In Casu ISP Special 2009 by Joost van Sloten

Internationaal Studieproject 2009

ISP Special Dubai

jaargang 16, juli 2009 – ISP Special is een uitgave van de Juridische Faculteitsvereniging Groningen, www.jfvgroningen.nl

In Casu

Thema: Witteboordencriminaliteit Essay’s @ Ontwikkeling van de Witwaswetgeving @ De handel in illegaal vuurwerk @ Het ABC van de hypotheekfraude @ Ontslag op staande voet wegens fraude @De uitlegging van IFRS Kantoorspecials @ Boekel De Nerée @ Clifford Chance @ CMS Derks Star Busmann @ De Brauw Blackstone Westbroek @ Freshfields Bruckhaus Deringer @ Houthoff Buruma @ NautaDutilh

Colofon en adverteerdersindex Juridisch magazine In Casu Jaargang 16, nummer 5, Juli 2009

Voorwoord commissie Internationaal Studieproject 2009 Deelnemerslijst

Hoofdredactie Marthe Riewald Marloes Smilde

Reisverslag

ISSN 3388-8803 Copyright In Casu Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Oplage 3250 Uitgever Juridische Faculteitsvereniging Groningen Bezoekadres: Turftorenstraat 17 Postadres: Oude Kijk in ‘t Jatstraat 26 9712 EK Groningen Tel: 050-3635783 Fax: 050-3636947 E-mail: jfv@jfvgroningen.nl Websites: www.jfvgroningen.nl www.jfvcarriereboard.nl

Foto omslag I-Stock Abonnementen Abonnementsprijs inclusief portokosten per jaar: € 25,Mail voor meer informatie: jfv@jfvgroningen.nl ISP Special is een bijzondere uitgave van de In Casu, jaargang 16, 2009 2 4 6 11 12 21 25 33 36 56 59 61 65 67 71 73 75 76

Advertenties Tarieven zijn schriftelijk en/of telefonisch aan te vragen bij Lonni Westland. Tel: 050-3635783 Fax: 050-3636947 E-mail: vicevoorzitter@jfvgroningen.nl

Nieuwsgierig? Kijk op www.expeditieboekel.nl

- Ontwikkeling van de Witwaswetgeving

- De handel in illegaal vuurwerk

- Het ABC van de hypotheekfraude

- Ontslag op staande voet wegens fraude

- De uitlegging van IFRS

@ Verslagen kantoorbezoeken - Boekel De Nerée

- Clifford Chance Amsterdam

- Clifford Chance Dubai

- CMS Derks Star Busmann

- De Brauw Blackstone Westbroek

- Freshfields Bruckhaus Deringer Dubai en Amsterdam

- Houthoff Buruma

- NautaDutilh

@ Kantoorspecials

Vormgeving en druk OCC crossmedia www.occ-crossmedia.nl

Adverteerdersindex Boekel De Nerée Van Doorne Stibbe RAIO PlasBossinade Nysingh Dirkzwager advocaten & notarissen CMS Derks Star Busmann Allen & Overy JFV CarrièreBoard JFV Studiewinkel Clifford Chance De Brauw Blackstone Westbroek Freshfields Bruckhaus Deringer Houthoff Buruma NautaDutilh AKD Prinsen Van Wijmen Linklaters

@ Essay’s

Redactie Anna Kalatozova Anneke Nijk Bo Pietersz Christiaan Bergwerff Liesbeth Snoeijer

Durf jij het aan?

Inhoudsopgave

- Boekel De Nerée

- Clifford Chance

- CMS Derks Star Busmann

- De Brauw Blackstone Westbroek

- Freshfields Bruckhaus Deringer

- Houthoff Buruma

- NautaDutilh

Dankwoord

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

EXPEDIT

Op donderdag 29 en vrijdag 30 oktober 2009 gaat de tweede Expeditie Boekel van start. Tijdens deze business course vol onverwachte wendingen word je door Boekel De Nerée meegenomen op een ontdekkingsreis door de advocatuur en het notariaat.

Voorwoord commissie Internationaal Studieproject Voorwoord

Geachte lezer, Dubai, het land waar niemand zich afvraagt hoe je buurman aan zijn geld komt en waar failliet gaan strafbaar is. Het kan er niet exclusief genoeg zijn. Miljardenprojecten worden door de Sjeik in het leven geroepen door simpelweg ergens op het strand zijn armen te spreiden richting zee en te zeggen: ‘Hier moet het komen’. Dubai bleek een locatie die aan al onze criteria voldeed. Inhoudelijk en cultureel interessant, en bovenal exotisch. Uiteraard hadden wij een bijpassend thema: ‘witteboordencriminaliteit’. Na een jaar van voorbereiden en organiseren waren wij klaar voor het hoogtepunt van het Internationaal Studieproject (hierna ISP) 2009. Voordat we het wisten stonden we met onze koffers op Schiphol met als eindbestemming Dubai. Maar aan dit punt is nog heel wat vooraf gegaan. Nadat eind november 30 gelukkigen te horen hadden gekregen dat ze deel mochten nemen aan het Internationaal Studieproject kwam begin december al snel het eerste kantoorbezoek naar Boekel De Nerée in zicht. Elk kantoor heeft een subonderwerp van het thema witteboordencriminaliteit voor zijn rekening genomen en daarnaast nog andere leuke afwisselende programmaonderdelen verzonnen, zoals een ‘desert survival game’ bij Freshfields Bruckhaus Deringer. Na de reeks van zeven kantoorbezoeken hebben wij een goed beeld over witteboordencriminaliteit gekregen. Met hoge verwachtingen

inhoudelijke excursies. De advocatenkantoren in het buitenland zijn over het algemeen niet gewend aan kantoorbezoeken zoals dat in Nederland gebruikelijk is. Met Freshfields Bruckhaus Deringer moesten we wegens ruimtegebrek uitwijken naar een bar op de 64e verdieping van een prachtig hotel. Samen met een aantal advocaten van het kantoor mochten we van het uitzicht genieten, we zaten pal naast de 800 meter hoge Burj Dubai en zijn fonteinenshow. Bij Clifford Chance werden we op kantoor ontvangen in het Financial District, wat gelegen is in een belastingvrije zone. Er zijn meerdere van dit soort zones tussen Dubai en Abu

De wet van Van Doorne:

Chronisch overwerken is een teken van zwakte

Dhabi om ondernemingen te trekken. Het kantoorbezoek was zeer interessant. In Abu Dhabi zijn we naar

Bij Van Doorne brandt er ’s nachts ook nog wel eens licht. Natuurlijk. Als de situatie erom vraagt, zetten we graag een tandje bij. Maar even graag houden we de zaak in balans. Als we klaar zijn, zijn we klaar. Kom je bij ons werken, dan verwachten we dat ook jij je eigen grenzen stelt. Dat je niet blijft hangen voor de bühne. Onze praktijk leert dat scherpte blijkt uit resultaat. Kijk op www.werkenbijvandoorne.nl hoe je je talent op scherp kunt zetten. Maak kennis met je nieuwe collega’s, neem een kijkje op je nieuwe werkplek en kies de toekomst die je wilt. Heb je vragen of wil je solliciteren, neem dan contact op met onze recruiter Wendy Verhoeff, 020 6789 342, humanresources@van-doorne.com

de Nederlandse ambassade geweest, waar de plaatsvervangende ambassadeur ons ontving. Hij vertelde uitgebreid over de geschiedenis en het heden van Abu Dhabi, Dubai en de Emiraten. Ook het bezoek aan het Nederlandse Baggerbedrijf Van Oord, dat onder andere de palmeilanden aanlegt, en het lokale (staats) ontwikkelingsbureau Nakheel waren heel leuk en interessant. Wegens ruimtegebrek kan ik niet over elk programmaonderdeel uitweiden. De Desert Safari was een belevenis, de Koninginnedagparty was zeer geslaagd en we hebben heerlijk gegeten op de Dhow Dinner Cruise. Ook al was de Sky View Bar in het Burj-al-Arab iets minder smaakvol dan wij hadden verwacht, de rest van het gebouw maakte het meer dan goed. Als je bij de lift het knopje indrukt is binnen vijf minuten je achtergelaten vingerafdruk weer schoongepoetst. Wat ook opvalt, is de gastvrijheid van mensen. Een gesprekje heb je zomaar, en een bezoek aan de Presidentiële Stallen, waar paarden van minstens een miljoen staan, is dan ook zo geregeld. Het was niet gepland, maar daarom zeker niet minder leuk. Wij kijken terug op een zeer geslaagde en gezellige reis met een leuke deelnemersgroep. Inhoudelijk zijn we bij variërende bedrijven en kantoren geweest waar je verschillende aspecten en waarheden te horen krijgt. Bijvoorbeeld bij Van Oord: ‘The World is voor 10 % verkocht tot op heden.’ Nakheel: ‘Er is al wel 70% van The World verkocht.’ Ach ja, zo gaat het in een land waar alles om imago draait. Het moet er groter, hoger, mooier, of uniek zijn. Wie bedenkt er nu een skihal neer te zetten terwijl het buiten 40 graden is? En witteboordencriminaliteit? Het is er wel, maar er wordt vooral niet over gepraat. Met overtroffen verwachtingen en een unieke ervaring rijker keerden wij terug naar Nederland en zaten wij om half zeven ’s ochtends al bibberend weer in de trein richting Groningen.

Van Doorne houdt je scherp

Ik wil graag de deelnemers bedanken voor de gezelligheid en mijn commissie voor de gezelligheid en hun inspanning gedurende het jaar. Met vriendelijke groet,

Marloes Smilde Voorzitter commissie Internationaal Studieproject 2009

Van Doorne N.V. Afdeling Human Resources Postbus 75265 1070 AG Amsterdam

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

We hebben geprobeerd een leuk en afwisselend programma neer te zetten met inhoudelijke en minder

in ons hoofd en factor 30 in onze tas vertrokken we op 26 april richting het Midden-Oosten.

@ Anneloes Schouten @ Bart-Jaap van Emmerik @ Bo Pietersz @ Christiaan Bergwerff @ Didi Rinkel @ Emma Houterman @ Gijs Berkhout @ Hubertine Bergsma @ Ingeborg Mulder @ Jasper Zents @ Jeroen Boekhoudt @ Joris van der Flier @ Jorrit de Haan @ Justus Fokker @ Liesbeth Snoeijer @ Lonni Westland @ Margot van der Veen @ Marianne Wondaal @ Marijke Hisken @ Marloes Smilde @ Meike Davids @ Pieternel van den Brink @ Sophie van Kasbergen @ Tessa Stallaert @ Tessel Peijnenburg @ Tetske Welling @ Thijs Kirchner

@ Anneke Nijk

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

@ Anna Kalatozova

Internationaal Studieproject 2009

@ Adnane Aaryf

Deelnemerslijst

Deelnemers

Door Christiaan Bergwerff, Bo Pietersz en Marloes Smilde

Op 26 april 2009 was het dan eindelijk zover: 27 goedgemutste deelnemers aan het ISP 2009 stapten aan boord van een KLM -Boeing om 3 reeds vertrokken commissieleden achterna te reizen richting het altijd zonnige Dubai. Ook de ene deelnemer die zich vanwege een zware avond ervoor onverhoopt had verslapen, wist op tijd op Schiphol aan te komen; een reisverslag!

worden gereden op kamelen, was er gelegenheid om te sandboarden en

de Desert Safari van donderdag door over de door Van Oord aangelegde

konden de vrouwen een mooie henna tattoo laten zetten. Het belangrijk-

zandbanken te crossen, wat een lekke band tot gevolg had.

ste was echter toch wel dat er onbeperkt gegeten en sheesha gerookt kon worden. Na het eten was er een buikdansshow waar Justus zijn mooiste

Goudsoek

moves uit de kast kon halen om de buikdanseres te imponeren.

Na het bezoek aan Van Oord werd ons de gelegenheid geboden om flink 24 karaats goud (en ‘fake prada/omega/rolex’ horloges) in te gaan

Oranje party

kopen op de locale goudsoek. Deze soek is een oud stukje Dubai waar

Na onze heftige desert safari moest er natuurlijk wel een biertje

je om de havenklap binnen wordt gevraagd door de locale verkopers

gedronken worden om van de schrik te bekomen. Hoe kan dat nou beter

om hun mooie handelswaren te kopen.

dan door een heerlijke import Heineken te drinken op onze koningin in de Irish Village. Volledig uitgedost in het oranje hebben we laten

Borrel met Freshfields

zien dat we echte Groningse studenten zijn die de verjaardag van onze

Freshfields had voor het kantoorbezoek in Dubai een heel ander

Koningin wel kunnen vieren; dobbels noch kaarten werden geschuwd.

plan dan het diner dat we eerst zouden hebben. We werden namelijk

Zondag 26 april

uitgenodigd in een zeer mooi hotel op 64 hoog in een zeer exclusieve

Vrijdag 1 mei

bar om hier lekker te gaan borrelen. Dit werd door niemand van

Vrijdag was een voor de deelnemers vrije dag, iedereen kon deze dag

ons als vervelend ervaren en we hebben dan ook een prima borrel

naar eigen inzicht invullen. Ongeveer de helft ging naar het Wild Wadi

Vertrek naar Dubai

We werden ontvangen door de plaatsvervangend

gehad! Na afloop van het festijn hadden we er uiteraard nog geen

Park waar de heftigste glijbanen getrotseerd werden, terwijl de andere

Tegen elf uur ’s ochtends verzamelden we op

ambassadeur en zijn assistent. Deze assistent leek een

genoeg van en zijn we op aanraden van en samen met de mensen van

helft naar het chique Jumeirah Beach Park vertrok om heerlijk onder

Schiphol voor het ISP avontuur van 2009. De vlucht

local te zijn, maar bleek bij het selecte groepje niet-

Freshfields nog flink doorgegaan in het echte partycentrum van Dubai.

een palmboom te relaxen.

was prima, iedereen vermaakte zich uitstekend

blonde Zweden te horen. We kregen een erg leuk en

Hier konden de mannen, samen met enkele (voornamelijk Engelse)

met de films en games die KLM te bieden had. Bij

interessant verhaal over de Emiraten, hun geschiedenis,

voetbalfans uit Dubai, de spannende Champions League wedstrijd

Cocktailparty Burj Al Arab

aankomst in Dubai werden we opgewacht door de

cultuur en (economische) ontwikkeling te horen. Na

tussen Manchester United en Liverpool kijken; ondanks de uitslag van

Na een heerlijke vrije dag waar de één los ging in een gigantisch

drie commissieleden die vooruit waren gereisd en

afloop werden we door de chauffeur afgezet bij een Mall

genoemde wedstrijd een fantastische avond!

waterpark en de ander heerlijk op het strand heeft gelegen was het

werden we met een touringcar afgezet bij het hostel.

om even te lunchen.

dan eindelijk zover. Er zou champagne worden gedronken in het enige

Donderdag 30 april

zeven sterren hotel ter wereld. De aankomst was al prachtig. Je komt

Maandag 27 april

Emirates Palace Hotel

Bezoek rechtbank

binnen in een lobby van misschien wel 200 meter hoog met alleen

Big Bus Tour

Na de lunch reden we door naar het indrukwekkende

Na een flinke avond uitgaan werden we weer vroeg uit ons bed

maar goud, goud en nog eens goud. Alles glimt, alles blinkt en alles

Deze eerste dag werden we met de Big Bus Tour Company

en vooral enorme Emirates Palace Hotel. Hier is het

getrommeld om een bezoek aan de rechtbank van Dubai te brengen.

schittert. Een gigantische springende fontein en een lift waar je met

in de stijl van de bekende rode Londense dubbeldekkers

toegestaan om als toerist even ongegeneerd naar alle

Reeds bij aankomst was het een overweldigende ervaring. De rechtbank

30 man nog steeds niet hutjemutje staat. Uiteindelijk kom je dan in de

(alleen dan met open dak), door gans Dubai gereden.

luxe en rijkdom te komen staren. Alles blinkt je tege-

is een gigantisch groot wit gebouw met een statige uitstraling. Bij de

Skyview-bar waar het feestje dan uiteindelijk zou gaan plaatsvinden.

De bussen rijden twee vaste routes en een ieder kan in-

moet. Er was een expositie over de futuristische ideeën die

ingang werden we ontvangen door de Nederlandse consul Van der Wal

We begonnen met een veel te duur glas champagne (dat gelukkig nog

of uitstappen wanneer hij of zij wil. Het duurde niet lang

Abu Dhabi van plan is te realiseren op nader te bepalen

en zijn attaché Joseph Ibrahim van het Consulaat Generaal te Dubai;

wel prima smaakte). In het Burj Al Arab is niets te gek, 40 euro betalen

of de groep splitste zich op in kleine groepjes die ergens

termijn. Zo zal er een vestiging van het Guggenheim

zij hebben geholpen om ons bezoek aan de rechtbank te realiseren.

voor een druppeltje whisky is geen uitzondering. Maar al met al was het

wilden gaan kijken. Het Dubai Museum, de Souks, Palm

komen, en ook het Louvre zal in de toekomst in de

We kregen om te beginnen een presentatie over de rechtbank en het

wel een onvergetelijke beleving. Als je naar de WC ging, liep zelfs een

Jumeirah, het Burj-al-Arab, het Burj Dubai; we kregen

Emiraten vertegenwoordigd zijn.

rechtssysteem van Dubai, waarna we een rondleiding door het hele

mannetje mee dat voor jou de kraan openzette en eerst zelf ging voelen

gebouw hebben gekregen. Een leuk detail hiervan was dat er een

of het water op temperatuur was, waarna hij je een handdoekje aangaf

Na alle pracht en praal konden we nog even een uurtje

zaaltje was waar je kon scheiden om één deurtje verderop meteen weer

en weer van je aannam.

op het strand bijkomen. Op de terugweg hebben we

te trouwen. Na de rondleiding werden we waarlijk verwend met een

Na onze party op de 27ste verdieping van het Burj Al Arab hebben we

Diner bij het Creek View Restaurant

een pitstop gemaakt bij de Sjeik Zayed Moskee. Deze -

strak geregelde lunch. Een zeer leuke, goed verzorgde activiteit en met

ons feestje verder voortgezet in Souq Madinat Jumeirah, een prachtig

Het leek de commissie leuk om ter afsluiting van

alweer - indrukwekkende spierwitte moskee staat aan de

veel enthousiasme gebracht vanuit de Dubaise rechterlijke organisatie

vormgegeven uitgaansgelegenheid met verscheidene kroegjes aan

onze eerste dag en als begin van een geslaagde

rand van Abu Dhabi, redelijk in de woestijn. Desondanks

en het Nederlandse consulaat!

een uitgegraven Creek. Hier konden volop halve liters genuttigd

week in Dubai gezamenlijk te eten. Bij een gezellig

waren er genoeg mensen om het gebed bij te wonen.

het allemaal te zien. En je kwam elkaar wel weer tegen, ergens verder op de route.

worden tegen een redelijke prijs en waren er zitzakken met sheesha’s Desert safari

oosters openluchtrestaurant aan de Creek hebben we

eilanden. Met onze eigen bus hebben we een voorproefje genomen op

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Reisverslag

ISP Dubai 2009: Over the top!

eromheen om lekker te ontspannen.

heerlijk kebab gegeten en fanatiek waterpijp, oftewel

Woensdag 29 april

Aan het eind van de middag werden we bij het hostel opgehaald met een

sheesha, gerookt. Dit laatste heeft vele hilarische foto’s

Bezoek Van Oord

busje om naar de woestijn gebracht te worden. Na een korte tussenstop

Zaterdag 2 mei

opgeleverd. Na het diner heeft het merendeel van de

Het begon deze dag met een bezoek aan het Nederlandse

om souvenirs te kopen bij de zeer waarschijnlijke familieleden van onze

Zaterdag was de tweede en meteen laatste rustdag voor de deelnemers.

groep de bar van het nabij gelegen Radisson Hotel

baggerbedrijf Van Oord. Na een gezellige busrit kwamen

chauffeur, werden we opgehaald door vijf grote witte Toyota Land Crui-

Overdag stonden geen activiteiten gepland en deze gelegenheid werd

bezocht, waar we van een live optreden van de huisband

we aan bij de ingang van Palm Deira Island, waar het

sers. In een colonne gingen we vervolgens de woestijn onveilig maken

door het overgrote dele van de groep aangegrepen om de ontelbare

konden genieten.

Rottersamse bedrijf is gevestigd. Na een goede ontvangst

waar de chauffeurs hun driftkunsten driftig tentoonspreidden, totdat op

soek’s in de stad af te struinen op zoek naar de origineelste souvenirs

werden we naar een soort kleine bioscoopzaal gebracht

een gegeven moment één of ander rood terreinwagentje zich met ons

voor hun vrienden, familieleden en andere dierbaren. Hierbij werd met

Dinsdag 28 april

waar we een zeer interessante presentatie over de

ging bemoeien. Door zelf mooie capriolen in het zand uit te halen om

de Hollandse (en bijkans Georgische…) handelsgeest de Arabische

Ambassade

werkzaamheden van Van Oord kregen. Uiteindelijk zijn

ons te imponeren bracht hij uiteindelijk door zijn gevaarlijke rijstijl de

handelaren het vuur aan de schenen gelegd. Niet zelden hieven

De wekker ging al vroeg deze ochtend, een bezoek aan

we erachter gekomen dat het helemaal niet moeilijk is

groep in gevaar. In een zeer kort tijdbestek werd de bij onze Toyota’s in

de koopmannen op de markt - wanhopig Allah aanroepend - hun

de Nederlandse Ambassade in Abu Dhabi stond in de

om een eiland te creëren. Het enige wat je hoeft te doen

het niets vallende jeepje klemgereden, waarna zijn rode autootje met

handen naar de hemel, waarna ze schoorvoetend akkoord gingen

planning. Met ons busje zijn we van Dubai naar Abu

is tonnen zand verplaatsen en er wat stenen omheen te

een geplaatste trap van een prachtige deuk werd voorzien. Na een hevige

met de bedongen prijzen. Waterpijpen en bijbehorende tabak voor

Dhabi gereden, een reis van toch zo’n twee uren. De

leggen, waarmee Van Oord overigens het grootste contract

ruzie tussen onze bestuurders en de bestuurders van de rode auto wer-

huisgenoten en vriendjes, sieraden voor vriendinnetjes, Saffraan

ambassade in Abu Dhabi is niet heel groot, het behelst

ter wereld binnen sleepte! Na de presentatie brachten

den er uiteindelijk een paar, in de strijd gesneuvelde, banden verwisseld

voor moeders en Arabische Viagra voor de vaders behoorden tot de

slechts één verdieping in een groot kantoorgebouw.

een bezoek aan het echte ‘baggerwerk’ op de Palm

en konden we verder naar een toeristisch kamp in de woestijn. Hier kon

populairste items om mee het vliegtuig in te nemen naar Nederland.

Vandaag werd overigens door veel dames benut om de bizar grote

de hele avond champagne kunnen drinken, meerdere braakjes ten spijt

Shopping Malls te bezoeken op zoek naar voordelige koopjes en de

– binnen te komen, moesten we ons helaas opsplitsen aangezien een

mooiste (en duurste!) winkels. Ook werd er volop gechilled aan het

aantal dames er vanwege hun tekortschietende leeftijd niet inkwamen.

zwembad bij het hostel en zaten veel mensen voor het eerst sinds de

Deze meiden werden echter galant onder de hoede genomen door een

aanvang van de ISP lekker een boek te lezen.

aantal kerels; aan de arm van deze volwassen individuen kwamen ze wèl een andere prachtig aan zee gelegen bar binnen, waar ze alsnog

Dhow Diner Cruise

vakkundig dronken werden gevoerd. Na een wilde taxirit met dito

’s Avonds werd er om 19.00 uur verzameld en werden we met

ontboezemingen en een heerlijk Indiaas techno nummer (Youtube:

de Mitsubishi- bus van het hostel naar de prachtige, romantisch

Allah duhai hai remix) op de achtergrond vond er nog een nachtelijke

aandoende Creek van Dubai gebracht om bij nacht een Dhow Diner

zwempartij in het zwembad van het hostel plaats; voldaan zocht een

Cruise te ondernemen. We werden door een dhow opgepikt – een

ieder uiteindelijk zijn of haar bed op.

Iedereen oordeelt, maar wie spreekt recht?

typisch Arabisch bootje – waarna we het water opgingen. Na het goed verzorgd buffet was het lekker uitwaaien geblazen op het bovendek van

Maandag 4 mei

het scheepje en werd er genoten van de verlichte stad vanaf het water,

Nakheel boottocht & Emirates Mall

de activiteiten op de kade en de aan het buffet inherente drankjes. Na

Wat was de volgende ochtend een betere manier om te bij te komen

afloop van de ‘diner cruise’ waren er nog wilde plannen om de stad in

dan om aan boord van een boot van Nakheel de projectsites van de

te gaan, maar iedereen bleek uitgeput te zijn van de intensieve week

Palm eilanden te bestuderen en vervolgens de pistes te verkennen

waarop collectief besloten werd om de bekende joker te bewaren voor

binnen de wereldberoemde Mall of the Emirates? Deze grootste in-

zondagavond, de laatste avond in Dubai.

door skihal ter wereld voorzag ons voor een vaste en voordelige prijs

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

van een skipak, skimateriaal en een twee uur durende pas voor de

Zondag 3 mei

vierpersoons stoeltjeslift om bovenaan de piste te komen. Na vele

Clifford Chance

afdalingen, diverse stunts en één (knie)blessure later werd er door

Zondag stond geheel in het teken van een druk (inhoudelijk) programma.

een aantal mensen halverwege de piste in een quasi authentiek

Reeds om 10.00 uur werden we verwacht in het International Exchange

aandoend Alpenrestaurant de mogelijkheid ter harte genomen om een

Centre van Dubai, waar het kantoor van Clifford Chance is gevestigd. Na

Jägermeister met kaasfondue te nuttigen; wie wil dat nou niet in Dubai?

een goede ontvangst met thee, koffie en de nodige cakejes kregen we

Bizar om daarna van ca. min tien graden weer de hitte van rond de

onder meer een presentatie over het kantoor, een praatje over ‘a day

veertig graden in te stappen…

in the life of a corporate lawyer’ en was er volop de gelegenheid om vragen te stellen aan de aanwezige recruiters en advocaten tijdens een

De resterende middag werd ingevuld door winkelen in de immense

overvloedige lunch ter afsluiting van het kantoorbezoek.

Mall en werd er bovendien uitgerust en ingepakt ter voorbereiding van de alweer aanstaande terugreis.

Nakheel Veel tijd om bij te komen was er niet, omdat we om 15.00 uur

Terugreis naar Amsterdam

een afspraak hadden bij de grootste en meest prestigieuze

Omdat we om vijf over twaalf middernacht terugvlogen naar Nederland,

projectontwikkelaar van Dubai en de Emiraten: Nakheel. Nakheel

werden we omstreeks half negen opgehaald bij het hostel en

is het grote brein achter alle Palm Islands, het project ‘The World’

uitgezwaaid door de hartelijke manager Hassan en zijn enthousiaste

genaamd en tig andere wereldberoemde staaltjes van architectuur

personeel. Daar ging echter nog wat stress aan vooraf aangezien één der

en innovatie. We werden hartelijk ontvangen door Munib Fikry - de

deelnemers ongeveer zijn hele hebben en houden achtereenvolgens in

delegation manager van Nakheel - in het prachtige gebouw van dit

een taxi en later in het busje van onze vaste chauffeur Nemiyad had

miljardenbedrijf; het Nakheel Sales Centre aan de voet van Jumeirah

laten liggen. Gelukkig was hij na het doen van aangifte nog op tijd om

Palm Island. Een overweldigende presentatie volgde in een zelfde

zich bij ons te voegen in de bus naar het vliegveld. Na een halal maaltijd

soort bioscoopzaaltje als bij Van Oord, alleen dan factor tien luxer.

bij McDonald’s wandelden we weer met z’n dertigen de Boeing binnen

Gezeten in fauteuils en onder het genot van een drankje kregen we

om aan boord van vlucht KL 0428 terug te keren naar het vaderland.

een ongeveer uur durende presentatie die, onder meer omdat het afgewisseld werd door trailer-achtig aandoende Hollywood filmpjes

Dinsdag 5 mei

over Nakheel projecten, geen moment verveelde. Na een rondleiding

Ongeveer om kwart over 5 in de ochtend op Bevrijdingsdag landden

en een aanbod om de volgende dag in een boot de Palmeilanden

we na een turbulente vlucht op Schiphol, alwaar sommigen werden

vanaf het water te bekijken, verlieten we enigszins bedremmeld het

opgewacht door familieleden en anderen de vroege trein naar

Nakheel Sales Centre om terug richting het hostel te gaan.

Groningen of ‘thuisthuis’ gebruikten om wat bij te slapen.

De Joker

Al met al kan terug worden gekeken op een geslaagde ISP-reis met een

Zoals gezegd werd op zondagavond de joker ingezet, zijnde de laatste

fantastische, enthousiaste en volop participerende groep, die daarvoor alle complimenten verdienen van de organisatie! @

kans om uit te gaan in Dubai. De avond, gedoemd om te escaleren, begon met een diner bij een authentiek Arabisch restaurantje waar, gezeten op kussens op de grond, het kamelenvlees en de lamsboutjes

Salaam aleikum!

gulzig verslonden werden. Vervolgens werden we opgepikt door taxi’s om naar een uitgaansgelegenheid te gaan waar we tot dan toe niet waren geweest. Na aanvankelijk geprobeerd te hebben om met de gehele groep Boudoir – een vermaarde nachtclub waar vrouwen gratis

commissie Internationaal Studieproject

De Rechtspraak en het Openbaar Ministerie zijn voortdurend op zoek naar mensen die zich aangetrokken voelen tot het recht en gerechtigheid. Die zich kunnen verplaatsen in de leefwereld en standpunten van andere mensen. Die het een uitdaging vinden om te werken in een omgeving met een enorme variëteit aan opvattingen, denkbeelden, dilemma’s en belangen. Een omgeving waar alles van meer kanten bekeken moet worden en waar recht geen onrecht mag worden. Als rechterlijk ambtenaar in opleiding (raio) word je - al werkende - opgeleid tot rechter of officier van justitie. Een loopbaan die jou uitstekende toekomstmogelijkheden biedt in een afwisselend en breed werkveld. Waar zelfstandigheid centraal staat en waar je wordt uitgedaagd om beslissingen te nemen. Een baan inclusief een professionele opleiding waarbij je uitgroeit tot een expert in ons rechtssysteem. Geïnteresseerd in een loopbaan als rechter of officier van justitie? Neem voor informatie contact op met Leonore Harthoorn (recruiter): 070 - 361 98 63 of kijk op www.werkenbijderechtspraak.nl of www.openbaarministerie.nl Voor meer praktische informatie over de selectieprocedure kun je contact opnemen met het secretariaat van de Selectiecommissie rechterlijke macht: 070 – 361 98 11 of mail naar srm@rechtspraak.nl

Essayâ&#x20AC;&#x2122;s @ Ontwikkeling van de Witwaswetgeving

Margot van der Veen @ De handel in illegaal vuurwerk

Marianne Wondaal @ Het ABC van de hypotheekfraude JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Tetske Welling @ Ontslag op staande voet wegens fraude

Een stage is de beste manier om te ontdekken of de advocatuur ook iets voor jou is.

Sophie van Kasbergen @ De uitlegging van IFRS

Gijs Berkhout

Meet jezelf met 15 maten mr. Susanne Wortmann |advocaat, contactpersoon stages|

Paterswoldseweg 802

Een goede jurist is niet automatisch een goede advocaat. Daarom word je bij PlasBossinade op alle mogelijke manieren de maat genomen: creativiteit, doorzettingsvermogen, discretie, overtuigingskracht, sociale vaardigheid, enzovoort. PlasBossinade biedt een inspirerende omgeving om via een stage kennis te maken met de praktijk.

Postbus 1100, 9701 BC Groningen t e lefoon + 31(0)50 52 1 4 3 33 w w w. p l a s b o s s i n a d e . n l

Heb jij voldoende bagage voor een PlasBossinade stage? Mail dan naar stage@plasbossinade.nl.

Ontwikkeling van de Witwaswetgeving

In Nederland wordt een geschatte acht miljard euro per jaar door criminaliteit gegenereerd, waarvan 44% in Nederland blijft.1 Uit deze schattingen kan geconcludeerd worden dat er in Nederland 3,8 miljard euro per jaar wordt witgewassen. Wereldwijd wordt de omvang van witwassen geschat op het zorgwekkende getal van 2,85 biljoen dollar.2

of de verplaatsing verbergt of verhult, dan wel verbergt of verhult wie

regelgeving blijkt echter al snel niet aan haar hoge verwachtingen te

de rechthebbende op een voorwerp is of het voorhanden heeft, terwijl

voldoen. In dit hoofdstuk zal de strafbaarstelling van witwassen in

hij weet dat het voorwerp –onmiddellijk of middellijk- afkomstig is van

Nederland worden besproken. Hierbij worden ook de internationale

enig misdrijf.’ (artikel 420bis lid 1 WvSr)

ontwikkelingen in de regelgeving besproken. Tenslotte zullen de be-

Hiernaast geeft het Wetboek van Strafrecht nog specifieke bepalingen

Zoals eerder genoemd, was witwaswetgeving in haar beginjaren gekop-

perkingen en gebreken in deze regelgeving behandeld worden. omtrent ‘gewoonte-witwassen’ en ‘schuld-witwassen’.7

peld aan de drugshandel. In 1988 werd witwassen voor het eerst beschreven als een zelfstandig misdrijf in het Verdrag tegen de Sluikhan-

Om de omvang van deze geschatte cijfers beter te kunnen bevatten, is

De empirische definities leggen de nadruk op de praktijk van het

del in Verdovende Middelen.16 In de jaren volgende dit Verdrag, en het

het belangrijk om te weten wat er precies met witwassen wordt bedoeld

witwassen, en hebben betrekking op de feitelijke handelingen. Er be-

eerder genoemde EU Verdrag uit 1990, maakt de witwaswetgeving een

staan verschillende empirische definities van witwassen, maar in de

continue ontwikkeling door. Zelfs na 2001, toen de aandacht verschoof

en welke verschillende activiteiten onder dit begrip vallen. Het eerste hoofdstuk zal daarom eerst de twee verschillende soorten definities van witwassen bespreken. Vervolgens zal, in hoofdstuk twee, het ontstaan en de ontwikkeling van de wetgeving omtrent witwassen besproken worden. Deze wetgeving wordt zowel op nationaal niveau als op internationaal niveau besproken. In hoofdstuk 3 zal de invoering van de nieuwe WWFT belicht worden; hierbij zullen de veranderingen besproken worden alsook de kritiek, die de nieuwe wet nu al op zich afkrijgt. Tenslotte zal er een conclusie gegeven worden met daarbij mijn mening over de witwaswetgeving.

studie van Unger komen twee kernelementen naar voren die in alle

naar terrorisme bestrijding, bleef witwasbestrijding een belangrijk aan-

definities voorkomen.8 Ten eerste het element van het ‘verhullen van

dachtspunt.17 Witwasbestrijding en terrorismebestrijding gingen hand

de criminele herkomst van het geld’ en daarnaast het element van ‘het

in hand, gezien het feit dat witwasbestrijding als middel kon dienen

geven van een wettige herkomst aan het uit misdrijf verkregen geld’.9

om de financiering van terroristische activiteiten te beperken. In 2001

Dit empirische handelingsbegrip van witwassen beschrijft dus het

weet de FATF simpelweg haar naam al te veranderen in ‘Financial Ac-

proces van omzetting van de uit misdaad verkregen gelden in wettig

tion Task Force on Money Laundering and the Financing of Terrorism’.18

Door Margot van der Veen

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Essay

Studie naar de Veranderingen van de Nationale en Internationale Witwaswetgeving

verkregen gelden. De FATF heeft, ondanks haar gebrek aan regelstellende bevoegdheid, Het verschil tussen de juridische definitie en de empirische definitie

een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van instrumenten voor

is met name zichtbaar tijdens het vergelijken van de reikwijdte van

de bestrijding van witwassen. In 1990 heeft zij een beleidskader ont-

beide definities. Anders dan onder de juridische definities valt dus

wikkeld, de 40 Aanbevelingen, waarin maatregelen worden genoemd

het voorhanden hebben en uitgeven van misdaadgelden niet onder

voor preventie en repressie.19 De leden van de FATF, vrijwel alle Wes-

de empirische definitie van witwassen, gezien het feit dat dit niet

terse landen, hebben zich verbonden tot uitvoering van de Aanbeve-

het proces omvat.10 Hieruit kan geconcludeerd worden dat de em-

lingen. Doordat deze aanbevelingen het terrein van EG-regelgeving

pirische definitie van witwassen enger geformuleerd is dan de juri-

raken, zijn ze daarnaast uitgewerkt in drie EU witwasrichtlijnen.20 Met

dische definitie en daardoor een beperktere reikwijdte heeft. In de

name de tweede witwasrichtlijn uit 2001 weet de reikwijdte van de wit-

volgende hoofdstukken zullen we werken met het juridische begrip

waswetgeving sterk te verbreden, ‘globaal moeten nu alle misdrijven

‘witwassen’, verwoord in verschillende nationale en internationale

waarop een maximum van één jaar gevangenisstraf staat als grond-

weten regelgevingen.

delict voor witwassen kunnen dienen’. Ook ‘selflaundering’, het witLatere internationale verdragen als het VN Verdrag inzake bestrijding van georganiseerde criminaliteit, het VN Verdrag ter bestrijding van corruptie en het Verdrag van Warschau 2005 bieden nagenoeg geen

wassen door de dader van het gronddelict zelf, is strafbaar gesteld.21 EU

Europese Unie

afwezigheid van een uniforme definitie, heeft alles te

Hoofdstuk 2: Strafbaarstelling van witwassen en haar beperkingen

EVRM

Europees Verdrag voor de Rechten van

maken met het onduidelijke karakter van de activiteit

De eerste vormen van witwaswetgeving zijn ontstaan tijdens de strijd

de Mens

‘witwassen’.4 Anders dan bij concreet geformuleerde

tegen de internationale drugshandel eind jaren tachtig van de vorige

vernieuwingen op het gebied van strafbaarstelling. Wel dragen de ver-

FATF

Financial Action Task Force

misdrijven als moord, diefstal en afpersing kent wit-

eeuw, toen men besefte dat deze het beste bestreden kon worden

dragen bij aan de vergroting van de mogelijkheden voor internationale

staande definities wijken vaak sterk van elkaar af.3 De

Wet MOT Wet Melding Ongebruikelijke

wassen veel verschillende gedaanten, afhankelijk van

door de winsten aan te pakken.11 In 1988 wordt dan in Wenen, in het

samenwerking, door het bevatten van rechtshulpregelingen.

Transacties

het gronddelict. Witwassen lijkt namelijk op het eerste

VN Verdrag Inzake de Sluikhandel in Verdovende Middelen, voor het

PEP

Politically Exposed Person

gezicht een normale geldhandeling, echter de achter-

eerst witwassen van drugsgelden strafbaar gesteld.12 Al snel wordt de

Ondanks de grote ontwikkelingen op het gebied van de bestrijding

UBO

Ultimate Beneficial Owner

grond is dubieus. De literatuur geeft twee verschillende

urgentie van de bestrijding van witwassen erkend en wordt witwassen

van witwassen, bleef de strafbaarstelling in de praktijk moeizaam.

Verenigde Naties

soorten definities aan de term witwassen waarin de term

losgekoppeld van de drugshandel. Vanaf 1990 ontstaat dan ook zelf-

Met name het bestanddeel ‘uit enig misdrijf afkomstig’ van artikel

Wgt

Wet inzake de geldtransactiekantoren

aan de ene kant wordt verwoord vanuit een empirisch

standige regelgeving omtrent de bestrijding van witwassen, voor het

420bis Sr. is moeilijk te bewijzen en wordt niet snel aangenomen. Dit

Wtk

Wet Toezicht Kredietwezen

perspectief en aan de andere kant vanuit het juridisch

eerst vastgelegd in het Verdrag inzake witwassen, opsporing, inbe-

blijkt duidelijk uit de eerste uitspraak op grond van artikel 420bis Sr:

WvSr

Wetboek van Strafrecht (Sr.)

perspectief.5

slagneming en confiscatie van opbrengsten van misdrijven.13 Een jaar

De rechtbank van Breda verklaart dat ‘een grote hoeveelheid geld, ver-

WWFT

Wet ter voorkoming van Witwassen en

Financieren van Terrorisme

eerder was de Financial Action Task Force on Money Laundering (FAFT)

borgen in de woning, alsmede de vaagheid van de verklaring omtrent

De juridische definities stellen de strafrechtelijke aan-

opgericht door de G-7; deze ad hoc groep voor de bestrijding van wit-

de herkomst afgelegd door de verdachte, onvoldoende zijn om het be-

sprakelijkheid centraal. Deze definities zijn vastgelegd

wassen richt zich vooral op de preventie van witwassen.14 In de jaren

standdeel, uit enig misdrijf afkomstig, aan te nemen’.22 Deze beperking

in zowel nationale weten regelgeving, als ook in be-

die volgen vinden er ongekende ontwikkelingen plaats op het gebied

door de zware bewijslast zorgt voor het ontstaan van de discussie over

Hoofdstuk 1: Definitie en Reikwijdte van Witwassen

leidsnota’s, internationale verdragen en EU- richtlijnen.6

van witwaswetgeving; in 1991 wordt de eerste zelfstandige witwasbe-

de omkering van de bewijslast. Echter het Europese Hof van de Rech-

Sinds 2001 is de juridische definitie van ‘opzettelijk wit-

paling van Nederland in het Wetboek van Strafrecht opgenomen. Deze

ten van de Mens stelt dat een eventuele omkering van de bewijslast

Witwassen is een veel, maar niet altijd consistent

wassen’ vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht onder

zeer snelle ontwikkeling op het gebied van de bestrijding van witwas-

niet verenigbaar is met de onschuldpresumptie van artikel 6 EVRM.23

gebruikte term. Het woord wordt voor veel verschil-

artikel 420bis, lid 1: ‘Hij die van een voorwerp de werke-

sen zorgt ervoor, dat er eind jaren negentig een breed scala aan mid-

Er worden naar andere mogelijkheden gezocht die de bestrijding van

lende criminele handelingen gebruikt, en de be-

lijke aard, de herkomst, de vindplaats, de vervreemding

delen en wetgeving voor bestrijding van witwassen is ontstaan.15 Deze

witwassen effectiever zouden kunnen maken. Een mogelijke oplossing

werd gevonden in het vervolgen van misdrijven waarmee witwassen

zijn voorgangers, echter heeft zij wel bepaalde veranderingen doorge-

is de Nederlandse wetgever niet stil blijven zitten en is er alles aan

ontwikkeld die als leidraad moeten dienen bij het voldoen aan de

gepaard gaat.

voerd. Hieronder zullen deze veranderingen ten opzichte van de WID

gedaan om de bruikbaarheid van dit artikel te vergroten en wetten

verplichtingen uit het WWFT.38 Deze richtsnoeren zullen eventueel

en MOT besproken worden.

en instellingen in het leven te roepen die de strafbaarstelling in de

kunnen helpen bij de verheldering van de onduidelijkheden. Daar-

Strafrechtelijke handhaving van de preventie van witwassen richt zich

Uit artikel 1 WWFT blijkt, dat de reikwijdte enigszins veranderd is. In de

praktijk efficiënter zouden kunnen maken. De inwerkingtreding van

naast is er door de FATF samen met de private sector een ‘Guidance

op de route waarlangs het geld zich verplaatst voordat het witgewassen

nieuwe wet is het soort goed waarin gehandeld wordt niet meer van

de nieuwe WWFT in augustus 2008 is hiervan het resultaat. Echter

on the Risk-Based Approach’ ontwikkeld, die op dit vlak verhelde-

is. Met name de financiële sector is een vaak gebruikt kanaal in het

belang bij de bepaling van de toepasbaarheid van wet, maar onder de

ook deze wet biedt nog niet de ideale oplossing voor de bestijding

ring biedt. Geconcludeerd moet worden dat de strafbaarstelling

proces van witwassen. Daardoor kan het vergroten van de integriteit

WWFT is het bedrag van de verhandelde goederen van belang. Wan-

van witwassen waarop men had gehoopt. Onduidelijkheid en on-

van witwassen enorme ontwikkelingen heeft doorgemaakt.39 De ef-

van deze instellingen een belangrijke rol spelen bij het bestrijden van

neer dit bedrag meer dan 15.000 euro bedraagt, dan is de WWFT van

uitvoerbaarheid voor kleine ondernemers zijn de belangrijkste kri-

ficiëntie van de regelgeving is hierdoor enorm verbeterd, maar of

witwassen.24 Met dit in gedachte is er de afgelopen decennia veel

toepassing.31

tiekpunten op de nieuwe WWFT. Of deze kritiekpunten ook werkelijk

deze door de intreding van de nieuwe WWFT ook zo optimaal is als gehoopt, moet nog door de tijd bewezen moeten worden. @

tot uiting zullen komen in de praktijk zal op langere termijn moeten

inzake de geldtransactiekantoren (Wgt), waarin eisen worden gesteld

gepast sinds 1 augustus 2008. De oude identificatieplicht onder de

met betrekking tot controle en transparantie. Desondanks moet de

WID is veranderd in een ‘principle-based’ en ‘risk-based approach’.32

financiële toezichtwetgeving niet gezien worden als vervanging van

Hierbij moet het gewenste te behalen resultaat van het cliëntenonder-

witwaswetgeving, maar eerder als uitwijkmogelijkheid wanneer

zoek voor ogen worden gehouden met inachtneming van het risico op

vervolging langs witwaswetgeving te moeilijk zou zijn. De financiële

witwassen door de cliënt. Dit risico moet door de instelling zelf inge-

toezichtwetgeving biedt namelijk niet de mogelijkheid tot volledig

schat worden.33 Deze nieuwe benaderingen creëren meer vrijheid voor

onderzoek naar een criminele organisatie, noch staan de strafmaten

de instellingen ten aanzien van de invulling van het onderzoek. Ten

in verhouding tot die welke gebruikelijk zijn voor witwassen.

opzichte van de meldingsplicht, die ook beschreven stond in de WID

Naast de beperking door de strenge bewijslast, zorgt de meldings-

en MOT, brengt de WWFT weinig vernieuwing. De vier belangrijkste ver-

blijken. Brancheorganisaties hebben echter al enkele richtsnoeren

1 2

B. Unger, ‘De omvang en het effect van witwassen’, Justitiële

Money Laundering, 1990 <//www.fatf-gafi.org/document/28/

verkenning 2006, 32-2 .

0,3343,en_32250379_32236930_33658140_1_1_1_1,00.html>.

J. Walker, ‘How Big is Global Money Laundering?’, Journal of money laundering control 1999, 3-1.

20 Richtlijn 1991/308/EEG, en Richtlijn 2001/97/EG, en Richtlijn 2005/60/EG.

B. F. Woods, The Art & Science of Money Laundering,

21 Richtlijn 2001/97/EG (zie voetnoot 20).

plicht voor ongebruikelijke transacties volgens de MOT ook in de

anderingen die Ligthart en Suijkerbuijk aanhalen hebben betrekking

Boulder: Paladin Press 1998, p. 1, en P.A.M. Verrest, ‘De

22 Rechtbank Breda 23 April 2002, LJN: AE1936.

praktijk voor moeilijkheden. De gemelde verdenkingen blijken vaak

op: ‘identificeren en verifiëren van de identiteit van de cliënt en van

Strafbaarstelling van Witwassen’, Justitiële Verkenningen

23 EHRM 5 Juli 2001, Phillips v UK, 41087/98 ECHR 2001-VII.

onvoldoende te zijn om zonder nader onderzoek tot veroordeling te

de UBO, verscherpt cliëntenonderzoek ten aanzien van PEP, afschaf-

2006, 32-2, p. 41, en T.J. van Koningsveld, ‘Witwassen: de

24 Verrest 2006, p. 48 (zie voetnoot 3).

leiden.25 Voor een dergelijk nader onderzoek is in de praktijk echter te

fen kopietje paspoort en uitbreiding van de inhoud van de melding’.34

fasen van het witwasproces getoetst’, O&F 2008, 4, p. 88.

25 Verrest 2006, p. 46 (zie voetnoot 3).

weinig motivatie en capaciteit. Dit heeft tot gevolg dat de effectiviteit

Door de beperkte omvang van dit essay beperk ik mij tot de bespre-

V. Mul, ‘Money Laundering: (g)een kwestie van definiëren’,

26 HR 28 september 2004, LJN: AP2124.

van de meldingsplicht niet tot haar recht komt in dit systeem.

king van de eerste twee veranderingen. Deze veranderingen laten het

Financiële Integriteit, Stichting Maatschappij en Politie,

27 HR 27 september 2005, LJN: AT4094.

beste de overgang zien van het oude regime naar een ‘principle based’

Gouda: Gouda Quint BV, 1995.

28 Staatsblad 2008, 303.

Concluderend kan dus worden gesteld dat de strafbaarstelling van

benadering en een cliëntenonderzoek waarin risico-inschatting cen-

M. Groenhuizen & D. van der Landen, ‘Financiële Instellingen

29 E.Y.C. Ligthart & M.E.M. Suijkerbuijk, ‘De Nieuwe Antiwitwaswet:

witwassen nog op een aantal punten verbetering behoeft, hoewel de

traal staat.

en de Strafrechtelijke bestrijding van het witwassen van geld’,

Oude Wijn in nieuwe Zakken’, Tijdschrift voor Compliance 2008,

financiële toezichtwetgeving in beperkte mate als alternatief kan die-

NIBE 1995, p. 3.

5, p. 199, en Richtlijn 2005/60/EG’, PbEG L 309/15, 2005.

nen. De zware bewijslast van artikel 420bis Sr en de inefficiëntie van

In artikel 11 lid 1 WWFT is de manier van verifiëren van de identiteit van

Onder andere: artikel 420bis van het Wetboek van Strafrecht,

30 Lighthart & Suijkerbuijk 2008, p.199 (zie voetnoot 19).

de meldingsplicht onder de MOT verhinderen de effectieve bestijding

de cliënt versoepeld, de documenten die volstaan bij de verificatie

en artikel 420ter van Wetboek van het Strafrecht, en

31 Artikel 1, lid 1, onderdeel a, onder 15 van de WWFT.

van witwassen.

van de identiteit zijn omvangrijk en daarbij afhankelijk van de risico-

420quarter van het Wetboek van Strafrecht, en Richtlijn

32 Ligthart & Suijkerbuijk 2008, p.200 (zie voetnoot 19).

inschatting van de cliënt. Het verifiëren van de identiteit van de UBO,

91/308/EEG, artikel 1, en Richtlijn nr. 2001/97/EU, en Richtlijn

33 Artikel 3, lid 4 van de WWFT.

Hoofdstuk 3: Antwoord op de beperkingen: WWFT

een natuurlijk persoon die meer dan 25% van het aandelenkapitaal

nr. 2005/60/EU.

34 Ligthart & Suijkerbuijk 2008, p. 200 (zie voetnoot 19).

De discussie over de beperking van de zware bewijslast van artikel

of stemrechten in handen heeft of in bezit is van het feitelijke zeggen-

Artikel 420ter en artikel 420quarter van het Wetboek van

35 Artikel 11 van de WWFT.

420bis Sr. wordt door de Hoge Raad grotendeels opgelost in een aan-

schap, mag ook op basis van de risk-based approach plaatsvinden.35

Strafrecht.

36 E.C. Timmer, ‘Onuitvoerbare anti-witwaswetgeving op 1 augustus

tal arresten. In 2004 wordt besloten dat ‘uit de bewijsmiddelen niet

Ook bij de herkenning van de PEP, politically exposed person, staat de

Unger 2006, p. 30-35 (zie voetnoot 1).

hoeft kunnen worden afgeleid door wie, wanneer en waar het grond-

risk-based benadering centraal.

E.R. Kleemans, ‘Georganiseerde criminaliteit in Nederland,

van objectieve omstandigheden in de bewezenverklaring van witwas-

3.2: Kritiek op WWFT

10 Verrest 2006, p. 45 (zie voetnoot 3).

38 Ligthart & Suijkerbuijk 2008, p.203 (zie voetnoot 19).

delicten toegestaan is’.27 Ook zijn er in de toelichting van de witwas-

Door deze doorgevoerde veranderingen creëert de wetgever de vrij-

11 G. Stessens, De nationale en internationale bestrijding van

39 Ligthart & Suijkerbuijk 2008, p. 203 (zie voetnoot 19).

artikelen van het Verdrag van Wenen en het Verdrag van Straatsburg

heid voor de instellingen om naar eigen inzicht maatregelen te tref-

witwassen, Antwerpen: Intersentia, 1997, p. 15-32.

‘typologieën van witwassen’ genoemd. Deze typologieën beschrijven

fen. Een nadeel van deze vrijheid is, dat dit ook onzekerheid met zich

12 Verdrag van de Verenigde Naties tegen de Sluikhandel in

gedragingen die duiden op witwassen. Deze ontwikkelingen hebben

meebrengt. Daarnaast wordt vaak als argument tegen het succes van

Verdovende Middelen en Psychotrope Stoffen, Wenen, 20

de toepasbaarheid van artikel 420bis Sr. in sterke mate vergroot.

de nieuwe WWFT aangevoerd dat het onuitvoerbare bepalingen bevat

december 1988.

delict is begaan’.26 Een jaar later stelt de Hoge Raad dat ‘het gebruik

onderzoek en beleid’, Den Haag: WODC 2002, 198, p. 127.

voor kleine ondernemers.36 Kleine ondernemingen zouden niet over

De beperkende werking van zowel de inefficiëntie van de meldings-

de capaciteiten beschikken die nodig zijn om hun verantwoordelijk-

plicht, als de mogelijkheden van de financiële toezichtwetgeving als

heden, met betrekking tot identificeren, verifiëren en het herkennen

alternatief voor witwaswetgeving, zijn beantwoord met de inwerking-

van UBO’s en PEP’s, na te kunnen leven. Daarnaast wordt de beperkte

treding van de nieuwe Wet ter voorkoming van witwassen en financie-

aanpassingstijd en het gebrek aan informatieverschaffing voor dege-

Money Laundering, 1990, en FATF, ‘geschiedenis van de FATF’ ,

ren van terrorisme (WWFT) augustus vorig jaar.28 De eerder genoemde

ne voor wie de wet gaat gelden bekritiseerd.37

<www.fatf-gafi.org/pages/0,3417,en_32250379_32236836_1_1

13 Overeenkomst inzake het Witwassen, de Opsporing, de Inbeslagneming, en de Confiscatie van Opbrengsten van Misdrijven, Straatsburg, Raad van Europa, 8 november 1990. 14 The Forty Recommendations, Financial Action Task Force on

Aanbevelingen van de FATF en de daarmee samenhangende derde Europese Witwasrichtlijn vormen de aanleiding voor de ontwikkeling

_1_1_1,00.html>.

Conclusie

15 C. van den Wyngaert & G. Stessens, International Criminal

van deze nieuwe wet.29 De WWFT vormt een combinatie van de oude

De middelen en weten regelgeving voor de bestrijding van witwas-

verplichtingen uit de WID en MOT tezamen met een aantal nieuwe

sen hebben een snelle en vergaande ontwikkeling doorgemaakt de

verplichtingen, als de ‘principle-based’ en ‘risk-based’ benaderingen,

afgelopen decennia. Niet alleen op internationaal niveau werd de

16 Verdrag van de Verenigde Naties 1988, (zie voetnoot 12).

bestrijding van witwassen geregeld door middel van verdragen, be-

sluiten en instellingen als de FATF, ook op nationaal niveau heeft er

18 FATF <www.fatf-gafi.org/pages/0,3417,en_32250379_3223683

die voor meer efficiëntie zouden moeten zorgen.30 3.1: Veranderingen onder de WWFT

een ontwikkeling plaatsgevonden met betrekking tot de strafbaar-

De WWFT wordt gezien als de opvolger van de oude WID en MOT; de

stelling van witwassen. Deze nationale ontwikkeling begon in Ne-

WWFT wijkt dan ook in de meeste opzichten niet substantieel af van

derland met de introductie van artikel 420bis Sr in 2001. Sindsdien

Law. A Collection of International and European Instruments, Leiden: Martinus Nijhoff, 3de editie, 2005. FATF, ‘geschiedenis van de FATF’ (zie voetnoot 15). 6_1_1_1_1_1,00.html>. 19 The Forty Recommendations, Financial Action Task Force on

2008 in werking getreden’, Nederlands Juristenblad 2008, 36. 37 Het Parool, ‘Ruim Baan voor de Fraudebestrijder’, Het Parool, 5 juli 2008.

De verplichtingen betreffende het cliëntenonderzoek zijn ook aan-

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

weten regelgeving ontstaan op het terrein van de financiële sector, voorbeelden hiervan zijn de Wet toezicht kredietwezen (Wtk) en de Wet

heid voor de consument. Deze vraag zal bevestigend worden beant-

ming binnen het Rijk als buiten het Rijk wordt gepleegd.

woord als u kijkt naar de opslagruimtes in Nederland. Maar mede door

Parallele invoer Duitsland Nederland

Tijdens oud en nieuw is het zo ver: vuurwerk! Ieder jaar worden er grote hoe-

de strengere regels is de handel in illegaal vuurwerk toegenomen, wat

veelheden vuurwerk de lucht in geschoten. De laatste dagen van december

heeft geleid tot recordvangsten aan illegaal vuurwerk, maar ook ieder

Probleemschets

jaar veel schade en slachtoffers door het afsteken van vuurwerk.4

Vorig jaar december stonden alle kranten er vol van; vuurwerkimpor-

gaat het vuurwerk als warme broodjes over de toonbank. De Nederlandse

Europa

vuurwerk van Duitsland naar Nederland is interessant om nader te

regering heeft regels opgesteld om het proces van de handel, de opslag, de verkoop en het uiteindelijke afsteken van het vuurwerk in goede banen te leiden. Toch gaat het nog steeds wel eens mis. Met name de vuurwerkramp in Enschede gaf aanleiding tot verscherping van regels met betrekking tot de opslag van vuurwerk. Een van de grootste problemen op het gebied van vuurwerk op dit moment is de handel in illegaal vuurwerk. Met name de handel in verboden consumentenvuurwerk uit China, dat via Duitsland ons land binnenkomt. Het aantal vuurwerkslachtoffers is de laatste jaren gestegen, waarschijnlijk door het gebruik van illegaal vuurwerk. Dit probleem zal ik aan de hand van actualiteit en literatuur nader bekijken. Eerst is interessant om te kijken wat voor regels er gelden voor de invoer van vuurwerk, hierbij is het Vuurwerkbesluit, de Europese regelgeving en de nationale regelgeving van belang. Vervolgens zal ik het probleem van de invoer van vuurwerk via Duitsland schetsen en de aanpak die de Nederlandse regering hanteert om dit probleem op te lossen. Regelgeving met betrekking tot vuurwerk

teurs handelen in illegaal vuurwerk. Met name de handel in illegaal Zoals veel wetgeving in Nederland, is ook het Vuurwerkbesluit mede

bekijken. Het illegale vuurwerk, afkomstig uit China, komt met sche-

ontstaan ter implementatie van een richtlijn van de Europese Unie. Die

pen binnen in Hamburg en Antwerpen, wordt opgeslagen in bunkers

richtlijn, 67/548/EEG, had betrekking op de aanpassing van de wette-

in Duitsland en verkocht in Nederland.

lijke en bestuursrechtelijke bepalingen Hoe komt dit illegale vuurwerk precies

van de Lid-Staten betreffende de indeling de verpakking en de kenmerken

in Nederland terecht? Dat blijkt voor

van gevaarlijke stoffen, wanneer deze

vuurwerkimporteurs niet een te groot

in de Lid-Staten van de Gemeenschap

probleem. De Volkskrant schrijft in een

op de markt worden gebracht.5 Bij de

interview met dhr. Nieuweboer van de

invoering van richtlijn 97/831/EEG,

opsporings- en inlichtingendienst van

werden deze regels en de controles

de VROM dat ‘op verzoek van de hande-

extra aangescherpt. Het gaat ook hier

laren zwaar vuurwerk vals wordt geclas-

om de bescherming van de consument.

sificeerd. De lawinepijlen en vlinders

Het zou interessant zijn om te zien hoe

worden gelabeld als weinig gevaarlijk

Duitsland deze regels heeft geïmple-

vuurwerk (classificatie 1.4), terwijl het

menteerd, met name ook gezien de problematiek die later in dit stuk

Door Marianne Wondaal

De handel in illegaal vuurwerk

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Essay

massa-explosief vuurwerk betreft (classificatie 1.1).’9 Op die manier lijkt

aan de orde komt. ‘De Duitse wetgeving kent een andere systematiek

het dus alsof er legaal vuurwerk wordt ingevoerd. Transporteurs kunnen

en maakt onderscheid tussen de verschillende soorten vuurwerk op

op deze manier schade oplopen, bovendien als ze zouden weten wat de

basis van de aard ervan.’6 Dit in tegenstelling tot Nederland, hier is bij

echte inhoud is van de pakketten vuurwerk, hadden ze het waarschijn-

de indeling van vuurwerk de bestemming van het vuurwerk bepalend.

lijk niet vervoeren al dan niet tegen een veel hogere prijs.

Hoe zit het met de regels voor opslag in Duitsland?

‘De handel wordt verscheept naar de havens van Antwerpen en Hamburg. Deze containers zijn zogenaamd bestemd voor de markt in Luxem-

Wetboek van Strafrecht

burg, België, Polen en andere landen. In Rotterdam, waar de inspectie

Met het oog op de illegale handel en het overtreden van de regels

Verkeer en Waterstaat intensief controleert, komt vrijwel geen illegaal

die het vuurwerkbesluit bevat, is het interessant om te kijken hoe kan

vuurwerk binnen.’10 De strenge controle in Nederland is dus een van de

worden opgetreden tegen deze illegale praktijken en dan met name

redenen waarom er via een omweg toch wordt geprobeerd illegaal vuur-

op grond van het Wetboek van Strafrecht. Naast strafrechtelijke hand-

werk Nederland binnen te krijgen. Sinds de invoering van het Vuurwerk-

having vindt er natuurlijk ook in grote mate bestuurlijke handhaving

besluit 2002 zijn de regels voor opslag ook veel meer aangescherpt, het

plaats, die wordt nu niet besproken.

vuurwerk uit China wordt daarom opgeslagen in bunkers in Duitsland.

In principe kan alleen worden opgetreden tegen strafbare feiten die in

Het zijn vaak Nederlandse bedrijven die op de achtergrond alles rege-

Nederland worden begaan, dit staat in artikel 2 van het Wetboek van

len. De huur voor opslag wordt betaald door Duitse bedrijven, zodat de

Strafrecht. De handel in illegaal vuurwerk vindt echter vaak plaats bui-

Nederlandse importeurs in eerste instantie buiten beeld blijven.

ten Nederland. Biedt het Wetboek van Strafrecht dan soelaas? Ja, er bestaan wettelijke bepalingen die dat soort gedragingen toch binnen

Onderzoek VROM

Het Vuurwerkbesluit is op 1 maart 2002 in werking ge-

ling, als om de bescherming van personen die werkzaam

de rechtsmacht van Nederland brengen.7 Met name artikel 5, eerste

Het Landelijk Overleg Milieuhandhaving (LOM) is een samenwer-

treden en in 2004 gewijzigd. Het besluit maakt onder-

zijn bij een bedrijf waarin handelingen worden verricht

lid, sub 2 Wetboek van Strafrecht is dan belangrijk. Dit artikel stelt dat

kingsoverleg tussen de handhavende overheden. Het LOM heeft

scheid tussen consumenten vuurwerk en professioneel

met professioneel vuurwerk.’2

het Wetboek van Strafrecht ook van toepassing is op Nederlanders die

als kerntaken het bevorderen van professionalisering, het opstar-

vuurwerk en hanteert strikte veiligheidsafstanden voor

Het Vuurwerkbesluit geeft dus regels voor vuurwerk van

zich buiten Nederland schuldig maken aan een strafbaar feit wat in

ten van informatie-uitwisseling en het stimuleren van ketenhand-

vuurwerkbedrijven. Ook stelt het besluit scherpere eisen

producent tot consument. Voor vuurwerkimporteurs zijn

Nederland een misdrijf is, maar dan moet de wet van het land waar het

having.11 Door dit samenwerkingsoverleg is er een Handhavingsdo-

aan de opslag van vuurwerk.1

met name de regels voor opslag en invoer van vuurwerk

strafbare feit is begaan dat feit ook strafbaar hebben gesteld. Heeft de

cument Vuurwerk tot stand gekomen, die een leidraad vormt voor

‘Het doel van dit besluit is betere waarborgen te schep-

van belang.

Duitse wetgeving dezelfde maatstaf als de Nederlandse? Mr. ing. P.J.

handhaving, ‘opgesteld door en voor alle bij de handhaving van

pen voor de bescherming van mens en milieu tegen de

Naast het vuurwerkbesluit zijn er ook regels voor het ver-

Kruithof stelt in zijn artikel dat ‘analyse van de Duitse en Belgische

de vuurwerkregeling betrokken bestuursorganen, instanties en

mogelijke effecten die het opslaan, bewerken en afste-

voer van gevaarlijke stoffen over land, voorschriften voor

wetgeving leert, dat er in die landen in materiële zin een vergelijkbaar

functionarissen.’12

Vuurwerkbesluit

ken van vuurwerk kunnen veroorzaken. Het gaat in dit

sprinkler-, brandmeld- en ontruimingsalarminstallaties

verbod geldt om, wat in Nederland ‘niet-toegelaten consumenten-

Een onderdeel van de handhaving en met name het aanpakken van

verband zowel om de bescherming van de bevolking in

in vuurwerkbewaarplaatsen en verkoopruimten voor

vuurwerk’ heet, ter beschikking te stellen aan particulieren.’8 Op die

de illegale handel is het onderzoek en de opsporingsacties die de

de omgeving van een inrichting waar vuurwerk aanwezig

consumentenvuurwerk, de Regeling nadere eisen aan

manier zijn de Nederlandse importeurs en handelaren in Duitsland

inlichtingen- en opsporingsdienst van de VROM verricht. De inlich-

is, de bescherming van toeschouwers die aanwezig zijn

vuurwerk 2004, Wet Milieubeheer voor de plaatsen waar

makkelijker als verdachte aan te merken. Daarnaast kunnen op grond

tingen- en opsporingsdienst van de VROM heeft vorig jaar een aantal

bij een evenement of voorstelling waarbij professioneel

vuurwerk mag worden opgeslagen en de Wet milieuge-

van artikel 3 van de Wet Economische delicten zowel Nederlandse als

strafrechtelijke onderzoeken afgesloten naar de handel in illegaal

vuurwerk wordt afgestoken, de bescherming van men-

vaarlijke stoffen.3 Het is de vraag of deze regelgeving en

buitenlandse rechtspersonen als verdachte worden aangemerkt voor

vuurwerk. ‘Daarbij zijn stevige middelen ingezet, zoals het langdurig

sen bij het afsteken van vuurwerk tijdens de jaarwisse-

strengere handhaving heeft geleid tot een grotere veilig-

deelneming aan een economisch delict, zowel wanneer de deelne-

volgen van verdachten met observatieteams, zoals meestal alleen

Conclusie bij zware georganiseerde misdaad gebeurt. Het toont dat het de

Wat voor regels gelden er met betrekking tot het invoeren van vuur-

overheid ernst is om het probleem van het illegale vuurwerk aan te

werk? Een belangrijk besluit met betrekking tot alle facetten van

pakken.’13 Op die manier wordt geprobeerd de handel van illegaal

vuurwerk is het Vuurwerkbesluit. In dit besluit is de hele keten die

vuurwerk in kaart te brengen en op basis daar van kan actie worden

het vuurwerk aflegt van producent tot gebruiker geregeld. Voor vuur-

ondernomen. Op basis van de onderzoeken en het in beslag geno-

werkimporteurs zijn vooral de regels van import, opslag en verkoop

men vuurwerk is geschat dat driekwart van de vuurwerkimporteurs

belangrijk.

zich schuldig maakt aan illegale handel.14 De opsporingsonderzoeken van de VROM zijn een belangrijk onder-

Het Vuurwerkbesluit is indirect afkomstig uit Europa. Het besluit is

deel in het opsporen en aanpakken van de illegale handel. Er zijn

naast nationale wetgeving, mede gebaseerd op Europese richtlijnen.

echter nog meer organisaties die zich daarmee bezighouden. Zo

Door deze strengere regelgeving hebben zich echter wel meer illegale

houdt de Vliegende Brigade Vuurwerk toezicht op buitenlandse per-

activiteiten met betrekking tot de handel in vuurwerk ontplooit.

sonen of bedrijven die een toepassingsvergunning van de minister

Deze illegale activiteiten kunnen zowel strafrechtelijk als bestuurs-

van VROM hebben gekregen. Daarnaast is er het Landelijk Meld- en

rechtelijk worden gehandhaafd. Voor strafrechtelijke handhaving is

Infopunt Vuurwerk, deze verstrekt toezichts- en opsporingsinforma-

vereist dat het delict zich op Nederlands grondgebied voordoet. Maar

tie of andere gegevens aan handhavingsinstanties waarvoor die in-

er is gebleken dat zowel met het Wetboek van Strafrecht als andere

formatie relevant is.15

regelingen, ook mogelijkheden zijn om Nederlandse vuurwerkimpor-

Aanpak

Het huidige probleem wat zich voordoet is de import van illegaal vuur-

‘In 2008 is zeven keer meer illegaal vuurwerk, in totaal 560 ton, in

werk in Nederland. Het probleem komt tot uiting door het aantal vuur-

beslag genomen dan in 2007. Een belangrijk gedeelte daarvan, 420

werkslachtoffers en de schade die elk jaar ontstaat. Het illegale vuur-

ton, is met behulp van de VROM-inlichtingen en opsporingsdienst,

werk, afkomstig uit China, komt met schepen de haven van Hamburg

Het is hier écht groener.

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

teurs in het buitenland aan te pakken.

in het buitenland in beslag genomen.16 Naar aanleiding van de

binnen, waarna het wordt opgeslagen in Duitse bunkers. Vanuit daar

vuurwerkramp in Enschede is er meer aandacht en zijn er strengere

wordt het vuurwerk op de Nederlandse markt gebracht.

regels voor vuurwerk gekomen. Het Vuurwerkbesluit 2002 was op

Het Landelijk Overleg Milieuhandhaving coördineert de handhaving

het gebied van regelgeving een belangrijke vernieuwing. Toch heeft

van vuurwerkregelgeving. Door strafrechtelijke onderzoeken van de

dit niet geleidt tot de gewenste gevolgen. Daardoor is met name de

VROM is een beter beeld ontstaan van de illegale vuurwerkhandel,

handel in illegaal vuurwerk toegenomen. Hoe kan die handel wor-

waardoor er hopelijk een effectieve aanpak voor deze handel kan wor-

den aangepakt? Door strafrechtelijke onderzoeken van de VROM

den geconstrueerd.

kan goed in kaart worden gebracht waar, hoe en door wie die handel

Een goede samenwerking tussen verschillende organen en landen

plaatsvindt.

moet zorgen voor een betere aanpak voor deze illegale handel. Door

In eerste instantie zijn ook de regels van verboden vuurwerk versoe-

de behoefte aan vuurwerk te verminderen, de controles op de invoer

pelt, zodat er minder behoefte aan vuurwerk zou komen.

de verscherping en contacten met andere betrokken landen, hoopt de

Om te voorkomen dat vuurwerk met een valse classificatie naar

VROM de illegale handel terug te dringen. De tegenhoudstrategie die

Europa worden verscheept, heeft de VROM contact met de Chinese

sinds vorig jaar wordt gehanteerd blijkt in ieder geval al tot goede resultaten te leiden. @

regering. Op deze manier hopen ze het ‘bewust verkeerd’ verpakken van vuurwerk in te dammen, zodat de export van legaal vuurwerk toe zal nemen.17 Ook samen met Duitsland zal de strijd tegen de illegale handel worden aangegaan, samen met de VROM zullen ze

VROM - Dossier Vuurwerk Wetten en Regels.

meer toezicht gaan houden op de opslag in de bunkers. De Duitse

Samplemon 2008, blz. 265.

politie zal aan de grens meer illegale verkooppunten controleren

VROM – Dossier Vuurwerk Wetten en Regels.

en rederijen wordt gewezen op de risico’s van verkeerd geclassifi-

Oosterhof 2008, blz. 11.

ceerde containers.18

Richtlijn 67/548/EEG.

Minister Cramer heeft vorig jaar toegezegd dat er nog harder moet

Kruithof 2008, blz. 65.

worden opgetreden tegen illegaal vuurwerk. Er is toen een actieve

Kruithof 2008, blz. 67.

‘tegenhoud’-strategie opgezet. ‘Centraal in de strategie staat het

Kruithof 2008, blz. 69.

voorkomen dat illegaal vuurwerk Europa en Nederland binnenkomt.

9 Schenk 2008.

Ook worden de controles op vuurwerk tijdens transport en opslag

10 Schenk 2008.

geïntensiveerd.’19 Uit een artikel van de VROM begin dit jaar blijkt

11 LOM.

dat deze ‘tegenhoud’-strategie tot succesvolle resultaten heeft ge-

12 Handhavingsdocument 2008, blz. 9.

leidt. De VROM zal doorgaan met het besteden van extra aandacht

13 Schenk 2008.

aan de opsporing en het in beslag nemen van illegaal vuurwerk. Ook

14 Oosterhof 2008, blz. 11.

zal nagedacht worden over het invoeren van een vergunningenstel-

15 Handhavingsdocument 2008, blz. 48.

sel voor de import van vuurwerk.20

16 VROM 2009. 17 Oosterhof 2008, blz. 13.

Een goede samenwerking tussen verschillende organen en de ver-

Prettig werken én leven. Nysingh weet er meer van. Je kent Nysingh waarschijnlijk als ‘dat grote kantoor in

ons prettiger werken én leven. Bel daarom eens met

het oosten’. Maar daarmee is niet alles gezegd over

onze recruiter Loesje Frankfort op (055) 527 13 42 om

ons kantoor. En dat is jammer. Want zowel wij als ‘het

een afspraak te maken voor een oriënterend gesprek.

oosten’ hebben je veel te bieden. Volop ruimte voor je

Want ooit komt de dag dat je je afvraagt of het gras

ambities. Volop ruimte om te leven. Daardoor is het bij

elders wellicht groener is...

18 Schenk 2008.

schillende betrokken landen zal hopelijk leiden tot een effectieve

19 VROM 2008.

aanpak van de handel in illegaal vuurwerk.

20 VROM 2009.

Nr. 1 in de Management Team 100! www.werkenbijnysingh.nl

kan uitoefenen is de concurrentie natuurlijk enorm toegenomen.8 Nu

concreet voorbeeld: een pand met een marktwaarde van 800.000 euro dat

laar-)taxateurs bestaat vaak in de vorm van feitelijk onjuiste informa-

in bezit is van BV A wordt voor een miljoen euro verkocht worden aan BV B,

tie in het taxatierapport op te nemen over de bestemming en de staat

een BV dat in handen is van de bestuurder van BV A. Deze verkoopt het op

van het pand. De woning wordt bijvoorbeeld verhuurd ten tijde van

zijn beurt door aan een nietsvermoedende BV C voor 1,2 miljoen. Hiermee

de verkoop en als beleggingspand gekocht, terwijl het taxatierapport

is een legale winst gerealiseerd van 400.000,- euro door BV A en BV B.

vermeldt dat de woning leeg wordt opgeleverd en is bestemd voor eigen gebruik. Zodoende kan door de koper een maximale hypotheek

Op eenzelfde manier kunnen fraudeurs een hogere prijs vragen voor

worden verkregen. 9 Ook huizenkopers die er niet op letten, kunnen

een bijvoorbeeld een huis aan een onschuldige eindverkoper, stel

zo opgelicht worden door niet gecertificeerde ‘tussenpersonen’.

een particulier. Deze blijft met een dure hypotheek zitten die hij niet

bij hen bekend is, is nog maar het topje van de ijsberg verzekert het LMV.1 Jaarlijks

De betrouwbaarheid van taxatierapporten

worden. Op deze manier lijden banken grote verliezen, omdat hun hy-

Enige tijd geleden bleek dat een taxatierapport gemakkelijk te verval-

potheken maar deels worden terugbetaald.16

komen bij het Meldpunt Hypotheekfraude 1500 meldingen binnen van fraude met

eenvoudig te verkrijgen.10 Een journalist van het Avro-radioprogramma

De Landelijke Makelaars Vereniging (hierna: LMV) heeft enige tijd geleden naar voren gebracht dat er op grote schaal fraude wordt gepleegd met hypotheken. En wat er

woninghypotheken. Bij 10 tot 15 procent betreft het fraude met een taxatie.2 Oplichters gebruiken dan een vals (en te hoog) taxatierapport om het onroerend goed een hogere waarde aan te meten. In dit artikel zal deze fraude met taxatierapporten aan bod komen. Ik zal dit verschijnsel analyseren en daarbij onder andere kijken naar de gevolgen van en

kan aflossen en uiteindelijk zal zijn huis voor een laag bedrag geveild

sen is; de software die gecertificeerde taxateurs hiervoor gebruiken is

Gevolgen

1opdeMiddag is het in het verleden gelukt om met een demo-versie

Met het vervalsen van een taxatierapport wordt bewerkstelligd dat de

van taxatiesoftware een taxatierapport te vervalsen en daarmee een

waarde van het huis overschat wordt. Hierdoor kan de fraudeur een

Postbank-hypotheek te verkrijgen.11 Zonder problemen verstrekte de

hogere hypotheek krijgen die uiteindelijk niet te betalen blijkt te zijn,

Postbank een hypotheek op basis van een taxatierapport met een ver-

maar ook kan het huis voor de te hoge waarde in het taxatierapport

zonnen registratienummer. Dhr. Hendriks van de LVM stelt dat “ban-

doorverkocht worden. De gedupeerden kopen het huis voor een veel

ken hun verlies voor lief nemen, ze maken er zich niet zo druk om. Als

te hoog bedrag en de fraudeur strijkt de winst op. Dit heeft niet allen

banken hun controlerende functie goed zouden uitvoeren, dan was er

financiële gevolgen voor de gedupeerden, maar ook voor de banken

niets aan de hand.” Door de slechte controle aanvaarden banken het

die de hypotheken verstrekten.

risico dat degene die een te hoge hypotheek krijgt, ook uiteindelijk

Hoewel bij de hypotheekverstrekkers de belofte staat om bij fraude aan-

blijkt de aflossingen niet te kunnen betalen, aldus de LMV.12

gifte te doen bij justitie gebeurt dit nauwelijks.17 Dit bleek uit een groot

bestaan en wat kan er tegen gedaan worden? Ook komt de ABC-constructie aan bod.

Uit bovenstaande blijkt dat ‘zomaar iedereen’ het als tussenpersoon

woningtaxaties en op valse gronden verstrekte hypotheken. De banken,

Alvorens de diepte in te springen, zal eerst het verschijnsel hypotheekfraude in het

kan fungeren bij de verkoop van een huis en taxatierapporten zelf

die dus een te grote lening hebben verstrekt aan de oplichters, heb-

gemakkelijk te vervalsen zijn. Dit heeft vergaande gevolgen voor de

ben deze fraude niet gemeld. Doordat de taxaties zijn vervalst en veel

woningbranche. Het schaadt het vertrouwen van vele gedupeerden en

te hoog zijn, hebben de banken onvoldoende onderpand voor de door

de jurisprudentie over deze fraudesoort. Ik stel mezelf de vraag: hoe kan taxatiefraude

algemeen behandeld worden, om zo een concreet beeld van dit fenomeen te creëren.

taxatieschandaal in Sittard. Daar was sprake van minstens 111 vervalste

zorgt voor enorme schadeposten bij hypotheekverstrekkers. Op de ge-

hen verleende hypotheken. Het blijkt dat banken te onoplettend zijn

volgen zal later in het artikel uitgebreid ingegaan worden. Eerst echter

met het verlenen van hypotheken.18 Onoplettend omdat ze bijvoorbeeld

zal het fenomeen ‘ABC-constructie’ belicht worden.

te snel een hypotheek moeten verstrekken of niet nauwkeurig met de gegevens omgaan. Uiteindelijk blijven de banken met de schade zitten.

Hypotheekfraude

ABC-constructie

Ze willen echter geen actie ondernemen, stelt de LMV teleurgesteld.19

Zoals gesteld wordt er veel met hypotheken gefraudeerd.

volgens het huis duurder door te verkopen en een grote

Het kan voorkomen dat taxateurs meewerken aan illegale prijsopdrij-

De bedragen zijn schikbarend: jaarlijks bedraagt de schade door taxa-

Het is voor oplichters een snelle manier om aan een

winst op te strijken. Deze zogeheten ABC-constructie zal in

ving van woonpanden, ten behoeve van het oplichten van de kopende

tiefraude tientallen miljoenen euro’s. Uit onderzoek blijkt dat in 2007

hoop geld te komen. Er bestaan verschillende manieren

de volgende paragraaf aan bod komen. Eerst echter zal het

partij dan wel het bevoordelen van de verkopende partij. Hierbij gaat

voor 25 miljoen euro met hypotheken werd gefraudeerd. In het jaar

om een hogere hypotheek te verkrijgen dan op basis van

vervalsen van een taxatierapport besproken worden.

het veelal om een ‘spelletje’ tussen notarissen en makelaars: huizen

2000 bedroeg de omvang van de fraude slechts 80.000 euro.20

worden. Er zijn bijvoorbeeld fraudeurs die veel huizen

Taxatiefraude: hoe en wat?

een huis kan zo snel opgekrikt worden via zogenaamde ABC-transacties,

Niet alleen banken, maar ook waarborgfondsen worden geschaad door

tegelijk kopen en op alle een hypotheek nemen. Deze

De betrouwbaarheid van taxateurs

waarbij onroerend goed in korte tijd enkele keren wordt doorverkocht.

de grootschalige hypotheekfraude. De stichting Waarborgfonds Eigen

huizen verhuren ze onder of gebruiken ze voor illegale

Tot 1 maart 2001 bestond er een beschermde titel voor

praktijken.3 Vervolgens betalen ze de maandelijkse af-

makelaars en taxateurs. Wilde je makelaar worden, dan

Een ABC-constructie is in feite niet verboden. In tegendeel zelfs, ABC-con-

onale Hypotheek Garantie (verder: NHG), heeft door de fraude enorme

de juiste gegevens over het onroerend goed gegeven zou

worden te hoog getaxeerd en voor te veel geld verkocht. De waarde van

Woningen (verder: WEW), verantwoordelijk voor het beleid van de Nati-

lossing niet en zal het huis uiteindelijk geveild worden.

moest je ex artikel 62 Wetboek van Koophandel (WvK) be-

tracten vormen – hoewel het niet in de wet geregeld is – een in de rechts-

schadeposten. De WEW verstrekt aan woningen de Nationale Hypotheek

De notaris die de fraudeur in korte tijd (soms zit er maar

ëdigd worden door de rechtbank. In 2001 echter werd deze

praktijk veelvuldig gebruikte vorm van contracteren.13 In de kern komt de

Garantie. Hiermee staat het Waarborgfonds staat garant voor de terugbe-

een paar uur tussen) de verschillende huizen ziet ko-

titel afgeschaft en werd de wettelijke regulering vervangen

ABC-constructie erop neer dat A de onroerende zaak verkoopt aan B en

taling van de restschuld aan de geldverstrekker bij een gedwongen ver-

pen ‘voor eigen bewoning’, knijpt in deze gevallen vaak

door zelfregulering.6 Afschaffing van de titel ‘makelaar’ en

deze op zijn beurt die onroerende zaak verkoopt aan C. Vervolgens levert

koop op de veiling. Dit gaat als volgt te werk. Iemand koopt bijvoorbeeld

een oogje toe. Dat deze notarissen niet altijd de dans

de beëdiging zou er volgens de regering namelijk voor zor-

A op grond van beide overeenkomsten de onroerende zaak rechtstreeks

een woning voor 200.000 euro, terwijl het maar 175.000 euro waard is.

ontspringen, blijkt uit een uitspraak van de rechtbank

gen dat makelaars en bemiddelaars onder gelijke condi-

aan C.14 Het ontstaan van een dergelijke transactie heeft een fiscale ach-

Daar in het (valse) taxatierapport de waarde van 200.000 euro vermeld

’s-Gravenhage waarin een notaris aansprakelijk wordt

ties konden opereren op de markt. In het huidige artikel

tergrond. Hoewel hetgeen verkocht wordt door handen van A en B gaat, is

staat, krijgt de koper ook een hypotheek van dit bedrag. Wanneer de ko-

gesteld voor de geleden schade van een gedupeerde

62 is de terminologie van makelaar en taxateur veranderd

er maar een enkele keer overdrachtsbelasting verschuldigd aangezien er

per zijn verplichtingen niet nakomt, wordt de woning ter veiling verkocht

van hypotheekfraude.4 De notaris handelde volgens de

naar ‘tussenpersoon’. Nergens wordt in de wet vermeld

door de levering van A naar C sprake is van slechts één verkrijging in de

door de hypotheekhouder (artikel 544 Wetboek van Rechtsvordering).

rechtbank niet naar de ingevolge artikel 17 van de Wet op

aan welke kwalificaties die tussenpersoon moet voldoen.

zin van artikel 2 lid 2 Wet op belasting van rechtsverkeer (verder: Wbrv).15

De woning blijkt minder waard te zijn en de hypotheek kan niet afgelost

het notarisambt op hem rustende zorgplicht.

Nu iedereen zich zomaar makelaar of taxateur kan noemen,

worden. Het WEW staat nu garant voor het verschil tussen de opbrengst

is de vakbekwaamheid niet meer gewaarborgd. Om toch

Het kan echter voorkomen dat door middel van een dergelijke ABC-

ter veilingen de schuld van de koper. Als een Nationale Hypotheek ga-

Fraude met de gegevens die benodigd zijn voor een hypo-

deze waarborg te creëren biedt een certificeringregeling

transactie oplichters hun slag slaan en een grote winst maken met

rantie is afgegeven, kan de hypotheekverstrekker zijn schade dus verha-

theekaanvraag komt ook veelvuldig voor. Valse paspoor-

uitkomst: door middel van een certificaat dat uitgegeven

het doorverkopen van huizen. Hoe gaat dit in zijn werk? Stel je voor

len op het WEW. Het gesjoemel met te hoge woningtaxaties kost de WEW

ten, dubieuze werkgeversverklaringen en – zoals in dit

wordt door een onafhankelijke instelling wordt kenbaar ge-

dat een persoon of bedrijf, A, een onroerende zaak koopt tegen een

jaarlijks enkele miljoenen euro’s, zo blijkt uit een onderzoek naar de hypotheekfraude van het waarborgfonds.21

artikel besproken zal worden – dus ook valse taxatierap-

maakt dat in de makelaar/taxateur vertrouwen bestaat.7

lage prijs. A verkoopt de onroerende zaak vervolgens door aan B, die

porten zijn allemaal manieren om de regels te omzeilen en

Ondanks de certificering en de controle door brancheor-

onder hetzelfde hoedje speelt dan wel bij dezelfde organisatie hoort.

zo een gunstige hypotheek te krijgen.5 Maar ook wordt er

ganisaties heeft de afschaffing van de beschermingsti-

Het bedrag dat B betaald is vele malen meer dan de marktwaarde van

Maatregelen

door oplichters gefraudeerd met taxatierapporten om ver-

tel de branche geen goed gedaan. Nu iedereen het vak

de onroerende zaak. Vervolgens verkoopt B de onroerende zaak door

Tegenwoordig wordt er dan ook hard opgetreden tegen taxatie-frau- @

Door Tetske Welling

uiteindelijk met een overgewaardeerde onroerende zaak blijft zitten. Een

hun gang gaan. Bewuste en verwijtbare betrokkenheid van (make-

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Essay

Het ABC van de hypotheekfraude

aan C, die meent een onroerend goed voor een goede prijs te kopen, maar

‘niets’ hen in de weg staan, kunnen malafide taxateurs en makelaars

deurs. Uit verschillende arresten blijkt dat oplichters er niet gering

met al liep de schade in de afgelopen jaren tot in de tientallen miljoe-

vanaf komen. In een uitspraak van de rechtbank ’s Gravenhage werd

nen op. Hier wordt nu een halt op geroepen. Door middel van strenge

een verdachte van onder andere oplichting en valsheid in geschrift

regels hoopt het WEW taxateurs af te schikken. Ook de verschillende

veroordeeld tot 20 maanden celstraf.22 De verdachte had zichzelf en

brancheorganisaties slaan de handen ineen en proberen met het

zijn bedrijven verrijkt door het verhandelen van panden door middel

taxatie-instituut de taxaties te reguleren. De brancheorganisaties, het

van ABC-constructies. Daarbij was het taxatierapport vervalst: deze

WEW en ook de banken zullen hard moeten werken, maar zijn vastbesloten om de taxatiefraude terug te dringen. @

gaf op cruciale onderdelen een verkeerd beeld van de werkelijkheid, waardoor op oneigenlijke gronden geldleningen werden verstrekt. Naast het strafrechterlijk vervolgen van fraudeurs worden er ook an-

G. Hoffmann en M. Schrijve, Fraudebeheersing bij het

Fraude met taxatierapport moeilijk te bestrijden, Assurantie

http://www.hypohome.nl/hypotheek-nieuws/

Rechtbank ’s-Gravenhage, 05-12-2007, LJN BD3301, C.H.

dere maatregelen genomen. Zo zijn door het WEW de regels aangescherpt. Woningtaxateurs moeten lid zijn van een brancheorganisatie,

intermediair, Deventer: Kluwer 2005, p. 28.

en mogen niet meer buiten hun werkgebied aan de slag. Dit om te voorkomen dat malafide taxateurs en makelaars aan de slag kunnen.

Magazine 27 mei 2005, nr 11.

Het WEW wil zo de taxatiefraude en de vaak daaraan gekoppelde hypotheekfraude aanpakken.23 Het waarborgfonds heeft haar maatrege-

hypotheekfraude-kent-vele-smaken.htm.

len kracht bij gezet door meteen hard op te treden tegen taxateurs die

Bezemer, A.G. Castermans, De maatman in het burgerlijk

woningen te hoog taxeren. In 2007 zijn tegen 27 taxateurs in verband

recht, Deventer: Kluwer 2008, p. 214.

met 91 taxaties een formele klacht ingediend bij de verschillende

G. Hoffmann en M. Schrijve, Fraudebeheersing bij het

mr. J.J. Dammingh, Bemiddeling door de makelaar bij de koop

branchebrede aanpak komen, de overheid moet ingrijpen.25

E. Voorn, Hypotheek hoger door fraude, Algemeen Dagblad 18

De vastgoedbranche zelf deelt de mening dat er wat aan de fraudeprak-

B. van Gestels, rapport Vastgoed & fout, Den Haag: Boom

brancheorganisaties van taxateurs.24 Gebleken is echter dat deze klachtprocedure niet aan de wensen voldoet. De procedures duren te

intermediair, Deventer: Kluwer 2005, p. 28.

lang en de maatregelen zijn niet effectief: de meeste ‘foute’ taxateurs komen weg met een waarschuwing. Karel Schiffer van het WEW stelt

en verkoop van onroerende zaken, Deventer: Kluwer 2002, p. 39.

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

dat indien de brancheverenigingen van taxateurs niet snel tot een

en verkoop van onroerende zaken, Deventer: Kluwer 2002, p. 41. september 2006.

tijken gedaan moet worden.26 Echter, “taxatiefraude bestrijden in de makelaardij is net als doping uitroeien in wielrennen” aldus Dick Hen-

Juridische uitgevers, WODC 2008, p. 17. 10 G. Hoffmann en M. Schrijve, Fraudebeheersing bij het

driks van de LMV. Er zijn vier verschillende brancheorganisaties en deze

intermediair, Deventer: Kluwer 2005, p. 28.

zouden alleen samen moeten werken, wil de fraude effectief bestreden

11 http://www.diks.nl/fraude-met-taxatierapporten.shtml.

worden. Wegens de verschillen van mening is dit echter erg lastig, en

12 http://huisverkopen.biz/huis-kopen-koopovereenkomst-veel-

daar is het WEW vervolgens weer de dupe van. Wel zijn er vorderingen. Om de huidige neerwaartse spiraal in de taxatiemarkt om te buigen is er

fraude-met-taxatierapporten.htm. 13 Prof. Mr. F.W. Grosheide, enkele opmerkingen over ABC-

door de brancheorganisaties - zijnde de Nederlandse Vereniging van Ma-

contracten – in het bijzonder in het verband met onroerend

kelaars (NVM), Register Vastgoed Adviseurs (RVT) en Vereniging Bemiddeling Onroerend Goed (VBO) - hard gewerkt aan de oprichting van een

goed transacties, WPNR 1995/6172, p. 181. 14 Prof. Mr. W.G. Huijgen, De koop en verkoop van onroerende

landelijk, branchebreed taxatie-instituut, het Nederlands Woning Waarde Instituut (verder: NWWI). Dit instituut zal erop toezien dat elke taxatie

zaken, Deventer: Kluwer 2003, p. 99. 15 Prof. Mr. W.G. Huijgen, De koop en verkoop van onroerende

van de aangesloten taxateurs en makelaars volgens heldere richtlijnen tot stand komt.27 De NWWI is een nieuw initiatief dat begin april 2009

zaken, Deventer: Kluwer 2003, p. 101. 16 Financieel Dagblad, dossier hypotheekfraude:

officieel begonnen is. Resultaten zullen dus nog moeten blijken.

http://www.fd.nl/nieuws/dossiers/9268400/10037040/. 17

Conclusie Zoals gebleken is uit bovenstaande bevindingen, is taxatiefraude nog een groot probleem waar hypotheekverstrekkers, waarborgfondsen, particulieren, maar ook de vastgoedbranche zelf erg mee zitten.

V. van der Boon, G.J. van der Marel, Banken doen geen aangifte van grote taxatiefraude hypotheken, Financieel Dagblad 4 september 2008.

18 A.J.H. Pleysier. Hypotheekbank kan schade hypotheekfraude maar deels op notaris verhalen, JBN 2008/70. 19 V. van der Boon, G.J. van der Marel, Banken doen geen

In het begin van het artikel is uiteengezet wat het fenomeen hypo-

aangifte van grote taxatiefraude hypotheken, Financieel

theekfraude inhoudt en welke verschillende manieren van fraude er

Dagblad 4 september 2008.

bestaan. Vervolgens is het verschijnsel taxatiefraude verder uitgediept. Hieruit is gebleken dat taxateurs eigenlijk ‘vrij spel’ hebben.

20 ANP, PvdA wil betere aanpak hypotheekfraude, Algemeen Dagblad 12 september 2008.

Doordat het makelaarsberoep een vrij beroep is geworden, kan ie-

21 Taxatiefraude kost vermogen, Over Geld: Telegraaf 17 juli 2007.

dereen zichzelf makelaar of taxateur noemen. Neem daar nog bij dat

22 Rechtbank ’s Gravenhage, 05-02-2008, LJN BC4109.

een taxatierapport makkelijk bleek te vervalsen: het is geen wonder

23 E. Voorn, Nieuwe regels tegen hypotheekfraude, Algemeen

dat fraudeurs hun gang kunnen gaan. Een van de fraudemanieren, de

Dagblad 19 juli 2007.

ABC-transacties, zijn onder de loep genomen. Gebleken is dat, met

24 NHG pakt foute taxaties aan, persberichten, NHG 16 juli 2007.

een beetje hulp van de notaris, fraudeurs door middel van dergelijke

25 NHG: overheid moet ingrijpen in taxatiepraktijk, persberichten,

transacties een grote winst kunnen realiseren, terwijl ze de uiteindelijke koper met een te hoog gewaardeerd onroerende zaak laten zitten.

“dirkzwager weet dat kleine lettertjes voor mij grote gevolgen kunnen hebben.”

NHG 19 november 2008. 26 M. Garschagen, Ruzie om juiste taxatie huizen, NRC 30 juli 2008.

jij ook? Dirkzwager is een veelzijdig, landelijk top-20 kantoor met een klinkende reputatie, een uitstekende opleiding, mooie cliënten en uitdagende (ook internationale) projecten. Ons kantoor heeft vestigingen in Arnhem en Nijmegen en telt ruim 260 medewerkers die zich thuis voelen in een professionele, nuchtere en collegiale werkomgeving. Dirkzwager werkt op hoog juridisch niveau voor grote en middelgrote bedrijven, overheden, instellingen en particulieren, met een fijngevoelige antenne voor de persoonlijke aspecten van een zaak; voor de mens achter de cliënt. Jouw professionaliteit, ambitie, sociale intelligentie én gevoel voor kwaliteit vinden bij ons dan ook een vruchtbare voedingsbodem.

Kijk voor meer informatie over ons kantoor of actuele vacatures en/of studentstages op www.dirkzwager.nl

27 http://www.nwwi.nl/content/common/OverHetInstituut.

Gevolgen van de fraudepraktijken zijn enorme schadeposten voor niet

php?ingang=start.

alleen banken, maar ook degene die garant staat voor de hypotheken - de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen - is hier de dupe van. Al

www.dirkzwager.nl

Dirkzwager advocaten & notarissen

In tegenstelling tot de gang van zaken bij vrijwel alle ondernemingen in de wereld, is de financiële crisis voor particuliere recherchebureaus, welke onderzoek doen naar fraude binnen ondernemingen, een gouden

Subjectief dringende reden Een ander vereiste dat geldt, is dat er sprake moet zijn van een sub-

merking nemende de hiervoor genoemde factoren, te ernstig zijn in

tijd. Het aantal fraudegevallen binnen bedrijven rijst de pan uit sinds de

jectieve dringende reden. Dat betekent dat de partij die de arbeids-

vergelijking tot het belang van de werkgever bij de beëindiging, kan

overeenkomst opzegt de reden zelf ook als dringend moet ervaren.

geen ontslag op staande voet worden gegeven. Ook in het geval dat

economische teruggang, zodat werkgevers een stuk alerter zijn gewor-

Wat in de ene onderneming als diefstal wordt ervaren, ik noem het

een misdrijf vaststaat, kan de Schrijvers/Van Essen-toets dus mee-

meenemen van pennen en papier, wordt in de andere onderneming

brengen dat niettemin geen dringende voor ontslag op staande voet

den.1 En dit betekent veel werk voor de recherchebureaus.

als heel gebruikelijk ervaren. Bij de beoordeling door de rechter of

bestaat. Echter, een lang dienstverband bijvoorbeeld is geen garan-

deze werkgever met recht kan stellen dat hij de opgegeven reden

tie voor een goede afloop.10

zelf als dringend heeft ervaren, speelt een belangrijke rol of er een

Een terecht gegeven ontslag op staande voet is niet tevens een ken-

duidelijk beleid gehanteerd wordt en of er duidelijke voorschriften

nelijk onredelijk ontslag, aangezien de afweging die wordt gemaakt

gelden. Wanneer het de werknemers duidelijk is welke regels er

voor het ontslag op staande voet en het kennelijk onredelijk ontslag

binnen de onderneming gelden, zal het eerder gerechtvaardigd zijn

dezelfde is.11 Op het bestaan van persoonlijke omstandigheden dient

Uit onderzoeken blijkt dat de jaarlijkse schade door

(betrokkenheid bij medezeggenschap) niet. Voor de

dat de werknemers streng aan deze regels worden gehouden. Ook

te werknemer volgens de Hoge Raad zelf te wijzen; de rechter is niet

fraude van werknemers gemiddeld genomen maar

werknemer heeft het ontslag op staande voet ingrij-

moeten de regels consequent worden nageleefd. Als in vergelijkbare

gehouden dit ambtshalve te onderzoeken.12

liefst 5% van de jaaromzet van bedrijven bedraagt.2

pende gevolgen. Zo ontvangt de werknemer per direct

situaties de ene werknemer wegkomt met een waarschuwing terwijl

Een gigantisch bedrag. Maar wat kan je als werkgever

geen loon meer en heeft hij bovendien geen recht op

de andere werknemer ontslagen wordt, komt dit de positie van de

Fraude als dringende reden

nou eigenlijk doen als je met frauderende werknemers

een WW-uitkering, aangezien hij verwijtbaar werkloos

werkgever niet ten goede.6 Verder moet worden bekeken of de werk-

Artikel 7:678 lid 2 sub d BW bepaalt dat een dringende reden kan zijn

te maken krijgt? Kan je dergelijke werknemers per di-

is geworden.

nemer die is ontslagen al eerder op zijn gedrag is aangesproken. Ge-

de situatie dat een werknemer zich schuldig maakt aan diefstal, ver-

rect ontslaan of zijn hier strenge eisen aan verbonden?

dacht kan worden aan het te laat komen op het werk. Gebeurt dit

duistering, bedrog of andere misdrijven, waardoor hij het vertrouwen

In dit essay zullen de mogelijke arbeidsrechtelijke

De vraag die beantwoord dient te worden, is wanneer

vaker en de werkgever spreekt de werknemer er meerdere malen op

van de werkgever onwaardig wordt. Fraude kan dus een dringende

sancties worden besproken.

er sprake is van een terecht gegeven ontslag op staan-

aan met verwijzing naar de mogelijke gevolgen, dan zal het ontslag

reden opleveren maar dat is niet per definitie het geval; gekeken

de voet. Daar de gevolgen van een ontslag op staande

stand kunnen houden.7 Dit wordt ook wel de ‘druppel die de emmer

moet worden naar de omstandigheden van het geval.13

doet overlopen’-doctrine genoemd.

Een voorbeeld van een situatie waarin fraude als dringende reden

Er zijn twee manieren mogelijk waarop een ontslag we-

voet voor de werknemer zeer verstrekkend zijn, worden

gens een dringende reden, zoals fraude, kan worden

er een aantal strenge voorwaarden gesteld. Deze voor-

bewerkstelligt. Dit is namelijk mogelijk door middel

waarden zullen hierna uiteengezet worden. Als vuist-

Onverwijldheid

declaraties, het fingeren van opdrachten en het doen betalen van

van opzegging en door middel van ontbinding van de

regel moet worden gehanteerd dat de rechter in het

Het derde vereiste dat geldt is de onverwijldheid, onder te verdelen

facturen om hoge bedragen aan derde te betalen.14 Dit geldt ook

werd gezien, was het meewerken door een werknemer aan valse

arbeidsovereenkomst. Daar de opzegging onverwijld

algemeen niet snel tot het oordeel zal komen dat een

in twee eisen. Ten eerste dient de opzegging onverwijld te geschie-

voor de fraude die werd gepleegd met een tankpas door een werk-

dient te geschieden, wordt ook wel gesproken van een

ontslag op staande voet terecht is verleend.

den nadat het feit dat een dringende reden oplevert is vastgesteld.

nemer. Vele malen werd er benzine getankt door de echtgenote van

Ten tweede dient de reden gelijktijdig met de opzegging te worden

de werknemer terwijl de leaseauto op dieselbrandstof reed.15 Nog

op staande voet behandelen; welke voorwaarden gel-

Objectief dringende reden

medegedeeld. Onverwijld staat niet gelijk aan onmiddellijk, maar

een ander geval was de zaak waarin een werknemer ten eigen bate

den er voor een dergelijke opzegging? Vervolgens zal ik

Ten eerste dient er sprake te zijn van een objectief drin-

geeft wat meer ruimte. Overigens gaat het niet om het moment van

bioscoopkaartjes verkocht die reeds eerder aan anderen waren

fraude behandelen als dringende reden voor een ont-

gende reden. Artikel 7:678 lid 1 BW bepaalt dat voor de

de dringende reden opleverende handeling, maar om het moment

verkocht.16 Fraude als dringende reden komt voor in veel uiteenlo-

slag op staande voet. Daarna wordt besproken wat een

werkgever als dringende reden worden beschouwd zo-

dat de werkgever daarvan op de hoogte was of redelijkerwijs op de

pende situaties.

werkgever moet doen wanneer hij vermoedt dat een

danige daden, eigenschappen of gedragingen van de

hoogte had behoren te zijn. Zo gebeurt het soms dat bijvoorbeeld

In de regel zal fraude in het kader van het dienstverband een ontslag

werknemer fraudeert. Tot slot volgt er een bespreking

werknemer, die ten gevolge hebben dat van de werkge-

een fraude pas maanden of jaren later wordt geconstateerd. Pas

op staande voet kunnen rechtvaardigen. De afweging van de lengte

van de mogelijkheid tot ontbinding, al dan niet voor-

ver redelijkerwijze niet kan worden gevergd de arbeids-

wanneer de werkgever van de fraude op de hoogte komt of behoort

van het dienstverband, de wijze van functioneren, de persoonlijke

waardelijk, van de arbeidsovereenkomst.

overeenkomst voort te laten duren. Lid 2 somt een

te zijn, dient hij onverwijld te handelen.8

omstandigheden, de ernst van het vergrijp respectievelijk de waarde

Ontslag op staande voet

dringende reden kunnen opleveren. Uit de formulering

Persoonlijke omstandigheden

lijk aantoonbare instructies of regels dienaangaande kan tot een

Ontslag op staande voet

van de wet blijkt dus dat het gaat om daden en eigen-

In het geruchtmakende arrest Schrijvers/Van Essen is door de Hoge

andere uitkomst leiden, maar dit is bij fraude niet snel het geval.17 Is het vertrouwen weg terwijl dat vertrouwen onontbeerlijk is bij de

‘ontslag op staande voet’. Allereerst zal ik het ontslag

Door Sophie van Kasbergen

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Essay

Ontslag op staande voet wegens fraude

van het voorwerp, alsmede het wel of niet aanwezig zijn van duide-

aantal voorbeelden op van situaties die mogelijk een

Artikel 7:677 BW bepaalt dat het mogelijk is de arbeids-

schappen van de werknemer zelf. Dat wil zeggen dat de

Raad aan de voorgaande eisen een vierde eis toegevoegd.9 De Hoge

overeenkomst zonder inachtneming van enige opzeg-

dringende reden in de persoon van de werknemer moet

Raad overwoog dat bij de beoordeling of er sprake is van een drin-

betreffende functie, dan is vrijwel iedere vorm van fraude voldoende

termijn op te zeggen vanwege een dringende reden: het

zijn gelegen.3 Voor het aannemen van een dringende

gende reden ‘de omstandigheden van het geval, in onderling verband

voor een het aannemen van een dringende reden.18

ontslag op staande voet. De opzegging moet onverwijld

reden kan het echter voldoende zijn dat de werknemer

en samenhang in aanmerking moeten worden genomen’. Daarbij be-

Of frauduleus gedrag als dringende reden kan worden gekwalifi-

worden gedaan onder gelijktijdige mededeling van de

van een gedraging van een derde op de hoogte is.4

horen de aard en de ernst van hetgeen de werkgever als dringende

ceerd, hangt tevens mede af van de bedrijfscultuur. Het meewerken

dringende reden daarvoor.

De eis van een objectief dringende reden houdt in dat

reden aanmerkt, de aard van de dienstbetrekking, de duur daarvan,

aan belastingfraude vormt geen reden voor ontslag op staande voet

Aan een ontslag op staande voet zijn een aantal con-

de aangevoerde reden van het ontslag door ieder re-

de wijze waarop de werknemer die dienstbetrekking heeft vervuld,

indien vaststaat dat de werknemer enkel heeft meegewerkt aan een

sequenties verbonden. Er behoeft door de werkgever

delijk handelend en denkend mens als dringend moet

alsmede persoonlijke omstandigheden van de werknemer, zoals zijn

bij de werkgever gangbare constructie die zowel in het verleden als

geen ontslagvergunning te worden gevraagd aan de

worden ervaren. De invulling daarvan is afhankelijk van

leeftijd en de gevolgen die een ontslag op staande voet voor hem

nu wordt gebruikt. In dat geval is de subjectiviteit van de dringende

Centrale organisatie werk en inkomen (art. 6 BBA lid 2).

de maatschappelijke opvattingen, maar ook van de op-

zouden hebben, in aanmerking genomen te worden.

reden namelijk niet vastgesteld.19

Daarnaast gelden de opzegverboden van artikel 7:670

vattingen van de rechter en van de omgeving waarin de

De rechter dient dus een belangenafweging te maken: indien de ge-

Ook in de zaak van het Gerechtshof Amsterdam van 3 juli 2008 was

BW (ziekte, zwangerschap etc.) en artikel 7: 670a BW

werkgever en werknemer zich bevinden.5

volgen voor de werknemer bij het ontslag op staande voet, in aan-

het ontslag op staande voet ten onrechte verleend.20 Onder druk

M. Goes, ‘Meer fraude en verraders door crisis’, Quotenet 11 mei 2009; J. van den Dongen & B. Olmer, ‘Roof als wraak’, De Telegraaf 3 april 2009.

2 M. van Dijk, ‘Fraude en het ontslag van de liegende werknemer’, december 2008. 3 S.E.M. Dekker, J.G.L. Dorrestein & M.M. Kroon, Handboek ontslagrecht, Apeldoorn: Maklu-Uitgevers 2008, p. 104. 4 HR 23 maart 2007, JAR 2007/111 (Tankpas-arrest). op een zeker moment is geëindigd of zal eindigen.28 Een in de

werknemer. Het concrete vermoeden behoeft, aldus de Hoge Raad,

praktijk veelvoorkomende figuur is de ontbinding ‘voor zover ver-

6 R. van den Hoek, ‘Fraude op het werk’, Loonzaken 2009-2.

niet te slaan op de betrapte werknemer zelf. Het is voldoende dat

eist’, ook wel ‘voorwaardelijke ontbinding’ genoemd.29 De rechter

7 HR 15 februari 1991, NJ 1991/340.

het concrete vermoeden strafbare handelingen op een bepaalde

wordt verzocht de arbeidsovereenkomst te ontbinden, voor zover

8 HR 27 april 2001, JAR 2001/95.

werkplek betreft.24

er nog een arbeidsovereenkomst tussen partijen mocht blijken te

9 HR 12 februari 1999, JAR 1999/102 (Schrijvers/Van Essen).

bestaan. Wordt de arbeidsovereenkomst inderdaad ontbonden,

10 Ktr. Sittard-Geleen 10 mei 2003, JAR 2003/155.

Niet meewerken aan/liegen tijdens het onderzoek

dan is het verschuldigde loon van de werkgever slechts beperkt

11 W.A. Zondag, ‘Opsporing van interne criminaliteit door

In het strafrecht heeft als uitgangspunt te gelden dat niemand aan

tot de datum waarop aan de overeenkomst door ontbinding een

de werkgever: de verborgen videocamera’, ArA 2001/3,

zijn eigen veroordeling behoeft mee te werken. In het arbeidsrecht

einde is gekomen.

p. 103; C.J. Loonstra & W.A. Zondag, SDU commentaar.

ligt dat anders. Wanneer de werkgever een fraude of andere dringen-

Ook bij de ontbinding van de arbeidsovereenkomst wegens ge-

Arbeidsrecht deel , Sdu Uitgevers: Den Haag 2008, p. 854.

de reden vermoedt en een onderzoek instelt, moeten werknemers op

wichtige redenen (art. 7:685 BW) speelt de dringende reden een

12 HR 27 april 2001, JAR 2001/95 (Wennekes Lederwaren).

grond van het goed werknemerschap hieraan meewerken. Ook wan-

rol. Een gewichtige reden kan ingevolge lid 2 immers liggen in ver-

13 Anders: W.A. Zondag, ‘Opsporing van interne

neer dit negatieve gevolgen voor de werknemers zelf kan hebben.

andering van omstandigheden of in een dringende reden. De wet-

criminaliteit door de werkgever: de verborgen

Als uitvloeisel van het beginsel van goed werknemerschap heeft im-

gever verwijst voor deze laatste term expliciet naar artikel 6:677

videocamera’, ArA 2001/3, p.105; E. Verhulp &

mers te gelden dat een werknemer rekening houdt met de belangen

BW. De vereisten die bij de opzegging zijn genoemd, gelden ook bij

W.A. Zondag, Disfunctioneren en wangedrag van

van de werkgever, waaronder het oplossen van een fraudezaak. Het

de ontbinding. De eis van onverwijldheid geldt hier echter niet.30

zwijgrecht speelt derhalve geen rol.

werknemers, Kluwer: Deventer 2008, p. 81. 14 HR 28 oktober 1994, JAR 1994/251.

gemanipuleerd. Daar hem van het manipuleren van de tussentijdse

Conclusie

15 HR 23 maart 2007, JAR 2007/111 (Tankpas-arrest).

cijfers geen verwijt kon worden gemaakt, vormde het verwijt dat de

Uit de uitspraak van de Rechtbank Breda van 25 juli 2008 blijkt dat

In dit essay is de vraag behandeld wat een werkgever kan doen wan-

16 HR 5 februari 1988, NJ 1988/892.

werknemer de jaarcijfers niet correct zou hebben weergegeven geen

liegen tijdens een dergelijk onderzoek zeer ingrijpende gevolgen kan

neer hij met frauderende werknemers te maken krijgt. Allereerst is er

17 C.J. Loonstra & W.A. Zondag, SDU commentaar.

grond om de werknemer op staande voet te ontslaan. Van belang

hebben.25 Als de fraude nog niet vaststaat, er is bijvoorbeeld enkel

de mogelijkheid van een ontslag op staande voet. We zagen dat er

Arbeidsrecht deel , Sdu Uitgevers: Den Haag 2008,

was dat de werknemer feitelijk een ondergeschikte positie innam

een vermoeden en er ontbreekt hard bewijs, dan kan de werknemer

in het algemeen strenge voorwaarden gelden voordat de werkgever

p. 890; Zie ook S.W. Kuip, ‘Ontslag op staande voet

jegens degenen van wie hij druk ervoer om de resultaten zo gunstig

ook worden ontslagen indien hij op een leugen wordt betrapt. Deze

hiertoe mag overgegaan. Vaak zal een fraude in de kader van het

mogelijk voor te stellen.

uitspraak maakt het voor werkgevers een stuk makkelijker deze

dienstverband het ontslag op staande voet echter kunnen rechtvaar-

werknemers te ontslaan; een leugen is voldoende voor het aanvoe-

digen. Van een werkgever hoeft immers niet te worden verwacht dat

Onderzoek naar dringende reden

ren van een vertrouwensbreuk.

hij een frauderende werknemer in dienst houdt. Dit is evenwel an-

19 Rb. Haarlem 16 april 2002, JAR 2002/149.

Onderzoek

wegens diefstal of verduistering’, ArbeidsRecht 1994, 59. 18 W.T.M. Uilhoorn, ‘Ontslag wegens fraude met kantineopbrengsten’, HR Praktijk 3 december 2008.

ders indien er bijzondere omstandigheden, waaronder bijvoorbeeld

20 Hof Amsterdam 3 juli 2008, JAR 2008/14.

Wanneer de werkgever een vermoeden heeft van de aanwezigheid

Schorsing

persoonlijke omstandigheden, voordoen die een ontslag op staande

21 R. van den Hoek, ‘Fraude op het werk’, Loonzaken

van een dringende reden, zal hij dit vermoeden willen bevestigen

Van de werkgever mag bij de aanwezigheid van een redelijk en con-

voet niet rechtvaardigen.

alvorens het ontslag te geven. Op grond van het instructierecht,

creet vermoeden van een dringende reden niet worden verwacht dat

Handboek ontslagrecht, Apeldoorn: Maklu-Uitgevers

maar ook op grond van het goed werkgeverschap en goed werkne-

de werknemer werkzaamheden blijft verrichten gedurende het on-

Wanneer de werkgever slechts een vermoeden heeft dat er wordt

2008, p. 112.

2009-2; S.E.M. Dekker, J.G.L. Dorrestein & M.M. Kroon,

merschap is de werkgever bevoegd tot het doen van onderzoek. Op

derzoek; de werknemer kan worden geschorst. De schorsing heeft

gefraudeerd, zal hij dit vermoeden willen bevestigen alvorens tot

22 Ktr. Delft 6 december 2007, JAR 2008/ 45.

grond van het instructierecht kan een werkgever bij een vermoeden

een voorlopig karakter, zodat na afronding van het onderzoek de

ontslag over te gaan. De werkgever zal een onderzoek instellen, welk

23 S.E.M. Dekker, J.G.L. Dorrestein & M.M. Kroon,

van fraude of een andere dringende reden, de werknemer verplich-

schorsing ofwel ongedaan wordt gemaakt ofwel na de schorsing de

onderzoek passend dient te zijn. De werknemer zal van zijn kant mee

ten mee te werken aan een dergelijk onderzoek. Het gebruik van

werknemer op staande voet wordt ontslagen. Als de werknemer na

moeten werken aan dit onderzoek. Wordt hij betrapt op een leugen

Handboek ontslagrecht, Apeldoorn: Maklu 2008, p. 113. 24 HR 27 april 2001, JAR 2001/95 (Wennekes Lederwaren).

(verborgen) camera’s of het inschakelen van recherchebureaus

afronding van het onderzoek snel op staande voet wordt ontslagen,

tijdens het onderzoek, dan kan dat zelfs al voldoende zijn voor een

zijn mogelijke middelen om onderzoek te verrichten. Zoals blijkt

zal het ontslag nog steeds onverwijld zijn gegeven.26

ontslag op staande voet. Gedurende het onderzoek kan de werkne-

25 Ktr. Breda 25 juli 2008, JAR 2008/246.

mer worden geschorst.

26 C.J. Loonstra & W.A. Zondag, Arbeidsrechtelijke

gemaakt.

(Voorwaardelijke) ontbinding

themata, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2008,

Het goed werkgeverschap brengt mee dat aan het onderzoek eisen

Het verlenen van een ontslag op staande voet van een werknemer

Een andere mogelijkheid voor de werkgever is de ontbinding wegens

p. 396; S.E.M. Dekker, J.G.L. Dorrestein & M.M. Kroon,

kunnen worden gesteld. Zo moet het onderzoek op een zorgvuldige

kent veel risico’s. Vanwege de ernstige gevolgen voor een werkne-

gewichtige redenen. Zo zal de werkgever er verstandig aan doen

Handboek ontslagrecht, Apeldoorn: Maklu-Uitgevers

wijze plaatsvinden. De werkgever moet eerst zoveel mogelijk rele-

mer worden er, zoals hiervoor duidelijk werd, hoge eisen gesteld.

naast het ontslag op staande voet, waar toch vele risico’s aan zijn

2008, p. 113.

uit de inleiding wordt van deze mogelijkheid steeds meer gebruikt

vante feiten verzamelen en de werknemer de mogelijkheid geven

Een werknemer zal zich tevens vaak niet berusten in de opzegging.

verbonden, een voorwaardelijk verzoek tot ontbinding in te dienen.

om zijn visie te geven op de vermoedens.21

Wanneer vast komt te staan dat een ontslag op staande voet ten

Blijkt het ontslag op staande voet onterecht en bestaat er dus nog

Tevens moet het onderzoek passend zijn. Verkregen materiaal met

onrechte is gegeven, betekent dit dat de werkgever toestemming

steeds een arbeidsovereenkomst tussen partijen, dan wordt de over-

27 C.J. Loonstra & W.A. Zondag, Arbeidsrechtelijke themata, Den Haag: Boom uitgevers 2008, p. 389. 28 S.E.M. Dekker, J.G.L. Dorrestein & M.M. Kroon,

videocamera’s bijvoorbeeld wordt soms toelaatbaar geacht als

voor de opzegging had moeten vragen van de CWI. Nu dat niet is

eenkomst door de rechter ontbonden.

Handboek ontslagrecht, Apeldoorn: Maklu 2008, p.

bewijs.22 Het zal echter niet in alle gevallen noodzakelijk of propor-

gebeurd, zal de werknemer een beroep doen op de vernietigbaar-

118 &144.

tioneel zijn.23 Zo is het ophangen van camera’s dan ook niet toege-

heid van de opzegging, met als gevolg dat de arbeidsoverkomst al-

Al met al kan worden geconcludeerd dat er voor de werkgever vol-

staan als de fraude of andere dringende reden ook op een minder

tijd is blijven bestaan en de werkgever het loon heeft moeten door-

doende mogelijkheden zijn frauderende werknemers te kunnen ont-

ingrijpende wijze kan worden aangetoond. De Hoge Raad heeft

betalen.27 De uitkomst van de loonvorderingsprocedure die door

slaan. Of de fraude binnen bedrijven ooit helemaal de kop in kan

30 HR 31 maart 1995, JAR1995/495; R.M. Beltzer,

29 R.M. Beltzer, Rechtspraak ontslag op staande voet, Kluwer: Deventer 2004, p. 18.

bepaald dat in het geval er sprake is van concrete vermoedens

de werknemer zal worden gestart, kan vanwege de mogelijkheid

worden gedrukt door middel van streng toezicht, zal in de toekomst

Rechtspraak ontslag op staande voet, Kluwer:

van strafbare feiten, welke vermoedens alleen gestaafd kunnen

van hoger beroep en cassatieberoep jaren op zich laten wachten.

moeten blijken. Voorlopig zal er voor de particuliere recherchebu-

Deventer 2004, p. 17.

worden door het gebruik van verborgen camera’s, video-opnames

Het is verstandig voor de werkgever om een apart verzoek tot ont-

als bewijs gebruikt mogen worden. Dit is ook het geval wanneer

binding te doen om zeker te weten dat de arbeidsovereenkomst

reaus voldoende werk te doen zijn en draaien de camera’s op volle toeren. Big Brother is watching us. @

van zijn leidinggevende had de werknemer de tussentijdse cijfers

Kluwer: Deventer 2004, p.12.

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

5 R.M. Beltzer, Rechtspraak ontslag op staande voet, hiermee inbreuk wordt gemaakt op het recht van privacy van de

Op grond van de Europese IFRS-verordening zijn sinds 2005 alle beursgenoteerde vennootschappen in de Europese Unie verplicht hun geconsolideerde jaarrekening op te stellen in overeenstemming met IFRS.1 Deze standaarden zijn door de opsteller, de International Accounting Standards Board (IASB), vrij algemeen geformuleerd, en laten daarmee veel ruimte voor interpretatie. Het is aan de (beursgenoteerde) bedrijven zelf, tezamen met hun accountants, om verstandig en rechtvaardig met deze ruimte om te gaan. In Nederland is de Autoriteit Financiële Markten (AFM) op grond van de in 2007 in werking getreden Wet toezicht financiële verslaggeving (Wtfv) belast met het toezicht op de naleving van de verslagleggingsvoorschriften, en speelt zij zo ook een rol bij de

schriften hebben uiteindelijk tot gevolg dat bedrijven minder vrijheid

Uit de Wtfv volgen verder verschillende procedures die de AFM kan

hebben ten aanzien van de waardering en resultaatbepaling in hun

starten in het geval dat een onderneming geen of onvoldoende ge-

jaarrekening.

volg geeft aan een ‘verzoek om nadere toelichting’ als bedoeld in

De basis van het Nederlandse jaarrekeningenrecht wordt gevormd

stuursrechtelijke bevoegdheden en sanctiemiddelen om naleving

bovenstaand artikel. Geen van deze procedures bevat echter bedoor Titel 9 van Boek 2 BW. De bepalingen uit die titel zijn gebaseerd

van verslaggevingsvoorschriften door beursvennootschappen af te

op de vierde en zevende EEG-richtlijn inzake het vennootschapsrecht.3

dwingen. Het belangrijkste instrument dat de AFM in dezen voorhan-

De inwerkingtreding in 2005 van de IFRS-verordening heeft, na de

den staat, is de bevoegdheid om de OK te verzoeken de onderne-

implementatie van de twee bovengenoemde richtlijnen, een verdere

ming te bevelen haar verslaggeving in te richten volgens door de OK

wijziging van Titel 9 van Boek 2 BW met zich meegebracht. Bij de

te geven aanwijzingen (art. 4 lid 2 en 3 Wtfv en art. 2:447 BW).

implementatie van de EU-regelingen in de Nederlandse wetgeving is de beleidskeuze gemaakt om het gebruik van IFRS door alle

Met betrekking tot IFRS blijkt uit de memorie van toelichting bij de

Nederlandse ondernemingen mogelijk te maken, dus niet alleen voor

Wtfv (MvT) dat er enerzijds ruimte is voor interpretatie van IFRS door

beursgenoteerde ondernemingen. Daarnaast is toepassing van IFRS,

de AFM, maar dat er anderzijds bewust voor is gekozen om haar rol

onder voorwaarden, ook mogelijk gemaakt voor de enkelvoudige

in dat opzicht beperkt te houden:

jaarrekening, in plaats van alleen voor de geconsolideerde jaarrekening.

interpretatie van IFRS.2

“Het kenmerk van de verslaggevingsvoorschriften die gelden voor effectenuitgevende instellingen is dat zij principle-based zijn. Dit

Interpretatie van IFRS

brengt met zich mee dat bij de toepassing van die voorschriften een

Bij de opstelling door de IASB is beoogd om IFRS tot een gesloten

bepaalde mate van beoordelingsruimte bestaat. De AFM dient haar

stelsel van normen te maken, compleet met eigen interpretatieregels.

taak uit te oefenen met inachtneming van de beoordelingsruimte die de [IFRS] of de voorschriften uit Boek 2 van het BW de effectenuitge-

Het verbeteren van de grensoverschrijdende verge-

AFM vervult, althans dient te vervullen met betrekking

Hij heeft er bewust voor gekozen vrij algemeen te formuleren, en te

lijkbaarheid van jaarrekeningen is de belangrijkste

tot het toezicht op de financiële verslaggeving en

werken met een ‘principles-based’ benadering. Voor situaties die

vende instelling bieden. Het voorgestelde toezicht is niet bedoeld

aanleiding geweest voor de totstandkoming van de

daarmee op de uitleg van IFRS. In dat kader bespreek ik

niet direct in dat eigen stelsel te plaatsen zijn, worden aanvullende

om het financiële beleid van het bestuur van de effectenuitgevende

IFRS-verordening. Het lijkt dan ook onwenselijk dat ver-

ook de zaak Spyker, de eerste beschikking waarin de OK,

interpretatieregels uitgegeven door de International Financial

instelling te toetsen.”4

schillende interpretaties van de standaarden afbreuk

en in cassatie ook de Hoge Raad, zich heeft uitgelaten

Reporting Interpretations Committee (IFRIC). Echter, IFRIC geeft

doen aan die vergelijkbaarheid.

over de nieuwe bevoegdheden van de AFM. Ten slotte

dergelijke regels uit naar eigen inzicht en geeft geen antwoord op

Naar aanleiding van opmerkingen op de volgende pagina (van de

ga ik concluderend na hoeveel ruimte de AFM heeft om

casuïstische vragen.

MvT) merkt Camfferman op:

Zodoende laten IFRS veel ruimte voor interpretatie, die zoals boven

“De MvT benadrukt dat, als het gaat om de interpretatie van IFRS, de

al vermeld, in eerste instantie dient te worden opgevuld door de on-

AFM geen gelijkwaardige gesprekspartner is van de door de accoun-

Het is daarom de moeite waard te bezien welke rol de

de interpretatie van IFRS te sturen, en vervolgens of met

AFM precies speelt bij de uniforme uitlegging van IFRS.

die uitkomst wel of niet te leven valt.

Op grond van de Wtfv beschikt de AFM sinds 2007 over een aantal bevoegdheden waarmee zij een en ander

International Financial Reporting Standards

dernemingsleiding (daarin bijgestaan door haar accountant). Zoals

tant gesteunde ondernemingsleiding, omdat bij de AFM ‘de expertise

kan sturen. Het zwaarste middel dat de AFM in dat

De voornaamste aanleiding voor het opstellen van

hierboven al aangegeven, speelt de AFM een rol bij de interpretatie

ontbreekt om alle specifieke feiten en kenmerken van alle individuele ondernemingen te kunnen beoordelen en waarderen’. Daarnaast ver-

kader ten dienste staat, is het indienen van een

de IFRS-verordening was de wens om in Europa een

van IFRS. Dit is ook begrijpelijk, nu het Comittee of European Securi-

verzoek bij de Ondernemingskamer (OK). De OK kan

universeel systeem van boekhouden te hanteren.

ties Regulators (CESR), waarbij ook de AFM is aangesloten, is belast

klaart de MvT dat voorkomen moet worden dat een nationale interpre-

naar aanleiding van een dergelijk verzoek een bedrijf

De financiële gezondheid en de winstgevendheid

met de harmonisatie van de toezichtsinspanningen in de verschil-

tatie gegeven wordt aan IFRS, en dat de AFM daarom verplicht is om

bevelen zijn verslaggeving in te richten volgens door de

van bedrijven worden zo over de grenzen heen beter

lende landen.

afstemming te zoeken met andere toezichthouders in de EU.”5

OK te geven aanwijzingen. Daarnaast kan de AFM onder

vergelijkbaar. Dat helpt de verdere ontwikkeling van

andere de onderneming wijzen op tekortkomingen in

de gemeenschappelijke kapitaalmarkt in de Europese

Taak AFM

Kortom, aan de ene kant is het gewenst dat de AFM toezicht houdt

haar jaarrekening.

Unie. Ondernemers en beleggers opereren vanaf nu op

De toezichthoudende taak van de AFM met betrekking tot financiële

op en sturing geeft aan interpretatie van IFRS, maar aan de andere

een gelijk speelveld. Op basis van de IFRS-verordening

verslaggeving volgt uit artikel 2 lid 1 Wtfv:

dient zij de ‘expertise’ van de ondernemingen te respecteren en de

In dit essay ga ik na in welke mate de AFM een bijdrage

zijn sinds 2005 ongeveer 7.000 Europese beursfondsen

levert, althans kan leveren aan de uniforme uitleg van

verplicht hun geconsolideerde jaarrekening op te

IFRS binnen de EU. Daartoe beschrijf ik eerst kort de

stellen in overeenstemming met IFRS.

belangrijkste motieven achter de IFRS-verordening, de belangrijkste veranderingen die zij met zich

De belangrijkste verandering die het nieuwe systeem

ruimte te geven. “Indien de Autoriteit Financiële Markten op grond van openbare feiten of omstandigheden redenen heeft voor twijfel of de financi-

De zaak Spyker

ële verslaggeving, of een onderdeel daarvan, van een effectenuitge-

Het feit dat de AFM beschikt over de civielrechtelijke bevoegdheid

vende instelling voldoet aan de daaraan ingevolge artikel 3 van de

(naast andere bevoegdheden) om een jaarrekeningprocedure te

meebrengt, en de wijze waarop zij in onze wetgeving

biedt, is het zogenoemde ‘fair value accounting’: alles

IFRS-verordening [en] Titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek

starten, geeft nog geen antwoord op de vraag welke invloed zij heeft

is geïmplementeerd. Vervolgens behandel ik de ruimte

wat in waarde kan worden uitgedrukt moet voortaan

(...) gestelde voorschriften, kan zij van deze instelling ter aanvulling

op de naleving van verslaggevingsvoorschriften en daarmee de uit-

voor interpretatie die IFRS bieden, en de beoogde

worden gewaardeerd tegen de marktwaarde op het

van de financiële verslaggeving om een nadere toelichting omtrent

leg van IFRS. Immers, na het starten van een dergelijke procedure zal

invulling daarvan. Daarna bespreek ik de taak die de

moment van rapporteren. De 2.700 pagina’s aan voor-

de toepassing van die voorschriften verzoeken.”

de OK (behoudens cassatie) het laatste woord hebben. De zaak Spy- @

Door Gijs Berkhout

De uitlegging van IFRS

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Essay

The Power of Understanding Caroline van Hulsteijn Advocaat-stagiaire

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Concluderend ker is om die reden erg interessant.6 In deze zaak maakt de AFM voor

De positie van de AFM met betrekking tot het toezicht op de uniforme uit-

het eerst gebruik van haar belangrijkste bevoegdheid, en verzoekt

leg van IFRS is aanmerkelijk zwakker dan zij (en menig ander) aanvanke-

de OK onder meer de vaststelling van de jaarrekening van Spyker te

lijk dacht. De ondernemingsleiding heeft duidelijk de ruimte om veel uit

vernietigen, en het bedrijf aanwijzingen te geven voor de inrichting

te leggen naar eigen oordeel. Zoals ik hierboven heb aangegeven, is dit

van toekomstige jaarrekeningen. De OK wijst het verzoek echter af.

ook de bedoeling geweest van de wetgever bij het opstellen van de Wtfv.

Per uitspraak van 24 april 2009 heeft nu ook de Hoge Raad zijn licht

Intuïtief wringt dit met de Europese wens van een uniform jaarre-

over de kwestie laten schijnen.7

Mijn werk? Dynamisch en uitdagend

keningenregime. Dit constateert ook Timmerman in zijn conclusie, nr. 3.4: “Er bestaat een zekere spanning tussen een ruime vrije be-

Casus

voegdheid van de rechter en het passende en rigoreuze handhaving-

De jaarrekening van Spyker Cars N.V. (Spyker) over het boekjaar 2006

stelsel dat de EU voor ogen staat.”

is zowel geconsolideerd als enkelvoudig ingericht op basis van IFRS.

Toch ziet hij geen bezwaar in de vrijheid van locale rechters bij het

De accountant heeft een goedkeurende verklaring afgegeven. De

al dan niet toewijzen van een verzoek als dat van de AFM. Heeft de

AFM signaleert echter vijftien tekortkomingen in de jaarrekening, met

OK het vertrouwen dat bepaalde tekortkomingen in toekomstige

als belangrijkste punt fiscale verliescompensatie die Spyker in haar

jaarrekeningen niet meer zullen voorkomen dan zou dat in zijn ogen

verslag over 2006 heeft opgenomen. Een dergelijke post is alleen

voldoende moeten zijn.

gerechtvaardigd als een onderneming ‘overtuigende aanwijzingen’ heeft dat er binnen redelijke termijn voldoende fiscale winst beschik-

In deze opvatting kan ik mij vinden. Dát er toezicht moet zijn op de

baar zal zijn. Volgens de AFM waren er geen dergelijke aanwijzingen.

interpretatie van IFRS is onmiskenbaar. Dat toezicht moeten worden

Spyker doet vervolgens onvoldoende met de door de AFM gegeven

uitgeoefend door een instelling met bestuursrechtelijke bevoegd-

suggesties (vindt AFM), waarop laatstgenoemde naar de OK stapt.

heden vind ik daarentegen niet noodzakelijk. Wanneer de OK alle omstandigheden van een concreet geval in beschouwing neemt

en vervolgens concludeert dat deze niet ingaan tegen het door de

De OK wijst het verzoek wat betreft de vernietiging en de te geven

Europese Commissie nagestreefde ‘passende en rigoreuze handha-

aanwijzingen af. Hoewel zij enkele bezwaren terecht vindt, is zij van

vingsstelsel’ gericht op de uniforme uitlegging van IFRS, is dat in mijn ogen een voldoende waarborg. @

mening dat de jaarrekening over het geheel bezien een eerlijke en waarheidsgetrouwe weergave geeft van de financiële prestaties van Spyker. Met betrekking tot de onterecht bevonden bezwaren zet de OK uiteen dat schattingen en beoordelingen van het bestuur slechts

Waarom CMS Derks Star Busmann? Bij CMS DSB werken inhoudelijk sterke juristen die uitblinken door hun kwaliteit en persoonlijkheid. De wijze waarop CMS-ers met elkaar omgaan, met humor en openheid, maakt het plezierig samenwerken. Die eigenschappen vielen me al op tijdens het kennismakingsgesprek met mijn toekomstige collega´s. Aanbestedingen zijn wedstrijden Het interessante aan aanbestedingsrecht is dat het een vakgebied in ontwikkeling is. Hierdoor is er ruimte voor eigen interpretatie. De manier waarop jij er invulling aan geeft, kan doorslaggevend zijn voor de zaak. Typerend voor aanbestedingen is dat het wedstrijden zijn. Wanneer één van de partijen zich niet aan de spelregels heeft gehouden zal er moeten worden geprocedeerd.

marginaal kunnen worden getoetst. In casu had de AFM veel nadrukkelijker moeten uiteenzetten waarom de interpretatie van IFRS door Spyker op die punten onjuiste toepassing van IFRS oplevert.

Verordening EG nr. 1606/2002 van het Europees Parlement en de Raad van 19 juli 2002 (PbEG 2002, L 243).

2 Wet van 28 september 2006, Stb. 2006, 569.

Op advies van A-G Timmerman bevestigt de Hoge Raad het oordeel

3 Richtlijn 78/660/EEG van de Raad van 25 juli 1978

van de OK. Zij is niet verplicht om bij iedere afwijking van de voorschriften een bevel tot wijziging van de jaarrekening te geven. In ro. 3.6.2 geeft de Hoge Raad verder te kennen dat de AFM geen uitzon-

(PbEG 1978, L 222), respectievelijk Richtlijn 83/349/ EEG van de Raad van 13 juni 1983 (PbEG 1983, L 193). 4 Kamerstukken II 2005/06, 30 336 nr.3, p. 13.

deringspositie inneemt in de jaarrekeningprocedure in verband met

5 Camfferman 2008.

haar publieke taak. Ook de AFM moet voldoen aan de gewone proce-

6 Hof Amsterdam (OK) 28 december 2007, LJN BC1057.

dureregels, en dus aan haar verzoek de nodige feiten ten grondslag

7 HR 24 april 2009, LJN BG8790.

Dynamisch en uitdagend Mijn werk is divers en dynamisch. Ik stel voor verschillende zaken processtukken op. Voor sommige procedures is de voorbereidingsperiode vrij kort. Dat maakt het werk erg uitdagend. Daarnaast behandel ik diverse kort gedingen, waardoor ik me het pleiten ook eigen kan maken. Bij deze procedures ben je als advocaat-stagiaire direct inhoudelijk betrokken. Vanaf dag één. Dat maakt het leuk!

leggen en deze feiten zonodig aannemelijk maken.

www.cms-dsb.com

@ JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Fotopagina

ISP 2009

Overzicht

Verslagen kantoorbezoeken @ Boekel De Nerée @ Clifford Chance Amsterdam @ Clifford Chance Dubai

@ De Brauw Blackstone Westbroek @ Freshfields Bruckhaus Deringer Dubai en Amsterdam @ Houthoff Buruma

Als je bij ons stage loopt, werk je meteen mee.

@ NautaDutilh

We zoeken studentstagiairs. Als we bij Allen & Overy een studentstage organiseren, dan doen we dat meteen goed. Niet snuffelen aan het vak of meelopen langs de zijlijn, maar meteen het echte werk. Na een introductie van twee dagen krijg je eigen opdrachten en veel verantwoordelijkheid. Je gaat twee maanden aan de slag in de advocatuur, waarbij we je intensief begeleiden. Het hele jaar door kun je een studentstage lopen. We hebben plaats voor een selecte groep ambitieuze topstudenten. Behoor jij hiertoe en zit je in je laatste jaar Nederlands, notarieel of fiscaal recht? Kijk dan voor meer informatie op onze site. www.werkenbijallenovery.nl

Allen & Overy Amsterdam is een juridisch dienstverlener die 450 medewerkers telt deel uitmaakt van een internationaal kantoor met wereldwijd 24 vestigingen ruim 5.000 collega’s.

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

@ CMS Derks Star Busmann

Kantoorbezoek Kantoorverslag

Boekel De Nerée

De positie van geheimhouders als advocaten en notarissen is precair

in de twee maanden. Wat hem goed bevalt aan zijn nieuwe werkgever

te noemen. Zij is gebaseerd op het maatschappelijk belang dat een ie-

is dat je bij Boekel De Nerée over veel dingen zelf kunt aangeven wat

der zich, vrijelijk en zonder vrees voor openbaarmaking om bijstand en

je wilt en hoe je dat wilt.

advies, tot de vertrouwenspersoon kan wenden. Deze positie is echter niet onbegrensd, wanneer ditzelfde algemeen maatschappelijk belang erom vraagt zal die geheimhouder toch zijn informatie moeten delen.

Shulamith van der Hart is onze derde date. Zij is als advocaatstagiaire werkzaam bij corporate litigation, de eerste anderhalf jaar van haar

Jorrit de Haan,

De kunst van het winnen is het behouden van de voorsprong

De (illegale) geldstromen in het vastgoed bestaan met name uit zo-

wordt ingeroepen als er bij M&A een geschil ontstaat. Shulamith heeft

genaamde ‘abc transacties’, hypotheekfraude, belastingontduiking

in de praktijk ervaren dat veel geschillen in der minne worden geschikt,

Tessel Peijnenburg en

Boekel De Nerée is het eerste kantoor dat het ISP aan-

de advocatuur. Zij biedt de mogelijkheid om te werken

en klassieke witwaspraktijken. ABC transacties zijn niet per definitie

soms heeft het dreigen met een procedure al het gewenste effect. Ze

Marloes Smilde

doet. Het kantoor is gevestigd op de Zuidas te midden

als studentstagiare of als werkstudent. Studentstagiaire

strafbaar, wel rust er een negatief stigma op. De motieven voor een

geeft aan dat ze als stagiaire zoveel mogelijk zelf probeert te doen, er

van andere grote gerenommeerde advocatenkantoren.

zijn betekent twee maanden fulltime aan de slag binnen

dergelijke transactie kunnen wel wederrechtelijk zijn bijvoorbeeld: het

wordt van haar ook bepaalde basiskennis verwacht. Zodra een zaak te

Met 360 medewerkers waarvan 175 advocaten is Boekel

een praktijkgroep met begeleiding van een stagebegelei-

uit het zicht exploiteren, de prijs disproportioneel opdrijven, een ver-

specialistisch wordt of de belangen te groot, vraagt zij hulp.

De Nerée beslist een grote speler in het geheel. Tijdens

der. Hier ontvang je als student een vergoeding voor. De

koopcarrousel creëren of belastingontduiking. Dit laatste is eenvoudig

het kantoorbezoek krijgen we na een kantoorpresenta-

functie van werkstudent is bedoeld voor studenten die

te realiseren aangezien men binnen zes maanden geen overdrachts-

Vervolgens schuift Maud Heerkens aan. Zij is ruim twee jaar werkzaam

tie een inleidend college over witteboordencriminaliteit.

in hun Masterfase zitten. Hierbij werk je ongeveer twee

belasting verschuldigd is aan de fiscus. In die tijd kan het onroerend

als advocaatstagiaire bij de praktijkgroep Vastgoed. Wij vragen haar

Hierop volgt een rondleiding door het kantoor. Daarna

dagen per week voor een periode van drie maanden en

goed al drie keer doorverkocht zijn met de bijbehorende prijsstijgin-

hoe je merkt dat Boekel De Nerée tot de top behoort van de Neder-

kunnen we tijdens een speed-date in korte tijd al onze

ontvang je een salaris.

gen. Op deze wijze kan de prijs disproportioneel worden opgedreven.

landse kantoren, en dan met name op het vastgoedrecht. Zij geeft

vragen afvuren op verschillende medewerkers. De dag

Boekel de Nerée besteedt veel aandacht aan interne

Een voorbeeld hiervan is dat A verkoopt aan B, die verkoopt het weer

aan dat veel cliënten gericht naar het kantoor bellen als zij juridische

wordt afgesloten met de vertrouwde, maar oh zo gezel-

opleiding. Zo startte zij samen met veertien andere in-

terug aan A en A verkoopt het vervolgens aan C. Een verkoopcarrousel

vragen over vastgoed hebben. Wanneer de diensteverlening goed is

lige borrel. Namens alle deelnemers van het ISP willen

ternationale advocatenkantoren de ‘Law Firm School‘,

betekent dat A vastgoed heeft met waar een hypotheekrecht op rust.

bevallen komen zij daarna vaak ook met vragen voor andere afdelin-

we Boekel De Nerée bedanken voor deze leerzame,

kent zij ook de notariële beroepsopleiding en besteedt

Wanneer A niet voldoet aan zijn verplichting jegens de bank executeert

gen naar het kantoor. Tijdens een cursus huurrecht voor de opleiding

goedverzorgde middag.

zij veel aandacht aan lezingen en cursussen, ook van

de bank zijn recht door middel van een verkoop op een veiling. B ver-

van de Orde van Advocaten vertelde ze dat ze als stagiair werkzaam

hun eigen ervaren medewerkers. Het kantoor is in no-

krijgt het onroerend goed door geld van X en B verkoopt het door aan C

is bij Boekel De Nerée, de docent gaf aan niet te begrijpen wat ze bij

vember 2007 uitgeroepen tot Topwerkgever 2008. Op-

die door middel van hypotheekfraude een hypotheek heeft gekregen.

de cursus deed aangezien op haar kantoor de expertise op dit gebied veel groter is.

Algemene indruk kantoor Boekel De Nerée zet zichzelf neer als een Nederlands

vallend aan Boekel De Nerée noemt het onafhankelijke

C blijft vervolgens in gebreke met betaling en de bank neemt het weer

kantoor met de daarbij behorende Nederlandse werk-

onderzoeksbureau CRF de ”open en informele omgang

over van C en brengt het onroerend goed wederom naar de veiling. Het

cultuur. Het kantoor probeert rekening te houden met

met elkaar”. Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de

geld van B en C verdwijnt naar X die geheel buiten schot blijft. Deze

Ook Dennis Bode, als advocaat werkzaam bij de praktijkgroep vast-

een goede balans tussen werk en privé-leven. Zo bestaat

‘Stand van de Advocatuur 2009’ werd bekendgemaakt,

constructie is erg ingewikkeld en moeilijk uit te leggen, maar hieruit

goed, beantwoordt veel van onze vragen. Binnen de praktijkgroep

er voor medewerkers de mogelijkheid om een sabbati-

dat Boekel De Nerée wederom winnaar is van de Gouden

blijkt wel hoe gehaaid de vastgoedmagnaten kunnen handelen door

houdt hij zich bezig met vastgoed ‘in de breedste zin van het woord’.

cal op te nemen, zijn de werktijden flexibel en is part-

Zandloper in de categorie ‘Beste kantoor voor startende

het gebruiken van allerhande trucs en transacties.

Hij geeft aan dat wat hem betreft een goede jurist niet per definitie een op verschillende niveaus kunnen communiceren. De vastgoedpraktijk

time werken tot op partnerniveau geregeld. Boekel De

advocaat’. Deze titel, die ook in 2007 werd gewonnen,

Nerée staat bekend om de Nederlandse no-nonsense-

werd toegekend aan het kantoor vanwege de uitgebrei-

Mevrouw Visser heeft ons in een sneltreinvaart en toch rustig genoeg

cultuur. Het kantoor onderscheidt zich onder andere op

de opleidingstrajecten naast de verplichte opleiding van

om alles te kunnen begrijpen ingewijd in de basis van het onderwerp.

is helder en praktisch, van mediation wordt in de praktijkgroep wei-

het gebied van sport. Ze heeft eigen roeiploegen, een

de Orde en de ervaring die stagiaires opdoen bij meer-

Het was een erg leerzaam college waarin we veel hebben geleerd over

nig gebruik gemaakt. Hij vertelt als anekdote dat hij op zijn tweede

bedrijfshockeyteam, een zaalvoetbalteam, een fiets-

dere praktijkgroepen binnen kantoor.

een veelvoud aan onderwerpen binnen de witteboordencriminaliteit

werkdag bij Boekel De Nerée aan de onderhandelingstafel zat met de

en alle vragen mochten stellen die nog overbleven.

directie van Laurus om een grote overname te bespreken. Zo word je

team en een hardloopteam. Daarnaast stelt het kantoor

goede advocaat is. Je moet als advocaat met verschillende mensen

squash- en tennisbanen beschikbaar en kunnen de

Inleidend hoorcollege

medewerkers tegen een gereduceerd tarief sporten bij

Boekel De Nerée hield voor ons onwetenden een inlei-

Clubsportive aan de overzijde van het kantoor. Iedere

dend college over het thema van de reis, witteboorden-

Tijdens het onderdeel speed-daten werden wij in zes groepjes opge-

Onze laatste gast is Karin van Zijtveld, sinds vijf dagen werkzaam

twee jaar organiseert Boekel De Nerée een skivakantie

criminaliteit. Het college werd verzorgd door mevrouw mr.

deeld. Om de tien minuten schuift er een nieuwe advocaat(-stagiair)

als advocaatstagiaire. Hiervoor was ze tijdens het schrijven van haar

van vier dagen.

meteen bij de praktijk betrokken.

Speed-daten

Marjolein Visser. Zij is werkzaam binnen de specialisatie

bij een tafel aan. Op deze wijze kregen wij de kans om in een heel kor-

scriptie al bij Boekel De Nerée werkzaam als werkstudent. Ze heeft

financieel strafrecht in de subsspecialisatie punitieve

te tijd een aantal medewerkers van Boekel De Nerée te leren kennen.

een klik met het kantoor omdat het sportief en informeel is. Zelf is

Het kantoorpand is groot en modern ingericht. Het trap-

handhaving en daarnaast als hoofdonderzoeker verbon-

penhuis van het kantoor is licht en transparant is vorm-

den aan de Universiteit van Amsterdam. Zij vertelde ons

Onze eerste tafelgenoot was Anne Ramanathan, als advocaatstagi-

leeftijd laag ligt en dat kwaliteit hoog in het vaandel heeft. Zij vertelt

gegeven zodat het de verschillende verdiepingen op een

wat de eigenlijke definitie van witteboordencriminaliteit

aire werkzaam bij de praktijkgroep Mergers & Acquisitions (M&A). Zij

dat ze eerst geen advocate wilde worden maar dat haar mening na haar stage bij Boekel De Nerée is veranderd.

ze fanatiek in atletiek. Ook is het een kantoor waarbij de gemiddelde

open manier met elkaar verbindt. In het trappenhuis

is, namelijk een overtreding of misdrijf begaan door een

heeft internationaal recht gestudeerd in Groningen en in haar laatste

bevindt zich ook de bibliotheek. Van de bovenste vijfde

gerespecteerd persoon die een hoge sociale status heeft

jaar hierbij civiel effect gehaald. Tijdens haar studie heeft ze stage

verdieping kan men naar beneden naar de eerste verdie-

door zijn werk. Kenmerk daarbij is dat er geen geweld

gelopen bij Boekel De Nerée. M&A is een adviespraktijk en binnenkort

De borrel

ping kijken en heeft men uitzicht op de vele boeken die

wordt gebruikt.

maakt Anne de overstap naar huurrecht. Binnen het kantoor maken

Een kantoorbezoek zou geen kantoorbezoek zijn zonder de afslui-

advocatenstagiaires na anderhalf jaar een overstap naar een andere

tende borrel. Via een korte tour door het gebouw, waar onderweg nog

Deze vorm van criminaliteit heeft sterke samenhang

praktijkgroep. M&A spreekt Anne meer aan dan huurrecht, maar om-

even kort bij enkele medewerkers wordt geïnformeerd naar hun erva-

voor drinken en een warme snack is gezorgd.

met het bestuursrecht. Opsporing wordt namelijk ver-

dat de eerste een adviespraktijk kent kan ze binnen deze praktijk-

ringen van het werken bij dit kantoor, gaan we naar de borrelruimte.

Boekel De Nerée is opgebouwd uit verschillende prak-

richt door opsporingsambtenaren. Dit kan de politie zijn,

groep geen punten halen voor het civiele effect binnen de verplichte

Daar aangekomen staan de hapjes al op ons te wachten. De bediening

tijkgroepen. De praktijkgroepen zijn Arbeidsrecht, Vast-

maar ook bijzondere opsporingsdiensten als FIOD-ECD,

opleiding van de Orde.

is uitermate vriendelijk en schenkt iedereen de welverdiende drank-

goed, Corporate Commercial & Litigation, EU & Competi-

Vrom-IOD of de Aid. Daarnaast zijn er buitengewone

tion, Corporate/M&A, Banking, Finance & Insurance en

opsporingsambtenaren als toezichthouders van de Ge-

Onze tweede gast is Epke Spijkerman, hij is als advocaat werkzaam

staat bij andere kantoren kletsen we druk na over alles wat wij die dag

het kantoor rijk is. We worden als studenten professioneel opgevangen in een van de grote vergaderzalen waar

jes in. Na een goed begin van de serie bezoeken die ons te wachten

het Notariaat. De specialisaties binnen het Notariaat be-

meente of Provincie, of de Arbeidsinspectie. Handha-

binnen de praktijkgroep arbeidsrecht. Epke was hiervoor werkzaam bij

gehoord en gezien hebben. Een aantal advocaten van kantoor schuift

staan uit vastgoed, corporate commercial en familiever-

ving gebeurt door middel van een last onder dwangsom,

een kleiner kantoor en heeft per 1 januari 2008 de overstap gemaakt

aan en ook de recruiter, Marjorie Claushuis, is geïnteresseerd in onze

mogensrecht. Boekel De Nerée kent naast de Business

bestuursdwang, een bestuurlijke boete of natuurlijk via

naar Boekel De Nerée. Binnen zijn praktijkgroep werken ongeveer 30

toekomstplannen. Flink wat drankjes later merken we dat het al laat

Course en kantoorbezoeken twee andere mogelijkheden

de strafrechtelijke rechtsgang waarbij een gevangenis-

advocaten. Door de recessie wordt het drukker bij arbeidsrecht. In dit

voor studenten om kennis te maken met het kantoor en

straf of een taakstraf opgelegd kan worden.

rechtsgebied wordt relatief veel gepleit, zelf pleit Epke ongeveer eens

is en nemen we dan ook de trein naar huis. Goed einde van een zeer geslaagde middag. @

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Door Jeroen Boekhoudt,

stage deed zij financieel strafrecht. De hulp van corporate litigation

Kantoorbezoek Amsterdam

Joris van der Flier en Margot van der Veen

Op vrijdag 13 februari om twaalf uur ‘s middags werden wij op het kantoor van Clifford Chance te Amsterdam verwelkomd door Rajmonda Simoni. Rajmonda Simoni is recruiter bij Clifford Chance. Zij vertelt in het kort over Clifford Chance. Clifford Chance heeft één vestiging in Nederland, deze zit in Amsterdam, en heeft rond de 350 medewerkers.

Vervolgens krijgen we een korte rondleiding over de

recht beoefend voor Britse cliënten die met Nederlands

waardoor ook gezonde ondernemingen lastig aan geld konden komen.

om drie kwartier in een informele sfeer met twee advocaat-stagiaires

afdeling Corporate, eindigend in de bibliotheek, welke

recht te maken hebben. Dit is gedaan, zodat men dichter

Hierdoor ging de gehele economie achteruit.

te praten. Zij vertelden heel open over de verschillende aspecten van

plaats heeft in de (tegenwoordig overdekte) binnen-

bij de klant zit en er makkelijker face-to-face vergaderin-

plaats. Het gebouw is vroeger, tegelijkertijd met het Am-

gen gehouden kunnen worden.

Een van de taken van advocaten was oorspronkelijk het begeleiden

ten tijde van de overname van ABN Amro door het bankentrio Royal

sterdams Centraal Station, gebouwd als hoofdkantoor

met overnames en het adviseren omtrent hun zekerheden. Momen-

Bank of Scotland, Fortis en Banco Santander hen gaf, waarin maan-

van de NS. In de bibliotheek vindt ook de lunch plaats.

Na de lunch, rond twee uur ‘s middags begonnen we met

teel wordt er veel geadviseerd omtrent herstructureringsactiviteiten.

denlang hele zware werkweken werden gedraaid. Of over de vrijdagmiddagen waarop spontaan besloten werd met een bootje van kan-

hun werk. Over de kick die de zware, maar hele interessante periode

Bij deze lunch zijn ook enkele advocaten en advocaat-

de workshop, die in het teken stond van de kredietcrisis.

Niet alleen banken, maar ook de beleggers van bijvoorbeeld Lehman

stagiairs aanwezig, waardoor de mogelijkheid wordt

Joannes de Bont, advocaat-medewerker Finance & Capi-

zijn klanten bij Clifford Chance. Men houdt zich in dit geval bezig met

toor met z’n allen het IJ op te gaan. Ook vertelden ze over opleiding

geboden vast het een en ander over Clifford Chance te

tal Markets wist hierin de oorzaak en de gevolgen van

de vraag via welke wegen deze beleggers hun geld eventueel kunnen

van de NOvA en de Academy. Daarnaast ging een advocaat-stagiaire

weten te komen.

de krediet crisis uit te leggen en gaf enkele voorbeelden

terugkrijgen. Deze beleggers hebben obligaties van een dochter van

in op het internationale karakter van Clifford, door te vertellen over

van concrete problemen ontstaan door de kredietcrisis

Lehman gekocht, waarvoor de moeder in de VS garant stond. Deze

haar tijd in Londen en het vele contact met haar internationale col-

waar hij zich als advocaat mee bezig houdt.

dochter sluisde het geld uit deze obligaties weer door aan de moeder

lega’s in haar dagelijkse werk.

Na de lunch geeft Geert van der Klis een presentatie over Clifford Chance. Geert van der Klis is partner op de afde-

in de VS. De moeder in de VS is echter failliet verklaard en de doch-

ling Corporate. Zijn expertise is het algemene handels-

De kredietcrisis is in de VS ontstaan. In de VS hebben

ter heeft nauwelijks geld in haar boedel. Bij het beantwoorden van

Hierna werd er een presentatie gegeven over de Academy. Dit is het

en vennootschapsrecht en hij is gespecialiseerd in het

banken jarenlang leningen uitgegeven met de continue

de vraag van wie en hoe de beleggers het beste hun geld kunnen te-

eigen opleidinginstituut van Clifford Chance, welke in 2000 is opge-

mededingingsrecht.

prijsstijging van de huizenmarkt in hun achterhoofd,

rugvorderen, moet rekening gehouden worden met de verschillende

richt. Je hebt hiermee toegang tot een uitgebreid trainingsprogramma

waarvoor zij hypotheek terugkregen. Deze leningen

rechtssystemen van de landen waarin zowel de moeder als de dochter

dat je niet alleen een basis biedt voor de Nederlandse rechtspraktijk,

Sinds 1972 is Clifford Chance in Nederland gevestigd. Clif-

hebben zij echter weer doorverkocht aan vennootschap-

gevestigd zijn, en waar de beleggers vandaan komen.

maar ook voor de grensoverschrijdende wereldwijde transacties. In

ford Chance heeft een ongeëvenaarde omvang en diepgang

pen die slechts voor deze transacties werden opgericht,

van de juridische middelen over de drie belangrijkste mark-

zogenaamde SPV’s. Deze SPV’s hebben op hun beurt

Nu de crisis eenmaal een feit is, wordt vooral geprobeerd de schade

weeks extern programma waarin je een inhoudelijke verdieping wordt geboden op je dagelijkse praktijk. De overige trainingen van de Acade-

het tweede jaar van je stage ga je bijvoorbeeld op Hoogtestage, een 3

ten van Amerika, Azië en Europa en richt zich op de kern-

weer obligaties verkocht om hun gekochte leningen te

zoveel mogelijk te beperken. De rol van de overheid, de Europese

gebieden van de commerciële activiteit: Corporate (incl.

kunnen financieren. Deze obligaties werden door veel

Gemeenschap en de media hierin is erg omstreden. In de media kan

my vinden verspreid over heel Europa plaats, waardoor je regelmatig

Mededingings-, Vastgoed-Milieu- & Energierecht), Finance

Europese banken gekocht. Door dit systeem werd het

men dagelijks het laatste nieuws rond de crisis lezen, wat voor een

enkele dagen in het buitenland verblijft en buitenlandse kantoorgeno-

& Capital Markets, Tax, Employment & Pensions, Litigation

heel onoverzichtelijk waar het geld van de leningen pre-

negatieve tendens onder de consumenten zorgt en waardoor het ver-

ten ontmoet met wie je in de toekomst vaak zult samenwerken. Deze

& Dispute Resolution (Procesrecht en IE), Notary.

cies gebleven was.

trouwen in de economie nog verder geschaad wordt. Hierdoor is er

programma’s zijn er dus niet alleen voor advocaat-stagiairs, maar ook

een spanning ontstaan tussen de taak van de media om informatie

medewerkers en zelfs partners volgen Academy cursussen.

Clifford Chance heeft 30 kantoren in 21 verschillende lan-

Dit hele kaartenhuis begon in elkaar te storten toen de

te verschaffen en de taak van de overheid om het vertrouwen in de

den, 7200 medewerkers, 3800 juristen en 641 partners.

economie van de VS niet meer groeide, waardoor de

economie te herstellen. De overheid heeft verschillende middelen om

De dag eindigde met een gezellige borrel in het kleine barretje van

In Nederland zijn er 350 werknemers, 28 partners en

rente ging stijgen en de huizenprijzen begonnen te da-

dit te bewerkstelligen. Een daarvan is het uitdelen van staatsgaranties,

het monumentale gebouw van Clifford Chance, waarbij ook veel kan-

ruim 160 advocaten. Twintig procent van de werknemers

len. De hypotheken, die gebaseerd waren op een conti-

een andere middel is kapitaalversterking van banken door geld aan

in Amsterdam is niet-Nederlands. Partners en advocaat-

nue stijging van de waarde van de huizen, konden op

te trekken via transparante instrumenten. Een laatste manier van de

toorgenoten aanwezig waren, waarna wij weer de lange terugreis naar Groningen inzetten… @

medewerkers delen kamers met advocaat-stagiairs en

dit punt de leningen niet meer dekken. Als gevolg van

overheid om het vertrouwen te versterken is door transacties en over-

zelfs met student-stagiairs, dus je zit altijd met een of

de doorverkoop van de leningen hadden niet alleen de

names. Clifford Chance heeft de overheid geassisteerd in de overname

meerdere ervaren collega’s op een kamer waardoor je

banken in de VS hier last van, maar ook de banken in

van Fortis. Vragen die hierbij beantwoord moesten worden waren hoe

snel en veel leert.

Europa die obligaties hadden gekocht van de SPV’s. Dit

deze overname verwezenlijkt kon worden en hoe het minste schade

had als gevolg dat deze crisis in de bankenwereld een

aangericht zou worden. Ook moest de Staat tijdens deze transactie

Clifford Chance wordt gekenmerkt als zijnde een jong en

wereldwijde crisis werd.

goed de legaliteit in de gaten houden, zodat de Nederlandse Staat

waar diversiteit, openheid, samenwerking en eigen

Een van de meest bekende voorbeelden van een bank

Al met al dus een erg grillige maar boeiende tijd, niet alleen voor eco-

initiatief hoog in het vaandel staan.

die door deze constructie failliet is gegaan is natuurlijk

nomen maar ook zeker voor juristen.

informeelkantoor (de gemiddelde leeftijd is ± 32 jaar),

niet op Europees niveau van staatssteun beschuldigd zou worden.

Lehman Brothers. Het faillissement van Lehman heeft Binnen het kantoor in Londen heeft Clifford Chance ook

voor grote onrust en verlies aan vertrouwen gezorgd.

Na een korte pauze ging de dag verder met ‘in gesprek met…’. We wer-

een Dutch Desk. Op de Dutch Desk wordt Nederlands

Banken werden huiverig met het geven van leningen,

den opgedeeld in drie groepen en elke groep kreeg de mogelijkheid

Door Bart-Jaap van Emmerik,

Clifford Chance

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Kantoorverslag

Kantoorbezoek Dubai

Tetske Welling, Justus Fokker en Anneke Nijk

Op de derde verdieping van wederom een indrukwekkend gebouw in Dubai worden wij ontvangen in een kamer vol met heerlijke bureaustoelen. Met thee en koekjes worden we door Sally verwelkomt die ons vertelt wat er die dag op het programma staat. Allereerst zullen een aantal advocaten uit Londen ons – informeel – vertellen over hun werkzaamheden en ervaringen in Dubai. Daarna zal er een tweetal presentaties volgen en de dag wordt afgesloten met een heerlijke lunch. 43

Door Pieternel van der Brink,

Clifford Chance

Clifford Chance in the Middle East

A day in the life of a Capital Markets Lawyer

Clifford Chance heeft twee kantoren in het Midden-

Clifford Chance heeft haar kantoor in de DIFC, een free

De oorzaak van vele problemen voor de Capital Markets Lawyers

als rente heffen is niet toegestaan in de Islam. Geld verdienen

Oosten: een vestiging in Abu Dhabi en Dubai. De vestiging

zone in Dubai. Hier werk je vrij van belasting. Tevens is

in Dubai is gelegen in het grote cultuurverschil tussen de Westerse

mag alleen met ‘koopwaar’. Geld zelf is geen koopwaar maar een

in Dubai is, zoals ze zelf zeggen, ‘tightly squeezed’ op de

er een Court aanwezig waar ze terecht kunnen. Er wordt

bedrijven en de bedrijven in het Midden-Oosten. Zo is het bij

betaalmiddel, het is daarom verboden om rente te vragen over geld

derde verdieping van een wolkenkrabber in de free-zone

echter al veel met mediation opgelost in het Midden

het opmaken van een prospectus van essentieel belang dat de

dat je uitleent. Om dit probleem te omzeilen is het belangrijk dat

van Dubai. We kregen daarom ook geen rondleiding, we

Oosten. Het kantoor bestaat uit verschillende secties

onderneming eerlijk is. Liegen of halve waarheden vertellen

aan elke ‘lening’ een stuk koopwaar ten grondslag ligt. Dit kan in de

zouden dan alleen maar ongelukkige mensen in ‘cramped

die als volgt zijn verdeeld:

is strafbaar, dit is immers een soort van bedrog naar de koper

vorm van een investering in een bouwproject of een stuk grond. Ook

offices’ zien, grapte Katie Clarke, de Financial controller

litigation(5%)

(aandeelhouder) toe over het aan te schaffen product (aandeel).

hier zitten weer allemaal haken en ogen aan, zo is investeren in een

van Clifford Chance die de presentatie verzorgde.

corporate (36%)

Voor het gemak moeten we er van uit gaan dat in de Westerse

hotel bijvoorbeeld juist niet toegestaan.

finance (42%)

landen de bedrijven niet liegen bij het opmaken van de prospectus,

capital markets (17%)

omdat doorgaans de voordelen niet tegen de nadelen opwegen.

Door de jaren heen heeft Clifford Chance zich over

De ochtend bij Clifford Chance werd afgesloten met een uitgebreide

de hele wereld op de kaart gezet, waarbij het in Azië

Het kantoor doet het ontzettend goed, zo hebben ze

vooral om joint-ventures gaat. Benadrukt werd de

onder andere de titel ‘Middle East Law Firm of the Year’

In Dubai zien velen het als een erekwestie dat hun bedrijf goed

karretjes vol versnaperingen werden aangevoerd. Een tafel vol

speciale constructie van Clifford Chance in India, waar

gekregen in de 2007 IFLR Middle East awards.

draait. Dit is de reden dat zaken die het bedrijf minder rooskleurig

met sandwiches én chips werden te voorschijn gehaald. Al met al

lunch. Honger hoefden we zeker niet te lijden, want letterlijk

doen voorkomen vaak worden verzwegen. Schijnbaar heeft dit

was het een zeer interessante ochtend, met leuke en intrigerende

Men werkt bij Clifford Chance in Dubai voor

eergevoel een andere en zwaardere weging in het Midden-Oosten

verhalen over het leven van een advocaat in een land met zo’n

verantwoordelijkheid van de partners, zodat kwaliteit

verschillende perioden. Vaak staat er wel een

dan in het Westen. Hoogstwaarschijnlijk heeft het ook nog een

altijd gewaarborgd blijft. Op het moment worden ook nog

minimum van 18 maanden, want vanaf dan kan

andere oorzaak. Er heerst in het Midden-Oosten een zeer gesloten

enorm cultuurverschil, die nog informeel met de advocaten werd doorgezet tijdens de lunch. @

een ‘knowledge centre’ is opgezet. Hierdoor kunnen in India goedkoop diensten worden verleend onder de

weer nieuwe vestigingen geopend in andere delen van

het inkomen pas belastingvrij genoten worden. Bij

cultuur met betrekking tot bedrijfsvoering. Zo is het bekend dat

de wereld. Clifford Chance Oekraïne is onlangs geopend,

voorkeur wordt voor buitenlandse werknemers

de Sjeik van Dubai een goede vinger in de pap heeft bij meerdere

maar wegens het conflict met Rusland gaat de opbouw

gekozen, omdat je Emiratis niet kunt ontslaan. Een

bedrijven, maar bij welke bedrijven en in welke hoeveelheid is

minder snel dan verwacht.

expat moet echter zodra hij gepensioneerd is het

onbekend. Als een onderneming het niet goed doet en de Sjeik

land verlaten, want je moet inkomen hebben om in

heeft zeggenschap in deze onderneming, dan zal dit een negatieve

In 1975 is Clifford Chance in de Verenigde Arabische

Dubai te mogen verblijven.

invloed op zijn imago hebben.

Emiraten opgericht. Katie vertelde dat het zakelijke klimaat in Dubai wel een hele aparte is, want van 2000-2008 groeide

Clifford

de economie ieder jaar met 18%, terwijl nu de geruchten

maatschappelijke activiteiten. Zo hebben ze een pro

Chance

doet

Dubai

ook

veel

het bovenstaande genoodzaakt zijn om de cliënt er extra van te

gaan dat het dit jaar op -5% uitkomt. Dit kan gevaarlijk

bono- programma, ze pleiten namelijk voor ‘access to

overtuigen dat er niets verzwegen mag worden in verband met

zijn, want in Dubai is het illegaal om failliet te gaan. De

justice, acces to education and access to finance’ voor

‘strict liability’. Dit houdt in dat de aandeelhouders de onderneming

politiek is eveneens zeer afwijkend. Sjeik Mohammed heeft

iedereen. Ook hanteren ze een Environmental Policy

kunnen aanspreken voor eventueel geleden schade als direct gevolg

het in Dubai voor het zeggen, maar op dit moment is het

onder het motto ‘reduce, re-use and recycle’. Ze zetten

van de ‘misleidende’ informatie uit de prospectus.

De Capital Market Lawyer van Clifford Chance zal vanwege al

niet geheel duidelijk hoe het met hem gesteld is. Er gaan

zich daarnaast in voor kinderen met leerproblemen

geruchten dat hij door zijn zoon is vermoord voor drugsgeld,

en er worden inzamelingsacties georganiseerd voor

maar hij zou ook aan leukemie lijden. Over het algemeen

de bouwvakkers ten tijde van de Ramadan, een tijd

beroep in Dubai is het oplossen van het islamitische probleem

is het moeilijk om in Dubai de waarheid te achterhalen,

waarin het harde werk in de brandende zon nog meer

rondom lenen. Financiële zaken als beleggen en hypotheekleningen

omdat er censuur wordt toegepast.

energie vergt dan gewoonlijk.

kunnen niet renteloos gebeuren. Zowel het ontvangen van rente

Een ander interessant onderdeel van het Capital Market Lawyer

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Kantoorverslag

Kantoorbezoek

Emma Houterman en Bo Pietersz

Op 2 april 2009 zijn we afgereisd naar het hoofdkantoor van CMS Derks Star Busmann (hierna: CMS DSB) in Utrecht. Daar werden we ontvangen door Natalie Bakker. Na ontvangst hebben we een kantoorpresentatie gekregen.

Hij die, anders dan als ambtenaar, werkzaam zijnde in dienst-

Met gelijke straf wordt gestraft hij die aan iemand die, anders

betrekking of optredend als lasthebber, naar aanleiding van

dan als ambtenaar, werkzaam is in dienstbetrekking of optreedt

hetgeen hij in zijn betrekking of bij de uitvoering van zijn last

als lasthebber, naar aanleiding van hetgeen deze in zijn betrek-

heeft gedaan of nagelaten dan wel zal doen of nalaten, een

king of bij de uitvoering van zijn last heeft gedaan of nagelaten

gift of belofte aanneemt en dit aannemen in strijd met goede

dan wel zal doen of nalaten, een gift of belofte doet van die

trouw verzwijgt tegenover zijn werkgever of lastgever, wordt

aard of onder zodanige omstandigheden, dat hij redelijkerwijs

gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geld-

moet aannemen dat deze de gift of belofte in strijd met goede

boete van vijfde categorie.

trouw zal verzwijgen tegenover zijn werkgever of lastgever.

Voor de bewijsvoering kunnen feiten meetellen die pas na het ontslag

schuldig heeft gemaakt aan omkoping.

CMS DSB is een naamloze vennootschap met 60 aan-

Daarbij hebben we na de rondleiding even flink kunnen

bekend zijn geworden. Bij een concreet vermoeden van strafbare fei-

deelhouders/partners. Hiernaast werken er nog eens

genieten van een heerlijke ijscappuccino. Deze hebben we

ten mag onder omstandigheden gebruik worden gemaakt van video-

Wanneer men kijkt naar de verschillende bestanddelen van het artikel,

200 juristen en 200 niet-juristen bij CMS DSB. Zowel

gekregen bij de Coffee Company welke ook gevestigd is in

beelden als bewijsmiddel.

advocaten als notarissen en belastingadviseurs werken

het gebouw van CMS DSB en waardoor je dus in je werk-

zeer nauw met elkaar samen in de verschillende praktijk-

pauzes altijd even een heerlijke opkikker kan gaan halen.

groepen. CMS DSB bestaat uit zeer veel praktijkgroepen

kan geconcludeerd worden dat deze zijn uitgehold en dat het voor het Openbaar Ministerie makkelijker is gemaakt om omkoping te bewijzen.

Bij ontslag op staande voet wordt het arbeidscontract per direct opgezegd. Er moet hiervan een schriftelijke bevestiging komen, eventuele

maar het meest opvallende was dat CMS DSB ook een

Michiel van Dijk, partner, heeft één en ander verteld

zeer uitgebreide strafrechtsectie heeft. Voor een groot

over ontslag op staande voet. De wettelijke formele re-

ning worden opgesteld. Er moet wel hoor en wederhoor worden toe-

kantoor is dit niet gebruikelijk en daarmee onderscheidt

geling betreffende ontslag op staande voet is te vinden

gepast.

CMS DSB zich van de rest.

in art. 7:677 lid 1 BW. Het gaat hier om opzegging van

- Omkoping hoeft niet te leiden tot nadeel bij de werkgever.

loondoorbetaling moet worden gestaakt en er moet een eindafreke- Omkoping hoeft niet onconventioneel te zijn (met andere woorden omkoping zou onder de normale werkzaamheden kunnen plaats vinden).

een arbeidsovereenkomst, een eenzijdige rechtshande-

De werknemer kan na de opzegging nietigheid inroepen, aanspraak

CMS is een internationaal georiënteerde organisatie.

ling. Bij ontslag op staande voet moet het gaan om een

maken op loondoorbetaling en zich beschikbaar behouden voor werk.

Zo heeft ze over de hele wereld vestigingen zitten. Het

ernstige omstandigheid, een zogenaamde dringende

Dit alles moet zo spoedig mogelijk na de opzegging. Binnen zes maan-

speciale aan CMS is dat alle kantoren in ieder land hun

reden. Is hiervan geen sprake, dan is er schadeplich-

den kan hij dan een kort geding aanspannen of een voorwaardelijke

eigen karakter hebben behouden maar dat ze allemaal

tigheid. Ontslag op staande voet kan ook wel worden

ontbindingsprocedure.

samenwerken en daarbij CMS voor hun oorspronkelijke

omschreven als de arbeidsrechtelijke doodstraf; er is

naam voeren.

geen zwaardere sanctie. Je moet hier derhalve erg voor-

Na deze inleiding in het ontslag op staande voet werd er petje op petje

zichtig mee zijn.

af gespeeld. Er was een aantal casussen, waarbij werd gevraagd of er

- De gift of belofte hoeft geen geobjectiveerde waarde te hebben. - Voor omkoping hoeft geen concrete prestatie te worden ondertekend waarvoor de betaling zou zijn verricht, e.g. het in stand houden van een goede relatie is al voldoende. - De strijd met de goede trouw wordt afgemeten aan de vraag of de

aanleiding was voor ontslag op staande voet, met andere woorden of

werknemer verplicht zou zijn geweest tot mededeling aan zijn

De wettelijke materiële regeling omtrent opzegging

er sprake was van een dringende reden. Uiteindelijk zijn er vier win-

werkgever naar objectieve maatstaven.

De meeste studenten lopen een stage van zes weken.

wegens dringende redenen voor de werkgever (ontslag

naars overgebleven, die een prijs kregen.

Als je dan eenmaal stage loopt bij CMS DSB dan word

op staande voet) is te vinden in art. 7:678 BW.

Als je een studentstage wilt gaan lopen bij CMS DSB dan kan je stage tussen de vier en acht weken duren.

je meteen zoveel mogelijk betrokken bij zaken. Zo zal je

- Bij passieve omkoping in het tweede lid hoeft de lasthebber niet op Vanwege de toename van het gelaagde karakter van de economie wor-

de hoogte te zijn van de bedoelingen van de omkoper.

inhoudelijk mogen reageren op dagvaardingen en zal je

De aard van de dringende redenen is gelegen in daden,

den meerdere gedragingen, voorheen in de private sfeer geregeld in

meteen al adviezen, onder begeleiding, voor cliënten

eigenschappen en/of gedragingen van de werknemer.

de strafrechtelijke sfeer. Voor ons kantoorbezoek bij CMS DSB heeft

Bij grensoverschrijdende omkoping waar andere culturele waarden

schrijven. Daarnaast krijg je ook nog eens een leuke ver-

Deze dringende reden is objectief of subjectief, dat wil

Tom van de Laar (advocaat Strafrecht) een paar artikelen uit het Wet-

een rol kunnen spelen in het zakelijk verkeer hangt de strafbaarheid

goeding voor het lopen van deze stage. Al met al leer je

zeggen: van de werkgever kan niet worden verwacht de

boek van Strafrecht uitgezocht die relevant zouden kunnen zijn voor

af van de vraag of de corruptie handeling in het desbetreffende land

op deze manier tijdens je studentstage de advocatuur

gewone opzegtermijn te hanteren.

het thema van ons ISP “Witteboordencriminaliteit”.

strafbaar is gesteld. Deze aanbeveling heeft het Hof overgenomen van

de Commissie Mulder.2 Het rapport van de Commissie Mulder heeft

beter kennen en krijg je ook een beter beeld van het kanAlle omstandigheden omtrent het dienstverband van

We hebben ons met name geconcentreerd op het bespreken van arti-

uiteindelijk geleid tot de invoeging van artikel 328ter in het wetboek

de werknemer tellen mee en moeten derhalve worden

kel 328ter Sr, waar in het eerste lid passieve omkoping van anderen

van Strafrecht.

meegewogen. Hierbij kan worden gedacht aan het

dan ambtenaren strafbaar wordt gesteld en in het tweede lid actieve

dere activiteiten. Zo is ze sinds dit jaar sponsor van De

functioneren, de leeftijd, anciënniteit, persoonlijke

omkoping. Actieve en passieve omkoping van ambtenaren is apart

Tom van der Laar concludeerde uiteindelijk dat artikel 328ter een zeer

Nederlandse Opera (DNO). CMS DSB en DNO zijn over-

omstandigheden en de mate van verwijtbaarheid van

geregeld in de artikelen 177 en 362 Sr respectievelijk. Omkoping is

uitgehold artikel is waar veel gedragingen onder zouden kunnen val-

eenkomstig in de waarden die zij delen zoals de ambitie

de werknemer.

een bedrogsdelict en is sinds 1967 ingevoegd in het Wetboek van

len. Hierdoor kan men zich afvragen of het artikel nog wel specifiek

Strafrecht. Het woord “omkoping” wordt niet expliciet gebruikt in

omkoping beslaat of dat het een “stoffer-en-blik functie” heeft binnen

Als voorbeeld werd fraude genoemd. Als er sprake is

het artikel omdat het niet vereist is dat de omkoping daadwerkelijk

titel XXV is.

van fraude door de werknemer, dan is het vertrouwen

voltooid is.

Na de kantoorpresentatie hebben we een korte rondlei-

weg. Op grond van art. 7:678 lid 2 sub d BW is dit een

ding gekregen door het gebouw. Dit zodat we een mooie

reden voor ontslag op staande voet (“het vertrouwen on-

Omkoping is geen klachtdelict, aangezien de bepaling strekt tot het

toor en de mensen die daar werken. Naast dit alles houdt CMS DSB zich ook bezig met an-

om het onmogelijke mogelijk te maken, in een internationaal verband werken en vernieuwend zijn.

Door Meike Davids,

Artikel 328 ter Sr

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Kantoorverslag

CMS Derks Star Busmann

indruk konden krijgen over waar we later zouden komen

waardig”), maar bij belangenafweging, waarbij boven-

beschermen van de zuiverheid van de dienstbetrekking, anders ge-

te werken. Op de werkvloer bij CMS DSB hangt een ge-

genoemde omstandigheden worden meegewogen, kan

zegd tot het vertrouwen tussen werkgever en werknemer.1 Als sub-

Hierna is er nog even geborreld, waarna we weer terug naar Groningen gingen. Al met al was het een geslaagd en leerzaam kantoorbezoek. @

moedelijke en collegiale sfeer. Dit komt volgens Natalie

iets anders blijken. Voor het criterium “het vertrouwen

sidiaire reden zou bescherming van eerlijke mededinging kunnen

onder andere naar voren in bijvoorbeeld het bedrijfsres-

onwaardig” maakt het kortom geen verschil of het gaat

worden aangevoerd. Het feit dat het geen klachtdelict is strekt ook tot

2 Hof Amsterdam 4 april 2003, NJ 2003/291, vereiste

taurant. Daar zitten niet de notarissen bij de notarissen

om de verduistering van een potlood of de verduistering

de eerste doelstelling, men verwachte dat er weinig aangifte gedaan

en de advocaten bij de advocaten. Iedereen zit gewoon

van €100.000,-. Het wordt een ander verhaal als men

zou worden. Bovendien zou een bedrijf imagoschade kunnen oplopen

door elkaar en gaat met elkaar om.

alle belangen tegen elkaar gaat afwegen.

wanneer het publiek zou worden dat een van de werknemers zich

HR 27 november 1990, NJ 1991/318. van dubbele strafbaarheid. @

Kantoorbezoek

Didi Rinkel en Lonni Westland

Op vrijdag 27 maart vertrok onze groep voor de zesde keer naar het westen van Nederland, wederom naar Amsterdam-Zuid. Na een lange treinreis werden we vriendelijk ontvangen bij De Brauw Blackstone Westbroek met koffie, thee of een frisje. Toen iedereen weer een beetje was bijgekomen van de reis begon ons inhoudelijke programma.

Kantoorpresentatie Het programma begon met een praatje over het kantoor

Als laatste is de sollicitatieprocedure aan bod gekomen

gehouden door recruiter van De Brauw: Carolijn

waarbij duidelijk werd dat De Brauw een snelle

Daamen.

sollicitatieprocedure nastreeft. Om hier meer over te lezen

Zij vertelde ons dat De Brauw vier verschillende

kan verwezen worden naar de website van De Brauw:

vestigingen heeft, namelijk in Amsterdam, New

www.werkenbijdebrauw.nl

Door Ingeborg Mulder,

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Kantoorverslag

De Brauw Blackstone Westbroek

York, Londen en Beijing (najaar 2009 geopend). Op dit moment wordt er een nieuw kantoor gebouwd in

De Brauwerij

Amsterdam waar het kantoor in september naar toe zal

Nu we meer wisten over het kantoor vertelden 2 advo-

verhuizen.

caatstagiaires over hun ervaringen in De Brauwerij. Dit

De Brauw heeft drie verschillende praktijkgroepen waar

is een uniek systeem voor beginnen advocaat-stagiaires.

een aantal secties onder vallen. De eerste praktijkgroep

De Brauwerij is een introductieprogramma wat een brug

is Corporate waar de secties Mergers & Acquisitions,

probeert te slaan tussen je studie en de praktijk. De Brau-

Corporate, Real Estate en Corporate Criminal Defence

werij is de start van de advocaat-stagiaire, de kandidaat-

& Investigation onder vallen. De tweede groep is

notaris en de fiscaal-stagiaire. Je werkt zelfstandig aan

Litigation en hier horen de secties Intellectual Property/

zaken die door rechtsbijstandsverzekeringen worden

diverse cursussen aangeboden over relevante en actuele (juridische)

Vele

ICT, Litigation & Arbitration, Employment & Employee

doorgespeeld. Voornamelijk zaken van “kleine” particu-

onderwerpen. De Brauw beschikt tevens over een “career centre”.

hoeveelheid interessante informatie rijker omtrent het onderwerp

Benefits, Competition & Regulation en Cassatiepraktijk

lieren en arbeidsrechtzaken. Je leert op deze manier met-

Kortom, bij De Brauw raak je nooit uitgeleerd!

bij. Als laatste kan onderscheiden worden de groep

een hoe het is om met cliënten om te gaan en je leert hoe

vragen

discussies

later

waren

wij

een

enorme

bestuurdersaansprakelijkheid en kunnen we terugkijken op een zeer leuke en interactieve lezing.

Lezing Bestuurdersaansprakelijkheid

Finance met de secties Capital Markets, Banking &

het is om een zaak aan te pakken en bijvoorbeeld hoe je

Finance, TAX en Investment Management Group.

moet onderhandelen. Twee van de compagnons van De

Na een ontspannende theepauze ging ons programma verder met

Daarnaast werd tijdens de kantoorpresentatie ook

Brauw, een adviseur en een aantal ervaren medewerkers

een lezing over bestuurdersaansprakelijkheid. Dit in het licht van ons

Na afloop van de lezing en daarmee ook het inhoudelijke gedeelte van

verteld wat een advocaat, fiscalist en notaris precies

staan je dagelijks bij. Je bent een half jaar werkzaam in

thema ‘witteboordencriminaliteit’. De lezing werd gegeven door Jaron

ons kantoorbezoek kregen we een rondleiding over de Brauwerij. Wij

doen bij De Brauw.

De Brauwerij en aan het einde van deze 6 maanden maak

van Bekkum, werkzaam bij De Brauw op de sectie litigation.

je een keuze voor een bepaalde sectie op kantoor.

Hij

cijfertjes. Er werken 265 advocaten, 61 (kandidaat-)

De Brauwerij heeft 2 startdata per jaar, namelijk 1

deze lezing vooral richten op de civielrechtelijke aansprakelijkheid.

notarissen,

vertelde

zelf

twee

grote

zaken

het

gebied

mochten hier even rondlopen en rondkijken en konden onze vragen van

bestuurdersaansprakelijkheid te hebben gedaan en wilde zich bij

Vervolgens kregen we een sheet te zien met een aantal

Rondleiding over De Brauwerij

stellen aan de advocaatstagiaires die op dat moment aan het werk waren op De Brauwerij.

Kantoorborrel en diner

juridische

september en 1 maart. Tussentijds instromen op een

medewerkers, 150 secretaresses en 240 business

sectie kan altijd. In De Brauwerij leer je snel zelfstandig

Jaron van Bekkum behandelde het onderwerp interactief aan de hand

services bij De Brauw. Het kantoor heeft verschillende

zaken behandelen onder goede begeleiding vanuit

van het bespreken van vragen en antwoorden. Door te beginnen met

tijd voor de vrijdagse kantoorborrel. Dit keer geen kantoorbar in

cliënten, waaronder grote en middelgrote Nederlandse

het kantoor.

simpele vragen als: ‘Wat is bestuurdersaansprakelijkheid?’ en ‘Jegens

strak design, maar een ‘echte’ bruine kroeg. Na een gezellige borrel

fiscalisten,

overige

De rondleiding eindigde in de kantoorbar van De Brauw en was het

wie is de bestuurder eigenlijk aansprakelijk?’ kwamen we uiteindelijk

gingen we rond half zeven op weg naar het Olympisch Stadion. In

ondernemingen, investeerders en de overheid.

Advocaat-stagiaires en fiscaal stagiaires volgen een

bij de belangrijkste grondslagen waarop een bestuurder aansprakelijk

het hippe en stijlvolle restaurant Vakzuid, dat zich in dit stadion

Verder is De Brauw van mening dat maatschappelijk

groot deel van de Beroepsopleiding binnenshuis. Voor

kan worden gesteld. Hierbij werden de artikelen 2:9 en 2:248 van het

bevindt, mochten wij heerlijk dineren met enkele medewerkers van

en verantwoord ondernemen belangrijk is, omdat een

kandidaat-notarissen organiseert De Brauw een eigen

Burgerlijk Wetboek centraal gesteld.

De Brauw. Dit was een hele leuke en unieke toevoeging aan het

onderneming als De Brauw een zekere maatschappelijke

opleidingstraject naast de Beroepsopleiding.

Uitgebreid werd aandacht besteed aan de vraag door wie de

kantoorbezoek.

bestuurders eigenlijk aansprakelijk kunnen worden gesteld en

Het uitzicht op de atletiekbaan was bijzonder en indrukwekkend en

ondernemingen, financiële instellingen, buitenlandse

verantwoordelijkheid heeft. Zij hebben dan ook verschillende projecten zoals “Carbon verified”, Green

Bij De Brauw vindt men het belangrijk dat je blijft

daarnaast werd in het bijzonder de Beklamel-norm besproken.

ook de sfeer was erg goed. Na een gezellig en heerlijk diner was het

Team, Georgia Law Project, diverse maatschappelijke

doorleren. Het verbeteren van kennis en vaardigheden

Om het onderwerp nog wat meer te verduidelijken en levendig te

voor ons tijd om weer naar huis te gaan.

projecten en pro deo werk. Tijdens de kantoorpresentatie

staat dan ook hoog in het vaandel. In verschillende

maken had Jaron van Bekkum drie voorbeelden, bestaande uit op het

werd aangegeven dat De Brauw staat voor; kwaliteit,

fasen wordt hieraan gewerkt. Bijvoorbeeld door

onderwerp toegespitste krantenartikelen en een arrest, om met ons

gedrevenheid, collegialiteit, diversiteit en dat zij veel

samenwerken in teamverband aan interessante zaken

te door te nemen. Hierbij konden wij het besprokene proberen toe

nadruk legt op opleiding en begeleiding.

aangestuurd door uitstekende juristen. Ook worden er

te passen.

Moe maar voldaan stapten wij na een lange dag weer in de intercity richting het hoge Noorden. @

Kantoorbezoek

Anneloes Schouten, Anna Kalatozova, Joris van der Flier, Jasper Zents, Liesbeth Snoeijer en Sophie van Kasbergen

Woensdag 29 april 2009

(bestuursverboden).

Naast het bezoek aan Freshfields Bruckhaus Deringer te Amsterdam

Ontvangst en introductie kantoor

Waarom strafrechtelijke handhaving in mededingingszaken?

Dubai ontmoet. We werden ontvangen in loungebar Neos, op de 63ste

Na een heerlijke lunch kregen we van Floor Milar (recruiter) en Sanne

De ratio is dat strafrechtelijke handhaving bijdraagt tot een

verdieping van het chique The Address Hotel. Dit ligt naast het hoogste

effectievere handhaving van het mededingingsrecht. Handhaving

gebouw van de wereld, de Burj Dubai. Onder het genot van een hapje

Del Tin (learning & development officer) een introducerend praatje over

mededingingsrecht wordt afschrikwekkender, omdat inbreuken

en een drankje en met een adembenemend uitzicht hebben we de

effectiever en preciezer kunnen worden bestraft en de opsporing

medewerkers een aantal vragen kunnen stellen.

steeds efficiënter wordt.

De eerste vragen die we stelden gingen met name over hoe de sfeer was

Strafrechtelijke handhaving: in welke landen?

met de vestiging te Amsterdam. Aan de medewerkers zelf te merken,

In de VS en Canada wordt het mededingingsrecht van oudsher

is de sfeer binnen het kantoor erg goed en ze gaven dan ook aan erg

hebben we tijdens onze reis een aantal medewerkers van het kantoor in

het kantoor. Freshfields Bruckhaus Deringer is groot, maar klein tegelijk. Hoewel er op de vestiging in Amsterdam slechts 180 mensen werkzaam

binnen het kantoor in Dubai en of er volgens hen veel verschillen zijn

zijn, is het internationaal een groot en toonaangevend kantoor. In maar

strafrechtelijk gehandhaafd. Binnen de EU is er sinds eind jaren ’90

tevreden te zijn met hun collega’s en hun werkomgeving. Twee van de

een roep om strafrechtelijke handhaving in mededingingszaken.

medewerkers waren van Nederlandse afkomst, Iris Dingemans en Arjen

liefst 26 vestigingen in Europa, het Midden-Oosten, Azië en de Verenigde

Deze strafrechtelijke handhaving is inmiddels in acht EU-lidstaten

Schoorl, zij vertelden ons het een en ander over de verschillen tussen

geïntroduceerd, waaronder Estland, Duitsland, Frankrijk, Ierland Italië,

Nederland en Dubai. Op de vraag of er verschillen zijn met de vestiging

Staten zijn er meer dan 2500 advocaten werkzaam.

Oostenrijk, Slowakije en het VK. Het nadeel is dat in sommige landen

in Amsterdam werd aangegeven dat Dubai en Amsterdam op zich qua

niet alle overtredingen van het mededingingsrecht zijn strafbaar

cultuur duidelijk niet te vergelijken zijn, maar dat er binnen Freshfields één

gesteld. In Duitsland is alleen “bid rigging” (aanbestedingsafspraken)

beleid gevoerd wordt, wat er derhalve voor zorgt dat er overeenkomsten

strafbaar. In Ierland en het VK zijn hardcore-kartels strafbaar.

zijn tussen de kantoren. De waarden en principes die gevolgd worden

Handhaving van het mededingingsrecht in Nederland

gebruikt dienen te worden verschillen natuurlijk en dit zorgt logischer-

zijn hetzelfde, net als de gebruikte werkmethodes; echter, de wetten die

Freshfields Bruckhaus Deringer - Nationaal bezoek

Desert Survival Game Na een korte pauze was het tijd voor de spannende ‘Desert

Van 1958 tot 1998 werd het mededingingsrecht in Nederland

wijs voor verschillen. Als het meest opmerkelijke verschil tussen

Internationaal vindt er dan ook veel samenwerking

Survival Game’. Stel je voor, je gaat met een groep van 30

strafrechtelijk gehandhaafd. Toen gold de Wet Economische

Nederland en het emiraat Dubai werd het failliet gaan van een bedrijf

plaats in grens- en vakgebiedoverschrijdende teams.

studenten op studiereis naar Dubai, maar dan stort het

Mededinging (WEM). Overtreding van de WEM was een economisch

genoemd. In Dubai wordt namelijk het failliet gaan beschouwd als een

De ondernemingspraktijk is de grootste praktijkgroep,

vliegtuig neer midden in de woestijn… Voor het vliegtuig

delict.

vorm van diefstal, waar een levenslange gevangenisstraf voor wordt

daarnaast

Finance

uitbrandde konden er echter 15 voorwerpen in veiligheid

Strafrechtelijke handhaving werd echter weinig benut. Sinds 1998 wordt

gegeven. De enige manier om hier verandering in te brengen is het

(inclusief insolventie), intellectuele eigendom en ICT,

gebracht worden. Allereerst was het de bedoeling dat we

het mededingingsrecht in Nederland bestuursrechtelijk gehandhaafd.

afbetalen van de schulden. Dergelijke verschillen in wetgeving zorgen

Arbeidsrecht, de fiscale praktijk, de internationale

van deze voorwerpen een eigen ranking maakten in volgorde

Op 1 januari 1998 trad de Mededingingswet (Mw) in werking. De

ervoor dat er op een andere manier gehandeld dient te worden. Een

arbitrage en procespraktijk en het mededingingsrecht-

van waarde ervan voor de redding. Vervolgens werden we

wetgever koos bewust voor bestuursrechtelijke handhaving: “Ik acht

overeenkomst tussen de twee landen welke goed binnen ons thema

en economisch ordeningsrecht.

ingedeeld in vier groepen om dit nogmaals te doen met

het niet zinvol om naast bestuursrechtelijke handhaving het strafrecht

‘witteboordencriminaliteit’ past, is dat beide landen een aparte anti-

een groep. Moraal van het spel was dat bijna iedereen een

achter de hand te houden (…). De aard van de overtreding brengt niet

witwaswet hebben; Dubai heeft deze wet sinds 2002. Deze wet is met

betere score behaalde met z’n groep dan individueel. En

met zich mee dat er behoefte bestaat aan andere dan bestuurlijke

name tot stand gekomen om het beeld in internationale kringen te

kantoor. Het is belangrijk om goed te presteren en kwa-

ik denk dat niemand z’n handspiegel zal vergeten mee te

sancties, zoals gevangenissen. Bovendien kan bij bestuursrechtelijke

zuiveren. Wanneer het gaat om het witwassen van geld dat uit het illegale

liteit te leveren, maar ook dat deze prestatiedrang in

nemen!

handhaving sneller en eenvoudiger gereageerd worden op inbreuken

circuit is verkregen heeft Dubai dus sinds kort eveneens aparte wetgeving.

zijn

praktijkgroepen

‘Excellent, and not too serious’, is het motto van het

balans is met een gezond relativeringsvermogen.

op de wet.” Vandaag de dag is deze uitspraak achterhaald en zijn we

Als voorbeeld werd een heel recent nieuwsartikel aangehaald. Eind

wel de strafrechtelijke weg gaan benutten.

april publiceerde de Engelse krant ‘The Independent’ dat onderzoekers

Borrel

dat piraten aan de kust van Dubai grote bedragen losgeld witwasten. De

met als onderdeel je opleiding aan de Law Firm School.

Workshop ‘De strafrechtelijke handhaving van het mededingingsrecht’ door Ariela Stoffer, associate ACT

Ook is er veel aandacht voor persoonlijke begeleiding.

Wat houdt Mededingingsrecht in?

Aan het einde van de dag stond er in de bar een uitgebreide borrel

Somalische piraten hebben al eerder losgelaten dat ze hulp kregen van

Je krijgt eigen verantwoordelijkheden en er is geen

Het doel van mededingingsrecht is het waarborgen van

klaar. Met biertjes en bitterballen hebben we alles nog eens besproken

mensen uit Dubai om hun illegaal verkregen geld wit te wassen. Dit is

sprake van een afvalrace.

effectieve concurrentie tussen ondernemingen. Effectieve

en hebben de geïnteresseerden met Floor en andere medewerkers van

een lopende en dus nog niet afgeronde zaak, maar dit was een mooi

Als student kun je op verschillende manieren in contact

concurrentie is van belang voor het bereiken van lagere

Freshfields gesproken.

en interessant voorbeeld passend bij ons thema. Daarnaast werd ons

komen met Freshfields, zo is er onder andere de moge-

prijzen voor consumenten, het produceren van kwalitatief

lijkheid om stage te lopen. Ook kun je deelnemen aan

betere producten en het is voor ondernemingen een

Contactgegevens van Floor voor geïnteresseerden:

Zo werd op een dag opeens geroepen dat iedereen het pand moest

een business-course en ontvangt Freshfields regelmatig

prikkel tot innovatie.

De advocaat-stagiaires die worden aangenomen door Freshfields krijgen een op maat gesneden opleiding

studenten voor een kantoorbezoek. Verder doet Freshfields ook mee aan activiteiten die worden georganiseerd door de diverse studie- en studentenverenigingen.

Handhaving van het mededingingsrecht

ingehuurd waren door scheepvaartbedrijven, omdat deze beweerden

verteld dat niemand precies weet waarom sommige dingen gebeuren. verlaten, want de auto’s van de werknemers werden gecontroleerd. mr. Floor Milar

Waarom en in opdracht van wie de auto’s werden doorzocht, wist men

Graduate Recruiter

niet, maar men wist wel dat de auto’s grondig doorzocht werden. Na een

De naleving van het mededingingsrecht kan op drie

halve ochtend van het werk te zijn gehouden, mocht men weer doorgaan

manieren gewaarborgd worden. Allereerst is er de

T: +31 20 485 7574

(rechtstreeks)

Presentatie Corporate

bestuursrechtelijke weg. Hier vindt handhaving plaats

F: +31 20 517 7574

Na afloop van de kantoorpresentatie vertelden twee

door de mogelijkheid tot het opleggen van boetes en

M: +31 6 1018 6850

buitenwereld, houdt men alles onder elkaar. Als buitenstaander (expat)

associates van de Corporate afdeling, Kristie Tiën en

de mogelijkheid van verplichten tot beëindiging van

E: floor.milar@freshfields.com

kom je dan ook nooit achter het werkelijke getal.

W: www.werkenbijfreshfields.com

Naast de gesprekken omtrent het kantoor hebben we uiteraard ook nog

met werken. Ook over de hoeveelheid zwart geld wist men ons weinig te vertellen. Omdat het rechtssysteem in Dubai gesloten is voor de

Henriëtte van Overklift, over hun werk op deze afdeling.

de inbreukmakende gedragingen. Daarnaast is er de

Waar houdt je je als Corporate advocaat nu eigenlijk de

civielrechtelijk weg. Hier vindt handhaving plaats door de

hele dag mee bezig? Zij legden ons onder andere uit

actie tot nietigheid en de actie tot schadevergoeding van

leuke tips gekregen voor lekker eten, uitgaan en culturele bezoekjes.

hoe verschillende overnames en beursgangen in de

een benadeelde. Tot slot is er de strafrechtelijke weg die

praktijk in z’n werk gaan.

de mogelijheid biedt tot het

Kortom, het was een heel geslaagde ontmoeting met de medewerkers van Freshfields uit Dubai! @

wat kunnen vragen over het leven in Dubai; we hebben onder andere

Door Adnane Aaryf,

Freshfields Bruckhaus Deringer – Internationaal bezoek opleggen van gevangenisstraffen en “director disqualification orders”

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Kantoorverslag

Freshfields Bruckhaus Deringer

Kantoorbezoek

Thijs Kirchner en Marianne Wondaal

Op vrijdag 6 februari jongstleden stond het ISP- kantoorbezoek aan Houthoff Buruma op het programma aan de Amsterdamse Zuidas. Vol goede moed werd er om 9.45 uur op het Centraal Station verzameld voor de Smullers, om in de drukke trein richting de Randstad plaats te nemen. Onderweg heerste er een goede sfeer en de nodige potjes kaart werden allerminst geschuwd, waardoor de serene rust in de trein met enige regelmaat werd verstoord omdat iemand voor de zoveelste keer ‘president’ dan wel ‘klootzak’ was geworden. Na een vrij lange zit van pakweg 2,5 uur arriveerden we in Amsterdam- Zuid en begaven we ons met de hele groep naar het statige gebouw waarin Houthoff resideert. We werden vriendelijk ontvangen door de recruiter van het kantoor Hester Swane en op de 23ste verdieping onder het genot van een goed verzorgde lunch verlekkerd met het imposante uitzicht op de skyline van Amsterdam. Na verscheidene sandwiches en aanzienlijke hoeveelheden koffie, begonnen we aan het inhoudelijke gedeelte van het kantoorbezoek.

neming die in het buitenland een delict begaat, naar Nederlands recht

studentstagiair kan je twee maanden bij Houthoff Buruma het kantoor

straffen? Hier hebben we enige discussie over gevoerd. Bij een grens-

leren kennen maar ook kennis maken met het werken bij een top-

overschrijdend milieudelict kan het soms lonend zijn als je schip met

kantoor. Het is mogelijk om bij alle vestigingen een student-stage te

afval in het buitenland zinkt, gezien de rechtsmacht kun je namelijk

lopen. Daarnaast kan je aan de slag als studerend juridisch medewer-

als Nederlandse rechter niet altijd aan het delict komen.

ker, voor minimaal twee dagen per week en minimaal drie maanden,

Bij het milieustrafrecht is het verder van belang te kijken wat er pre-

waarin je op hoog niveau meewerkt in een van de praktijken.

cies in een vergunning staat en welke regel wordt overtreden. Daar-

Alle advocaat-stagiaires doorlopen het Houthoff Trainee Programme

naast zijn er richtlijnen op Europees niveau over afvalstoffen. Neder-

en een belangrijk onderdeel van hiervan is de Law Firm School. De

land hanteert over het algemeen een streng regime ten aanzien van

Law Firm School is een vervolgopleiding voor na je rechtenstudie die

gevaarlijke afvalstoffen.

is opgezet door veertien in Nederland actieve internationale en com-

Het was een interessant college, met name het enthousiasme waar-

merciële kantoren. Op de Law Firm School krijg je een opleiding die

mee Jacqueline van den Bosch vertelde over het ondernemingsstraf-

meer past bij het internationale en bedrijfsrechtelijke segment waarin

recht en de geruchtmakende zaken die ze had meegemaakt. Boven-

Houthoff Buruma actief is.

dien vond het college plaats onder het genot van heerlijke bonbons, koekjes en warme snacks, al met al de meest ideale omstandigheden

De kantoorpresentatie was het laatste onderdeel op het programma,

om de bovenstaande materie goed tot ons te laten doordringen.

waarmee we verder konden met het informele gedeelte dat tijdens elk

De kantoorpresentatie

door het gebouw, belandden we op de plek waar elke vrijdagmiddag

Na een korte koffiepauze gingen we verder met het programma en

een borrel plaatsvindt voor de hardwerkende medewerkers van het

kantoorbezoek de revue passeert; de borrel. Na een korte rondleiding

Het hoorcollege Vervolgens werd er een hoorcollege gegeven door Jac-

slagen werknemer kan anoniem een melding doen, de

vond er aansluitend een presentatie over Houthoff Buruma door mw.

kantoor. In deze gezellige ruimte kon in een informele sfeer worden

queline van den Bosch. Ze heeft ons in het kader van

milieupolitie kan opsporen, of de FIOD-ECD kunnen

Swane plaats. Houthoff Buruma is een onafhankelijk Nederlands

gepraat met advocaten, partners en recruiters. Alle vragen die de deel-

‘witteboordencriminaliteit’ verteld over het onderne-

iets op het spoor zijn. Vervolgens kan er een onderzoek

kantoor met vestigingen in Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. Het

nemers ondanks de uitgebreide kantoorpresentatie nog hadden, kon-

mingsstrafrecht en in het kort iets over milieudelicten.

plaatsvinden binnen een onderneming. Dit kan varië-

kantoor wordt verder vertegenwoordigd in Luxemburg en er zijn vesti-

den zodoende worden beantwoord, alsmede eventuele vragen over

Jacqueline van den Bosch is gespecialiseerd in het finan-

ren van het tappen van telefoons, tot zelfs het terugha-

gingen te vinden in Londen en Brussel. Houthoff Buruma heeft meer

mogelijkheden om stage te lopen bij Houthoff en wat de gang van

cieel en economisch strafrecht en in het internationale

len van gedelete e-mails.

dan 300 advocaten, notarissen en belastingadviseurs in dienst. Zij is

zaken dienaangaande is. Het bier was koud, de bitterballen en vlam-

strafrecht, waaronder uitlevering en wederzijdse rechts-

De strafbaarheid van een rechtspersoon kan worden ge-

daarmee een van de grootste kantoren van Nederland.

metjes smaakten geenszins verkeerd en werden dankbaar door de

hulp. Zij is binnen Houthoff Buruma werkzaam binnen

construeerd aan de hand van criteria die door de Hoge

Houthoff Buruma werd door zakenblad Incompany in 2007 verkozen

hongerige horde Groninger studenten verorberd; alle elementen voor

het praktijkgebied Corporate Criminal Law. De afgelo-

Raad zijn geformuleerd in het IJzerdraad- arrest. Belang-

tot de nummer 2 zakelijke dienstverlener van Nederland. Houthoff

een succesvolle borrel waren aanwezig. Zo rolde de hele bende rond

pen jaren was zij betrokken bij de verdediging in diverse

rijk is of de verboden gedraging heeft plaatsgevonden

Buruma is het enige Nederlandse lid van het Lex Mundi netwerk, een

high- profile fraudezaken. Tevens doceert Jacqueline

binnen de sfeer van de rechtspersoon.

internationaal samenwerkingsverband. Lex Mundi bestaat uit 160 on-

19.00 uur de trein in richting het hoge noorden om omstreeks half tien het centraal station van Groningen binnen te rijden. @

afhankelijke kantoren en meer dan 16.000 advocaten.

Internationaal Straf(proces)recht en zij is actief lid van

Wanneer een onderneming, met name een grote beken-

diverse strafrechtelijk georiënteerde vakverenigingen,

de onderneming, wordt verdacht van een strafbaar feit

Houthoff Buruma heeft 28 praktijkgebieden en deze zijn bijna alle-

waaronder de European Criminal Bar Association. Op dit

komt dit vaak meteen in de pers. Als een onderneming

maal gericht op ondernemingen die zich in het topsegment van hun

moment is ze fulltime betrokken bij de Fortis zaak.

wordt vervolgd heeft dit dus een zeer grote impact. Dit is

markt bevinden. Houthoff Buruma is een full-service kantoor dat zich

Een onderneming kan, net als een natuurlijk persoon,

voor sommige advocaten of advocaatstagiaires een van

dan ook richt op de top van de markt. Internationale beursgenoteerde

strafrechtelijk worden vervolgd. Hoewel een onderne-

de redenen waarom ze dat vakgebied vaak erg leuk vin-

bedrijven en financiële instellingen zijn geen onbekenden.

ming geen handen en voeten heeft, kan zij toch op

den, wat zij de avond te voren hebben beraad staat de

Houthoff Buruma kent veel verschillende type mensen binnen haar

verschillende manieren strafbare feiten plegen. Hierbij

volgende dag in de krant.

kantoor die elk hun eigen werkstijl hebben. Die diversiteit is pret-

valt te denken aan bijvoorbeeld fraudepraktijken, wat

Op het gebied van milieu kunnen ondernemingen ook

tig en leidt tot een open en pragmatische onderlinge houding. De

een veelgebruikte verzamelterm is van strafbare feiten

strafbaar bezig zijn. Hierbij valt te denken aan de ‘Pro-

mensen bij Houthoff zijn nuchtere, harde werkers.

die een onderneming kan plegen. Meer specifiek kun

bo Koala- zaak’. Het schip ‘Probo Koala’ werd gebruikt

Houthoff Buruma biedt een student veel verschillende mogelijkheden

je denken aan bouwfraude, witwaspraktijken en ille-

om afval te vervoeren, wat vervolgens heeft geleid tot

om met het kantoor kennis te maken. Zo worden er in de zomer altijd

gale afvaldumping.

het illegaal dumpen van zwaar verontreinigde afval in

de Zomerpraktijkdagen georganiseerd. Tijdens de Zomerpraktijkda-

Een strafbaar feit binnen een onderneming kan op

Ivoorkust, met alle gevolgen nadien. Het ging hier om

gen, die dit jaar plaatsvinden op 8, 9 en 10 juli, wordt er drie dagen

verschillende manieren aan het licht komen. Een ont-

een grensoverschrijdend milieudelict. Kun je een onder-

gewerkt aan een casus vanuit Amsterdam, Rotterdam en Brussel. Als

Door Christiaan Bergwerff,

Houthoff Buruma

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Kantoorverslag

Kantoorbezoek

Marijke Hisken en Tessa Stallaert

Donderdag 19 februari bezocht de ISP-groep in Rotterdam een vestiging van Nederlands grootste advocatenkantoor: NautaDutilh. Net als de advertentiecampagnes en de website heeft het kantoor een strakke en zakelijke uitstraling. Volgens advocaatstagiaire Sophie van Sadelhoff en recruiter Marieke van den Oever is de sfeer op het kantoor echter allerminst strak en zakelijk: nieuwkomers wordt alle ruimte gegeven zich te ontwikkelen en worden goed begeleid. Als voorbeeld van deze ontspannen sfeer noemt Sophie de manier waarop gereageerd werd toen

Full service kantoor

zij als jonkie een keer een foutje ontdekte in het werk van een oudere

naast een vestiging in Rotterdam, kantoren in Amsterdam, Brus-

voorhanden heeft, overdraagt of omzet of van een voorwerp gebruik

sel, Luxemburg, Londen en New York. De praktijk die Nauta voert

maakt, terwijl hij weet dat het voorwerp – onmiddellijk of middellijk

advocaat. Deze scherpe analyse werd opgemerkt in de sectievergadering, en de oudere advocaat schroomde niet te vertellen dat dit het werk was

NautaDutilh is zowel nationaal als internationaal actief en heeft

– afkomstig is uit enig misdrijf” en “hij die een voorwerp verwerft,

bestrijkt vrijwel alle rechtsgebieden, met uitzondering van het com-

– afkomstig is uit enig misdrijf”.

mune strafrecht en het personen- en familierecht, en noemt zich

daarom dan ook een full service kantoor. Binnen het kantoor wordt

Bijzonder aan het delict witwassen is dat de verjaringstermijn pas

onderscheid gemaakt tussen de procesrechtelijke en adviserende

begint te lopen op het moment dat je het witgewassen vermogensbe-

secties. Als advocaatstagiair loop je de helft van je stage in een pro-

standdeel niet meer in je bezit hebt. Dit kan dus eindeloos lang duren

cespraktijk en de andere helft in een adviespraktijk. Die switch is

en vervolging kan zelfs plaatsvinden als het delict waaruit het geld

enerzijds heel leerzaam omdat je je vizier verbreedt, anderzijds is

verkregen is (bijvoorbeeld een diefstal) allang verjaard is! Afstand

binnen Nauta zijn de vele sociale activiteiten die met enige regelmaat

het noodzakelijk in het kader van je opleiding tot advocaat dat je de

van witgewassen vermogensbestanddelen is gelukkig mogelijk, het

nodige proceservaring opdoet.

bekendste voorbeeld hiervan is contact zoeken met de politie.

worden georganiseerd. Zo eten secties regelmatig samen en zijn allerlei

Een kijkje in de keuken

De advocaat in spagaat

NautaDutilh biedt een scala aan mogelijkheden voor studenten om

Witwassen, in het bijzonder in relatie tot andere vormen van wit-

van Sophie en dat zíj degene was die de lof toekwam. Van ellebogenwerk is bij Nauta dus geen sprake. Andere voorbeelden van de sociale cohesie

Nauta-sportteams actief. Sophie maakt hierbij de kanttekening dat van sociale druk geen sprake is: even goede vrienden als je niet elke donderdagmiddag op de wekelijkse borrel staat.

kennis te maken met het kantoor. Van inhouse-dagen als de onze,

teboordencriminaliteit als vastgoedfraude of belastingontduiking

tot studentstages, tot het zijn van werkstudent (eventueel gecombi-

is de laatste tijd een hot item binnen de Nederlandse en interna-

neerd met het schrijven van je scriptie). Werkstudent kun je worden

tionale politiek, zodat opsporings- en vervolgingsautoriteiten al-

als je bij Nauta een studentstage hebt gelopen en deze bijbaan ken-

lerlei middelen wordt gegeven het delict witwassen gemakkelijker

merkt zich door de grote verantwoordelijkheid die je krijgt: je doet

op te sporen en te vervolgen. Bekende voorbeelden hiervan zijn de

werk dat ook door een beginnende advocaatstagiair zou kunnen

identificatie- en meldplicht voor banken maar ook voor advocaten-

worden gedaan. Recruiter Marieke beveelt de kennismaking met de

kantoren. Banken en advocatenkantoren zijn verplicht dubieuze

praktijk door middel van een stage van harte aan: eigenlijk kom je er

transacties te melden aan het Openbaar Ministerie en hierbij de

alleen op deze manier achter of de commerciële advocatuur iets voor

betreffende cliënten te identificeren. Advocaten komen hierdoor

je is en bovendien kun je op deze manier je keuze hiervoor in een

in een spagaat tussen deze meldplicht enerzijds en hun verscho-

later sollicitatiegesprek veel beter onderbouwen.

ningsrecht anderzijds. Gevolg is dat advocaten niet snel dubieuze cliënten aan zullen nemen en cliënten in een oriënterend gesprek

Witwassen

op de identificatie- en meldplicht zullen moeten wijzen. Dit laatste

Uiteraard was er ook een inhoudelijke presentatie aan ons bezoek

kan op een later moment namelijk niet meer: een advocaat begaat

verbonden. De heer Rob van der Hoeven, partner en specialist op

een misdrijf wanneer hij aan een cliënt doorseint dat hij een mel-

het gebied van fraude en economisch strafrecht, gaf ons een lezing

ding heeft gedaan van een bepaalde transactie.

over het fenomeen ‘witwassen’, welke zowel voorkomt binnen het

Na dit intensieve en zeer leerzame college kon er uiteraard

commune strafrecht als binnen de wereld van de witte boorden. Een

geborreld worden! Op de bovenste etage van het kantoor waren

ruime definitie van witwassen is het legaal maken van geld of andere

drankjes en happen in overvloed waarbij we genoten van de

vermogensbestanddelen met een illegale oorsprong. Artikel 420 bis

prachtige skyline van Rotterdam. Een gemêleerd publiek van oude

van het Wetboek van Strafrecht formuleert het als volgt: “hij die van

en jonge advocaten, strak in pak of in spijkerbroek, wilde ons

een voorwerp de werkelijke aard, de herkomst, de vindplaats, de ver-

graag meer vertellen over hun carrière bij Nauta. De diversiteit en

vreemding of de verplaatsing verbergt of verhult, dan wel verbergt of

het enthousiasme waar Sophie en Marieke het eerder die dag over

verhult wie de rechthebbende op een voorwerp is of het voorhanden

hadden werd dan ook bevestigd. De conclusie van de dag: How law can you go? Very law! @

heeft, terwijl hij weet dat het voorwerp – onmiddellijk of middellijk

Door Hubertine Bergsma,

NautaDutilh

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Kantoorverslag

@ JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Fotopagina

ISP 2009

Overzicht

Kantoorspecials @ Boekel De Nerée @ Clifford Chance @ CMS Derks Star Busmann

@ De Brauw Blackstone Westbroek JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

@ Freshfields Bruckhaus Deringer @ Houthoff Buruma

www.jfvcarrie

reboard.nl

@ NautaDutilh

JFV CarrièreBoard

Studeren, oriënteren en solliciteren Hoe graag je misschien ook student zou willen blijven, eens komt toch het moment dat het einde van je rechtenstudie nadert. De wereld ligt aan je voeten. Maar wat heeft die wereld jou eigenlijk te bieden? De arbeidsmarkt biedt een groot aantal werkgevers. Maar welke werkgever past het best bij jouw proﬁel? Wat zijn je mogelijkheden als starter binnen en buiten de advocatuur? Hoe kom je ermee in contact? Met dit soort vragen ben je bij JFV CarrièreBoard aan het juiste adres. Een kosteloze service van de Juridische Faculteitsvereniging Groningen die jou informeert over je loopbaanmogelijkheden. JFV CarrièreBoard biedt jou als rechtenstudent verschillende oriëntatiemogelijkheden. Op de website www.jfvcarriereboard.nl vind je onder meer: - Proﬁelen van kantoren, bedrijven en instellingen - Stages (nationaal en internationaal) - Vacatures - Recruitmentagenda

- Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt - Informatie over solliciteren - Studeren in het buitenland - Ervaringen van studenten

Daarnaast organiseert JFV CarrièreBoard regelmatig recruitmentactiviteiten en kantoor- en bedrijfsbezoeken. Kortom, als jij na je studie zonder zorgen in het diepe wilt duiken, is JFV CarrièreBoard je ideale springplank.

Juridische Faculteitsvereniging Groningen

Oude Kijk in ‘t Jatstraat 26 - 9712 EK Groningen Telefoon 050-3635783 - Fax: 050-3636947 - E-mail: jfv@jfvgroningen.nl - www.jfvcarriereboard.nl

Kantoorspecial

Boekel De Nerée Ik ben Maurits Mazel en ik werk nu (bijna) drie jaar bij Boekel De Nerée in Amsterdam,

Geopend

maandag t/m vrijdag van 12.00 tot 14.00 uur

momenteel bij de praktijkgroep Vastgoed. Van 1999 tot en met 2004 heb ik Nederlands recht (doctoraal Burgerlijk Recht) gestudeerd. Na vijf jaar Groningen was het genoeg en heb ik studentstage gelopen bij een groot advocatenkantoor in Rotterdam, onder andere op de sectie Arbeidsrecht. Die ervaring, gecombineerd met mijn behoefte om mij te specialiseren in het Arbeidsrecht heeft ertoe geleid dat ik in februari 2005 ben gestart met de master Arbeidsrecht aan de UvA. De kans om mij écht te verdiepen kwam op het perfecte moment: mijn studentenleven had ik net achter de rug en zo kon ik wennen

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

aan (het werkende leven in) Amsterdam. Binnen het doctoraalsysteem in Groningen was nauwelijks gelegenheid tot echte verdieping. Mijn overtuiging is dat dit met het bachelormastersysteem wel het geval is.

Tijdens het tweede half jaar van mijn master Arbeidsrecht ben ik

voor aan de cliënt en ik spreek ik deze door met mijn leidinggevende.

werkstudent geworden bij Boekel De Nerée binnen de praktijkgroep

Na enkele correcties kan de e-mail worden verstuurd en bel ik de

Arbeidsrecht. Dat was de ideale bijbaan; twee dagen per week

cliënt na of de boodschap uit mijn notitie helder was.

betaald meedraaien in de Arbeidsrechtpraktijk en de andere drie

Ik heb voor Boekel De Nerée gekozen vanwege de sfeer, de aandacht

dagen studeren. Zo kon ik theorie en praktijk perfect combineren.

voor opleidingen en de ‘no-nonsense’ aanpak. Stagiaires worden

Na afloop van mijn werkstudentschap ben ik advocaat-stagiair

getraind in het opstellen van korte, bruikbare adviezen waarbij altijd de vraag is: “Waar heeft de cliënt behoefte aan en zou je zelf

geworden bij de praktijkgroep Arbeidsrecht.

cliënt zijn bij jou?”. Bij beide praktijkgroepen ben en word ik goed Binnen Boekel De Nerée is het regel om na (circa) anderhalf jaar

begeleid waardoor ik mijzelf prima kan ontwikkelen. Ook word ik vrij

van praktijkgroep te wisselen. Deze manier zorgt voor verbreding en

gelaten wanneer ik dat aangeef.

je leert het advocatenvak ook van anderen. Zo ben ik na anderhalf jaar bij de praktijkgroep Vastgoed (civielrechtelijk bouwrecht)

Advies: beschouw elk contact met een potentiële werkgever als

terecht gekomen. In de bouwrechtpraktijk staan wij alle partijen

belangrijk. Uit een telefoongesprek, sollicitatiebrief of gesprek wordt

in het bouwproces bij waaronder ontwikkelaars, aannemers,

een eerste indruk gevormd. Dit is belangrijk en beïnvloedt onbewust

het oordeel over de sollicitant. Wees dus zorgvuldig met het meesturen

woningcorporaties. Het aantrekkelijke van de bouwrechtpraktijk vind

van cijferlijsten, schrijffouten in brieven en de presentatie van jezelf.

ik dat het divers, tastbaar (concreet) en strategisch is. Onderhandelen

Tenslotte: bij alle werkgevers doen zich veel mogelijkheden voor om je

op het scherpst van de snede over bouwcontracten, meerwerkclaims

kop boven het maaiveld uit te (kunnen) steken. Wees proactief, durf je mond open te doen en grijp die kansen! @

zorginstellingen,

pensioenfondsen,

onderhoudsbedrijven

of het (snel) adviseren over de juridische consequenties van lekkende damwanden heeft mijn belevingswereld vergroot! Mijn standaard werkdag ziet er als volgt uit. Om ongeveer 9.00 uur ben ik op kantoor. Na een rondje koffie waarin ik de komende dag

JFV Studiewinkel

Uurwerkersga ng 8 Aan het Harm onieplein

De JFV biedt je de mogelijkheid om bij de JFV Studiewinkel gedurende het hele jaar met 10% korting studieboeken te kopen. Daarnaast kun je hier terecht voor de aanschaf van uittreksels en collegeaantekeningen.

en werkzaamheden bespreek, begin ik met het bestuderen van dossiers naar aanleiding waarvan ik de relevante garantietermijnen moet inventariseren. Kan onze cliënt de schade naar aanleiding van verkeerd gemonteerde dakconstructies verhalen op de aannemer of

Op de JFV Studiewinkel kan je je ook inschrijven als je nog geen lid bent van de JFV. Je ontvangt dan direct de ledenkorting. Daarnaast is er nuttige informatie te vinden met betrekking tot jouw verdere loopbaan in de JFV CarrièreBank.

de ontwikkelaar? Welke algemene voorwaarden zijn van toepassing? Wanneer vond de oplevering plaats? Zijn de garantietermijnen verstreken? En zo nee, welke partij(en) kunnen we nog aanspreken? Nadat ik antwoord op deze vragen heb gevonden, bereid ik een notitie

JFV Studiewinkel

Uurwerkersgang 8a - Geopend: maandag t/m vrijdag van 12.00 tot 14.00 uur Telefoon 050-3635783 - Fax: 050-3636947 - E-mail: jfv@jfvgroningen.nl - www.jfvgroningen.nl

Kantoorspecial

Clifford Chance Met meer dan 3900 advocaten en belastingadviseurs in 21 landen is Clifford Chance één van de grootste en meest vooruitstrevende advocatenkantoren ter wereld. Op ons kantoor in Amsterdam, gevestigd in een monumentaal pand uit 1882 in het hart van Amsterdam, werken meer dan 180 advocaten en belastingadviseurs (inclusief 28 partners) voor grote opdrachtgevers aan veelal internationale transacties en opdrachten. Negentig procent van de juristen is Nederlands advocaat en specialist. De overige tien procent is gespecialiseerd advocaat uit o.a. Engeland, Schotland, Zuid - Afrika, Canada en de Verenigde Staten. Bij Clifford Chance streven we ernaar juridische dienstverlening te bieden van de allerhoogste

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

kwaliteit. Daartoe beschikken we in Amsterdam over de secties Finance & Capital Markets, Corporate, Employment & Pensions, Tax, Litigation & Dispute Resolution en het Notariaat. Wat verwachten wij van jou?

Student-stage

Een van de kenmerken van werken bij Clifford Chance is dat advocaten

Als student-stagiair heb je de mogelijkheid om in 8 weken de interna-

uit meerdere vakgebieden en uit verschillende Clifford Chance kantoren

tionale advocatuur te ervaren in al haar facetten. Je zit op de kamer bij

intensief samenwerken aan transacties. Als beginnend advocaat maak

een ervaren advocaat of partner en hebt een mentor en een buddy.

je deel uit van teams die, afhankelijk van de zaak, steeds wisselend zijn van samenstelling. De werkzaamheden zijn gevarieerd en bestrijken alle

Select Class

rechtsgebieden. Doordat er veel aan grensoverschrijdende transacties

Onze 4-daagse masterclass biedt je niet alleen de kans om kennis te

wordt gewerkt, heb je vanaf het begin intensief contact met je collega’s

maken met onze praktijk. Je bezoekt ook nog eens ons kantoor in Lon-

in het buitenland. Je deelt een kamer met een (senior) advocaat of part-

den en ontmoet vele collega’s, tijdens het inhoudelijke programma, de

ner, wat de samenwerking en kennisuitwisseling ten goede komt. Bo-

lunches en diners.

vendien bevordert het de teamgeest en de open werksfeer op kantoor.

Dat je de afgelopen jaren voor niets een rechtenstudie hebt

Hoogtestage, die verzorgd wordt door vooraanstaande

De Academy

Ieder jaar selecteert Clifford Chance getalenteerde studenten die samen

gevolgd, zul je ons niet horen zeggen. Maar als je een carrière

hoogleraren, partners van Clifford Chance en andere specialisten.

Werken bij Clifford Chance betekent op scherp staan om het beste uit

met studenten uit andere Europese landen deelnemen aan ons interna-

jezelf te halen, jezelf continu uit te dagen en met niet minder dan het

tionale zomerprogramma: de European Summer Scheme. Je draait mee

als advocaat ambieert moet de echte opleiding eigenlijk nog

Daarnaast word je getraind in diverse management- en

beste tevreden te zijn. Daarom hebben wij in 2000 ons eigen internatio-

in de internationale praktijk van ons kantoor in Londen en neemt deel

beginnen. The Clifford Chance Academy biedt je daarom alles

omgangsvaardigheden. Samen met collega’s van andere Clifford

nale opleidingsinstituut opgericht; de Clifford Chance Academy. Je hebt

aan de vele activiteiten die voor dit internationale gezelschap worden

wat je nodig hebt om op te klimmen naar

hiermee toegang tot een uitgebreid trainingsprogramma dat je niet al-

georganiseerd. Een onvergetelijke ervaring waarbij je niet alleen iets

leen een basis biedt voor de Nederlandse rechtspraktijk, maar ook voor

leert, maar ook interessante internationale contacten opdoet!

de grensoverschrijdende wereldwijde transacties. In het tweede jaar van je stage ga je bijvoorbeeld op Hoogtestage, een 3 weeks extern

Wil je meer weten over je mogelijkheden of je opgeven voor één van

programma waarin je een inhoudelijke verdieping wordt geboden op je

onze events? Neem dan contact op met Recruitment op 020 - 711 9700 of stuur een e-mail naar: recruitment.amsterdam@cliffordchance.com @

de top van de internationale advocatuur. Clifford Chance is met meer dan 3800

A DV OCA ATS TA GI A I RS

Chance kantoren krijg je trainingen door heel Europa, bijvoorbeeld in Milaan of Madrid. Dat komt goed van pas bij de internationale projecten

advocaten en kantoren in 21 landen een van de meest

waaraan je werkt. Bovendien ervaar je de juridische expertise en

toonaangevende advocatenkantoren ter wereld. Binnen onze

best practices van Clifford Chance kantoren wereldwijd. Zodat je

spreid over heel Europa plaats, waardoor je regelmatig enkele dagen in

organisatie staat de persoonlijke ontwikkeling van advocaten

over drie jaar vol kennis, ervaring én zelfvertrouwen de wereld

het buitenland verblijft en buitenlandse kantoorgenoten ontmoet met

centraal. Daarom hebben we in 2000 ons eigen, internationale

van de internationale advocatuur kan betreden.

opleidingscentrum opgericht: de Academy. Als advocaat-stagiair

Ben jij (bijna) klaar met je rechtenstudie en wil je de absolute

verdiep je je bij de Academy verder in de relevante aspecten

top bereiken? Bel dan voor meer informatie met recruitment,

van het Nederlands recht. Bijvoorbeeld tijdens onze drieweekse

(020) 711 97 00, of kijk op www.ontdekcliffordchance.nl/academy.

dagelijkse praktijk. De overige trainingen van de Academy vinden ver-

wie je in de toekomst vaak zult samenwerken.

Loopbaanmogelijkheden Om succesvol te blijven in de top van de advocatuur zoekt Clifford Chance doorlopend advocaat-stagiairs en student-stagiairs die willen winnen, die succes koesteren en zich optimaal willen ontwikkelen.

Legal Lunch Lounge Maak kennis met onze advocaten tijdens een informele lunch bij ons op kantoor. Check onze site voor de eerstvolgende datum.

WA A R L I G T J O U W G R E N S ?

Clifford Chance LLP

European Summer Scheme

The Clifford Chance Academy. Leads you to the top.

Kantoorspecial

CMS Derks Star Busmann Ons kantoor behoort tot de top 10 van de advocatuur van Nederland. Het is onze ambitie om door groei deze positie verder uit te bouwen. Wij zijn daarom continu op zoek naar talent. Vanuit onze vestigingen in Amsterdam, Arnhem, Utrecht en Brussel werken momenteel 220 juristen - advocaten, notarissen en belastingadviseurs - aan nationale en internationale zaken. Zij geven advies en staan zowel ondernemingen, instellingen als overheden bij. Dat doen wij met

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

name op het gebied van transacties, financieringen, vastgoed en commerciële projecten. Daarnaast bieden wij ook vele andere specialismen aan.

Grensoverschrijdend

Eerst kennismaken?

CMS Derks Star Busmann is een van de negen partners van CMS.

Dat kan. Bijvoorbeeld tijdens een studentstage in de eindfase van je

Vanuit deze samenwerking werken we met 59 kantoren in West- en

studie Nederlands, Notarieel of Fiscaal recht. In zes weken tijd leer je de

Oost-Europa. En zijn we hét aanspreekpunt voor organisaties actief

dagelijkse praktijk van onze juristen kennen, werk je mee aan lopende

of geïnteresseerd in Europa. Binnen CMS zijn 2200 juristen werk-

zaken en woon je zittingen en vergaderingen bij. Daarnaast reageer je

zaam. Collega’s waarmee vanuit diepgaande lokale kennis wordt

inhoudelijk op dagvaardingen en schrijf je onder begeleiding adviezen

samengewerkt aan grensoverschrijdend werk voor interessante in-

voor cliënten. Het is ook mogelijk om de studentstage te combineren

ternationale cliënten.

met een scriptiestage, waarbij je gebruik kunt maken van onze facilitei-

ten en kunt rekenen op ondersteuning van onze collega’s. Wil je liever

The Power of Understanding

werken in de eindfase van je studie, dan kun je ook bij ons terecht als

Wij begrijpen onze cliënten door onze kennis en ervaring, ons inzicht in hun processen en de branches waarin zij opereren. Wij be-

juridisch medewerker. Je werkt dan twee tot vijf dagen per week mee aan lopende zaken binnen een praktijkgroep die bij je past. @

grijpen ook wat jij wilt. Interessant en uitdagend werk in een open

en dynamische werkomgeving. Wij weten dat je op die manier het

Studentstage, scriptiestage of werkstudent?

beste uit jezelf kunt halen, je steeds verder zal ontwikkelen en

Stuur een email met motivatie, CV en cijferlijst aan ons Hoofd

ontplooien, waardoor ook jij in staat bent om jouw cliënten echt

Opleidingen: Jolie Hofman

te begrijpen.

T 030 2121 133

E jolie.hofman@cms-dsb.com

Persoonlijke en professionele ontwikkeling Wij streven naar duurzame en hechte relaties. Als advocaat-stagiaire, kandidaat-notaris of junior belastingadviseur word je aangenomen om te blijven. Daarom is de selectie aan de poort streng en besteden we veel aandacht aan je ontwikkeling. Door opleidingen, vaardigheidstrainingen, coaching en uitwisselingstrajecten. En veel betrokkenheid en verantwoordelijkheid vanaf dag één.

Solliciteren? Ondernemende advocaat-stagaires, kandidaat-notarissen of junior be-

Stage: de eerste stap naar je carrière Je bent in de eindfase van je studie Nederlands, Notarieel of Fiscaal recht en je weet nog niet wat je wilt na je studie. Advocatuur of bedrijfsleven? Ondernemingsrecht of Arbeidsrecht? Een studentstage bij CMS Derks Star Busmann kan je bij deze keuze helpen! Tijdens een studentstage leer je de dagelijkse praktijk van onze advocaten, notarissen of fiscalisten kennen. Je neemt deel aan de lopende zaken en gaat mee naar zittingen en vergaderingen. Ook reageer je inhoudelijk op dagvaardingen en schrijf je onder begeleiding adviezen voor de cliënt.

lastingadviseurs die mee willen bouwen aan het succes van ons kantoor kijken op www.cms-dsb.com of bellen met ons recruitmentteam:

Natalie Bakker & Laura Schaap

T 030 2121 115

E recruitment@cms-dsb.com

Je kunt stage lopen op onze vestingen in Amsterdam, Arnhem en Utrecht. Onze studentstages duren 4 tot 6 weken. Voor

deze stage ontvang je een vergoeding van € 1050,- (bij 6 weken). Wil jij kennis maken met de praktijk? En zit je in de laatste fase van je studie? Meld je dan aan voor een student stage. Wees er tijdig bij, want vol is vol! Aanmelden kan door je motivatie, cv en cijferlijst te sturen naar de Afdeling Opleidingen: Mevrouw mr. Jolie Hofman T 030 2121 133 E jolie.hofman@cms-dsb.com Ga voor meer informatie naar www.cms-dsb.com

BRAINS IN BUSINESS Kantoorspecial

_schedel_a4_FC.indd 1

28-04-2009 13:21:02

De Brauw Blackstone Westbroek Advocaten uitgedaagd om over de grens te kijken

verschillende Europese overheden ingegrepen hebben in de financiële

Al eeuwen kent Nederland een rijke geschiedenis in handel. Dit

sector. Naast zakelijke evenementen om ervaringen te delen worden

bleef niet beperkt tot onze landsgrenzen en zo ontstonden vele

er ook sociale evenementen georganiseerd, bijvoorbeeld een jaarlijks

multinationals. De belangen van deze multinationals strekken

terugkerend voetbaltoernooi.

zich uit naar verschillende jurisdicties. Om deze belangen te kunnen waarborgen worden advocaten uitgedaagd om over de

Drempels verlagend

grens te kijken.

Een ander initiatief van De Brauw is het ‘Foreign Associates

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Programme’. Dit is een jaarlijks terugkerend programma, dat als doel Er zijn verschillende manieren voor advocatenkantoren om op het

heeft om de banden met buitenlandse kantoren te verstevigen op

internationale speelveld mee te doen. Zij kunnen kiezen voor een

medewerkerniveau. De Brauw nodigt een aantal medewerkers uit,

fusie met een groot, mondiaal kantoor. Ten tweede kan een kantoor

die voor een periode van 6 maanden volwaardig meedraaien in de

een exclusieve alliantie sluiten met een (semi-) mondiaal kantoor of

verschillende praktijken. De deelnemers maken niet alleen kennis

met meerdere onafhankelijke kantoren in verschillende jurisdicties.

met de praktijk, maar volgen ook een groot aantal vaktechnische

Een kantoor kan ook kiezen voor een internationaal netwerk.

cursussen en een druk sociaal programma, waarbij zij kantoorgenoten ontmoeten en de toeristische hoogtepunten van ons land bezoeken.

Niet van vandaag op morgen

In zeer korte tijd maken de deelnemers kennis met het reilen en

De Brauw Blackstone Westbroek wil haar cliënten zo goed mogelijk

zeilen van De Brauw. De ervaringen zijn voor zowel de medewerkers

begeleiden, ook bij zaken met een internationaal karakter.

als De Brauw zeer positief. Een deelneemster van het programma

Hiervoor heeft De Brauw zowel intern als extern een eigen invulling

zei na afloop, “het verlaagt drempels. Het bouwen aan hechte

gegeven aan haar internationale ambities. De Brauw onderhoudt

internationale relaties is onontbeerlijk”.

een groot internationaal netwerk met vooraanstaande kantoren over de hele wereld.

Omgekeerd kom je medewerkers van De Brauw ook buiten onze

Een internationaal netwerk opzetten gaat niet van vandaag op

door uitzendingen naar bevriende buitenlandse kantoren in Europa

morgen. Daar is tijd voor nodig en een band moet worden opgebouwd,

en de Verenigde Staten.

landsgrenzen tegen. Bij onze buitenlandse vestigingen, maar ook

bijvoorbeeld door met kantoren samen te werken aan zaken of cliënten te verwijzen.

Internationale ambities Naast het internationale netwerk heeft De Brauw ook andere

Een internationaal netwerk is van groot belang voor een onafhankelijk

initiatieven ondernomen om haar internationale ambities vorm

kantoor. Het genereert werk en zorgt ervoor dat wij betrokken blijven

te geven. De Brauw haalt bijvoorbeeld steeds vaker mensen aan

bij de grote en interessante transacties en procedures van onze

boord die bevoegd zijn om in Nederland als in andere jurisdicties

internationale cliënten. Buitenlandse kantoren verwijzen cliënten

hun ambt uit te oefenen. Daarnaast is De Brauw gevestigd in ‘key

met Nederlandse belangen naar De Brauw en op haar beurt verwijst

financial centres’, zoals Londen, New York en Beijing (medio 2009).

De Brauw cliënten naar kantoren die voldoen aan een beoogd niveau.

Deze kantoren onderhouden relaties met (internationale) cliënten

Naast het doorverwijzen van cliënten werkt De Brauw samen met

en advocatenkantoren in deze jurisdicties. De Brauw’s buitenlandse

buitenlandse kantoren aan cross-border zaken. Bijvoorbeeld tijdens

vestigingen assisteren cliënten bij cross-border zaken en worden

de overname van ABN Amro door het consortium van RBS, Fortis en

ingeschakeld door onder andere Engelse en Amerikaanse kantoren

Santander en bij de afsplitsing van NXP Semiconductors van Philips.

voor advies op Nederlandse rechtsvragen.

De Brauw werkte in deze zaken nauw samen met buitenlandse advocatenkantoren en trad op als coördinator. Een internationaal netwerk maakt het mogelijk om kennis te

Aan de internationale ambities van De Brauw komt geen eind. Ze zijn alleen aan uitdagende verandering onderhevig. @

Je begint met anderhalf ons. Op je twintigste heb je ongeveer anderhalve kilo. Van een studie Rechten wordt het niet zwaarder, wel voller. Maar wordt het ook beter? Dat hangt af van de keuze die je na je studie maakt. Kijk op werkenbijdebrauw.nl.

delen en uit te wisselen met kantoren uit andere jurisdicties. De Brauw organiseert, coördineert en neemt deel aan gezamenlijke evenementen, zoals gemeenschappelijke trainingen en seminars. Er worden ook gezamenlijk publicaties over internationale onderwerpen verzorgd, onder andere over de mondiale financiële crisis en hoe

BRAINS IN BUSINESS

van onze 28 kantoren in Europa, Azië, het Midden-Oosten of de Verenigde Staten.

Kantoorspecial

Freshfields Bruckhaus Deringer 2009.0177 CONNECTSTAGE ADV. A4.indd 1

“Er gaat niets boven Groningen” zei men altijd in mijn nabije omgeving,

04-05-09 11:49

verband van allerlei lokale kantoren die samenwerken. Het voordeel

zelfs voordat deze slogan de landelijke tv-zenders haalde. Het stond

van zo’n groot kantoor is dat er een grote hoeveelheid aan informatie

al een tijdje vast dat ik Rechten in Groningen wilde gaan studeren. Ik

en know-how beschikbaar is. Ook zijn er veel kortere lijnen met

heb het altijd interessant gevonden om te weten hoe iets werkelijk

collega’s in andere landen. Of je nu met iemand werkt die een kamer

in elkaar zat en samen met mijn interesse in de maatschappij en

naast je zit of met iemand uit Hongkong, samen vertegenwoordig je

rechtvaardigheidsgevoel was de keuze voor Rechten snel gemaakt.

Freshfields voor de cliënt. Een andere leuke bijkomstigheid van het

In 2002 begon ik met studeren. In mijn tweede jaar koos ik ervoor

werken bij een internationaal advocatenkantoor is dat je regelmatig

om Notarieel recht en Nederlands recht te gaan studeren. Een goede

trainingen hebt die in het buitenland plaatsvinden (vaak op de meest

combinatie; het algemene element van Nederlands recht en het

idyllische locaties), en dat iedereen de mogelijkheid heeft om een

meer praktijkgerichte van Notarieel recht vulde elkaar aan. Naast

tijdje op één van onze andere vestigingen te gaan werken. Eén van

studeren ben ik de eerste twee jaar van mijn studie actief geweest

mijn directe collega’s zit nu bijvoorbeeld in Dubai.

bij Ten Behoeve van Rechtenstudenten, de politieke studievereniging

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

van Rechten. Verder heb ik negen heel leuke maanden gewerkt bij

Freshfields Nederland bestaat sinds 1999. Binnenkort is er een groot

de Kinder- en Jongerenrechtswinkel, heb ik de almanakcommissie

feest ter ere van ons 10-jarig bestaan. Op het Amsterdamse kantoor

gedaan bij Vevonos en het congres georganiseerd voor het SGOR.

werken op dit moment ongeveer 90 associates (advocaten, (kandi-

Ik vond dit altijd de leuke kant van Rechten, er zijn ontzettend veel

daat-) notarissen en fiscalisten). Ik vind dit een overzichtelijk aantal.

mogelijkheden om je op andere vlakken te ontplooien en veel mensen

Iedereen kent elkaar en we zijn echt een team.

te leren kennen. In 2004 ben ik via de RUG voor 5 maanden naar de

De grootste sectie van het kantoor is Ondernemingsrecht, waar ook het no-

University of Western Ontario in London, Canada, geweest om daar

tariaat en arbeidsrecht onder vallen. Verder hebben wij de secties Finance,

Rechten te studeren. Een erg leuke ervaring die ik iedereen dan ook

Tax, Antitrust, Competition & Trade, Intellectual Property/Information Tech-

kan aanraden. Ook ben ik het laatste jaar van mijn studie student-

nology en Dispute Resolution. Tussen de verschillende secties wordt inten-

assistent geweest bij Algemene Rechtswetenschappen. Tenslotte

sief samengewerkt en ook als notaris ben je van begin af aan bij zaken

ben ik tijdens mijn studententijd ook actief geweest bij de Groninger

betrokken. Het is dus niet zo dat je als notaris een loket-functie hebt!

Dare to take a ride

Studenten Golf Vereniging en heb ik getennist bij de TAM. Studenten zou ik tenslotte als tip mee willen geven om stage te gaan In februari 2008 ben ik begonnen bij Freshfields Bruckhaus Deringer

lopen. Liefst bij meerdere kantoren. Een stage is veruit de beste ma-

LLP als kandidaat-notaris Ondernemingsrecht. Tijdens mijn studie heb

nier om een kantoor te leren kennen en om te ervaren hoe het is om

ik hier stage gelopen en er zo’n goed gevoel aan overgehouden dat ik

als notaris of advocaat te werken.

besloot op het eind van mijn studie hier te gaan solliciteren. Freshfields is wereldwijd en ook in Nederland één van de grootste internationale

Stage lopen kan op ons kantoor in Amsterdam het gehele studiejaar en

advocatenkantoren. Veel grote nationale en multinationale bedrijven

op alle secties. Als studentstagiaire zit je bij een ervaren medewerker

en financiële instellingen zijn onze cliënten en daardoor zit je vaak

op de kamer en draai je volledig mee in de dagelijkse praktijk. Op

aan grote, vaak ook bekende, zaken te werken.

deze manier krijg je een goed beeld van de aard en inhoud van onze

Cliënten schakelen ons kantoor in voor juridische dienstverlening op het

praktijk. De standaardduur van een studentstage is twee maanden.

allerhoogste niveau. Op het gebied van vakkennis en professionaliteit

Overigens geldt dat wij bij de invulling van studentstages streven naar

worden dus hoge eisen aan onze medewerkers gesteld. Het is daarom

maatwerk. Ook een scriptiestage behoort tot de mogelijkheden.

essentieel dat je tijdens je studie een solide juridische basis hebt

Freshfields Bruckhaus Deringer LLP Strawinskylaan 10 1077 XZ Amsterdam www.werkenbijfreshfields.com

Amsterdam Recruitment T: +31 20 485 7574 E: amsterdam.recruitment@freshfields.com

Freshfields Connect 2009/2010 internationale studentstage

Voor talentvolle gevorderde

Zo leer je én ons kennen én zie je

rechtenstudenten met een focus

wat van de wereld.

op de advocatuur, de fiscaliteit

opgebouwd. Dit betekent dat je een dienstverlenende instelling

Naast de reguliere stages organiseren wij ieder jaar een internationaal

of het notariaat: jouw kans

Ben jij ‘excellent, and not too

hebt, hoge eisen aan jezelf maar ook aan anderen stelt, flexibel en

stageprogramma: Freshfields Connect. Hierbij loop je eerst 6 weken sta-

stressbestendig bent, stevig in je schoenen staat en over een gezonde

ge op ons kantoor in Amsterdam en vervolgens 4 weken op één van onze

om kennis te maken met de

serious’? Solliciteer dan via

dosis creativiteit beschikt.

buitenlandse vestigingen. Zo krijg je alvast een voorproefje van hoe het

internationale juridische praktijk.

www.werkenbijfreshfields.com

Tegelijkertijd wordt er bij ons op kantoor veel waarde gehecht aan

is om te werken met associates uit verschillende landen en jurisdicties.

Na een stage van zes weken

(deadline 31 juli 2009)

relativeringsvermogen wordt bijna net zo belangrijk gevonden als

Nieuwsgieriggeworden? Kijk dan op www.werkenbijfreshfields.com

in Amsterdam loop je als

vakkennis en professionaliteit. Ons motto is dan ook: “Excellent, and

of neem contact op met onze recruitment afdeling via amsterdam.recruitment@freshfields.com @

deelnemer aan ‘Freshfields

een

plezierige,

informele

werksfeer.

Sense

humour

not too serious”.

Connect’ vier weken mee bij één Freshfields is een van oorsprong Londens City kantoor en maakt deel uit van de zogenaamde ‘Magic Circle’. Na een aantal

van onze 28 kantoren in Europa,

samenwerkingsverbanden te zijn aangegaan is de belangrijkste stap

Azië, het Midden-Oosten of de

denk ik wel de samenvoeging met Bruckhaus Deringer, een groot Duits

Verenigde Staten.

kantoor met meerdere vestigingen in Duitsland. Op dit moment heeft Freshfields 26 vestigingen in Europa, Azië, de Verenigde Staten en het Midden-Oosten. en werken er wereldwijd meer dan 2500 associates.

Marlies de Wilde

Het bijzondere aan Freshfields is dat het echt één bedrijf is dus niet een

kandidaat-notaris

Kantoorspecial

Houthoff Buruma Onafhankelijk topkantoor Met meer dan 300 advocaten, notarissen en belastingadviseurs is Houthoff Buruma een van

den en Brussel en wij zijn in Luxemburg vertegenwoordigd. We werken voor de top van de Nederlandse markt én hebben direct toegang tot de internationale financiële wereld en de belangrijke Europese instellingen. Onze aanpak is gedegen en praktisch. We zoeken intel-

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

ligente oplossingen; dat houdt onze praktijk uitdagend en doet tegelijkertijd recht aan de

De studentstage

Vragen

Theorie en praktijk. Het verschil tussen kennis en alledaagse werke-

Enkele persoonlijke gegevens van de gesprekspartner:

lijkheid. Een afstand die alleen overbrugd kan worden door daadwer-

Waar heeft u gestudeerd, welke richting heeft u gevolgd en waarom

kelijke ervaring op te doen. Houthoff Buruma biedt je de kans om twee

heeft u destijds gekozen voor de studie rechten?

maanden lang mee te kijken over de schouder van een ervaren advo-

Wat heeft u gedaan naast uw studie?

caat, notaris of belastingadviseur. Twee maanden lang loop je mee in

Op welke sectie bent u werkzaam?

de dagelijkse praktijk van één of meer van onze secties, bij één van

Wat zijn de leuke aspecten en de minder leuke aspecten van uw vak?

onze vestigingen. Je wordt betrokken bij echte dossiers, gaat mee naar

In 2002 ben ik begonnen met de studie rechten in Groningen. Om

cliënten en maakt uitgebreid kennis met de verschillende facetten van

eerlijk te zijn weet ik niet precies waarom ik rechten ben gaan stude-

concrete doelstellingen van onze cliënten.

advies-, transactie- en procespraktijk. De stagevergoeding bedraagt

ren. Deels omdat ik het puzzelen en zoeken naar een oplossing voor

€ 700,- bruto per maand (in het geval van een full-time stage).

complexe problemen altijd een uitdaging heb gevonden en deels

Hoewel ons kantoor steeds meer internationale belangen behartigt, hebben wij er bewust

Ook is er het ‘Maatpak voor je stage’ waarbij we studenten die door

omdat mijn vader ook advocaat was en zijn verhalen mij wel aan-

omstandigheden geen tijd hebben voor een twee maanden durende

trokken. Overigens denk ik dat veel studenten die beginnen aan een

stage, tegemoet komen in de tijdsduur en de vorm van de stage. Één

studie rechten niet weten waarom ze daarvoor kiezen. Dat is ook niet

van de voorwaarden is dat je een duidelijke affectie hebt voor de ad-

gek gezien het feit dat je tijden de middelbare school geen enkel vak

voor gekozen zelfstandig te blijven en niet te fuseren met een buitenlands kantoor. Wel beschikken wij uiteraard over een uitgebreid netwerk van internationale kantoren, waarmee wij regelmatig, maar niet exclusief, samenwerken. Houthoff Buruma is lid van Lex Mundi, een internationaal netwerk waarbij meer dan 160 onafhankelijke kantoren zijn aangesloten met in totaal meer dan 16.000 advocaten. Aan het lidmaatschap van Lex Mundi gaat een zeer strenge selectie vooraf. Slechts één kantoor per jurisdictie kan lid zijn van deze organisatie. Voor meer informatie: www.lexmundi.com.

vocatuur en voor Houthoff Buruma in het bijzonder.

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

internationale oriëntatie. We hebben vestigingen in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Lon-

de grootste kantoren van Nederland. We zijn een onafhankelijk Nederlands kantoor met een

hebt wat lijkt op de studie “rechten”; je weet eigenlijk totaal niet waar je precies aan begint en wat een studie rechten inhoudt. Mijn

Kennismaken met ‘Het echte werk’

gedrevenheid voor het juridische is naarmate de jaren vorderden ge-

Heb je belangstelling in ons kantoor, dan bestaan er verschillende

stegen. Na mijn bachelor Nederlands recht heb ik daarom gekozen

mogelijkheden om met ons kennis te maken. Zo zijn wij het gehele

voor de afstudeerrichtingen privaatrecht en strafrecht. In augustus

jaar in de verschillende studentensteden te vinden voor congressen,

2008 ben ik afgestudeerd op een ondernemingsrechtelijke scriptie.

workshops en banenmarkten. Voor een up to date overzicht hiervan kun je kijken in de Agenda op onze website. Wij organiseren kantoor-

Naast verschillende bijbaantjes, ben ik student-assistent Rechtsge-

bezoeken voor verenigingen en nemen deel aan de STEP In-houseda-

schiedenis bij professor Lokin geweest, heb ik Capita Selecta Rechts-

gen. In de zomer organiseren wij altijd de Zomerpraktijkdagen, waar-

geschiedenis gegeven en heb ik in 2006 samen met een groep van

bij zowel de inhoudelijke als sociale aspecten van ons kantoor aan

7 andere Groningse studenten TEIMUN (The European International

de orde komen. Een meer individuele manier van kennismaken is de

Model United Nations) georganiseerd. Dit is een conferentie voor

kennismakingslunch.

studenten van over de hele wereld waarbij organen van de VN worden gesimuleerd. Van augustus 2007 tot januari 2008 heb ik in

Enkele praktijkgroepen

Meer weten of direct solliciteren?

Montréal, Canada, gestudeerd aan McGill University. Aangezien ik

Bezoek dan www.werkenbijhouthoff.nl of bel/mail onze recruiters

al mijn verplichte vakken afgerond had, heb ik in Montréal vakken

Wij richten ons op het topsegment binnen het bedrijfsleven en de

komen steeds meer fondsen en investeerders die beleggen in

Hester Swane (020) 605 62 53 en Floor Tordoir op

gevolgd die ik interessant vond: International law of human rights,

publieke sector; organisaties waar de belangen groot zijn. Voor

vastgoed. De praktijkgroep Real Estate is nauw betrokken bij deze

(020) 605 62 60, recruitment@houthoff.com

Intellectual Property en Islamic law. Van maart tot en met juli 2008

deze doelgroep vormen wij een full-service kantoor, met specialis-

nieuwe trend en is ook op het gebied van projectontwikkeling een

ten die huis zijn binnen vrijwel alle bedrijfsmatige vraagstukken.

toonaangevende specialist.

Jolien Bruidegom, advocate bij Corporate Litigation te Amsterdam

ook mijn scriptie geschreven.

Niet alleen voor binnen de advocatuur, maar ook notarieel en fis-

Procespraktijk. We hebben één van de grootste procespraktijken van

heb ik een stage gelopen bij Houthoff Buruma en hier uiteindelijk

caal. Als één van de weinige topkantoren, beschikken wij boven-

Nederland. Houthoff heeft een eigen cassatiepraktijk in Den Haag

dien, naast een uiterst sterke transactie/adviespraktijk over een

en is regelmatig betrokken bij zaken voor de Hoge Raad. Daarnaast

ing, Finance and Restructuring, waar ik me met name bezig houdt

grote procespraktijk.

staan onze advocaten cliënten bij in (internationale) arbitrages.

met financieringen en derivaten. Omdat de meeste universiteiten

Intellectueel eigendom en IT. Behalve in de klassieke onderdelen

geen vakken in het Banking/Finance recht hebben, weet je vrijwel

Ondernemingsrecht. We adviseren de top van het bedrijfsleven bij

van het eigendomsrecht zijn de advocaten gespecialiseerd in vraag-

niks. Gezien de complexe materie die komt kijken bij financieringen,

herstructurering, fusies, overnames, private-equity-investeringen,

stukken rondom privacy, databestanden en het internet.

duurt het ook even (zeker een half jaar) voordat je begint te begrij-

etc. Het speelveld van deze praktijkgroep is bij uitstek internationaal.

EU en Mededinging. De juristen van de praktijkgroep EU en Mede-

pen waar je mee bezig bent. In het begin gaat het dus enorm met

Banking & Finance. We adviseren banken en andere financiële instel-

dinging behartigen de belangen van cliënten tegenover toezichthou-

vallen en opstaan: je moet gewoon doen en maakt dus veel fouten.

lingen in binnen- en buitenland o.a. op het gebied van kapitaalmark-

dende organen.

Tegelijkertijd is dit ook een uitdaging: je leert enorm veel in het begin en boekt over het algemeen snel vooruitgang. Het leren vooruit-

Sinds december 2008 werk ik in Amsterdam op de sectie Bank-

ten, financieringstransacties en toezichtregelgeving. Bij deze praktijk-

Arbeid en Pensioen. Uniek is de expertise op het gebied van pensi-

groep zijn ook onze fiscalisten actief.

oenvraagstukken. Arbeidsrecht is een onmisbare component in de

kijken en het overzien van een transactie zijn dingen die bruikbaar

Real Estate. Vastgoedfinanciering wordt steeds belangrijker. Er

praktijk van ons kantoor.

zijn in je hele carrière. Je leert echt een proces te managen.

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

VOOR ECHT JURIDISCH TALENT ZIJN WE BEREID OM VER TE GAAN. Kunt u iets vertellen over de kantoorindeling en over de secties

Kunt u een gemiddelde werkdag beschrijven?

waaruit uw kantoor is opgebouwd?

Een gemiddelde werkdag begint voor mij tussen half 9 en 9 uur.

Grofweg is kantoor opgedeeld in 6 secties, nl Corporate Transacti-

Eerst handel ik de binnen gekomen post en email af. Wat ik de rest

Echt juridisch talent is zeldzaam, en talent dat bij ons past nog zeldzamer.

ons, Corporate, Banking, Finance&Restructering, Real Estate, Cor-

van de dag doe varieert enorm en hangt af van het soort zaak waar

porate Litigation en Litigation. Binnen deze secties vallen weer de

je in betrokken bent: het schrijven van notities, het opstellen van

Dus als we zo iemand leren kennen, zijn we bereid om ver te gaan.

verschillende praktijkgroepen. Een aantal hiervan is in de inleiding

bestuursbesluiten en aandeelhoudersbesluiten, het opstellen van

genoemd en omschreven.

legal opinions, documenten van de wederpartij bekijken en becommentariëren, het voorbereiden van een jurisprudentielunch, het

Hoe zou u de sfeer op uw kantoor beschrijven?

maken van huiswerk voor de LFS, conference calls met de cliënt of

De sfeer op kantoor is heel open en laagdrempelig. De kantoorge-

advocaat van de wederpartij en het opstellen van leningsdocumen-

noten zijn erg toegankelijk, waardoor je snel bij ze binnenloopt voor

tatie. Deze opsomming is niet limitatief, maar het geeft wel een goed

advies. Je wordt ook erg gestimuleerd om je te ontwikkelen en om

beeld. Een kopje koffie of thee tussendoor natuurlijk en als het mooi

te leren. Er is ruimte voor eigen inbreng en iedereen wil het meeste

weer is doe ik met sectiegenoten altijd een wandeling na de lunch.

Kennen we jou eigenlijk al?

uit zijn/haar vak halen. Naast het werk is ook het sociale aspect bij Houthoff erg belangrijk. Zo zijn er de wekelijkse vrijdagmiddagbor-

Kunt u iets vertellen over mogelijke studentstages en de sollicita-

rels, sectie-uitjes (waaronder skiën), verschillende sporttoernooien

tieprocedure? Welke criteria spelen hierbij een rol?

en doet Houthoff onder andere mee aan de bedrijfscompetitie hoc-

Zie hierboven bij ‘De student-stage’.

key. In juni vindt ook het kantoorfeest plaats in een strandtent in

Bij Houthoff zijn wij op zoek naar gedreven mensen die een pas-

Scheveningen. Naast de BBQ speelt er een goeie band en wordt het

sie hebben voor het recht. Daarnaast dienen ze sterk analytisch en

kantoorcabaret opgevoerd.

communicatief vaardig te zijn.

Wat zijn de mogelijkheden voor opleidingen en training voor advo-

Welk advies zou u rechtenstudenten van nu meegeven?

caten binnen uw kantoor?

Studeer niet alleen, maar doe ik dingen naast je studie. Organiseer

Opleiding en begeleiding staan hoog in het vaandel bij Houthoff

een congres, doe een bestuur, studeer een tijdje in het buitenland,

Buruma. Als startend advocaat-stagiaire, kandidaat-notaris of be-

neem een (interessante) bijbaan. Natuurlijk hoef je niet alles te

lastingadviseur stroom je in het interne opleidingsprogramma Hout-

doen, maar laat zien dat je het beste van je studententijd gemaakt

hoff Trainee Programme dat de drie jaar omvat van je stageperiode.

hebt. Daarnaast, begin op tijd met oriënteren: wat zoek ik, wat wil

Een belangrijk onderdeel hiervan is de opleiding van de Law Firm

ik? In de ‘begin’fase van je studie zou ik kiezen voor een kantoorbe-

School (LFS). De LFS is een samenwerking tussen 14 grote kantoren

zoek of het bezoeken van een carrière beurs of bijvoorbeeld de BID

aan de Zuid-as die meer verdieping willen geven aan de huidige be-

van de JFV. Dan kun je op een laagdrempelige manier kennis maken

roepsopleiding en het meer willen toespitsen op de internationale

met de advocatuur en de mensen. Houthoff heeft bijvoorbeeld het

markt waarin ze opereren.

“Houthoff-ontbijt”, waarbij ze naar verschillende steden afreizen

Afgelopen maart ben ik hiermee begonnen. Je hebt één keer in de

om te ontbijten met studenten.

twee a drie weken twee dagen les in Scheveningen. Naast de vakken

Naar mate je verder vordert, is een business course of een ander

die verplicht zijn voor de Orde, geeft de LFS ook nog 4 andere vak-

inhoudelijk programma bij een advocatenkantoor aan te raden. Op

ken die aansluiten bij de praktijken van de grote kantoren. Die twee

deze manier kom je meer te weten over de praktijk en de verschil-

dagen in Scheveningen zijn behalve leerzaam ook gezellig, omdat

lende rechtsgebieden van een advocatenkantoor. Zelf acht ik een

je er met advocaten van andere kantoren zit. Naast deze verplichte

studentstage de beste manier om uit te vinden of de advocatuur en

opleiding organiseert Houthoff veel eigen trainingen en cursussen

een bepaald kantoor iets voor jou zijn, ik raad je dan ook echt aan

van kantoorgenoten of vooraanstaande advocaten en professoren

om zeker één, maar eigenlijk meer stages te lopen. Zo kan je de ver-

van buiten kantoor. Bijna elke maand is er wel een cursus of trai-

schillen tussen een groot en klein kantoor echt ervaren en proef je de sfeer op een kantoor. @

ning. Ook wordt het erg gestimuleerd om cursussen buiten kantoor te doen. Zo heb ik afgelopen maand een tweedaagse cursus Legal English aan de universiteit van Leiden gevolgd.

www.werkenbijhouthoff.nl

stage- en loopbaanmogelijkheden op onze site www.werkenbijnautadutilh.nl

Kantoorspecial

Twee maanden stage bij NautaDutilh. Veel nieuwe gezichten en indrukken. Gelijk aan de slag bij de sectie Corporate Litigation. Adrenaline en cafeïne houden mij de eerste dag op de been.

NautaDutilh NautaDutilh. Een kantoor voor advocaten, notarissen en belastingadviseurs met vestigingen in Amsterdam, Rotterdam, Brussel, Luxemburg, Londen en New York. Een kantoor met ND0006_advert_A4_zw_logocmyk.ind1 1

een rijke geschiedenis en traditie. Sinds 1724 om precies te zijn.

Als studentstagiair draai je meteen vol mee. Je gaat mee naar zittingen en werkt aan adviezen. Elke zaak vergt een eigen aanpak.

11-03-2009 18:03:28

Het kantoor NautaDutilh werkt in de juridische top. Nationaal en internationaal

cialiseerde denktanks, die zich concentreren op één field of interest

een unieke speler. Als onafhankelijk kantoor wordt NautaDutilh – als

of marktsegment zoals bijvoorbeeld financiële dienstverleners of de

een van de weinige – niet geregeerd vanuit een internationaal hoofd-

energiemarkt, e-commerce en bouwrecht en vastgoed. De actualiteit

kantoor. Die onafhankelijkheid gaat verder dan de organisatiestruc-

dient zich dan vanzelf aan...

tuur. Onafhankelijkheidszin zit ons in het bloed. Het bepaalt hoe we denken, hoe we werken: autonoom, eigenzinnig, kritisch, buiten

Stage voor studenten

gebaande paden, altijd op zoek naar innovatieve en baanbrekende

We zoeken mensen die goed zijn. Gedreven. Mensen die onafhankelijk denken, dat laatste misschien nog wel het meest. Als studentsta-

oplossingen. Het is een mentaliteit, onze mentaliteit.

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

giair kun je 2 maanden bij NautaDutilh stage lopen. Eventueel korter.

Het werkterrein

Je werkt dan met verschillende kantoorgenoten aan uiteenlopende

NautaDutilh staat midden in de economie en weet wat er speelt in de

zaken, gaat mee naar besprekingen en bent welkom bij alle sociale

wereld van de cliënt. Zowel op het gebied van weten regelgeving als

evenementen. Stage lopen op één van onze buitenlandse kantoren

op het gebied van trends en ontwikkelingen. Excelleren kan immers al-

(Londen of New York) kan ook. Zo maak je nader kennis met ons. En –

leen vanuit vakmanschap. Daarbij zijn een brede basis en voortdurend

niet onbelangrijk – wij met jou.

groeiende kundigheid van zaken onmisbaar. Van oudsher is NautaDu-

Bij een werkstage ben je voor langere tijd (doorgaans op parttime ba-

tilh dan ook actief in verschillende sectoren. Zakelijke dienstverlening

sis) werkzaam bij NautaDutilh. Werkstudenten assisteren bij lopende

op lokaal en internationaal niveau. In de praktijk gebracht door onze

werkzaamheden. Scriptiestages zijn ook bespreekbaar.

Op donderdagmiddag is het tijd voor de kantoorborrel. Op het jaarlijkse cabaret blijken collega’s ook over andere talenten te beschikken.

Experience NautaDutilh.

multidisciplinaire sectorteams die kennis bundelen en oplossingen bedenken voor nieuwe vraagstukken. Waar ook ter wereld.

BachelorBoost Heb je het laatste jaar van je bachelor bereikt en begin je aan je master?

De mensen

Dan kun je best een BachelorBoost gebruiken! Wij betalen het collegegeld

Bij NautaDutilh werken ruim 800 mensen. Ruim 400 daarvan zijn

van je master, vergoeden de studieboeken en bieden je voor 10 maanden

advocaten, notarissen en belastingadviseurs. Een topjurist opereert

een parttime baan aan met uitzicht op een carrière bij NautaDutilh. Na-

niet vanuit een ivoren toren. Veel medewerkers van NautaDutilh hebben

tuurlijk bij een praktijkgroep die aansluit bij je master. Je maakt gebruik

naast hun dagelijkse werkzaamheden maatschappelijke nevenfuncties.

van alle kennis binnen ons kantoor en ervaart wat de praktijk op topniveau

Als

rechter-plaatsvervanger

hoogleraar, als bestuurder of

bijvoorbeeld,

(buitengewoon)

inhoudt. Je krijgt persoonlijke begeleiding en tentamentraining. Verder is

juridisch adviseur. Bovendien zijn

er mogelijkheid om deel te nemen aan interne opleidingen en activiteiten.

ze wetenschappelijk actief. Met publicaties in vaktijdschriften en

De tweede stagemaand bracht ik in New York door. Geen tijd voor jetlag! Bovendien bleek m’n wollen pak iets te warm voor de zomer van de East Coast.

dagbladen, gastcolleges en bijdragen aan symposia.

De Masterclass

Internationaal

denten gaan de confrontatie aan met de rechtspraktijk. Begeleid door

NautaDutilh opereert op internationaal niveau. Dat geldt ook voor

onze advocaten, notarissen en belastingadviseurs. Een hersenkra-

veel van onze cliënten. In landen waar we zelf geen vestiging hebben,

kend, maar niet te missen evenement!

Elk voorjaar vindt onze Masterclass plaats. 24 gevorderde rechtenstu-

werken we nauw samen met topkantoren ter plaatse. Het resultaat is een wereldwijd netwerk. Snel, flexibel en toonaangevend. Als medewerker

Contact

van NautaDutilh is dat netwerk jouw netwerk: je werkt niet alleen samen

Voor meer informatie over solliciteren, studentstages of bijvoorbeeld

met juristen van andere vestigingen, maar ook met die van bevriende

het volgen van de Masterclass bij NautaDutilh neem je contact op met

buitenlandse kantoren. Onmisbaar voor de kwaliteit van je werk, uniek

één van onze recruiters:

Al met al heb ik een fantastische start gemaakt bij NautaDutilh. Wat zijn jouw plannen?

als je bijvoorbeeld werkervaring in het buitenland wilt opdoen. Stephanie Hamer (werkstages, studentstages)

De praktijk

T. 010 2240296

Onze cliënten zijn groot. Hun juridische vraagstukken vaak com-

Marieke van den Oever (advocatuur, fiscaliteit)

plex. Oplossingen liggen zelden binnen de expertise van één enkele

T. 010 2240115

praktijkgroep. Onafhankelijkheid volgens NautaDutilh betekent ook:

Claartje Schrijvers (notariaat)

vernieuwen, bestaande structuren dúrven te doorbreken. Bij Nauta

T. 010 2240745

denken we outside-in: niet de organisatiestructuur bepaalt hoe we werken, maar de behoefte van onze cliënten. Daarom hebben we, naast praktijkgroepen, een aantal multidisciplinaire teams. Gespe-

Mailen kan naar recruitment@nautadutilh.com en kijk ook op www.nautadutilh.com. @

Start jouw carrière bij NautaDutilh. Kijk voor alle stage- en loopbaanmogelijkheden op onze site www.werkenbijnautadutilh.nl

ISP 2009

Dankwoord

In de eerste plaats willen wij, commissie Internationaal Studieproject 2009, de volgende kantoren bedanken voor het Internationaal Studieproject 2009: @ @ @ @ @ @ @

Boekel De NerĂŠe Clifford Chance CMS Derks Star Busmann De Brauw Blackstone Westbroek Freshfields Bruckhaus Deringer Houthoff Buruma NautaDutilh

JFV In Casu - Juli 2009 - ISP Special -

Een bijzonder woord van dank gaat uit naar de volgende kantoren, bedrijven, instellingen en personen voor de bijdrage aan het Internationaal Studieproject 2009: @ @ @ @ @ @ @ @ @ @

Nederlandse Ambassade in Abu Dhabi Dubai Courts Van Oord Nakheel Mevr. M.J.A.N. Siekmans-Koopmann Prof. mr. dr. W.A. Zondag Mr. dr. H.D. Wolswijk Prof. mr. dr. G.A. Biezeveld Prof. mr. J.B. Wezeman Prof. dr. mr. H.M. Vletter- van Dort

Tot slot willen wij de volgende kantoren, bedrijven, instellingen en personen bedanken voor de medewerking van het tot stand komen van deze ISP Special 2009: @ Alle kantoren, bedrijven en instellingen die een bijdrage hebben geleverd

@ @ @ @

Luuk Wieringh, eindredactie In Casu Jorien PiĂŤl, eindredactie In Casu JFV Bestuur 2008-2009 JFV Bestuur 2009-2010

COlOurful PEOPlE POWErful lAW firM Een sterke jurist denkt niet zwart-wit. Hoe eenduidig wetten en regels ook lijken, in ons vak draait het om de nuance. Om de kleur die je eraan geeft. Mensen die dat kunnen, kiezen voor AKD Prinsen Van Wijmen. Daarom zoeken we professionals met passie. Ondernemende talenten die meebouwen aan de toekomst van AKD en aan hun eigen ontwikkeling. Beken kleur en kijk op www.werkenbijakd.nl.

Become complete.

A day in the life of Gijs Smit.

Monday morning. Having closed a complex deal last week, it’s been a bit of an adjustment going from one major project back to covering a wider range of different deals and transactions. I’m in my second seat now in a more specialised area, so I’m having even more direct contact with lawyers from our other offices. Linklaters in Amsterdam is a well-respected part of a global team, and lawyers from other countries look to me for specific advice on my main areas of focus within Dutch law. It’s intense fielding calls from Moscow, Brussels and everywhere – but I’m making great connections with other lawyers.

It’s helping me grow professionally to be getting this level of responsibility early on. At lunchtime, I’ll be attending our weekly case law lunch. We’ll discuss what’s been happening recently in case law, sharing ideas and discussing the issues. Keeping up to date is vital to my everyday work. In the afternoon, I’ll sit down with the corporate department to assist in their deals. Our departments all work collaboratively, sharing areas of expertise. Combining our experience and specialisations, we really can complete very complex and in-depth legal transactions.

Everyone knows different things so the learning process never stops for me. If I need information, I can always check our global knowhow system, where we store precedents and other examples of previous work. I will add mine to this, so other people may be able to benefit from my experience. We are such a close-knit team that many of us see each other outside of work too – so at the end of the day, we’ll try and get together for a little social gathering to relax as a team. To find out more about opportunities at Linklaters in Amsterdam, visit our website.