectuering, een meldingsplicht aan deze supporters

voorgedaan en opnieuw dreigt voor te doen. De aanwijzing strekt dus

nieuwe wet een stap in de goede richting is en dat de tijd zal leren hoe

niet tot het straffen van strafbaar gedrag, maar juist tot het voorkomen

deze verandering uit gaat pakken. @

op kunnen leggen. Het is echter ook mogelijk dat de burgemeester bezoekende supporters verplicht zich in hun eigen woonplaats te melden. Dit moet echter wel in overleg met de burgemeester van de gemeente waar de verdachte woonachtig is. Verscheidene locaties zijn mogelijk om de feitelijke melding plaats te laten vinden. Afhankelijk

“Vloekende en tierende supporters, rondvliegende

openbare ruimtes en gebouwen of bij een door de burgemeester aangewezen ambtenaar. Deze locaties dienen uiteraard op een aanzienlijke afstand van het voetbalstadion te zijn.7

Bevoegdheden van de officier van justitie De officier van justitie heeft soortgelijke bevoegdheden als het gaat om verdachten van een strafbaar feit. Hij kan met de invoering van de Wet MBVEO vier soorten gedragsaanwijzingen geven aan een verdachte. Ten eerste kan er een gebiedsverbod uitgevaardigd worden, waardoor de verdachte zich in een bepaald gebied niet mag bevinden.

tegen wie ernstige bezwaren bestaan. Dit houdt in dat er een hoge graad van verdenking moet bestaan dat de verdachte de strafbare

feiten ook daadwerkelijk gepleegd heeft. De gedragsaanwijzing

H.B. Ferwerda & O.M.J. Adang, Hooligans in beeld. Van informatie naar aanpak, Apeldoorn/Arnhem: Politie en

geldt voor een periode van maximaal 90 dagen of totdat de rechter

van de lokale situatie en/of lopende (preventieve) supportersprojecten moeten de supporters zich melden op bijvoorbeeld het politiebureau,

ervan. Een gedragsaanwijzing kan worden opgelegd aan een verdachte

Wetenschap 2005.

voorwerpen, Militaire

een onherroepelijke uitspraak heeft gedaan binnen die 90 dagen.

Eenheid op de been

niet is gedagvaard en geen strafbeschikking is uitgevaardigd. Het

Kamerstukken II 2007/08, 28 684, nr. 119, p. 8.

is dus van belang dat de verdachte op korte termijn voor de rechter

<www.veiligheidbegintbijvoorkomen.nl/actueel/

en gillende sirenes

wordt gedaagd. Wanneer de officier een gedragsaanwijzing heeft

van politieauto’s en ambulances.”

<www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/31467_maatregelen_

Verlenging van deze termijn is niet mogelijk wanneer de verdachte

bestrijding>.

archief_2008/aanpak-voetbalvandalisme-en-ernstige-

gegeven, ligt het in de lijn der verwachting dat hij tijdens de zitting een voorwaardelijke straf zal vorderen met een bijzondere voorwaarde

overlast.aspx?cp=62&cs=16325>. 5

Kamerstukken II 2007/08, 31 467, nr. 3, p. 6.

die overeenkomt met de reeds gegeven gedragsaanwijzing. Dit kan

Handelingen I 2009/10, 34, p. 1484.

anders zijn in het geval de gedragsvoorwaarde door veranderde

Kamerstukken II 2007/08, 31 467, nr. 3, p. 7.

omstandigheden overbodig is geworden of wanneer de officier grond

Kamerstukken II 2007/08, 31 467, nr. 3, p. 18-20.

voor een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf aanwezig acht. Bij ieder van

J. Brouwer & J. Schilder, ‘Naar een voetbalverordening’,

Hierdoor wordt getracht aanhoudend hinderlijk strafbaar gedrag, dat

de gedragsaanwijzingen dient per geval, rekeninghoudend met de

in een bepaald gebied plaatsvindt, te voorkomen. Ten tweede is er

omstandigheden van het geval, de aard van de strafbare feiten en de

NJB 2010, p.1211.

De verbazing onder het publiek bleek groot toen een grootschaakmeester voor het eerst verloor van de computer. De computer bewoog zijn stukken met dezelfde precisie als de grootschaakmeester. Doordacht en verfijnd. De computer lijkt steeds ‘slimmer’ te worden en neemt vaker bezigheden van de mens over. Zo ook in het rechtspreken. Kunnen wij over een aantal jaren het gerechtelijke vonnis

tussenkomst bepaald door de computer. De brieven die de burgers op de

kennisbank kan ook worden gekoppeld aan een externe database

hoogte moeten brengen van de beslissing worden daarna automatisch

voor extra informatie. Met de gebruikersinput en de informatie komt

gegenereerd. Dit zijn relatief eenvoudige beschikkingen, een beperkt

het systeem tot een beslissing.

aantal objectieve gegevens behoeven te worden ingevoerd. Maar de computer is niet alleen op het gebied van eenvoudige beschikkingen

Veel voordelen, helaas ook veel invloed

en beslissingen geschikt. Ook ingewikkeldere zaken zoals de

Wij moeten ons als juristen afvragen of het toenemende computergebruik

boedelafwikkeling kan de computer berekenen en over beslissen.

binnen de rechtspraktijk een goede ontwikkeling is. De computer

Hiervoor is het systeem ‘Kwaliteits

neemt veel tijdrovende klusjes

systeem

Boedelafwinkkeling’

over. Zoals het eindeloos zoeken

(KBA) in het leven geroepen. Dit

in bronnen en dossiers. Al die

is een programma dat veel in de rechtspraktijk wordt gebruikt en

verwachten in binaire getallen?

de notaris ondersteund bij zijn werk. Uit onderzoek blijkt dat het

“Een computer ‘weet’ niets totdat de mens hem

nu makkelijk toegankelijk met de zoekfunctie. Duizenden bestanden kunnen er worden opgeslagen op één usb stick. Naast de vele

programma bijdraagt aan een betere rechtspraktijk.2 Een heel

dossiers en vele informatie zijn

programmeert.”

informatie die je op de computer

Verschillende talen

wil zeggen dat de jurist steeds meer gebruik maakt

ander voorbeeld van een systeem

Binaire getallen zijn de getallen 0 en 1. De computer

van de computers. Niet alleen door het digitaal

is het ‘Online Dispute Resolution’

deze informatie te delen met

kan deze getallen op ontelbaar verschillende

invoeren van gegevens in programma’s, maar ook

(hierna: ODR), een vorm van

anderen. De informatie kan sneller

manieren combineren en structureren en creëert

door de computer te laten beslissen en recht te

arbitrageschilbeslechting.

zo zijn eigen taal, de computertaal. In deze taal

laten spreken. In dit artikel zal ik mij richten op de

schillen tussen partijen worden zonder tussenkomst van de rechter

Dit zijn positieve ontwikkelingen en zorgen voor efficiëntie binnen het

kunnen computers over de hele wereld op elk van

zijde van rechtsinformatica.1

door dit systeem online opgelost. Websites zoals Ebay maken al

rechtssysteem. Mensen zijn echter geneigd om een computersysteem

gebruik van een vorm van ODR ingeval de verkoper en koper een

te snel te vertrouwen. Volgens het ‘Elibiration Likehood Model’ (hierna:

geschil hebben.

ELM) kan een mens het advies dat hij krijgt via twee routes evalueren.

de dag met elkaar communiceren. De computer

Ge-

kwijt kan, is het ook makkelijker

worden verspreid en toegepast.

kent in tegenstelling tot de mensheid geen

De computer in het dagelijks leven

cultuurverschillen en doet geografische grenzen

De computer is in ons leven al aardig ingeburgerd

vervagen. De getallen op de computer dienen als

en heeft een plaats in ons dagelijks bestaan

communicatiemiddel, ze vervullen dezelfde functie

ingenomen die niet meer weg te denken is. Het

Hoe kan de computer rechtspreken?

als het alfabet bij mensen. Met letters creëren wij

internet met al zijn ongekende mogelijkheden is

Het

gaat op het uiterlijk van het advies.

woorden, die we vervolgens combineren om er

één van de vele ontwikkelingen die enorm sterk is

computer recht kan spreken. Dit

Bronnen worden niet gecheckt

zinnen van te maken. Het menselijk alfabet is niet

toegenomen in de afgelopen tien jaar. Vijfentwintig

blijkt uit de vele praktijkgerichte

en er wordt niet kritisch gekeken

zo uniform als de computertaal, omdat de mens te

jaar geleden bestond er überhaupt geen internet

experimenten en systemen. De

naar het advies (‘De dokter zegt

maken heeft met verschillende talen en culturen.

en nu is de hele maatschappij er afhankelijk van.

computer kan rechtspreken voor

het, dus het zal wel kloppen’). De

De computertaal lijkt daarom misschien ideaal,

Wanneer bijvoorbeeld het computernetwerk van

zover hij is geprogrammeerd.

centrale route houdt in dat men

toch kunnen wij de computer vaak niet begrijpen.

een ziekenhuis uitvalt, zijn er serieuze problemen

Een computer ‘weet’ niets totdat

over het advies oordeelt door de

De computer en de mens zijn verschillend. De ene

te verwachten. Onze maatschappij maakt dankbaar

de mens hem programmeert.

bronnen te checken en diverse

component communiceert met cijfers, de andere

gebruik van de hulp van de computer. Naast het feit

Een computer is daarom ook

argumenten te formuleren (‘Ik

met letters. De mens probeert de computer te

dat de computer zorgt voor ontspanning en vermaak,

niet objectief, maar zo subjectief

denk na over je advies, maar ik

begrijpen door programma’s te ontwikkelen die

neemt hij steeds meer taken van de mens over. Zo

als de programmeur hem heeft

kijk eerst zelf ook bronnen na’).

de computertaal voor mensen zichtbaar maakt. Dit

ook in een aantal gevallen het rechtspreken. Deze

geprogrammeerd. De computer

Juristen geloven te snel in het

is erg belangrijk omdat mens en computer steeds

ontwikkelingen zullen alleen maar meer toenemen.

kan beschikkingen produceren en

advies van de computer, zonder

meer met elkaar samen moeten werken. Zo ook op

Talloze beschikkingen, zoals de huursubsidie en

rechtspreken door bijvoorbeeld

zelf eerst bronnen te checken.

het gebied van rechtspreken: de computer neemt

de studiefinanciering worden zonder menselijke

een kennissysteem.

Hierdoor

Namelijk via de perifere route en

aangetoond

dat

via de centrale route. De perifere route houdt in dat men alleen af

heeft

computer

perifere overredingskracht.3 Dit

steeds meer taken van de jurist over. Een kennissysteem bestaat uit

is aangetoond door middel van

Informaticarecht en rechtsinformatica

drie onderdelen: het redeneer-

diverse experimenten, waaronder

De computer is, globaal gezien, op twee manieren

mechanisme, de kennisbank en

het JURI experiment van de heer

van invloed op de jurist, namelijk op het gebied

de interface (een intermediair

Dijkstra uit het jaar 19984 (Jaap

waardoor twee systemen kunnen

Dijkstra is verbonden aan de

communiceren).

Rijksuniversiteit Groningen).

van de rechtsinformatica en op het gebied van het informaticarecht. Het informaticarecht behelst de nieuwe problemen die het toenemende gebruik van de computer binnen de rechtspraktijk met zich meebrengt. Denk hier bijvoorbeeld aan

Door Nine Bennink

JFV In Casu - september 2010 -

Redactioneel

Het vonnis in binaire getallen

“De computer en de mens zijn verschillend.”

interface

communiceert met de gebruiker, waardoor de gebruiker gegevens ik kan voeren. Het redeneer-

In dit experiment werd een aantal juristen

een

casus voorgelegd

toenemende vragen over privacy, cybercrime,

mechanisme combineert de ingevoerde gegevens met de gegevens

met de pogingsleer uit het strafrecht. Deze leer kent een objectieve

virtuele kinderpornografie, hacking, enzovoorts.

uit de kennisbank, dit is de interne opslag van informatie, hetgeen

en een subjectieve kant. Om tot een eerlijke en correcte conclusie te

Het andere gebied is de rechtsinformatica, hetgeen

waardoor er een beslissing wordt genomen door het systeem. De

komen moeten zowel de objectieve, als de subjectieve kanten worden

Gevonden: Menno van Essen (m/ ) de twee verschillende talen. De computer kan de jurist ondersteunen en helpen door routineklusjes over te nemen. Ook kan hij echter de ingewikkelde rechtsprekende praktijken overnemen.

Fouten maken Door de overredingskracht van computers lopen juristen het risico fouten te maken, doordat zij soms een fout of onvolledig advies van de computer krijgen. Hier moeten wij gezamenlijk voor hoeden. Waar mensen zijn, worden fouten gemaakt. Ook is foutloos programmeren bijna niet mogelijk. Om die reden moet het advies van de computer goed worden bekritiseerd. Als jurist moeten we nadenken over oplossingen dat de computer niet de eindbeslisser, maar slechts een ondersteuning voor de jurist is. Een aantal oplossingen zijn bedacht om dit te realiseren. Zo zal de jurist er bij moeten worden betrokken wanneer het systeem geprogrammeerd wordt. Een andere oplossing is om juristen extra te scholen, zodat zij met de centrale route van het

ELM om leren gaan. JFV In Casu - september 2010 -

Conclusie De computer neemt van ons als mensheid steeds meer taken over. Hierbij hoort ook rechtspreken. Via twee verschillende wegen druppelt de wereld van ICT ons rechtsysteem binnen, namelijk via rechtsinformatica en informaticarecht. De computer kan gestructureerde en heldere formuleringen maken door bijvoorbeeld kennissystemen. Menselijke input is vereist. Ook menselijke kritiek is vereist op het advies van de computer. We moeten streven naar kwaliteitsverbetering en de gevaren van de rechtsprekende computer

Specialist Vervoerrecht en Cultuurkameleon. We zochten iemand voor vervoerrecht. Menno was in beeld, maar had zijn zinnen op Europees recht gezet. Internationale cultuurverschillen hadden hem tijdens zijn ‘expatjeugd’ enorm geboeid. Na een Master Europees Recht en tweetalige stage wilde hij niets liever dan dit in de praktijk te brengen. Ideaal voor ons, want wat hij nog niet besefte was dat vervoerrecht zich vaak tot ver buiten de landsgrenzen uitstrekt.

kunnen zien. De juridische opleiding zal meer moeten bieden om met het advies van computers om te kunnen gaan. Wees vooral kritisch meegewogen. De computersystemen waren eenzijdig geprogrammeerd

en gelukkig. Kritisch op het advies, toch gelukkig op het feit dat de

waardoor het ene systeem de objectieve pogingsleer toepaste en de

computer vervelende klusjes overneemt. Menselijke interactie met

ander de subjectieve pogingsleer. De centrale vraag die in dit experiment

het recht blijft daarom belangrijk. De wereld van het recht wacht

onderzocht werd was: Is de verdachte strafbaar? Uit de resultaten bleek

zijn toekomst af en zal vooruit moeten kijken naar de ontwikkeling

dat de juristen zich in hoge mate lieten beïnvloeden door het advies van

die voorlopig niet stopt, de rechtsprekende computer. Een vonnis in

de computer, wat leidde tot schokkende resultaten en totaal verkeerde

binaire getallen zal er waarschijnlijk niet komen, maar men dacht ook

antwoorden. Met dit experiment kan men aantonen dat de computer

dat een computer nooit een grootschaakmeester kon verslaan. Zal het

grote invloed heeft en dat wij ons te makkelijk door de machine laten

ooit zover komen dat in de meervoudige kamer naast twee menselijke

overhalen. Dit is een gevaarlijke ontwikkeling als de computer het

rechters ook een computer staat met een toga aan? @

verkeerde advies geeft. Zeker ook op het gebied van rechtspraak.

Kwaliteitsverbetering De computer kan de kwaliteitsverbetering van de rechtspraktijk ten

goede komen, mits de computer goed geprogrammeerd is. Wanneer dit niet het geval is, zal de computer eerder een stoorfactor voor de kwaliteitsverbetering zijn binnen de rechtspraktijk. Ook moet de

J.J. Dijkstra & C.N.J. de Vey Mestdag, Ict in de rechtspraktijk, Den Haag : Boom juridische uitgevers 2005, p. 17-19.

computer goed met de jurist moeten kunnen communiceren, ondanks

C.N.J. de Vey, Nuttige slaven of dominante meesters over het notariaat en de voorwaarden voor een betrouwbare

Dijkstra, J.J., Legal knowledge-based systems: The blind leading the sheep?, International Review of Law, Computers & Technology, 15 (2), 2001, p. 119-128.

is vereist.”

Nysingh is een bedrijf van karaktervolle specialisten. Alleen de wet is bij ons standaard. Voor de rest krijg je alle ruimte om buitengewoon te zijn. Klinkt dit goed en kennen wij elkaar nog niet? Laat je dan vinden via werkenbijnysingh.nl

de onvermijdelijke introductie van kennissystemen in invoering, Nijmegen: Ars Notariatus 2002.

“Menselijke input

“Dezelfde week nog zaten we achter een gestolen megajacht aan dat ergens in Turkije moest liggen. Zo Europees had ik het bij Europees recht niet gekregen denk ik. Actie is hier dagelijkse kost. Nysingh zette me op het goede spoor; zowel rechtsgebied als kantoor bleken een schot in de roos. Bovendien hangt er een prettige, losse sfeer. Je leest vaak dat kantoren expliciet aandacht besteden aan ‘worklifebalance’. Maar dat zit hier gewoon in de natuur.”

Dijkstra, J.J., On the use of computerised decisions aids. An investigation into the expert system as persuasive communication? (proefschrift Groningen 1998).

Nysingh. De juiste jurist op de juiste plek.

Column Door Bart Nawijn

Regels zijn regels…? Het is een donkere avond in 1940. Jan Mollema besluit zijn hond

Student and the city Door Marianne Gerdes

Bezuinigingen in het onderwijs; de tweede studie Iedereen weet zo langzamerhand dat de overheid flink gaat

uit te laten. Het is een ritueel dat hij iedere avond herhaalt. Een fijn

bezuinigen in het onderwijs. In dit artikel wordt één van de

moment aan het einde van de dag met zijn trouwe Loebas aan de

bezuinigingen besproken waar zowel universitaire studenten als

zijde. Maar de laatste tijd is zijn nachtelijke ritueel minder zorgeloos

hbo-studenten mee in aanraking zullen komen. Ik doel hierbij op een

dan vroeger...

wijziging van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (hierna: WHW). Het volgen van een tweede studie zal op

Er lopen namelijk Duitsers rond die beweren dat het

school leert. Maar wat als verzetshelden de regeltjes

verboden is om ’s avonds over straat te lopen. Tot

hadden nageleefd? Wat als William Wallace, Nelson

deze avond was hij nog geen Duitse agent tegenge-

Mandela of Martin Luther King dit hadden gedaan?

komen, maar als de heer Mollema zijn eigen straat

Dan hadden zij nooit voor hun vrijheid kunnen vechten

inslaat, schijnt er ineens een felle zaklamp in zijn

en voor de vrijheid van vele anderen. En daarom is

ogen. ‘Wat doet u hier!? Weet u het dan nog niet

het zo krom dat de grootheden van vroeger later pas

van de nachtklok!?’. Eigenwijs reageert meneer

de waardering krijgen voor hun moed om de regels te

Mollema: ‘Ja, en daarom vroeg ik me af wat u in

breken. Het is dom en kortzichtig om iemand direct af

hemelsnaam voor een kabaal staat te maken?’. De

te schilderen als crimineel wanneer hij de wet over-

agent reageert: ‘Ich bin Waffen Abteilung!’. ‘Ja, En

treedt. Kijk eerst naar de situatie en beoordeel dan

ik ben zeker Mao Zedoeng!’ reageert Mollema. Na

pas of diegene fout zit.

grond van deze wetswijziging fors duurder worden. Hoe dat in zijn werk gaat en wat voor consequenties dit heeft voor de studenten zal hieronder nader worden besproken. Na het lezen van dit artikel zal het hopelijk wat duidelijker zijn welke consequenties deze wetswijziging nu eigenlijk met zich meebrengt.

deze opmerking wordt Mollema meegenomen. Wat er daarna gebeurt kunt u zelf bedenken. En waarom

Gelukkig wonen wij in een land waar over de meeste

hij meegenomen wordt? Meneer Mollema overtrad

regels goed nagedacht is en waar juiste gedachten

een regel en: ‘Regels zijn Regels!’.

achter zitten. Dit komt voort uit innerlijke bescha-

“Wat als William Wallace, Nelson Mandela of Martin Luther King de regels had nageleefd?”

ving. Onze overheid is inmiddels zo ver dat het ze

De wet

bijna lukt regels te maken die naadloos aansluiten

De regering is van mening dat studenten recht

tussen deze beide situaties niet veel verschil. We

op de behoeften van meer dan zestien miljoen

hebben op één bachelor opleiding en één master

zullen straks zien dat dit met de inwerkingtreding

mensen. Laten we hopen dat leiders van landen,

opleiding die bekostigd wordt door de overheid. Om

van de vernieuwde WHW wel het geval zal zijn.

waar niet ten gunste van het volk geregeerd wordt,

dit standpunt gestalte te geven wordt de Wet op het

ooit regels zullen vormen die bijdragen aan de

hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek per

Op dit moment kan een student zonder extra

levensstandaard van het volk. De manier waarop

1 september 2010 gewijzigd.

collegegeld te betalen een tweede studie volgen naast de eerste opleiding. Voor de eerste opleiding

de overheid van bijvoorbeeld burgers

De belangrijkste wijzigingen, voor studenten althans,

dient een student op grond van artikel 7. 43 lid 1

iedere vorm van meningsui-

hebben betrekking op het collegegeld. Studenten

WHW het wettelijk collegegeld te betalen, mits hij

ting en creativiteit ontneemt,

die een tweede studie willen volgen, tijdens of

of zij niet ouder is dan dertig jaar. Het wettelijk

is onmenselijk en niet van

na hun eerste studie, zullen namelijk te maken

collegegeld bedraagt momenteel € 1672,-. Dit bedrag

deze tijd. Misschien dat de

krijgen met het zogenaamde instellingscollegegeld.

wordt jaarlijks vastgesteld door de overheid. Op

Noord-Koreanen zich ooit aan

Dit collegegeld wordt niet, zoals het wettelijk

grond van artikel 7.48 lid 4 WHW is een student die

regels zullen moeten houden

collegegeld, jaarlijks vastgesteld door de overheid,

in hetzelfde studiejaar naast zijn of haar opleiding

die hen wél de mogelijkheid

maar wordt door de verschillende instellingen zelf

een tweede opleiding wil volgen, vrijgesteld van het

laat een vrij leven te leiden.

vastgesteld.1 Hoe en wanneer studenten hiermee te

betalen van collegegeld voor deze tweede opleiding.

maken krijgen, wordt hierna uitgelegd.

Er hoeft dus maar één keer een bedrag van

Noord-Korea

haar

Toegegeven, het bovenstaande is een extreem voorbeeld, maar ik probeer alleen maar aan te geven

Regels zijn inderdaad regels,

wat een stupide zin het is. Regels zijn regels… Ja, zo

maar deze uitspraak getuigt

De situatie

kennen we er nog wel een paar; peren zijn peren,

van een dosis stupiditeit

De vraag hoeveel collegegeld de student verschuldigd

Wanneer een student een tweede opleiding wil volgen

appels zijn appels, onrechtmatige daden zijn onrecht-

waar je bijna agressief van

is, hangt af van de situatie waarin een student zich

nadat hij of zij de eerste opleiding succesvol heeft

matige daden, ja is ja en nee is nee. Regels zijn inder-

wordt. Daarom zou ik iedere

bevindt. Er zijn twee verschillende situaties mogelijk.

afgerond, is de student ook voor de tweede opleiding

daad regels, daar is geen speld tussen te krijgen. Maar

autoriteit vriendelijk willen

In de ene situatie volgt een student gelijktijdig met

het wettelijk collegegeld van € 1672,- verschuldigd.

wie maakt ze en belangrijker nog; wat is de gedachte

verzoeken deze afgezaagde

zijn of haar eerste opleiding een tweede opleiding.

achter regels. Voordat je een regel accepteert, zou je

uitspraak nooit meer in de

er eerst eens over na moeten denken in plaats van

mond te nemen. Regels zijn

De andere situatie is dat een student, na zijn of haar

Zoals gezegd heeft het wijzigen van de WHW

hem klakkeloos na te leven. Het ‘regels zijn regels-

er om na te leven, maar niet

eerste opleiding te hebben afgerond, een tweede

belangrijke consequenties. Ook bij de gewijzigde

fenomeen’ wordt gezien als iets goeds, iets wat je op

wanneer ze fout zijn... @

opleiding wil gaan volgen. Momenteel bestaat er

WHW dient een onderscheid te worden gemaakt

€ 1672,- betaald te worden.

De situatie vanaf 1 september 2010

tussen studenten die gelijktijdig twee opleidingen volgen en studenten die een tweede opleiding willen volgen nadat de eerste

“De soep lijkt gelukkig niet

opleiding is afgerond. Vooral voor deze laatste groep studenten zullen de veranderingen belangrijke consequenties hebben.

Herbesproken

De Koppelingswet een kopje kleiner gemaakt

zo heet te worden gegeten

Voor studenten die gelijktijdig twee studies volgen en deze ook gelijktijdig afronden, heeft het inwerkingtreden van de gewijzigde WHW nauwelijks

als hij wordt opgediend.”

consequenties. In het gewijzigde artikel 7.45 lid 1 WHW staat dat een student die nog niet eerder een bachelor- of een mastergraad heeft behaald, het wettelijk collegegeld moet betalen. Wanneer de student

Door Annerose Muus

De Centrale Raad van Beroep (CRvB) heeft op 19 april 20101 voor het eerst een recht op noodopvang vastgesteld op basis van artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens

zich wil inschrijven voor een tweede opleiding, al dan niet aan dezelfde instelling, wordt hij of zij voor de tweede inschrijving vrijgesteld van het

verschuldigd. Dit geldt ook voor hbo-studenten die na afronding

betalen van collegegeld, aldus het gewijzigde artikel 7.48 lid 1 WHW.

van de hbo-opleiding een universitaire bachelor willen volgen. Voor hbo-studenten die een master op de universiteit willen volgen, is er

Nu kan het gebeuren dat een student met de ene opleiding eerder

geen probleem. Iedereen heeft immers recht op één bachelor- en één

klaar is dan met de andere opleiding. Wanneer de beide opleidingen

masteropleiding die door de overheid wordt bekostigd.

in hetzelfde studiejaar worden afgerond, is er geen man overboord. Wanneer de student de eerste opleiding met goed resultaat afrondt, dan

Het Bestuursakkoord

is de student voor het resterende deel van het studiejaar het wettelijk

De soep lijkt gelukkig niet zo heet te worden gegeten als hij wordt

collegegeld verschuldigd. Dit collegegeld is verschuldigd naar rato van

opgediend. Er is namelijk een Bestuursakkoord afgesloten tussen de

het aantal maanden dat de student nog moet studeren om de tweede

Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten (VSNU),

studie af te ronden op grond van het gewijzigde artikel 7.45 lid 6 WHW.

de HBO raad en de studentenorganisaties Landelijke Studenten

(EVRM). Dit geldt ook voor asielzoekers die al zijn uitgeprocedeerd en geen vaste verblijfstitel hebben. Maar hoe verhoudt deze uitspraak zich met de Koppelingswet en wat betekent de uitspraak voor gemeentes?

akkoord is afgesproken dat een student de gehele tweede opleiding

JFV In Casu - september 2010 -

Vakbond (LSVb) en het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO). In dit Pas wanneer iemand de beide opleidingen niet in hetzelfde studiejaar afrondt, zal hij of zij de financiële consequenties van de wijzigingen

kan volgen tegen een tarief dat niet hoger is dan het wettelijk

voelen. Op grond van het gewijzigde

collegegeld. Hiermee gaat het bestuursakkoord dus een stap verder

Context

artikel 7.46 lid 1 WHW is de student

dan de wet. De wet zegt immers dat na afloop van het studiejaar het

In Nederland woedt al geruime tijd een discussie

dan

instellingscollegegeld

instellingscollegegeld moet worden betaald. Voorwaarde is wel dat de

over de vraag of gemeentes illegalen hulp en

verschuldigd. De verschillende

student met de tweede opleiding moet zijn gestart voordat hij of zij de

huisvesting kunnen weigeren. Op grond van de

instellingen, dus de universiteiten en

eerste opleiding heeft afgerond.

Koppelingswet is dit wel de bedoeling: de Koppe-

het

hogescholen, bepalen afzonderlijk

lingswet, ingevoerd in 1998, moet vreemdelingen

de hoogte hiervan. Het is dus niet de

Het probleem met dit Bestuursakkoord is echter dat het gaat om een

uitsluiten van sociale voorzieningen. Dit beleid

overheid die de hoogte van dit bedrag

niet-bindende afspraak tussen de instellingen en studentorganisaties.

is tot stand gekomen teneinde een aanzuigende

20, eerste en zesde lid van de Wmo, waarin staat

vast stelt. Het instellingscollegegeld

Studenten kunnen hier dus geen rechten aan ontlenen. Demissionair

werking op vreemdelingen te voorkomen.2 In

dat iedereen die in Nederland woont toegang

moet minimaal het bedrag van het

minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Ronald Plasterk heeft

2006 is de Koppelingswet in artikel 8 van de Wet

heeft tot maatschappelijke opvang en versla-

wettelijk collegegeld zijn, maar zal

echter wel gezegd dat hij er alles aan zal doen om er voor te zorgen dat

maatschappelijke ondersteuning (Wmo)3 geïncor-

vingszorg wanneer de minister van Volksgezond-

in veruit de meeste gevallen vele

alle partijen zich ook daadwerkelijk aan dit akkoord zullen houden.

poreerd. In het tweede lid van dit artikel is nog

heid Welzijn en Sport (VWS) daartoe specifieke

malen hoger zijn. Dat het bedrag wat

Wat voor consequenties er verbonden zijn aan het niet naleven van

de mogelijkheid opgenomen dat per algemene

uitkeringen heeft vastgesteld. Bevestiging van

het akkoord is helaas onduidelijk.

maatregel van bestuur (AMvB) wordt geregeld

dit oordeel vond de rechtbank in de wetsgeschie-

dat gemeenten iets voor illegalen kunnen doen in

denis bij de totstandkoming van de Wmo. Hieruit

een student moet betalen in veel gevallen vele malen hoger zal zijn zal hieronder verduidelijkt worden met een voorbeeld. Een student uit Groningen studeert geschiedenis en doet de studie

Conclusie

noodsituaties. Een dergelijke regeling is echter tot

blijkt immers dat de landelijke toegankelijkheid

rechten er als tweede opleiding bij. Na zijn geschiedenisopleiding

Zoals we hebben gezien gaat er dus een boel veranderen met de komst

op heden niet tot stand gekomen. Op 20 oktober

van de in de Wmo genoemde voorzieningen alleen

succesvol te hebben afgerond, moet hij nog één jaar studeren om

van de gewijzigde WHW. Het volgen van een tweede studie gaat in

20094 oordeelde het Europees Comité voor Sociale

betrekking heeft op de legaal in Nederland verblij-

ook zijn rechtenstudie met goed gevolg af te ronden. Voor dit ene

sommige gevallen fors duurder worden. Gelukkig zal het kostenplaatje

Rechten (ECSR), naar aanleiding van een klacht

vende mensen.6

jaar zal hij dus het instellingscollegegeld moeten betalen. Voor de

voor het volgen van een tweede studie in lang niet in elke situatie hoger

van Defence for Children, dat het op straat zetten

rechtenopleiding in Groningen bedraagt dit € 6800,-, een behoorlijk

uitvallen. Mede dankzij het Bestuursakkoord kan een student rustig

van uitgeprocedeerde asielzoekers ten opzichte

De rechtbank heeft in aansluiting hierop vastge-

verschil dus met het wettelijk collegegeld.

twee studies tegelijkertijd volgen en hoeft hij of zij zich geen zorgen te

van kinderen in strijd is met het Europees Sociaal

steld dat maatschappelijke opvang in de Wmo

maken wanneer hij of zij met de ene studie eerder klaar is. Zoals het er

Handvest. Zij hebben namelijk een extra kwets-

niet is uitgezonderd van het koppelingsbeginsel

Sommige mensen zullen al bedacht hebben dat het betalen van het

nu naar uitziet zijn alleen studenten

bare positie. Eind april voegde de Centrale Raad

dat is neergelegd in de Vreemdelingenwet, zodat

veel hogere instellingscollegegeld gemakkelijk te omzeilen is. Wanneer

die na het afronden van hun eerste

van Beroep hier aan toe dat het niet bieden van

deze laatste wet het relevante toetsingskader

iemand een vak van de eerste opleiding net zo lang laat open staan

studie besluiten om nog een studie

opvang aan een dakloze Algerijnse verslaafde, die

biedt. Medische zorg kan weliswaar worden

tot hij of zij ook klaar is met de tweede opleiding, dan volgt diegene

te gaan volgen flink de dupe van dit

hangende zijn verzoek om een verblijfsvergunning

verleend aan vreemdelingen zonder verblijfs-

formeel gezien twee studies tegelijkertijd. Hij of zij hoeft dan alleen,

wetsvoorstel. In de overige gevallen

in Nederland mocht blijven, in strijd is met artikel

titel op grond van artikel 10, tweede lid van de

zoals we hierboven hebben gezien, het wettelijk collegegeld voor de

wordt, zoals reeds eerder vermeld,

8 van het EVRM.

Vreemdelingenwet. Dat uitgangspunt kan echter

eerste opleiding te betalen. Helaas is ook de regering zich bewust van

de soep niet zo heet gegeten als hij

dit gaatje in de wet. Momenteel staat dit gaatje nog open, maar vast

wordt opgediend. @

staat dat de regering dit zo snel mogelijk dicht gaat timmeren.2

volgens de rechtbank niet worden verbreed naar

Van een enge interpretatie van het koppelingsbeginsel…

maatschappelijke opvang, ondanks de poging

Enige jaren geleden was het koppelingsbeginsel

via het EVRM. De uitzondering van artikel 10,

die de belanghebbende daartoe had gedaan

Studenten die na afronding van hun eerste studie besluiten om nog

Kamerstukken II 2009/10, 32253, nr. C.

naar het oordeel van Rechtbank Amsterdam5 nog

tweede lid van de Vreemdelingenwet geldt voor

een opleiding te volgen komen er helaas bekaaid vanaf. Zij zijn dan

Kamerstukken I 2009/10, 31821, nr. C, p. 3.

een algemeen leidend beginsel, dat dan ook niet

opvang dus niet. Al met al slaagde daarom ook

kan worden doorkruist door het bepaalde in artikel

het beroep op het EVRM niet.

wel voor de gehele tweede opleiding het hoge instellingscollegegeld

Besluit Het CRvB heeft in navolging van het ECSR overwogen dat in artikel 8 EVRM het recht op noodopvang voor kwetsbare personen besloten

“Enige jaren geleden was het koppelingsbeginsel

ligt, ook voor uitgeprocedeerde asielzoekers. De vraag is hoe opeis-

“Kinderen en andere

nog een algemeen leidend beginsel”

kwetsbare personen

zoekers en wat de status is van de mensen die nu nog rechtmatig in de opvangcentra verblijven. Bepalend zal zijn hoe snel het beleid zal worden gewijzigd. Het kabinet is lang demissionair geweest en de bewindspersonen op Justitie drongen de afgelopen jaren juist

rapporten van oordeel dat de dakloze Algerijn, gelet op zijn

Eind april 2010 gaat de CRvB om: een asielzoeker die verkeert in

medisch geobjectiveerde gezondheidstoestand, tot de categorie

een medische noodsituatie heeft volgens het de CRvB naast medi-

van personen behoort die dient te worden beschermd inge-

aan op sluiting van noodopvanglocaties. Een echt wetsontwerp is

…naar een verdere nuancering..

sche zorg tevens recht op noodopvang. In deze zaak ging het om

volge artikel 8 EVRM. De gezondheid van de belanghebbende

JFV In Casu - september 2010 -

hebben in het

baar een recht op opvang is geworden voor uitgeprocedeerde asiel-

een uitgeprocedeerde, Algerijnse asielzoeker die een aanvraag tot

zou immers ernstig worden bedreigd wanneer hij verstoken zou

daklozenopvang had gedaan bij het College van burgemeester en

blijven van opvang. Naar het oordeel van de CRvB kan onder deze

lijkheid die al sinds 1 januari 2007 in het tweede lid van artikel 8

wethouders (hierna: College) van Rotterdam. Zijn verzoek werd afge-

omstandigheden niet in redelijkheid worden volgehouden dat

Wmo is geboden. Hierin zou hij de nodige beoordelingsgrenzen

wezen omdat hij rechtmatig in Nederland verbleef door zijn medi-

de weigering van toelating tot maatschappelijke opvang in de

voor gemeenten kunnen aangeven, zoals wanneer een persoon

sche noodsituatie en artikel 11 van de Vreemdelingenwet niet voor-

vorm van nachtopvang blijk geeft van een “fair balance” tussen

kwetsbaar is in de zin van de besproken rechtspraak en wanneer

ziet in opvang voor mensen die rechtmatig in Nederland verblijven.

de publieke belangen die betrokken zijn bij de weigering van die

Bovendien had hij enkele maanden eerder eenzelfde verzoek

toegang en de particuliere belangen van de Algerijnse asielzoeker

betekenis aan de omstandigheid dat de Chinese vrouw meewerkte

een leeftijdsmaximum voor kinderen die tot de groep kwetsbare

gedaan, waarvan de ongegrondverklaring reeds onherroepelijk was

om wel toegelaten te worden.

aan het verkrijgen van de benodigde documenten voor de terugkeer

personen behoren en bij ouderen aan het verplicht overleggen van

naar haar geboorteland.

een medisch dossier voor degenen die al uitgeprocedeerd zijn.

geworden. De Algerijnse asielzoeker ging in beroep en hoger beroep

De enige oplossing is dat de minister van VWS zo spoedig moge-

bescherming”

gemeentes te komen.

lijk een AMvB creëert die voorziet in deze problematiek, een moge-

JFV In Casu - september 2010 -

bijzonder recht op

er nog niet. Wat in de tussentijd gebeurt, lijkt voor rekening van de

niet. Zo zou men bijvoorbeeld bij kinderen kunnen denken aan

en wees daarbij op de winterse koude en de achteruitgang van zijn

…en nog een stapje verder

gezondheid die maakten dat sprake was van een medische nood-

Op 29 april 20107 heeft de rechtbank van Zutphen eveneens haar

Gemeentes vallen tussen wal en schip

voorwaarde voor recht op opvang is, dat illegale vreemdelingen

situatie en eveneens van nieuwe feiten en omstandigheden ten

oordeel gegeven in het voordeel van kwetsbare vreemdelingen en

De uitspraken van de CRvB en de rechtbank van Zutphen zetten de

aan hun vertrek meewerken. Het koppelingsbeginsel geldt dan niet

opzichte van de vorige aanvraag. Ter onderbouwing van dit stand-

het koppelingsbeginsel genuanceerd. De rechtbank heeft geoor-

gemeentes voor het blok. Gemeentes hebben namelijk een speci-

meer onverkort, maar kan dan ten minste nog wel serieus genomen

punt heeft hij goed onderbouwde medische rapporten overgelegd.

deeld dat een uitgeprocedeerde, Chinese asielzoekster en haar

fieke zorgplicht op grond van de Wmo om in bepaalde gevallen in

worden en als afschrikwekkend worden ervaren. @

Hij beriep zich op artikel 8 EVRM, waarin het recht op respect voor

eenjarige dochter het asielzoekerscentrum te Aalten niet hoefden te

opvang te voorzien.8 Wanneer het COa niet in opvang voor asiel-

het privéleven is vastgelegd.

verlaten. Het Centraal Onthaal opvang asielzoekers (COa) had een

zoekers kan voorzien, dan moeten de gemeentes een (op)vangnet

kort geding aangespannen om

bieden. Ingevolge de huidige rechtspraak gaat het hier nu ook om

De CRvB overweegt dat voorop

de moeder en haar kind uit het

opvang voor kwetsbare illegale personen, zoals asielzoekers die

CRvB 19 april 2010, LJN BM0956.

gesteld moet worden dat het

centrum te laten plaatsen, zodat

op grond van een medische noodsituatie in Nederland verblijven

Zie onder artikel 10, tweede lid, van de Memorie van

Europees Hof voor de Rechten van

ruimte kon worden gemaakt voor

en minderjarige kinderen. Dit terwijl het koppelingsbeginsel juist

Toelichting, Kamerstukken II 1998/99, 26 732, nr. 3,

de Mens het respect voor mense-

een wel rechtmatig in Nederland

verbiedt illegalen opvang te verlenen.

p. 22: “De vreemdeling die geen rechtmatig verblijf

lijke waardigheid en menselijke

verblijvende

vrijheid als “the very essence”

moeder wees op de nationale

De gemeentes vallen zo tussen wal en schip: enerzijds zijn zij

van het EVRM aanmerkt. Volgens

verplichtingen die de Neder-

afhankelijk van de verstrekkingen die zij krijgen van de minister van

de CRvB omvat het in artikel 8

landse overheid op zich heeft

VWS, anderzijds is deze het niet eens met onbeperkte opvang voor

Wet van 26 juni 2006, Stb. 2006, 351.

EVRM besloten liggende recht op

genomen door zich te binden

‘kwetsbare personen’ die uitgeprocedeerd zijn. Liever beoordeelt

ECSR 20 oktober 2009, klachtnr. 47/2008 (Defence for

respect voor het privéleven van

aan het Verdrag van de rechten

de minister namelijk de bijzondere gevallen individueel, zodat de

een persoon mede de fysieke

van het kind. Door de rechter

rechter niet teveel zaken naar zich toetrekt.9 Bovendien is voor een

en psychische integriteit van die

werd vervolgens vooral gekeken

dergelijke individuele beoordeling nog geen systeem ontwikkeld

persoon en is er mede op gericht

of de moeder in haar bestaan

maar moeten gemeentes wel de uitspraak van de rechter volgen

Kamerstukken II 2005/06, 30 131, nr. 29, p. 105.

de ontwikkeling van de persoon-

kon voorzien en zelfredzaam

om verdere strijdigheden met internationale verplichtingen te voor-

Rb. Zutphen 29 april 2010, LJN BM2856.

lijkheid van elk persoon met

was. De omstandigheden dat de

komen. Onduidelijk is daarom wat gemeenten concreet kunnen

F.M. Noordam, Socialezekerheidsrecht, Deventer: Kluwer

betrekking tot anderen te waarborgen. Dit artikel brengt tevens posi-

moeder niet kon lezen of schrijven, alleen de Chinese taal begreep

verwachten van een individuele beoordeling van hetzelfde minis-

tieve verplichtingen voor een staat met zich mee om dit recht effec-

en niet voor onderdak kon zorgen, waren daarbij voor de rechter

terie, dat de mensen waarover wordt gebeld eerst zelf op straat heeft

tief te waarborgen. Daarbij hebben kinderen en andere kwetsbare

voldoende om te concluderen dat de vrouw niet adequaat voor het

gezet. Die beoordeling zou toch al gedurende de asielzoeker zijn

nu/web/Actueel/Actueel-home/Artikel/Telefonische-

personen in het bijzonder recht op bescherming, aldus de CRvB.

kind kon zorgen. De rechter heeft daarom in het belang van het kind

verblijf in het centrum vastgesteld moeten zijn zodat hij simpelweg

hulplijn-voor-asiel-gemeenten.htm>.

In dit kader is de CRvB op grond van de specifieke medische

de opvang toch toegewezen. Overigens hechtte de rechter tevens

langer in het centrum mag verblijven?

Bovendien kan de minister op deze wijze regelen dat een cruciale

asielzoeker.

heeft, kan geen aanspraak maken op toekenning van verstrekkingen, voorzieningen en uitkeringen bij wege van een beschikking van een bestuursorgaan.”

Children International tegen Nederland). 5

Rb. Amsterdam 1 oktober 2008, LJN BG6531, r.o. 2.4.5. Dit in navolging van ABRS 28 maart 2007, LJN BA4652.

2008, p. 406-407. 9

Zie de nieuwssite voor gemeenten: <www.gemeente.

huis - en in het bijzonder de benoeming van haar leden voor de functie van het koningschap - zich niet goed lijkt te verhouden tot een aantal bepalingen in onze Grondwet, geldt er ook een vooral gevoelsmatig argument dat twijfel over de functie en noodzaak van dit instituut doet ontstaan. Is het koningshuis niet een blik terug in de tijd, is dit niet een achtergeraakt instituut en zijn deze nobiles niet enkel en

De staatsrechtelijke positie van onze koningin is al lange tijd onder-

alleen de nazaten van Willem van Oranje? Onze Vader des Vaderlands – na een hertelling in 2004 uitgeroepen tot ‘Grootste Nederlander

werp van discussie. In een niet mis te verstaan en overigens florerend

Aller Tijden’ – was ooit de initiator en leider van de Opstand tegen de Spanjaarden, de opstand die leidde tot de onafhankelijkheid van

betoog van prof. mr. Ulli Jessurun d’Oliveira wordt het staatshoofd het dringende advies gegeven per direct haar functie neer te leggen - te abdiceren zodra daar gelegenheid voor is, en in ieder geval haar rol in de regering en Raad van State op te geven.1 Naast de formele taken als Staatshoofd zet de Koning zich in voor de bevolking van het Koninkrijk der Nederlanden. De Koning heeft daarbij een samenbindende, vertegenwoordigende en aanmoedigende rol.2

de Republiek der Verenigde Nederlanden. Nu de politieke inmenging van deze adel binnen ons democratisch bestel niet eenvoudig te legi-

“Het grondwettelijk legitimeren van een erfelijke functie binnen een democratie lijkt misschien formeel

In artikel 1 van onze Grondwet (hierna: GW) is het algemeen discriminatieverbod neergelegd. Discriminatie wordt hier verboden binnen het ruim opgemeten kader ‘op welke grond dan ook’. Het anti-discriminatiebeginsel lijkt hier met voldoende waarborgen omkleed. Wordt de positie van het koningshuis en de benoeming van de leden van het koningshuis voor bepaalde functies binnen ons staatsbestel nader bekeken, is dit echter klaarblijkelijke onzin. Door de huidige voorzitter van de Ondernemingskamer van het gerechtshof Amsterdam Peter Ingelse werd op dit artikel een beroep gedaan, toen hij blijk gaf van zijn interesse voor de functie van Koning der Nederlanden.3 De familie Ingelse blijkt niet over het juiste blauwe bloed te beschikken en is onder andere vanwege

“Daartoe zou het kader van de ministeriele

een antwoord op een dergelijk scheve

verantwoordelijkheid moet worden verlaten door het staatshoofd buiten de regering te plaatsen.”

dit gemis niet verkiesbaar voor de functie van Koning der Nederlanden. een antwoord op een dergelijk scheve situatie, maar is dit in materieel opzicht natuurlijk niet. Artikel 3

situatie, maar is dit in materieel opzicht natuurlijk niet.”

timeren is en zich slecht verhoudt tot de Nederlandse rechtsstaat, is het misschien tijd voor een constitutionele monarchie naar Zweeds voorbeeld: een staatshoofd zonder politieke macht. Het terugvoeren van de kostbare activiteiten van het koningshuis tot louter ceremoniële taken leidt zonder twijfel tot een meer heldere verhouding tussen monarch en rechtsstaat. Daartoe zou het kader van de ministeriele verantwoordelijkheid moet worden verlaten door het staatshoofd buiten de regering te plaatsen. Op de derde dinsdag van september leidt de post ‘Nederlands koningshuis’ vaak tot de nodige ruhring. De Belgische politicoloog Herman Matthijs, hoogleraar aan de Vrije Universiteit van Brussel, constateert

Door Pieter-Paul van Rhijn

Naast het gegeven dat de staatsrechtelijke positie van het konings-

dat het Nederlands koningshuis het op een na duurste koningshuis

JFV In Casu - september 2010 -

In Casu Rogat

Het Nederlands koningshuis: bestuurder of toneelspeler?

van Europa is, enkel de Britten zien een grotere post op hun begroting.5 Ook de saillante positie van ons koninklijk huis in fiscaal opzicht leidt vaak tot een vurige dialoog. Kostbare aangelegenheden als de Groene Draeck, privé-vliegtuigen en een vakantiehuis in Mozambique leiden niet bij een ieder tot een goed beeld van het koningshuis. Geluiden voor het aanblijven van het koningshuis zijn er ook absoluut. Deze ontbreekt het vaak aan een juridische grondslag. Zo zou onze koningin, een bepaalde verbondenheid onder het volk der Nederlanden creëren. Een vorst is er voor iedere Nederlander, en sleept ‘het Nederlandse volk’ door zware tijden van rouw. De baten van het koningshuis zijn vele malen hoger dan de kosten, is een ander veelgehoord argument. Een dergelijk betoog is echter lastig na te gaan. Een aantal staatsbezoeken per jaar moet bijdragen aan de diplomatieke en economische belangen van de Staat der Nederlanden. Het is niet eenvoudig te bepalen wat de daadwerkelijke opbrengsten zijn die kunnen worden toegerekend aan dergelijke activiteiten. In deze tijd lijkt er niet langer plaats voor de huidige positie en het takenpakket van de Koning en de leden van het koninklijk huis. Het aantreden van Willem-Alexander is een goede gelegenheid de bestuurlijk – politieke posities op te geven en deze te laten aan het volk der Nederlanden. Een erfelijke functie en democratie verdragen elkaar niet. De Grondwet is op dit punt incoherent. Het koningshuis

GW geeft aan: Alle Nederlanders zijn op gelijke voet

moet het politieke toneel verlaten en mag enkel nog figureren op de

in openbare dienst benoembaar. Het gegeven dat in

bühne van het vertegenwoordigend theater. @

het Rijk der Nederlanden toch alleen de leden van het Koninklijk Huis preferabel zijn voor de functie van Koning lijkt echter haaks te staan op bovenge-

Wenken aan de koning, NJB, 2010/23.

noemde bepaling. De Afdeling van de Raad van State

<www.koninklijkhuis.nl/Monarchie/Positie_en_rol_

redt zich enigszins gekunsteld uit deze kwestie door de voorzitter van de Raad van State uit te sluiten van

staatshoofd.html>. 3

het begrip ‘openbare dienst’.4 Ook is een zetel in

Zaaknr. 200608642/1, waarover d’O, de Volkskrant 14 juni 2007.

Een ander delicaat punt is het toestaan van een erfe-

de regering én tegelijkertijd het voorzitterschap van

ABRvS 6 juni 2007, LJN: BA6497.

lijke functie binnen onze Nederlandse democratie.

de Raad van State, nota bene het rechtsprekend en

H. Matthijs, ‘De Kostprijs van de monarchie in Europa’,

Het grondwettelijk legitimeren van een erfelijke

adviserend orgaan, een andere onhoudbare, eigen-

functie binnen een democratie lijkt misschien formeel

lijk nauwelijks te begrijpen situatie.

NRC Handelsblad, 26 januari 2010.

Menig student Nederlands recht kent Han Warmelink wel van de hoorcolleges van Staatsrecht. Al sinds 1986 is hij verbonden aan de sectie Staatsrecht van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Daarnaast is hij vanaf eind 2004 lid van de Noordelijke Rekenkamer. In dit kader kwam hij eind juni op het NOS journaal inzake het rapport ‘Blauwestad’. Bovendien is hij fervent klassiek zanger. Kortom: genoeg redenen om een kijkje te nemen achter de deur van

Het nut van waterschappen en provincies wordt de laatste tijd ter

de staf van de Rekenkamer overigens. Als rekenkamerlid verbind ik

discussie gesteld. Wat vindt u van deze discussie?

conclusies aan dat onderzoek die politiek bruikbaar zijn. Uiteraard

“Voor waterschappen geldt deze discussie in belangrijke mate en deze is

kan dan geen standpunt worden ingenomen over de vraag of op een

er eigenlijk wel altijd geweest: is het logisch dat het water wordt behan-

post bezuinigd zou moeten worden of niet, maar dit kan wel over de

deld als een aparte tak van sport, het is afgezonderd van andere belangen,

vraag waarom bijvoorbeeld de voorspelling dat veel westerlingen

en wordt behandeld door een apart openbaar lichaam? Aan de ene kant

naar het noorden zouden trekken, tegenviel. Dat vind ik zo leuk aan

is het natuurlijk vreemd dat men water anders behandelt dan andere

mijn functie bij de rekenkamer, dat je daadwerkelijk invloed kunt

belangen zoals grond en lucht. Maar aan de andere kant kent deze aparte

uitoefenen door in rapporten te zeggen wat efficiënt is en wat minder goed gedaan wordt.” Gedurende het eerste semester van 2002 verbleef u op Aruba als docent Staatsrecht aan de universiteit aldaar. Hoe kwam u erbij om in Aruba les te gaan geven en hoe heeft u Aruba ervaren? “De RUG heeft een connectie met de universiteit van Aruba en van 1997

totaal. Wat dat betreft ben ik

tot 2002 hebben wij daar tijdelijk het onderwijs overgenomen, terwijl Arubaanse docenten hier promotie-onderzoek verrichtten. In die tijd ben ik een half jaar in Aruba geweest. Dat was een heel leuke ervaring

Han Warmelink.

“Het gaat mij primair om het

meer dirigent dan solist.”

natuurlijk met het voordeel dat je in je eigen taal les kan geven. Je doet bijna alles hetzelfde als in Nederland, onderwijs en onderzoek, maar de context is totaal anders. De temperatuur is bijvoorbeeld veel hoger waardoor je niet zoveel kan doen op een dag, je wel leert relativeren en

plaats een historie, omdat ons land altijd door het water werd gedomi-

In 1993 bent u gepromoveerd op het proefschrift

“Het onderzoek inzake Blauwestad was gericht op

minder volplant. Het aantal studenten was ongeveer tachtig in totaal,

neerd. Dus ik vind dat deze discussie heel legitiem wordt gevoerd.”

‘Parlement en begroting’, een onderzoek naar de

hoe de uitvoering van de plannen is gelopen. Het

waardoor ik wat persoonlijker onderwijs kon geven. Al met al was het

“Voor provincies geldt dat natuurlijk ook een beetje. In de drie lagen

zeggenschap van de Staten-Generaal ten aanzien

onderzoek daarbij was tweeledig. Men wilde in de

een erg mooie en indrukwekkende periode - ook voor mijn vrouw en

van het Rijk, provincie en gemeente heeft de provincie als tussenlaag

van de totstandkoming van de Rijksbegroting. In

eerste plaats vooral weten of de publieke en private

dochters - en daarom gaan we deze zomer daar voor het eerst sinds

natuurlijk altijd problemen zich te profileren. Daar is ook kritiek op

welk opzicht is dit proefschrift voor uw verdere

samenwerkingsconstructie die was gekozen een

2002 weer heen.”

geuit. Een aantal jaren geleden publiceerde Klaartje Peters het boek

carrière van belang geweest?

doelmatige was. Het ging daarbij om een samen-

“Tot op de dag van vandaag ondervind ik gevolgen

werkingsconstructie van provincie, gemeentes en

Wat doet u in het bijzonder in uw vrije tijd?

middenlaag alles eraan doet om zichzelf groter te maken dan men

van het feit dat ik op dat onderwerp gepromoveerd

bouwbedrijven. Bij dat onderzoek moet je dan ook

“Een groot gedeelte van mijn leven vul ik eigenlijk met muziek. Ik ben

is. Je kan natuurlijk zo een laag afschaffen, maar er zijn altijd verbin-

ben. Ik zit nu dan ook vanwege mijn expertise bij

weten hoe het er in de bouwwereld aan toe gaat

klassiek zanger. Daarbij moet je dan vooral denken aan zeventiende

dingen nodig tussen het een en het ander. Bij afschaffing van het oude

de Noordelijke Rekenkamer, waar onderzoek wordt

en komen ondernemingsrechtelijke aspecten naar

eeuwse muziek. Die belangstelling is ouder dan het staatsrecht zou ik

systeem moet ook een nieuw systeem ingevoerd worden dat aanzien-

gedaan naar de doeltreffendheid en effectiviteit

voren. In de tweede plaats wilde men weten of de

maar zeggen. Ik geef ongeveer 55 concerten per jaar met ensembles

lijke kosten met zich mee kan brengen. Eigenlijk is dit daarom meer

van het provinciale beleid van de drie noordelijke

Provinciale Staten op de juiste wijze op de hoogte

en als solist en dat is voor mij een heel goede uitlaatklep om me zo

een cosmetische discussie die eeuwig gevoerd wordt.”

provincies. In principe staat deze functie wel ver

waren gebracht en bij dit onderzoek zijn uiteraard

met verschillende dingen bezig te houden. De muziek is natuurlijk een

‘Het opgeblazen middenbestuur’ waarin zij betoogt dat men in de

van mijn proefschrift af, want die gaat juist over

aparte wereld, en daar lopen ook – net als in de universitaire wereld -

Welke gedachtegang zit achter uw manier van lesgeven?

juridische en bestuurlijke aspecten, terwijl mijn

rare types rond. Maar dan met een andere oriëntatie. Met muziek valt

“Onderwijs is ontzettend leuk: als je wat meer kennis in huis hebt, kun

functie bij de Rekenkamer vooral beleidsmatig is.

geen droog brood te verdienen, maar de artiesten zijn wel ontzettend

je steeds meer dingen bij elkaar trekken en dat aan studenten door-

Ook wordt mij vaak gevraagd iets over mijn proef-

enthousiast. Ja, die zingerij heeft wel zijn charme en ik krijg er ontzet-

geven. En in combinatie met onderzoek is dat al helemaal geweldig. Je

schriftonderwerp te schrijven of te zeggen: door een

tend veel energie van. Thuis klagen ze natuurlijk wel eens, want dat

duikt met onderzoek net wat dieper in de stof, waardoor je steeds meer

dissertatie-onderzoek word je namelijk specialist

zingen is altijd ‘s avonds en in het weekend.”

nieuwe verbanden kan leggen. Lesgeven vind ik een heel aantrekkelijk

en er zijn maar enkelen die over het desbetreffende onderwerp kunnen meepraten.”

“Je duikt met onderzoek net wat

land en Drenthe voeren beleid in de drie noordelijke provincies. Als Noordelijke Rekenkamer leveren wij op hun verzoek rapporten en trekken conclusies over de doelmatigheid en efficiëntie van het gevoerde beleid. Op allerlei terreinen doen we hierbij onderzoek. We hebben bijvoorbeeld rapporten uitgebracht over de jeugdzorg, het mobiliteitsbeleid, de toerismebevordering en over het grootschalige project ‘Blauwestad’. Dat laatste is natuurlijk een

of het nu met de muziek is of met het onderwijs. Het gaat mij daarbij primair om het totaal. Wat dat betreft ben ik meer dirigent dan solist. Als ik een muzikale klus krijg, lees ik eerst de gehele partituur door

Wat doet u precies bij de Noordelijke Rekenkamer? “De drie Provinciale Staten van Groningen, Fries-

aspect van dit vak. Nu sta ik natuurlijk sowieso graag op het podium,

dieper in de stof,

om de spanningsboog te begrijpen. Zo gaat dat ook met schrijven:

waardoor

bij elkaar komen. Ik denk dat ik ook zo lesgeef: om studenten een juist

je steeds meer nieuwe verbanden kan leggen.”

een rapport van de Rekenkamer bestaat uit allerlei bouwstenen die tijdsbeeld te geven en de juiste verbanden te laten leggen, moet je de gehele tijdlijn schetsen.” @

Han Warmelink

politiek gevoelig onderwerp, omdat dat project de

Han Warmelink in zijn kamer bij de sectie Staatsrecht (14/303),

provincie meer geld heeft gekost dan verwacht, het

staande voor een stellage gevuld met Staatsbladen van begin

niet op tijd is afgekregen en gedeeltelijk niet echt

twintigste eeuw.

een succes is geworden.”

Door Annerose Muus

staatsrechtelijke aspecten van belang. Het echte onderzoek doet

JFV In Casu - september 2010 -

Achter de deur van

De work & life balance van Han Warmelink

Napoleon: “Frankrijk heeft mij meer nodig dan dat ik haar nodig heb.” Lodewijk:“Ik zou een vijand moeten zien in iedereen die, met geweld, datgene wil veranderen dat is vastgesteld door het algemeen geaccepteerde recht.” Twee Bonapartes, twee fascinerende persoonlijkheden met hetzelfde bloed, twee mannen die zo dichtbij en toch zo ver van elkaar staan. Twee broers...

“Pas na de Tweede Wereldoorlog kwam men tot de conclusie dat de Code Civil enigszins gedateerd was en werd er een succesvolle herziening uitgevoerd.”

De vader van de dan achtjarige Napoleon en zevenjarige Lodewijk sterft in 1785. Als jonge pubers verlaten de broers hun geboorte-eiland Corsica en zoeken scholing op het vasteland. Napoleon blijkt

Door Bart Nawijn

een militair in hart en nieren, terwijl Lodewijk oorlog verafschuwt en zich vooral ontplooit als authentiek

grondwet. In de Bataafse Republiek zijn grote Franse

van de Fransen uit zeven verschillende gewesten met

intellectueel. De enorme karakterverschillen leiden

invloeden te bespeuren, maar pas toen Napoleon

elk een eigen rechtssysteem. De Code Civil maakte

tot grote conflicten tussen de twee. Dit wordt met

de Republiek veranderde in een Koninkrijk en zijn

een einde aan deze verdeeldheid in het recht. Toen

name zichtbaar wanneer Napoleon eigenhandig de

eigen broertje tot koning uitriep, werd het Franse

de Fransen verslagen waren en zich terugtrokken

Franse regering verjaagt en hiermee heel Frankrijk

overwicht echt groot. Met het oog op zijn grote rijk en

uit Nederland, wilden de Nederlanders uiteraard

en haar koloniën, waaronder De Bataafse Repu-

het behouden en uitbreiden ervan, droeg Napoleon

een eigen wetboek, maar terug naar de provinciale

bliek, onder zijn macht krijgt. In 1806 doopt hij de

zijn broertje op de dienstplicht in te voeren en het

rechtssystemen was niet meer mogelijk. Om toch tot

Republiek om tot het Koninkrijk Holland en kroont

land zoveel mogelijk te ‘verfransen’. Lodewijk, een

een eigen wetboek te komen werd de Code Civil tot

zijn broertje Lodewijk tot Koning. Napoleon beveelt

zelfdenkend en eigenzinnig intellectueel, wilde

de Tweede Wereldoorlog meerdere malen herzien.

zijn broertje de dienstplicht in te voeren en zoveel

liever eerst de Nederlandse cultuur tot in detail

Tot groot ongenoegen van veel Hollanders bleek,

mogelijk een Franse samenleving te stichten in de

bestuderen, om vervolgens de juiste bestuurlijke

na iedere herziening, de oorspronkelijke Code Civil

beslissingen te nemen die naadloos aansloten

beter te zijn dan de gewijzigde wetboeken. Pas na

op de wil van het volk. Dit maakte hem gehaat bij

de Tweede Wereldoorlog kwam men tot de conclusie dat de Code Civil enigszins gedateerd was en werd er

Napoleon Bonaparte

‘Lage Landen’. Lodewijk denkt hier op zijn zachtst gezegd anders over. Hij wil eenheid creëren in een verdeeld koninkrijk door begrip te tonen voor de

samen te werken. De machtsbeluste Napoleon is

zijn broer, maar populair bij het Nederlandse volk.

Hollandse cultuur en door met de Nederlanders

het hier uiteraard niet mee eens en laat zijn broertje

Voorbeelden van zijn weloverwogen Koninklijke

in 1810 aftreden.

besluiten zijn: opdeling van Nederland in tien

een succesvolle herziening uitgevoerd. Deze leidde Lodewijk Bonaparte

pas laat in de twintigste eeuw tot ons huidige BW.3

departementen, de plicht voor een burgemeester

“Met waardering

Ondanks de korte regeerperiode van Lodewijk en de

om benoemd te worden door de Koning en het opzetten van een

Conclusie

zeer dominante aanpak van Napoleon, is er in het

rampenfonds. Ook wilde hij per se een inburgeringscursus volgen om

Het is bijzonder om te zien hoe de nauwelijks op elkaar lijkende

Nederland van nu een gigantische invloed te zien

de Nederlandse cultuur zo goed mogelijk te kunnen begrijpen. Hier is

gebroeders Bonaparte twee eeuwen geleden al ideeën uitvoerden,

op maatschappelijk en rechterlijk gebied, die te

de huidige inburgeringscursus voor allochtonen uit voortgevloeid.1

waar wij nu de vruchten van plukken. Dankzij de gestructureerde, gedisciplineerde en doortastende mentaliteit van Napoleon hebben

danken is aan de gebroeders Bonaparte. Zo voorzichtig en genuanceerd als Lodewijk te werk ging, zo rigoureus

wij allen een familienaam en kunnen we gebruik maken van een goed

Maatschappij, recht & de gebroeders Bonaparte

en onbeschoft bestuurde Napoleon het rijk. Hij voerde goede dingen

samengesteld Burgerlijk Wetboek. Met een open, Hollandsgezinde,

in, maar de manier waarop hij dat deed stuitte veel Nederlanders

begripvolle denkwijze heeft Lodewijk voor meer eenheid, cultuur en

dienen wij terug

Nederland was eind achttiende eeuw behoorlijk

tegen de borst. Napoleon bracht nieuwe maten in, zoals de meter en

intellect gezorgd in ons prachtige land. Met waardering en dankbaar-

verdeeld. De Republiek bestond uit zeven, door

de kilogram. Hij zorgde ervoor dat iedere Nederlander verplicht werd

heid dienen wij terug te denken aan de gebroeders Bonaparte. @

te denken aan

stadhouders bestuurde, gewesten, die elk een grote

zich in te schrijven bij de burgerlijke stand, waarvoor men een familie-

mate van vrijheid hadden. Na de inval van de Fransen

naam nodig had. Uiteindelijk lukte het hem ook de dienstplicht in te

de gebroeders

werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

voeren.2 Ondanks een compleet verschillende aanpak hebben beide

ingeruild voor de Bataafse Republiek, die zo goed als

broers op maatschappelijk gebied veel bijgedragen aan de Neder-

afhankelijk was van Frankrijk. Om het Franse rijk zo

landse beschaving.

en dankbaarheid

Bonaparte.”

overzichtelijk en krachtig mogelijk te houden werd

1 2

gestreefd naar een zo groot mogelijke eenheid binnen

Op het gebied van recht heeft de Code Civil, ten tijde van Napoleon

de pas veroverde gebieden. De Fransen vervingen

genaamd: Code Napoleon, verreweg de meeste invloed gehad op ons

de Statenbond van de Zeven Nederlanden door

hedendaagse rechtssysteem. In de eerste plaats zorgde het boek voor

een Eenheidsstaat en gaven Nederland zijn eerste

rechtseenheid. Zoals eerder vermeld, bestond Nederland voor de komst

Vincent Loosjes, Lodewijk Bonaparte: de koning van Holland, Amsterdam: Van Looy 1888, p. 25-53. Alan Schom, Napoleon Bonaparte, A life, New York: Harper Collins 2001, p. 25-128.

Barend Nieuwenhuizen e.a., Bonaparte en de algemene vrede, Gent: 1802, p. 101-122.

JFV In Casu - september 2010 -

Personae

Lodewijk en Napoleon Bonaparte

Het fenomeen staken bestaat al tijden en wordt door werknemers

uitzondering op de geoorloofde acties staat vermeld in artikel 31 ESH. Indien rechten van een derde worden beperkt door een staking, kan

gebruikt als pressiemiddel tegen hun werkgever. Dit is echter niet

de ‘in beginsel geoorloofde staking’ alsnog als onrechtmatig worden

altijd een rechtmatige handeling geweest. In de tijd dat Napoleon

“De te leiden schade

nog de touwtjes in handen had in Nederland, gold er een coalitie-

kan worden gezien als een

verbod dat inhield dat werknemers niet mochten staken. Dit was

bedrijfsrisico.”

in dit artikel nader besproken.

worden gesteld aan een collectieve actie of wordt er bepaald dat het feit dat de werkgever in casu schade ondervond van de staking zorgde niet voor een kwalificatie als onrechtmatige daad. De Hoge Raad te bereiken. Het Hof werd dan ook in het gelijk gesteld en de actie werd niet als onrechtmatig gekwalificeerd. Dit arrest heeft ervoor gezorgd dat er in de latere rechtspraak vaker gebruik is gemaakt van artikel 6

het stakingsverbod aangehouden. Na deze periode is het stakings-

mer mag gaan met betrekking tot het staken. Deze grenzen worden

Middels deze kwalificatie als ‘derde’ kunnen er (enige) beperkingen

stelde dat het leiden van schade een evident gevolg was om het doel

in 1872 afgeschaft. Alleen in de oorlogsperiode van 1940 tot 1945 is

ling van het stakingsrecht zijn er grenzen aan hoe ver een werkne-

als een ‘derde’ in de zin van artikel 31 ESH (het huidige artikel G ESH).

als een onrechtmatige daad kan worden gekwalificeerd. Echter, het

geregeld in het toen geldende Wetboek van Strafrecht. Dit verbod is

recht zich pas echt gaan ontwikkelen. Maar ondanks de ontwikke-

gekwalificeerd. In het NS arrest heeft de Hoge Raad de NS aangemerkt

lid 4 ESH. De tweede en misschien wel de belangrijkste doorbraak is de erkenning van het stakingsrecht in het Europees Sociaal Handvest (hierna:

De belangen van derden

ESH) in artikel 6 lid 4. Hierin staat: “De geoorloofdheid van een collec-

Dat werknemers in de meeste gevallen het recht hebben om te staken

tief optreden wordt, met inbegrip van het stakingsrecht, erkend indien

om betere arbeidsvoorwaarden te krijgen, wil niet zeggen dat er geen

deze gaat over de onderhandelingen omtrent arbeidsvoorwaarden.”

rekening gehouden moet worden met de impact die het staken kan

Dit verdrag is door Nederland in 1961 geratificeerd. Dit zorgde ervoor

hebben op derden. De ‘stakers’ moeten rekening houden met het

dat het Verdrag rechtstreekse werking kreeg en een ieder aan haar

effect dat de staking teweegbrengt. Mensen kunnen van een staking

inhoud verbindt ex artikel 93 Grondwet. Naar aanleiding van deze rati-

nadeel ondervinden doordat ze bijvoorbeeld een dag niet meer naar

ficatie is de jurisprudentie zich verder gaan ontwikkelen.

de huisarts kunnen. Geneigd wordt het stakingsrecht bij essentiële

Door Suzanne Oosterhoff

Staken: een recht of niet?

JFV In Casu - september 2010 -

Juridisch actueel

diensten eerder te beperken dan bij niet essentiële diensten. In het

Het NS arrest

belang van de volksgezondheid kunnen bijvoorbeeld stakingen van

Het lijkt alsof staken een grondrecht is, nu het al

druk op de werkgever wordt uitgeoefend. Het laatste

Een belangrijk arrest voor het stakingsrecht is het NS-arrest.3 In dit

het verpleegkundige personeel worden beperkt. Dit kan door bijvoor-

jaren wordt gebruikt door werknemers. Er is echter

element is het bereiken van een bepaald doel. Het

arrest waren de werknemers het niet eens met de plannen van de

beeld de stakingen wel toe te laten, maar alleen op bepaalde uren.

niets in de Grondwet geregeld. Nergens in de Neder-

kan bijvoorbeeld gaan om het uiten van gevoelens

Minister van Sociale Zaken om veranderingen aan te brengen in de

Verder is er in de rechtspraak bepaald dat derden kunnen vorderen dat

landse wetgeving is er een bepaling te vinden die

over een gebeurtenis of het niet tevreden zijn met

arbeidsvoorwaarden van het NS-personeel. Volgens het Hof waren

een dergelijke actie wordt verboden.5 In beginsel kan worden gesteld

stelt dat werknemers het recht hebben om het werk

bepaalde arbeidsvoorwaarden.1

deze acties niet onrechtmatig tegenover de

dat een staking een rechtmatige uitoefening

NS, ondanks het feit dat zij niet het eigen-

van een recht is en dat derden en werkgevers

neer te leggen bij ontevredenheid over bepaalde omstandigheden met betrekking tot de arbeid die

Indien er aan de hand van deze elementen kan

lijke ‘doelwit’ van deze acties waren. De

de te leiden schade op de koop toe zullen

men moet verrichten. Er zijn dan ook vele wegen

worden gesteld dat er sprake is van een staking,

Hoge Raad heeft vervolgens een oordeel

moeten nemen. Is de schade voor de werk-

door rechters bewandeld voordat er duidelijke

moet er worden gekeken of de actie ook rechtmatig

gegeven. Het feit dat de acties eigenlijk

gever echter niet proportioneel (meer) dan

lijnen waren aan te brengen in het recht tot staking.

is ten opzichte van de werkgever. Zoals gezegd is

niet tegen de werkgever waren gericht

kan de staking worden verboden.

Er kan worden gesteld dat het ‘stakingsrecht’ echt

het recht tot staken rechtersrecht. Bij de eerste

maar tegenover de overheid, verhinderde

het recht van de rechter is geworden. Rechters

stakingen, die rond 1872 werden georganiseerd,

de werking van artikel 6 lid 4 ESH niet.

In de rechtspraak is een maatstaf ontwikkeld

hebben het begrip staken middels rechtspraak een

hield de rechter zich nog niet bezig met de vraag of

Wanneer het gaat om een collectieve actie

wanneer men staking niet (meer) hoeft te

betekenis gegeven.

de staking een wanprestatie of een onrechtmatige

die zich richt tegen een beleid van de over-

dulden. Er wordt gekeken naar de zorgvul-

daad konden opleveren. Het werd gedoogd, mits

heid dat betrekking heeft op de arbeids-

digheid die er, op grond van artikel 6:162

Ook zonder een duidelijke definitie in de Neder-

men geen gewelddadige activiteiten ondernam

voorwaarden, valt het onder de werking

BW, in het maatschappelijk verkeer in acht

landse wetgeving zijn er drie elementen die in alle

tegenover andere mensen die niets met de staking

van artikel 6 lid 4 ESH. Slechts wanneer

moet worden genomen ten aanzien van

opvattingen unaniem als kernelementen van het

te maken hadden. De eerste doorbraak in de recht-

de actie zich richt tegen het beleid van de

andere personen en goederen. Indien er een

staken worden gezien. Dit zijn: collectiviteit van

spraak kwam met het verschijnen van het Panhon-

overheid die een andere grondslag dan de

werknemers, het tijdelijk niet verrichten van arbeid

libco arrest in 1960.2 In dit arrest werd door de

arbeidsvoorwaarden heeft, is een dergelijke staking niet geoorloofd.

G ESH plaatsvindt, is een beperking van het stakingsrecht noodzake-

en het bereiken van een bepaald doel. Collectiviteit

Hoge Raad bepaald dat het staken van het werk

Het gaat dan om een zuiver politieke staking, welke niet is toegestaan

lijk. Gaat men echter door met staken, dan levert dit een onrechtmatig-

duidt erop dat het niet om een individueel conflict

door de werknemers een wanprestatie opleverde

in Nederland. Verder werd er door de Hoge Raad gesteld dat niet

heid op jegens deze derden of een werkgever. Voorts moet er worden

gaat. Het gaat om de gezamenlijke gedachte om een

en geen onrechtmatige daad. Het oproepen tot

alleen het neerleggen van het werk onder de werking van dit artikel

gekeken naar de proportionaliteit. De rechter moet beide belangen

bepaald doel te bereiken. Meestal worden stakingen

staking door de vakbonden werd wel als onrecht-

valt, maar dat ook andere stakingsmiddelen zoals stiptheidsacties,

tegen elkaar afwegen en bepalen of de staking en de tengevolge

georganiseerd door een vakbond. Men kan er dan

matige daad gekwalificeerd. Zij waren immers

langzaamaan acties en stakingen per onderdeel van het bedrijf onder

daarvan geleden schade in proportioneel verband staat.6 Er zal echter

vanuit gaan dat het om een geoorloofde actie tot

degene die de werknemers tot deze wanprestatie

het recht tot staking vallen.4

wel eerst moeten worden vastgesteld dat de staking onder het bereik

staking gaat. De werknemers hebben niet de bedoe-

hadden aangezet. Sinds dit arrest is er dan ook

ling om ontslag te nemen bij het bedrijf. Het tijdelijk

een vaste jurisprudentielijn opgekomen in de

Maar ook al valt een dergelijke staking onder de werking van artikel 6

neerleggen van het werk moet er voor zorgen dat er

Nederlandse rechtspraak.

lid 4 ESH, dan kan het nog zo zijn dat de staking niet geoorloofd is. De

inbreuk op basis van deze normen in artikel

van artikel 6 lid 4 ESH valt. Bij de beoordeling van de proportionaliteit zal de rechter vooral kijken

Overzicht

JFV Katern naar de schade die derden zullen leiden. Omdat de werkgever niet onder deze derde

â&#x20AC;&#x153;Er kan dan ook

valt, zal in beginsel de door de werkgever te leiden schade niet zwaar meewegen. De te leiden

worden gesteld dat

schade kan worden gezien als een bedrijfsrisico. Dit is alleen

@ Voorwoord voorzitter JFV Groningen @ Fotopagina

het stakingsrecht echt

anders indien het bedrijf een dergelijke grote schadepost heeft dat een deel van de Nederlandse economie hieronder leidt. Bij het beoor-

recht van de rechter is

delen van de schade van een derde gaat het om de ontwrichting die de staking met zich mee brengt. Hierbij kan men denken aan de situatie

geworden.â&#x20AC;?

dat mensen niet meer op hun werk kunnen komen. De werkgevers van

@ Activiteitenoverzicht

deze mensen worden zo ook gedupeerd. Is de schade voor de werkgever dan groter dan de belangen van de werknemers die zij willen bereiken met het staken, dan zal de rechter de staking niet proportio-

Tegenactie van de werkgever

staking niet in de wet is vastgelegd, maar is gebaseerd op het Euro-

Hoewel er kan worden gesteld dat de werkgever een zeer lijdelijke

pees Sociaal Handvest, wat door Nederland is erkend. De verdere

positie inneemt wanneer zijn werknemers gaan staken, is er wel een

omlijning van de rechtmatigheid bij het staken moet door de rechter

tegenactie mogelijk. Het gaat dan om uitsluiting, ook wel tegenstaking

worden ingevuld aan de hand van de eisen die gelden bij een onrecht-

genoemd. Dit houdt in dat de werkgever de werknemers schorst van

matige daad. Zoals is aangegeven wordt er vrij soepel opgetreden ten

zijn verplichtingen als werknemer, maar dat de arbeidsovereenkomst

aanzien van deze onrechtmatigheid en worden stakingen dan ook niet

zelf blijft bestaan. Er moet echter wel met grootse voorzichtigheid

snel verboden. Het feit dat de werkgever schade leidt is geen reden

worden opgetreden, omdat het al snel kan leiden tot een civielrech-

om de staking te verbieden. Slechts bij zeer grote gevolgen zal de

telijke onrechtmatigheid. Het moet gaan om een onhoudbare situatie

rechter tot het (gedeeltelijk) verbieden van de staking overgaan. Het

voor de werkgever door de staking van de werknemers.

enige middel dat de werkgever heeft, is de tegenstaking, maar ook dit

JFV In Casu - september 2010 -

42 JFV In Casu - september 2010 -

het recht heeft te staken. Geconcludeerd kan worden dat het recht tot

neel achten en de staking verbieden.

middel moet met zeer grote voorzichtigheid worden toegepast. Er kan De werkgever hoeft geen loon door te betalen aan zijn stakende werk-

dan ook worden gesteld dat een werknemer een zeer grote vrijheid

nemers. De werkgever leidt immers grote schade door het neerleggen

heeft wat betreft het neerleggen van zijn werk om zo te staken tegen

van het werk. Het zou dan niet eerlijk zijn ook nog eens loon te moeten

verslechterde arbeidsverhoudingen. Maar ook al zijn deze stakingen

betalen voor de periode dat er geen werk wordt verricht. Er wordt

rechtmatig, niemand zal ontkennen dat het vervelend is als je na een

immers van de stakende werknemers ook niet verwacht dat zij vervan-

voetbalwedstrijd niet met de bus huiswaarts kunt keren of het afval op

gende krachten aanbieden.

straat blijft liggen stinken. @

Er moet wel worden gelet op het feit dat de werkgever niet individuele werknemers kan uitsluiten. Het gaat om een collectieve actie die dan ook collectief moet worden beantwoord door de werkgever. Hij kan

G.J.J. Heerma van Voss, Mr. C. Assers Handleiding tot

zich echter wel richten op bepaalde groepen. Bijvoorbeeld alleen de

de beoefening van het Nederlandse Burgerlijk recht.

stakende werknemers, alle werknemers van het bedrijf of alleen de

Bijzondere overeenkomsten. Deel 5, Deventer: Kluwer

werkwilligen. De mate van tegenstaking wordt bepaald door de mate

2008, p. 291.

van staking. Gaan de werknemers steeds verdere en hardere acties

voeren dan kan dit leiden tot een ontbinding van het contract. Echter,

HR 30 mei 1986, NJ 1986, 688 (NS).

de werkgever kan na de staking de werknemers weer een aanbod tot

Stiptheidsacties kunnen worden uitgelegd als het precies

HR 15 januari 1960, NJ 1960, 84 (Panhonlibco).

aanstelling doen. Hij is niet verplicht alle werknemers een aanstelling

op tijd komen van de werknemer op het werk en precies

aan te bieden. Dit speelt dan met name een rol bij vergaande acties

op tijd weer verlaten van het werk. Dit zorgt ervoor dat

door een bepaalde werknemer.7

er geen eigen tijd van de werknemer wordt benut door

Juridische Faculteitsvereniging Groningen

de werkgever. Er worden bijvoorbeeld geen overuren

Conclusie

gemaakt.

Hiervoor is uiteengezet wat de grenzen zijn voor werknemers met

HR 22 november 1991, NJ 1992, 508 (verpleegkundigen).

betrekking tot het staken.

HR 21 maart 1997, RvdW 1997, 74.

De kernelementen collectiviteit van werknemers, het tijdelijk niet

verrichten van arbeid, met een bepaald te bereiken doel zijn allen behandeld. Ook is er uiteengezet wanneer een werknemer nu precies

P. Zonderland, Recht en plicht bij staking en tegenstaking, Deventer: Kluwer 1974, p. 139 e.v. @

Algemene ledenborrel juni

De zomer voorbij Herfst. Enkele dagen geleden heeft dit seizoen een aanvang genomen en daarmee ligt de zomer nu definitief achter ons. Op het moment dat je deze In Casu leest, hebben we afscheid moeten nemen van de warmte, het groen en de vakantie. De tuinstoelen staan weer in de schuur en de terrassen in Algemene ledenborrel mei

Groningen zijn leeg gelopen. De JFV heeft voor de komende maanden echter

Algemene Ledenvergadering

Groninger Juristen Congres

Den Haag-reis

weer een vol programma met interessante activiteiten op de kalender staan

opdat we de zomer snel kunnen vergeten…

Voordat de zomervakantie begon, heeft op 17 mei de

Ook deze herfst bestaat er met de JFV geen reden om je

Algemene Ledenvergadering plaatsgevonden waar-

te vervelen. Van 6 t/ m 8 oktober trappen we af met de

in wij als nieuw bestuur geïnstalleerd zijn. Na de

Den Haag-reis en 1 november ben je van harte welkom

constitutieborrel van 1 juni en de algemene ledenborrel

in café de Keijzer waar de bestemming en het thema

op 7 juni volgden twee rustige zomermaanden waarin

van het Internationaal Studieproject bekend zullen

Groningen in diepe rust verkeerde. De JFV heeft zich

worden gemaakt. Hou de agenda in de weken daarop

daarentegen de gehele zomer actief ingezet om de

ook vrij want op 9 november kun je je de fijne kneepjes

eerste activiteiten van het nieuwe studiejaar tot een

van een goed sollicitatiegesprek eigen maken op de

succes te maken.

Sollicitatietrainingendag. Tot slot hopen we je te mogen

JFV In Casu - september 2010 -

JFV Katern

Kandidaatsbestuur

Algemene ledenborrel april Algemene Ledenvergadering

begroeten op de Debatdag, welke 30 november plaats Mede dankzij de commissie studiefaciliteiten heb je

zal vinden.

inmiddels je bestelde boeken kunnen ophalen op de boekenmarkten van 31 augustus en 1 september. Mocht

Graag verwelkomen wij jou op één van onze volgende

je nog niet alle benodigde boeken in huis hebben, dan

activiteiten. Voor de meest actuele informatie kun je

kun je deze met 10% korting bestellen op onze site en

natuurlijk terecht op www.jfvgroningen.nl.

twee werkdagen later afhalen bij de JFV Studiewinkel, Uurwerkersgang 8A. Tevens kun je hier gedurende het

Tot slot wil ik je veel succes wensen in de college-

hele jaar tussen 12:00 uur en 14:00 uur terecht voor

banken. Ik spreek de hoop uit dat je dankzij het

collegeaantekeningen en uittreksels.

activiteitenprogramma van de JFV de zomer snel hebt

Dies Natalis

kunnen vergeten en dat we de herfst met open armen Op 31 augustus stond de Facultaire introductiedag

kunnen begroeten!

op het programma. Dankzij de eerstejaarscommissie zijn de eerstejaars studenten wegwijs gemaakt op

Met vriendelijke groet,

en nabij het Harmoniecomplex en kunnen zij straks zonder problemen uit de startblokken komen. Het

Namens het 103e bestuur

weekend voorafgaand aan de eerste collegeweek vond

der Juridische Faculteitsvereniging Groningen,

het Rechten Introductiekamp plaats. Met het thema ‘Outlaws’ mochten alle deelnemers de wet voor één keer

Wiecher van Lingen

naast hun neerleggen en hebben zo’n 170 studenten

Voorzitter

elkaar beter leren kennen op Summercamp Heino.

Groninger Juristen Congres

21 September vond in the Great Piano’s een spetterend openingsfeest

plaats,

georganiseerd

door

eerstejaarscommissie. Met het thema ‘When I grow up’ stonden advocaten, artsen en piloten uit hun dak te gaan op de snelle beats van de DJ. Ben je benieuwd naar de foto’s? Neem eens een kijkje op www.jfvgroningen.nl.

Den Haag-reis

Internationaal Studieproject

Den Haag-reis

JFV Katern

Activiteitenoverzicht Hof van Groningen Wat zijn de consequenties van het doen van valse aangifte? De Debatcommissie organiseerde op 1 april in het Usva theater het Hof van Groningen waar deze vraag centraal stond. Aan de hand van enkele filmpjes werden de haken en ogen van dit interessante vraagstuk blootgelegd. Door middel van stemkastjes

Hof van Groningen

werd het zelfs mogelijk om je mening te delen met de aanwezigen en kon het debat op interactieve wijze plaatsvinden.

47 JFV In Casu - september 2010 -

JFV In Casu - september 2010 -

Den Haag-reis Elk jaar organiseert de JFV weer de gerenommeerde reis naar het politieke centrum van Nederland, Den Haag. Doordat de kosten voor de excursie zeer laag Internationaal Studieproject

zijn en het aanbod aan georganiseerde activiteiten indrukwekkend, is de animo

Dies Natalis

elk jaar weer groot. De Den Haag-reis vond dit jaar van 7 t/m 9 april plaats en was Cohen College Tour

wederom een groot succes.

Groninger Juristen Congres Hoe ver mag een werkgever gaan in het controleren van zijn personeel? Deze vraag stond centraal op 23 april op het Groninger Juristen Congres. Onder Cohen College Tour

leiding van dagvoorzitter prof. Zondag gingen verscheidene, gerenommeerde sprekers binnen het arbeidsrecht in op het privacyrecht op de werkvloer. Meer dan 170 studenten woonden het plenaire gedeelte in de Nederlandse Gasunie bij. Na een uitgebreide lunch vonden de workshops in Martiniplaza plaats. De dag werd afgesloten met een luxe diner in grand café &ZO.

Groninger Juristen Congres

Internationaal Studieproject Het recht houdt niet op bij de landsgrenzen. Daarom vertrokken op 25 april 30 studenten naar het kloppende hart van Amerika, New York om daar de facetten van het herstructureringsrecht te ontrafelen. In deze bruisende metropool werd onder andere een bezoek gebracht aan het Supreme Court, het Guggenheim Museum en de advocatenkantoren Stibbe en Loyens & Loeff. Het overvolle programma werd verder opgesierd met een decadent ritje door de straten van Manhattan in een Hummerlimousine. The ‘city that never sleeps’ heeft met de JFV op bezoek wederom geen oog dicht gedaan. @

Constitutieborrel

Overzicht

Cohen College Tour Ondanks het overvolle programma dat Job Cohen in de toeloop naar de Tweede Kamerverkiezingen moest afwerken, Heeft hij de tijd gevonden om Groningen in mei met een bezoek te vereren. Op 20 mei heeft de JFV in samenwerking met CLIO een lezing georganiseerd waarin Cohen zijn visie op Nederland met 250 kritische studenten heeft gedeeld. De college tour vond plaats in Huize Maas en was voor de aanwezigen dé uitgelezen kans om met Job Cohen in debat te gaan.

JFV CarrièreBoard Katern @ Voorwoord commissaris JFV CarrièreBoard

Facultaire Introductiedag De stap om in Groningen te studeren, is voor eerstejaars studenten vaak

@ Recruitmentagenda

groot. Om deze stap iets te verkleinen en de studenten wegwijs te maken in het doolhof waarin veel eerstejaars verdwalen, vond op 31 augustus de Facultaire Introductiedag plaats. Op deze dag werd onder andere een bezoek gebracht aan de Juridische Bibliotheek, de Turftorenstraat, de JFV

49 JFV In Casu - september 2010 -

JFV In Casu - september 2010 -

Studiewinkel, de klapperwinkel en natuurlijk het JFV Hok.

Boekenmarkten De JFV houdt er rekening mee dat de portemonnee van de meeste studenten niet rijk gevuld is. Als service naar de studenten toe kan je daarom bij de JFV boeken kopen met 10% korting. Aan het begin van elk semester organiseren wij een boekenmarkt, waar je de bestelde boeken kunt afhalen. 31 Augustus vond de boekenmarkt voor de eerstejaars studenten plaats en 1 september konden de ouderejaars studenten hun tassen vullen.

Rechten Introductiekamp Het weekend van 3 t/m 5 september verkeerde Groningen in diepe rust. Veel eerstejaars studenten verbleven dit weekend namelijk in Overijssel op Summercamp Heino waar het Rechten introductiekamp plaatsvond. Drie dagen lang werden de studenten getrakteerd op de vele activiteiten die door de Introductiecommissie in het overvolle programma zijn gezet en kregen de aanwezigen de kans om voor de aanvang van het collegejaar al nieuwe vrienden te maken.

Openingsfeest Ooit een groep advocaten, artsen en piloten uit hun dak zien gaan in de Great Piano’s in Groningen? Als je op 21 september op het openingsfeest van de JFV was, vast wel! Net als voorgaande jaren werd dit feest georganiseerd door de eerstejaarscommissie. Het openingsfeest is voor vele studenten altijd de ideale gelegenheid om eventuele studiestress weg te dansen. Met het thema ‘When I grow up’ kon deze avond niet meer stuk. @

Voetballen en golfen; van harte welkom in het nieuwe studiejaar! De colleges zijn weer begonnen en de teenslippers kunnen alweer bijna de kast in. Gelukkig zijn er tal van activiteiten om naar uit te kijken. Met JFV CarrièreBoard kun je dit jaar naar een wedstrijd van FC Groningen, een golfclinic volgen en diverse andere studiegerichte activiteiten ondernemen!

Ter opfrissing: de website www.carriereboard.nl, de

en Arthur Doctors van Leeuwen. Hierna volgen

JFV CarrièreBoard Commissie, MyCarrièreBoard en

workshops van verschillende kantoren, bedrijven

de CarrièreBank in de Studiewinkel zijn de manieren

en instellingen. Tot slot vindt de banenmarkt plaats

om je voordeel te doen met JFV CarrièreBoard.

waar onder genot van een drankje kennis gemaakt

Deze service assisteert je in je oriëntatie op en

kan worden met een groot aantal potentiële

uiteindelijk je participatie in de arbeidsmarkt. Dat

werkgevers. Tussen deze onderdelen door is er

dit niet een ‘ver van je bedshow’ hoeft te zijn, blijkt

gelegenheid om te lunchen, wordt er geborreld

uit de activiteiten die in de inleiding staan.

en bestaat de mogelijkheid om door middel van een diner verder te spreken met medewerkers van

Spam tegengaan door informatie op maat. Dit is een

verschillende kantoren, bedrijven en instellingen.

van de voordelen van MyCarrièreBoard. Leden van

Inschrijven kan vanaf medio december. Ook hiervoor

deze service worden geattendeerd op masterclasses,

kun je terecht op www.carriereboard.nl.

kantoorbezoeken en andere informatie die op hun persoonlijke profiel zijn afgestemd. Op deze wijze

De Studiewinkel heeft een facelift gehad deze

wordt je gericht op de hoogte gehouden van zaken

zomer. Vanaf dit studiejaar vind je informatie

die jij interessant vindt! Schrijf je kosteloos in via

met betrekking tot masterclasses en stages in de

www.carriereboard.nl en maak kans op een Ipod!

MyCarrièreBoard-bank op de Studiewinkel. Kijk vervolgens naar rechts en je ziet een muur vol met

De drijvende kracht achter JFV CarrièreBoard is

algemene kantoorinformatie. Hiermee kun je een

de commissie JFV CarrièreBoard. Door het jaar

beeld vormen over verschillende kantoren of je

heen organiseren zij CarrièreBoard-dagen waar

voorbereiden op een sollicitatie(brief).

de golfclinic en een wedstrijd van FC Groningen deel van uit maken. Op 9 november organiseert

Zoals je hebt kunnen lezen is de site een belangrijk

de commissie een Sollicitatietrainingendag. Hier

onderdeel van JFV CarrièreBoard. Naast informatie

ontvang je trainingen in verschillende facetten van

over activiteiten vind je hier nieuwsberichten over

het sollicitatieproces die worden gegeven door

masterclasses, stages en de arbeidsmarkt als

verschillende advocatenkantoren. Een unieke kijk

geheel. Een belangrijk onderdeel hiervan vormen de

in de keuken dus. Inschrijven kan vanaf medio

kantoorprofielen en informatie over solliciteren

oktober. Nieuw dit jaar is de JFV CarrièreTour. Maak in twee dagen kennis met tal van advocatenkantoren

Doe je voordeel van JFV CarrièreBoard en geniet van

en slaap met een hele groep studenten een nacht in

de leuke activiteiten. Graag zien de commissie en

het westen! Houd voor de JFV CarrièreTour en andere

ikzelf jou in het stadion, op de green of via een van

activiteiten de website in de gaten.

de andere activiteiten van JFV CarrièreBoard. Heb je opmerkingen, vragen of tips, dan kun je die mailen

Onmisbaar voor je oriëntatie op de arbeidsmarkt en

naar carriereboard@jfvgroningen.nl. Tot dan!

een essentieel onderdeel van JFV CarrièreBoard is de Bedrijven en Instellingendag (BID). De BID vindt

Met vriendelijke groet,

dit jaar plaats op 18 februari in Martiniplaza. De dag vangt aan met enkele sprekers die je een korte inkijk

Georg-Pieter Andela

in hun carrière geven, waaronder Theo Hiddema

Commissaris JFV CarrièreBoard

Recruitmentagenda Semester 1 2010/2011 Instantie / Activiteit

Datum

Deadline inschrijven

Meer informatie

September Lexence Advocaten - Notarissen Lexence Lunch

9 september 2010

zie website

www.lexence.nl

Damsté advocaten - notarissen LEX-peditie Twente

30 sept. en 1 okt. 2010

zie website

www.damste.nl/lexpeditie

Oktober KienhuisHoving advocaten en notarissen Recruitmentdinner

7 oktober

zie website

www.kienhuishoving.nl

Boekel De Nerée Expeditie Boekel

28 en 29 oktober

zie website

www.expeditieboekel.nl

November De Nederlandsche Bank DNB Experience

2 november 2010

17 oktober 2010

www.dnb.nl

JFV Groningen Sollicitatietrainingendag

9 november

begin november

www.jfvgroningen.nlril

Poelmann van den Broek advocaten Masterclass Vastgoed

18 en 19 november 2010

22 oktober 2010

www.poelmannvandenbroek.nli

JFV Groningen Debatdag

30 november

zie website

www.jfvgroningen.nl

Voetballen en golfen

JFV In Casu - september 2010 -

JFV CarrièreBoard Katern

Overzicht

Inhoudelijke bijdragen @ CMS Derks Star Busmann @ JPR Advocaten @ Ministerie van Financiën

JFV In Casu - september 2010 -

@ Poelmann van den Broek advocaten

www.jfvcarrie

reboard.nl

JFV CarrièreBoard

Studeren, oriënteren en solliciteren Hoe graag je misschien ook student zou willen blijven, eens komt toch het moment dat het einde van je rechtenstudie nadert. De wereld ligt aan je voeten. Maar wat heeft die wereld jou eigenlijk te bieden? De arbeidsmarkt biedt een groot aantal werkgevers. Maar welke werkgever past het best bij jouw proﬁel? Wat zijn je mogelijkheden als starter binnen en buiten de advocatuur? Hoe kom je ermee in contact? Met dit soort vragen ben je bij JFV CarrièreBoard aan het juiste adres. Een kosteloze service van de Juridische Faculteitsvereniging Groningen die jou informeert over je loopbaanmogelijkheden. JFV CarrièreBoard biedt jou als rechtenstudent verschillende oriëntatiemogelijkheden. Op de website www.jfvcarriereboard.nl vind je onder meer: - Proﬁelen van kantoren, bedrijven en instellingen - Stages (nationaal en internationaal) - Vacatures - Recruitmentagenda

- Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt - Informatie over solliciteren - Studeren in het buitenland - Ervaringen van studenten

Daarnaast organiseert JFV CarrièreBoard regelmatig recruitmentactiviteiten en kantoor- en bedrijfsbezoeken. Kortom, als jij na je studie zonder zorgen in het diepe wilt duiken, is JFV CarrièreBoard je ideale springplank.

Juridische Faculteitsvereniging Groningen

Oude Kijk in ‘t Jatstraat 26 - 9712 EK Groningen Telefoon 050-3635783 - Fax: 050-3636947 - E-mail: jfv@jfvgroningen.nl - www.jfvcarriereboard.nl

Inhoudelijke bijdrage

Een plakje kaas versus een pakje shag

CMS Derks Star Busmann

De geringe waarde van een gestolen object en het ontslag

Nederland. Het is onze ambitie om door groei deze positie verder

Ons kantoor behoort tot de top 10 van de advocatuur van uit te bouwen. Wij zijn daarom continu op zoek naar talent.

op staande voet

Vanuit onze vestigingen in Amsterdam, Arnhem, Utrecht en Brussel werken momenteel 220 juristen - advocaten, notarissen

CMS Derks Star Busmann

Zij geven advies en staan zowel ondernemingen, instellingen als overheden bij.

voet nou wel of niet mag. Uit onderstaande oordelen van kantonrechters

Grensoverschrijdend

blijkt bijvoorbeeld dat de waarde van een weggenomen of weggeven pro-

CMS Derks Star Busmann is een van de negen partners van CMS. Vanuit deze samenwerking werken we met 59 kantoren

duct niet doorslaggevend is, het zijn andere omstandigheden die maken

in West- en Oost-Europa. En zijn we hét aanspreekpunt voor organisaties actief of geïnteresseerd in Europa. Binnen CMS zijn

dat een werknemer op staande voet kan worden ontslagen.

2200 juristen werkzaam. Collega’s waarmee vanuit diepgaande lokale kennis wordt samengewerkt aan grensoverschrijdend werk voor interessante internationale cliënten.

The Power of Understanding Wij begrijpen onze cliënten door onze kennis en ervaring, ons inzicht in hun processen en de branches waarin zij opereren. Wij begrijpen ook wat jij wilt. Interessant en uitdagend werk in

Ontslag wegens plakje kaas houdt geen stand

gels; ze heeft niet heimelijk gehandeld. De werkgever

nemer. Uiteindelijk moet een werknemer het vertrouwen van een

een open en dynamische werkomgeving. Wij weten dat je op

McDonalds heeft een werkneemster op staande voet

heeft haar ook niet om een toelichting gevraagd. Daar

werkgever onwaardig zijn geworden, waardoor niet langer van een

die manier het beste uit jezelf kunt halen, je steeds verder zal

Advocaat arbeidsrecht bij

en belastingadviseurs - aan nationale en internationale zaken.

In de praktijk is het niet altijd duidelijk wanneer een ontslag op staande

ontslagen omdat zij een plakje kaas heeft weggegeven

komt bij dat, hoewel de waarde niet doorslaggevend

werkgever kan worden verwacht de arbeidsovereenkomst voort te

ontwikkelen en ontplooien, waardoor ook jij in staat bent om

aan een collega, ze gaf een cheeseburger in plaats van

is, het slechts gaat om een plakje kaas en de werk-

zetten. Het ontslag moet volgen op korte termijn na bekendheid met

jouw cliënten echt te begrijpen.

een hamburger. De kantonrechter te Leeuwarden heeft

gever met twee maten meet door de collega die heeft

de feiten en de werknemer moet zijn gehoord alvorens daadwerkelijk

inmiddels bepaald dat het ontslag op staande voet in

gevraagd om een plakje kaas niet te ontslaan.

wordt overgegaan tot ontslag op staande voet.

Persoonlijke en professionele ontwikkeling

In het geval van het pakje shag wist de werknemer blij-

Conclusie

stagiaire,

Ontslag wegens pakje shag houdt wel stand

kens zijn eigen verklaringen dat hij fout zat. Dan is de

Werkgevers moeten zich niet af laten schrikken door de beperkte

word je aangenomen om te blijven. Daarom is de selectie

Een (ingeleende) werknemer wordt op staande voet

geringe waarde van de pakjes niet meer van belang.

hoogte van schade die zij lijden door handelen van een werknemer.

aan de poort streng en besteden we veel aandacht aan je

JFV In Casu - september 2010 -

Door Maartje Sträter

ontslagen omdat hij een pakje shag van iemand anders

Bovendien wist de werknemer dat in het reglement

Ook indien er zaken van (zeer) beperkende waarde worden wegge-

ontwikkeling.

in de rokersruimte meeneemt. Naar eigen zeggen een

van de werkgever staat dat diefstal tot ontslag op

nomen/weggegeven, kunnen doortastende maatregelen worden

coaching en uitwisselingstrajecten. En veel betrokkenheid en

‘rokersautomatisme’. Hij werd echter al in de gaten

staande voet kan leiden. Verder heeft de werknemer

getroffen. Werkgevers dienen wel steeds zorgvuldig te handelen en

verantwoordelijkheid vanaf dag één.

gehouden. De werknemer geeft toe dat hij vaker een

door zijn handelwijze zijn werkgever (een uitzendbu-

een passende afweging te maken. @

pakje shag bij zich heeft gestoken, zonder dat hij ooit

reau) in diskrediet gebracht bij de inlener. Door dit alles

Solliciteren of deelnemen aan Masterclass?

heeft geprobeerd de shag terug te geven aan de recht-

heeft de werkgever alle vertrouwen in de werknemer

Ondernemende advocaat-stagiaires, kandidaat-notarissen of

matige eigenaar. De kantonrechter te Heerenveen is

verloren. Op grond van deze omstandigheden hoefde

junior belastingadviseurs die mee willen bouwen aan het

van oordeel dat een werknemer die pakjes shag van

de werkgever niet te volstaan met een lichtere sanctie

succes van ons kantoor kijken op www.cms-dsb.com of bellen

collega’s heeft ontvreemd, terecht op staande voet

dan ontslag op staande voet.

met onze recruiter:

Wij streven naar duurzame en hechte relaties. Als advocaat-

dit geval een te vergaande maatregel was.

kandidaat-notaris

Door

opleidingen,

junior

belastingadviseur

vaardigheidstrainingen,

Laura Schaap

kan worden ontslagen. Uit de jurisprudentie kan worden afgeleid dat er wel

T 030 2121 773

Wanneer terecht op staande voet ontslagen?

omstandigheden kunnen zijn waarin ook het weggeven

E recruitment@cms-dsb.com

De vraag is nu waarom het ontslag als gevolg van het

van een plakje kaas een reden is voor een ontslag op

weggeven van een plakje kaas een te vergaande maat-

staande voet. Zo werden er eerder werknemers terecht

Eerst kennismaken?

regel was en de werknemer die pakjes shag meeneemt

op staande voet ontslagen omdat zij een geopend

Dat kan. Bijvoorbeeld tijdens een studentstage in de eindfase

wel terecht is ontslagen. Wat zijn de omstandigheden

zakje pinda’s hadden opgegeten, een brood hadden

van je studie Nederlands, Notarieel of Fiscaal recht. In zes

waarin een ontslag op staande voet, voor het weggeven

verduisterd, brieven op kosten van de werkgever

weken tijd leer je de dagelijkse praktijk van onze juristen

of wegnemen van zaken, hoe gering de waarde ook is,

hadden gefrankeerd of een chocoladereep en een

kennen, werk je mee aan lopende zaken en woon je zittingen

standhoudt?

flesje frisdrank hadden meegenomen. De waarde van

en vergaderingen bij. Het is ook mogelijk om de studentstage te

het weggenomen goed speelt in dit soort zaken dus

combineren met een scriptiestage.

geen doorslaggevende rol.

In het geval van het plakje kaas heeft de kantonrechter

Studentstage of scriptiestage?

vastgesteld dat in de huisregels van Mc Donalds staat vermeld dat bij het niet-naleven van ‘verboden gedra-

Om tot een weloverwogen oordeel te komen zijn alle

Stuur een email met motivatie, cv en cijferlijst aan de afdeling

gingen’ ontslag kan volgen. Een van die ‘verboden

omstandigheden van het geval, in onderlinge samen-

Opleidingen, ter attentie van:

gedragingen’ is het weggeven van producten. In dit

hang gewogen, uiteindelijk doorslaggevend voor het

Mevrouw mr. Jolie Hofman

geval ging het initiatief voor het geven van het plakje

oordeel of een ontslag op staande voet rechtsgeldig

T 030 2121 133

kaas echter uit van de collega. Ook heeft de werkgever

is. Hierbij moet bijvoorbeeld worden gedacht aan de

E jolie.hofman@cms-dsb.com

niet aannemelijk gemaakt dat de werkneemster de

gedragsregels bij een bedrijf, de persoonlijke omstan-

bedoeling had om te handelen in strijd met de huisre-

digheden (zoals leeftijd) en de functie van een werk-

Maartje Sträter

Vis moet zwemmen Daarom krijg je bij ons zeeën van ruimte om je te oriënteren CMS_LawTax_CMYK_18-27.eps

Inhoudelijke bijdrage

Door Liesbeth Lucassen-Leeuwenberg Advocaat Arbeidsrecht bij JPR Advocaten

JPR Advocaten Eigenzinnig Professioneel Per 8 juli 2010 is de wet aangepast, waardoor het mogelijk is om jongeren tot 27 jaar vaker en langer op basis van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd te laten werken. De wetgever beoogt hiermee de jongeren gedurende de huidige economische crisis langer aan het werk te houden en aldus een verdere groei van de jeugdwerkloosheid te beperken. De maatregel is van tijdelijke aard.

In 1999 ben ik, Liesbeth Lucassen-Leeuwenberg,

Wanneer de begrenzing van maximaal drie

begonnen bij een van de grotere kantoren in

contracten binnen een periode van drie jaar

de Randstad. Daar heb ik een leuke stagetijd

in acht wordt genomen, dan eindigt de laatste

doorlopen en veel geleerd. Vervolgens ben ik

arbeidsovereenkomst in de keten van rechtswege

medewerker geworden op de sectie arbeidsrecht.

op de afgesproken datum. De werkgever hoeft

Na enige jaren heb ik besloten de volle Randstad te

dan ook geen ontslagvergunning aan te vragen

verruilen voor het groene Oosten van het land. Met

of een ontbindingsverzoek bij de kantonrechter

veel plezier werk ik sinds september 2008 bij JPR

in te dienen.

Advocaten in Deventer.

CMS Academy - Masterclass Arbeidsrecht Op 25 en 26 november 2010 organiseert CMS Derks Star Busmann op haar kantoor in Amsterdam de Masterclass Arbeidsrecht. Deze masterclass is bedoeld voor ambitieuze en getalenteerde 3e en 4e jaars rechtenstudenten.

Uiteraard vinden we het belangrijk om voortdurend het maximale resultaat voor onze cliënten te behalen. Dit doen we door het samenbrengen van gedreven mensen met ambitie en passie voor het vak. Maar naast het werk vinden we ontspanning ook belangrijk. Tijdens de masterclass maak je kennis met kantoorgenoten en krijg je volop gelegenheid om te ontdekken of je past binnen onze dynamische praktijk.

Maak tijdens deze dagen kennis met onze uitdagende arbeidsrechtpraktijk. Het CMS samenwerkingsverband maakt dat internationale zaken deel uitmaken van ons werk. Tijdens de masterclass werk je aan een case waarin alle aspecten hiervan naar voren komen en waarin Schrijf je vóór 11 oktober 2010 in voor de jij kunt laten zien of je een toekomstig advo- masterclass door je brief met motivatie, CV, caat stagiair met lef bent! cijferlijst, eventuele stagebeoordeling en digitale pasfoto te mailen naar Laura Schaap via recruitment@cms-dsb.com.

tijdelijke

arbeidsovereenkomsten

mogen

JPR is een middelgroot kantoor met 60 advocaten

onderling in looptijd verschillen. Het is dus

verdeeld over verschillende vestigingen in het

bijvoorbeeld mogelijk om twee keer een arbeids-

Oosten van het land. Wij staan dicht bij onze klanten

overeenkomst voor een half jaar aan te gaan en

en weten wat er speelt in de regio. Binnen JPR kan

vervolgens een overeenkomst voor één of zelfs

ik mij volledig toeleggen op mijn specialisme

twee jaar.

arbeidsrecht. Ik sta voornamelijk werkgevers bij en houd mij onder andere bezig met individueel-

Indien er een periode van meer dan drie maanden

en collectief ontslag, OR-kwesties, het opstellen

ligt tussen twee arbeidsovereenkomsten voor

van diverse overeenkomsten en geschillen over

bepaalde tijd, dan wordt daardoor de keten in

concurrentiebedingen. JPR is een informeel kantoor

beginsel doorbroken.

met een prettige werksfeer. Ik heb hier een goede balans gevonden tussen werk en privé.

Bij CAO kan overigens van de ketenbepaling worden afgeweken, door deze te beperken of juist

Het arbeidsrecht is altijd in beweging en blijft

te verruimen.

daardoor een boeiend vakgebied. Hierna zal ik de arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd met

Tijdelijke uitbreiding van de ketenbepaling

jongeren onder de 27 jaar.

De wetgever heeft thans artikel 7:668a BW uit-

ingaan op een recente wetswijziging betreffende

gebreid door de grenzen voor werknemers jonger

De ketenbepaling van artikel 7:668a BW

dan 27 jaar op te rekken. Met deze groep kunnen

In het kader van de Wet Flexibiliteit en Zekerheid is

nu binnen een periode van vier jaar maximaal

per 1 januari 1999 artikel 7:668a in het Burgerlijk

vier arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd

Wetboek opgenomen. Door de invoering van dit

worden gesloten.

artikel werd het mogelijk om binnen een periode van drie jaar maximaal drie arbeidsovereenkomsten

De einddatum van de laatste arbeidsovereenkomst

voor bepaalde tijd aan te gaan.

in de keten is bepalend bij de beantwoording van de @

de ideale werkplek in oost nederland voor een advocaatstagiaire of een studentstage

vraag of de betreffende werknemer binnen de groep van werknemers jonger dan 27 jaar valt. Bij het bereiken van de leeftijd van 27 jaar houdt namelijk de werking van de tijdelijke aanvulling op artikel 7:668a BW

JFV In Casu - september 2010 -

op en valt de werknemer dus terug op de algemene ketenbepaling. Ik licht dit toe aan de hand van een voorbeeld. Stel een werknemer werkt thans op basis van zijn derde achtereenvolgende arbeidsovereenkomst met een looptijd van één jaar. De laatste arbeidsovereenkomst eindigt per 1 augustus 2010 en de werknemer bereikt op 25 februari 2011 de leeftijd van 27 jaar. De werkgever kan na 1 augustus 2010 nog één keer een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd overeenkomen met als einddatum uiterlijk 24 februari 2011, de dag voordat de werknemer de leeftijd van 27 jaar bereikt. Indien de werkgever echter nog een vierde arbeidsovereenkomst van één jaar zou aanbieden, dan eindigt deze niet op de overeengekomen datum, maar komt de werknemer van rechtswege voor onbepaalde tijd in dienst. De aanpassing van artikel 7:668a BW is doorgevoerd als maatregel ter bestijding van de gevolgen van de economische crisis. Het is dan ook slechts een tijdelijk maatregel die in principe geldt tot 1 januari 2012. Wanneer de economische crisis aanhoudt, kan de maatregel verlengd worden tot uiterlijk 1 januari 2014.

Beschouwing

Liesbeth Lucassen-Leeuwenberg

Kijk op www.jpr.nl

Het is de vraag of met deze maatregel daadwerkelijk de belangen van jongeren zullen worden beschermd. Juist de groep die minder makkelijk toegang heeft tot de arbeidsmarkt, geniet nu minder ontslagbescherming. Het is wellicht zo dat een werkgever eerder jongeren in dienst zal gaan nemen of een contract nog een keer zal verlengen, maar hij is verder tot niets verplicht. Na vier jaar kan hij, in beginsel, zonder vergoeding afscheid nemen van de werknemer. Anderhalf jaar geleden is de ontslagbescherming van jongeren ook al beperkt door de versobering van de kantonrechtersformule. Het beoogde doel van een versoepeling van de arbeidsmarkt zou wellicht beter kunnen worden bereikt door de ontslagbescherming voor de werknemers met meer ervaring en betere kansen op de arbeidsmarkt te beperken. Liesbeth Lucassen-Leeuwenberg Sectie Arbeidsrecht Deventer

voor eigenzinnige professionals met ambitie

Jaap Akerboom (24) is beleidsmedewerker bij Jaap Jaap Akerboom Akerboom (24) (24) is is beleidsmedewerker beleidsmedewerker bijbij het hethet ministerie van Financiën. Hij studeerde Recht ministerie ministerie van van Financiën. Financiën. HijHij studeerde studeerde Recht Recht enenen bedrijfsmanagement aan de Universiteit van Tilburg. bedrijfsmanagement bedrijfsmanagement aan aan dede Universiteit Universiteit van van Tilburg. Tilburg. ‘Mijn start vorig jaar had niet interessanter kunnen zijn. ‘Mijn ‘Mijn start start vorig vorig jaar jaar had had niet niet interessanter interessanter kunnen kunnen zijn. zijn. Ik Ik Ik maakte vrijwel direct mijn eerste Prinsjesdag mee als ambtenaar maakte maakte vrijwel vrijwel direct direct mijn mijn eerste eerste Prinsjesdag Prinsjesdag mee mee als als ambtenaar ambtenaar van Financiën, een belangrijke en ook feestelijke dag voor vanvan Financiën, Financiën, eeneen belangrijke belangrijke enen ook ook feestelijke feestelijke dagdag voor voor onsonsons departement. Vervolgens barstte medio september de crisis departement. departement. Vervolgens Vervolgens barstte barstte medio medio september september dede crisis crisis los. Hoewel ikde zelf de maanden daarop niet direct inhoudelijk los.los. Hoewel Hoewel ik zelf ik zelf de maanden maanden daarop daarop niet niet direct direct inhoudelijk inhoudelijk betrokken was de crisis, ikde wel de impact die betrokken betrokken was was bij bij debij de crisis, crisis, zagzag ikzag wel ik wel de impact impact diedie het hethet veroorzaakte. Je voelde de spanning en zag het harde werken veroorzaakte. veroorzaakte. Je voelde Je voelde dede spanning spanning enen zag zag het het harde harde werken werken omomom je heen. Financiën ishot nu hot en interessant. En terecht’, stelt je heen. je heen. Financiën Financiën is nu is nu hot en en interessant. interessant. EnEn terecht’, terecht’, stelt stelt Jaap. ‘Gezien mijn studie, waarin ik rechten met enkele Jaap. Jaap. ‘Gezien ‘Gezien mijn mijn studie, studie, waarin waarin ik rechten ik rechten met met enkele enkele economischeen managementvakken combineerde, was economischeeconomischeenen managementvakken managementvakken combineerde, combineerde, was was ik geïnteresseerd in het ministerie van Financiën. Tijdens ik geïnteresseerd ik geïnteresseerd in in hethet ministerie ministerie vanvan Financiën. Financiën. Tijdens Tijdens een aantal juridische bedrijvendagen de Nationale eeneen aantal aantal juridische juridische bedrijvendagen bedrijvendagen enen open op deop de Nationale Nationale carrièrebeurs kon ikgericht dus gericht vragen stellen en zoeken naar carrièrebeurs carrièrebeurs kon kon ik dus ik dus gericht vragen vragen stellen stellen enen zoeken zoeken naar naar een vacature. Het feit dat mijn broer al bij Financiën werkte, eeneen vacature. vacature. HetHet feit feit dat dat mijn mijn broer broer al bij al bij Financiën Financiën werkte, werkte, hielp uiteraard mee, omdat ik daardoor albeeld een beeld had van hielp hielp uiteraard uiteraard mee, mee, omdat omdat ik daardoor ik daardoor al een al een beeld had had van van de dede organisatie de cultuur. Direct na mijn afstuderen kon ik aan organisatie organisatie enen deen de cultuur. cultuur. Direct Direct nana mijn mijn afstuderen afstuderen kon kon ik aan ik aan de slag, nu ruim een jaar geleden.’ dede slag, slag, nunu ruim ruim eeneen jaar jaar geleden.’ geleden.’

Je eerste maand bij Financiën...

Een breed palet aan werkzaamheden Een Een breed breed palet palet aan aan werkzaamheden werkzaamheden

‘Financiënisisishot hot ‘Financiën ‘Financiën hot eninteressant’ interessant’ en en interessant’

Jaap kan zijn kennis heel concreet maken, Jaap Jaap kan kan zijn zijn kennis kennis heel heel concreet concreet maken, maken, nunu hijnu hij alshij alsals beleidsmedewerker werkt bij de directie Financiële Markten. beleidsmedewerker beleidsmedewerker werkt werkt bijbij dede directie directie Financiële Financiële Markten. Markten. ‘Mijn collega’s ik formuleren het algemeen beleid op het gebied ‘Mijn ‘Mijn collega’s collega’s enen ik en formuleren ik formuleren hethet algemeen algemeen beleid beleid opop het het gebied gebied van de financiële markten, zowel nationaal als internationaal. vanvan de de financiële financiële markten, markten, zowel zowel nationaal nationaal alsals internationaal. internationaal. Zelf houd ikvooral me vooral bezig met het toezicht de financiële ZelfZelf houd houd ik me ik me vooral bezig bezig met met het het toezicht toezicht opop deop de financiële financiële markten. Dagelijks ik in de weer met de Wet op het Financieel markten. markten. Dagelijks Dagelijks ben ben ikben in ik in de de weer weer met met de de Wet Wet op op het het Financieel Financieel toezicht, een enorme wet. Je moet dan denken aan juridische toezicht, toezicht, eeneen enorme enorme wet. wet. Je moet Je moet dan dan denken denken aanaan juridische juridische vraagstukken op meer algemene terreinen als geheimhouding vraagstukken vraagstukken opop meer meer algemene algemene terreinen terreinen alsals geheimhouding geheimhouding en openbaarmaking. Daarnaast ik bij een aantal dossiers enen openbaarmaking. openbaarmaking. Daarnaast Daarnaast ben ben ikben bij ik bij een een aantal aantal dossiers dossiers hethethet aanspreekpunt voor de directie, bijvoorbeeld als het gaat om aanspreekpunt aanspreekpunt voor voor de de directie, directie, bijvoorbeeld bijvoorbeeld alsals het het gaat gaat om om de dede administratieve lasten en regeldruk van onze weten regelgeving administratieve administratieve lasten lasten enen regeldruk regeldruk vanvan onze onze wetweten en regelgeving regelgeving de invoering van Europese regelgeving. Ook beheer ik de enen deen de invoering invoering vanvan Europese Europese regelgeving. regelgeving. Ook Ook beheer beheer ik de ik de wetgevingsoverzichten en andere overzichten die zijn bestemd wetgevingsoverzichten wetgevingsoverzichten enen andere andere overzichten overzichten diedie zijnzijn bestemd bestemd voor het parlement, de Raad van State, de toezichthouders en/of voor voor het het parlement, parlement, dede Raad Raad vanvan State, State, dede toezichthouders toezichthouders en/of en/of de sector. Kortom, een breed palet aan werkzaamheden die dede sector. sector. Kortom, Kortom, eeneen breed breed palet palet aanaan werkzaamheden werkzaamheden diedie mij mijmij een goed beeld geven van waar de directie voor staat en zich mee eeneen goed goed beeld beeld geven geven vanvan waar waar dede directie directie voor voor staat staat enen zich zich mee mee bezighoudt. Ideaal voor mijn start bij Financiën.’ bezighoudt. bezighoudt. Ideaal Ideaal voor voor mijn mijn start start bij bij Financiën.’ Financiën.’

...bedenk jij wetten om fraude tegen te gaan. Het ministerie van Financiën werkt continu aan de integriteit van de

Op dit moment werkt Jaap onder andere als projectsecretaris OpOp dit dit moment moment werkt werkt Jaap Jaap onder onder andere andere alsals projectsecretaris projectsecretaris aan de Wijzigingscyclus financiële markten. ‘Samen met aanaan de de Wijzigingscyclus Wijzigingscyclus financiële financiële markten. markten. ‘Samen ‘Samen met met de dede projectleider coördineer iktotstandkomingproces het totstandkomingproces van projectleider projectleider coördineer coördineer ik het ik het totstandkomingproces vanvan de dede wijzigingsregelgeving op het gebied van de financiële markten wijzigingsregelgeving wijzigingsregelgeving opop het het gebied gebied vanvan de de financiële financiële markten markten binnen onze directie. Denk aan het hele ambtelijke traject binnen binnen onze onze directie. directie. Denk Denk aanaan het het hele hele ambtelijke ambtelijke traject traject vanvanvan consultatie en toetsing tot de parlementaire behandeling. consultatie consultatie enen toetsing toetsing tottot dede parlementaire parlementaire behandeling. behandeling. WeWeWe bewaken de consistentie van de voorstellen, schrijven zowel bewaken bewaken dede consistentie consistentie vanvan dede voorstellen, voorstellen, schrijven schrijven zowel zowel hethethet algemeen deel van de toelichting als afdelingsoverstijgende algemeen algemeen deel deel vanvan dede toelichting toelichting alsals afdelingsoverstijgende afdelingsoverstijgende wijzigingen we houden contact met externe wijzigingen wijzigingen enen ween we houden houden contact contact met met externe externe belanghebbenden zoals de toezichthouders en diverse belanghebbenden belanghebbenden zoals zoals dede toezichthouders toezichthouders enen diverse diverse brancheorganisaties. De maatschappij, de actualiteit en het recht brancheorganisaties. brancheorganisaties. DeDe maatschappij, maatschappij, dede actualiteit actualiteit enen het het recht recht komen samen in mijn werk.’ komen komen samen samen in in mijn mijn werk.’ werk.’

financiële markten. Dit is bijvoorbeeld noodzakelijk voor een goed

Kijk voor meer informatie op www.minfin.nl bel 070 342 Kijk Kijk voor voor meer meer informatie informatie opop www.minfin.nl www.minfin.nl of of belof bel 070 070 342 342 89 89 69.89 69.69. Je sollicitatie mail je naar recruitment@minfin.nl Je sollicitatie Je sollicitatie mail mail je naar je naar recruitment@minfin.nl recruitment@minfin.nl

www.werkenbijhetrijk.nl

werkende effectenmarkt en ter voorkoming van witwaspraktijken. We zoeken juristen die het vertrouwen in de financiële markten kunnen behouden. Denk hierbij aan het bestrijden van marktmisbruik. Bij Financiën tel je meteen mee.

Werken bij het Rijk. Als je verder denkt

Financiën zoekt startende juristen Ben je op zoek naar een baan waarin je direct veel verantwoordelijkheid krijgt en mee kunt denken over uitdagende projecten met maatschappelijke gevolgen? Dan is werken bij het ministerie van Financiën iets voor jou. We zijn op zoek naar talentvolle juristen die zich willen inzetten voor een financieel gezond en welvarend Nederland. Kijk voor meer informatie op www.minfin.nl of bel 070 - 342 89 69. Je sollicitatie mail je naar recruitment@minfin.nl.

Ministerie van Financiën

Poelmann van den Broek advocaten

Wie zo af en toe een krant open slaat, wel eens het acht uur journaal ziet of zo af en toe langs een actualiteitenprogramma zapt, kan het onmogelijk zijn ontgaan: ook de bouwwereld wordt getroffen door de economische crisis. Er worden minder opdrachten verstrekt en de gemiddelde debiteur betaalt steeds later. Bovendien worden opdrachtgevers steeds vindingrijker in het vinden van smoesjes om niet of in ieder geval later te betalen. Een veelgestelde vraag van aannemers is in dat geval: ‘Hoe kan ik (tijdige) betaling door mijn opdrachtgever afdwingen?’

De aannemer moet de feitelijke macht over de zaak hebben, zijn

Derdenwerking retentierecht

vordering op de opdrachtgever moet opeisbaar zijn en er moet

Op grond van de wet kan de aannemer die het retentierecht uitoefent,

sprake zijn van voldoende samenhang bestaan tussen de vordering

ook wel retentor genoemd, het retentierecht niet alleen uitoefenen

van de aannemer en de betalingsverplichting van de opdrachtgever.

jegens zijn opdrachtgever, maar ook tegen derden die een recht op

In het navolgende zal ik deze eisen kort toelichten.

de zaak hebben. Onder omstandigheden zelfs een derde met een ouder recht op de zaak. Bovendien kan de retentor zijn vordering

Het vereiste van een opeisbare vordering en voldoende samenhang

op de zaak verhalen met voorrang boven alle partijen tegen wie het

vloeien voort uit het feit dat het retentierecht een bijzonder

retentierecht kan worden ingeroepen.10 Hierbij valt bijvoorbeeld te

opschortingsrecht is. Deze vereisten zijn op zichzelf duidelijk en

denken aan voorrang op een eventuele hypotheeknemer.11 Om een

behoeven hier geen nadere toelichting. Gelet op het feit dat over deze

rechtsgeldig beroep te doen op deze derdenwerking is vereist dat

vereisten van het retentierecht geen tot zeer weinig jurisprudentie

voor de derde kenbaar is dat de retentor het retentierecht uitoefent.

bestaat, kom ik tot de conclusie dat dit in de praktijk kennelijk soepel

Dit kan bijvoorbeeld blijken uit voornoemde borden met daarop

loopt. Het derde vereiste, het hebben van de feitelijke macht, leidt in

de mededeling dat het retentierecht wordt uitgeoefend of uit een

de praktijk tot de meeste discussie.

inschrijving van het retentierecht in het Kadaster.12

Feitelijke macht

Uit het voorgaande volgt dat het retentierecht een zeer sterk recht

Door Annerieke van der Linde Advocaat-stagiaire Bouwrecht bij

In het bouwrecht wordt veelal gewerkt met de overeen-

biedt om het nakomen

Het retentierecht kan slechts worden uitgeoefend indien de

is. De aannemer die rechtsgeldig een retentierecht uitoefent zal de

komst van aanneming van werk1. Dit is een overeen-

van verplichtingen op

schuldeiser de feitelijke macht over de zaak heeft. Daartoe dient de

onroerende zaak pas vrijgeven nadat zijn vordering volledig is betaald.

komst waarbij de ene partij – de aannemer – zich

indien

schuldeiser houder te zijn van die zaak. Dat wil zeggen dat zij direct of

Door het uitoefenen van het retentierecht kan hij druk uitoefenen

jegens de andere partij – de opdrachtgever – verbindt

er gegronde vrees is

indirect de naar verkeersopvatting, wet of uiterlijke omstandigheden

op zowel de opdrachtgever als de eventuele hypotheeknemer. De

om, buiten dienstbetrekking, een werk van stoffelijke

dat

wederpartij

feitelijke macht over de zaak uitoefent, zodat afgifte van de zaak

hypotheeknemer is er immers net als de opdrachtgever bij gebaat dat

aard2 tot stand te brengen en op te leveren tegen een

haar daar tegenover-

nodig is om deze in de macht van de schuldenaar of rechthebbende

de onroerende zaak zo snel mogelijk wordt vrijgegeven. De praktijk

door de opdrachtgever te betalen prijs in geld.

staande

verplichting

te brengen. Het is ook mogelijk het retentierecht uit te oefenen op

leert dat in deze situatie veelal een voor de aannemer gunstige

niet zal nakomen.5 Op

een onroerende zaak. Afgifte van de zaak gebeurt dan door haar

regeling kan worden getroffen en de achterstallige termijnen snel

JFV In Casu - september 2010 -

Inhoudelijke bijdrage

Het retentierecht als effectief incassomiddel

Tussen aannemer en opdrachtgever wordt veelal een

grond van dit artikel

te ontruimen.7 De aannemer kan dus slechts een retentierecht

betaald worden. Het retentierecht blijkt in de praktijk dus een

termijnregeling3 overeengekomen. Een dergelijke ter-

is ook de aannemer,

uitoefenen indien zij de feitelijke macht heeft over de zaak. Zodra zij

effectief middel om achterstallige termijnen te incasseren. @

mijnregeling brengt een zeker risico met zich voor

die

de feitelijke macht verliest, verliest zij daarmee ook de mogelijkheid

de aannemer. Wie garandeert namelijk dat de

heeft dat de opdracht-

opdrachtgever ook daadwerkelijk betaalt? Zeker nu het

gever niet (tijdig) zal

economisch wat slechter gaat, vragen veel aannemers

betalen, bevoegd het

Wanneer heeft de aannemer nu eigenlijk de feitelijke macht over de

Zie artikel 7:750 BW.

zich af welke mogelijkheden zij hebben, indien de

werk stil te leggen. De

onroerende zaak? Uit jurisprudentie blijkt dat het antwoord op deze

Het gaat daarbij vaak om het bouwen of verbouwen van

opdrachtgever niet (tijdig) betaalt. In dat verband

gegronde vrees van de aannemer kan de opdrachtgever

vraag niet eenduidig is, het hangt af van de omstandigheden van het

woningen, kantoorpanden of andersoortige gebouwen.

komt al snel een mogelijk opschortingsrecht van de

wegnemen door het stellen van een bankgarantie of

geval. Indien de bouwplaats met hekken is afgesloten en de aannemer

Daarnaast moet echter ook worden gedacht aan het

aannemer ter sprake.

het bij een notaris in depot storten van de resterende

als enig over de sleutels beschikt, is dit een sterke aanwijziging dat

aanleggen van wegen en verkeerspleinen, of het

termijnen van de aanneemsom. Indien de gegronde

de aannemer de feitelijke macht heeft. Een andere aanwijzing voor

Opschortingsrecht

vrees is weggenomen, is de aannemer verplicht om zijn

het hebben van de feitelijke macht is het op de bouwplaats aanwezig

Zoals bij alle wederkerige overeenkomsten is het ookbij de

werkzaamheden weer te hervatten.

zijn van bouwmaterialen8 van de aannemer. Op die manier is het

schorten, de

gegronde

vrees

om een retentierecht uit te oefenen. Annerieke van der Linde

overeenkomst van aanneming van werk mogelijk om ge-

schilderen van kozijnen. 3

De opdrachtgever betaalt in dat geval termijnen van de aanneemsom naar gelang de voortgang van het werk.

voor de opdrachtgever immers lastiger om de onroerende zaak te

Zie artikel 6:52 BW.

bruik te maken van een zogeheten opschortingsrecht.4

Retentierecht

betrekken. In dit verband is van belang dat het de aannemer niet is

Zie artikel 6:236 BW.

Daaruit volgt dat de aannemer zijn verplichtingen tot het

Bij de overeenkomst van aanneming van werk heeft

toegestaan de feitelijke macht over de zaak te creëren door het plots

Zie artikel 3:290 BW.

tot stand brengen van een werk van stoffelijke aard mag

de aannemer niet alleen de verplichting om een werk

plaatsten van hekwerken en/of sloten, waardoor niemand meer

Zie HR 15 februari 1991, NJ 1991, 628 (Agema/WUH) en HR

opschorten, indien de opdrachtgever zijn verplichting,

van stoffelijke aard tot stand te brengen, maar ook

toegang heeft tot de bouwplaats. Vanzelfsprekend mag de aannemer

te weten het tijdig betalen van een geldsom, niet

de verplichting om het werk op te leveren. Anders

die rechtsgeldig een retentierecht uitoefent de feitelijke macht wel

nakomt. Met andere woorden: als de opdrachtgever de

gezegd: nadat de aannemer klaar is met het bouwen

behouden met behulp van hekwerken en sloten.

door de aannemer gefactureerde termijnen niet tijdig

van het werk, dient hij het werk aan de opdrachtgever

betaalt, is de aannemer bevoegd het werk stil te leggen.

ter beschikking te stellen. Gelet op het feit dat de

In de praktijk wordt veelal gedacht dat voor een rechtsgeldig beroep

Op die manier wordt voorkomen dat de aannemer veel

aannemer verplicht is de door hem vervaardigde

op het retentierecht vereist is dat borden worden aangebracht

10 Zie artikl 3:292 BW.

geld in het werk investeert, terwijl voor hem onduidelijk

zaak af te geven aan zijn opdrachtgever, heeft de

met de mededeling dat het retentierecht wordt uitgeoefend. Dit

11 Zie bijvoorbeeld HR 16 juni 2000, NJ 2000, 733 (Derksen/

is of hij wel betaald gaat krijgen. De aannemer hoeft de

aannemer de mogelijkheid om gebruik te maken van

is echter niet juist. Dit is geen vereiste voor het bestaan van het

werkzaamheden niet eerder te hervatten dan nadat hij

een bijzonder opschortingsrecht: het retentierecht.6

retentierecht. Het is echter wel aan te raden om, nadat duidelijk

12 Dit doet men door een deurwaarder of notaris proces-

betaling of zekerheidstelling heeft ontvangen.

Eindnoot: artikel 3:290 BW.

is dat de aannemer een retentierecht heeft, dergelijke borden

verbaal van retentierecht te laten opstellen en dat

aan te brengen. Deze borden zijn namelijk van belang voor de

procesverbaal in het Kadaster te laten inschrijven.

In dit kader is van belang dat de wet ook de mogelijkheid

De wet stelt een drietal eisen aan het retentierecht.

23 juni 1995, NJ 1996, 216 (Deen/Van der Drift). 8

Hierbij moet worden gedacht aan steigers, draglines, cementmolens, bouwketen, stenen, timmerhout, gereedschappen etc.

derdenwerking van het retentierecht.

Zie artikel 3:291 BW.

Rabobank).

Schrijf je in voor onze

Masterclass Vastgoed

Overzicht

Kantoorspecials @ PlasBossinade

JFV In Casu - september 2010 -

@ Simmons & Simmons

en beleef de praktijk Als je als advocaat werkt in het vakgebied vastgoed voel je je wel eens bevoorrecht. Je krijgt de kans mooie, en vaak buitengewone, projecten juridisch in goede banen te leiden. Vastgoed strekt zich uit over meerdere rechtsgebieden. Dat betekent veel samenwerken en overleggen met collegaâ&#x20AC;&#x2122;s. Niet alleen op kantoor, maar ook ter plekke. Een intrigerend vakgebied, waarvoor we binnen ons kantoor veel specialisten hebben. Specialisten die je graag vertellen wat hun werk zo boeiend maakt en benieuwd zijn naar jouw visie op het vak. Daarom organiseren wij op 18 en 19 november 2010 een tweedaagse Masterclass Vastgoed, waarin je onder meer een klant bezoekt, adviseert en zelf gaat pleiten in een echte procedure. Zo ervaar je het vak van binnenuit. Kijk voor meer informatie op www.poelmannvandenbroek.nl.

St. Canisiussingel 19f 6511 TE Nijmegen T +31 243 810 810 F +31 243 810 820 info@poelmannvandenbroek.nl w w w . p o e l m a n n v a n d e n b r o e k . n l

Kantoorspecial

PlasBossinade Aan het begin van de zomer beleefden de twee redacteuren van dit stuk een unieke dag. Eén waarop je ’s ochtends wakker wordt met de gedachte: vandaag is het zover. Een dag meelopen bij PlasBossinade stond namelijk op het programma. Hoe is dit verlopen en wat maakte juist de dag bij dít kantoor zo bijzonder? Door Lydian Baneke en Leonie Ettema

Wat voor kantoor is PlasBossinade?

én het juridische. Uitdagend aan het bestuursrecht vind ik dat het

“Ik vind het een erg vrij kantoor dat veel verschillende en eigenwijze

genuanceerd en meer juridisch is, omdat de tekst van de wet essentieel

mensen met een eigen stijl kent. Middelgrote kantoren zijn groot

is. De zaak is altijd voor of tegen een overheid, waardoor die veel

genoeg om in secties te werken en klein genoeg om iedereen te

zakelijker is dan bijvoorbeeld in het personen- en familierecht. Dat

kennen. Je hebt hier in alle specialisaties mensen werken, collega’s

zakelijke aspect past erg goed bij mij.”

kunnen makkelijk naar elkaar verwijzen. Bij dit kantoor kan je ook

Rosanne vindt dat ze in haar eerste drie jaar als advocaat-stagiaire bij

deeltijd werken, je eigen werkschema maken of thuis werken.”

PlasBossinade al veel verantwoordelijkheid krijgt. “Ik doe voor mijn

Ook voor studenten zetten de advocaten van PlasBossinade zich actief

gevoel best grote zaken, weliswaar met genoeg begeleiding. Je wordt

in. “We ondernemen veel activiteiten met studenten, omdat we het

gecontroleerd in het diepe gegooid, want je doet wel zelf zaken, maar

belangrijk vinden dat zij weten dat er in het noorden ook uitstekende

je stukken worden gecontroleerd en je spreekt een zaak van tevoren

advocatenkantoren gevestigd zijn,” bevestigt Robert. “Het is niet

door met je begeleider.”

alleen maar beter in het westen. Als je het vak echt goed wilt leren,

Aan studenten zou ze tot slot willen mee geven om absoluut een

moet je niet bij het grootste kantoor beginnen, maar in het klein. De

keer ergens stage te gaan lopen. “Je krijgt dan een goed beeld van

vaardigheden van een advocaat, waaronder ook de sociale, leer je als

wat je wel en niet leuk vindt binnen een bepaald bedrijf. Kijk ook bij

je begint met kleine ‘huis, tuin en keukenzaken’.”

verschillende beroepen of het wat voor je is. Als je dat hebt gedaan,

Behalve voor studenten, zijn de medewerkers op veel meer gebieden

kun je tijdens een sollicitatiegesprek ook makkelijker aangeven waarom je juist voor die baan of dat bedrijf kiest.”

De rijke historie van het kantoor

Vanaf de rechtbank zijn we naar het kantoor van PlasBossinade

actief en dat wordt over het algemeen ook verwacht. “Ze zijn lid

Allereerst iets over de achtergrond en het ontstaan van het kantoor

gegaan. Na aankomst was er tijd voor thee of koffie en een goed

van de Jonge Commerciële Club, geven tentamentrainingen aan de

zelf. PlasBossinade is in 1996 ontstaan door het samengaan van de

gesprek met zowel mr. Van der Velde als mw. mr. Rosanne Doting.

universiteit en nemen hun cliënten bijvoorbeeld mee naar de skybox

Lunch Kaap Hoorn

van FC Groningen,” geeft Robert ter illustratie. “Ook geven ze les aan

Nadat de twee advocaten aan dit vragenvuur waren onderworpen, was

en Bossinade en Smits notarissen. Mr. Plas zelf heeft ons verteld

Robert van der Velde

de Weekend School, waar jongeren uit een achtergestelde omgeving

het de hoogste tijd voor de lunch. Door het mooie weer en de gunstige

dat het advocatenkantoor al meer dan een eeuw bestaat, namelijk

Robert van der Velde studeerde Nederlands recht aan de Universiteit

de kans krijgen om kennis te maken met verschillende beroepen. Dit

ligging van het kantoor ten opzichte van het Hoornse meer was de

al sinds 1902. In die tijd was het nog gevestigd in Appingedam

Utrecht en is afgestudeerd in de richting publiekrecht. Zijn

soort activiteiten zijn erg leuk om te doen.”

keuze voor Kaap Hoorn snel gemaakt. De redacteuren zijn tijdens deze

en na de verhuizing naar Groningen zijn de karakteristieken van

specialisatie heeft voornamelijk betrekking op het bestuurs- en

het kantoor dezelfde gebleven. Met de gebundelde expertise van

mileurecht. Sinds 1993 is hij werkzaam als advocaat. In 1997 komt

Wat wil je voor de toekomst van PlasBossinade?

het restaurant gebracht, waarna er met vijf advocaten van een luxe

zowel advocaten als notarissen en deze jarenlange ervaring richt

mr. Van der Velde bij PlasBossinade, waar hij sinds 2007 partner is.

“We willen graag het grootste kantoor van Groningen blijven en het

lunch werd genoten. De sfeer was ontspannen en de gesprekken en

PlasBossinade zich op de juridische en commerciële dienstverlening

Hij heeft diverse publicaties op zijn naam staan, onder andere in

liefst nog iets verder groeien tot zo’n 35 à 40 advocaten. Verder streven

sterke verhalen waren niet aan het werk gerelateerd. Het vrije karakter

aan voornamelijk het bedrijfsleven en overheidsinstellingen, maar

het Nederlands Juristenblad, in Bouwrecht en in de Gemeentestem.

we er natuurlijk naar om het vakinhoudelijk niveau te blijven bieden

van het kantoor was hier duidelijk te merken.

ook aan particulieren.

Naast zijn werk als advocaat is Robert van der Velde gastdocent aan

zoals we dat nu doen. We zijn altijd op zoek naar nieuw talent, voor

de Hanzehogeschool en ook docent aan zowel de Bestuursacademie

goede juristen is er altijd plaats.”

JFV In Casu - september 2010 -

gerenommeerde Groningse kantoren Vos Seidel & Plas advocaten

middaguren extra verwend. Ze werden namelijk met een cabriolet naar

Ontspannen en met een gevulde maag stond er voor ons nog één

Veel zaken waarin PlasBossinade adviseert, bevatten naast juridische

als de beroepsopleiding van de Nederlandse Orde van Advocaten.

ding op het programma, namelijk een rondleiding door het kantoor.

ook bedrijfseconomische en/of fiscale elementen, of behoeven

Voorts heeft hij zitting in een klachtencommissie voor het christelijk

Door de ruime lichte gangen en grote ramen in de kamers ademt

de inschakeling van een notaris. PlasBossinade beschikt over

onderwijs.

het kantoor een ontspannen sfeer. Tot ons genoegen bleek mr. Plas

specialisten die thuis zijn op het gebied van advocatuur, notariaat,

zelf ook aanwezig te zijn. Hij vertelde ons over de geschiedenis van

fiscaal recht en bedrijfsadvisering, zodat alle aspecten van een zaak

Waarom ben je bij PlasBossinade gaan werken?

het kantoor en wist zich op zijn aanzienlijke leeftijd zelfs nog alles

optimaal kunnen worden behandeld. De specialisten uit de vier

“Ik kom uit het noorden, maar ik had eerst eigenlijk niets met

op het jaartal nauwkeurig te herinneren. Deze ontmoeting was een

disciplines hebben één gezamenlijk doel, namelijk het belang van de

Groningen. Nadat ik in Utrecht was afgestudeerd ben ik daar nog een

mooie afsluiting van onze dag.

cliënt op zijn best behartigen.

tijd blijven werken. Op een gegeven moment kreeg ik kinderen en

Tot slot

wilde toch weg uit de Randstad. PlasBossinade is een kantoor met

Een dag vol belevenissen

een mooi aantal advocaten en notarissen, waardoor het voldoende

Appellant X heeft al jaren een havenbedrijf bij zijn huis in de regio

ruimte voor mij had om me in bestuursrecht te specialiseren. Om

Delfzijl. Hij zou graag zijn werkzaamheden willen uitbreiden op het

een zaak echt goed te begrijpen en echt goed te zijn in je vak is het

terrein dat hij heeft. De gemeente Delfzijl besluit echter om een

prettig om gespecialiseerd te zijn en dus een heel gerichte kennis

Rosanne Doting

verschillende dingen op het programma en we hebben van elk aspect

vergunning te verlenen voor het bouwen van woonhuizen nabij het

te hebben. Je wilt namelijk niet worden verrast met vragen waar je

Rosanne Doting is sinds 1 oktober 2008 advocaat-stagiaire binnen de

van het kantoor iets mee gekregen. Een dag bij PlasBossinade is

bedrijf van X. Wanneer die er zouden komen, zou dat voor hem

van tevoren niet over hebt nagedacht. Een zaak verliezen is niet

sectie bestuursrecht.

dusdanig leuk dat het iedereen aan te raden is om zijn of haar keuze

betekenen dat hij zich moet houden aan strengere geluidsnormen. In

erg, maar wel wanneer je verliest op een punt waar je niet over

Ze heeft in Groningen Nederlands recht gestudeerd, met als

voor een bepaald kantoor of beroep nog eens te heroverwegen. Er gaat

de ogen van X staat dit een uitbreiding van de werkzaamheden in de

hebt nagedacht. Voordat je hiervoor kiest, moet je echter voor jezelf

specialisaties staats- en bestuursrecht in combinatie met privaatrecht.

niets boven Groningen! @

weg. X heeft daarom bezwaar gemaakt tegen de vergunningverlening.

bedenken of je heel veel van heel weinig wilt weten, of weinig van

Na haar afstuderen heeft Rosanne eerst voor een detacheringbureau

Dit is echter door de gemeente ongegrond verklaard.

heel veel. Aan studenten zou ik de tip willen meegeven niet te snel te

gewerkt als bestuursrechtjurist. Vervolgens is ze naar de rechtbank

gaan specialiseren. Er zijn zoveel richtingen en je kunt niet als begin

Assen gegaan, waar ze als juridisch medewerker binnen de sector

twintiger al weten wat je het leukst vindt.”

bestuursrecht heeft gewerkt.

dag op sleeptouw zou nemen, pleitte in het belang van de gemeente

Robert van der Velde vervolgt: “Ondanks dat het bestuursrecht mijn

Waarom heb je toch voor de advocatuur gekozen?

Delfzijl. Op heldere wijze maakte hij de rechter duidelijk dat de

specialisme is, is die richting tegelijkertijd erg breed, want er zitten

“Als juridisch medewerker bij de rechtbank miste ik het contact met

inmiddels gebouwde woonhuizen op geen enkele wijze een uitbreiding

veel verschillende aspecten aan. In die zin is specialiseren ook maar

mensen, iets wat je in de advocatuur wel veel meer hebt. Wat me

in de weg stonden. Verscheidene rapporten van geluidsmetingen

relatief. Wat ik leuk vind aan het bestuursrecht is dat het echt ergens

bovendien in de advocatuur aantrok is dat je creatief kunt zijn en

konden zijn betoog kracht bij zetten. Als toeschouwers waren wij

over gaat. Het betreft niet louter geldzaken, maar het gaat om de

daarmee een zaak kunt redden,” verklaart Rosanne haar overstap.

overtuigd, dus vol vertrouwen in een gunstige uitspraak voor onze

leefomgeving. Er liggen bij mij altijd bouwkaarten en foto’s op tafel,

“PlasBossinade is een goed kantoor dat een leuke indruk op me

advocaat en zijn cliënt kwamen we de zittingszaal uit.

dat maakt het erg levendig.”

maakte. Ik vind het nog steeds enorm leuk, het werk met mensen

Er volgde een beroepsprocedure, waarvan de zitting de eerste activiteit

Robert van der Velde

Rosanne Doting

De dag bij PlasBossinade was ontzettend leuk. Mr. Robert van der Velde en ook andere advocaten hebben uitgebreid de tijd voor de redacteuren genomen, wat het kantoor erg siert. Er stonden zeer

van de dag was. Mr. Robert van der Velde, de advocaat die ons de hele

Kantoorspecial

Simmons & Simmons Op een zomerse dag komen we aan op het station van Amsterdam-Zuid. De toren waar Simmons & Simmons gevestigd is, rijst al snel voor ons op. Vol verwachting stappen we in de lift naar de twaalfde verdieping, waar één van de grootste internationale advocatenkantoren ter wereld is gevestigd. Aldaar genietend van het prachtige uitzicht over de Zuidas worden we hartelijk ontvangen door recruiter Willemijn van Bekkum, die ons vrijwel meteen enthousiast wijst op het nieuwe pand waar Simmons & Simmons per 10 oktober haar intrek in zal nemen.

JFV In Casu - september 2010 -

Door Anne Vingerling en Else van Nievelt

Jurisprudentielunch Na de ontvangst is het tijd om aan te sluiten bij de jurisprudentie lunch. Elke week wordt door een andere kantoorgenoot een aantal recente uitspraken met betrekking tot een bepaald vakgebied uitgezocht. Deze worden dan tijdens de lunch besproken. Hoewel we de twee uitspraken van tevoren bestudeerd hadden, was het voor ons vanwege het specifieke vakgebied dat behandeld werd toch vrij lastig te volgen. De naam van de lunch doet wellicht een hoog zakelijk gehalte vermoeden. De sfeer was echter ontspannen en we hadden de gelegenheid om met meerdere kantoorgenoten een praatje te maken.

Onder het genot van cappuccino… Na de uitgebreide lunch dalen we weer af naar de begane grond om daar in de zon bij een espressobar plaats te nemen. Daar worden we door advocaat-stagiair Taco Olthoff getrakteerd op een cappuccino en

Actueel: Wat de kamsalamander kan doen, als we door de bestuursrechtelijke bomen het bos niet meer zien. >> Mr. Robert van der Velde, advocaat: Zelfs professionals, bestuurders en ambtenaren, dreigen tegenwoordig het bestuursrechtelijke spoor bijster te raken. De oorzaak: teveel nieuwe regels in te weinig tijd. >> www.plasbossinade.nl/actualiteiten

vuren we onze vragen op hem af. Om bij het begin te beginnen: hoe is

is zowel over zijn vakgebied als over het kantoor erg enthousiast.

hij eigenlijk bij Simmons & Simmons terechtgekomen? Hij vertelt ons

Simmons & Simmons behoort tot de absolute top wat betreft het

dat hij in Groningen heeft gestudeerd en de master Privaatrecht heeft

faillissementsrecht. Dat is een belangrijke reden waarom hij voor dit

gevolgd, aangevuld met bedrijfsrechtelijke vakken. Na aan enkele

kantoor heeft gekozen. Daarbij spreken de zogeheten korte lijntjes

activiteiten te hebben deelgenomen zoals STEP in-housedagen en

hem erg aan. Zo zit hij bij een partner op de kamer, Christiaan

een stage bij Baker & McKenzie te hebben gelopen, houdt hij zich

Zijderveld. Bij lang niet alle kantoren is zoiets mogelijk en dat maakt

nu bezig met het faillissementsrecht bij Simmons & Simmons. Taco

Simmons & Simmons nou juist zo leuk. Wat het kantoor ook kenmerkt, is een grote financiële strafrechtpraktijk. Dat kom je niet heel veel meer tegen. We vragen hem of het bij Simmons & Simmons zo is dat je als advocaat-stagiair na een bepaalde periode wisselt van sectie.

... meer gewicht in de schaal Paterswoldseweg 802 Postbus 1100, 9701 BC Groningen t e l e f o o n + 3 1 ( 0) 50 521 4 3 3 3 w w w. p l a s b o s s i n a d e . n l

Elke medewerker van PlasBossinade heeft een specialisme waarin hij of zij excelleert. En zo’n honderd collega’s die ervoor zorgen dat dat zo blijft. Samen koesteren we een cultuur van alles willen weten, kennis delen en elkaar scherp houden. Daarom legt een advocaat, notaris, belastingkundige of bedrijfsadviseur van PlasBossinade meer gewicht in de schaal.

“Eén van de grootste internationale advocatenkantoren”

Dat is niet verplicht, maar wel mogelijk. Er zijn stagiairs die drie jaar op dezelfde afdeling zitten; het voordeel daarvan is dat je je na je advocaat-stage al drie jaar hebt gespecialiseerd in het vakgebied dat je aanspreekt. Maar er zijn ook stagiairs die wel een overstap maken, om een gedegen keuze te kunnen maken voor een specialisatie.

Corporate We spreken ook nog met advocaat-stagiair Pieter de Visser over zijn specialisatie: corporate. Momenteel is hij bezig met een grote

In de advocatuur moet je weten waar je voor staat. En dat moet je zo kort en bondig mogelijk kunnen vertellen. Bij Simmons & Simmons hebben we daar een tool voor ontwikkeld. De Eén Woord Sollicitatie. Hiermee dwing je jezelf tot een zo kort mogelijke omschrijving van je talent. Als je durft, dan mag je zelfs met dat ene woord bij ons komen solliciteren.

overname. Door Simmons & Simmons wordt de kopende partij vertegenwoordigd. In een aantal jurisdicties wordt er tegelijkertijd aan dezelfde zaak gewerkt. Iedereen zit in hetzelfde systeem en zo kun je ook de werkzaamheden van de andere jurisdicties volgen. Pieter houdt zich in deze zaak vooral bezig met het identificeren van de risico die bij de overname komen kijken. Deze risico’s dienen te

Innovatief

Emotioneel

Chaotisch

Initiatiefrijk

Smaakvol

Stressbestendig

Competitief

Sociaal

Intellectueel

Correct

Toegewijd

Geleerd

Fantastisch

Open

Creatief

Opvliegend

Leuk

IJdel

Sportief

Handig

Intens

Onhandig

Snel

Brutaal

Actief

Gestoord

Diplomatiek

Evenwichtig

Flexibel

Bedrijvig

worden verdisconteerd in de prijs. Wat als risico bestempeld wordt varieert. In sommige zaken zijn risico’s tot een half miljoen niet materieel terwijl in andere transacties dit bedrag veel lager ligt. Pieter zal de hele middag en waarschijnlijk ook ‘s avonds nog aan deze zaak werken. De wedstrijd tussen Nederland en Kameroen op het WK zal dan ook aan zijn neus voorbij gaan, hij hoort de uitslag aan het eind van de avond wel! Taco Olthoff

Een doorsnee dag is zeer lastig te omschrijven, eigenlijk is die er

hand van ervaringen die je hebt opgedaan tijdens activiteiten naast je

niet. Sommige weken zijn gevuld met het schrijven van brieven en

studie. Daarbij laat het zien dat je je ook sociaal ontwikkeld hebt.

Pieter de Visser

memo’s, andere weken met het tot de bodem uitzoeken van een

Bij de sollicitatie wordt er wel naar cijfers gekeken, maar het gaat dan

JFV In Casu - september 2010 -

Geen doorsnee werkdagen

juridisch probleem. Zo kan het zelfs voorkomen dat je een wet uit het

vooral om de cijfers uit je master. Zorg dus dat je een master kiest

jaar 1813 aan het doorspitten bent! Als er grote procedures lopen, kan

die je leuk vindt! Het is belangrijk om bevlogen te zijn en dat ook te

een week erg hectisch zijn. Als advocaat-stagiair mag je in dit soort

kunnen laten zien bij de sollicitatie.

zaken nog niet pleiten. Er is echter wel een overeenkomst met DAS Rechtsbijstand. In de zaken die zij doorsturen, mag je wel pleiten, om

Tevens is het lopen van een stage erg belangrijk om je te oriënteren.

deze kunst onder de knie te krijgen.

Het is een goede manier om een kantoor te leren kennen en te kijken of het iets voor jou is. Vraag mensen die je kent naar hun ervaringen!

Internationaal

Bij Simmons & Simmons krijg je niet alleen van de afdeling waar je

Bij Simmons & Simmons zijn er ook mogelijkheden om na je stage

stage loopt opdrachten, maar ook van andere secties. Hierdoor krijg

naar het buitenland te gaan. Een secondment kun je zowel in

je een breder beeld van het kantoor en zijn werkzaamheden.

Nederland als in het buitenland doen.

Geordend

Vroom

Netjes

Onderhoudend

Waardevol

Dankbetuiging De Zuidas

Als afsluiting van het kantoorbezoek nemen we opnieuw plaats

Zoals we weten, is de Zuidas erg in trek bij rechtenstudenten en mede

op een zonnig terras aan de Zuidas, deze keer met Willemijn.

om die reden heeft Simmons & Simmons besloten per 10 oktober haar

Ze vertelt ons nog over enkele borrels voor studenten die zullen

twee vestigingen in Nederland, in Amsterdam en Rotterdam, samen

plaatsvinden als Simmons & Simmons zich in het nieuwe pand

te voegen in één mooi nieuw pand aan de Zuidas. Ook in verband

heeft geïnstalleerd. Ook zal er een inhoudelijke businesscourse

met naamsbekendheid en het uitstralen van eenheid is dit een zeer

worden georganiseerd. Maar eerst de WK-wedstrijd tussen

goede stap. Tevens heerst er een sociale sfeer tussen de kantoren

Nederland en Kameroen: die zal met bijna het hele kantoor worden

aan de Zuidas. Zo wordt er jaarlijks de Advolympics georganiseerd,

gevolgd op Strandzuid. Wederom een voorbeeld van de goede

een strijd op sportief gebied tussen de verschillende kantoren. Ook

sfeer die er heerst bij Simmons & Simmons.

Simmons & Simmons zelf organiseert vele activiteiten. Zo bestaat er bijvoorbeeld de onderlinge bedrijfshockeycompetitie. Onlangs

Graag willen wij zowel Willemijn van Bekkum als Taco Olthoff en Pieter

vlogen medewerkers naar de vestiging van het kantoor in Londen voor

de Visser danken voor dit interessante en leuke kantoorbezoek en

een wedstrijd, met afsluitend een borrel.

het enthousiasme en de passie waarmee ze hebben verteld over het kantoor en hun werkzaamheden. @

Ga snel naar werkenbijsimmons.nl

Ondernemend

Onafhankelijk

Wantrouwend

Sportief

Gedreven

Fanatiek

Pienter

Spiritueel

Opgewekt

Somber

Extravert

Eigenaardig

Introvert

Smetteloos

Perfectionistisch

Braaf

Vastberaden

Besluiteloos

Adequaat

Integer

Kalm

Apart

Optimistisch

Pessimistisch

Competent

Energiek

Sluw

Grondig

Streng

Volwassen

Innemend

Vreemd

Chaotisch

Gepassioneerd

Gevoelig

Hard

Solliciteren Innovatief? IJdel? Smaakvol? Competitief? Simmons & Simmons hanteert een geheel eigen manier van solliciteren: de 1 Woord Sollicitatie. Simmons & Simmons wil graag weten waar je voor staat en als advocaat moet je dat zo kort en bondig mogelijk kunnen vertellen. Op de site www.werkenbijsimmons.nl staat een flink aantal woorden en daaruit kun je het woord kiezen dat jou het best omschrijft. Nevenactiviteiten zijn altijd een pré, in ieder geval zijn die van belang bij het binnenkomen op een sollicitatiegesprek. Het is ook makkelijker om eigenschappen die je hebt te onderbouwen aan de

“Simmons & Simmons wil graag weten waar je voor staat, in één woord.”

www.werkenbijsimmons.nl

Internationaal Studieproject 2010

Overzicht

Kantoorbezoekverslagen @ Loyens & Loeff, New York @ Clifford Chance @ Stibbe

JFV In Casu - september 2010 -

@ Stibbe, New York

Aansluitend op het Internationaal Studieproject (ISP) 2010 staan in deze In Casu vier verslagen die verschillende studenten hebben geschreven. Deze verslagen hebben zij geschreven naar aanleiding van de kantoren die zij hebben bezocht in het kader van het studieproject, dat als thema â&#x20AC;&#x2DC;Herstructureringâ&#x20AC;&#x2122; had. De deelnemende studenten hebben het ISP afgesloten met een fantastische reis naar New York, waar verschillende juridische activiteiten op het programma stonden.

Kantoorbezoekverslag

Loyens & Loeff, New York New York, vrijdag 30 april 2010 Door Georg-Pieter Andela, Lisette Baljon, Nienke Bernard, Lotte van den Broek, Madeleine Hoekstra en Pieter-Paul van Rhijn

Op 30 april jongstleden heeft een delegatie studenten uit Groningen, in het kader van het Internationaal Studieproject (hierna ISP), een bezoek gebracht aan het kantoor van Loyens & Loeff te New York.

R O Y NEW

dent u t s s r a a j caal of vierde s fi e , t d r h e c e d arieel r Ben je t o n , t h u naar c n e r n s a d d n a a Nederl omie? G n o c e e boek je l a n c e s fi m f o o recht demy.c a c a f f e o l ens w w w.loy ming. m e t s e b e favoriet

Loyens & Loeff is in 2000 ontstaan uit een fusie tussen het fiscale kantoor Loyens & Volkmaars en het advocatenkantoor Loeff Claeys Verbeke. Hierdoor ontstond het eerste kantoor waar zowel fiscalisten,

notarissen als advocaten werkzaam zijn. JFV In Casu - september 2010 -

E G A ST G N I M M E T S E B K

De vestiging in New York richt zich met name op multinationals, banken en investeringsmaatschappijen uit, of actief, in Canada en de Verenigde Staten. Op deze manier is Loyens & Loeff in staat om ook aan deze cliĂŤnten full service te bieden. De vestiging wordt geleid door twee partners; Lodewijk Berger en Jack Berk. Dhr. Berger is gespecialiseerd in het belastingrecht en dhr. Berk is gespecialiseerd in het ondernemingsrecht. Doordat de secties ondernemingsrecht en tax vrijwel even groot zijn is de fusie uit 2000 ook hier zichtbaar. Naast adviezen omtrent het Nederlandse recht houdt het kantoor in New York zich ook bezig met het Luxemburgse en het Antilliaanse (belasting) recht. Het kantoor is gevestigd op de 27e verdieping van een van de vele wolkenkrabbers aan Madison Avenue. Bij binnenkomst viel ons eigenlijk direct op dat de gebruikte kleurstelling op kantoor erg lijkt op die van het kantoor in Amsterdam; veel houttinten hetgeen zorgt voor een warme maar tegelijk zakelijke uitstraling. Onder het genot van een hapje en drankje werden we welkom geheten door Jikkemien Bloembergen. Zij is een van de 12 advocaten, naast de partners, die in New York werkzaam zijn. Ze vertelde ons dat Loyens en Loeff de ambities van advocaten om een paar jaar naar het buitenland te gaan aanmoedigt. Hierdoor kan bijna iedere advocaat die deze behoefte heeft op een bepaald moment naar het buitenland vertrekken. Studenten geven tijdens de sollicitatie vaak aan dat ze op een gegeven moment naar het buitenland willen vertrekken. Echter,

Na deze speeddate was het tijd voor een laatste drankje om nog even

wanneer de gelegenheid daar is, zien veel studenten er, vanwege de

verder te kletsen met de advocaten die je tijdens het speeddaten

partner of andere privĂŠomstandigheden, toch vanaf. Hierdoor is er

niet gesproken had. Veel tijd was er echter niet, want aangezien

eigenlijk altijd wel een plek.

het koninginnedag was, gingen we samen met het kantoor naar het consulaat voor een receptie.

Na deze introductie werden we in groepjes ingedeeld en namen verschillende advocaten ons mee naar hun kamer voor een speeddate.

Een paar dagen later ontmoetten we Jack opnieuw. Hij neemt ons met

Alle vragen konden daar gesteld worden, waardoor we gesproken

twee advocaten mee op een zeiltocht over de Hudson langs de skyline

hebben over het leven in New York en de praktijk. Zo kwam naar voren

van New York. Onder het genot van een glaasje champagne vonden

dat het kantoor van Loyens & Loeff in New York gevestigd is tegenover

de aanwezigen gelegenheid om de meest recente jurisprudentie door

een prestigieus hotel, hetgeen enkele spraakmakende anekdotes

te spreken en te genieten van de ondergaande zon achter de skyline

naar voren bracht.

van Manhattan. @

www.loyensloeffacademy.com

Kantoorbezoekverslag

Clifford Chance

Stibbe

Amsterdam, donderdag 18 maart 2010

Amsterdam, vrijdag 16 april 2010

Door Nienke Bernard, Carlijn Goldberg en Loes Mensink

Door Lydian Baneke, Anne de Jong en Floris Kaptein

Op de eerste echte lentedag van 2010 reisden wij naar hartje Amsterdam om een bezoek te

Op 16 april was het tijd voor het bezoek aan advocatenkantoor Stibbe. Aangekomen op de

brengen aan Clifford Chance. Het kantoor bevindt zich in een prachtig historisch pand met

Zuidas in Amsterdam werden we hartelijk ontvangen in de Stibbe toren. De ontvangst vond

uitzicht op het Centraal Station. Tijdens de zeer goed verzorgde lunch in het atrium konden

plaats op de 16e verdieping, waar we konden genieten van een prachtig uitzicht over heel

wij op informele manier kennis maken met verschillende medewerkers en stagiairs van het

Amsterdam.

Het bezoek begon met een kantoorpresentatie, gehouden door

je internationaal wilt oriënteren. De internationale stage is hier een

Het programma begon met een rondleiding door het indrukwekkende

Na de eerste kennismaking met het kantoor werden we verdeeld

Robertine van der Werff. We kregen informatie over het kantoor en

goed voorbeeld van. Gedurende twee maanden loop je eerst een

JFV In Casu - september 2010 -

pand. Vervolgens kregen wij een kantoorpresentatie over Clifford

in vier groepen om een casus te behandelen. In tegenstelling tot

de werkzaamheden die er worden verricht. Stibbe is één van de

maand stage op het kantoor in Amsterdam en vervolgens een maand

Chance. Clifford Chance Amsterdam heeft 330 werknemers waarvan

andere kantoren, waar we een standaardcasus kregen, moesten we

grotere kantoren in Nederland en is zelfs verkozen tot “Benelux law

in Brussel, Londen of New York. Daarnaast is het voor medewerkers

ongeveer 150 advocaten, notarissen en belastingadviseurs. Het

hier onderhandelen over de verkoop van een dochteronderneming.

firm of the year”. Tot haar cliënten behoren overheidsinstellingen en

mogelijk om voor een periode van twee jaar op het kantoor in Londen

kantoor is onderdeel van een wereldwijd netwerk van 29 kantoren in

Ondanks dat niemand hier echt ervaring in had was de opdracht zeer

toonaangevende, internationaal opererende ondernemingen in binnen-

of New York te gaan werken.

20 landen. In al die kantoren wordt geadviseerd naar plaatselijk recht.

geslaagd; iedereen was actief betrokken en de onderhandelingen

en buitenland. Daar onder bevinden zich grote mondiale spelers met

Clifford Chance is een full service kantoor met 6 praktijkgroepen.

gingen er soms heel fel aan toe. Vervolgens was het tijd voor het ronde-

noteringen aan de effectenbeurzen in Europa en de Verenigde Staten.

Toen we helemaal waren bijgepraat over de carrièremogelijkheden

De twee grootste praktijkgroepen zijn Finance & Capital Markets en

tafelgesprek. Wederom in groepjes verdeeld kregen we uitgebreid de

Stibbe heeft verschillende vestigingen in het buitenland. Ze hebben

binnen het kantoor, was het woord aan Johan Spijksma die werkzaam

Corporate.De andere praktijkgroepen zijn Employment & Pensions,

tijd om twee advocaten het vuur aan de schenen te leggen met al

onder andere een kantoor in New York en eentje in Dubai. In al deze

is op de afdeling Corporate Litigation. Aan hem konden wij al onze

JFV In Casu - september 2010 -

kantoor voordat we begonnen aan het inhoudelijke programma.

Tax, Litigation & Dispute Resolution en Notary. Clifford Chance werkt

onze vragen. Veel vragen gingen over the Acadamy, aangezien Clifford

vestigingen wordt Nederlands recht uitgeoefend. Dat is best bijzonder en

vragen stellen over hoe het nou is om bij Stibbe te werken en wat

vooral veel voor grote internationale ondernemingen en financiële

Chance zich hierin onderscheidt van de andere kantoren. Na de

het is iets wat Stibbe onderscheidt van andere grote advocatenkantoren

zijn dagelijkse bezigheden op het kantoor zijn. Hij vertelde onder

instellingen zoals Shell, ABN AMRO en Morgan Stanley. Medewerkers

enthousiaste verhalen van de advocaten kregen we bijna zin om hier

met vestigingen in het buitenland. Om toch internationale zaken te

andere dat je bij Stibbe al snel veel verantwoordelijkheid krijgt bij de

krijgen echter ook de mogelijkheid om kleinere en pro bono zaken

nu al aan te beginnen. Met name verscheidene opleidingsonderdelen

kunnen doen, werkt Stibbe samen met een Duits en een Engels kantoor,

behandeling van zaken, iets wat een leuke uitdaging vormt als je net

te doen. Op kantoor heerst een informele sfeer en de gemiddelde

in het buitenland spraken tot ieders verbeelding. Tevens kwam de

Gleiss Lutz en Herbert Smith. De drie kantoren vormen al sinds 2002 een

begint met werken.

leeftijd ligt rond de 30 jaar. Kamers worden gedeeld met meerdere

informele sfeer van Clifford Chance duidelijk naar voren in het ronde-

alliantie, die wereldwijd 29 vestigingen en ruim 1500 juristen omvat.

medewerkers en ook partners zitten bij andere medewerkers en

tafelgesprek. Na de onderhandelingen en de ronde tafels was het tijd

Stibbe biedt haar cliënten deskundige juridische begeleiding op alle

Na de kantoorpresentatie begonnen we met de casus. We werden

stagiaires op een kamer. Clifford Chance vindt het belangrijk dat

voor de borrel in de kantoorbar. Een grote delegatie medewerkers

rechtsgebieden. De rechtsgebieden zijn op hun beurt ingedeeld in

hierbij begeleid door Meltem Gungormez en Patricia van den Ende,

startende advocaat-stagiaires veel leren in de praktijk en het bevordert

vertelde ons over hun persoonlijke ervaringen bij Clifford Chance. Tot

verschillende clusters en praktijkgroepen. Er is bijvoorbeeld een cluster

die werkzaam zijn op de afdelingen Corporate Litigation en Corporate

de samenwerking. Bijzonder aan Clifford Chance is ook dat er mensen

laat in de avond maakten wij kennis met de cultuur op kantoor onder het

Corporate M & A en een praktijkgroep Tax Law. Een kantoor als Stibbe

M & A. Het onderwerp van de casus was de precontractuele fase. We

met veel verschillende nationaliteiten werken. Ongeveer 20 procent van

genot van vele wijntjes en biertjes. Erg leuk was dat alle medewerkers

werkt voor vooraanstaande cliënten in spraakmakende zaken. Zo

werden in groepjes opgedeeld om onderhandelingen te voeren over

de advocaten en overig personeel is niet Nederlands. Hoewel er op het

integreerden met de studenten en oprecht geïnteresseerd waren.

hebben zij bijvoorbeeld Super de Boer geadviseerd bij de overname

een concept-contract. Na een aantal tips over het onderhandelen

kantoor in Amsterdam wordt geadviseerd naar Nederlands recht wordt

Daarnaast was iedereen erg enthousiast over het kantoor en zijn of

van Jumbo en adviseerden zij ING Groep NV bij een aandelenemissie

gingen we aan de slag. We moesten proberen te schikken. Daarbij was

ongeveer 80 procent van de tijd in het Engels gewerkt. Een uitstekende

haar collega’s.

met een transactiewaarde van 7,5 biljoen.

het belangrijk om te kijken naar het gezamenlijke belang en om ‘de

kantoor besteedt erg veel aandacht aan training en opleiding via de

Slot:

Stibbe biedt uitstekende mogelijkheden om het kantoor beter te

BATNA, WP en ZOPA zijn ons nu volledig helder. Wel kunnen we nog veel

Clifford Chance Academy, het eigen internationale opleidingsinstituut

Heeft Clifford Chance je interesse gewekt? Het kantoor biedt gedurende

leren kennen. Zo kunnen derde- en vierdejaarsstudenten er een

leren op het gebied van onderhandelen, want de oplossingen van de

dat in 2000 is opgericht. Ook wordt er veel samengewerkt met

het hele jaar studentstages aan op het kantoor in Amsterdam. Daarnaast

studentstage lopen van twee maanden. Je kunt bij Stibbe ook kiezen

casus liepen erg uiteen bleek later tijdens de nabespreking. Opvallend

advocaten van andere vestigingen om de klant overal ter wereld te

is van 10 t/m 13 mei 2011 de Select Class waarin je gedurende 4 dagen

voor een ander type stage. Denk aan een scriptiestage, waarin je

was dat niemand de Bentley heeft betrokken in de onderhandelingen.

kunnen adviseren. Clifford Chance is een wereldwijde maatschap

kennis maakt met het kantoor in Londen en in Amsterdam. Mocht je

een stage combineert met het schrijven van een scriptie. Tijdens

Het was al met al een leerzame casus.

en hecht veel waarde aan de persoonlijke ontwikkeling van haar

een internationale stage willen gaan lopen dan is er in de zomer de

de stage doe je veel praktische ervaring op. Je woont zittingen en

medewerkers. De Clifford Chance Academy verzorgt een groot aantal

ruimte om in Londen met studenten vanuit heel Europa een maand

praktijkgroepbesprekingen bij. Verder help je bij het voorbereiden van

Na het inhoudelijke gedeelte gingen we door naar de borrel. Deze

inhoudelijke en competentiegerichte trainingen op een aantal locaties

lang een kijkje te nemen bij Clifford Chance. Uiteraard kun je ook

processtukken, het beantwoorden van rechtsvragen, het vervaardigen

was keurig verzorgd en erg gezellig. Het was leuk om onder het genot

in Europa, de Verenigde Staten en Azië. Als advocaat-stagiair volg je

solliciteren voor een baan als advocaat-stagiair. Voor meer informatie

van conceptbrieven aan cliënten, advocaten en wederpartijen. Ook

van een drankje en in een wat meer informele sfeer te kunnen praten

zowel een nationaal als internationaal programma. Zo ga je in je tweede

kun je terecht op de website www.wordadvocaatstagiair. nl en

doe je literatuur- en jurisprudentieonderzoek. En vanzelfsprekend ben

met de advocaten en zo wat meer te weten te komen over het werken

jaar bijvoorbeeld op Hoogtestage, een exclusief onderwijsprogramma

www.ontdekcliffordchance.nl of kun je contact opnemen met recruiter

je van de partij bij kantooruitjes, stagiaireweekenden en lezingen.

bij Stibbe. Sommigen van ons hebben zich op de borrel zelfs tot

dat geheel op de praktijk en cliënten van Clifford Chance is gericht. Je

Jet de Haas van Dorsser via telefoonnummer 020-7119700 of mail naar

Verder organiseert Stibbe Step Inhouse dagen en lunches met

middernacht nog goed vermaakt. @

verblijft 3 weken op een mooie locatie buiten kantoor en sluit deze

recruitment.amsterdam@cliffordchance.com @

kantoormedewerkers. Ook organiseert Stibbe elk jaar de vijfdaagse

beheersing van het Engels is wel een pré maar geen vereiste want het

intensieve periode af met een door de NOvA erkend examen.

taart groter maken in plaats van deze te willen verdelen’. Termen als

masterclass naar New York. Daarnaast is Stibbe interessant indien je

Kantoorbezoekverslag

Stibbe, New York New York, donderdag 29 april 2010 Geschreven door: Door Yasmin Havers, Susanne Verviers en Lisanne Bakker

Na vele interessante kantoorbezoeken, enerverende hoorcolleges en vooral hele gezellige

We kunnen er niet aan beginnen hier een verslag uit te brengen van

ontwerp ‘share purchase agreement’ (SPA) bijgevoegd, waarin staat

de gehele reis, dus zullen we volstaan met enkele hoogtepunten: een

beschreven welke veranderingen nog moeten worden gemaakt om het

Broadwayshow, een baseballgame, zeilen over de Hudson, Ground

aanbod acceptabel te maken voor de desbetreffende bieder. Aan de

Zero, Koninginnedag tussen duizenden Nederlanders, een bezoek aan

hand van de hiervoor genoemde gegevens zullen de verkopers van

het consulaat, met een limo en champagne door New York cruisen,

ColosHaul N.V. uiteindelijk bepalen welk bedrijf de meest geschikte

een kijkje nemen bij een Amerikaans advocatenkantoor en nog heel

bieder is en zal elk bedrijf bekijken of het echt geïnteresseerd is. In

JFV In Casu - september 2010 -

borrels was het moment eindelijk daar: New York.

veel meer. Naast al deze bezienswaardigheden zijn we in New York

deze casus was het onze taak om één van de bieders bij te staan

ook nog bij twee Nederlandse advocatenkantoren langs geweest,

en ze onder andere te adviseren over alle Nederlandse wettelijke

Stibbe en Loyens & Loeff. In dit verslag zullen wij een zo goed mogelijk

kwesties, om ze te begeleiden bij het ‘due diligence’ onderzoek en

beeld proberen te schetsen van ons kantoorbezoek bij Stibbe.

om ze te assisteren bij het opstellen van de SPA. Daarnaast moesten we ook onderhandelen met de verkopers. In groepjes hebben we

Stibbe

toen verschillende vragen beantwoord, vaak wel met enige hulp van

Al eerder mochten we Stibbe in Nederland een bezoek brengen en nog

de kantoorgenoten. Daarna hebben we deze vragen gezamenlijk

geen twee weken later ben je dan weer bij Stibbe, maar dit keer in New

behandeld. Wat uiteindelijk vooral van belang bleek bij de casus, was

York! En dat op de 32ste verdieping van een torenhoge wolkenkrabber,

hoe er wordt gereageerd op het ‘due diligence’ onderzoek. Dit advies

middenin Manhattan! De ontvangst was hartelijk, met wat hapjes en

van onze kant was erg belangrijk voor de onderhandelingspositie. Ook

wat drankjes. Nadat een aantal medewerkers zich had voorgesteld,

speelde een grote rol in de casus tot welk moment een geïnteresseerd

gingen we meteen de diepte in met een pittige casus. Het kantoor

bedrijf nog uit de onderhandelingen kan stappen. Hier staan ook

houdt zich vooral bezig met het ondernemingsrecht en kent een aantal

vaak dingen over afgesproken in de SPA. Daarnaast kwam ter sprake,

gebieden waar ze in gespecialiseerd zijn: joint ventures, belastingen,

de verschillende manieren waarop aandelen in een N.V. kunnen

financieringen, zekerheden, licenties, corporate litigation en leasen

worden overgedragen. Normaal gesproken gaat dit volgens een

over de grenzen heen. Stibbe New York adviseert vooral Amerikaanse

aandelentransactie (bij de notaris), maar er kan ook gekozen worden

bedrijven die in Nederland of in de Nederlandse Antillen zaken doen

voor de verkoop van (een groot deel van de) activa van een bedrijf.

en Nederlandse kantoren met activiteiten in de Verenigde Staten.

Het kan wel zijn dat voor de laatste methode interne goedkeuringen

Bovendien is het kantoor actief in ingewikkelde multi-jurisdictionele

vereist zijn. Dit kunnen goedkeuringen zijn van het bestuur, de

transacties waar Nederlands recht of het recht van de Nederlandse

ondernemingsraad, maar de vergadering van aandeelhouders kan

Antillen een rol speelt. Het kantoor werkt nauw samen met de kantoren

het bijvoorbeeld ook op de agenda zetten. Uit de statuten kan ook

in Amsterdam, Brussel en Londen. Behalve advocaten lopen er op het

blijken dat extra goedkeuring nodig is, bijvoorbeeld van de Raad van

kantoor in New York ook een notaris en twee fiscalisten rond. Dat dit

Commissarissen. Na het bespreken van de vragen is ons nog het één

zo was, bleek ook uit de casus: daar kwamen deze aspecten ook aan

en ander uitgelegd over de fiscale kanten aan deze kwestie.

de orde.

Informeel Casus

Vervolgens namen de mannen ons mee naar een hippe eetgelegenheid

De zaak die we bij het kantoor hebben behandeld draaide om ColosHaul

middenin het gezellige Greenwich Village. Onder het genot van de

N.V., een specialist in het verschepen van zware transporten. De

nodige wijntjes hebben we vele jaloersmakende gesprekken gehad

aandelen in het kapitaal van ColosHaul zijn in het bezit van een aantal

met een stagiair, medewerkers en partners. Na het eten hebben we de

aandeelhouders, die recent hebben besloten dat zij hun belangen in

avond voortgezet bij een rooftop-bar met een prachtig uitzicht over de

het bedrijf willen verkopen. De meest geschikte bieder moest worden

stad. Kortom, een zeer geslaagd kantoorbezoek met een mooie balans

gevonden. Dit gebeurde door het uitvoeren van een zogenaamd ‘due

tussen het educatieve gedeelte en de gezellige avond in ‘the city that

diligence’ onderzoek door de geïnteresseerde, waar wordt gekeken

never sleeps’. @

naar de financiële en wettelijke positie van het bedrijf. Reacties hierop bepalen voor een belangrijk deel of een bedrijf geschikt is voor het overnemen van de N.V. Ook wordt door elk geïnteresseerde bedrijf een

Become complete.

Headline-making deals.

Linklaters is a global law firm, trusted by the world's top companies, financial institutions and governments to solve their most complex legal issues. Thatâ&#x20AC;&#x2122;s why RBS, ABN AMRO and NIBC turned to our Amsterdam office to advise them on the â&#x201A;Ź120,000,00 financing of PCM Group following its acquisition by the Belgian media group De Persgroep. Our team in the Netherlands lead headline-making deals that give our people the opportunity to develop and grow. To find out what you could be doing and to read about the PCM Group transaction, visit our website www.linklaters.com/nlgraduates