In Casu jaargang 16 nummer 5 by Joost van Sloten

Juridisch Magazine

In Casu - Jaargang 16, nummer 4, mei 2009 â&#x20AC;&#x201C; In Casu is een uitgave van de Juridische Faculteitsverening Groningen â&#x20AC;&#x201C; www.jfvgroningen.nl

In Casu

@ Mijn zoontje heeft twee moeders! @ Klop, klop, wie is daar? Het OM of de deurwaarder? @ Schoon schip maken op de Wallen Kantoorspecials @ Stibbe @ NautaDutilh Interview @ Excelleren in het leren: de nieuwe Obama of beleidsjurist in Scheemda?

EXPEDIT

IE O

Op donderdag 29 en vrijdag 30 oktober 2009 gaat de tweede Expeditie Boekel van start. Tijdens deze business course vol onverwachte wendingen word je door Boekel De NerĂŠe meegenomen op een ontdekkingsreis door de advocatuur en het notariaat.

Durf jij het aan?

Nieuwsgierig? Kijk op www.expeditieboekel.nl

Voorwoord Voorwoord

Wie bij rechten in een de collegezaal kijkt ziet over het algemeen een meerderheid aan vrouwen zitten. Toch zijn de vrouwen in de minderheid binnen ons docerend personeel. Helemaal beroerd is het gesteld met het percentage vrouwelijke hoogleraren Ik tel slechts vier vrouwelijke hoogleraren. Het is duidelijk: des te hoger in de hierarchie, des te kleiner de kans een vrouw tegen te komen. Het aantal vrouwelijke hoogleraren is dus te laag. Reden waarom het College van Bestuur onlangs nieuw beleid heeft aangekondigd om het aantal vrouwelijke hoogleraren omhoog te krikken. Waarom is het percentage te laag? Ligt dat aan de vrouwen, aan de mannen of aan de maatschappelijke verhou-

Willen we daarin verbetering aanbrengen? Hoe moet dat gebeuren? Ik pretendeer geenszins op al deze vragen antwoorden te kunnen geven. Belangrijker is dat het faculteitsbestuur recentelijk een stap in de goede richting heeft gezet door twee zogenaamde Rosalind Franklin Fellows te benoemen als adjunct-hoogleraar op een tenure-track positie: Avril McDonald en Jeanne Mifsud Bonnici. Wij heten hen van harte welkom in onze facultaire gemeenschap. Leon Verstappen, decaan

JFV In Casu - mei 2009 -

posities? Kunnen vrouwen die posities van nature minder goed aan? Kwalificeren zij zich minder? Wordt achterstand opgelopen omdat vrouwen in deeltijd werken of hun carriere onderbreken om te zorgen voor de kinderen?

dingen? Op welk percentage zou dat idealiter moeten liggen? 50%? Weert de mannenwereld vrouwen in hogere

Stage: de eerste stap naar je carrière Je bent in de eindfase van je studie Nederlands, Notarieel of Fiscaal recht en je weet nog niet wat je wilt na je studie. Advocatuur of bedrijfsleven? Ondernemingsrecht of Arbeidsrecht? Een studentstage bij CMS Derks Star Busmann kan je bij deze keuze helpen! Tijdens een studentstage leer je de dagelijkse praktijk van onze advocaten, notarissen of fiscalisten kennen. Je neemt deel aan de lopende zaken en gaat mee naar zittingen en vergaderingen. Ook reageer je inhoudelijk op dagvaardingen en schrijf je onder begeleiding adviezen voor de cliënt. Je kunt stage lopen op onze vestingen in Amsterdam, Arnhem en Utrecht. Onze studentstages duren 4 tot 6 weken. Voor

deze stage ontvang je een vergoeding van € 1050,- (bij 6 weken). Wil jij kennis maken met de praktijk? En zit je in de laatste fase van je studie? Meld je dan aan voor een student stage. Wees er tijdig bij, want vol is vol! Aanmelden kan door je motivatie, cv en cijferlijst te sturen naar de Afdeling Opleidingen: Mevrouw mr. Jolie Hofman T 030 2121 133 E jolie.hofman@cms-dsb.com Ga voor meer informatie naar www.cms-dsb.com

Beste Lezer, Dit is alweer het laatste nummer van deze jaargang geschreven door de redactie van 2008-2009. Terugkijkend kunnen we als redactie met trots zeggen dat we gezorgd hebben voor een geslaagde jaargang. We hebben getracht onze lezer een veelzijdig aanbod onderwerpen aan te bieden, naar mijn mening is dit zeker gelukt. Dit jaar is er ook plaats vrijgemaakt voor het activiteitenoverzicht in het JFV Katern. Vrijwel alle activiteiten van de JFV worden in een kort verslagje nog eens belicht en met foto’s geïllustreerd. In dit nummer staat een aantal interessante onderwerpen centraal. Zo worden er in het stuk ‘Voorontwerp Insolventiewet: begin- of eindpunt?’, de omstandigheden rond de Faillissementswet belicht. Dit is overigens hetzelfde thema als ons Groninger Juristen Congres dat 24 april plaatsvond. Daarnaast komt de problematiek rond de rechten van de gehandicapte ouders ter sprake. Biedt het verstandelijke onvermogen van de ouders voldoende basis om een kind bij hun weg te halen? Tot hoever reikt de bevoegdheid van de Raad voor de Kinderbescherming eigenlijk? In het kader van de Wet Bibob is het stuk ‘Schoon schip maken op de Wallen’ geschreven. Dit onderwerp is veel in het nieuws geweest. Wij hebben er dan ook een Juridisch Café aan gewijd. Voor het verslag hiervan verwijs ik naar het activiteitenovezicht. Dit is het laatste nummer waar ik als hoofdredacteur mijn handtekening onder mag zetten. Ik heb met veel hun aandeel aan jaargang 16. In het bijzonder wil ik mijn eindredacteuren Etiënne Dijkhorst en Nienke Bernard bedanken. Zij hebben zich enorm ingezet voor het waarborgen van de kwaliteit van de stukken en de sfeer binnen de redactie. Mijn opvolger en aankomend redactie zullen jullie zeker niet teleurstellen dus blijf de In Casu zeker lezen! Karianne Baumann, secretaris

Tetske Welling - Beatrice Brown - Frederieke Guljé - Etiënne Dijkhorst - Karianne Baumann - Nienke Bernard - Fréderique Fagel - Irene Timmermans - Michaël Dol

Jorien Piël - Jorrit de Haan - Luuk Wieringh - Michiel Hietkamp - Klaas Jelle de Jong - Saskia Fikkers - Sanne van der Schors - Wiert Jan Berghuis - Lisa Pieters

plezier de In Casu redactie begeleid. Vanuit deze positie wil ik hierbij mijn redactie heel erg bedanken voor JFV In Casu - mei 2009 -

Van de redactie Voorwoord

Colofon en adverteerdersindex Juridisch magazine In Casu Jaargang 16, nummer 4, mei 2009 Hoofdredactie Karianne Baumann Eindredactie Nienke Bernard Etiënne Dijkhorst Redactie Wiert Jan Berghuis Beatrice Brown Michaël Dol Fréderique Fagel Saskia Fikkers Jorrit de Haan Michiel Hietkamp Frederieke Guljé Klaas Jelle de Jong Jorien Piël Lisa Pieters Irene Timmermans Tetske Welling Luuk Wieringh Sanne van der Schors ISSN 3388-8803 Copyright In Casu Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Oplage 3200 Uitgever Juridische Faculteitsvereniging Groningen Bezoekadres: Turftorenstraat 17 Postadres: Oude Kijk in ‘t Jatstraat 26 9712 EK Groningen Tel: 050-3635783 Fax: 050-3636947 E-mail: jfv@jfvgroningen.nl Websites: www.jfvgroningen.nl www.jfvcarriereboard.nl Vormgeving en druk OCC crossmedia www.occ-crossmedia.nl Foto omslag iStock Abonnementen Abonnementsprijs inclusief portokosten per jaar: € 25,Mail voor meer informatie jfv@jfvgroningen.nl Adverteerdersindex AKD Prinsen Van Wijmen Boekel De Nerée CMS Derks Star Busmann De Brauw Blackstone Westbroek Dirkzwager advocaten & notarissen Freshfields Bruckhaus Deringer Houthoff Buruma Linklaters NautaDutilh Nysingh Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn PlasBossinade Poelmann van den Broek N.V. Raad van State RAIO Stibbe Van Doorne Voor meer informatie over adverteermogelijkheden kunt u contact opnemen met Meike Davids, vicevoorzitter@jfvgroningen.nl.

Inhoudsopgave Voorwoord door de decaan van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid Rijkuniversiteit Groningen

Van de redactie

Redactioneel

@ Mijn zoontje heeft twee moeders!

De positie van de spermadonor is in Nederland afgelopen jaren sterk veranderd. Zo is het voor de zaaddonor sinds de Wet Donorgegevens Kunstmatige Inseminatie niet meer mogelijk om anoniem te blijven. Door deze nieuwe wet zijn er ook meer vaders gekomen die de rechter om een omgangsregeling met het kind vragen. Wat zijn nu precies de rechten van deze spermadonors? @ Klop, klop, wie is daar? Het OM of de deurwaarder?

In ons land zijn krakers heel actief. Maar kan dit zomaar? Uiteindelijk is het gekraakte object toch het eigendom van iemand en het is niet heel normaal om zomaar in andermans huis te gaan wonen. Hoe kan de eigenaar weer over zijn eigendom beschikken? En hoe zit het dan met het huisrecht van krakers? Tijd om dit eens te gaan bekijken. @ Voorontwerp Insolventiewet: begin- of eindpunt?

De Faillissementswet (hierna: Fw) stamt uit 1893 en is in 1896 in werking getreden. In de loop van de vorige eeuw is zij bij herhaling gewijzigd, maar ook de tientallen wijzigingen in de huidige eeuw hebben ertoe geleid dat de overzichtelijkheid van de Fw fors is verminderd en dat ook de consistentie is afgenomen. In 2003 is de Commissie insolventierecht ingesteld om de regering en de Staten-Generaal te adviseren omtrent wetgeving op het terrein van het insolventierecht. @ Gebruik van portret in reclame-uiting

Wanneer kunnen bekende Nederlanders bezwaar maken tegen de publicatie van hun portret in de krant, tijdschrift of op televisie? En hoe zit het met ‘gewone’ Nederlanders? Dit artikel tracht op luchtige wijze uiteen te zetten wat het portretrecht inhoudt en in hoeverre het portretrecht bescherming kan bieden. @ Naar een duurzamer klimaat met fiscale maatregelen

Je hoort het steeds vaker; onze wereld moet groener. We zijn op dit moment bezig om de wereld te verpesten met ons afval. De politiek reageert hierop en waar anders kun je een vervuiler beter treffen dan in zijn portemonnee. Fiscale maatregelen bieden een uitstekend hulpmiddel voor een groenere maatschappij. Voorbeelden hiervan zijn de vliegtaks, de verpakkingentaks en de belastingen die zijn ontstaan omtrent autorijden. In deze tekst zullen we zien hoe de overheid via fiscale mogelijkheden het autorijden tracht te beïnvloeden. @ Verstandelijk gehandicapt, recht op een kind?

Onlangs heeft de Raad voor Kinderbescherming een pasgeboren baby ontnomen van de verstandelijke gehandicapte ouders. Dit heeft een aantal vragen doen rijzen, waaronder de vraag of het verstandelijke onvermogen van de ouders voldoende basis biedt om de bevoegdheid tot ontneming van een kind aan te wenden. Met het oog hierop zal de bevoegdheid van de Raad voor de Kinderbescherming onder de loep genomen worden alsook het recht op kinderen. @ To punish or not to punish? Strafoplegging vanuit een filosofische invalshoek bekeken

Het is de taak van de rechter om te oordelen of een verdachte een strafbaar feit heeft begaan en om hem, als dit zo blijkt te zijn, een passende straf op te leggen. Uit een recent onderzoek blijkt echter dat rechters nauwelijks op de hoogte zijn van de uitwerking van de straffen die zij opleggen. Maar wat wordt eigenlijk beoogd met het opleggen van een straf? Een (rechts)filosofische kijk op dit probleem kan wellicht ophel-

dering brengen. @ Schoon schip maken op de Wallen Yab Yum, één van de bekendste seksclubs van Amsterdam, is al meer dan een jaar dicht. De gemeente Amsterdam heeft dit boegbeeld gesloten met behulp van de Wet Bibob. Hoe is dit in zijn werk gegaan?

In Casu Rogat

@ De nieuwe kantonrechtersformule, een verdere uitholling van de Werknemersbescherming? Sinds 1 januari 2009 is de nieuwe kantonrechtersformule van kracht, wat zijn de gevolgen voor de werknemer? Student and the City

@ Bussen in de binnenstad: een uitzwenkend probleem Een algemeen bekend probleem is de uitzwenkende bus door de te smalle straatjes van de binnenstad in Groningen. Net als een vrachtwagenchauffeur, heeft de buschauffeur te maken met de dode hoek en bochten in de weg waarin hij of zij rekening dienen te houden met onder meer fietsend verkeer. Herbesproken

@ Diefstal van een virtueel goed; schijnbare of werkelijke sanctionering? Computergames beheersen voor een groot gedeelte het dagelijks leven van pubers. Door veel tijd en energie in het spel te steken worden hierin waardevolle items verkregen. Deze blijken zo waardevol te zijn dat men er toe in staat is items van medespelers te stelen. Maar wat te doen als je in een realistisch spel wordt bestolen? In dit artikel wordt de juridische achtergrond van het virtuele leven onderzocht aan de hand van een vonnis van de rechtbank Leeuwarden. Achter de deur van…

@ Grensverleggend werken; het visitekaartje van de promovendus Voor deze bijdrage spreken wij op een zonnige voorjaarsochtend met prof. mr. dr. B.F. Keulen over de ment in een proefschrift getiteld: “bankbreuk, ons strafrechtelijk faillissementsrecht”. We blikken terug, analyseren en vergelijken heden met verleden. Interview

@ Excelleren in het leren: de nieuwe Obama of beleidsjurist in Scheemda? In de vorige jaargang van In Casu heeft een interview gestaan met mevrouw Bosch-Boesjes, als zijnde directeur onderwijs van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen. Dat interview stond in het teken van de vernieuwingen die het Nederlandse onderwijssysteem de afgelopen jaren heeft doorgemaakt. In het onderhavige interview zal de focus liggen op een vernieuwing binnen het Groningse universitaire onderwijssysteem, te weten het zogenaamde ‘honourscollege’. Vraag en antwoord

@ Wat te doen als je geen bankrekening kunt openen wegens omstandigheden? Hoe zit het nu eigenlijk met bedrijfsgeheimen wanneer je eindelijk aan een nieuwe baan begint? Wat doe je als je jouw fiets tegen betaling hebt gestald maar het bewijs bent kwijtgeraakt? Deze en andere vragen worden dit keer beantwoord in de rubriek Vraag & Antwoord Column

@ Het rijke leven van een student JFV Katern @ Woordje van bestuur

61 62

Fotopagina

Verslag JFV activiteiten

Fotopagina

JFV CarrièreBoard Katern

@ Voorwoord commissaris JFV CarrièreBoard

@ Recruitmentagenda

Inhoudelijke Bijdrage

@ Linklaters

Kantoorspecials

@ NautaDutilh

@ Stibbe

JFV In Casu - mei 2009 -

merites van het promoveren. In 1990 promoveerde hij op de strafrechtelijke mogelijkheden bij faillisse-

IQ van 187 en toch afgewezen. Bij De Brauw gaat het om ‘brains’: intelligentie, kennis en analytisch vermogen. Maar dat is niet zaligmakend. Want uiteindelijk zit je kwaliteit niet zozeer in wat je weet maar vooral in wie je bent. Het gaat om ‘brains and balls’.

BRAINS IN BUSINESS

Overzicht

Redactioneel

@ Student and the City Bussen in de binnenstad: een uitzwenkend probleem @ Herbesproken Diefstal van een virtueel goed; schijnbare of werkelijke sanctionering? @ Interview Excelleren in het leren: de nieuwe Obama of beleidsjurist in Scheemda? @ Achter de deur vanâ&#x20AC;Ś Grensverleggend werken; het visitekaartje van de promovendus @ Vraag en antwoord Wat te doen als je geen bankrekening kunt openen wegens omstandigheden? @ Column Het rijke leven van een student

JFV In Casu - mei 2009 -

@ In Casu Rogat De nieuwe kantonrechtersformule, een verdere uitholling van de werknemersbescherming?

@ Redactioneel @ Mijn zoontje heeft twee moeders! @ Klop, klop, wie is daar? Het OM of de deurwaarder? @ Voorontwerp Insolventiewet: begin- of eindpunt? @ Gebruik van portret in reclame-uiting @ Naar een duurzamer klimaat met fiscale maatregelen @ Verstandelijk gehandicapt, recht op een kind? @ To punish or not to punish? Strafoplegging vanuit een filosofische invalshoek bekeken @ Schoon schip maken op de Wallen

Redactioneel

Door Frederieke Guljé

Mijn zoontje heeft twee moeders! Ongehuwd kinderen krijgen is tegenwoordig geen uitzondering meer. Moeten we nu buiten het huwelijk wel de nadruk leggen op de rechten voor degene die het genetisch materiaal schenkt? De rechten zijn in ieder geval wel iets gunstiger geworden voor de zaaddonor dan voorheen. In artikel 1:377a Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) ligt een recht op omgang besloten waarbij uitzonderingen in de vorm van ontzeggingsgronden in het derde lid zijn geformuleerd. Met het begrip ‘kind’ in dit artikel wordt bedoeld ‘minderjarig kind’ en deze regeling heeft dan ook geen betrekking op een meerderjarig (gehandicapt) kind.1 Artikel 1:377a BW was voor de wetswijziging alleen bedoeld voor de ouders van het kind. Waren er geen directe familierechtelijke betrekkingen dan eiste artikel 1:377f BW een nauwe persoonlijke betrekking.2

In een recent arrest heeft de Hoge Raad echter bepaald dat

biologische vader vergelijkbaar is met een huwelijk. Een

het niet langer gerechtvaardigd is een verschil te maken

nauwe persoonlijke betrekking zal uit feiten en omstan-

tussen de juridische vader en de biologische vader bij de

digheden moeten blijken. Bijkomende omstandigheden

beoordeling van een verzoek tot het treffen van een om-

kunnen bijvoorbeeld zijn de na de geboorte ontstane

gangsregeling. Wel is vereist dat beide soorten vaders in

verhoudingen met de biologische vader.4 Maar ook de

een nauwe persoonlijke betrekking tot het kind staan. Dit

potentiële relatie tussen biologische vader en kind valt

arrest heeft er toe geleid dat een verzoek op grond van arti-

blijkens de rechtspraak onder de bescherming van arti-

kel 1:377f BW tot het treffen van een omgangsregeling moet

kel 8 Europees Verdrag tot bescherming van de rechten

worden onderzocht of zich een van de in artikel 1:377a lid

van de mens en de fundamentele vrijheden (hierna:

3 BW vermelde ontzeggingsgronden voordoet.3 De wetgever

EVRM).5 Een nauwe persoonlijke betrekking wordt dus

sluit hierbij aan met een wetswijziging waarbij artikel 1:377f

vrij snel aangenomen door de rechter. Zelfs indien de

BW is komen te vervallen. De inhoud van dit artikel is toe-

zaaddonor een aantal keer op het kind heeft gepast kan

gevoegd aan artikel 1:377a BW. Deze nieuwe wet is in maart

dat al voldoende zijn om ‘een nauwe persoonlijke be-

dit jaar in werking getreden en heeft als gevolg dat ook per-

trekking’ aan te nemen.

sonen die in een nauwe persoonlijke betrekking staan tot het kind recht hebben op een omgangsregeling.

Ontzeggingsgronden De ontzeggingsgronden die sinds de wetswijziging ook

Ontvankelijkheid

gelden voor de spermadonor die ‘family life’ met het

De zaaddonor is alleen ontvankelijk in zijn eis indien er

kind kan aantonen worden alleen toegepast indien er

sprake is van een nauwe persoonlijke betrekking met

zwaarwegende belangen zijn. Daarbij dient bedacht te

het kind. Maar wanneer is er sprake van een nauwe per-

worden dat het omgangsrecht een fundamenteel recht

soonlijke betrekking tussen vader en kind? Is daarvoor

is van ouder en kind. Als de rechter een ontzegging

een paar keer oppassen genoeg? Of is er meer vereist?

oplegt, rust op hem een zware motiveringseis. Hij zal

Het enkele feit dat de spermadonor de biologische va-

moeten uitleggen welke concrete omstandigheden en

der is van het kind is onvoldoende om van een nauwe

feiten zo zwaar wegen dat tot ontzegging van dit fun-

persoonlijke betrekking te spreken. Er moet sprake zijn

damentele recht wordt overgegaan.6 De rechter is niet

van bijkomende omstandigheden om te kunnen spre-

bevoegd de omgang ambtshalve te ontzeggen. Artikel

ken van ‘family life’. Aan deze bijkomende omstandig-

1:377a lid 3 BW geeft de limitatieve gronden waarop de

heden worden geen hoge eisen gesteld. In ieder geval

rechter het recht op omgang kan ontzeggen. De eerste

is niet vereist dat de relatie tussen de moeder en de

ontzeggingsgrond is ‘Ernstig nadeel voor ontwikkeling

het kind’ (sub a). Deze grond gaat over de geestelijke en lichamelijke ontwikkeling van het kind.7 De omgang mag geen belemmeringen opleveren voor de ontwikkeling van het kind. Een voorbeeld daarvan zijn ernstige spanningen die ontstaan door de omgang. Enkel het feit dat bijvoorbeeld de moeder niet wil dat er een omgangsregeling met de biologische vader wordt getroffen is onvoldoende om tot ontzegging over te gaan. Dit kan wel weer het geval zijn indien de weerstand

geschikt of niet in staat’ (sub b). De vader is bijvoorbeeld alcoholist of is verslaafd aan drugs. Hieronder vallen in ieder geval niet de lichamelijke beperkingen van de biologische vader. Is de vader bijvoorbeeld gehandicapt dan is dat geen reden tot ontzegging. Sub c spreekt over ‘Ernstige bezwaren van het kind’. Bezwaren van het kind kunnen leiden tot ontzegging van het omgangsrecht. Het moet dan wel gaan om ernstige bezwaren van minderjarigen van twaalf jaar en ouder.8 Ernstige bezwaren van jongere kinderen kunnen in sommige gevallen wel leiden tot ontzegging op grond van sub d.9 Kinderen van twaalf jaar en ouder die ernstige bewaren hebben tegen de omgang met hun biologische vader moeten gehoord worden door de rechter. Minderjarigen kunnen zich met betrekking tot de ontzegging ook op informele wijze tot de rechter wenden op grond van artikel 1:377g BW. De laatste grond is ‘Anderszins strijd met zwaarwegende belangen’. Deze ontzeggingsgrond

kan

aange-

merkt worden als de ‘restgrond’. Het biedt de rechter ruimte om in alle gevallen tot een afgewogen oordeel te komen.

Erkenning Kan de zaaddonor het kind niet alsnog erkennen om op die manier een omgangsregeling te bewerkstelligen? Door erkenning ontstaat er een familierechtelijke band met het kind. Erkenning kan ook later plaatsvinden maar werkt dan niet terug tot de geboorte van het kind. Van belang is wel dat een kind maximaal twee juridische ouders mag hebben (artikel 1:207 lid 2 sub a BW). Indien het kind dus al geadopteerd is door de partner van de moeder is het niet mogelijk voor de zaaddonor om alsnog te erkennen. Doet hij dit toch, dan is de erkenning nietig op grond van artikel 1:204 lid 1 BW. Voor de erkenning is toestemming vereist van de moeder van het kind. Indien de moeder

Van belang is wel dat een kind maximaal twee juridische ouders mag hebben Is daarvoor een paar keer oppassen genoeg? 11

oplevert voor het kind. De tweede ontzeggingsgrond is ‘Kennelijk on-

De wetgever is van

JFV In Casu - mei 2009 -

van de moeder leidt tot zodanige spanningen dat dit ernstig nadeel

mening dat het afstammingsrecht zoveel mogelijk moet aansluiten bij de natuurlijke situatie.

weigert om toestemming te geven kan er vervangende toestemming aan de rechter worden gevraagd op grond van artikel 1:204 lid 3 BW. Hierbij is het belangrijk dat er onderscheid wordt gemaakt tussen de verwekker en de donor. De verwekker is degene die zelf de daad van verwekking heeft verricht. De donor heeft dat per definitie niet.

De moeder heeft niet het recht om

Vervanging van de door de moeder of het kind geweigerde toestemming tot erkenning is alleen mogelijk, indien de aspirant-erkenner de verwekker is. Zou hier biologische vader hebben gestaan, dan zou ook de donor bij weigering van toestemming vervangende toestemming aan de rechter kunnen vragen. In het geval dat de man had ingestemd met het zaaddonorschap en de moeder weigert achteraf toestemming tot erkenning, is naar de letter van de wet geen vervangende toestemming door de rechter mogelijk. De man is immers niet

zonder enige reden de toestemming te weigeren

de verwekker. Echter artikel 8 EVRM is wel van toepassing. Heeft de biologische vader ‘family life’ met het kind, dan heeft hij aanspraak op bescherming daarvan.10 De moeder heeft niet het recht om zonder enige reden de toestemming te weigeren. Doet zij dat wel dan maakt zij misbruik van de haar toekomende bevoegdheid om toestemming te weigeren. De Hoge Raad heeft bepaald dat de moeder geen misbruik

maakt van haar bevoegdheid indien de moeder en haar partner ernaar

is ontvankelijk indien hij kan aantonen dat hij een nauwe persoon-

streefden om samen de juridische ouders van het kind te worden. De

lijke betrekking met het kind heeft. Onvoldoende is het enkele feit

Commissie lesbisch ouderschap en interlandelijke adoptie is van me-

dat de zaaddonor de biologische vader is. Er moeten bijkomende om-

ning dat de vrouwelijke partner van de moeder ook de mogelijkheid

standigheden zijn om van ‘family life’ te kunnen spreken. Aan deze

moet hebben het kind te erkennen.11 Dit is echter nog niet mogelijk

omstandigheden worden geen hoge eisen gesteld. Als de zaaddonor

in Nederland.

ontvankelijk is dient de rechter te beoordelen of er ontzeggingsgronden aanwezig zijn op grond van artikel 1:377a lid 3 BW die er toe lei-

Gerechtelijke vaststelling vaderschap

den dat het recht op omgang wordt ontzegd. Deze ontzeggingsgron-

De gerechtelijke vaststelling van het vaderschap kan over het alge-

den zijn sinds de wetswijziging ook van toepassing op de zaaddonor.

meen beschouwd worden als een laatste middel voor de moeder en

Deze ontzeggingsgronden worden niet snel aangenomen gezien het

voor het kind om een familierechtelijke betrekking tot stand te bren-

feit dat het recht op omgang een fundamenteel recht is. Het belang-

gen tussen het kind en de verwekker. Bij de gerechtelijke vaststelling

rijkste in deze situaties is altijd wat het beste is voor de kind. De rech-

van het vaderschap is uitdrukkelijk bepaald dat het moet gaan om

ter dient te beoordelen wat het meest in het belang van het kind is.

de verwekker of om degene die als levensgezel van de moeder heeft

Daarbij hangt het helemaal van de omstandigheden van het geval af wat de mooiste oplossing is. @

ingestemd met de daad die de verwekking van het kind tot gevolg kan hebben gehad. Dit blijkt uit artikel 1:207 lid 1 BW. Deze regeling is dus niet van toepassing op de zaaddonor.

JFV In Casu - mei 2009 -

Adoptie door homo-ouders Erkenning is dus nog niet mogelijk voor de partner van de moeder. Adoptie is daarentegen wel een mogelijkheid. Een kind dat geboren wordt tijdens een heterohuwelijk heeft automatisch een (juridische) vader. Dit blijkt uit artikel 1:199, onder a BW. Dit vermoeden van vaderschap van de echtgenoot kan door de vader aangevochten worden indien hij niet de verwekker van het kind is. Dit geldt echter niet voor kinderen geboren tijdens een homohuwelijk, omdat er altijd een derde persoon betrokken is bij het ter wereld komen van het kind. De wetgever is van mening dat het afstammingsrecht zoveel mogelijk moet aansluiten bij de natuurlijke situatie. Voorop staat het belang van het kind. In artikel 1:227 BW staat dat een adoptieverzoek alleen kan worden toegewezen indien de adoptie onder meer in het kennelijk belang van het kind is. Het kind heeft niet meer van zijn ouder of ouders te ver-

wachten. De spermadonor valt hier in beginsel ook onder.12 Uit de jurisprudentie van het Europese Hof blijkt dat er geen recht lijkt te bestaan

Koens, Tekst & Commentaar Burgerlijk Wetboek 1, Art. 1:377a, p.496.

M.L.C.C. de Bruijn-Luckers, ‘Lebbink tegen Nederland’,

en beschermt niet het verlangen een gezin te stichten.13 Adoptie berust

HR 11 april 2008, NJ 2008, 555.

dus niet op een overeenkomst het kind af te staan, maar op een maat-

HR 29 september 2000, NJ 2000, 654.

regel ter bescherming van het kind. Duomoeders hebben bijvoorbeeld

EHRM 1 juni 2004, NJ 2004, 667.

over het algemeen niet het oogmerk in het belang van het kind nieuwe

MvT, Kamerstukken II 18 964, nr.3, p.11.

juridische verhoudingen in het leven te roepen.14 Zij wensen voorna-

HR 10 april 1992, NJ 1992, 444.

melijk dat de vrouwelijke partner van de moeder van het kind ook

op adoptie. Artikel 8 EVRM veronderstelt het bestaan van een familie

EB 2004, p.125.

‘juridisch moeder’ wordt. Daarmee wordt de adoptieregeling op een

Koens, Tekst & Commentaar Burgerlijk Wetboek 1, Art. 1:377a, p.496.

onjuiste manier toegepast. De rechter dient daarom bij zijn beslissing

omtrent de adoptie uit te zoeken of de biologische ouder(s) nog enige

10 S.F.M. Wortmann & J. van Duijvendijk-Brand,

betekenis hebben voor het kind. De rechter zal dus ook de spermadonor moeten oproepen om te worden gehoord over de voorgenomen adoptie. Hij wordt aangemerkt als belanghebbende in de zin van artikel 798 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Een extra vereiste is

MvT, Kamerstukken II 18 964, nr.3, p.10. Compendium van het personen- en familierecht, Deventer: Kluwer 2009, p.177.

11 A.J.M. Nuytinck, ‘Het omgangsrecht van de spermadonor op grond van diens nauwe persoonlijke

dat de echtgenoot van de ouder drie jaar zonder onderbrekingen heeft

betrekking met het kind’, Ars Aequi 2008, p.137.

samengeleefd voorafgaande aan het adoptieverzoek. Hierbij geldt ech-

12 A. Willems, ‘Adoptie door homo-ouder en de positie

ter een uitzondering voor duomoeders. De partner van de moeder kan

van de spermadonor’, FJR 2000, p.227.

vanaf de geboorte van het kind meteen de tweede juridische moeder

13 EHRM 26 februari 2002, NJ 2002, 553.

worden indien het kind geboren is binnen hun relatie.

14 S.F.M. Wortmann & J. van Duijvendijk-Brand, Compendium van het personen- en familierecht,

Conclusie Wat zijn nu precies de rechten van spermadonors? Allereerst dient de rechter te beoordelen of de zaaddonor ontvankelijk is in zijn eis. Hij

Deventer: Kluwer 2009, p.191.

“dirkzwager weet dat kleine lettertjes voor mij grote gevolgen kunnen hebben.” jij ook? Dirkzwager werkt op hoog juridisch niveau voor grote en middelgrote bedrijven, overheden, instellingen en particulieren, met een fijngevoelige antenne voor de persoonlijke aspecten van een zaak; voor de mens achter de cliënt. Jouw professionaliteit, ambitie, sociale intelligentie én gevoel voor kwaliteit vinden bij ons dan ook een vruchtbare voedingsbodem. Wij zoeken:

advocaten en kandidaat-notarissen Bij ons kantoor werk je in compacte teams van specialisten. In deze plezierige werkomgeving komen je ambities volledig tot hun recht, maar bestaat ook alle ruimte voor persoonlijke contacten met je collega's. Voor informatie over ons kantoor of actuele vacatures en/of studentstages: kijk op www.dirkzwager.nl. Dirkzwager is een veelzijdig, landelijk top-20 kantoor met een klinkende reputatie, een uitstekende opleiding, mooie cliënten en uitdagende (ook internationale) projecten. Ons kantoor heeft vestigingen in Arnhem en Nijmegen en telt ruim 250 medewerkers die zich thuis voelen in een professionele, nuchtere en collegiale werkomgeving.

www.dirkzwager.nl

Dirkzwager advocaten & notarissen

Redactioneel

Door Sanne van der Schors

Klop, klop, wie is daar? Het OM of de deurwaarder? Misschien woon je ernaast, misschien heb je het wel nooit gezien, maar in ons land zijn krakers heel actief. Pure woningnood, een goedkope plek voor kunstenaars om te werken, uit politieke overtuiging; de overwegingen om te kraken zijn voor alle krakers weer anders. Maar kan dit zomaar? Uiteindelijk is het gekraakte object toch het eigendom van iemand en het is niet heel normaal om zomaar in andermans huis te gaan wonen. Hoe kan de eigenaar weer over zijn eigendom beschikken? En hoe zit het dan met het huisrecht van krakers? Tijd om dit eens te gaan bekijken. Het kraken van woningen en gebouwen komt heel vaak voor in Nederland. Volgens voorstanders gaat het onder andere de (langdurige) leegstand en de met zich meebrengende verloedering en onveiligheid van buurten tegen en is het een oplossing voor de woningnood. Tegenstanders zeggen onder andere af te willen van de criminaliteit die rond de kraakpanden te vinden is en de buitenlandse krakers die naar Nederland komen en woningen uitwonen omdat kraken in hun eigen land verboden is. In Nederland is het kraken niet verboden. Artikel 429sexies Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) stelt kraken – het wederrechtelijk in gebruik nemen van een woning of gebouw – strafbaar indien het gebruik van de woning of het gebouw door de rechthebbende niet meer dan twaalf maanden vóór het kraken is beëindigd. De rechthebbende moet de krakers dan wel hebben gevorderd te ontruimen. Zo niet, of heeft de rechthebbende het gebruik van het gekraakte object al langer dan twaalf maanden beëindigd, kunnen de krakers strafrechtelijk gezien gewoon blijven zitten. Deze strafbaarstelling is

Een tijd lang werden krakers na aangifte van de recht-

in het licht van artikel 138 Sr (huisvredebreuk) een vorm

hebbende van de woning of het gebouw uit ‘hun’ huis

van verlengde gebruiksbescherming. Maar soms wil het

gezet op basis van artikel 124 Wet op de Rechterlijke

geval dat een gebouw al langer dan een jaar niet wordt

Organisatie (hierna: RO) juncto artikel 2 Politiewet 1993

gebruikt, maar dat de eigenaar na het verstrijken van die

(hierna: Polw 1993) in verbinding met artikel 429sexies

periode besluit het bijvoorbeeld te willen opknappen en

Sr. Artikel 124 RO bepaalt dat het openbaar ministerie is

het daarna te verkopen of te verhuren. En als er op dat

belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechts-

moment krakers in het gebouw wonen, hoe krijgt de ei-

orde en in artikel 2 Polw 1993 staat dat de taak van de

genaar die er dan uit? Het kan toch niet zo zijn dat een

politie is, in ondergeschiktheid aan het bevoegde gezag

eigenaar niet meer over zijn eigendom kan beschikken,

en in overeenstemming met de geldende rechtsregels,

ondanks de leegstand? De laatste jaren is veel jurispru-

te zorgen voor de daadwerkelijke handhaving van deze

dentie over ontruimingen van kraakpanden ontstaan.

rechtsorde en het verlenen van hulp aan hen die deze

Opvallend is dat de voorgelegde vraag aan verschillende

behoeven. Volgens de parlementaire geschiedenis moet

rechterlijke instanties steeds niet werd gekenmerkt door

hier ook onder worden verstaan het daadwerkelijk be-

een eenduidig antwoord. Toch valt er in de meest recente

ëindigen van strafbare feiten.1 Uit de jurisprudentie blijkt

jurisprudentie een eenduidige uitkomst te lezen, die be-

dat aan de algemene taakstelling van deze twee artike-

handeld zal worden in dit artikel.

len een bevoegdheid kan worden ontleend tot ontrui-

artikel 12 Gw is zodanig uitgelegd dat het niet alleen bescherming

om een einde te maken aan het begane strafbare feit, het kraken. Ook

biedt van een object waarover men krachtens een persoonlijk of za-

wordt hierdoor een einde gemaakt aan de inbreuk op het eigendoms-

kelijk recht de beschikking heeft, maar de bescherming van de plaats

recht van de rechthebbende.2 Het is de bedoeling van de wetgever ge-

waar iemand het meest zichzelf is.4 Hieruit volgt dat krakers moeten

weest met de invoering van artikel 429sexies Sr een toename van het

worden aangemerkt als de feitelijke bewoners van de panden, en zij

kraken te voorkomen. Dit artikel beschermt uitdrukkelijk de eigendom

dus ook huisrecht hebben. De krakers beroepen zich dan op het feit

tegen inbreuken daarop en geeft ook de mogelijkheid aan justitie en

dat het openbaar ministerie (OM) door het uitvoeren van een straf-

politie een einde te maken aan de inbreuk door middel van ontrui-

rechtelijke ontruiming van ‘hun’ woning inbreuk maakt op hun huis-

ming. Tevens werd door de Staat als grond van de strafrechtelijke ont-

recht en daarom het OM niet tot de ontruiming is bevoegd.

ruiming van de gekraakte woningen of gebouwen artikel 55 Wetboek

Een beperking op een grondrecht, zoals in casu het huisrecht, is mo-

van Strafvordering (hierna: Sv) gebruikt. Krachtens dit artikel kan ter

gelijk indien daar een wettelijke legitimatie voor bestaat. Deze legi-

aanhouding van een verdachte van een misdrijf elke plaats worden

timatie kan worden gegeven door een wet in formele zin of in ieder

betreden. Als gevolg van de aanhouding en het meenemen van de

geval een wet met een grondslag in een formele wet, zoals ook in arti-

kraker voor verhoor en het inbeslagnemen van zijn goederen, wordt

kel 12 Gw is vastgelegd.5 Tevens moet een inbreuk op een grondrecht

de woning of het gebouw feitelijk ontruimd.

zijn gebaseerd op een voldoende kenbaar en voorzienbaar in de wet

dens bepaalde gevallen door de wet bepaald. Het begrip ‘woning’ in

van artikel 429sexies Sr. Deze ontruimingsbevoegdheid wordt ingezet

JFV In Casu - mei 2009 -

ming indien er sprake is van een redelijk vermoeden van overtreding

omschreven bevoegdheid.6 Indien de twaalf maanden na beëindiging van het gebruik door de rechthebbende al voorbij zijn, kan deze altijd een ontruiming vorde-

In de jurisprudentie werd steeds een ander antwoord gegeven op

ren bij de civiele rechter middels een kort geding. Krakers bevinden

de vraag of het OM de bevoegdheid heeft tot een strafrechtelijke

zich zonder recht of titel in de woning of het gebouw en handelen dus

ontruiming van gekraakt onroerend goed; er was geen eenduidig

onrechtmatig tegenover de rechthebbende. Daarbij moet de eigenaar

antwoord te bespeuren. De meest recente uitspraken trokken echter

wel een spoedeisend belang van de ontruiming van de onroerende

steeds dichter naar elkaar toe en uiteindelijk valt er een antwoord

zaak kunnen aantonen. Hij moet dan bewijzen dat de ontruiming niet

uit op te maken. Zoals hierboven beschreven, verleent artikel 124 RO

tot ongerechtvaardigde leegstand zal leiden. Dit betekent niet dat de

juncto artikel 2 Polw 1993 het OM de bevoegdheid tot strafrechte-

onroerende zaak dan niet mag leegstaan, wat ook wel noodzakelijk

lijke ontruiming van het gekraakte object, indien er sprake is van een

is indien de eigenaar bijvoorbeeld voornemens is het te verkopen

redelijk vermoeden van overtreding van artikel 429sexies Sr. Echter,

of te verhuren. Bij het zoeken naar kopers of huurders zal het niet

deze bevoegdheid wordt niet expliciet verleend aan het OM door een

helpen als er nog krakers in zitten bij een bezichtiging. De eigenaar

wet in formele zin. Uit de omschrijvingen van de artikelen valt name-

krijgt daarom een redelijke termijn om te zorgen dat de woning of het

lijk geen rechtstreekse bevoegdheid te ontlenen en een vergaande

gebouw niet meer leegstaat. Indien de verkoop of verhuur op het mo-

bevoegdheid als ontruiming al helemaal niet.7 Daarnaast moet aan-

ment niet lukt, is de verhuur aan een kraakwacht – een organisatie die

dacht worden besteed aan het Zwolsman-arrest.8 In dit arrest heeft

zorgt voor tijdelijke bewoning van onroerend goed om leegstand er-

het hoogste rechtscollege beslist dat een zodanig algemeen gefor-

van en dus het kraken tegen te gaan – ook een geldige manier om aan

muleerde omschrijving als artikel 2 Polw 1993 niet voldoet aan de

ongerechtvaardigde leegstand te ontkomen.3 De tijdelijke verhuur van

eis dat een inbreuk op een grondrecht moet zijn gebaseerd op een

een leegstaande woning kan op grond van de Leegstandwet. Naast

voldoende kenbaar en voorzienbaar in de wet omschreven bevoegd-

de ontruiming kan de rechthebbende tevens een beroep doen bij de

heid. Volgens het Hof Leeuwarden geldt hetzelfde voor artikel 124 RO;

burgerlijke rechter op de gebruiksbescherming van een jaar die wordt

de bepaling kan niet worden aangemerkt als voldoende kenbaar en

verleend in artikel 557a lid 3 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering

voorzienbaar omschreven. Het door de Staat aangevoerde artikel 55

(hierna: Rv).

Sv vormt volgens het Hof ook geen grond voor de ontruiming, omdat de betreding van het OM van het gekraakte object en het vervol-

Huisrecht

gens leiden van de krakers naar een plaats van verhoor, niet leidt tot

Steeds vaker deden krakers voor de rechter een beroep op het funda-

beëindiging van het huisrecht van de krakers.9 In het geval van een

mentele recht huisrecht dat wordt beschermd door artikel 12 Grond-

aanhouding van een ‘normale’ bewoner in zijn eigen woning is dat

wet (hierna: Gw) en artikel 8 van het Europees Verdrag tot de bescher-

immers ook niet het geval. Na de aanhouding van de krakers bestaat

ming van de Rechten van de Mens (hierna: EVRM). Dit fundamentele

dus ook nog hun huisrecht dat wordt beschermd door de Grondwet en

recht beschermt het recht op respect voor de woning en verbiedt het

het EVRM en een strafrechtelijke ontruiming zou ook in deze situatie

binnentreden daarvan zonder toestemming van de bewoner, behou-

een inbreuk hierop opleveren. In het arrest van het Hof Amsterdam

16 JFV In Casu - mei 2009 -

13 januari 2009 wordt aangevoerd dat de bevoegdheid uit artikel 55

met het verder terugdringen van kraken en leegstand. Ze willen dit

Sv uitsluitend mag worden gebruikt met het doel om de verdachte

tegengaan door kraken in het geheel te verbieden door dit als een

aan te houden om strafrechtelijk onderzoek mogelijk te maken en

misdrijf strafbaar te stellen en het mogelijk maken van het aan de ge-

dat daaruit geen bevoegdheid voortvloeit tot ontruiming van de ge-

meenten ter beschikking stellen van langdurig leegstaande panden.

kraakte woning.

Het is de bedoeling dat de gemeenten de bevoegdheid krijgen een

Het gevolg van deze uitkomst is dat de strafrechtelijke ontruiming van

standsbeheer mogelijk wordt. Hierin moeten regels worden gesteld

leegstandsverordening te kunnen vaststellen waarmee actief leegde kraakpanden geen wettelijke legitimatie kent voor een inbreuk op

omtrent de meldingsplicht van pandeigenaren inzake leegstand,

het huisrecht van de krakers, maar als zodanig dus wel een inbreuk

een gesprek op initiatief van de gemeente met de eigenaar van het

op dit fundamentele recht uit artikel 12 Gw en artikel 8 EVRM maakt. De krakers kunnen in het geval van een strafrechtelijke ontruiming dus met succes een verbod hierop vorderen. In een civielrechtelijke zaak is het (tot nu toe) anders.10 Artikel 8 lid 2 EVRM biedt ook een mogelijkheid om het door haar beschermde huisrecht te beperken door een beperking die bij de wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen. Indien de rechthebbende van het gekraakte object zich beroept op zijn eigendomsrecht en om deze ongestoord te kunnen uitoefenen, is een beperking van het huisrecht op grond van artikel 8 lid 2 EVRM noodzakelijk. Degene die zich beroept op het huisrecht heeft immers op onrechtmatige wijze bezit genomen van het eigendom van de rechthebbende.11

Wetsvoorstel Kraken en leegstand Het CDA, de Christenunie en de VVD hebben begin dit jaar een gezamenlijk voorstel voor een kraakverbod ingediend bij de Tweede Kamer. De partijen willen met dit wetsvoorstel het Wetboek van Strafrecht, de Leegstandwet en enige andere wetten wijzigen in verband

â&#x20AC;&#x153;Bij het zoeken naar kopers of huurders zal het niet helpen als er nog krakers in het pand zitten bij een bezichtigingâ&#x20AC;?

“De Vereniging van Nederlandse Gemeenten ziet niet veel in een algemeen geldend kraakverbod om leegstand aan te pakken”

wijze in bezit genomen zijn van zijn eigendom. Indien de eigenaar

niet voldoen aan hun meldingsplicht en kunnen een dwangsom op-

bewijst dat de ontruiming niet tot ongerechtvaardigde leegstand

gelegd krijgen indien zij het gebouw niet binnen de gestelde termijn

zal leiden, kunnen de krakers uit ‘hun’ huis worden gezet onder

in gebruik geven.12

een executoriale titel. Wat het OM niet mag, mag de deurwaarder

vorderen bij de civiele rechter op grond van het op onrechtmatige

De Raad van State heeft flinke kritiek op dit wetsvoorstel. Hij vindt

dus wel. En wat betreft het algeheel kraakverbod; dat moet nog

onder andere dat het nut en de noodzaak van het kraakverbod onvol-

worden bezien. @

JFV In Casu - mei 2009 -

pand en de verplichtende voordracht door de gemeente van een gebruiker. Onwillige eigenaren kunnen een boete krijgen indien zij

doende wordt aangetoond in het voorstel en het ontbreekt aan draagvlak bij de gemeenten. Uit een verkenning onder de G30 – de dertig grootste gemeenten van Nederland – blijkt dat kraken zelden als een probleem wordt ervaren bij de gemeenten. Er wordt tevens bevestigd dat de huidige wettelijke mogelijkheden afdoende zijn om kraken van gebouwen tegen te gaan. De Vereniging van Nederlandse Gemeen-

Vznr. Rb. Groningen 7 november 2008, rolnr. 08-321.

ten (hierna: VNG) ziet inderdaad niet veel in een algemeen geldend

Hof Arnhem 26 februari 2008, zaaknr. 104.000.954.

kraakverbod om leegstand aan te pakken. De vereniging vindt dat

Rb. Amsterdam 2 maart 2009, rolnr. 09-394.

de bestrijding van woningleegstand effectiever en efficiënter verloopt

Van der Pot & Donner, Handboek van het Nederlandse staatsrecht, Deventer: W.E.J. Tjeenk

via een leegstandsheffing en het verbod om een gebouw binnen

Willink 2001, p. 343.

twaalf maanden na leegkomst te kraken, zoals nu al is neergelegd 5

Van der Pot & Donner 2001, p. 251-252.

een goed voorstel vinden en verwachten een positieve uitkomst van

Rb. Amsterdam 19 februari 2009, rolnr. 08/2485.

de Tweede Kamer.13 Of zij inderdaad gelijk gaan krijgen, zullen we nog

Rb. Almelo 18 februari 2005, rolnr. 05-76; Hof

in artikel 429sexies Sr. De indieners blijven het wetsvoorstel echter

achter moeten komen.

Arnhem 26 februari 2008, zaaknr. 104.000.954;

Conclusie

200.018.306/01.

Hof Leeuwarden 25 november 2008, zaaknr. Wanneer er bij een gekraakte woning of gebouw sprake is van een

HR 19 december 1995, NJ 1996, 249.

redelijk vermoeden van overtreding van artikel 429sexies Sr, is het

Hof Leeuwarden 25 november 2008, zaaknr.

OM in beginsel bevoegd tot strafrechtelijke ontruiming van het gekraakte object op grond van artikel 124 RO juncto artikel 2 Polw 1993 als de rechthebbende van de woning of het gebouw aangifte van het kraken heeft gedaan. Op basis hiervan zijn lange tijd krakers

200.018.306/01. 10 Op moment van schrijven is er nog geen arrest gewezen dat ingaat op het zeer recente vonnis van de Rb. Amsterdam van 2 maart 2009.

uit hun huis gezet. Hierdoor werd een daadwerkelijk einde gemaakt

11 Rb. Amsterdam 2 maart 2009, rolnr. 09-394.

aan een strafbaar feit. Met de recente uitspraken van verschillende

12 Kamerstukken II 2008/09, 31 560, nr. 4, p. 1-9.

instanties lijkt aan deze praktijk een einde te zijn gemaakt. Krakers

13 Raad van State vindt kraakwet slecht’, Het Parool

kunnen in het geval van een strafrechtelijke ontruiming met succes

9 februari 2009, <www.parool.nl>; Kamerstukken

een verbod hierop vorderen, omdat de ontruiming van de kraakpan-

II 2008/09, 31 560, nr. 4, p. 2; ‘Aanpak leegstand

den geen wettelijke legitimatie kent voor een inbreuk op het huis-

niet gebaat bij verbod op kraken’, Vereniging van

recht van de krakers, dat wordt beschermd door artikel 12 Gw en

Nederlandse Gemeenten 26 augustus 2008, <www.

artikel 8 EVRM, en dus wordt er met de ontruiming een ongerecht-

vng.nl>; ‘Kraakwet’, Staatscourant nr. 164, 2008.

vaardigde inbreuk gemaakt op dit fundamentele recht. Wil een eigenaar van een gekraakt pand weer zelf hierover kunnen beschikken, dan kan deze dus met succes een ontruiming

Voorontwerp Insolventiewet: begin- of eindpunt?

Redactioneel

In 2003 is de Commissie insolventierecht ingesteld om de regering en de

Door Fréderique Fagel

Staten-Generaal te adviseren omtrent wetgeving op het terrein van het insolventierecht. Nadien is op donderdag 1 november 2007 door prof. mr. S.C.J.J Kortmann, voorzitter van de Commissie Insolventierecht, een advies aangeboden aan minister Hirsch Ballin van Justitie. Het idee achter dit advies is dat er één insolventieprocedure moet komen voor schuldenaren in financiële moeilijkheden. Hiermee zal een doelmatige en flexibele afwikkeling van insolventies worden bevorderd. De Raad voor de Rechtspraak, de wetgever en verschillende auteurs betwijfelen daarentegen de noodzaak van aanpassing. Wat houdt het Voorontwerp in? En plaatste de commissie de wetgever voor een voldongen feit?

Achtergrond De Faillissementswet (hierna: Fw) heeft ruim honderd

Een substantieel deel van de wijzigingen en voorgestelde

jaar en over het algemeen naar tevredenheid gefuncti-

wijzigingen komt voort uit ontevredenheid over het func-

oneerd. Echter, de tijd staat niet stil: de economie gaat

tioneren van onderdelen van de Fw.4 De vele wijzigingen

op en neer. In ‘slechte’ tijden kunnen ondernemingen ge-

hangen bovendien samen met een viertal ontwikkelin-

noodzaakt worden de poorten te sluiten. Het kan daarbij

gen van verschillende aard. Zij houden namelijk verband

gaan om grote, mondiaal opererende concerns. Liquida-

met het volgende:

tie van dergelijke bedrijven wordt vaak als een vorm van

-het voortgaande herzieningswerk aan het Burgerlijk

kapitaalvernietiging ervaren, denk hierbij aan verlies

Wetboek;

van werkgelegenheid, etc. De gedachte is dan ook dat

de voortgaande wijzigingen van het insolventierecht

er een mogelijkheid zou moeten bestaan om bedrijven

zelf;

in dergelijke posities te saneren, zonder de bijwerkingen

de invloed van Europese ontwikkelingen, zoals de

die verbonden zijn aan een surséance van betaling of

Europese Verordening betreffende insolventiepro-

faillissement. Dit heeft derhalve geleid tot aandrang op

cedures; en

de Minister van Justitie om zich uit te laten over het func-

de eisen die de internationale financiële markten

tioneren van de Fw.1

stellen.5

De Fw omvat thans drie naast elkaar bestaande insolven-

In 2000 is een voorstel tot wijziging van de Fw in verband

tieprocedures, te weten het faillissement, de surséance

met het bevorderen van de effectiviteit van surséance

van betaling en de schuldsaneringsregeling natuurlijke

van betaling en faillissement ingediend.6 Het voorstel

personen. Dit huidige faillissementsrecht, of beter in-

getuigde van ferme voornemens tot verbetering van de

solventierecht, is weinig overzichtelijk.2 De Fw stamt uit

insolventiewetgeving. Het voorstel zou een eerste stap

1893 en is in 1896 in werking getreden. In de loop van de

zijn op weg naar veel ingrijpender plannen tot herziening.

vorige eeuw is zij bij herhaling gewijzigd, maar ook de

Uiteindelijk is het voorstel in sterk afgeslankte vorm in

tientallen wijzigingen in de huidige eeuw hebben ertoe

2004 tot wet verheven. In 2003 is echter de Commissie

geleid dat de overzichtelijkheid van de Fw fors is ver-

insolventierecht (hierna: de Commissie) geïnstalleerd.

minderd en dat ook de consistentie is afgenomen. Het

Naar aanleiding hiervan is de suggestie gekomen om

insolventierecht is momenteel voor een groot deel onge-

voorlopig pas op de plaats te maken. Eerst zou een

schreven recht. Hercodificatie van het insolventierecht is

aantal fundamentele vragen omtrent de doelstelling en

dan ook gewenst.3

reikwijdte van het insolventierecht onderzocht moeten

worden. Bijvoorbeeld of faillissement en surséance van

betaling niet beter in één geïntegreerde procedure kunnen worden ge-

geleiding van de schuldenaar.10

regeld. Uiteindelijk is op 1 november 2007 door de Commissie insol-

dat de nieuwe regelgeving noodzakelijk en uitvoerbaar moet zijn. De

ventierecht een advies aangeboden aan de Minister van Justitie. Het

wetgever zal daarom steeds moeten kijken of de uit te vaardigen re-

advies luidt dat er één insolventieprocedure moet komen voor schul-

gels, gegeven het doel daarvan, noodzakelijk zijn. Indien het doel in

denaren in financiële moeilijkheden.

de praktijk goed te verwezenlijken valt, zonder wettelijke regeling, dient wetgeving achterwege te blijven. Aldus moet niet ieder detail

Uitgangspunten Commissie insolventierecht

worden geregeld.

Na zich een periode intensief te hebben beziggehouden met de herziening van het insolventierecht, heeft de Commissie in juni 2006 enige uitgangspunten, ten grondslag liggende aan haar werkzaamhe-

solventiewet, is:9 dat er geen sprake is van nieuwbouw, maar van grondige renovatie in één keer en met inachtneming van het codificatiekarakter. Het voorontwerp zal dus geen uitvloeisel zijn van nieuwe theorieën, maar kan gekarakteriseerd worden als een grondige renovatie met aanvullingen. Het voorontwerp wijkt af van de Fw indien en voor zover een kritische toetsing van de huidige wet, de behoeften van de praktijk en een zorg-

“ De overzichtelijkheid van de Fw fors is verminderd en ook de consistentie is afgenomen.”

de Commissie, welke volgt uit het advies inzake het voorontwerp In-

JFV In Casu - mei 2009 -

den, gezonden naar Minister Donner van Justitie. Uitgangspunt van

vuldige bestudering van literatuur en rechtspraak daartoe aanleiding geven. De meeste uitgangspunten van de huidige Fw kunnen echter worden gehandhaafd. dat gezien het feit dat Nederland deel uitmaakt van de Europese Unie, bij de vernieuwing van de insolventiewetgeving rekening dient

Een greep uit de belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de Fw.

te worden gehouden met ontwikkelingen elders in Europa. Activitei-

Met de keuze voor een uniforme insolventieprocedure wijkt het Voor-

ten van ondernemingen zijn immers in toenemende mate grensover-

ontwerp in belangrijke mate af van de bestaande situatie. De huidige

schrijdend. Uit de recente wetgeving van andere lidstaten blijkt dat er

Fw kent, zoals gezegd, drie titels – faillissement, surséance van be-

nauwelijks sprake is van harmonisering van de insolventiewetgeving,

taling en de Wet schuldsanering natuurlijke personen (hierna: Wsnp)

maar er kunnen wel gemeenschappelijke tendensen worden waarge-

– het Voorontwerp kent er daarentegen tien, verdeeld over een alge-

nomen. Het is bovendien gewenst dat er geen onnodige verschillen

meen en een bijzonder deel. Het eerste deel (zes titels) is in beginsel

zijn met het insolventierecht van andere lidstaten.

op alle insolventies van toepassing, het tweede deel ziet slechts op

dat de doelstellingen van de Insolventiewet niet wezenlijk dienen te

genwoordig nauwelijks nog een zelfstandige betekenis. Daarom valt

verschillen van die van de huidige Fw. Derhalve dient in de Insolven-

vooral het verdwijnen van het verschil tussen faillissement en Wsnp

bijzondere situaties (vier titels). De surséance van betaling heeft te-

tiewet de behartiging van de verhaalsbelangen van de gezamenlijke

in het oog. De Wsnp is pas een decennium oud en is onlangs, per

schuldeisers voorop te staan. Een insolventieprocedure strekt immers

1 januari 2008, nog eens aangepast, maar niettemin is zij voor een

tot tegeldemaking van het gehele vermogen van de schuldenaar en

belangrijk deel gelijk aan de faillissementstitel.11 Dit blijkt onder meer

verdeling van de opbrengst onder de gezamenlijke schuldeisers of tot

uit de veelvuldige ‘van overeenkomstige toepassing’ verklaring van

sanering van de schulden van de schuldenaar. Indien een schuldeiser

bepalingen uit titel I Fw.12 Vanuit deze optiek is de samenvoeging tot

een natuurlijke persoon is, dan dient de insolventieprocedure ook te

één procedure te begrijpen, zij is overigens indertijd ook als zodanig

voorzien in een mogelijkheid tot een schone lei, waardoor restant-

verdedigd.13 De samenvoeging bewerkstelligt daarbij een enorme

schulden niet langer kunnen worden afgedwongen. Wanneer schulde-

vereenvoudiging voor de justitiabele; deze hoeft zich niet meer af te

naar een onderneming drijft, dan zal deze zo veel als mogelijk worden

vragen bij wel loket hij terecht moet. Er zijn namelijk geen verschil-

voortgezet. Een reorganisatie van een levensvatbare onderneming zal

lende ingangscriteria, zoals onder het huidige recht het geval is. Het

over het algemeen ook in het belang van de gezamenlijke schuldei-

Voorontwerp biedt aan zowel de schuldenaar als de schuldeiser een

sers zijn.

zelfde toegangspoort.14

dat schuldsanering en reorganisatie in het minnelijk traject zo veel

Een tweede belangrijke verandering

mogelijk moet worden bevorderd. De nieuwe Insolventiewet zal hier-

ten opzichte van de huidige Fw is de

toe meer en efficiëntere middelen moeten bieden. De wet moet dan

rol van de bewindvoerder in de insol-

ook voorzien in regels voor de informele reorganisatie en voor het

ventie. Onder het huidige recht zijn er

dwangakkoord buiten insolventie. De huidige schuldsaneringsrege-

grote verschillen tussen de positie van

ling natuurlijke personen is namelijk te problematisch en vrij kostbaar.

de curator in faillissement, en die van

Daarbij is zij te minimaal afgestemd op het minnelijk traject en de be-

de bewindvoerder in een surséance en

die van de bewindvoerder bij toepassing van de schuldsaneringsrege-

uitgebreid.21 Het akkoord buiten insolventie kent naast de gewone

ling natuurlijke personen. Deze verschillen bestaan niet langer bij de

meerderheidsvereisten ook de mogelijkheid dat de rechter-commis-

uniforme insolventieprocedure. De bewindvoerder zal belast zijn met

saris een akkoord vaststelt als ware het aangenomen, zoals nu in een

het bestuur, dat wil zeggen het beheer en de beschikking, over de

enigszins andere vorm alleen is geregeld in het kader van de Wsnp.22

boedel. Hij vervult zijn taak in beginsel ten behoeve van de gezamen-

In de tweede plaats is de akkoordprocedure in de insolventieproce-

lijke schuldeisers. De bewindvoerder behartigt echter ook de belan-

dure licht aangepast ten opzichte van de huidige regeling, doordat

gen van de schuldenaar, in het bijzonder als deze een natuurlijke per-

de rechter-commissaris op zwaarwegende gronden toestemming kan

soon is.15 Bovendien behoort de bewindvoerder rekening te houden

geven om een tweede akkoord aan te bieden.23

met de belangen van maatschappelijke aard, zoals de continuïteit van de onderneming en de werkgelegenheid.16

Een andere groot verschil met de huidige procedure is te vinden in

JFV In Casu - mei 2009 -

de afwikkeling van insolventies van natuurlijke personen. Waar de Met het oog op een doelmatig en adequaat toezicht wordt de verhou-

Wsnp een steeds restrictievere toelating is gaan kennen met oog op

ding tussen de bewindvoerder, de schuldeisers en de rechter-com-

het verkrijgen van een schone lei,24 zet het Voorontwerp in zekere zin

missaris aangepast. De schuldeisers dienen er, meer dan nu, voor te

de deur wagenwijd open. Dit betekent overigens niet dat onder het

waken dat de bewindvoerder hun belangen naar behoren behartigt.

Voorontwerp alle natuurlijke personen op eenvoudige wijze van hun

In deze situatie is het noodzaak dat door de bewindvoerder aan de

schulden zouden kunnen afkomen. De schone lei blijft nog altijd voor-

schuldeisers beter inzicht wordt gegeven in de aanpak en de afwik-

behouden aan schuldenaren die een bepaalde moraliteit hebben, zij

keling van de insolventie. Daarbij verdient zowel de aard van de in-

het dat het perspectief veranderd is door een negatieve formulering.25

formatie als de wijze waarop door de bewindvoerder wordt verstrekt,

Het Voorontwerp kent derhalve slechts weigeringsgronden voor een

aandacht.17 Faillissementsfraude kan op deze manier ook beter wor-

schone lei.26 Hieruit volgt dat het Voorontwerp in een ruimere mate

den aangepakt. Zo is een bewindvoerder verplicht om aan de rechter-

tegemoetkomt aan het maatschappelijk streven om natuurlijke per-

commissaris kennis te geven van een bij hem gerezen redelijk vermoe-

sonen die buiten hun schuld in de insolventie belanden een tweede kans te gunnen.27 Verder is de huidige regeling van de zogenaamde afkoelingsperiode gewijzigd en uitgebreid. De afkoelingsperiode gaat vanaf de insolven-

“Door het advies in een kant-en-klaar Voorontwerp te gieten, heeft de Commissie de wetgever voor een voldongen feit geplaatst.”

tieverklaring automatisch lopen. Zij kan drie maanden duren. Ook regelt het Voorontwerp dat de rechtbank de schuldenaar op zijn verzoek tot medebewindvoerder kan benoemen, en is de positie van gewone (concurrente) schuldeisers verbeterd door de groep boedelschulden te beperken.28 Tot slot kent het Voorontwerp een uitgebreide regeling van het internationale insolventierecht. De huidige, summiere, regeling bestaat uit drie artikelen (203-205 Fw). Het Voorontwerp daarentegen kent in Titel 10 (‘Internationaal Insolventierecht’) een uitgebreide behandeling van de rechtsmacht met betrekking tot in Nederland en elders in de wereld uitgesproken insolventies.29

2009, wat nu? den van bepaalde door de schuldenaar gepleegde strafbare feiten. De

De rechtspraak betwijfelt de noodzaak van het Voorontwerp Insolven-

rechter-commissaris kan vervolgens zelf aangifte doen of de bewind-

tiewet. Eind september 2008 heeft de Raad voor de Rechtspraak (hier-

voerder een aanwijzing geven om aangifte te doen. Het Voorontwerp

na: de Raad) aan Minister Hirsch Ballin van Justitie advies uitgebracht

scherpt dus de bestaande wettelijke strafbepalingen aan die verband

over het Voorontwerp. De Raad ziet vanuit het oogpunt van ‘de positie

houden met faillissement.18

en de praktijk van de rechtspraak’ bezwaren ten aanzien van het nut en de noodzaak van de voorgestelde wetswijziging. ‘De voorgestelde

Bovendien zal de rol van de rechter-commissaris veranderen. Deze is

wijzigingen hebben naar mening van de Raad onvoldoende empiri-

in de voorgestelde nieuwe insolventieprocedure geen ‘partner’ van de

sche basis’, zo staat letterlijk in het advies. Daarnaast maakt het in-

bewindvoerder, maar een onpartijdige partij die geschillen beslecht,

stituut bezwaar tegen het wijzigen van de Wsnp. Richtinggevend voor

klachten behandelt en toezicht houdt op (het proces van) de insol-

de Raad bij het opstellen van zijn adviezen over voorgenomen weten

ventieafwikkeling.19 De reden hiervoor is een meer rechterlijke rol te

regelgeving zijn de gevolgen voor de organisatie én de werklast van de

waarborgen en een schijn van belangenverstrengeling met de bewind-

gerechten alsook de uitvoerbaarheid.30

voerder te voorkomen.20 In het Voorontwerp is voorts een ruimere plek geboden aan het ak-

De Commissie Insolventierecht wilde de huidige Fw echter niet slopen

koord. In de eerste plaats is de regeling van het minnelijk akkoord

maar renoveren. Echter, omdat ze in overleg met het ministerie koos

voor fundamentele koerswijzigingen, samengebracht in een kant-en-

auteurs van het Advocatenblad, gezien worden als een start van de

klaar Voorontwerp, plaatst ze de wetgever voor een voldongen feit.

discussie. Hierin moeten renovatie en modernisering van de Fw voor-

Voor de instelling van de Commissie bestond er weinig onvrede over

opstaan, iets die de Commissie terecht als doel heeft gesteld.31

de huidige Fw. Wel was er sprake van modernisering en professionalisering bij rechters, curatoren, etc. Het advies van de Commissie is,

Het is duidelijk dat er geen overeenstemming bestaat omtrent het Voor-

volgens verschillende auteurs, geen advies maar beleid in een dusda-

ontwerp Insolventiewet. Tot op heden is het Voorontwerp nog altijd

nig vaststaande vorm (complete wet met toelichting) dat het kabinet

niet als wet in werking getreden. De vraag is hoelang dit nog zal duren.

er omheen zal moeten gaan als het op bepaalde punten een andere

Helder is wel, dat er een roep is naar verandering gezien de forse ver-

koers wil varen. Een ander nadeel van de aanpak van de Commissie

mindering van overzichtelijkheid en consistentie. Ook de ontwikkelin-

is dat het advies niet in kaart brengt wat de voor- en nadelen zijn van

gen dragen bij aan een vraag naar verandering. Hoe en wanneer deze

andere systemen en keuzen die in de literatuur en praktijk naar voren

verandering

zijn gebracht. In zo’n verkennende fase is het niet aan een orgaan als

delijk

uitein-

de Commissie om knopen door te hakken, iets wat ze in het Vooront-

zal worden, is voor

werp wel deed. Hoe breed de Commissie ook is samengesteld, zij kan

velen

niet onderhandelen over de verschillende private belangen. De poli-

voor de Commissie

tiek dient op basis van onderhandelingen definitieve keuzes te maken

een antwoord. Het

gerealiseerd een

vraag,

al met al getypeerd

kan

heeft de Commissie de wetgever voor een voldongen feit geplaatst.

worden als een be-

Voorontwerp

opstelt. Door het advies in een kant-en-klaar Voorontwerp te gieten, Wijzigingen zouden de samenhang van de Insolventiewet zo kunnen

ginpunt van een, tot

aantasten dat de kwaliteit van het Voorontwerp, wat er wel degelijk

nu toe, eindeloze discussie. @

JFV In Casu - mei 2009 -

op basis waarvan de Commissie dan een ontwerpfaillissementswet

is, aanzienlijk verminderen. Het Voorontwerp moet dan ook, volgens

J.B. Huizink, Insolventie, Deventer: Kluwer 2005, p. 9-11.

De term ‘faillissementsrecht’ suggereert dat het recht slechts

17 Voorontwerp Insolventiewet, p. 97.

2003, NJ 2004, 293 (Curatoren Mobell/Interplan).

betrekking heeft op personen die in staat van faillissement zijn

18 Voorontwerp Insolventiewet, p. 96.

verklaard. Het huidige faillissementsrecht betreft namelijk ook

19 S.C.J.J. Kortmann, Geschiedenis van de Faillissementswet,

personen die op zijn gehouden te betalen, zonder dat er sprake is

Voorontwerp Insolventiewet, Deventer: Kluwer 2007, p. 146-147.

van een faillissement. Insolventierecht is dus een meer omvattend

20 Zie brieven aan de Commissie insolventierecht aan de Minister

begrip en daarom verdient het de voorkeur.

van Justitie 13 april 2005 (p. 2-4) en 29 juni 2006 (nr.3), te vinden

N.E.D. Faber e.a. De bewindvoerder, een octopus, Deventer: Kluwer

op: HYPERLINK “http://www.justitie.nl/onderwerpen/wetgeving/

2008, p. 3-6.

over_wetgeving/privaatrecht/” http://www.justitie.nl/onderwerpen/

N.E.D. Faber e.a. De bewindvoerder, een octopus, Deventer: Kluwer

wetgeving/over_wetgeving/privaatrecht/

2008, p. 7.

S.C.J.J. Kortmann, ‘Geschiedenis van de Faillissementswet,

21 Titel 7.1 Voorontwerp.

Voorontwerp Insolventiewet’, Deventer: Kluwer 2007, p. 132-133.

22 Art 7.1.17; vgl. artikel 287a Fw.

Kamerstukken II 1999/2000, 27244, nr. 3, p. 10.

23 Art 6.2.19. BW

Stb. 2004, 615.

24 Zie art 288 Fw.

J.B. Huizink, ‘Insolventie’, Deventer: Kluwer 2005, p. 9-11.

25 N.E.D. Faber e.a. De bewindvoerder, een octopus, Deventer: Kluwer

Advies inzake voorontwerp Insolventierecht, d.d. 29 juni 2006, p. 1-3.

10 Zie hierover de bijdrage van R.D. Vriesendorp, ‘De uniforme procedure’, Ars Aequi-special (2008) over het Voorontwerp, p. 27 e.v. 11 N.E.D. Faber e.a. De bewindvoerder, een octopus, Deventer: Kluwer 2008, p. 16-17. 12 Zie art. 284, 287, 295, 299, 307, 312, 313. 314, 316, 321, 324, 327, 328, 332, 335, 338, 339, 340, 347, 349 en 359a Fw. 13 J.B. Huizink, ‘Nogmaals schuldsanering natuurlijke personen’, WPNR (1997) 6294, p. 827-830. 14 Zie art. 2.2.1 Voorontwerp. 15 Voorontwerp Insolventiewet, p. 96-97. 16 Vgl. HR 24 februari 1995, NJ 1996, 472 (Sigmacon II) en HR 19 december

commissies-privaatrecht/commissie-insolventierecht.aspx.

2008, p. 25. 26 Zie art. 6.4.2. 27 N.E.D. Faber e.a. De bewindvoerder, een octopus, Deventer: Kluwer 2008, p. 25. 28 Voorontwerp Insolventiewet, p. 101. 29 N.E.D. Faber e.a. De bewindvoerder, een octopus, Deventer: Kluwer 2008, p. 26. 30 Zie: http://www.rechtspraak.nl/NR/rdonlyres/F239F5B8-178E-471FB362-E86962501129/0/13230Adviesvoorontwerpinsolventiewetdefs ep2008.pdf. 31 W. van Nielen & M. Udink, ‘Voorontwerp is geen eindpunt’, Advocatenblad jaargang 2008 (april), p. 230-233.

Redactioneel

Door Jorien Piël

Gebruik van portret in reclame-uiting Het publiceren van afbeeldingen van personen leidt regelmatig tot acties tegen de openbaarmaker. In dit artikel probeer ik te verhelderen waar de grenzen in het portretrecht liggen. Allereerst zal ik de hoofdregels in de Auteurswet ten aanzien van het recht van de geportretteerde bespreken. Voorts zal ik ingegaan op de vraag wat onder ‘portret’ moet worden verstaan. Aan de hand van spraakmakende jurisprudentie bespreek ik vervolgens de verschillen in bescherming op grond van het portretrecht die aan publieke figuren en ‘onbekende’ mensen wordt toegekend. Hierbij zal ik zijdelings de veranderende opvattingen aan de orde stellen. De artikelen 19-21 van de Auteurswet geven regels

geschiedenis van 1912 is afstand genomen van enig

met betrekking tot portretten. De Auteurswet kent

‘plechtig’ karakter dat men aan het woord ‘portret’

rechten toe aan geportretteerde personen: niet al-

wellicht zou willen toekennen. Voor een portret is

leen jegens de maker van het portret, maar ook te-

allerminst nodig dat de afgebeelde daartoe heeft

gen derden die het portret openbaar maken of ver-

geposeerd. Ook een tersluiks gemaakte foto, of een

veelvoudigen. Het portretrecht gaat veeleer om de

foto waarop iemand toevallig staat afgebeeld, is een

bescherming van de privacy van de geportretteerde.

portret. Voor de vraag of er van een portret sprake is,

Bij populaire artiesten en sporthelden staat een

is ook de techniek niet relevant; zowel met potlood

prestatiebescherming vaak voorop: bescherming

of penseel, als met klei of brons, dan wel met een

tegen het profiteren van de populariteit, zonder dat

foto- of filmcamera kan men portretteren. 2

daarvoor betaald wordt. Het portretbegrip werd lange tijd in de jurispru-

Portretbegrip

dentie strikt uitgelegd. Indien bijvoorbeeld bij een

Toepasselijkheid van de artikelen 19-21 Aw veron-

wasmiddel sleutelhangers cadeau worden gedaan

derstelt in de eerste plaats dat er sprake is van een

in de vorm van figuren uit een populaire tv-serie en

portret in de zin van deze wet. Over het portretbe-

de gezichten niet herkenbaar zijn, dan is het portret-

grip zal naar aanleiding van de artikelen 19 en 20

recht niet toepasselijk, hoezeer het kopend publiek

Aw geen misverstand kunnen bestaan. De gepor-

de poppetjes ook zal associëren met de desbetref-

tretteerde die opdracht geeft tot het maken van een

fende acteur.3 Dit strikte ‘gelaat-criterium’ is in 1987

portret weet altijd dat hij wordt geportretteerd, wil

door de Hoge Raad verlaten.4 Wil er sprake zijn van

dat ook en het resultaat zal ruimschoots herken-

een portret in de zin van de Auteurswet, is het niet

baarheid opleveren. Artikel 21 Aw beperkt zich tot

nodig dat de geportretteerde onmiddellijk herken-

portretten die niet in opdracht zijn gemaakt. Om

baar moet zijn. Het moet gaan om herkenning door

deze reden is het met betrekking tot artikel 21 Aw

personen uit het publiek waarvoor de openbaarma-

meer van belang te weten welke voortbrengselen

king is bestemd. Evenmin behoeven uitsluitend de

moeten vallen onder het juridische portretbegrip.

afgebeelde gelaatstrekken tot herkenning te leiden; ook een typerende lichaamshouding mag een rol

Centraal staat in het juridische begrip de persoon

spelen. Men kan zich op het portretrecht beroepen

zoals die in een voortbrengsel visueel en herken-

ongeacht de auteursrechtelijke bescherming van

baar is weergegeven.1 Volgens de Memorie van

het portret; er hoeft dus geen sprake te zijn van een

Toelichting van 1912 is onder een portret te verstaan

beschermd ‘werk’.

‘een afbeelding van het gelaat van een persoon, met of zonder die van verdere lichaamsdelen, op welke

Twee soorten portretten

wijze zij ook vervaardigd is’. Al in de parlementaire

Het belangrijkste onderscheid dat de Auteurswet

maakt is dat, tussen een wél of niet in opdracht gemaakt portret. De

In de literatuur wordt in het kader van de privacyoverwegingen ge-

positie van de geportretteerde is in het eerste geval (wel opdracht)

sproken van persoonlijkheidsbelangen.

sterker.5 In artikel 20 Aw wordt het in opdracht van de geportretteer-

die zich tegen openbaarmaking van een portret kunnen verzetten zijn

de gemaakte portret geregeld. De maker van dit portret mag dit niet

met name:

openbaar maken zonder toestemming van de geportretteerde. De ge-

1) eerbiediging van de ‘strikte’ privé-sfeer/privé-omstandigheden;

portretteerde zelf mag het portret zonder toestemming van de maker

2) gevaarzetting voor de geportretteerde;

niet verveelvoudigen of openbaarmaken behoudens in kleine kring.

3) reclamegebruik of andere ongewenste vereenzelviging met een

Ten aanzien van een fotografisch portret is verder bepaald dat het wel

bepaalde context waarin de geportretteerde niet thuis hoort of

met toestemming van de geportretteerde door derden openbaar mag

zich in het geheel niet thuis voelt;

worden gemaakt in een nieuwsblad of tijdschrift, mits met vermelding

4) bescherming tegen bespotting of minachting;

van de maker van het portret.

5) een context van erotiek of seks;

Vaker komt het voor dat foto’s niet in opdracht van de geportretteerde

6) resocialisatiebelangen.

Persoonlijkheidsbelangen

JFV In Casu - mei 2009 -

zijn gemaakt. Hierbij valt te denken aan nieuwsfoto’s waar iemand min of meer toevallig opstaat. Voor een dergelijk geval geldt artikel 21 Aw. Artikel 21 Aw bepaalt dat een portret dat is vervaardigd zonder een daartoe strekkende opdracht, door de maker niet mag worden openbaar gemaakt voorzover een redelijk belang van de geportretteerde zich daartegen verzet. De norm van artikel 21 Aw wordt niet alleen tegenover de portretmaker, de auteursrechthebbende, doch ook jegens derden toepasselijk geacht.

Rechterlijke belangenafweging Als de geportretteerde geen toestemming geeft tot de openbaarmaking van een portret, moet worden onderzocht of hij een redelijk belang heeft zich te verzetten tegen de publicatie. Het ‘redelijk belang’ is een vaag begrip; steeds opnieuw moet beoordeeld worden of hiervan sprake is aan de hand van alle omstandigheden van het geval. In de literatuur wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen het ideële belang of privacyoverwegingen en het commerciële belang van de geportretteerde.6 Als de afgebeelde persoon de publicatie van het portret wil verbieden, zal de rechter steeds een belangenafweging maken. De volgende omstandigheden kunnen een redelijk belang vormen voor iemand om zich tegen publicatie te verzetten:

a) Privacy-overwegingen Artikel 21 Aw is een voorloper van een (buiten het huisrecht en het briefgeheim) pas veel later tot volle wasdom gekomen algemene erkenning van bescherming van de persoonlijke levenssfeer (privacy). De privacybescherming behoort sinds 1953 tot de Nederlandse rechts-

“Als de geportretteerde geen toestemming geeft tot de openbaarmaking van een portret, moet worden onderzocht of hij een redelijk belang heeft zich te verzetten tegen de publicatie.”

orde via artikel 8 EVRM. De doorwerking van dat verdragsartikel kwam in Nederland rond 1980 op gang. In dezelfde tijd (1983) kwam artikel 10 Grondwet tot stand, waarin aan deze bescherming van de persoonlijke levenssfeer een nationaal-grondwettelijke basis is gegeven. De Hoge Raad noemt in een arrest van 19877 voor het eerst de bescherming van de persoonlijke levenssfeer als rechtsgrond voor de bescherming van de geportretteerde. In het Discodanser-arrest van 1988 heeft

Het gebruik van portret in reclame verdient bijzondere bespreking. In

de Hoge Raad de aan artikel 21 Aw gegeven inhoud vervolgens mede

het Discodanser-arrest van 1997 heeft de Hoge Raad tot uitgangspunt

gerelateerd aan artikel 8 EVRM.8

genomen dat het redelijk belang van iedere geportretteerde zich in

24 JFV In Casu - mei 2009 -

beginsel verzet tegen het gebruik van het portret in commerciële re-

populariteit verworven hadden. Van een verzilverbare populariteit is

clame.10 De Hoge Raad overwoog dat de opname van een portret in

sprake wanneer de geportretteerde een populariteit bezit die het in

een reclame voor een product of dienst tot gevolg heeft dat de gepor-

beginsel mogelijk maakt deze te exploiteren. Met andere woorden

tretteerde door het publiek geassocieerd zal worden met dat product

wanneer aannemelijk is dat derden bereid zijn te betalen voor het

of die dienst, waarbij het publiek er doorgaans van uit zal gaan dat

gebruik van iemands portret of daar waarde aan toekennen, is spra-

de geportretteerde toestemming heeft gegeven voor de publicatie, en

ke van een verzilverbare populariteit. De rechtvaardiging voor deze

dat hij dus het geadverteerde product aanbeveelt. Op deze gronden

bescherming van geportretteerde bekende Nederlanders dient al-

is het op een dergelijke wijze gebruiken van een portret in beginsel

dus gezien te worden in het kunnen meedelen in de exploitatie van

aan te merken als een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de

het portret.12

geportretteerde. Het is van belang om te

b) Prestatiebescherming

onderkennen dat de rechts-

Deze rechtsgrond is van heel andere aard. Het gaat hier om aanspraken

grond voor de erkenning van

van personen die in de uitoefening van een beroep populariteit ver-

commerciële belangen in het

worven hebben. Bijvoorbeeld beroepsartiesten of bekende sporters.

Schaep-arrest, een andere is

Zij kunnen aanspraken doen gelden met betrekking tot commerciali-

dan erkenning van het rede-

sering van het eigen portret. Dan is het redelijk belang van deze gepor-

lijk belang van eenieder om

tretteerden erin gelegen dat zij kunnen delen in de voordelen van een

zich te verzetten reclame-

exploitatie door de openbaarmaking van hun portretten voor commer-

gebruik in het Discodanser-

ciële doeleinden. Dit behoeven zij niet toe te laten zonder daarvoor een

arrest.

vergoeding te ontvangen. Met de persoonlijke levenssfeer heeft een

arrest heeft de Hoge Raad

laatstgenoemd

en ander niet te maken, nu de betrokkenen hun populariteit en ‘markt-

weliswaar ten behoeve van

waarde’ veelal juist verhogen door veel ‘in het nieuws’ te zijn. Het gaat

iedere burger dit belang als

hier dus om een – aan de open norm van het redelijk belang van arti-

redelijk belang erkend, maar

kel 21 Aw opgehangen - vorm van zogenaamde prestatiebescherming.

tegen een nog steeds ideële achtergrond: de ongewenste

Karakter van het portretrecht

associatie met het product of dienst in kwestie. Het verschil zal met

Het voorgaande roept de volgende vragen op: Wat houdt redelijk be-

name tot uitdrukking komen als het na onrechtmatige publicatie aan-

lang in? En maakt het verschil of het een bekend figuur is of niet?

komt op bepaling van de schadevergoeding. Schadevergoeding op

Voor ‘bekende Nederlanders’ werd al geruime tijd aangenomen dat

vergoeding van ‘nadeel dat niet in vermogensschade bestaat’ (artikel

zij gebruik van hun portret in reclames niet zo maar hoefden te to-

6:106 BW). Bij begroting op de grondslag van prestatiebescherming/

basis van het Discodanser-arrest zal in het algemeen beperkt zijn tot

lereren. In een bekend arrest van de Hoge Raad inzake ’t Schaep

verzilverbare populariteit zal het om heel andere bedragen kunnen

met de Vijf Pooten, een serie waarvan een album werd uitgegeven

gaan, en komt vergelijking met hetgeen van andere adverteerders be-

met daarin foto’s van de acteurs zonder hun toestemming werd dit

dongen had kunnen worden aan de orde.

standpunt tot uitdrukking gebracht.11 De cassatierechter besliste dat het redelijk belang van art 21 Aw, mede gezien de maatschap-

Slot

pelijke ontwikkelingen ook belangen van financiële aard kon om-

Met het oog op het hierboven geconstateerde onderscheid in rechts-

vatten, wanneer de populariteit van de geportretteerden van dien

gronden die de Hoge Raad hanteert, kunnen we concluderen dat het

aard was, dat een commerciële exploitatie van die populariteit door

begrip redelijk belang voor bekende figuren een andere invulling krijgt

elke vorm van openbaarmaking van hun portret mogelijk werd. De

dan het redelijk belang van ‘onbekende’ personen. Dit duidt erop dat

Hoge Raad sprak over een populariteit, die verworven is in het kader

het begrip redelijk belang onderhevig is aan de maatschappelijke

van de uitoefening van een beroep. Het betrof in deze zaak profes-

opvattingen. Of het redelijk belang opgerekt zal worden is een vraag waar alleen de Hoge Raad antwoord op zal kunnen geven. @

sionele acteurs, die in het kader van hun beroep een verzilverbare

Artikel 19 1. Als inbreuk op het auteursrecht op een portret wordt niet beschouwd de verveelvoudiging daarvan door, of ten behoeve van, den geportretteerde of, na diens overlijden, zijne nabestaanden. 2. Bevat eene zelfde afbeelding het portret van twee of meer personen, dan staat die verveelvoudiging aan ieder hunner ten aanzien van andere portretten dan zijn eigen slechts vrij met toestemming van die andere personen of, gedurende tien jaren na hun overlijden, van hunne nabe-

staanden.

JFV In Casu - mei 2009 -

3. Ten aanzien van een fotografisch portret wordt mede niet als inbreuk op het auteursrecht beschouwd het openbaar maken daarvan in een nieuwsblad of tijdschrift door of met toestemming van een der personen, in het eerste lid genoemd, mits daarbij de naam des makers, voor zoover deze op of bij het portret is aangeduid, vermeld wordt. 4. Dit artikel is slechts van toepassing ten aanzien van portretten, welke vervaardigd zijn ingevolge eene opdracht, door of vanwege de geportretteerde personen, of te hun-

1 2

Artikel 20

J.H. Spoor, D.W.F. Verkade, D.J.G. Visser, Auteursrecht; auteursrecht, naburige rechten en databankenrecht,

1. Tenzij anders is overeengekomen is degene, wien het auteursrecht op een portret toekomt, niet bevoegd dit

J.H. Spoor, D.W.F. Verkade, Auteursrecht, Deventer 1985, p. 206 e.v.; Pfeffer-Gerbrandy, p.186 e.v.

nen behoeve aan den maker gegeven.

Deventer: Kluwer 2006, p. 306. 3

HR 16 januari 1970, NJ 1970, 220 (Ja zuster, nee

tretteerde of, gedurende tien jaren na diens overlijden, van

HR 30 oktober 1987, NJ 1988, 277 (Nudiste).

diens nabestaanden.

W.J. Noordhuizen, Portretrecht; reclame en het recht

openbaar te maken zonder toestemming van den gepor-

zuster).

op privacy; HR 2 mei 1997, RvdW 1997, 117 C, NbBW, 2. Bevat eene zelfde afbeelding het portret van twee of meer personen, dan is ten aanzien van de gansche afbeel-

afl. 6, juni 1997, p. 62-63. 6

D.E. Stols, Gebruik van portret in reclame-uiting:

ding de toestemming vereischt van alle geportretteerden of,

toestemming vereist; HR 2 mei 1997, RvdW 1997, 117 C,

gedurende tien jaren na hun overlijden, van hunne nabe-

Bb, nr 15, 16 juli 1997, p. 139-141.

staanden. 3. Het laatste lid van het voorgaande artikel is van toepassing.

HR 30 oktober 1987, NJ 1988, 277 (Naturiste).

HR 1 juli 1988, NJ 1988, 1000 (Vondelpark).

J.H. Spoor, D.W.F. Verkade, D.J.G. Visser, Auteursrecht; auteursrecht, naburige rechten en databankenrecht,

Artikel 21 Is een portret vervaardigd zonder daartoe strekkende opdracht, den maker door of vanwege den geportretteerde, of te diens behoeve, gegeven, dan is openbaarmaking daarvan door dengene, wien het auteursrecht daarop toekomt,

Deventer: Kluwer 2006. 10 HR 2 mei 1997, NJ 1997, 661 m.nt. D.W.F. Verkade (Discodanser). 11 19 januari 1979, NJ 1979, 383 (’t Schaep met de Vijf Pooten).

niet geoorloofd, voor zoover een redelijk belang van den

12 W.J. Noordhuizen, ‘Portretrecht; reclame en het recht

geportretteerde of, na zijn overlijden, van een zijner nabe-

op privacy; HR 2 mei 1997, RvdW 1997, 117’ C, NbBW,

staanden zich tegen de openbaarmaking verzet.

afl. 6, juni 1997, p. 63.

Redactioneel

Door Michiel J. Hietkamp

Naar een duurzamer klimaat met fiscale maatregelen. Je hoort het steeds vaker; onze wereld moet groener. We zijn op dit moment bezig om de wereld te verpesten met ons afval. De politiek reageert hierop en waar anders kun je een vervuiler beter treffen dan in zijn portemonnee. Fiscale maatregelen bieden een uitstekend hulpmiddel voor een groenere maatschappij. Voorbeelden hiervan zijn de vliegtaks, de verpakkingentaks en de belastingen die zijn ontstaan omtrent autorijden. In deze tekst zullen we zien hoe de overheid via fiscale mogelijkheden het autorijden tracht te beïnvloeden.

Als student zijnde zul je in de meeste gevallen geen

• twintig procent van het totale energieverbruik uit

auto tot je beschikking hebben. Toch zul je vast wel

hernieuwbare energie laat bestaan

eens nagedacht hebben over jouw toekomstige auto.

• twintig procent energie bespaart ten opzichte

De grootte van de auto, maar ook de kleur en de

van de voorspellingen voor 2020

bekleding flitsten door je hoofd heen. Onze ouders

De doelstelling is duidelijk. De Europese Commissie

hebben deze beslissingen ooit genomen en rijden

wil dit bereiken door investeringen in hernieuwbare

nu in ‘hun bakkie’. Toch zal de factor duurzaamheid

energie te doen, zoals wind- of zonne-energie. Te-

een kleine zijn geweest bij de beslissing. Vreemd

vens moeten bedrijven hun uitstoot van broeikas-

als je bedenkt dat auto’s erg vervuilend zijn en een

gassen verminderen. Op het Groninger Juristen Con-

niet geringe bijdrage leveren aan het broeikaseffect.

gres 2008 zagen we dat emissiehandel, handel in

Duurzaamheid als beslissende factor in de keuze

uitstootrechten, zorgt voor een nieuwe dimensie in

van auto, in Hollywood gebeurt het. De Toyota Prius

het duurzaamheidbeleid. En last but not least zullen

is daar niet aan te slepen vanwege de …..zuinigheid.

alle EU-landen voor minder uitstoot van broeikas-

De omwenteling van het grote publiek dient echter

gassen moeten zorgen. Landbouw en vervoer zijn

nog plaats te vinden. De overheid probeert de fis-

hierin het grote kwaad.

cale keuze net zo makkelijk te maken als de morele.

Waarom gaat de overheid er wat aan doen en waarom de overheid?

Wat is de geschiedenis van de betreffende automaatregelen die we hebben? Auto’s gebruiken brandstof. CO2 is het voornaamste

De Europese Unie wil een voortrekkersrol spelen in

broeikasgas dat vrijkomt bij het rijden met een auto..

de internationale strijd tegen de opwarming van de

De uitstoot van deze stof en het brandstofverbruik

aarde. Berichten over het afbrokkelen van de enor-

van een auto zijn één-op-één gerelateerd. Als een

me ijsmassa op de Zuidpool maken duidelijk dat

auto dus zuiniger is zal de uitstoot minder zijn en

de klimaatverandering nog steeds in volle gang is.

tevens zal dit goedkoper zijn.De gemiddelde nieuwe

Het Kyoto-protocol was een wereldwijde stap rich-

verkochte benzineauto heeft een CO2-uitstoot van

ting vermindering van de uitstoot van broeikasgas-

165 gram per kilometer (g/km). De zuinigste benzi-

sen. De Europese Unie heeft dit verdrag in 2002

neauto heeft daarentegen een verbruik van 103 g/

bekrachtigd. Echter, het verdrag van Kyoto loopt af

km.2 De Europese Commissie heeft normen vast-

in 2012. In 2009 moet er een nieuw wereldwijd ak-

gesteld voor de maximale uitstoot van vervuilende

koord gesloten worden. De Europes Unie is vastbe-

stoffen door nieuwe auto’s. Een Europese norm voor

sloten en legt zichzelf ambitieuze doelstellingen op.

de zuinigheid van auto’s bestaat echter niet. En on-

In januari 2008 presenteerde de Europese Commis-

danks het voorstel van de Europese Commissie om

sie haar langverwachte voorstel tot klimaatplan. Dit

een Europese norm in te stellen zal dit niet voldoen-

plan bevatte de befaamde 20-20-20. Dit houdt in dat

de zijn om de kabinetsdoelen te halen. Het doel van

de EU in 2020:1

de Nederlandse regering is om onze energievoorzie-

• twintig procent minder broeikasgassen uitstoot

ning in 2020 een van de duurzaamste en efficiëntste

dan in 1990

van Europa te laten zijn.

• de verlaging van het MRB-tarief voor zeer zuinige auto’s; • de verlaging van het MRB-tarief voor aardgasauto’s;

“De New Green Deal die in gang is gezet door de regering Obama kan hier in positieve zin grote invloed op uitoefenen”

• de verhoging van het MRB-tarief voor motoren; • de verdere differentiatie bijtelling auto van de zaak; de fiscale vrijstelling waterstof. De maatregelen gaan verder met het voordelig maken van schoon rijden. De verlaging voor zeer zuinige auto’s gaat verder. Zo was het percentage van bijtelling voor een auto van de zaak al omlaag gegaan, in 2009 is er sprake van een halvering van de motorrijtuigenbelasting. Ook het gebruik van aardgasauto’s wordt gestimuleerd. Er bestond al een gunstige fiscale behandeling van aardgas als motorbrandstof, maar de overheid verlaagt het MRB-tarief verder tot het niveau van benzineauto’s. De CO2-uitstoot van aardgasauto’s is circa 20% lager dan van vergelijkbare benzineauto’s. Aangezien het geringe aantal aardgasauto’s zal het CO2-effect van deze maatregel beperkt zijn. Het gebruik van auto’s met waterstof als brandstof staat in de kinderschoenen. Deze auto’s leveren een positieve bijdrage aan de luchtkwaliteit en aan de transitie naar een duurzame energiehuishouding. Omdat deze techniek nog zo jong is, heeft het Accijnscomité van de Europese Unie, comité ter beslissing van wel/geen accijnsheffing,

Wat is de geschiedenis van de betreffende automaatregelen die we hebben?

geen duidelijk standpunt omtrent de belasting van voertuigen op wa-

In 2008 zijn er betreffende het autorijden belangrijke vergroeningsmaat-

staten vrij zijn om deze vorm niet te belasten. Het kabinet heeft naar

regelen genomen. De overheid heeft een splitsing gemaakt tussen zui-

aanleiding hiervan besloten het gebruik van waterstof niet te belasten. Er is hoop om zo de verdere ontwikkeling van het gebruik van water-

bij het gebruik van een auto van de zaak veranderde voor de duurza-

stof te stimuleren en daarmee een bijdrage te leveren aan de vergroe-

mere auto in 14% terwijl de rest respectievelijk een bijtelling kent van

ning van de mobiliteit.

20 of 25%. Bovendien wordt niet alleen de aanschaf van een zuinige

Eerder werd verteld dat in 2008 een differentiatie plaats vond in de

auto beloond, mocht je in het bezit zijn van een auto die absoluut niet

bijtelling en onttrekking voor de auto van de zaak. Zeer zuinige auto’s

milieuvriendelijk is zul je een extra belasting moeten betalen; de zoge-

(auto’s met een zeer lage CO2-uitstoot) dienen flink minder bij te dra-

naamde ‘slurptax’. Deze belasting zorgt ervoor dat auto’s waarvan de

gen voor de bijtelling. Het tarief voor deze auto’s ligt op 14% dat van

CO2-uitstoot boven het gestelde maximum ligt, per extra gram per kilo-

andere auto’s op 25%. Deze maatregel is erg succesvol gebleken. Toch

meter CO2-uitstoot € 110,- “slurptax” moet betalen.3

JFV In Casu - mei 2009 -

nige, milieuvriendelijke auto’s en de rest. De bijtelling die plaatsvindt

terstof. Uit de discussie die in het comité gevoerd wordt, blijkt dat lid-

is de stap voor veel autorijders naar een zeer zuinige auto nog te groot. Om ook deze autorijders te stimuleren tot de keuze voor een zuinigere

Daar bovenop kwam de fijnstofdifferentiatie voor dieselauto’s. Deze

auto heeft het kabinet een extra categorie gecreëerd. De bijtelling voor

fijnstoftax hield in dat bezitters van dieselauto’s, die veel fijnstof uit-

auto’s in deze categorie bedraagt 20%. Hieronder in een tabel het bij-

stoten, sinds april 2008 extra moesten betalen voor hun belasting op

stellingspercentage van de drie categorieën.

personenauto’s en motorrijwielen, de BPM Auto’s die weinig fijnstof uitstoten omdat ze een roetfilter hebben, kregen juist een korting. Doel

Bijstellingspercentage per categorie:6

van de maatregel was autokopers te stimuleren een schonere auto te nemen. Echter het gerechtshof oordeelde 14 oktober 2008 dat de heffing in strijd was met de Europese regels.4

CO2-uitstoot Bijtelling 14%

Wat is de overheid van plan voor de toekomst? De overheid begon in 2008 milieuvriendelijke auto’s een fiscaal voordeel te gunnen. De Staatssecretaris van Financiën is van plan in 2009

Benzine < 95 gr/km

Diesel < 110 gr/km

Bijtelling 20%

> 95 en <116 gr/km

>110 en <140 gr/km

Bijtelling 25%

> 116 gr/km

> 140 gr/km

het vergroeningsbeleid nog verder uit te bouwen. Op de website van het Ministerie van Financiën laat men in het belastingplan 2009 nader zien wat de voorstellen zijn om groener te gaan rijden. De Belasting van personenauto’s en motorrijwielen (hierna: BPM) , de belasting die geheven wordt over vervoersvoertuigen, is tegenwoordig een vaste prijs deze zal veranderen in een variabele belasting. Heeft u een motorrijtuig en moet u zodoende Motorrijtuigenbelasting betalen (hierna: MRB) dan staan er in het belastingplan 2009 ook een paar opvallende wijzigingen. Het belastingplan 2009 bevat onder meer de volgende maatregelen5: • de verschuiving van BPM naar kilometerbeprijzing in de periode 2009 tot en met 2013; • de ombouw van de BPM-grondslag van catalogusprijs naar CO2- uitstoot in de periode 2009 tot en met 2013;

Echter de meest in het oog springende maatregelen in het Belastingplan

in positieve zin grote invloed op uitoefenen. Duurzaamheid staat op de

2009 zijn de afbouw van de belasting van personenauto’s en motorrij-

agenda en dat is een begin.

wielen (BPM) in het kader van de voorbereiding van de kilometerbeprijzing en de ombouw van de grondslag van de BPM van catalogusprijs

De komende jaren zullen de BPM en de MRB blijvend invloed uitoefenen

naar CO2-uitstoot.

en hopelijk de consument leiden naar duurzamer rijden. De verwachte

De afbouw van de BPM richting kilometerbeprijzing komt voort uit het

afwikkeling van de traditionele voertuigbelastingen en de verandering

plan van het kabinet om een landelijke kilometerprijs toegelegd naar

naar betaling per kilometer hebben niet per definitie invloed op minder

tijd, plaats en milieu te introduceren. Deze variabele heffing heeft het

uitstoot. De fiscale mogelijkheden die worden geboden aan de groene

doel de bereikbaarheid over de weg te verbeteren (minder files, betere

consument zijn daarentegen in 2009 talrijker geworden. Auto’s blijven

doorstroming). De kilometerbeprijzing zal geen belasting zijn, maar een

giftige gassen uitstoten doch de hoeveelheid hiervan wordt geringer met

bestemmingsheffing. Deze kilometerprijs komt in de plaats van de vaste

de dag. De plannen voor de toekomst zijn hoopvol en rooskleurig. Het zal niet lang duren of iedere bestuurder rijdt in een duurzame auto. @

autobelastingen, te weten de BPM, de Motorrijtuigenbelasting (MRB) en de Belasting zware motorrijtuigen (BZM). Het liefst had het kabinet de omzetting gelijk gedaan. Dit is praktisch onmogelijk doordat hierdoor nieuwe auto’s in één klap veel goedkoper worden en bestaande auto’s hierdoor in waarde dalen. De gevolgen hiervan, voornamelijk voor vlooteigenaren, kunnen erg groot zijn. Daarom gebeurt de afbouw van de BPM in verschillende fases. In 2018 is naar verwachting de gehele BPM

JFV In Casu - mei 2009 -

afgeschaft. Het tweede speerpunt van de wijzigingen tot een groenere mobiliteit in Nederland is de ombouw van de BPM-grondslag naar absolute CO2uitstoot. De Tweede Kamer besloot in het najaar van 2007 een bonusregeling in te voeren voor de BPM. Deze bonusregeling is gekoppeld aan de relatieve zuinigheid van een auto in zijn grootteklasse. Hierdoor ontstonden scheve verhoudingen; een relatief zuinige SUV kreeg bijvoorbeeld een bonus, terwijl deze auto absoluut gezien niet zuinig is. De absolute CO2-uitstoot van een SUV is groot, zeer groot. Om deze vreemde verhouding te veranderen heeft het kabinet geoordeeld dat er een bonusregeling moest komen naar de relatieve zuinigheid. Dit past beter bij het beginsel ‘de vervuiler betaalt’, is naar verwachting beter voor het milieu en eenvoudiger voor de autokoper. Hoe zuiniger een auto, des te lager de BPM.

1 http://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/dossiers

“Duurzaamheid als beslissende factor in de keuze van auto, in Hollywood gebeurt het.”

klimaat_en_energiepakket.jsp 2 J.de visser, Vergroening en de rol van autobelastingen?, Forfaitair 2008 p. 190 3 J.de visser, Vergroening en de rol van autobelastingen?, Forfaitair 2008 p. 190 4 *http://www.belastingdienst.nl/belastingconsulent/ nieuwsbrief/nieuwsberichten/2008-10-15-09_fijnstof. html 5 http://www.minfin.nl/Onderwerpen/Belastingen/ Belastingplannen/Belastingplan_2009_c_a/ Belastingplan_2009/Belastingplan_2009/4_Mobiliteit_ en_vergroening#internelink8 6 http://financieel.infonu.nl/belasting/30762-vanaf-1-

Wat is de overheid van plan voor de toekomst?

januari-extra-voordeel-milieuvriendelijke-autos.html

Wat de toekomst van het autorijden is weet niemand. In 2020 zou het

7 http://www.fembusiness.nl/web/artikelSmal/22948/

zo kunnen zijn dat we allemaal op elektriciteit rijden.7 Autofabrikanten

De-stille-toekomst-van-autorijden.htm

zijn hard bezig om auto’s zuiniger en milieuvriendelijker te maken. De New Green Deal die in gang is gezet door de regering Obama kan hier

Dare to take a ride Freshfields Bruckhaus Deringer LLP

Freshfields Bruckhaus Deringer LLP

en cultuur laat zich samenvatten

Strawinskylaan 10

heeft zich op basis van een

door de slogan: Excellent, and not

bewuste strategie ontwikkeld

too serious. Dit is een belangrijk

tot een toonaangevend en

selectiecriterium geworden. Wij

Amsterdam Recruitment

succesvol internationaal kantoor.

zijn voortdurend op zoek naar

T +31 20 485 7574

Wereldwijd zijn bij ons meer dan

uitstekende juristen die analytisch

E amsterdam.recruitment@freshfields.com

2.700 advocaten, fiscalisten en

sterk en creatief zijn, graag een

www.werkenbijfreshfields.nl

(kandidaat-) notarissen werkzaam.

stapje extra zetten, stevig in hun

Ons kantoor in Amsterdam is

schoenen staan en oog hebben voor

overzichtelijk qua omvang en

hun omgeving.

1077 XZ Amsterdam

bestaat uit circa 90 juristen. Met een strategische en gefocuste praktijk werken wij aan een keur

Als dit je aanspreekt, komen

van uitdagende en complexe

wij graag met je in contact. Bezoek

zaken. Dit werk doen wij met

onze website voor meer informatie:

inspirerende mensen. Onze ambitie

www.werkenbijfreshfields.nl

Redactioneel

Door Beatrice Brown

Verstandelijk gehandicapt, recht op een kind? Kinderbescherming; het is een niet weg te denken begrip uit de Nederlandse samenleving. Van wieg tot volwassenheid wordt er bij wijze van spreken op je gelet. In een samenleving speelt opvoeding een belangrijke rol. Het vormt de burgers als het ware. Het is dan ook meer dan logisch dat er een instantie in de vorm van de Raad voor de Kinderbescherming bestaat die een oogje in het zeil houdt. Deze Raad is belast met zaken waarbij minderjarigen betrokken zijn. Deze zaken zijn: scheiding, omgans- en strafzaken, adoptie, afstand en afstammingsvragen ĂŠn natuurlijk niet te vergeten kinderbescherming. Met het oog op bescherming van het kind heeft de Raad onlangs een pasgeboren baby bij haar ouders weggehaald wegens het verstandelijke onvermogen van de ouders. De grote vraag hierbij is of aan verstandelijk gehandicapten het recht op kinderen ontnomen moet worden wegens het gebrek aan bepaalde opvoedkundige vaardigheden, of dat verstandelijk gehandicapten ook het recht op een gezinsleven hebben.

In casu zal ingegaan worden op de taken en bevoegd-

Bevoegdheden en taken

heden van de Raad voor de Kinderbescherming. Ver-

De Raad voor de Kinderbescherming ontleent haar

volgens zal dit afgewogen worden tegen het recht op

bevoegdheid aan het Burgerlijk Wetboek (hierna:

kinderen (hierna: Raad) in het algemeen. Dit recht

BW). Hierin wordt een kader gegeven van de be-

op een gezinsleven zal ook worden toegespitst op

voegdheden van de Raad die verder in de Wet op

verstandelijk gehandicapten.

de jeugdzorg (hierna: Wjz) worden uigewerkt. Desalniettemin is een deel van de jeugbeschermings-

Raad voor de Kinderbescherming

maatregelen met de nodige waarborgen in het BW

De belangrijkste taak van deze Raad is kinderbe-

opgenomen.

scherming. De Raad komt op voor de rechten van kinderen van wie de ontwikkeling en opvoeding

Rechtstreekse toegang tot de Raad is mogelijk bij

wordt bedreigd. Hierbij is de Raad bevoegd onder-

zaken waar overduidelijk ingrijpen noodzakelijk

zoek te verrichten en advies te geven in juridische

is. Maar in beginsel zal een zaak eerst voor Bureau

procedures. Tevens geeft de Raad voorstellen om-

Jeugdzorg verschijnen. Wanneer er aanleiding voor

trent te nemen maatregelen of sancties. In de zaak

is, dan zal de zaak worden verwezen naar de Raad.

omtrent baby Hendrikus heeft de Raad verzocht om

Tevens is het Verdrag inzake de Rechten van het Kind

ondertoezichtstelling en uithuisplaatsing. Hierna

(hierna: VRK) zeer belangrijk voor de wijze waarop

worden de bevoegdheden van de Raad en de geno-

de organisatie van jeugdzorg in elkaar steekt. De

men maatregelen in de zaak baby Hendrikus onder

Wjz sluit aan op artikel 3 van het VRK. In dit artikel

de loep genomen.

wordt bepaald dat het belang van het kind voorop

dient te staan. Verder staat in artikel 5 van het VRK dat de Nederlandse staat de verantwoordelijkheden, rechten en plichten van ouders dient te respecteren. Ouders hebben het recht om hun kind op te voeden, dan wel leiding te geven. Daarbij dient de Nederlandse staat zich te onthouden van enige bemoeienis voor zover de ouders hun kind op een wijze opvoeden dat past bij de ontwikkelende mogelijkheden van hun kind. In artikel 18 van het VRK staat die ouders het recht hebben op ondersteuning bij de opvoeding van hun kind.2

Ondertoezichtstelling Het doel van deze maatregel is het verbeteren dan wel herstellen van de natuurlijke verhoudingen tussen ouders en kinderen. In beginsel moet dit doel bereikt worden in gezinsverband. Dit laat onverlet dat dit doel tevens in combinatie met uithuisplaatsing bereikt kan worden. In beginsel wordt het gezinsverband dus niet doorbroken. Een belangrijke voorwaarde voor deze maatregel is dat de ondertoezichtstelling ten goede zal komen aan de verhoudingen tussen ouder en kind. Daarentegen veroorzaakt deze maatregel wel dat het ouderlijk gezag wordt beperkt. Bij ondertoezichtstelling worden de geven die opgevolgd moeten worden. elk moment tijdens de ondertoezichtstelling genomen worden. Het is De Raad voor de Kinderbescherming dient bij het aanwenden van

tevens mogelijk om tijdens de maatregel ondertoezichtstelling tot uit-

ondertoezichtstelling te beoordelen of het beperken van het ouderlijk

huisplaatsing over te gaan. Het is voor ouders mogelijk om in beroep

gezag noodzakelijk is. Blijkt aanwending niet noodzakelijk, dan dient

te gaan tegen de betreffende maatregel. De kinderrechter heeft grote

de Raad een andere maatregel te treffen, waarmee hetzelfde effect

vrijheid met betrekking tot de keuze van de inrichting waar het kind

gerealiseerd kan worden.

zal verblijven. De rechter kan met inachtneming van de persoonlijke omstandigheden van de minderjarige de meest geschikte omgeving

In artikel 254 lid 1 BW worden de gronden voor ondertoezichtstelling

kiezen. Volgens de memorie van antwoord kan de geschikte omge-

opgesomd. Ondertoezichtstelling kan ingesteld worden als een min-

ving ook bij andere familieleden zijn. Bij uithuisplaatsing dient op de

derjarige zodanig opgroeit dat haar zedelijke, geestelijke belangen of

wensen van de ouders, dan wel godsdienstige gezindheid gelet te

gezondheid ernstig wordt bedreigd. In dat geval hebben andere mid-

worden.6 Ook dient de genomen maatregel periodiek geëvalueerd te

delen ter afwending van deze bedreiging gefaald of zullen bij aanwen-

worden. Dit vloeit voort uit artikel 25 VRK. De uithuisplaatsing in het

ding falen. Dit artikel is enigszins ruim geformuleerd. Blijkens jurispru-

kader van ondertoezichtstelling kan voor hoogstens een jaar

dentie zal het belang van het kind de doorslag geven. De Raad voor de

genomen worden. Na afloop van deze periode moet de rechter bezien

Kinderbescherming dient bij deze maatregel telkens een onderzoek

of de maatregel verlengd dient te worden. Eveneens is vroegtijdige

in te stellen. Bij een verzoek van een derde om ondertoezichtstelling

beëindiging toegestaan.7

geeft de Raad voorlichting.

De zaak Baby Hendrikus De duur van deze maatregel betreft hoogstens een jaar (artikel 1:258

Op 2 februari 2009 is de zaak verschenen voor de Rechtbank Arnhem.

BW). De maatregel kan echter telkens worden verlengd met een ter-

Hierbij hebben de ouders van de baby verzocht dat de minderjarige

mijn van hoogstens één jaar. Voordat verlening plaatsvindt moeten de

teruggeplaatst wordt bij de ouders. Hierdoor zou het mogelijk zijn

ouders gehoord worden omtrent de situatie.4

de ouders te observeren bij de opvoeding van de baby. Ook zou er een geobjectiveerd standpunt kunnen komen omtrent het wel of niet

Uithuisplaatsing

kundig zijn van de ouders. De ouders hebben namelijk nog niet de

Deze maatregel wordt op verzoek van Bureau Jeugdzorg, de Raad

mogelijkheid gehad om hun kind op te voeden dan wel enige opvoed-

voor de Kinderbescherming of het openbaar ministerie ingediend bij

kundige vaardigheden te tonen Hierbij heeft de Raad voor de Kinder-

de kinderrechter. De kinderrechter beslist of de betreffende instantie

bescherming laten weten dat de ouders het ontbreekt aan emotionele

gemachtigd is tot aanwending van de bevoegdheid. Hierbij is van

en pedagogische vaardigheden. Het tekortschieten in deze vaardig-

belang of het aanwenden van de maatregel noodzakelijk is in het

heden zal ten koste van de minderjarige zijn. Zo zal deze bijvoorbeeld

belang van de opvoeding en verzorging, dan wel in het belang van

minder vertrouwen in volwassenen kunnen hebben. Daar komt bij dat

een onderzoek naar de geestelijke en lichamelijke gesteldheid van de

de ouders zich voortdurend dienen aan te passen aan nieuwe situ-

minderjarige.

aties. Een minderjarige is namelijk voortdurend in ontwikkeling. De Raad acht de ouders hiertoe niet zelfstandig in staat.

Bij de zaak baby Hendrikus heeft de Raad voor de Kinderbescherming om uithuisplaatsing verzocht in het belang van de verzorging en op-

De ouders hadden een bezoekregeling die inhield dat ze een keer

voeding van de minderjarige.5 De beschikking uithuisplaatsing kan op

in de twee weken op bezoek mochten voor de duur van één uur. @

JFV In Casu - mei 2009 -

ouders namelijk begeleid door een gezinsvoogd die aanwijzingen kan

Een kind kan simpelweg niet voor zichzelf beslissen. Dus in dergelijke situaties dient men toch het belang van het kind af te wegen ten opzichte van de opvoedkundige vaardigheden van de verstandelijke gehandicapten in plaats van een afweging te maken van de belangen van het kind tegenover de kinderwens van verstandelijk gehandicapten.9

Conclusie De zaak baby Hendrikus doet denken aan de film ‘I am Sam’, waarbij een alleenstaande, verstandelijk gehandicapte vader belast is met de opvoeding van zijn kind. En ook in de film is er één centrale vraag: welk belang gaat voor het belang van het kind of dat van de verstandelijk gehandicapte met het recht op een gezinsleven. Met een zaak als baby Hendrikus komt een aantal complexe vragen naar voren, zoals zijn verstandelijk gehandicapten wel in staat een kind op te voeden; wat als het kind qua verstandelijke vermogens intelligenter is dan de ouders. Dit soort zaken zijn erg complex én erg emotioneel, want ook al is iemand verstandelijk gehandicapt, het is

JFV In Casu - mei 2009 -

De motivatie voor deze regeling is dat het onderhouden van

en blijft een mens.

contact erg vermoeiend en intensief is voor de minderjarige.

Met het oog op dit laatste dient de Raad voor de Kinderbescheming

Daar komt nog eens bij dat een minderjarige moet wennen aan een

voordat deze een kind ontneemt van zijn ouders een onderzoek in te

een nieuwe omgeving.

stellen naar de capaciteiten van de ouders. Zoals al eerder is vastgesteld zijn er ook grote verschillen tussen de opvoedkundige capaci-

Bij deze zaak is de rechtbank tot het oordeel gekomen dat baby Hendrikus onder toezicht zal worden gesteld, omdat vast is komen te

teiten van verstandelijk gehandicapten. Het is al met al een ethische kwestie waarvan het einde nog lang niet in zicht is. @

staan dat er sprake is van een dreiging in het licht van artikel 1:254 lid 1 BW. Verder stelt de rechtbank een deskundige in die onderzoek zal doen naar de vaardigheden van de ouders, zoals de persoonlijkheidsontwikkeling van de ouders ten opzichte van het kind. Hierdoor zal de rechtbank in staat kunnen zijn een antwoord te

“...het belang van het kind dient voorop te staan.”

geven op de vraag of de verstandelijk gehandicapte ouders in staat zijn hun kind op te voeden in een thuissituatie en of daar eventueel enige hulp bij nodig is.8

De grote hamvraag Het is al jaren een veelvuldig onderwerp van debat geweest of verstandelijke gehandicapten het recht op kinderen hebben, dan wel dat hen dat recht ontnomen moet worden. De zaak van baby Hendrikus illustreert dit maar weer. In de geestelijke gezondheidszorg heerst een zelfsbeschikkingsrecht.

K.S. Klompe-Toet, wet op de jeugdzorg, Deventer:

G. Delfos en J Doek, Maatregelen van

ten. Je hebt namelijk de verstandelijk gehandicapte die in de buurt

Rb Arnhem 2 februari 2009, LJN: BH1556, 179032

van de normale ouder met een lage intelligentie komt. Vervolgens heb

G. Delfos en J Doek, Maatregelen van

K.S. Klompe-Toet, Wet op de jeugdzorg, Deventer:

simpelweg tekortschieten. Desondanks is terughoudendheid gebo-

Rb Arnhem 2 februari 2009, LJN: BH1556, 179032

den tegenover verstandelijk gehandicapten met een kinderwens. Het

Ongewenste kinderen 4-2-2009 (via: www.volkskrant.nl)

Hierbij hoort ook het recht op een gezinsleven van verstandelijke gehandicapten. Het ingrijpen met betrekking tot de vruchtbaarheid van ver-

Kluwer 2005 p. 42

standelijke gehandicapte stellen wordt al snel als ingrijpend ervaren.

Kluwer 2005 p. 27

Wat vaak naar voren wordt gebracht in de discussie is dat de grenzen moeilijk te trekken zijn. Zo heb je ook onder de verstandelijke gehan-

kinderbescherming, Zwolle: Tjeenk Willink 1982 p.77-78 kinderbescherming, Zwolle: Tjeenk Willink 1982 p. 85

dicapten verschillende soorten mensen met verschillende capacitei-

kinderbescherming, Zwolle: Tjeenk Willink 1982 p. 99

je de verstandelijk gehandicapte die overduidelijk niet tot het opvoeden van een kind in staat is. Daarnaast heb je ook de verstandelijk

Kluwer 2005 p. 27

gehandicapten die wel in staat zijn een kind op te voeden maar daarin

zijn nu eenmaal geen ‘gewone’ ouders. Bovendien is het van belang in dergelijke situaties het belang van het kind voor ogen te houden.

ONZE PRAKTIJK DRAAIT IN DE ZOMER GEWOON DOOR. EN IN DE HERFST. EN IN DE WINTER. EN IN DE LENTE.

DE ZOMERPRAKTIJKDAGEN VAN HOUTHOFF BURUMA. Nu en in de toekomst hebben wij juridisch talent nodig. En als er 茅茅n manier is om ons te leren kennen, dan is het wel deelnemen aan de Zomerpraktijkdagen op 8, 9 en 10 juli 2009. En je leert zo niet alleen Houthoff Buruma beter kennen. Omdat je samenwerkt met rechtenstudenten die dezelfde drive hebben als jij, kom je er ook achter waar je professioneel en vakinhoudelijk staat. Ben jij een ambitieuze, bijna afgestudeerde student Nederlands recht, notarieel recht of fiscaal recht? Solliciteer dan v贸贸r maandag 1 juni naar een van de vijfentwintig plaatsen op www.zomerpraktijkdagen.nl.

www.zomerpraktijkdagen.nl

To punish or not to punish? Strafoplegging vanuit een filosofische Redactioneel

Door Saskia Fikkers

invalshoek bekeken Uit onderzoek van het Willem Pompe Instituut voor Strafrechtwetenschappen van de Universiteit Utrecht bleek recentelijk dat rechters niet goed op de hoogte zijn van de effectiviteit van de sancties die zij opleggen en de wijze waarop deze sancties worden uitgevoerd. Verder bleek dat rechters aan deze factoren ook nauwelijks gewicht toekennen bij het opleggen van sancties.1 Het doel van het onderzoek was om uit te zoeken in hoeverre rechters in staat zijn om maatwerk te leveren bij het opleggen van sancties. Om een antwoord te vinden op deze vraag is het belangrijk, of in ieder geval interessant om te beginnen bij de kern: welk doel wordt beoogd met het opleggen van straf en op welke manier kan dit doel het beste bereikt worden?

Rechters en straffen Het bovengenoemde onderzoek werd uitgevoerd in

straf, hechtenis, taakstraf of geldboete) en een

opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en

bijkomende straf (ontzetting van bepaalde rechten,

Documentatie Centrum (WODC) van het Ministerie

verbeurdverklaring, openbaarmaking van de rech-

van Justitie. Uit het onderzoek bleek dat rechters

terlijke uitspraak). Daarnaast is het mogelijk om

bij het opleggen van straf voldoende op de hoogte

bepaalde misdrijven buitengerechtelijk af te doen,

zijn van de verschillende vormen van sancties en

bijvoorbeeld door het aanbieden van een transactie

de verschillen hiertussen, maar dat zij (te) weinig

krachtens artikel 74 Sr.

inzicht hebben in de uitwerking van de straffen die zij opleggen.2 Zo zijn rechters er bijna nooit van op

Deze verschillende vormen van sancties hebben

de hoogte op welke manier aan een door hen opge-

echter verschillende doelen. Met een vrijheidsbene-

legde gevangenisstraf invulling wordt gegeven, en

mende straf wordt in de eerste plaats gepoogd om

of een straf het beoogde effect op de veroordeelde

de verdachte leed toe te brengen (de punitatieve

heeft gehad. Dit onderzoek geeft aanleiding om

functie), maar daarnaast heeft een vrijheidsbene-

eens een blik te werpen op de verschillende filoso-

mende straf ook een sterke generaal-preventieve

fische theorieĂŤn die er bestaan over de doelen van

werking, in die zin dat de straf potentiĂŤle misda-

strafoplegging.

digers kan afschrikken of ontmoedigen.4 Verder is er de maatschappelijke functie van een dergelijke

Het Nederlandse strafprocesrecht is verticaal ge-

straf: wij als maatschappij ervaren een algemeen

construeerd, wat wil zeggen dat een verdachte zich

gevoel van rechtvaardigheid als een zware misdadi-

moet verantwoorden tegenover de overheid en niet

ger voor een aantal jaar achter de tralies verdwijnt.

tegenover het slachtoffer.3 Hier staat tegenover dat

Ook kent een vrijheidsbenemende straf een rehabi-

het dan ook de overheid is die verdachten moet ver-

litatieve component, in die zin dat een gevangene

volgen en, als veroordeling volgt, ervoor zorg moet

therapie aangeboden krijgt zodat hij na zijn straf

dragen dat de dader een passende straf opgelegd

niet weer in het verwerpelijke gedrag zal vervallen.

krijgt. Het opleggen van een geldsom echter wordt voornaDe rechter heeft bij het opleggen van een straf ver-

melijk als punitatieve straf ervaren, het maatschap-

schillende mogelijkheden. De rechter kan krachtens

pelijke en preventieve element zijn hier verwaarloos-

artikel 9 Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr) kiezen

baar. Zo blijkt dat verschillende straffen verschillend

uit het opleggen van een hoofdstraf (gevangenis-

effecten hebben. Om te bekijken wat het gewenste

‘het recht appelleert aan ons rechtvaardigingsgevoel’ resultaat is van een straf, is het noodzakelijk om te kijken naar de

ger wordt in de maatschappij. Door het oppakken of, in extreme vorm,

redenen die wij hebben om mensen te straffen. Van oudsher bestaan

executeren van misdadigers wordt ervoor gezorgd dat er in de toe-

er verschillende theorieën over het doel van het opleggen van straf.

komst minder criminaliteit verwacht kan worden. Dit argument geldt

Hieronder zullen twee straftheorieën behandeld worden die elk vanuit

echter niet bij niet-vrijheidsbenemende straffen.

een ander uitgangspunt het opleggen van straf rechtvaardigen. Ten derde is er de afschrikkende (preventieve) functie van straffen.

Utilisme

Mogelijke misdadigers kunnen afgeschrokken worden door het voor-

Het utilisme of utilitarisme is een filosofische stroming die ervan uit-

uitzicht gestraft te worden.

gaat dat de beste manier om te handelen die manier is die het meeste geluk oplevert voor de meeste mensen. Het utilisme berust op een

Ten vierde kan een op de goede manier vormgegeven strafsysteem

teleologische grondslag: handelingen worden beoordeeld naar het

zorgen voor een rehabilitatie van misdadigers. Met een combinatie

gevolg dat zij teweegbrengen, waarbij gekeken wordt naar het nut van

van vrijheidsbenemende straf en therapie kunnen er zodanige inzich-

de handeling.5

ten bij een misdadiger gekweekt worden dat hij, eenmaal vrij, niet

David Hume (1711-1776) wordt gezien als de grondlegger van het uti-

weer in zijn oude gedrag zal vervallen.

lisme. Het utilisme is verder vormgegeven door Jeremy Bentham (17481832) en John Stuart Mill (1806-1873).

Met deze argumenten kunnen utilisten zich ervan overtuigen dat het

In de 18e en 19e eeuw begonnen de oude opvattingen over moraliteit

een contradictio in terminis mag lijken.

toevoegen van leed uiteindelijk geluk zal opleveren, hoezeer dit ook

De utilistische opvatting over zwaarte en duur van straffen komt vrij

cipe van de Utiliteit).6 Dit principe, zoals Bentham het verwoordde in

radicaal over. Er staat in principe geen limitering op de straf die toege-

‘The Principles of Moral and Legislation’ uit 1789, vraagt van de mens

kend kan worden. Als het levenslang opsluiten van iemand die slechts

om altijd zo te handelen dat er het meeste geluk ontstaat voor ieder-

diefstal gepleegd heeft zorgt voor geluk in de maatschappij, is hier

een die betrokken is.

geen bezwaar aan verbonden. Dit gaat zelfs zo ver dat iemand die

Zijn opvolger John Stuart Mill formuleerde het ‘greatest amount of

dat het grootste geluk voor de maatschappij oplevert.

happiness’-principe. Mill vraagt van de mens om zich te bedenken op

Zoals elke filosofische theorie kent ook het utilisme zeker zijn zwakke

welke manier er de grootste hoeveelheid geluk kan ontstaan voor de

punten en zijn er felle tegenstanders.

JFV In Casu - mei 2009 -

er één ultiem moreel principe geldt, ‘The Principle of Utility’ (het Prin-

en ethiek langzaamaan te verschuiven. Bentham was van mening dat

überhaupt geen misdaad gepleegd heeft, opgesloten kan worden als

grootste groep mensen. Dit belang moet bij het handelen altijd voorop gesteld worden. Hoewel deze zienswijzen niet revolutionair lijken,

Retributivisme

moet bedacht worden dat het in de 19e eeuw niet gebruikelijk was om

Eén van de meest bekende anti-utilistische benaderingen is het retribu-

recht en moraliteit los te koppelen van het bestaan van een God en de

tivisme zoals dit voorgestaan werd door Immanuel Kant (1724-1804).7

morele regels die daarbij horen.

Kant was voorstander van de deontologische ethiek, een ethiek waar

‘All punishment is mischief, all punishment in itself is evil’ is Bentham

ling. Volgens de deontologische ethiek bestaan er universele normen

van mening. Deze uitspraak valt goed te rijmen met de utilistische

en waarden, waar de mens zich soms vrijwillig ondergeschikt aan moet

benadering dat iets wat leed toevoegt per definitie niet moreel juist

stellen. Handelingen hebben een intrinsieke waarde op zich, onafhan-

is. Toch staan utilisten niet negatief tegenover straffen. Bentham be-

kelijk van hun effect.8 De mens mag zijn streven naar geluk niet als

handelingen beoordeeld worden op de ethische waarde van de hande-

argumenteerde dit als volgt: hoewel het in principe niet juist is om zo

uitgangspunt laten gelden, maar moet juist zijn natuurlijke neigingen

te handelen dat er meer leed in de wereld ontstaat, kan het straffen

soms opzij zetten om aan de hogere ethische plicht te voldoen.9

van misdadigers en dus het toevoegen van leed toch te prefereren zijn

Kant was een aanhanger van het retributivisme, een leer die uitgaat

boven het ongestraft laten van misdadigers. Hiervoor hebben utilis-

van vergelding als rechtvaardiging van straf. Het toekennen van straf

ten meerdere argumenten, die er in de kern allemaal op neerkomen

is gebaseerd op het ‘oog om oog, tand om tand’-principe.10 Het retri-

dat het straffen van misdadigers gewenst is als de maatschappij als

butivisme gaat ervan uit dat mensen die anderen slecht behandeld

geheel er beter op wordt. Straffen is dus gewenst als het meer geluk

hebben, bijvoorbeeld door het plegen van een misdaad, hiervoor ge-

oplevert dan niet straffen.

straft dienen te worden. Kant gaat daarbij uit van de opvatting dat de

Ten eerste zorgt het straffen van misdadigers voor gevoelens van vei-

straf een vorm van leedtoevoeging is, omdat het rechtvaardig is dat

ligheid en gerechtigheid in de maatschappij. Slachtoffers en familie-

wie leed veroorzaakt heeft ook zelf moet lijden. Hij stelt daarbij dat

leden van slachtoffers hebben behoefte aan de wetenschap dat de-

de straf in relatie dient te staan tot de begane misdaad. Dit gaat zo-

gene die henzelf of hun naasten kwaad heeft gedaan, daarvoor moet

ver dat iemand die een moord gepleegd heeft, ook de doodstraf mag

boeten. Bovendien leven slachtoffers van misdaden in angst als hun

verwachten.

belager nog vrij is om te gaan en staan waar hij wil. Deze gevoelens belemmeren het geluk van de inwoners van de staat. De staat is ver-

De rechtvaardiging van de straf wordt los gezien van de resultaten van

antwoordelijk voor het verschaffen van dit gevoel van veiligheid aan

de straf, en de straf kan ook gerechtvaardigd zijn als de gevolgen er-

haar inwoners.

van niet zijn wat maatschappelijk gewenst was.11

Ten tweede zorgt het oppakken van misdadigers ervoor dat het veili-

“oog om oog, tand om tand’-principe”

Kant ziet het opleggen van een straf aan een misdadiger als een be-

bovengenoemde onderzoek verschillende punten opgenomen in de

wijs van het feit dat degene die een misdrijf gepleegd heeft een ra-

Strategische agenda van de Rechtspraak voor de komende jaren. Het

tioneel wezen is, dat moet instaan voor de gevolgen van zijn daden.

doel van deze punten is om rechters meer te betrekken bij de uitvoe-

Waar bijvoorbeeld mensen met een verstandelijke handicap niet

ring van straffen, zodat rechters meer inzicht krijgen in de praktijk.

verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor hun daden, kunnen mensen die bij hun volle verstand een misdaad hebben gepleegd dit

Conclusie

juist wel. Hier speelt de categorische imperatief van Kant (zorg dat je

Verschillende filosofische stromingen kennen standpunten met betrek-

handelen zodanig is dat het een universele regel zou kunnen worden)

king tot strafoplegging.

een rol. Volgens Kant moet een misdadiger behandeld worden zoals

Het utilisme, met als belangrijkste voormannen Bentham en Mill, ziet

hij zelf anderen behandeld heeft. ‘His own evil draws the punishment

het opleggen van straf als een optelsom van feiten: als straffen de groot-

upon himself’: de misdadiger heeft blijkbaar besloten dat hij op een

ste hoeveelheid geluk oplevert voor het grootste aantal mensen is het

bepaalde manier met mensen om kan gaan, dan kan hij verwachten

gerechtvaardigd. Het retributivisme, zoals dat is vormgegeven door Kant,

om op dezelfde manier behandeld te worden.12

meent dat strafoplegging vergelding als hoogste doel heeft. Leed moet

Utilisten straffen omdat dit uiteindelijk meer geluk oplevert voor de

Het recht appelleert aan ons rechtvaardigheidsgevoel. Elke mens heeft

maatschappij, retributivisten daarentegen menen dat deze opvatting in

een ‘innerlijk kompas’ dat aangeeft wat juist en rechtvaardig is en wat

JFV In Casu - mei 2009 -

worden toegebracht aan wie leed heeft toegebracht.

strijd is met de menselijke waardigheid. Kant was van mening dat het

niet. Gevoelsmatig berust strafoplegging in Nederland vooral op het ethi-

gebruiken van mensen om een bepaald doel te bereiken in strijd is met

sche principe dat misdaad bestraft moet worden. Maar dat daarnaast zeker utilistische trekjes meespelen, mag zeker niet vergeten worden. @

de intrinsieke waarde van de mens. De benadering waarin een man die een misdaad gepleegd heeft in een gevangenis gestopt wordt, omdat dit veiliger is voor de maatschappij en niet omdat dit uiteindelijk voor hemzelf het juiste is, doet tekort aan de waarde van de man op zich.

Persbericht Ministerie van Justitie, 6 maart

Kant ziet de poging die de utilisten doen om rehabilitatie te doen voor-

2009, < HYPERLINK “http://www.justitie.nl/

komen als iets wat goed is voor de mens en voor de maatschappij

actueel/persberichten” www.justitie.nl/actueel/

als een poging om mensen hun persoonlijke wilsvrijheid te ontnemen. Kant vindt het een belediging van de persoonlijke integriteit van de

persberichten>. 2 M.Boone e.a., De tenuitvoerlegging van sancties:

mens om hem, tegen zijn wil in, een idee over wat juist is op te leggen.

maatwerk door de rechter? Onderzoek van het Willem

Ook hierin is terug te zien dat Kant wil dat de mens als een rationeel

Pompe Instituut voor Strafrechtswetenschappen,

wezen behandeld wordt.13

Universiteit Utrecht 2008. 3

Strafoplegging in Nederland De oplegging van straf heeft in onze maatschappij zeker het doel om reha-

Deventer: Kluwer 2005, p. 17. 4 J.M. van Bemmelen en T. W. van Veen, Het materiële

bilitatie van misdadigers te bevorderen en om recidive te voorkomen. Ook heeft het toekennen van straf een preventieve werking. Dit zijn punten

D.H. de Jong en G. Knigge, Teksten Strafvordering,

strafrecht, Deventer: Kluwer 2003, p. 15. 5 F. van Peperstraten, Samenleving ter discussie. Een

die terug te vinden zijn in de utilitaristische opvatting over strafoplegging.

inleiding in de sociale filosofie, Bussum: Coutinho

Toch wordt in Nederland ook zeker aandacht besteed aan de persoon

2007, p. 151.

van de verdachte. Een verdachte wordt behandeld als een rationeel,

6 S. Rachels, The elements of moral philosophy,

verantwoordelijk wezen dat in moet staan voor zijn daden. Bovendien

McGraw-Hill International Edition 2007, p. 90.

straffen wij mede om een hoger ‘ethisch doel’ te bereiken: misdadi-

7 Westerman, Rechtsfilosofie inleiding, p. 176.

gers doen inzien dat hun daden niet maatschappelijk gewenst zijn.

F. van Peperstraten, Samenleving ter discussie. Een

Misdadigers moeten leren dat zij hun persoonlijke wens (het plegen

inleiding in de sociale filosofie, Bussum: Coutinho

van een misdaad) ondergeschikt maken aan hun plichtsgevoel om te

2007, p. 152.

gehoorzamen aan de wet.

9 F. van Peperstraten, Samenleving ter discussie. Een

Terug naar het onderzoek waar dit artikel mee begon. Het onderzoek

inleiding in de sociale filosofie, Bussum: Coutinho

ging niet om de doelen van straf, maar om de uitvoering die eraan

2007, p. 97.

gegeven wordt. Toch is hier een verband tussen.

10 S. Rachels , The elements of moral philosophy,

Zal het onderzoek enige verandering brengen in de huidige onduide-

McGraw-Hill International Edition 2007, p. 133.

lijkheid omtrent de uitwerking van straffen bij rechters? Hoewel de

11 P. Westerman, Rechtsfilosofie; inleiding, Assen: Van

Raad van de Rechtspraak van mening is dat het niet de taak is van de rechter om in te staan voor de uitvoering van sancties (dit is immers

Gorcum 1998, p. 176. 12 S. Rachels, The elements of moral philosophy,

de taak van het Openbaar Ministerie), ziet de Raad wel in dat het van

McGraw-Hill International Edition 2007, p.139.

belang is dat de rechter voldoende kennis heeft van de praktijk van de

13 S. Rachels, The elements of moral philosophy,

tenuitvoerlegging van sancties en de actuele inzichten over de uitwer-

McGraw-Hill International Edition 2007, p.139.

king van sancties. De Raad van de Rechtspraak heeft als reactie op het

Twee maanden stage bij NautaDutilh. Veel nieuwe gezichten en indrukken. Gelijk aan de slag bij de sectie Corporate Litigation. Adrenaline en cafeïne houden mij de eerste dag op de been.

Als studentstagiair draai je meteen vol mee. Je gaat mee naar zittingen en werkt aan adviezen. Elke zaak vergt een eigen aanpak.

Op donderdagmiddag is het tijd voor de kantoorborrel. Op het jaarlijkse cabaret blijken collega’s ook over andere talenten te beschikken.

Experience NautaDutilh. De tweede stagemaand bracht ik in New York door. Geen tijd voor jetlag! Bovendien bleek m’n wollen pak iets te warm voor de zomer van de East Coast.

Al met al heb ik een fantastische start gemaakt bij NautaDutilh. Wat zijn jouw plannen?

Start jouw carrière bij NautaDutilh. Kijk voor alle stage- en loopbaanmogelijkheden op onze site www.werkenbijnautadutilh.nl

Redactioneel

Door Jorrit de Haan

Schoon schip maken op de Wallen Yab Yum, één van de bekendste seksclubs van Amsterdam, is al meer dan een jaar dicht. Het besluit van de gemeente Amsterdam om de Wallen te saneren haalde toentertijd onder meer het nieuws in China en de Verenigde Staten, omdat wij als liberale Nederlanders ons befaamde ‘Red light district’ op de schop wilden gooien.1 De seksclub is gesloten door toepassing van de Wet Bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (hierna: Wet Bibob). Deze wet is mede in het leven geroepen juist om de Wallen te kunnen decriminaliseren. In dit artikel komt aan bod hoe de criminaliteit op de Wallen ertoe heeft bijgedragen dat de Wet Bibob tot stand is gekomen en hoe met behulp van deze wet de Wallen worden gesaneerd. De Wet Bibob is tot stand gekomen om de integriteit

mige gevallen gedwongen mee te werken aan be-

van bestuursorganen te bevorderen. Een integere

schikkingen waarvan ze vermoeden dat er een ver-

overheid is zich bewust van het mogelijk crimineel

band bestond met criminele activiteiten. Hierdoor

misbruik van subsidies, vergunningen en overheids-

ontstond een praktijk waarin op informele basis

opdrachten, en legt zich bij die mogelijkheid niet

vertrouwelijke informatie door opsporingsorganen

neer.2 Integriteit bij bestuursorganen komt op drie

aan bestuursorganen werd doorgespeeld, om het

verschillende niveaus aan de orde: persoonlijke

verlenen van bepaalde beschikkingen te kunnen

integriteit, interne integriteit en relationele integri-

voorkomen.4

teit. Bij deze laatste vorm gaat het over een integere relatie tussen en bestuursorgaan en derden. De Wet

Een gedeelte van het onderzoek van de enquête-

Bibob probeert deze derde vorm te verbeteren.

commissie heeft zich gericht op Amsterdam, omdat

Op 6 december 1994 werd door de voorzitter van de

de misdaad wordt gebruikt. Hierover wordt in één

onze hoofdstad voor een variëteit aan georganiseerTweede Kamer de Parlementaire enquêtecommissie

van de verhoren het volgende gezegd:

opsporingsmethoden ingesteld, deze commissie

Wij hebben gekeken of de politie zicht had op het

zou bekend worden als de commissie Van Traa. De

eigenaarschap van horecabedrijven. En dat bleek

aanleiding voor de enquêteprocedure was de IRT-af-

het geval te zijn in zeker één district, namelijk

faire. Deze affaire komt er in het kort op neer dat een

district twee rond de wallen, rond de Warmoesstraat.

Interregionaal Recherche Team gebruik maakte van

Daarvan heeft men een analyse gemaakt die erop

onorthodoxe opsporingsmethoden om de georgani-

neerkomt dat de problemen die je op straat tegen-

seerde misdaad te kunnen aanpakken, het ging on-

komt en in de vitrines met allerlei uitstallingen van

der meer om het doorlaten van drugs en afluisteren

bijvoorbeeld seksapparaten en de aanbiedingen

van verdachten. Het onderzoeken van de rol van be-

die daar gedaan worden, het enigszins verloederde

stuursorganen bij de strijd tegen de georganiseerde

karakter van althans sommige delen van het wallen-

misdaad was niet een hoofddoel van de commissie,

gebied, wel eens te maken zouden kunnen hebben

maar kwam in de loop van het onderzoek ter sprake.

met de vraag wie er eigenlijk achter die gevels zaten,

De commissie concludeerde dat de toenmalige wet-

dus wie de eigenaren waren. Men heeft eenvoudig

telijke kaders nauwelijks mogelijkheden boden om

van al die panden, voorzover men kon nagaan, in

op basis van een veroordeling of een vermoedden

de horecasfeer gekeken tot wie die behoorden.

van gepleegde of nog te plegen strafbare feiten ver-

Men kwam tot de conclusie dat er een groot aantal

gunningen, ontheffingen en subsidies te weigeren

ondernemers

of in te trekken.3 Bestuursorganen werden in som-

antecedenten.5.

waren

met

duidelijk

criminele

39 Mede door het rapport van de Parlementaire enquĂŞtecommissie

op te lossen is het Landelijk Bureau Bibob (hierna : LBB) opgericht.

opsporingsmethoden is beslist de Wet Bibob in het leven te roepen.

De werkwijze die hierbij wordt gehanteerd is dat als een bestuursor-

Deze wet geeft in het kort een bestuursorgaan de bevoegdheid een

gaan een vermoeden heeft dat een bepaalde beschikking verband

vergunning, ontheffing of subsidie in te trekken of te weigeren als er

houdt met strafbare feiten, zij het LBB kan verzoeken een onderzoek

een ernstig gevaar bestaat dat er criminele activiteiten in het spel

in te stellen. Het LBB maakt hierbij gebruik van onder meer het re-

zijn. Er volgen drie weigeringsgronden uit artikel 3 Wet Bibob. Ten

gister zware criminaliteit van de Criminele Inlichtingen Eenheid, re-

eerste kan een beschikking worden geweigerd of ingetrokken als er

gisters van de politie en gegevens van het Openbaar Ministerie. Op

een ernstig gevaar bestaat dat de beschikking wordt gebruikt om uit

basis van het onderzoek stelt het LBB een rapport op dat aan het

gepleegde strafbare feiten verkregen of te verkrijgen op geld waar-

verzoekende bestuursorgaan wordt verstrekt, op een dergelijk rap-

deerbare voordelen te benutten. De tweede mogelijkheid bestaat bij

port rust een geheimhoudingsplicht. Het bestuursorgaan mag een

een ernstig gevaar dat de beschikking wordt gebruikt om strafbare

ernstig gevaar aannemen dat een beschikking verband houdt met

feiten te plegen. De derde mogelijkheid is een beschikking te weige-

strafbare feiten op basis van het rapport van het Landelijk Bureau

ren of in te trekken als er strafbare feiten zijn gepleegd om de vergun-

Bibob. Wel dient het te onderzoeken of de conclusies uit het rapport

ning te verkrijgen.

kunnen worden gedragen door de daarin vermelde feiten.

Het bijzondere aan de Wet Bibob is dat een beschikking kan wor-

Yab Yum

den geweigerd of ingetrokken zonder dat iemand strafrechtelijk is

Het hiervoor beschrevene kan redelijk abstract overkomen dus ik zal

veroordeeld. Er moet een ernstig gevaar bestaan dat de beschikking

de werking van de Wet Bibob illustreren aan de hand van de zaak

verband houdt met criminele activiteiten. Hoe dit ernstig gevaar kan

Yab Yum.6 Bij besluit van 12 november 2007 heeft de burgemeester

worden aangenomen volgt uit de wet. Allereerst dient er een vermoe-

van Amsterdam de exploitatievergunning van Yab Yum geweigerd en

den te zijn dat de betrokkene in relatie staat tot de strafbare feiten

de Drank- en Horecawetvergunning ingetrokken. A is exploitant van

en de ernst van dit vermoeden dient te worden beoordeeld, daarna

de seksclub en heeft deze in oktober 1999 gekocht van B. Het pand

wordt de aard van de relatie beoordeeld. Het kan zijn dat dit vermoe-

bleef tot 2002 in eigendom van B totdat ook dit werd aangekocht

den wordt gebaseerd op een strafrechtelijke veroordeling, maar ook

door A. Twee werknemers van A, C en D, zijn lid van de Hells Angels

op gegevens uit het register zware criminaliteit dat een onderzoek is

en werkzaam als portier en beveiliger.

ingesteld naar een verdachte. In het rapport van het LLB is opgenomen dat C, de zwager van A, in Uit het rapport van de enquĂŞtecommissie blijkt dat bestuursorganen

1993 en 1994 is veroordeeld voor mishandeling. Verder is opgeno-

en opsporingsorganen op informele basis informatie over derden

men dat naar de Hells Angels, waarvan C vice-president is geweest,

uitwisselden en dat het wenselijk was om deze praktijk te stoppen.

opsporings- en vervolgingsacties zijn ingesteld. In het zogeheten

Maar om de Wet Bibob een effectief instrument te laten zijn dient het

Kolbak-onderzoek is door een anonieme getuige gesproken over ver-

bestuurorgaan te kunnen beschikken over informatie op basis waar-

schillende door leden van de Hells Angels gepleegde strafbare feiten.

van een ernstig gevaar kan worden aangenomen. Om dit dilemma

Ook worden er onregelmatigheden rond de verkoop van YabYum ge- @

JFV In Casu - mei 2009 -

Opbouw van de Wet Bibob

meld: een taxatierapport ontbreekt, er is sprake van een lage koopsom en B zou door bedreiging gedwongen zijn de club te verkopen. Hierbij is alleen de relatie met C onvoldoende vast komen te staan,

“Hierdoor ontstond een praktijk waarin op informele basis vertrouwelijke informatie door opsporingsorganen aan bestuursorganen werd doorgespeeld, om het verlenen van bepaalde beschikkingen te kunnen voorkomen”

dus deze onregelmatigheden worden niet meegewogen. Op basis van het voorgaande kan het vermoeden dat de beschikking verband houdt met strafbare feiten worden aangenomen en is de ernst van dit vermoeden beoordeeld. Hierbij dient te worden opgemerkt dat het een vermoeden jegens C betreft, niet jegens A die exploitant en vergunninghouder is. Onderdeel van de Wet Bibob is dat de gedragingen van een derde aan een betrokkene, in dit geval A, kunnen worden toegerekend als aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Hierbij wordt gekeken of A in relatie staat tot de vermeende strafbare feiten. In relatie staan in de zin van de Wet Bibob kan op verschillende manieren. Gedragingen van de betrokkene zelf worden hem aangerekend als hij zelf de strafbare feiten heeft gepleegd of als hij zelf direct of indirect leiding heeft gegeven, zeggenschap heeft of vermogen heeft verschaft aan een rechtspersoon die strafbare feiten heeft gepleegd. Gedragingen van een derde kunnen aan de betrokkene worden toegerekend als deze derde direct of indirect leiding geeft, vermogen heeft verschaft, zeggenschap heeft of er een zakelijk samenwerkingsverband bestaat. In de zaak Yab Yum wordt bewezen verklaard dat C direct leiding geeft en heeft gegeven in de seksclub. Omdat A dus in relatie staat tot de

JFV In Casu - mei 2009 -

strafbare feiten gepleegd door C worden zijn vergunningen geweigerd en ingetrokken.

De Wet Bibob in praktijk De wet Bibob is op 1 juni 2003 in werking getreden, in 2006 heeft een extern onderzoeksbureau de uitwerking van de wet in de praktijk onderzocht.7 Hierin wordt onder meer geconcludeerd dat de Wet Bibob in de literatuur kritisch werd ontvangen, maar er ten tijde van het onderzoek uit de jurisprudentie bleek dat de Wet Bibob zonder al te veel

Conclusie

problemen in de praktijk wordt toegepast. De meeste weigeringen of

De Wet Bibob is een bijzondere wet die ver strekkende gevolgen kan

intrekkingen houden stand bij de rechter.

hebben. Burgers en organisaties zijn voor sommige ondernemingen volledig afhankelijk van verleende vergunningen. Door het weigeren

Daarnaast komt uit het onderzoek naar voren dat lang niet alle be-

of intrekken van een dergelijke vergunning kan iemand zijn brood-

stuursorganen gebruik maken van de mogelijkheden van de Wet Bi-

winning worden afgenomen. Het is vreemd dat dit kan gebeuren op

bob, al is hierin wel een groei te ontdekken. Een nadeel van het feit dat

slechts een vermoeden, een strafrechtelijke veroordeling is niet nodig.

bijvoorbeeld niet alle gemeenten de Wet Bibob toepassen is dat cri-

Maar in de praktijk blijkt tot nu toe dat de Wet Bibob een voldoende

minele activiteiten zich verplaatsen naar gemeenten waar het toezicht

uitgebalanceerd afwegingskader kent waarbij de rechten van de be-

minder streng is. Ook blijkt dat de criminele activiteiten, nu de Wet Bi-

trokkenen worden gewaarborgd.

bob niet op alle beschikkingen van toepassing is, kunnen verschuiven naar activiteiten waar een andere of geen vergunning voor nodig is.

Een decennium geleden werden de Wallen geregeerd door criminele organisaties. Door de gemeente Amsterdam wordt al net zo lang geprobeerd deze criminele activiteiten af te breken. Met de Wet Bibob hebben ze een middel gekregen de Wallen op te schonen. @

“Onderdeel van de Wet Bibob is dat de gedragingen van een derde aan een betrokkene kunnen worden toegerekend.”

www.nrc.nl ‘moeizame strijd tegen criminaliteit 17.01.08’

Kamerstukken TK 1999-2000, 26 883, nr. 3.

Kamerstukken TK 1995-1996, 24 072, nr. 10-11.

Rechtbank Amsterdam 4 november 2008, LJN: BG

F. Doornbos, L.C.L. Huntjens en M.C. de Voogd,

2826 Evaluatie Wet Bibob, z.p., Berenschot 2006

Zie hier ónze belofte.

De start van je carrière. Nysingh weet er meer van. Alle kantoren beloven ongeveer hetzelfde. Ontwikke-

dan in alle rust samen bespreken hoe jouw talent past

lingsruimte. Uitdagende cases. Inspirerende collegae.

bij de kansen die wij bieden. Hoe we die kansen zó

Prachtige perspectieven. Precies wat wij je zouden

kunnen vormgeven dat je talent optimaal tot bloei

kunnen beloven. Maar dat doen we niet. Juridisch werk

komt. Dus geen wilde beloftes over je carrière, maar

is immers mensenwerk. En omdat geen mens hetzelfde

een écht inhoudelijk loopbaangesprek. Daardoor weten

is, passen daar geen standaard-beloftes bij. Daarom

we er meer van. Interesse? Kijk op werkenbijnysingh.nl

beloven wij alleen een goed gesprek. Met een lekkere

of maak direct een afspraak met onze recruiter Loesje

espresso of cappuccino. Of thee natuurlijk. We kunnen

Frankfort: (055) 527 13 42.

Nr. 1 in de Management Team 100! www.werkenbijnysingh.nl

In Casu Rogat

De nieuwe kantonrechtersformule, een verdere uitholling van de werknemersbescherming?

Door Luuk Wieringh

Indien een werkgever de arbeidsovereenkomst met een van zijn medewerkers wenst te beëindigen zijn er enkele wegen die hij kan bewandelen. Eén van de wegen is de ontbindingsprocedure ex artikel 7:685 BW. Deze methode is weliswaar snel, het kan echter zijn dat de werkgever gehouden is de werknemer een vergoeding te betalen. Sinds 1 januari 1997 is het uitgangspunt voor de vaststelling van de hoogte van de vergoeding de zogenaamde kantonrechtersformule. Aangezien de richtlijn tot bepaling van de vergoeding naar de mening van de Kring van Kantonrechters gedateerd was, is sinds 1 januari 2009 een nieuwe aanbeveling van kracht. Behalve beoogd maatwerk en aandacht voor bijzondere omstandigheden, verandert er iets substantieels. De belangrijke maatstaf bij het berekenen van een vergoeding, de factor A, is voor de werknemers tot 35 jaar namelijk gehalveerd. Mr. E.A.C. van de Wiel

In de praktijk moet echter nog maar blijken of de ou-

Advocaat arbeidsrecht

dere werknemer daarmee het gat naar zijn pensioen

Trip Advocaten & Notarissen

kan dichten.

Een bevestigende reactie op de gegeven stelling (het

Toch is de stelling te kort door de bocht. Is het name-

woord ‘verdere’ is trouwens misleidend; was er eerder

lijk wel de hoogte van de vergoeding die in doorslag-

dan al een uitholling?) ligt voor de hand. De nieuwe

gevende mate de werknemersbescherming bepaalt?

formule is eenvoudigweg minder duur voor werkge-

In reorganisaties wordt vaak de beëindiging van het

vers dan de oude. De nieuwe weging van de feitelijke

dienstverband niet via de kantonrechter gerealiseerd.

dienstjaren maakt de vergoeding een stuk minder

Meestal vraagt de werkgever een ontslagvergunning

hoog en de drempel om van een werknemer af te ko-

en zegt hij het dienstverband op. De vergoeding speelt

men is daarmee dus ook navenant lager geworden.

dan alleen een rol als de werkgever een Sociaal Plan

Ook voor oudere werknemers.

afspreekt met de vakbond. Veel MKB-werkgevers doen dat niet en de werknemer kan dan alleen nog maar via

Daarover lijkt nog wel enig misverstand te bestaan. De

de weg van het kennelijk onredelijk ontslag proberen

wijziging van de formule zou met name de jongeren

een vergoeding te krijgen. Die is – tenzij de zaak dient

treffen, maar het zijn (ook) de trouwe ouderen die

in het ressort van het Hof Den Haag - nu juist niet op

een hoge prijs betalen. Een 59-jarige die sinds zijn

de Kantonrechtersformule gebaseerd.

25ste voor hetzelfde bedrijf werkt, ontvangt al snel een kwart minder vergeleken met vroeger. Terwijl de 59-ja-

Maar ook bij disfunctioneren speelt de vergoeding

rigen vaak eenzijdig en betrekkelijk laag opgeleid zijn.

een minder belangrijke rol dan op het eerste gezicht

Het zijn de arbeiders die nooit meer elders aan de bak

lijkt, ook al betreft dat de dossiers waarin de werk-

komen. Ze hebben de vergoeding hard nodig om de

gever niet zo snel met succes een ontslagvergunning

brug naar hun pensioen te slaan.

krijgt. Hoe vaak verzuchten werkgevers niet dat het

Toegegeven, in de nieuwe Aanbevelingen wordt meer

werknemer kunnen afkomen? Niet de hoogte van de

ruimte gegeven voor bijzondere omstandigheden zo-

vergoeding, maar de rechte rug van de kantonrechter

als de positie op de arbeidsmarkt van de werknemer.

beschermt de werkgever! In bijna tien procent van de

best wat meer mag kosten, als ze maar van die ene

aansluiting te zoeken bij de verbeterde arbeidsmarktpositie van

weigert is daarmee zo reëel, dat veel werkgevers niet gauw een ver-

jongeren, maar met behoud van de bescherming van de oudere

zoek tot ontbinding zullen indienen als ze niet beschikken over een

werknemer. Op de tweede plaats willen de kantonrechters in de

dossier dat hun verzoek voldoende ondersteunt. De nieuwe Aanbe-

C-factor meer aandacht geven aan bijzondere omstandigheden, die

velingen zullen geen verandering in deze praktijk brengen.

nu soms wat onderbelicht blijven. Het gaat daarbij vooral om de arbeidsmarktpositie van de werknemer en de financiële positie van de werkgever.

Mr. S.J.L. Nieuwsma Werkgeversorganisatie

Een werknemer, die door zijn werkgever in staat is gesteld door

VNO-NCW

cursussen en dergelijke zijn kennis bij te houden en uit te breiden,

De kantonrechtersformule lag de laatste jaren stevig onder vuur.

–en heeft minder financiële bescherming nodig– dan zijn collega,

Belangrijkste kritiek: de rekenmethode op basis waarvan kanton-

die die gelegenheid niet

heeft een steviger positie op de arbeidsmarkt

rechters de ontslagvergoeding vaststelden, was verworden tot een

heeft gehad.Een werknemer, die werkzaam is in een branche met

soort automatisme. Een automatisme dat werkgevers opzadelt met

een groot gebrek aan personeel, heeft minder bescherming nodig

hoge kosten. Terecht heeft de Kring van Kantonrechters het mes ge-

dan een werknemer in een sector, waarin al veel werkloosheid

zet in de ontslagvergoeding.

heerst.

Met aanpassing van hun formule spelen de kantonrechters in op een wens van het bedrijfsleven, dat vond dat bij ontslag van werk-

Conclusie:

nemers onevenredig diep in de buidel moest worden getast. De

De actualisering van de kantonrechtersformule laat zien dat kan-

kantonrechtersformule levert bedrijven een forse kostenbesparing

tonrechters begrip hebben gekregen voor de veranderde arbeids-

op.

marktsituatie (krapte, vergrijzing), los van de huidige crisis en de gevolgen voor de korte termijn. De aanpassing betekent een op-

Tijdens het Najaarsoverleg begin oktober tussen kabinet, werkge-

merkelijke verlaging van de ontslagkosten, vooral waar het gaat om

vers en werknemers werd al afgesproken dat de ontslagvergoeding

het ontslag van jongere werknemers. Bovendien is er oog voor de

wordt afgetopt tot een maximum van één jaar voor jaarsalarissen

employability-inspanningen van de werkgever. Dit draagt bij aan

vanaf 75.000 euro. Het wetsontwerp is inmiddels ingediend. De

een flexibilisering van de arbeidsmarkt. Bij ontslag van een oudere

aanpassingen van de kantonrechtersformule betekent, in samen-

werknemer kan de hoogte van de vergoeding echter nog steeds flink

hang met het ontslagakkoord, een mooie stap vooruit.

oplopen. Het is positief dat de kring van kantonrechters aandacht

De belangrijkste wijzigingen, zijn onder andere:

van VNO-NCW de afgelopen jaren voor verlaging van de ontslagkos-

besteedt aan de financiële positie van de werkgever. Het pleidooi - een andere berekening van de dienstjaren;

ten (zij het via een nieuw ontslagstelsel) krijgt toch gehoor, maar

- meer aandacht voor de arbeidsmarktpositie van de werknemer en

dan langs een andere weg, namelijk die van de kantonrechters en het eerdergenoemde wetsontwerp. @

de financiële positie van de werkgever.

Met de nieuwe berekening van de dienstjaren wordt beoogd meer

ontbinden. De kans dat de kantonrechter de verzochte ontbinding

JFV In Casu - mei 2009 -

ontbindingsprocedures op tegenspraak weigert de kantonrechter te

Student and the City

Door Lisa Pieters

Bussen in de binnenstad: een uitzwenkend probleem. Iedere student heeft het onderwerp wel eens aangesneden. Een ieder heeft er eigenlijk ook dezelfde mening over. Het is bijna een feit van algemene bekendheid, en toch lijkt het alsof er niets aan wordt gedaan. Of is de Regiotram, die mogelijk in 2014 door de binnenstad van Groningen gaat rijden, een zoethoudertje om de kritiek die er over de verkeersproblematiek in de binnenstad is te sussen? Het probleem waar hier op gedoeld wordt, is de uitzwenkende bus door de te smalle straatjes van de binnenstad in Groningen. Net als een vrachtwagenchauffeur, heeft de buschauffeur te maken met de dode hoek en bochten in de weg waarin ze rekening dienen te houden met onder meer fietsend verkeer. De vraag is of dit wel gebeurd, of dat het een kwestie is van geven en nemen om het openbaar vervoer draaiende te houden. De problematiek Als je eens een middag op een stoeltje bij de bushaltes

feur dien je daar rekening mee te houden, toch lijkt dit

van de A-kerk zou zitten, dan zie je menig gezichten van

niet geheel het geval te zijn.

fietsende studenten vertrekken als er een bus voorbij

De straat Munnekeholm is dan nog maar één voorbeeld.

raast, of een poging doet langs hen te komen. Zolang het

Zo zijn er meer aanwijsbare straten of plaatsen in de

gaat om een recht

binnenstad van Gro-

stukje weg, is er

ningen waar mensen

eigenlijk nog geen sprake

van

een

probleem. Zodra er sprake is van een bocht, of van lichte krommingen in de weg bij

(bijvoorbeeld Munnekeholm)

wordt het fietsen naast een bus, of nog erger, naast een harmonicabus,

ge-

vaarlijker. Je ziet dan duidelijk in geval van een harmonicabus, dat het achterste gedeelte van

“Zo zijn er meer aanwijsbare straten of plaatsen in de binnenstad van Groningen waar mensen problemen dan wel gevaarlijke situaties ondervinden met een (stads)bus.”

problemen, dan wel gevaarlijke situaties ondervinden met een (stads)bus. Om nog een voorbeeld te noemen, de stadsbus die voor het Academiegebouw langs rijdt, en daarna links afslaat de Oude Kijk in ’t Jatstraat in. Op een of andere manier lijkt het alsof de chauffeurs getraind worden om gewoon maar door te rijden, want rekening houden is er

de bus vaak net wat

niet meer bij. De bus

meer uitzwenkt, en

rijdt voor het Acade-

een andere kant op gaat dan de voorzijde van de bus. Als

miegebouw langs gewoon door, en de studenten dienen

je als fietser zijnde wordt ingehaald door een dergelijke

met hun fiets maar aan de kant te gaan. Dat wil zeggen

bus, dan kun je wel eens worden afgesneden of je letter-

met de fiets tussen de gestalde fietsen op het pleintje te

lijk en figuurlijk in het nauw gedrukt voelen. Als buschauf-

staan wachten. Hetzelfde fenomeen doet zich voor in de

zullen studenten met fiets en al aan de kant moeten springen. Ongetwijfeld zullen er nog meer plaatsen zijn in de binnenstad waar een uitzwenkende harmonicabus ook dan nog steeds voor de nodige stress zal zorgen. Misschien is er dan een optie dat alle eerstejaars studenten voordat

Oosterstraat, waar de straat even breed is als de bus zelf. In principe is de noodzaak van het bespreken van dit probleem niet eens zo zeer aan de orde. Dit omdat eigenlijk, zoals ook uit het voorgaande blijkt, de fietsers in de binnenstad dit probleem wel erkennen, en eigenlijk ook wel dagelijks ervaren. Belangrijker is het punt of en hoe hier iets aan gedaan moet worden. Het is duidelijk dat de stadsbussen voor gevaarlijke situaties zorgen, en dat het eigenlijk nog een wonder is dat er niet al een tal van ongevallen hebben plaatsgevonden. Toch is er blijkbaar nog geen dusdanige noodzaak om tot actie over te gaan. Het is dan ook de vraag in hoeverre de Regiotram, die in de toekomst door de bin-

“De bedoeling is dat er in 2014 een tramlijn door de binnenstad van Groningen is aangelegd, die vanaf het centraal station via de Grote Markt naar Zernike zal lopen.”

nenstad van Groningen zal rijden een oplossing, dan wel gedeeltelijk of

Regiotram: oplossing? Waar menig student nu al naar uit kijkt is de trambaan die door de binnenstad van Groningen zal worden aangelegd. De bedoeling is dat er in

ze het studentenleven binnentreden eerst nog een fietscursus binnen-

2014 een tramlijn door de binnenstad van Groningen is aangelegd, die

stad krijgen. Toch denk ik dat de Regiotram de druk op de binnenstadse

vanaf het centraal station via de Grote Markt naar Zernike zal lopen. De

schouders wel zal verlichten. Maar nu er toch over verkeersproblemen

Regiotram, zoals deze tram zal heten, wordt gezien als een oplossing

gesproken wordt, kun je je ook afvragen wat voor gevaren een dergelijke

voor de overvolle Groningse binnenstad. Zowel studerend, werkend als

trambaan met zich mee zou kunnen brengen. Stel nou dat je de (binnen)

winkelend publiek dienen in de binnenstad gebruik te maken van de-

stad uit wilt fietsen na een leuk feestje in de binnenstad, en je hebt iets

zelfde verkeersvoorzieningen. Het is dan ook niet gek dat dit voor pro-

te diep in het glaasje gekeken. Doordat je gezichtsvermogen niet meer

blemen zorgt als opstoppingen, overvolle bussen en parkeergarages. Op

optimaal functioneert, zou het wel eens zover kunnen komen dat je met

deze manier schijnt het onmogelijk te zijn om als stad verder te kunnen

je fietsbanden in de trambaan komt. De gevolgen moge duidelijk zijn. Te

groeien, omdat het de capaciteit van het aantal mensen dat in de binnenstad moet zijn niet (goed) meer aankan.

bepleiten valt of het hier gaat om verplaatsing van het probleem, of meer ‘elk voordeel heeft zijn nadeel’.

Een tram zou wat dat betreft veel beter zijn gezien de capaciteit en ef-

Duidelijk is dat de Regiotram veel voordelen met zich mee zal brengen.

ficiëntie waarmee een dergelijke tram rijdt. De tram is sneller en schoner

Het punt is alleen dat velen onder ons van deze tram nooit gebruik zullen

dan een bus.

hoeven maken, en waarschijnlijk al vóór de aanleg ervan de stad Gronin-

Door de komst van de Regiotram zullen de bussen van de Grote Markt

gen hebben verlaten. @

verdwijnen, dit zal voor een betere en veiligere binnenstad kunnen zorgen. Daarnaast is het zo dat er rekening gehouden wordt met de ongevallen die kunnen geschieden met een tram. Om de veiligheid te kunnen garanderen met betrekking tot fietsers, zal er voor de fietser een eigen plek komen naast de tram. Er wordt dan gedacht aan een fietspad of –strook. Voor meer informatie over deze Regiotram zie www.regiotram.nl. Mocht je tegen de aanleg van de trambaan zijn, kijk dan op www.tramgroningen.nl.

Conclusie De vraag die nu rijst is of de Regiotram een oplossing is voor de problematiek die hier voorafgaand beschreven is. Is het een oplossing voor gevaarlijke situaties met de bus, dan wel de mogelijke ongevallen die daardoor kunnen ontstaan? Mijns inziens is de komst van de Regiotram een gedeeltelijke oplossing. Zoals blijkt zullen de bussen immers van de Grote Markt verdwijnen, daarvoor in de plaats komt dus de trambaan. Specifiek gezien is het probleem met de bus in de Oosterstraat dan opgelost. Daarentegen is het wel zo dat het probleem bij de A-kerk en Munnekeholm zal blijven bestaan, en ook bij het Academiegebouw en de UB

JFV In Casu - mei 2009 -

niet, voor dit probleem zal zijn.

Herbesproken

Door Irene Timmermans

Diefstal van een virtueel goed; schijnbare of werkelijke sanctionering? Zodra letters op papier worden gezet, zijn de woorden eigenlijk al verouderd. In elke staat zijn de wetten onderhevig aan een de wervelende wind der maatschappij, altijd in beweging en altijd onderhevig aan verandering. Al jaren trotseert de rechter deze wind door de wet met uiteenlopende interpretaties te lezen. Met de komst van het internet werd de wind getransformeerd in een zware storm. In de te bespreken casus is duidelijk dat er nog veel onzekerheid bestaat over het positieve recht in de virtuele wereld op de computer en op het internet en dat een gedetailleerde regulering ontbreekt. Handelingen en daden in de virtuele omgeving kunnen van grote invloed zijn op de maatschappij, waardoor betrouwbaarheid en rechtszekerheid van steeds groter belang worden. Wat te doen als je in een realistisch spel als ‘Second Life’1 wordt bestolen, je spullen worden vernietigd of je wordt gestalkt? Is een vordering op grond van onrechtmatige daad jegens je tegenspeler mogelijk nu de daad zich buiten het leven met mensen van vlees en bloed afspeelt?

Casus De veertien- en vijftienjarige verdachten in de zaak zijn

count van verdachten.

fervente deelnemers van het computerspelletje ‘RuneS-

De rechtsvraag die boven komt drijven na het lezen van

cape’. Dit is een populair online spel dat door miljoenen

deze casus is de volgende: Zijn virtuele activiteiten te

spelers op de hele wereld wordt gespeeld. ‘RuneScape’

handhaven en te sanctioneren volgens de regels van

speelt zich af in een virtuele wereld, waarvan spelers

de echte wereld? En meer in het bijzonder: Kan het ste-

met hun karakters een onderdeel zijn. Deze gestuurde

len van virtuele goederen in een virtuele wereld, zoals

karakters kunnen onder meer opdrachten vervullen,

in deze zaak aan de orde is, in de echte wereld worden

tegen andere karakters vechten en andere activiteiten

gekwalificeerd als diefstal zoals omschreven in artikel

ontplooien. Als waardering voor deze overwinning ver-

310 Wetboek van Strafrecht (Sr)?

krijgt men in het spel waardevolle ‘items’ als een masker, zwaard of amulet, waardoor het karakter in het spel

Proces

sterker wordt.

De officier van justitie heeft –kort gezegd – ter zitting

De twee verdachten werden in het spel geconfronteerd

aangevoerd dat de virtuele amulet en het virtueel mas-

met een dergelijk sterk karakter en besloten de daar-

ker goederen zijn die onder het bestanddeel ‘goed’ als

bij behorende speler in het huidige leven te bedreigen

bedoeld in artikel 310 Sr vallen. Bij de beoordeling van

met geweld om zijn ‘items’ in het virtuele leven af te

dit standpunt gaat de rechtbank uit van een wetshisto-

nemen. Verdachten zochten het slachtoffer thuis op en

rische interpretatie. Zij zegt dat art. 310 Sr primair tot

dwongen hem onder bedreiging van woorden, messen

doel heeft het beschermen van het vermogen van de

en forse lichamelijke mishandeling in te loggen op zijn

burger. Hierbij is het allereerst van belang of een goed

account van het computerspel. Zij hebben het slachtof-

voor de bezitter (materiële of immateriële) waarde

fer op deze wijze zijn items (te weten een amulet en een

heeft. Om dit te beoordelen is het belangrijk om je te

masker) laten overhevelen van zijn account naar het ac-

verplaatsen in de speler van het spel om de (virtuele)

spelregels van ‘RuneScape’ zich geen ontoelaatbare handelingen van verdachte en medeverdachte hebben plaatsgevonden. Verdachten zouden derhalve niet strafbaar hebben gehandeld. Wat de rechtbank hierop antwoord moet als een baanbrekende uitspraak worden beschouwd, maar is met het oog op de toekomst bijna een onontkoombare conclusie. De rechtbank is van oordeel dat het verweer van raadsman moet worden verworpen, nu de handelingen van verdachte en medeverdachte buiten de context van het spel hebben plaatsgevonden en aldus niets met de spelregels van ‘RuneScape’ te maken hebben gehad. Het stelen van virtuele goederen in een virtuele wereld, waarbij de feitelijke handelingen ervan plaatsvinden in de werkelijke wereld, kan worden gekwalificeerd als diefstal ex artikel 310 Sr. De rechtbank verklaart de diefstal ex artikel 310 Sr (het primair telastegelegde) bewezen, te kwalificeren en verdachte deswege strafbaar. De hoofdverDe werkelijke wereld lijkt vaak van ondergeschikt belang voor de die-

uit het verrichten van 160 uren onbetaalde arbeid. Zij beveelt tevens

hard spelers die feitelijk leven in de virtuele wereld met de daarbij

dat voor het geval de veroordeelde de werkstraf niet naar behoren

behorende normen en waarden. Tijd, energie en geld worden ge-

verricht een voorwaardelijke detentie voor de duur van 80 dagen.

stoken in een spel als Runescape om hun karakter zo sterk mogelijk

Het lijkt er dus op dat de handelingen in de echte wereld die een

te maken en zichzelf als speler hiermee een elitaire spelpositie te

onrechtmatige toestand in de virtuele toestand doen laten ontstaan,

verwerven. Het amulet en het masker zijn waardevolle items die er

kunnen worden gesanctioneerd volgens de regels van de echte we-

voor zorgen dat het karakter sterker wordt; deze items kunnen pas

reld. De rechtbank stelt hierbij de waarde van virtuele goederen ge-

na een lange strijd in het spel verworven worden. Hieruit blijkt dan

lijk aan die van fysieke goederen.

dachte wordt te dier zake veroordeeld tot een werkstraf, bestaande

JFV In Casu - mei 2009 -

wereld vanuit zijn ‘vierkante’ ogen te bekijken.

ook dat het masker en de amulet voor zowel het slachtoffer als de verdachten waarde hadden. Bij de beantwoording van de vraag of virtuele goederen, goederen in de zin van artikel 310 Sr zijn, is ten tweede belangrijk om in het oog te houden dat goederen geen stoffelijke objecten behoeven te zijn. In het Elektriciteitsarrest is uitgemaakt dat ook niet-stoffelijke voorwerpen als elektriciteit en giraal geld als goed in strafrechtelijke zin worden aangemerkt.2 Dat een virtueel masker en een virtueel amulet dus slechts uit pixels op een scherm bestaan en niet feitelijk beheersbaar zijn, is dus irrelevant bij de beoordeling van kwalificatie als goed. Voorts is een belangrijk kenmerk van een goed in strafrechtelijke zin dat de dief bij diefstal de feitelijke macht over het gestolen goed verkrijgt en de bestolene de feitelijke macht door het wegnemen daarover verliest. De rechtbank besluit hieromtrent dat het slachtoffer in

De karakters in het computerspel zijn te beschouwen als hun digitale alter ego’s.

het bezit was van de virtuele goederen en dat alleen hij in staat was feitelijke macht daarover uit te oefenen. Door de virtuele goederen van het ene account naar het andere over te hevelen worden de goederen overgedragen uit de feitelijke macht van de aangever naar die

Beschouwing door de auteur

van de verdachten. Zij hebben tengevolge hiervan het bezit der goe-

De gelijkstelling van virtuele en fysieke goederen lijkt op het eerste

deren verkregen.

gezicht misschien merkwaardig en onredelijk. Maar men moet te alle

De raadsman van de verdachten heeft ter zitting aangevoerd dat

tijden het begrip ‘waarde’ vanuit een subjectief kader bekijken. Zo-

de verdachte zich de goederen niet wederrechtelijk heeft toegeëi-

als de officier van justitie tijdens de zitting al aanvoerde is de gelijk-

gend en vrijgesproken moet worden van het telastegelegde. In we-

stelling van virtuele en fysieke goederen een logische gevolgtrekking

zen doet hij hiermee een beroep op het legaliteitsbeginsel. Bij dit

gezien de beleving van de deelnemers aan levendige computerspel-

standpunt stuiten we op de leemte in ons rechtstelsel op het gebied

len. Terwijl de personen zichzelf hebben geïsoleerd van de werkelijke

van virtuele handelingen, zoals in de inleiding werd aangegeven. De

wereld, beleven zij vanaf hun computerstoel een dynamisch sociaal

raadsman is zich hiervan bewust en stelt dan ook dat er volgens de

leven in de virtuele wereld. Op deze computerstoel gaat de wereld

Een derde en laatste voorbeeld van juridische behandeling van vir-

JFV In Casu - mei 2009 -

tuele handelingen behelst het generen van inkomsten. Zijn voorde-

De daad in het spel vindt echter plaats in een rechtens kale omgeving terwijl in de werkelijkheid activiteiten door een bos van regels worden beheerst.

len die behaald worden binnen een spel belastbaar voor inkomstenbelasting? Zo worden in het spel Second life inkomsten gegenereerd. Inmiddels is uitgemaakt dat deze winstgevende activiteiten binnen Second Life inderdaad onder een belastbare bron vallen, waarbij de Nederlandse fiscus jurisdictie heeft en de voordelen als winst uit onderneming mag belasten.5

Conclusie Recapitulerend kunnen we dit stuk besluiten met het volgende. De wetgever heeft zijn stem op het gebied van virtuele regelgeving nog nauwelijks laten horen. Maar vanwege de innovatie met betrekking tot PC-games en toegenomen mogelijkheden op het gebied van internet wordt de juridische status van de virtuele wereld steeds belangrijker. Met het besproken vonnis laat de rechter zich uit over de kwalificatie van virtuele goederen. De Rechtbank van Leeuwarden heeft uitgemaakt dat virtuele goederen gelijk zijn te stellen met fysieke goederen. Op grond hiervan is een minderjarige jongen schuldig bevonden aan diefstal in de zin van artikel 310 Sr van virtuele goederen. Een baanbrekend vonnis dat de deur openzet naar een verdere ontwikkeling van recht op virtueel gebied. Ondanks noodzakelijkheid hiervan is voor mij de gelijkstelling met de echte wereld en de virtuele wereld toch een beetje té modern. Misschien is het een idee om met deze juridische avontuurlijke reis toch eerst een kleine omweg te maken via een virtuele rechtbank on screen. @

aan hen voorbij als een vlaag van (sociale) problemen, moeilijkheden en desinteresse en worden zij -met hun ogen gefixeerd op het scherm- geprikkeld door de virtuele wereld met haar eigen normen en waarden. De karakters in het computerspel zijn te beschouwen als hun digitale alter ego’s. De uitspraak in deze zaak doet veel stof opwaaien en laat een groot ongerept landschap voor de toekomst open dat weliswaar steeds verder zal worden ingericht. Juist omdat de virtuele wereld zoveel mogelijk op de werkelijke wereld moet lijken zijn activiteiten in de werkelijke wereld tevens handelingen die in het spel zouden kunnen plaatsvinden. De daad in het spel vindt echter plaats in een rechtens kale omgeving terwijl in de werkelijkheid activiteiten door een bos van regels worden beheerst. Een voorbeeld om het overzichtelijker te maken: Rien heeft geld geïnvesteerd in de productie van virtuele objecten. Zou Rien in de echte wereld fysieke objecten produceren, dan worden zijn productiemiddelen beschermd door het eigendomsrecht ex artikel 5:1 Burgerlijk Wetboek. Maar worden de virtuele

Second Life is een virtuele wereld waar spelers zich met karakters (poppetjes) in begeven en leven zoals

werkplaats en de virtuele producten van Rien ook beschermd door dit eigendomsrecht?3 En zou Rien de virtuele objecten bijvoorbeeld

in een werkelijke wereld mogelijk zou kunnen zijn.

legitiem kunnen verhandelen via een site als eBay? Een blik op sites

2 HR 23 mei 1921, NJ 1992, 280.

als eBay laat zien dat virtuele goederen in de praktijk al voor veel

echt geld te koop worden aangeboden. Onze casus beschreef een onrechtmatige handeling tussen spelers buiten het spel, maar die verband hield met een daad in het spel zelf. Het is echter ook mogelijk dat een speler bínnen het spel onrechtmatig handelt jegens een andere speler. Wat bijvoorbeeld te doen als jouw karakter slachtoffer is van afpersing of er bedrog wordt gepleegd door een tegenspeler? Het is nog onduidelijk hoe de Nederlandse strafrechter met gedragingen in online games om zal gaan.4

A.C. Lagemaat, M.L. Boonk, M. Briët, ‘ Vermogensrechtelijke aspecten’ <www.nwir.nl/doc/ boekvirtuallaw.doc>.

4 A.C. Lagemaat, M.L. Boonk, M. Briët, ‘ Vermogensrechtelijke aspecten’ <www.nwir.nl/doc/ boekvirtuallaw.doc>. 5 O. Kemp ‘Second Life; een fiscale behandeling’, Fiskaal, 2008, p. 11-16.

Je doet ertoe, bij PlasBossinade. Er wordt tijd en aandacht in stagiaires gestoken, om er goede advocaten van te maken.

Meet jezelf met 16 maten mr. Paulien Waninge |advocatuur|

Een goede jurist is niet automatisch een goede advocaat. Daarom word je bij PlasBossinade op alle mogelijke manieren de maat genomen: creativiteit, doorzettingsvermogen, discretie, overtuigingskracht, sociale vaardigheid, enz. Ben je daar tegen Paterswoldseweg 802 Postbus 1100, 9701 BC Groningen

opgewassen, dan kun je snel meedraaien en meegroeien. Mail voor

telefoon +31(0)50 521 43 33

een vrijblijvende kennismaking naar werken@plasbossinade.nl.

w w w. p l a s b o s s i n a d e . n l

Wie weet zit je snel bij ĂŠĂŠn van onze zestien maten aan tafel.

Grensverleggend werken; het visitekaartje van de promovendus Achter de deur van…

Door Wiert Jan Berghuis & Michaël Dol

prof. mr. dr. B.F. Keulen Wie de gangen van een universiteit bewandelt, ziet veelal gebogen hoofden over grote stapels vraagstukken. Een ieder is druk en doorgaans is het stil. Iedere deur opent zijn eigen verhaal. De deur van de promovendus slaat grillig open en dicht, onwennig met de hem gestelde taak. Een scriptie ging hem destijds goed af, maar voor het doen van onderzoek en het schrijven van een proefschrift heeft de promovendus nooit kunnen oefenen. Inmiddels doorgewinterd in het vak, blikken we samen met prof. mr. dr. Keulen (hierna: dhr. Keulen) terug op zijn periode als promovendus.

Curriculum Vitae Thans gewaardeerd en gerespecteerd, neemt de we-

een heel eigen soort stress met zich mee. Weliswaar

tenschappelijke carrière van dhr. Keulen zijn aanvang

heb je als student van doen met de druk van tenta-

in Groningen. Met succes werd de studie Nederlands

mens, als promovendus moet je maar hopen dat je na

recht doorlopen met de afstudeerrichtingen sociaal-

vier jaar een gedegen stuk kunt overleggen.” Ander-

economisch recht en strafrecht. Na zijn studie be-

zijds, zo vervolgt dhr. Keulen, “Het promoveren bracht

kleedde dhr. Keulen, in de periode 1986-1997, achter-

kansen, één daarvan greep ik aan.”

eenvolgens de functies van wetenschappelijk assistent en universitair docent aan de vakgroep strafrecht en criminologie. In 1990 sloot dhr. Keulen zijn functie als wetenschappelijk assistent af met het voltooien van

“Juristen vinden de meesterstitel de mooiste titel.”

zijn proefschrift. Aansluitend volgden nog enkele jaren waarin hij als universitair docent werkzaam was, om vervolgens van 1997 tot 2005 als wetgevingsjurist werkzaam te zijn bij het ministerie van justitie. Nadien keerde dhr. Keulen terug aan de Rijksuniversiteit Groningen in de functie van hoogleraar straf- en strafprocesrecht aan de vakgroep strafrecht en criminologie.

Promoveren biedt perspectief In zijn periode als wetenschappelijk assistent begon dhr. Keulen met het schrijven van zijn proefschrift. Reeds voorafgaande had hij daartoe prof. mr. Th. W. van Veen, een autoriteit binnen het Nederlandse strafrecht, benaderd voor een plaats als promovendus. Na de plek te hebben verworven kreeg het proefschrift

Gewin

gestalte, “altijd al was het schrijven me een deugd

Een van deze kansen was de mogelijkheid om van

en had de wetenschap mijn hart gewonnen. Het

1997-2005 een functie te vervullen als wetgevingsju-

schrijven nam je mee naar huis, zoekende naar een

rist respectievelijk raadsadviseur bij de directie wet-

oplossing”. Het geschrift vond zijn voltooiing in 1990,

geving in Den Haag. Gedurende zijn werkzaamheden

onder de titel: “bankbreuk, ons strafrechtelijk faillis-

bracht hij voor ondermeer de voormalig minister van

sementsrecht”. Het handelende over de strafrechtelijk

Justitie, dhr. Donner, een aantal politiek belangrijke

mogelijkheden om gefailleerden naast civielrechtelijk,

wetsvoorstellen voort, waaronder het wetsvoorstel

tevens strafrechtelijk te sanctioneren. Terugkijkend op

terroristische misdrijven en de buitengerechtelijke

een intensieve maar leerzame periode, ontkracht dhr.

afdoening, beter bekend als de wet OM-afdoening.1

Keulen bij ons de stelling dat het promoveren een ge-

Op de vraag of hij daardoor gezien kan en mag wor-

rieflijk karakter in zich draagt. “Het promoveren bracht

den als de voormalige ‘rechterhand’ van dhr. Donner

vastberadenheid en doorzettingsvermogen gloort hoop op een eventuele aanstelling. Uitkomst biedt mogelijk nog het zogeheten

vraag of de baan wellicht ook tot de mogelijkheden had behoord

POSS-traject, al lijkt dit initiatief een stille dood te zijn gestorven.

indien zijn promotie was uitgebleven, beantwoordt hij voorzichtig

Zij bestond erin, dat de promovendus reeds werkzaam was bij een

bevestigend: “je geeft er in ieder geval een interessant visitekaartje

bereidwillig kantoor, en verbonden met de universiteit promoveer-

mee af”. Naast deze bezigheden zag in deze periode ook zijn boek

de door het schrijven van een aantal artikelen. De reden voor deze

over de ontnemingswetgeving, “Crimineel vermogen en strafrecht”,

ogenschijnlijke teloorgang ligt besloten in de huidige economische

het licht.

tegenwind. “Kantoren moeten bezuinigen, initiatieven als deze

hebben geen prioriteit.”

Misvatting Wanneer wij het gesprek een andere

Heden en verleden

wending geven, en de vraag stellen

Anders dan vroeger moeten promovendi, alvorens zij in het wilde-

in hoeverre we de universiteit meer

weg beginnen te schrijven, een onderzoeksvoorstel overleggen. “Ik

moeten zien als onderzoeksinstelling

ben destijds begonnen met schrijven, nog ongewis waar het toe

in plaats van als een onderwijsinstel-

zou leiden.” De huidige promovendus zal bovendien een aantal

ling antwoordt dhr. Keulen dat dit een

vakken moeten volgen binnen een daartoe ingestelde onderzoeks-

misvatting is. Dit aangezien de rol

opleiding. “Dergelijke vakken heb ik nooit gevolgd.” Het verdedi-

van de universiteit als onderwijsin-

gen van het proefschrift is evenals vroeger een formaliteit. “Alleen

stelling hiermee te zeer onderbelicht blijft. “Dit zou niet juist zijn,

wanneer de promovendus het absolute stilzwijgen bewaart zal hem

aangezien het tot de hoofdtaken van de universiteit behoort om

de doctorstitel worden onthouden.” Verschillen met vroeger zijn er,

gedegen en hoogwaardig onderwijs te verzorgen.” Evenwel moeten

maar zij vormen geen onoverkomelijke barrières. Wanneer de kans

wij opmaken dat de universiteit baat heeft bij onderzoek van een

zich aandient is promoveren een absolute aanrader. Het is niet

hoogwaardig niveau, waarvoor promovendi, gezien de duur van

voor niets de hoogst mogelijke wetenschappelijke onderscheiding.

hun aanstelling, uitermate geschikt zijn. Evenzo mag aangenomen

Promoveren schept kansen, het visitekaartje van de promovendus geeft blijk van passie en kunde! @

worden dat een promovendus qua onderwijs en onderzoek het hoogst haalbare heeft gepresteerd, wat dus wederom een interessant visitekaartje kan opleveren bij het solliciteren. Hoewel er meerdere wegen zijn die naar ‘Rome’ leiden verdient het voor de student aanbeveling om, wanneer men een wetenschappelijke carrière ambieert, de relatief jonge researchmaster te volgen als opmaat tot het verkrijgen van de doctorstitel.

Naar ‘Rome’ De researchmaster is de aangewezen masterrichting om de kansen ten aanzien van het promoveren te vergroten. Dit aangezien de student wordt gekoppeld aan een begeleider en in overleg een scriptieonderwerp wordt bepaald, welke een mogelijke basis kan vormen voor het schrijven van een proefschrift. “De plaatsen voor promotie zijn schaars en veel daarvan worden verdeeld over de studenten van de researchmaster. Maar zelden komen plaatsen beschikbaar waarvoor ook binnen andere studierichtingen voor een plek kan worden geopteerd.” De sollicitaties zijn streng, waarbij,

Zie voor meer informatie over de wet OM-afdoening:

naast cijferlijst en nevenactiviteiten, vooral ook de aardigheid in

I. Timmermans, ‘Winst in de strafrechtspleging door

het schrijven en wetenschappelijke interesse in de weging worden

nieuwe wet OM-afdoening’, In Casu (16) 2008/2009-3,

betrokken. Ben je als niet-researchmasterstudent toch vastbera-

p. 22-24.

den, dan verdient het aanbeveling te publiceren teneinde de lust in het schrijven en je kunnen te onderstrepen. Slechts dan, met

JFV In Casu - mei 2009 -

antwoordt hij ontkennend: “rechterhand van Donner is wat overdreven”, zo stelt dhr. Keulen, “maar interessant was het zeker”. De

“Het promoveren bracht kansen, één daarvan greep ik aan.”

Interview

Door Saskia Fikkers en Etiënne Dijkhorst

Excelleren in het leren: de nieuwe Obama of beleidsjurist in Scheemda? In de vorige jaargang van In Casu heeft een interview gestaan met mevrouw Bosch-Boesjes, als zijnde directeur onderwijs van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen. Dat interview stond in het teken van de vernieuwingen die het Nederlandse onderwijssysteem de afgelopen jaren heeft doorgemaakt. In het onderhavige interview zal de focus liggen op een vernieuwing binnen het Groningse universitaire onderwijssysteem, te weten het zogenaamde ‘honourscollege’. Voordat nader wordt gekeken naar wat dat college precies inhoudt, zal aandacht worden besteed aan het bredere thema: excelleren in het onderwijs. Het interview zal dus uit twee delen bestaan. Eerst algemeen over excelleren in het onderwijs, daarna specifiek over het Groningse honourscollege. In de media en politiek wordt vaak gesproken over de zo-

gaan, terwijl de ander een kei in zijn vakgebied wil wor-

genaamde ‘zesjescultuur’ onder Nederlandse studenten.

den en een vooraanstaande positie in de maatschappij

Bent u het hiermee eens? Zo ja, waarom is dat zo erg?

wil verwerven. Mensen van de zesjescultuur hebben niet de drive om dat beetje extra te doen, de toekomstige we-

Mevrouw Bosch-Boesjes begint haar antwoord door

reldtop wel. Bosch-Boesjes vindt dat eerste jammer, om-

bevestigend te knikken, maar brengt tegelijkertijd de

dat in zo`n cultuur mensen niet het maximale uit zichzelf

nuance aan door te zeggen dat die cultuur wel aan het

halen. Daarin ligt in zekere zin ook een moreel oordeel

veranderen is. Tien jaar geleden, zo rond 1998, was het

besloten. “Men zou meer op de prestatie gericht moeten

‘not done’ om onderscheid te maken in niveau tussen

zijn”, geeft ze mee aan het slot van haar antwoord op

studenten. Omdat binnen de rechtenfaculteit hierover

deze eerste vraag.

wel al gedachten waren, is men rond die tijd gestart met de zogenaamde tracé voor excellente studenten binnen de facultaire onderzoekschool. Dit traject is uitgegroeid

Hoe verhoudt het Nederlandse onderwijsniveau zich tot

tot wat wij nu kennen als het honoursprogramme. In-

andere landen in Europa/de Verenigde Staten?

middels is er een kentering gekomen in het algemene denken over niveauverschil in het onderwijs. Excelleren

Mevrouw Bosch-Boesjes stelt voorop dat het Neder-

mag! Ook op de middelbare school is men daar mee

landse onderwijsniveau goed is en dat de verschillen

bezig. “Voor talent mag je uitkomen”, stelt de Dean van

tussen universiteiten in Nederland klein zijn. Dat beeld

het honourscollege. Daarbij maakt ze een vergelijking

van Nederland geldt grosso modo ook voor de rest van

met het bijbelverhaal over de talenten, waarin duidelijk

Europa. In de Verenigde Staten is het een heel ander

wordt dat je iets moet doen met de talenten die je hebt

verhaal. Het onderwijs is daar veeleisender en er is in

gekregen. Daarmee moet je niet te gemakzuchtig om-

belangrijke mate sprake van competitief gedrag. Omdat

gaan. “Studenten van tegenwoordig krijgen veel kansen,

het honourscollege meer uit studenten wil halen, vraagt

daar moet je optimaal gebruik van maken”, drukt me-

dat ook om een competitief element. In algemene zin

vrouw Bosch-Boesjes ons en de lezer van dit artikel op

geldt dat de missie van de Groningse universiteit is om

het hart. Als mogelijke verklaring voor het bestaan van

elke student op zijn of haar eigen niveau te bedienen,

de ‘zesjescultuur’ noemt onze gesprekspartner het feit

dus ook de harde werker met de lage cijfers. Daarnaast

dat studenten studeren als een recht zien. In dat kader

is er ook een categorie studenten die zich nu niet uitge-

is het voor velen genoeg als ze hun punten maar halen.

daagd voelt. Deze groep moet zich door het honourscol-

Mevrouw Bosch-Boesjes maakt het beeldend door te

lege wel aangesproken voelen. Terloops vragen wij onze

stellen dat de één het voldoende vindt om als beleids-

gesprekspartner naar het prijskaartje van dit nieuwe col-

jurist in bij wijze van spreken Scheemda aan de slag te

lege. Bosch-Boesjes geeft aan dat voor het nieuwe col-

lege hetzelfde collegegeld gevraagd zal worden als voor het ‘normale’ programma. “Maar het moet uiteindelijk wel kostendekkend zijn”, voegt ze toe. Iedereen betaalt dus uiteindelijk het gemiddelde. Maar de student die kiest voor het honourscollege zal in de praktijk wel iets meer kosten maken, bijvoorbeeld door aanschaf van extra boeken. Mevrouw Bosch-Boesjes benadrukt dat het niet de bedoeling is van het College van Bestuur dat er differentiatie ontstaat in het college-

financiën betreft, niemand worden gehinderd om het honourscollege te gaan doen. Kunt u een nadere invulling/definitie geven van het begrip ‘excelleren in het onderwijs’? Nevenactiviteiten? Als nadere invulling komt onze gesprekspartner met een soort van opdracht voor de universiteit. Excelleren in het onderwijs is onder andere de beste studenten nog beter maken. De RuG wil dat mensen een kei in hun vak worden, maar niet eenzijdig in je vak. De student moet zich verbreden, ook op persoonlijk vlak. “Mensen opleiden waarin je de leiders van de toekomst ziet”, vertelt Bosch-Boesjes gepassioneerd. Dat kan zijn op het gebied van de wetenschap, maar ook de politiek of het bedrijfsleven. Daarnaast moet studenten ook worden geleerd om complexe maatschappelijke problemen op te lossen samen met mensen van andere disciplines. Daarbij zijn vaardigheden als communiceren, samenwerken, het aansturen van mensen van belang. Daar zal dus ook aandacht aan besteed worden. In eerste instantie wordt voor het honourscollege geselecteerd op cijfers, om te kijken of je het niveau aankunt. Daarnaast moet de student het zelf van belang vinden om een dergelijk programma te volgen. Om onze gesprekspartner weer even terug te brengen bij de door ons gestelde vraag, vragen we of de student van het honourscollege er ook dingen voor zal moeten laten. Mevrouw Bosch-Boesjes opent haar antwoord door te zeggen dat binnen het programma van het honourscollege veel aandacht is voor samenwerken, organiseren en het schrijven van artikelen. Daar moet de student wel heel bewust voor kiezen. Of de student dingen zal moeten laten om het nieuwe programma te kunnen volgen, zal per student verschillen. “Iedereen heeft zijn eigen capaciteiten, sommigen zullen keuzes moeten maken”, merkt Bosch-Boesjes enigszins nuchter op. Tussendoor stellen wij de vraag of het samenvoegen van topstudenten in één speciaal programma niet tot ‘eilandvorming’ kan leiden. Mevrouw Bosch-Boesjes is daar niet bang voor. “Het honourscollege wordt midden in de universiteit geplaatst, en is niet zogenaamd een ‘residentieel’college, zoals het University College of Utrecht”, vertelt de directeur van het college. In dat laatste geval zou voor een externe locatie worden gekozen waar bij wijze van sprekeneen groot hek om heen gezet wordt. Bij het honourscollege staat de student met één been in zijn of haar eigen faculteit en met het andere been in het extra programma. Een deel van dat extra programma vindt ook nog plaats binnen de eigen faculteit en het andere deel wordt universiteitsbreed

“Mevrouw BoschBoesjes maakt het beeldend door te stellen dat de één het voldoende vindt om als beleidsjurist in bij wijze van spreken Scheemda aan de slag te gaan, terwijl de ander een kei in zijn vakgebied wil worden en een” vooraanstaande positie in de maatschappij wil verweven.

van het honourscollege fondsen zullen worden gecreëerd, zal, wat

JFV In Casu - mei 2009 -

geld. Mede door het feit dat voor het buitenlandse studieonderdeel

gevolgd. Wij vragen ons af of het voor aankomende studenten niet moeilijk zal zijn om voor het honourscollege te kiezen, zo direct aan het begin van hun studententijd. Bosch-Boesjes vertelt ons dat het programma start in het tweede semester van het eerste jaar. Na het eerste semester worden op basis van de eerste behaalde cijfers, eventueel in combinatie met de cijfers van de middelbare school, de tien procent beste studenten per opleiding uitgenodigd om te solliciteren

voor het honourscollege. Een deel van hen zal niet op de uitnodiging

met de subsidieaanvraag voor het college. Daarbij, maar eigenlijk in

ingaan. Maar ook studenten die geen uitnodiging hebben gehad kun-

heel haar nieuwe functie, komt de ervaring die ze heeft opgedaan aan

nen solliciteren. Zij zullen de commissie dan moeten overtuigen dat

de complexe rechtenfaculteit goed van pas.

ook zij geschikt zijn om te worden toegelaten tot het honourscollege. Ook na de propedeuse kunnen mensen nog ‘zij-instromen’. Door een vast percentage voor de instroom te hanteren kan sprake zijn van een

Wat is de gedachte achter het ontstaan van het honourscollege? Door

fluctuerend niveau van het college, leggen wij de directeur voor. Zij

wie is het gelanceerd? Den Haag of Groningen? Voorbeeld ULC in

weerspreekt deze kritiek door te wijzen op het feit dat er verschillen

Utrecht?

in cijfercultuur bestaan tussen faculteiten. Door met een percentage te werken in plaats van met een gemiddelde voorkomt men dat een

Verschillende faculteiten van de Rijksuniversiteit hadden al langer een

student voor- of nadeel ondervindt van de cijfercultuur op zijn of haar

‘honoursprogramme’. De Rechtenfaculteit en de Faculteit der Genees-

faculteit. “Het is allemaal echter nog afwachten hoe de praktijk zich

kunde boden bijvoorbeeld al een aantal jaar een extra programma

zal gaan ontwikkelen op dit punt”, besluit mevrouw Bosch-Boesjes

aan. De faculteiten van Gedrags- en maatschappijwetenschappen en

haar antwoord op deze vraag.

Economie en Bedrijfskunde kenden ook al een verdiepend programma voor hun studenten. Het College van Bestuur van de Rijksuniversiteit

Waar zou het excelleren moeten beginnen? Basisschool?

wilde echter een breed programma opzetten, dat voor studenten van

JFV In Casu - mei 2009 -

de hele universiteit toegankelijk was. Dit paste ook bij de ‘lijn’ die nu De Dean van het honourscollege leidt haar antwoord in met een ver-

heerst in Nederland. Ook de Radboud Universiteit start met ingang

wijzing naar de tijd waarin ze zelf naar de middelbare school ging. In

van het collegejaar 2009-2010 met een ‘honours academy’. In Utrecht

die tijd diende je daarvoor toelatingsexamen te doen. Ook toen al was

is men begonnen met het aanbieden van een honoursprogramme voor

de vraag actueel of dat nu wel of niet een goede zaak was. “Je kunt

excellente studenten, het University Law College Utrecht. De Rijksuni-

je afvragen hoe gelukkig men wordt als je niet differentieert”, stelt

versiteit Groningen kon hier niet bij achterblijven. Overigens is het niet

Bosch-Boesjes. Ze verwijst naar de onlangs verschenen film ‘Entre les

de bedoeling dat het honourscollege een soort brede, Liberal arts ba-

murs’ over een school in één van de Franse voorsteden van Parijs. In

chelor aanbiedt, zoals in het University College in Utrecht gebeurt. Een

de klas waar de film over gaat zit een meisje. Aan het eind van de film

zodanig brede bachelor zorgt ervoor dat de student pas in de master-

vertelt een meisje dat ze niets heeft geleerd. Mevrouw Bosch-Boesjes

fase aan verdieping kan beginnen en bovendien mist een student in

gaat verder niet in op de vraag of het meisje niets leerde, omdat ze

een dergelijke bachelor vaak de diepgang. Het Groningse honourscol-

te slim was of omdat ze het niveau juist helemaal niet aankon. Dat

lege daarentegen is vooral bedoeld als verdieping van de eigen studie,

onderscheid sluit mooi aan bij de gedachte die tegenstanders van dif-

terwijl ook aan de persoonlijke ontwikkeling aandacht wordt besteed.

ferentiatie altijd ten toon spreiden als het om de vraag gaat of meer

De student blijft verbonden aan de eigen faculteit, maar volgt, zoals

gedifferentieerd zou moeten worden. De besten zouden de minderen

hierboven al nader uiteengezet, daarnaast verbredende vakken in an-

op kunnen trekken. Daar tegenover staat echter dat de goede studen-

dere disciplines. Het honourscollege is in de eerste plaats ontstaan

ten worden geremd. In zekere zin schuilt daarin ook weer benadeling

vanuit de wens iets extra’s te doen voor de studenten, maar het feit

van de slechteren. “Door differentiatie kun je het beste uit mensen ha-

dat er vanuit Den Haag een flinke som geld beschikbaar gesteld is,

len. In Nederland wordt gedifferentieerd, maar er is tegelijkertijd veel

heeft het College van Bestuur over de streep getrokken.

mogelijkheid om door te stromen naar een hoger niveau”, legt BoschBoesjes uit. Die ruimte voor laatbloeiers juicht ze erg toe. Maar als er toch zulke goede mogelijkheden zijn om door te groeien, waarom dan

Wat houdt het honourscollege precies in en wat mag een student er

niet al differentiëren op de basisschool? Bosch-Boesjes lacht en geeft

van verwachten? Komt er een aparte locatie? Is er opnieuw contact met

toe dat het typisch juridisch is om niet te kiezen. Ze redt zich hier uit

de praktijk, zoals bij de praktijkmasters? Is het juist meer onderzoek?

met het volgende antwoord: “Je mag wel selecteren en differentiëren,

Worden er nieuwe hoogleraren aangetrokken? In hoeverre heeft het

maar je moet er niet in vast komen te zitten. Uiteindelijk gaat het om

een internationale dimensie?

het creëren van kansen.” Het honourscollege biedt de student de kans om in de bachelorfase Wat spreekt u zelf zo erg aan in dit thema? U verruilt uw werkplek er

45 extra studiepunten te behalen naast de eigen studie. Dit komt neer

immers voor om er nog actiever mee bezig te gaan?

op het volgen van twee extra vakken per semester. Van de 45 punten

Mevrouw Bosch-Boesjes kwalificeert het opzetten van het honourscol-

het volgen van verdiepende vakken. De overige twintig punten wor-

lege als een ‘leuke klus’. Ze werd er voor gevraagd en heeft de benoe-

den besteed aan interdisciplinaire vakken. Tien punten hiervan wor-

ming aanvaard. Ze heeft een passie voor opbouwen en organiseren.

den behaald door het volgen van twee modules. Het is de bedoeling

“Voor het honourscollege kreeg ik de ruimte en het budget”. Daarin zit

dat deze modules niet in het eigen vakgebied van de student liggen.

besteedt een student 25 punten in de eigen faculteit door middel van

ook een verschil met haar werk voor de rechtenfaculteit. Daar moest

De juridische faculteit zal dan bijvoorbeeld voor niet-juridische stu-

ze vaak vechten tegen het feit dat onderzoek vaak voor onderwijs ging.

denten de module ‘De juridische kant van de markt’ aanbieden. De

In haar huidige functie is mevrouw Bosch-Boesjes voor drie jaar be-

laatste tien punten kan de student behalen door het volgen van de

noemd. Het College van Bestuur ziet het honourscollege niet als een

zogenaamde ‘Petrus Camper-leergang’. In deze leergang, die over de

ééndagsvlieg, dus voorlopig kan mevrouw Bosch-Boesjes vooruit. Op

drie jaar van de bachelor verspreid zal worden, werken de studenten

het moment van het afnemen van dit interview vertelt ze bezig te zijn

aan hun persoonlijke ontwikkeling terwijl ze zich met studenten van

andere disciplines verder verdiepen in een interdisciplinair, maat-

gevolgd hebben in deze masters beter beslagen ten ijs komen dan

schappelijk thema. De vaardigheden die studenten daar leren en toe-

reguliere studenten. Wij vragen mevrouw Bosch-Boesjes ook naar

passen zijn studentendingen als presenteren, schrijven, debatteren,

de internationale ambitie van het honourscollege. De internationale

samenwerken, organiseren enz..

dimensie van het honourscollege is bijvoorbeeld te vinden in de

Ook is het de bedoeling dat de student een korte periode in het bui-

Summer School, als studenten een korte periode in het buitenland

tenland doorbrengt in de zogenaamde Summer School. Daarin zal het

doorbrengen. Daarnaast is het de verwachting dat een deel van de

thema waaraan de studenten gaan werken worden ingeleid door voor-

studenten van het honourscollege zal bestaan uit internationale

aanstaande sprekers. Daarna, in het derde jaar van het honourscol-

studenten. Daarnaast zullen vakken van het verdiepende deel van

lege, zal een student in het ‘atelier’ samen met andere studenten dit

het honourscollege in het Engels gegeven worden. Ook moet het

thema gaan uitwerken. Zij krijgen daarbij grote vrijheid. Het doel van

mogelijk zijn dat een student een semester in het buitenland doorbrengt. Het is vereist dat studenten die deel gaan nemen aan het honourscollege nominaal lopen. Dit kan lastig zijn als een student bijvoorbeeld twee studies doet of veel activiteiten doet naast zijn studie, maar zoals eerder opgemerkt dienen sommigen studenten heel bewust te kiezen.

In aansluiting op een van de eerdere vragen over de behoefte aan het op dit moment met de populariteit van het college? Aantal inschrijvingen? “Er vindt momenteel voorlichting plaats door het verspreiden van flyers en folders, het geven van voorlichting aan aankomende studenten en hun ouders en de website van de universiteit”, vertelt Bosch-Boesjes enthousiast. Het honourscollege moet van start gaan in het collegejaar 2009-2010. In grote lijnen is het programma ook al helemaal voorbereid. Hoewel het aantal aanmeldingen natuurlijk nog niet bekend is, kan mevrouw Bosch-Boesjes wel melden dat ze regelmatig mailtjes krijgt van mensen met de vraag of ze zich kunnen aanmelden voor het honourscollege. Helaas komt het honourscollege voor deze studenten net iets te laat. Maar Bosch-Boesjes heeft de overtuiging dat de reeds bestaande programma`s op de faculteiten, zoals onderzoeksstages, zullen blijven bestaan. In ieder geval de eerste jaren nog.

Zullen naast het honourscollege ook nog andere middelen worden ingezet om excelleren in het onderwijs te promoten? Mevrouw Bosch-Boesjes meent dat het invoeren van prijzen in het onderwijs studenten misschien meer kan uitdagen en dus als middel deze interdisciplinaire vakken is het uitwisselen van kennis tussen

kan worden gezien om excelleren te promoten. Ook het aanbieden

de studenten onderling. Het honourscollege zal afgesloten worden

van vakken als de studentenrechtbank en verschillende seminars

in een grootse ‘Petrus Camper-finale’. Op dit evenement mogen

vragen meer van de student dan normale vakken, zodat studenten

studenten in groepen laten zien wat zij geleerd hebben. De student

de mogelijkheid krijgen om te excelleren. Daarnaast is het de be-

heeft wederom zelf grote vrijheid bij het invullen hiervan. Deze fi-

doeling dat docenten kijken of de onderwijsmethoden die in het

nale kan gezien worden als een afsluitend bachelorproject voor het

succesvol zijn gebleken ook in het reguliere onderwijs toegepast

honourscollege.

kunnen worden. Als een onderwijsmethode in het honourscollege

Het honourscollege zal vooral de nadruk leggen op wetenschappelijk

succesvol was, wordt bekeken of hiervan een spin-off gemaakt kan

onderzoek. De studenten hebben echter wel veel vrijheid om te be-

worden in het normale onderwijsprogramma. Naast het honourscol-

palen op welke manier zij hier invulling aan willen geven. Zo kunnen

lege worden ook nog andere middelen ingezet om excelleren in het

zij er bijvoorbeeld voor kiezen om mensen uit de praktijk uit binnen-

onderwijs te promoten. Zoals het er nu naar uit ziet, zal de universi-

en buitenland uit te nodigen voor bijvoorbeeld een symposium.

teit de komende jaren voldoende gelegenheid bieden om te excel-

Het wordt verwacht dat een deel van studenten uit het honours-

leren in het onderwijs dat zij aanbiedt. Het is aan de student om

college zal doorstromen naar een onderzoeksmaster of de Toga-/

dit op te pakken. Wie zal met het honourscollege als eerste de top weten te bereiken? @

praktijkmaster. Bovendien zullen studenten die het honourscollege

JFV In Casu - mei 2009 -

“Inmiddels is er een kentering gekomen in het algemene denken over niveauverschil in het onderwijs. Excelleren mag!”

excelleren in het onderwijs/een specifiek honourscollege. Hoe staat

Vraag en antwoord

Door Beatrice Brown en Irene Timmermans

Wat kun je doen als je geen bankrekening meer kan openen wegens omstandigheden? De Nederlandsche bank, dan wel ander banken ad-

ren? Theoretisch gezien zal de dienstdoende werkne-

viseren je zorgvuldig met je gegevens om te gaan.

mer zeggen dat je de fiets niet mee mag nemen, aan-

Identiteitsfraude is een groeiende vorm van fraude

gezien het bewijs verloren is gegaan. Hierdoor zal de

in het algemeen. Ondanks het advies komt het toch

betreffende persoon de eigendomspapieren van de

voor dat er identiteitsfraude wordt gepleegd met alle

fiets moeten ophalen. In dat geval zou je relatief een-

gevolgen van dien. Zo is het mogelijk dat er illegaal

voudig weer in het bezit van je fiets kunnen komen.

geld van bankrekening naar bankrekening wordt ge-

Maar er zijn echter ook gevallen, waarbij wegens een

sluisd, waarbij een rekeninghouder onterecht wordt

onzorgvuldige administratie zelfs de eigendomspa-

aangesproken aangezien zijn rekening gebruikt is.

pieren onvindbaar zijn. De grote vraag is dan wat je

Wanneer de rekeninghouder niet in staat is zijn on-

opties nog zijn. Ondanks de juridische ontknoping

schuld te bewijzen, dan zal deze de aanzienlijke con-

van de casus, blijkt het terugkrijgen van je fiets rela-

sequenties dienen te dragen. Hierbij kun je denken

tief eenvoudig te zijn. Het enige wat je moet doen is

aan een rekeningblokkade, waarbij je ook niet meer

je fiets openen, waarop je vervolgens een formulier

in staat bent tot het openen van een nieuwe bank-

moet invullen. Op dit formulier dien je wat identiteits-

rekening. Een eigen rekening behoort tot een van

gegevens in te vullen. Het formulier fungeert eigenlijk

de basisbehoeften. Zonder bankrekening kun je he-

als een soort stok achter de deur, mocht blijken dat

dendaags namelijk geen geld ontvangen. Wat moet

de oorspronkelijke eigenaar zijn fiets komt ophalen.

en kun je in zo’n geval doen? Je kunt in dit geval bij

Al met al is het toch verrassend eenvoudig.

de betreffende bank waar de rekening geblokkeerd is een aanvraag tot een basisbankrekening indienen. De basisbankrekening is een normale bankrekening,

Mogen zwervers voorbijgangers om een almoes vragen?

waarop inkomen gestort kan worden. Tevens kun je

Wanneer je door de stad loopt wordt, je menig maal

op deze basisbankrekening geld storten, anderen

geconfronteerd met bedelende zwervers. Je hebt ze

machtigen geld van je bankrekening te halen, geld

in alle soorten en maten. De één loopt schreeuwend

pinnen, chippen en rekeningafschriften ontvangen.

op je af en laat het iedere toevallige voorbijganger

Daarentegen is het grote verschil met een normale

weten als je zo dom bent om niet op zijn vraag in te

bankrekening dat je niet beschikt over internetban-

gaan. De ander zit verdekt opgesteld in een donker

kieren met alle gevolgen van dien. Bovendien kun je

hoekje en kijkt met vragende ogen het geld zo onge-

niet in de min staan. Aan de basisbankrekening zijn

veer uit je broekzak. Dan heb je nog de zwerver die

ook kosten verbonden. Deze kosten kunnen hoger

vriendelijk vraagt om een aalmoes en je een pret-

zijn dan de kosten verbonden aan een normale bank-

tige dag wenst als je even geen geld op zak hebt. De

rekening, maar het bedrag mag niet zo hoog zijn dat

meest bijzondere arme dakloze is wel degene die zijn

het onbetaalbaar wordt voor de gebruikers. De vol-

tong verloren lijkt te hebben. Als een stille kat nadert

gende banken verstrekken een basisbankrekening:

hij onhoorbaar en het enige wat hij laat zien is een

ABN AMRO, Fortis, ING bank, Rabobank en SNS bank.

bordje met daarop geschreven: “DAKLOOS. GEEN

Je kunt een basisbankrekening met een speciaal for-

GELD VOOR ETEN. AUB EEN BIJDRAGE.” De vraag is

mulier aanvragen. Dit formulier is verkrijgbaar bij de

nu, hebben deze in hokjes geplaatste karakters nou

erkende hulpverleningsorganisaties of je kunt het for-

een natuurlijke en persoonlijke oorsprong, of zien de

mulier opvragen bij formulier@nvb.nl

zwervers door juridische regelgeving zich genoodzaakt een bepaalde strategie uit te zetten?

Je stalt je fiets tegen betaling in een bewaakte fietsenstalling. Hierbij wordt je een bonnetje meegegeven. Wat gebeurt er vervolgens als je dit bewijsmiddel kwijtraakt? In heel Nederland kun je ze vinden: bewaakte fiet-

Tot 1995 gold in Groningen een wettelijk verbod op bedelen. Dit is echter afgeschaft omdat het niet meer nodig leek te zijn. Echter, door het toenemende aantal –concurrerende- zwervers werd de overlast op straat vergroot. De gemeente kreeg steeds meer

senstallingen. Deze fietsenstallingen staan altijd in

klachten binnen over bedelaars die mensen op on-

de buurt van het station, waar ze dienen als middel

gewenste momenten aanspraken en zich soms let-

tegen fietsendiefstal. Bij gebruik van de fietsenstal-

terlijk aan hen vastklampten. Als gevolg hiervan leek

ling dient men achteraf te betalen op vertoon van het

het consistent om opnieuw een verbod tot bedelen in

bonnetje. Hierna kun je jouw fiets gewoon meenemen.

te voeren. Aanvankelijk leek dit verbod bevredigend:

Maar wat als je het bonnetje gaandeweg bent verlo-

er was sprake van een toenemende waardering voor

57 om na het einde van de arbeidsovereenkomst ‘op zekere wijze

hebben een manier gevonden om het bedelverbod te omzeilen.

werkzaam te zijn’. Artikel 7:653 Burgerlijk Wetboek (hierna: BW)

Zij schrijven met grote hanenpoten een smeekbede op een karton-

spreekt over een ‘concurrentiebeding’. Met dit concurrentiebe-

netje en lopen daarmee door te straten. Zij hopen hiermee enige

ding wil een werkgever de vertrekkende werknemer verhinderen

sympathie van potentiële gevers los te maken om wat kleingeld

dat hij bedrijfsgeheimen aan de concurrent prijsgeeft. De werk-

te ontvangen. Het laatste type zwerver uit de inleiding is hiermee

gever en werknemer dienen in de overeenkomst een bepaalde

verklaard. De zwerver ontduikt de een juridische regelgeving om-

afbakening van de concurrerende werkzaamheden te bepalen,

dat hij toevallige passanten niet aanspreekt; agenten kunnen hem

zodat duidelijk is welke activiteiten van de medewerker verboden

niet bekeuren. Zodra de dakloze voorbijgangers verbaal lastig valt

worden. Partijen kunnen besluiten dat na het beëindigen van

of hen actief aanklampt, staat hem een boete van vijftig euro te

de arbeidsovereenkomst de werknemer niet in een bepaald ge-

wachten. Tot nu toe heeft de gemeente zich nog niet genoodzaakt

bied werkzaam mag zijn of geen gelijksoortige werkzaamheden

gezien om de regelgeving te wijzigen. Evenals Groningen kennen

mag verrichten voor een onderneming die tot dezelfde branche

ook de steden Amsterdam en Rotterdam een (gedeeltelijk) bedel-

behoort en gelijksoortige producten fabriceert. Gaat het om een

verbod.

omschrijving waarbij het de werknemer wordt verboden bepaalde zakelijke relaties aan te gaan, dan wordt dat een relatiebeding ge-

Kan een werkgever voorkomen dat werknemers gevoelige bedrijfsinformatie naar buiten brengen?

noemd. Contact met bepaalde klanten van de ex-werkgever wordt hierbij verboden. Een werknemer heeft doorgaans geen belang

Veel bedrijfstakken zijn commercieel ingericht en streven een zo

bij een concurrentiebeding, maar het is denkbaar dat het als wis-

hoog mogelijk economisch belang na. De concurrentie is vaak

selgeld wordt gebruikt om bijvoorbeeld voor een promotie of een

groot wat tot een grote druk tot innovatie leidt. Zo wordt er in bio-

ander voordeel in aanmerking te komen. Het beding wordt voor

technologische bedrijven veel tijd, ener-

een bepaalde tijd aangegaan waarbij een

gie en vooral geld geïnvesteerd in ont-

termijn van twee jaren gebruikelijk is. De

wikkeling en innovatie. Het spreekt voor

rechter kan, indien een langere termijn in

zich dat deze informatie beperkt moet

acht is genomen, het beding matigen. Te-

blijven binnen de muren van het bedrijf

vens is vernietiging van het beding mogelijk

en niet bij de nieuwsgierige concurrent

op grond van onvoorziene omstandigheden

terecht mag komen. Concurrenten doen

of de redelijkheid en billijkheid. Het concur-

echter veel moeite om werknemers bij

rentiebeding bevat vaak een boete met een

de bedrijven weg te lokken door hen

dwangsomregeling. Een werkgever kan na-

een gunstige tegenprestatie aan te

koming vorderen op straffe van het betalen

bieden. Zo profiteren zij van de inspan-

van een dwangsom. Afsluitend is het noe-

ningen van de voormalige werkgever. Staat de oude werkgever nu

menswaardig om te vermelden dat een concurrentiebeding niet

met lege handen, of kan hij deze doorn in zijn economische oog

in een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) kan staan. Een cao

voorkomen?

kan echter wel een regeling bevatten die het voor de gebonden

Werkgever en (meerderjarige) werknemer kunnen schriftelijk

werkgever onmogelijk maakt een concurrentiebeding te handhaven of aan te gaan. @

overeenkomen dat laatste wordt beperkt in zijn bevoegdheid

JFV In Casu - mei 2009 -

het aanzicht van de binnenstad. Echter, veel Groningse zwervers

Column

Door Tetske Welling

Het rijke leven van een student Studenten zijn arm en lui. Een simpele stelling die samenvat wat velen denken over ‘ons’. Een gemiddelde student loopt namelijk niet in de laatste designermode, maar gaat gewoon naar de H&M, koopt geen biefstuk bij de slager, maar gehakt bij de Appie en kan nog net wat kleingeld bij elkaar schrapen voor een paar biertjes in de kroeg. Zelfs al krijgen ze iedere maand geld van de overheid, ook dat is nog niet genoeg om weg te blijven uit paps en mams portemonnee. Ja, studenten zijn arm. Deze opvatting lijkt geheel terecht. Maar zo hoort het toch eigenlijk ook? Eeuwig in het rood

trekken in de Engel. Ik kan met zekerheid stellen dat ik

staan, een oude boterham eten op de dag voor de stufi,

niet rijk ben. Maar arm? Zoals gezegd is dit begrip voor

afgetrapte Allstars… Het heeft z’n charme. Studeren is

ons studenten vrij relatief – en het kan natuurlijk altijd

een luxe, het studentenleven zelf hoeft geen luxe te zijn.

slechter: vergeleken met mensen die op bijstandsniveau

Maar natuurlijk wil iedereen wel de leuke dingen doen,

moeten leven, leven wij nog op grote voet.

er iedere dag tiptop uitzien en op de hoogte blijven van de laatste nieuwtjes… En dat kost natuurlijk geld. Zo is

En het zal alleen nog maar beter worden. Later zijn we niet

lunchen in de stad voor ons geen luxe, maar een sociale

meer ‘arm’. Wij hebben namelijk het voorrecht om te mo-

noodzaak. Borrelen in de kroeg mét een bittergarnituur-

gen studeren. Na onze studie krijgen we een goede baan,

tje hoort er natuurlijk ook bij. En als je gaat koken, dan

een leuk huisje en als het even meezit nog een mooie auto

worden het heus geen gekookte aardappelen, maar juist

ook. Dan zitten we op ons kantoor op twintig hoog met een

een boordevolle pasta. En ook op een nieuw paar laarzen

prachtig uitzicht en denken we lachend terug aan de zorgen

of sneakers wordt niet bezuinigd, want dat zijn toch écht

die we hadden aan het einde van de maand voordat de stu-

eerste levensbehoeftes. Zo bekeken is het begrip ‘arme

diefinanciering weer bijgeschreven werd. Des te zorgwek-

studenten’ dus best relatief.

kender is het dat, zoals uit weer een ander onderzoek blijkt, veel studenten het studeren langzamerhand niet meer kun-

Of studenten lui zijn, is weer een heel andere vraag. Vers

nen veroorloven door de stijgende collegegelden. En dat ve-

uit het nest, net onder de vleugels van het ouderlijke huis

len genoodzaakt zijn om af te zien van bestuursfuncties en

vandaan, vind je jezelf in een nieuwe omgeving waar je je

commissiewerk, enkel en alleen omdat ze het zich niet kun-

helemaal zelfstandig moet redden. Dit zal in je eerste stu-

nen veroorloven om hier veel tijd in te stoppen. En dat is

dentenjaar resulteren in matige cijfers, veel brakke och-

doodzonde! Om het optimale uit je studententijd te halen,

tenden en vooral weinig saldo op de bankrekening. Want

zou je naast je studie - behalve enkel hard te werken om

‘studeren’ blijkt toch iets duurder dan je dacht. Dan volgt

het collegegeld te betalen - juist nog iets moeten kunnen

dus het besef dat je toch iets zal moeten doen om weer

doen. Je studententijd is namelijk bij uitstek de tijd waarin

een nieuwe broek te kopen en ga je met tegenzin aan het

je jezelf kunt ontplooien. Je hebt alle tijd van de wereld - die

werk. Uit een onderzoek onder studenten is gebleken dat

baan wacht heus wel op je - en er zijn mogelijkheden ge-

97% van de studenten - bijna iedereen dus - een bijbaan

noeg om ergens actief voor te gaan. Of het nou je lievelings-

heeft. Lui kun je ons dus moeilijk noemen: haast ieder-

sport, een vereniging, een boekenclub of die verre reis naar

een werkt hard om al het verdiende geld vervolgens weer

Australië is, gá ergens voor! Want voor je het weet zit je echt

net zo hard uit te geven. Uit het onderzoek bleek name-

op twintig hoog en heb je spijt dat je de belangrijke levens-

lijk ook dat studenten ondanks hun baantjes toch nog

lessen uit je studentenleven hebt moeten missen.

een kleine honderd euro per maand tekort komen. We zwemmen dus nog duidelijk niet in het geld. Sterker nog,

Veel geld of niet, zo bekeken is een student eigenlijk nooit

zonder de vriendelijke maandelijkse bijdrage van de IB-

arm. We kunnen echt leven. We doen ervaringen op, leren

groep zouden we waarschijnlijk allemaal de eindjes aan

de lessen des levens en worden ook buiten de collegeban-

elkaar moeten knopen. Ik kan dit alleen maar beamen.

ken met de dag een stukje wijzer. Dat is pas rijkdom. En de

Ik spring geen gat in de lucht van blijdschap als ik mijn

zorgen die je als student hebt - dat je de dag voor de stufi

bankafschriften eens bekijk. Afschrijving na afschrijving

een oude boterham met nog oudere kaas moet eten omdat

staat erop, van de telefoonrekening tot een schamele tien

er nog geen 50 cent op je rekening staat - moet je dan maar

euro gepind om vier uur ’s nachts om nog even door te

voor lief nemen. @

Ontwikkel je talent

Eruit halen wat erin zit, dus optimaal presteren. Voor onze klanten doen we dat al meer dan 30 jaar en juist daardoor kunnen we onze dienstverlening naar een steeds hoger niveau brengen en behoren we inmiddels tot de top-30 van advocatenkantoren. Dat merk je ook als je bij ons in dienst komt. Je leert je vak steeds beter beheersen en je krijgt van ons de steun om je talent volledig te ontplooien. Daarvoor werken we intensief samen in secties en teams. Leergierig, gedreven en altijd klantgericht. Zo ondersteunen we elkaar,

vullen we elkaar aan en houden we elkaar scherp. En dat alles in een prettige informele sfeer. Regelmatig zoeken we stagiaires en (beginnend) advocaten, maar we bieden ook de mogelijkheid van een meeloopstage van een dag

of een week, of een studentenstage van 6 à 8 weken. Wil je onze deskundige begeleiding ervaren, je talent verder ontwikkelen en groeien in onze boeiende en ambitieuze organisatie? Kijk dan eens op onze site onder ‘Werken bij’ of neem vrijblijvend contact op met onze HR manager Diana Geeraedts.

St. Canisiussingel 19f 6511 TE Nijmegen T +31 243 810 810 F +31 243 810 820 info@poelmannvandenbroek.nl w w w . p o e l m a n n v a n d e n b r o e k . n l

Iedereen oordeelt, maar wie spreekt recht?

De Rechtspraak en het Openbaar Ministerie zijn voortdurend op zoek naar mensen die zich aangetrokken voelen tot het recht en gerechtigheid. Die zich kunnen verplaatsen in de leefwereld en standpunten van andere mensen. Die het een uitdaging vinden om te werken in een omgeving met een enorme variëteit aan opvattingen, denkbeelden, dilemma’s en belangen. Een omgeving waar alles van meer kanten bekeken moet worden en waar recht geen onrecht mag worden. Als rechterlijk ambtenaar in opleiding (raio) word je - al werkende - opgeleid tot rechter of officier van justitie. Een loopbaan die jou uitstekende toekomstmogelijkheden biedt in een afwisselend en breed werkveld. Waar zelfstandigheid centraal staat en waar je wordt uitgedaagd om beslissingen te nemen. Een baan inclusief een professionele opleiding waarbij je uitgroeit tot een expert in ons rechtssysteem. Geïnteresseerd in een loopbaan als rechter of officier van justitie? Neem voor informatie contact op met Leonore Harthoorn (recruiter): 070 - 361 98 63 of kijk op www.werkenbijderechtspraak.nl of www.openbaarministerie.nl Voor meer praktische informatie over de selectieprocedure kun je contact opnemen met het secretariaat van de Selectiecommissie rechterlijke macht: 070 – 361 98 11 of mail naar srm@rechtspraak.nl

Overzicht

JFV Katern @ Woordje van bestuur @ Fotopagina @ Verslag JFV activiteiten @ Fotopagina

JFV In Casu - mei 2009 -

Juridische Faculteitsvereniging Groningen

JFV Katern

Beste Lezer, Op het moment dat ik dit schrijf laat de zon zich eindelijk van haar beste kant zien en stromen de terassen weer snel vol. De rechtenstudent worstelt weer met de eeuwige keuze tussen binnen studeren of buiten genieten. Dit is alweer de laatste In Casu van dit bestuursjaar. Het

bancair, academisch, juridisch en wetgevend perspectief op

kandidaatsbestuur 2009-2010 is sinds 5 maart bekend en

zeer interessante wijze te belichten.

sindsdien druk bezig met inwerken en het schrijven van hun beleidsplannen. Op 18 mei zullen zij, naar alle waarschijnlijkheid, het stokje overnemen.

Op 26 april vertrok een groep van dertig studenten in het kader van het Internationaal Studieproject naar Dubai om daar tien dagen lang bezoeken te brengen aan verscheidene

Op het moment dat je dit leest staat de Algemene Ledenver-

advocatenkantoren en instellingen. Al met al kan gesproken

gadering voor de deur en zit het er voor ons bijna op. Een jaar

worden van een zeer indrukwekkende reis die de deelne-

lang hebben wij de geweldige eer gehad om de Juridische

mers nog lang bij zal blijven. De volgende In Casu zal geheel

Faculteitsvereniging Groningen te mogen besturen. Ook voor

in het teken staan van deze bijzondere reis.

ons breekt de tijd weer aan om de UB in te duiken en de nodige tentamens te maken. Ondertussen staat er weer een

Voor de foto’s verwijs ik jullie graag naar de JFV website die

nieuwe frisse ploeg te trappelen die komend jaar tal van in-

te vinden is op www.jfvgroningen.nl.

houdelijke en gezellige activiteiten voor de rechtenstudent zal organiseren.

Tegen de tijd dat je dit leest staan de tentamens alweer op

Het is al even geleden maar op 20 februari vond de 18ste

andere door het aanbieden van collegeaantekeningen en uit-

je te wachten. De JFV ondersteunt je tijdens je studie onder Bedrijven- en Instellingendag plaats. Deze dag met als the-

treksels. Deze zijn voor JFV leden te verkrijgen voor slechts

ma ‘Geef je toekomst een goede draai!’ was een groot succes.

€2,50. Sinds twee jaar heeft de JFV een eigen Studiewinkel

Voor een gedetailleerder verslag verwijs ik graag naar de JFV

waar we alles aanbieden wat je maar nodig hebt voor je stu-

CarrièreBoard katern.

die. Het aanbod groeit ieder jaar dus loop eens binnen op de

Op 2 april vond het Eerstejaars- en Mastersymposium plaats.

JFV Studiewinkel aan de Uurwerkersgang 8a! Tevens kun je

In samenwerking met de universiteit werden zo’n driehon-

hier je, met 10% korting, bestelde boeken afhalen.

derd studenten voorgelicht over de keuze voor hun bachelor of master.

Dan is het ook voor mij tijd om de pen neer te leggen. Na een

Maar er was nog meer te doen voor de Groningse rechtenstu-

pen dat je als student op verschillende manieren je voordeel

dent. Zo organiseerde de Lagerhuiscommissie op 31 maart

hebt kunnen doen met de JFV. Of het nou één van de vele

fantastisch jaar is dit de laatste In Casu van ons jaar. We ho-

de Lagerhuis Debatdag. Hier konden de deelnemers de fijne

borrels was, een excursie, de Bedrijven- en Instellingendag

kneepjes van het debatteren leren van ervaren trainers in

of gewoon je boeken en/of studiemateriaal, de JFV blijft de

verschillende workshops. Na een goed buffet was het tijd

rechtenstudent in zijn studie ondersteunen op alle mogelijke

voor het einddebat waar iedereen de geleerde vaardigheden

manieren! Ik wil je aanraden om zo nu en dan eens te surfen

in de praktijk kon brengen.

naar www.jfvgroningen.nl voor ons activiteitenaanbod of voor vragen te mailen met jfv@jfvgroningen.nl

Een week later vertrok een groep van dertig studenten naar Den Haag voor een driedaagse juridische excursie. Hier

Ik wens je veel succes bij de komende tentamens en de rest

werd onder andere een bezoek gebracht aanadvocaten- en

van je studie. Hopelijk tref ik je bij één van de vele activitei-

notariskantoor Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn , de Alge-

ten komend jaar!

mene Inlichtingen- en Veiligheidsdient, het Octrooibureau en Shell. In deze tijden kun je simpelweg niet meer om de kredietcrisis

Met vriendelijke groet, Namens het 101ste bestuur der Juridische Faculteitsvereniging Groningen,

heen, het beheerst het nieuws al vele maanden. Op 24 april vond het Groninger Juristen Congres plaats. Het thema was “Voorontwerp Insolventiewet: Failliet of niet?”. Hier werd ingespeeld op de juridische oplossing van de kredietcrisis. Tal van prominente sprekers wisten het onderwerp vanuit het

Jasper Zents Voorzitter

Almanakuitreiking Almanakuitreiking

Almanakuitreiking

JFV In Casu - mei 2009 -

Almanakuitreiking

Eerstejaars- en Mastersymposium

JFV In Casu - mei 2009 -

Eerstejaars- en Mastersymposium

Bedrijven-en Instellingendag

JFV In Casu - mei 2009 -

Bedrijven-en Instellingendag

Hof van Joosten

Bedrijven-en Instellingendag

JFV In Casu - mei 2009 -

Bedrijven-en Instellingendag

JFV Katern

Activiteitenoverzicht Juridisch Café, 2 februari Op 2 februari vond het Juridisch Café plaats in Huis de

den ons over dit onderwerp informeren: DHR mr. Tol-

Beurs. Het thema van dit Juridisch Café was de Wet BI-

lenaar, werkzaam bij de vakgroep bestuursrecht van

BOB. Deze wet is ontworpen om misbruik van vergun-

de RuG, Dhr mr. Van der Velde, werkzaam bij PlasBos-

ningen, subsidies en aanbestedingen voor criminele

sinade en mr. Spoormans werkzaam bij de gemeente. Uiteraard was er ook plaats voor een goede discussie.@

doeleinden te voorkomen. De volgende sprekers kon-

De almanakuitreiking, 24 februari Dinsdag 24 februari, 20.00 uur. In de &ZO te Gronin-

Vervolgens mogen eindelijk de dozen open en de in-

gen, ergens in een hoekje, staan enkele dichte dozen

houd verspreid zich snel over de zaal en daarbuiten.

stil te wachten op wat er komen gaat. Enkele uren later

Snel wordt gekeken naar het boek in zijn geheel en de

zal de almanakcommissie de inhoud aan de wereld to-

dingen die eraan opvallen. Het feest in de &ZO is nog

nen, maar nu zijn de boekwerken in de dozen nog een

enkele uren doorgegaan, en de dozen waren snel van

groot geheim.Dit geheim is ontstaan door maanden van

hun inhoud af.

overleg, design en reizen. Interviews werden afgeno-

Mocht je nog geen almanak hebben, dan kan je deze ophalen op de JFV Studiewinkel. @

men, mensen werden gebeld, advertenties werden aangepast en geplaatst en de lay-out werd klaargestoomd voor verwerking in een groot boek. Dit alles rond een tot nu toe onbekend thema, dat deze avond onthuld zal worden.Als iedereen rond middernacht helemaal klaar is voor de bekendmaking, begint het filmpje te lopen en het thema wordt duidelijk: “Hoofdgerecht, aardappelen met IUS”. Na het filmpje wordt het eerste eerste hagelwitte exemplaar met blauwe accenten van de JFV Almanak uitgereikt aan de secretaris van de JFV, Karianne Baumann.

Bedrijven- en Instellingendag, 20 februari Op vrijdag 20 februari vond wederom de Bedrijven- en Instellingendag

Ondertussen werd de hele dag gewerkt aan het opbouwen van de

plaats in Martiniplaza Groningen. Na maanden van een harde en ge-

banenmarkt zodat studenten hier na de workshops direct terecht

degen voorbereiding was het dan eindelijk de tijd voor de vuurdoop.

konden. Op deze banenmarkt waren alle kantoren aanwezig om ook de studenten die niet bij hen in de workshop zaten te voorzien van

De dag ving aan met een goed verzorgd ontbijt dat werd gevolgd door

informatie over het kantoor. Onder het genot van een drankje liepen

het plenair gedeelte. Hier spraken Fred Teeven, voormalig officier van

de studenten alle mooie stands langs.

justitie en Tweede Kamerlid voor de VVD, Tjibbe Joustra, voormalig Voormalig Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding, Pim de Vos,

Na de banenmarkt was het tijd voor de afsluitende borrel. Met een

advocaat en Alexander Brenninkmeijer, de Nationale Ombudsman,

prachtig uitzicht over het basketbalveld in Martiniplaza werd de hele

over hun studententijd en alle keuzes die zij in hun professionele le-

dag ontspannen besproken. Ook hier konden studenten met sommige

ven hebben gemaakt. De zaal luisterde geboeid naar deze interessan-

kantoren nog praten om een en ander te weten te komen. Dit was ook

te verhalen. Zo vertelde meneer Joustra onder andere over zijn herin-

het moment waarop allerlei oudbestuurders elkaar konden begroeten

neringen aan zijn studententijd, waarbij hij refereerde aan De Blauwe

en bij konden praten. Dit alles vond plaats onder de fijne deuntjes van

Engel en vertelde Fred Teeven over een aantal bijzondere zaken die hij

de AMF Jazzband.

behandelde toen hij nog officier van justitie te Amsterdam was. De dag was echter nog niet afgelopen want een aantal studenten kon nog Na de korte koffiepauze die volgde, vingen de workshops aan. In to-

dineren met een achttal kantoor in restaurant Overstag. Tijdens dit lekkere

taal gaven maar liefst 36 kantoren een workshop, verdeeld over drie

diner kon nog nader kennisgemaakt worden met de verschillende kantoren. Als goede afsluiter van de dag begon om tien uur ’s avonds de af-

voorzagen van informatie over hun kantoor. Natuurlijk was er ook de

terparty in Café De Tapperij. Hier waren ook veel studenten die niet

mogelijkheid tot het stellen van vragen, wat ook gebeurde. Hierdoor

dineerden te vinden, evenals vele recruiters van kantoren. De Tapperij

kregen de workshops een zeer interactief karakter. Zowel studenten

stond dus bomvol enthousiaste JFV’ers, wat voor een geweldige afslui-

als kantoren waren zeer te spreken over de workshops.

ting van deze fantastische dag zorgde. @

Tussen de tweede en de derde workshopronde was het tijd voor de lunch. Deze was als altijd zeer goed verzorgd. Onder het genot van een broodje kroket en een verse jus konden de deelnemers de tot dan toe opgedane ervaring onderling uitwisselen. Een aantal kantoren maakte tijdens de lunch gebruik van de mogelijkheid om een individueel gesprek te voeren met een kantoor. Tijdens dit informele studenten konden studenten informeren naar de mogelijkheden omtrent het lopen van een stage, het aan de slag gaan als werkstudent bij dat kantoor of om te kijken of het kantoor wel bij de student paste.

JFV In Casu - mei 2009 -

noten gestuurd die vol vuur de ongeveer twintig studenten in de zaal

rondes van elk vijftig minuten. Elk kantoor had twee tot drie kantoorge-

Eerstejaars- en Mastersymposium, 2 maart Maandag 2 maart heeft het Eerstejaars- en Mastersymposium plaatsge-

van een drankje, zich konden laten informeren over de verschillende

vonden. De studiekeuze stond op deze avond centraal. Welke master ga

richtingen. Gezien het aantal inschrijvingen en de reacties mag deze dag zeker geslaagd worden genoemd. @

ik doen? Welke bachelor moet ik nou kiezen? De avond startte met een plenair gedeelte. De jongste burgemeester van Nederland, dhr. Boumans vertelde hierin iets over zijn studiekeuze en zijn werk als burgemeester van Haren. Daarna was het de beurt aan mr. De Lange. Hij was tijdens zijn werkzame levenhij was tijdens zijn werkzame leven notaris en heeft een verhaal verteld over de ervaringen die hij daarbij heeft opgedaan en meer specifiek de rol die zijn studie daarin heeft vervuld. Daarna was het tijd voor de workshops welke in het Harmoniecomplex gegeven werden. In deze workshops werden de mogelijkheden en vereisten voor de verschillende bachelors en masters besproken. Na afloop was het tijd voor de informatiemarkt waar iedere studierichting vertegenwoordigd was en de studenten, onder het genot

JFV wintersport, 6 t/m 15 maart sneeuw. De gevorderden vermaakten zich met het lesgeven aan de

gen hadden de slag snel te pakken en vermaakten zich volop in de

hebbers naar de hoge pieken van Val Thorens. Een bijzonder regenachtig Groningen werd verlaten en na een uiterst gezellige trip van

beginners of maakten hun eerste tochtjes. Het après skiën werd een

JFV In Casu - mei 2009 -

Vrijdag 6 maart vertrok een groep van 26 enthousiaste sneeuwlief-

maar liefst 17 uur kwamen we aan bij de sneeuwgrens. Iedereen

meer en meer geliefd principe tijdens de reis. Voor enkelen misschien

had gelukkig een paspoort bij de hand zodat we veilig en wel om

nog wel geliefder dan het skiën zelf.

hoog konden. Het was zaterdagochtend rond een uur of 9 toen we

Toen er genoeg sneeuw gevallen was werden de weergoden ons beter

op 2300 meter hoogte in Val Thorens uit de bus stapten. Er lag al een

gezind. De zon brak door om ons niet meer te verlaten tot de laatste

mooi pak sneeuw en de voorspellingen waren goed. Toen de zon zich

dag. De sneeuw was geweldig, in het dorp lag 2 meter 30 sneeuw, en

even liet zien en het bliksemsnel onbewolkt werd, was het zonterras

het uitzicht was magnifique. Iedereen had een skipas van 610 km tot

een uiterst geschikte plek om bij te komen van de busreis. De eerste

zijn of haar beschikking waar uitgebreid gebruik van werd gemaakt.

fanatiekelingen die niet konden wachten hadden binnen de kortste

Schitterende dagtochten langs adembenemende valeien, indrukwek-

tijd de lange latten aangetrokken en begonnen met de eerste meters

kende ravijnen en spectaculaire gletsjers. Bovendien begon menig

skiën. Tegen de avond begon voor enkelen het après skien al en de

hoofd een mooie bruine gloed met een permanente zonnebril er in

rest keerde na een warme maaltijd richting bed vol verwachting voor

gegraveerd te vertonen.

de komende week.

Aan het einde van de week keerde een uiterst tevreden en voldane

De volgende dag begon het te sneeuwen. En niet zo’n beetje ook.

groep terug naar Groningen. Nog altijd gonzen wilde verhalen rond

Ruim een halve meter sneeuw kwam gedurende de dag uit de lucht

over deze fantastische reis en menig deelnemer tracht die bruine gloed zo goed mogelijk te beschermen. @

vallen. Desondanks ging iedereen lekker op pad. De beginnelin-

Lagerhuisdebatdag, 31 maart Op dinsdag 31 maart vond de Lagerhuisdebatdag plaats. Zoals

op succes vergroot met een vriendelijke en open uitstraling. Maar

vanouds werd de activiteit gehouden in het Heerenhuis. De dag

ook hoe je in een zakelijke opgeving het beste slecht nieuws kan

stond in het teken van spreekvaardigheid en de kunst van het de-

overbrengen en ten slotte hoe het spel van diplomatiek onderhan-

bateren. De dag begon met een lezing door dhr. Wierenga, docent

delen gespeeld wordt. Tegen de avond begon de honger toe te slaan

aan de RUG en verbonden aan de spreekvaardigheidstrainingen van

en kon er onder het genot van een drankje worden aangeschoven bij

de studentenrechtbank. Hij sprak over debatteren in het algemeen.

een heerlijk buffet. municatietechnieken uitgebreid toegepast konden worden: het grote

len in gebieden met andere culturen. Na dit zeer interessante plenai-

debat. Verschillende zeer actuele stellingen passeerden de revue en

re gedeelte konden de deelnemers zich op de workshops richten. Er

de stellingen werden met verve verdedigd danwel aangevallen. Zoals

kon gekozen worden tussen verscheidene workshops. Verschillende

ieder jaar werd door een vakkundige jury onder leiding van professor

communicatietechnieken werden in de workshops ‘zakelijk flirten’,

Brouwer een winnaar uitgekozen. De jury was onder de indruk van de

De avond eindigde met het klapstuk waarin de verscheidene com-

deur te Equedor. Hij sprak over de cultuurverschillen en onderhande-

‘diplomatiek je gelijk krijgen’, ‘omgaan met nee tijdens onderhande-

kwaliteit van het debat en na enig beraad kwam het hoge woord er

len’ en ‘slecht-nieuwsgesprekken’ besproken en fanatiek beoefend.

uit. Stijn de Jong ging dit jaar met de trofee naar huis. Het was een

Zo werd onder andere geleerd hoe in onderhandelingen structuur

zeer geslaagde dag en de deelnemers keerden vol enthousiasme naar huis of naar een welverdiende borrel. @

JFV In Casu - mei 2009 -

Daarna werd het woord overgenomen door dhr Spaans, ambassa-

aangebracht kan worden of hoe je in het zakelijk verkeer je kansen

Juridisch Café

JFV In Casu - mei 2009 -

Juridisch Café

Lagerhuisdebatdag

Wintersport

JFV In Casu - mei 2009 -

Sollicitatietrainingendag

Lagerhuisdebatdag

Eerstejaars- en Mastersymposium Wintersport

Wintersport

De wet van Van Doorne:

Zonder ambitie ben je kansloos

Bij Van Doorne weten we hoe het hoort. We weten wat er van ons wordt verwacht, en ook hoe we die verwachtingen kunnen overtreffen. Kom je bij ons werken, dan gaan we ervan uit dat je ambitieus genoeg bent om je eigen kansen te grijpen. Dat je niet braaf blijft afwachten, maar dat je op eigen gezag en intuĂŻtie het voortouw neemt. Onze praktijk leert dat je zonder lef geen leven hebt. Kijk op www.werkenbijvandoorne.nl hoe je je talent op scherp kunt zetten. Maak kennis met je nieuwe collegaâ&#x20AC;&#x2122;s, neem een kijkje op je nieuwe werkplek en kies de toekomst die je wilt. Heb je vragen of wil je solliciteren, neem dan contact op met onze recruiter Wendy Verhoeff, 020 6789 342, humanresources@van-doorne.com

Van Doorne houdt je scherp

Van Doorne N.V. Afdeling Human Resources Postbus 75265 1070 AG Amsterdam

Overzicht

JFV CarrièreBoard Katern @ Voorwoord commissaris JFV CarrièreBoard

JFV In Casu - mei 2009 -

@ Recruitmentagenda

JFV CarriéreBoard Katern

Beste Lezer, De afgelopen maanden viel er weer veel te beleven. Zo zat een select aantal studenten op 4 februari in de skybox van PlasBossinade bij de wedstrijd van FC Groningen tegen NEC. Om 20.00 uur werden we welkom geheten door een paar mensen van het kantoor. Na een uurtje kennismaken onder het genot van een hapje en een drankje was het tijd om de skybox te verruilen voor de koude stoeltjes. Gelukkig heerste er een leuke sfeer in het stadion en hielden wij ons warm door lekker met de harde kern mee te zingen. Bovendien viel er in beide helften een doelpunt voor de thuisploeg, nog een reden om te juichen! Na de wedstrijd kon er nog even worden nagepraat met de mensen van het kantoor en toen was het tijd om weer naar huis te gaan. Gewapend met een mooi nieuw badlaken van PlasBossinade keerden alle studenten tevreden naar huis. Ik wil graag van de gelegenheid gebruik maken om vanaf deze plek PlasBossinade te bedanken voor deze geweldige avond. Op 20 februari vond wederom de Bedrijven- en In-

lijk om ook met de andere mensen van Trip kennis

stellingendag plaats in Martiniplaza. Een uitgebreid

te maken. Dit alles onder het genot van zeer lekkere

verslag van deze dag inclusief foto’s vind je in het

hapjes en drankjes. Graag wil ik van de gelegenheid

activiteitenoverzicht in de JFV Katern.

gebruik maken om Trip te bedanken voor deze geweldige middag.

Op vrijdag 3 april begon voor de tweede keer de Legal English Course. Ongeveer twintig studenten

Dan breekt nu het moment aan waarop ik mijn laat-

reisden af naar Amsterdam alwaar zij werden ont-

ste voorwoord moet gaan afsluiten. Ik hoop dat JFV

vangen bij Linklaters. Tijdens deze cursus van vier

CarrièreBoard je dit jaar heeft kunnen helpen met

lessen werden de studenten onderwezen in alle

één van de vele activiteiten. Of nu je met dank aan

facetten van het juridische Engels. Veel studenten

de Sollicitatietrainingendag dat ene sollicitatiege-

kunnen zich aardig redden in het Engels, maar juri-

sprek heel met een goed gevoel hebt afgesloten

dische problematiek juist te verwoorden bleek een

of dat je aan de Bedrijven- en Instellingendag een

knap lastige opgave. Dankzij de toegewijde bege-

stage hebt overgehouden, JFV CarrièreBoard pro-

leiding van Linklaters zijn deze studenten nu een

beert jou, als student, op alle mogelijke manieren

stuk vaardiger! Ik wil Linklaters graag nogmaals be-

te informeren over alle studiekeuzes. Ik hoop dan

danken voor de geweldige samenwerking en deze

ook je volgend jaar weer op vele JFV CarrièreBoard-

geweldige Legal English Course.

activiteiten te mogen begroeten.

Donderdag 7 mei reisde een grote groep studenten

Met vriendelijke groet,

af naar Assen, alwaar Trip Advocaten en Notarissen voor ons een golfclinic organiseerde. Onder profes-

Joost Bekink

sionele begeleiding werd ons in kleine groepjes

Commissaris JFV CarrièreBoard

geleerd hoe te slaan, te putten en om te gaan met onze caddy. Na het golfen was het natuurlijk moge-

Wessel Heijninck, jurist bij Bestuursrechtspraak

Ook werken bij de Raad van State? De Raad van State zoekt

Juristen (m/v) voor een uitdagende baan bij de directie Bestuursrechtspraak. Je bent een talentvolle, ambitieuze jurist en op zoek naar inhoudelijk en maatschappelijk relevant werk. Je bent oplossingsgericht, analytisch sterk en je beschikt over uitstekende redactionele vaardigheden. De Raad van State biedt een inspirerende werkomgeving, uitstekend salaris en goede doorgroeimogelijkheden. Je krijgt de kans jezelf te ontwikkelen door het volgen van interne en externe trainingen en cursussen. Wij leiden je op tot specialist in het bestuursrecht. Meer weten? Kijk voor de vacature en meer informatie over het werken bij de Raad van State op onze website: www.raadvanstate.nl/werkenbij

JFV CarriĂ¨reBoard katern

Recruitmentagenda Instantie

Activiteit

Mei Heineken

Heineken Business Course

Juni Holland Van Gijzen

High Tea

Freshfields Bruckhaus Deringer

Corporate Law Course

Juli Freshfields Bruckhaus Deringer

Freshfields Connect

Loyens & Loeff

Summercourse

Houthoff Buruma

Zomerpraktijkdagen

September Het Rijk

Rijkstraineeprogramma

Oktober Ebbinge

All Fincance Day

Datum

Deadline inschrijven

Bijzonderheden

25 t/m 29 mei 2009

wordt nader bekend gemaakt

www.jobs.heineken.nl

5 juni 2009

www.hollandlaw.nl

4 & 5 juni 2009

wordt nader bekendgemaakt

www.werkenbijfreshfields.nl

31 juli 2009

www.werkenbijfreshfields.nl

13 t/m 17 juli 2009

25 mei 2009

www.loyensloeffacademy.nl

zomerperiode

wordt nader bekend gemaakt

www.hetechtewerk.nl

vanaf 1 september 2009

15 april 2009

www.werkenbijhetrijk.nl/rijkstrainee

oktober

september

www.ebbinge.nl

JFV In Casu - mei 2009 -

www.jfvcarrie

reboard.nl

JFV CarrièreBoard

Studeren, oriënteren en solliciteren Hoe graag je misschien ook student zou willen blijven, eens komt toch het moment dat het einde van je rechtenstudie nadert. De wereld ligt aan je voeten. Maar wat heeft die wereld jou eigenlijk te bieden? De arbeidsmarkt biedt een groot aantal werkgevers. Maar welke werkgever past het best bij jouw proﬁel? Wat zijn je mogelijkheden als starter binnen en buiten de advocatuur? Hoe kom je ermee in contact? Met dit soort vragen ben je bij JFV CarrièreBoard aan het juiste adres. Een kosteloze service van de Juridische Faculteitsvereniging Groningen die jou informeert over je loopbaanmogelijkheden. JFV CarrièreBoard biedt jou als rechtenstudent verschillende oriëntatiemogelijkheden. Op de website www.jfvcarriereboard.nl vind je onder meer: - Proﬁelen van kantoren, bedrijven en instellingen - Stages (nationaal en internationaal) - Vacatures - Recruitmentagenda

- Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt - Informatie over solliciteren - Studeren in het buitenland - Ervaringen van studenten

Daarnaast organiseert JFV CarrièreBoard regelmatig recruitmentactiviteiten en kantoor- en bedrijfsbezoeken. Kortom, als jij na je studie zonder zorgen in het diepe wilt duiken, is JFV CarrièreBoard je ideale springplank.

Juridische Faculteitsvereniging Groningen

Oude Kijk in ‘t Jatstraat 26 - 9712 EK Groningen Telefoon 050-3635783 - Fax: 050-3636947 - E-mail: jfv@jfvgroningen.nl - www.jfvcarriereboard.nl

Overzicht

Inhoudelijke bijdragen

JFV In Casu - mei 2009 -

@ Linklaters

Inhoudelijke bijdrage

Chapter 11 in Nederland: ook zonder Voorontwerp al realiteit

Door Paul Kuipers, Counsel en

Het Amerikaanse Chapter 11 is het voorbeeld bij uitstek wanneer

Mees Roelofs, Associate, allebei wekzaam op de Banking afdeling van Linklaters

wordt gepraat over een procedure die vennootschappen in staat stelt om te reorganiseren. Niet voor niets komt de term in de Memorie van Toelichting van het Voorontwerp meerdere malen voor. Chapter 11 biedt niet alleen mogelijkheden voor Amerikaanse vennootschappen, maar ook voor buitenlandse. In dit stuk bespreken wij de voordelen van Chapter 11 en wat de werking van zo’n procedure in Nederland is. Wat blijkt? Strikt juridisch heeft een Chapter 11-procedure maar weinig werking in Nederland, maar de praktijk zet de theorie vaak toch opzij.

Wat maakt Chapter 11 nou zo aantrekkelijk? Chapter 11 is het elfde hoofdstuk van de Amerikaanse

een groot gedeelte van haar vliegtuigen. Met een

Bankruptcy Code. In het kader van de logica bestaat

restraining order werd het de leasemaatschappijen

deze wet slechts uit hoofdstukken 1, 3, 5, 7, 9, 11, 12,

verboden om de leases te beëindigen en daarmee de

13 en 15. Het elfde hoofdstuk gaat over reorganisatie,

vliegtuigen terug te claimen.1

maar voor de Chapter 11-procedure wordt ook gebruik

Door de combinatie van de algemene regels van

gemaakt van bepalingen uit andere hoofdstukken.

Chapter 11 en eventuele restraining orders kun je als schuldeiser in principe geen betaling van je vordering

De procedure begint met een verzoek van de ven-

afdwingen, wanneer die voor faillissement is ontstaan.

nootschap bij de plaatselijke federale rechtbank, het

Net zoals in Nederland kunnen schuldeisers tijdens

District Court. Het verzoek wordt toegewezen wanneer

de procedure niet naar de rechter stappen om de ven-

de schulden van de vennootschap hoger zijn dan de

nootschap tot betaling van zo’n vordering te dwingen.

waarde van haar activa. De rechtbank benoemt in de

Zij kunnen ook geen beslag leggen op vermogen van

regel geen curator of bewindvoerder. Het bestuur van

de vennootschap. Wel kan de vennootschap worden

de vennootschap blijft bevoegd om de vennootschap

gedwongen tot (directe) nakoming van schulden die

te vertegenwoordigen. Wel wordt in de loop van een

zij tijdens de Chapter 11-procedure aangaat. De an-

Chapter 11-procedure meestal een commissie van

dere schuldeisers moeten wachten totdat de vennoot-

schuldeisers samengesteld.

schap een reorganisatieplan indient, waarin wordt

Om het compleet te maken wordt soms ook verzocht

schap opnieuw vast te stellen. Een dergelijk voorstel

om restraining orders, expliciete verboden aan cre-

komt er in de regel op neer dat schuldeisers maar een

voorgesteld om de schuldenpositie van de vennoot-

diteuren. Hierom kan worden verzocht aan het begin

bepaald percentage van hun vordering betaald zullen

van de Chapter 11-procedure, maar ook op een later

krijgen. Soms wordt ook aangeboden dat de schuld

tijdstip. Een restraining order kan worden toegewe-

van bepaalde schuldeisers wordt geconverteerd in

zen wanneer de vennootschap stelt dat de te verbie-

aandelen.

den actie aan effectieve herstructurering van de vennootschap in de weg zou staan. De betrokken andere

De vennootschap heeft 18 maanden de tijd om een

partijen worden niet gehoord. Zij kunnen pas later

reorganisatieplan in te dienen. In deze periode kan zij

bezwaar maken of ontheffing verzoeken. Met een

ook delen van de onderneming verkopen om op die

restraining order kan het aan schuldeisers worden

manier meer liquide middelen te krijgen om de schul-

verboden om hun zekerheden uit te winnen. De Brazi-

den af te kunnen lossen.

liaanse vliegmaatschappij VARIG bijvoorbeeld leasde

de derdenrekening van de Amerikaanse advocaat van de vennoot-

Het plan geldt als aangenomen, wanneer al deze groepen in meer-

schap is gezet. Een Nederlandse vennootschap zou zo dus gebruik

derheid vóór stemmen. Stemmen niet alle groepen in meerderheid

kunnen maken van Chapter 11.

vóór (maar tenminste één wel), dan kan de rechter het plan alsnog

Dit roept natuurlijk de vraag op: waarom doen Nederlandse ven-

goedkeuren, wanneer hij meent dat de schuldeisers in het plan

nootschappen dat dan niet massaal? Waarom zou je nog de moei-

eerlijk worden behandeld. Door deze mogelijkheid is het dus mo-

lijke route van de surseance van betaling volgen als je als Neder-

gelijk om het plan met de stem van een maar kleine groep schuld-

landse vennootschap ook Chapter 11 ter beschikking hebt? De

eisers goedgekeurd te krijgen.

reden is dat het reorganisatieplan in Nederland niet wordt erkend.

Al met al biedt Chapter 11 de mogelijkheid om een vennootschap

100 naar 10, dan kan de schuldeiser van die vordering voor de Ne-

in alle rust te reorganiseren. Omdat de vennootschap tijdens de

derlandse rechter nog steeds 100 claimen.2 Een buitenlands reor-

procedure operationeel kan blijven, is het aantrekkelijk om Chap-

ganisatieplan of faillissementsakkoord heeft in Nederland alleen

bankrekening of -nog eenvoudiger- een bedrag dat even vlug op

ming worden de schuldeisers in verschillende groepen ingedeeld.

JFV In Casu - mei 2009 -

Over het reorganisatieplan wordt vervolgens gestemd. Bij de stem-

Is een vordering in een Amerikaanse Chapter 11 teruggebracht van

ter 11 al aan te vragen vóórdat de vennootschap echt in zwaar weer

werking, wanneer het is aangenomen in een andere EU lidstaat.

terecht komt. Sterker nog, een vennootschap kan Chapter 11 inzet-

Daarbij maakt het niet uit of het gaat om het reorganisatieplan van

ten zonder dat er echt zwaar weer op komst is. Dat leidt nog wel

een Amerikaanse vennootschap of van een Nederlandse. Reorga-

eens tot kritiek dat de procedure wordt misbruikt om ten koste van

nisatieplannen uit de VS hebben in Nederland simpelweg geen

de schuldeisers een concurrentievoordeel te behalen.

werking.

De toegang tot Chapter 11 voor buitenlandse vennootschappen.

Ook het verbod om als schuldeiser tijdens de Chapter 11-proce-

Het Nederlandse internationale insolventierecht mag op het eer-

dure betaling te vorderen en beslag te leggen wordt in Nederland

ste gezicht lijken op een serie droge arresten en wetsbepalingen,

niet erkend. Er kan in Nederland gewoon geprocedeerd worden.

het draait in de praktijk om vragen als “kan een Nederlandse ven-

Restraining orders hebben in Nederland ook geen werking, want

nootschap gebruik maken van Chapter 11”, “kan een buitenlandse

buitenlandse vonnissen die zijn uitgesproken zonder partijen te

vennootschap gebruik maken van een Nederlandse surseance van

horen worden in Nederland niet erkend. Van de beperkingen die

betaling of de toekomstige insolventieprocedure” en “accepteren

vanuit Amerika worden opgelegd blijft er in Nederland dus niet

wij het in Nederland wanneer een vennootschap zich via Chapter

veel meer over.

11 of een andere buitenlandse procedure reorganiseert”. Dat wil zeggen: er blijft naar Nederlands recht niet veel over. Voor Om met de eerste twee vragen te beginnen, een normaal Neder-

veel Nederlandse schuldeisers zijn de door de Amerikaanse rech-

lands faillissement kan alleen worden uitgesproken wanneer de

ter opgelegde beperkingen wel degelijk van belang. Want een

vennootschap in Nederland het centrum van zijn voornaamste

Nederlands bedrijf met Amerikaanse activiteiten zal niet in strijd

belangen heeft én er niet elders in de EU al een insolventieproce-

willen handelen met een restraining order, ook niet in Nederland.

dure loopt. Voor surseance van betaling geldt dezelfde regel. Van

Dat zou in de Verenigde Staten namelijk al snel tot boetes of zelfs

een Nederlandse B.V. of N.V. wordt vrij snel aangenomen dat zij

gevangenisstraf kunnen leiden. En meer in het algemeen: bedrij-

het centrum van haar voornaamste belangen in Nederland heeft,

ven met contacten in de VS hebben liever niet de reputatie van

maar van buitenlandse vennootschappen weer niet. Het is daarom

bedrijf dat in strijd handelt met Amerikaans recht, ook al stonden

uitzonderlijk dat buitenlandse vennootschappen van Nederlands

zij in Nederland nog zo sterk in hun recht.

insolventierecht gebruik maken. Het eerder genoemde failllissement van VARIG illustreert dat. Er Hoe anders is de situatie in Amerika. De Amerikaanse rechter zal

lag dus een Amerikaanse restraining order die het schuldeisers

Chapter 11 van toepassing verklaren als de vennootschap activa in

verbood om in het buitenland beslag te leggen. Toch werd beslag

de Verenigde Staten heeft. Dat actief in de VS kan bestaan uit een

gelegd op Nederlands actief van VARIG, namelijk de tegoeden

84 JFV In Casu - mei 2009 -

van VARIG bij de International Air Transport Association (IATA) in

om tijdens het faillissement beslag te leggen op goederen van de

Badhoevedorp. Een kort geding tot opheffing van het conservatoir

vennootschap in Nederland alleen maar werking, wanneer dat ver-

beslag zou kansloos zijn geweest, aangezien de restraining order

bod afkomstig is uit de staat waar de vennootschap het centrum

in Nederland niet erkend zou worden. Toch was het beslag binnen

van zijn voornaamste belangen heeft.3 Wederom is het dus niet

twee weken opgeheven. In plaats van te procederen had VARIG de

van toepassing wanneer de eerste de beste Nederlandse vennoot-

beslaglegger er fijntjes op gewezen dat zij in strijd handelde met

schap gebruik maakt van Amerikaans faillissementsrecht. Het zal

Amerikaans faillissementsrecht en met een restraining order, en

wel van toepassing zijn, wanneer General Motors gebruik maakt

dat een dergelijke schending wel eens gevolgen kon hebben voor

van Chapter 11; goederen van GM in Nederland kunnen dan tijdens

het filiaal in Florida van de beslaglegger. De Chapter 11-route in het

de procedure niet worden beslagen.

Voorontwerp Maar of Nederland het Amerikaanse faillissement nou formeel erIn het Voorontwerp is een aantal bepalingen opgenomen over de

kent of niet en of je in Nederland nou nog beslag kunt leggen op

werking in Nederland van buitenlandse insolventieprocedures. Dat

niet, relevant zal altijd blijven dat veel partijen zich maar liever aan

is voor het eerst. In de huidige Faillissementswet staat over buiten-

de Amerikaanse wet houden. Net als in het geval van VARIG en-

landse faillissementen nog helemaal niets opgenomen. De regel

kele jaren terug zal een Amerikaanse restraining order veel Neder-

dat een reorganisatieplan van buiten de EU in Nederland geen wer-

landse partijen ervan weerhouden om te procederen of beslagen

king heeft volgt uit de rechtspraak. De regel dat procedures van

te leggen. Om het Amerikaanse recht kunnen we nu al niet heen.

binnen de EU in Nederland wél werking hebben volgt uit Europese

Wat voor beperkingen de Nederlandse wetgever ook zal stellen, de

richtlijnen en de EU Insolventieverordening.

lange arm van het Amerikaanse faillissementsrecht blijft in Nederland altijd van belang. @

Het Voorontwerp laat de erkenningsregel van Europees recht voor wat hij is en voegt daar een regel voor niet-EU insolventieprocedures aan toe. Deze kunnen in Nederland op verzoek worden erkend, tenzij de buitenlandse rechter niet naar internationaal aanvaarde normen bevoegd was de insolventie uit te spreken óf sprake is van schending van de Nederlandse openbare orde. Is een buitenlands faillissement eenmaal op deze manier erkend, dan wordt ook een in het buitenland aangenomen reorganisatieplan in principe in Nederland erkend. Toegepast op Chapter 11 betekent dit dat een Amerikaans reorganisatieplan in Nederland zal kunnen worden erkend. Dus een schuld die in de VS van 100 is teruggebracht naar 10 kan dan in Nederland niet langer voor 100 worden gevorderd, maar slechts voor 10. Dit is echter alleen mogelijk wanneer de Amerikaanse rechter zich op “internationaal aanvaardbare normen” bevoegd heeft verklaard.

Overigens was het faillissement van VARIG geen Chapter

Dat betekent dat het in de VS aangenomen reorganisatieplan van

11-procedure, maar een Chapter 15-procedure. Er waren

een Nederlandse vennootschap die even vlug wat geld naar de VS

Amerikaanse maatregelen getroffen ter ondersteuning van de in Brazilië lopende hoofdprocedure.

heeft gebracht in Nederland niet erkend zal worden. Het reorganisatieplan van een Amerikaanse vennootschap met hoofdkantoor

HR 31 mei 1996, NJ 1998/108 (De Vleeschmeesters).

in de VS daarentegen wel.

Art. 10.3.2 Voorontwerp.

Op dezelfde manier heeft een in het buitenland geldend verbod

Overzicht

Kantoorspecials @ NautaDutilh

JFV In Casu - mei 2009 -

@ Stibbe

Kantoorspecial

NautaDutilh Het feit dat de Nederlandse Spoorwegen soms voor verrassingen kan zorgen, bleek ook tijdens onze reis naar het kantoor van NautaDutilh te Rotterdam. Echter, het kantoor hebben we nooit bereikt, wegens een gebroken treinkabel door een onoplettende kraanmachinist. Desalniettemin vond het interview telefonisch plaats met oud JFV bestuurder Onno Hakvoort van de sectie Vennootschap & Onderneming Geschillenbeslechting. Door Klaas Jelle de Jong en Lisa Pieters

JFV In Casu - mei 2009 -

Het kantoor NautaDutilh is een Nederlands georiënteerd kantoor met vestigingen in Amsterdam en Rotterdam, maar daarnaast ook internationaal gevestigd met een viertal vestingen in het buitenland, waaronder

“NautaDutilh staat

New York, Londen, Luxemburg en Brussel. NautaDutilh is ontstaan door een samenvoeging

op de 28e plaats van

van kantoren. De uitgebreide geschiedenis begint al in 1724. De naam NautaDutilh en de huidige organisatiestructuur is

grootse kantoren

in 1990 na een succesvolle fusie van twee grote Nederlandse kantoren, Nauta van Haersolte en Dutilh, Van der Hoeven & Slager ontstaan.

in Europa.”

NautaDutilh is voornamelijk gespecialiseerd in ondernemingsrecht en in de financieringspraktijk. Daarnaast kent het kantoor nog andere afdelingen als Banking & Finance, Intellectuele Eigendom en Mededinging. Sinds 1990 heeft NautaDutilh zich vooral toegespitst op fusies en overnames gezien de markt die zich snel ontwikkelt en de vraag die hierdoor ontstaan is. Ook nu in de kredietcrisis heeft het kantoor vooral te maken met faillissementen en herstructurering van bedrijven. Recent hebben

Hij adviseert en procedeert voor zowel nationale en internationale cliën-

ze hier bekendheid mee genoten zoals bij de overname van het consor-

ten over ondernemingsrechtelijke, commerciële en contractuele geschil-

tium Royal Bank of Scotland, Banco Santander en de Fortis Bank. Ook

len. Hierbij staat het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering centraal.

waren ze betrokken bij de samenvoeging van KLM en Air France.

Onno ervaart zijn werk als uitdagend doordat de uitdaging blijft vanwege de ontdekkingen die hij doet bij de juridische vraagstukken die

Gesprekspartner Onno Hakvoort

hij voorgeschoteld krijgt. Het idee dat leeft onder rechtenstudenten dat

Onno heeft nog niet zo lang geleden zijn studie Nederlands Recht in Gro-

advocaten dagelijks tot ’s avonds laat op kantoor zitten, is volgens Onno

ningen afgerond, met als afstudeerrichting privaatrecht en bedrijfsrecht.

een fictie. Zijn werkdagen lopen doorgaans van 9 uur ’s ochtends tot 7

Daarbij is hij actief geweest voor de JFV in de almanakcommissie, en

uur ’s avonds. Uiteraard is dit afhankelijk van de drukte, waardoor er wel

daarna een jaar JFV bestuur met als functie commissaris JFV Carrière-

langere dagen kunnen voor komen.

Board. Door zijn functie als commissaris is Onno veel in aanraking gekomen met verschillende advocatenkantoren in den lande. Zijn voorkeur

Tips voor huidige rechtenstudenten

lag vanaf het begin al bij NautaDutilh, wat in 2006 resulteerde in een

Uit de ervaring van Onno is gebleken dat zijn actieve deelname aan de

stage bij het kantoor, waar hij ook zijn scriptie schreef. Deze voorkeur is

JFV een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan zijn kantoorkeuze. Hij

met name gebaseerd op de sfeer van het kantoor, waarbij de informele

wijst er met name op dat georganiseerde activiteiten van de JFV een

omgang een belangrijke factor is. Dit komt met name tot uitdrukking bij

belangrijk beeld kunnen geven over de kantoren. Onno adviseert dus

de wekelijkse donderdagavondborrel. Na zijn afstuderen heeft Onno ge-

ook hier aan deel te nemen, zodat duidelijk wordt welk kantoor je aan-

solliciteerd bij NautaDutilh en is daar in oktober 2007 aangenomen.

spreekt.

Onno is werkzaam bij de sectie Vennootschap & Onderneming Geschil-

Daarnaast kun je contact opnemen met recruiters van kantoren om een

lenbeslechting, waarbij hij lid is van praktijkgroep Corporate Litigation.

afspraak te maken met mensen van bepaalde rechtsgebieden, om er zo

achter te komen waar je interesses liggen. Met name in sollicatiegesprekken is het van belang dat je je CV moet kunnen uitleggen. Het gaat om de algemene indruk en de combinatie

Bij NautaDutilh kun je een studentstage lopen waarbij je kennis maakt met een tweetal praktijkgroepen. Hierbij ga je zoveel mogelijk mee naar besprekingen met cliënten, zittingen en vergaderingen. Tevens kan een stage plaatsvinden bij buitenlandse vestigingen. Ook kun je meedoen aan een masterclass waarbij je onder de hoede van o.a. advocaten in aanraking komt met de rechtspraktijk.

Contact Voor meer informatie over solliciteren, studentstages en het volgen

Activiteiten voor de student

“Het idee dat leeft onder rechtenstudenten dat advocaten dagelijks tot ’s avonds laat op kantoor zitten, is volgens Onno een fictie.”

JFV In Casu - mei 2009 -

van factoren zoals cijferlijst, nevenactiviteiten en het gesprek zelf.

van een masterclass, neem dan contact op met Claartje Schrijvers (010 2240745). Ook kun je e-mailen naar recruitment@nautadutilh.com en kijk op www.nautadutilh.com. @

NautaDutilh in één oogopslag staat op de 28e plaats van grootse kantoren in Europa. heeft ongeveer 900 werknemers, waaronder 413 advocaten. staat bekend als een belangrijke adviseur bij bekende Nederlandse bedrijven als SNS Bank, ABN en Spyker. heeft verschillende afdelingen: • Arbeid & Pensioen • Banking & Finance • Bouw & Vastgoed • Fiscaal • Fraude & Organisatiecriminaliteit • Geschillenbeslechting • ICT • Intellectuele Eigendom • Mededinging • Notariaat • Overheid & Onderneming • Vennootschap & Onderneming • Verzekeringen & Aansprakelijkheid

Kantoorspecial

Stibbe Op een mistige donderdagmiddag reisden we af naar de Stibbe-toren gelegen in Amsterdam-Zuid. Daar werden we vriendelijk ontvangen op de zestiende etage in één van de mooiste vergaderruimtes met een prachtig uitzicht. Onder het genot van een kopje thee maakten we kennis met de recruiter van het kantoor Judith Jeurissen en onze gesprekspartners Stefan Tuinenga en Demelza Roffel. We krijgen de nieuwe brochure van Stibbe met alle informatie over het kantoor en de Stibbe restaurantgids met alle hippe restaurantjes in Nederland.

JFV In Casu - mei 2009 -

Door Tetse Welling en Frederieke Guljé

Stibbe in een notendop Het Amsterdamse deel van het kantoor werd in 1911 door D.W. Stib-

laaste rondes. Ze werd, toen ze later met een kantoorbezoek weer

be opgericht. Na verschillende fusies door de jaren heen is Stibbe

terugkwam op het kantoor, herkent door één van de partners. Naar

uitgegroeid tot een van de grotere internationale advocaten- en no-

aanleiding daarvan is ze gaan solliciteren. Op de vraag waarom ze

tarissenkantoren in Nederland met vestigingen in Amsterdam, Brus-

voor Stibbe gekozen heeft, vertelt ze ons dat ze in haar werk vooral

sel, Londen en New York. De cliënten van Stibbe zijn voornamelijk

de wetenschappelijke noot erg belangrijk vindt. Stibbe besteedt

toonaangevende, internationaal opererende ondernemingen in bin-

daar veel aandacht aan en sprong er daarom voor haar uit. Ook vond

nen- en buitenland, maar bijvoorbeeld ook overheidsinstellingen.

ze het belangrijk om bij een Nederlands kantoor te gaan werken in

Het kantoor is sterk internationaal georiënteerd, zo vormt Stibbe

plaats van bij een angelsaksisch kantoor.

samen met het vooraanstaande Engelse kantoor Herbert Smith en het Duitse Gleiss Lutz een succesvolle alliantie, maar kenmerkt het

Voordat ze ging solliciteren bij Stibbe heeft ze stage gelopen bij Loy-

kantoor zich wel door haar Nederlandse karakter.

ens en Loeff en NautaDutilh. Sinds 1 november 2007 is ze werkzaam als junior-medewerker bij Stibbe. Ten tijde van het interview is ze

Het kantoor is actief op vele rechtsgebieden: van ondernemings-

net van de Corporate Litigation-afdeling verhuisd naar een andere

recht, arbeids- en administratief recht tot fiscaal en notarieel recht.

praktijkgroep, namelijk naar Commercial Litigation. Ze vertelt uitge-

Deze rechtsgebieden zijn ingedeeld in praktijkgroepen en clusters.

breid over een groot faillissement waar zij nu bezig is.

Als junior-medewerker (dit is de benaming voor de advocaat-stagiaires van Stibbe) maak je deel uit van één van de clusters of praktijk-

Stefan Tuinenga heeft ook gestudeerd in Groningen. Hij is afgestu-

groepen. Tijdens je stage ben je werkzaam binnen twee verschillen-

deerd in Internationaal en Europees recht met een civiel effect en

de rechtsgebieden, waar je ervaring opdoet in zowel de proces- als

heeft daarnaast nog bedrijfskunde gestudeerd. Ook was hij actief

transactiepraktijk.

bij de studievereniging Vintres en lid van de studentenvereniging Dizkartes. Tijdens zijn studie heeft hij ook nog een half jaar in Ca-

Wat je altijd al had willen weten van…

nada, Montreal, gestudeerd.

Demelza Roffel was één van onze gesprekspartners. Zij heeft gestu-

Hij heeft met Stibbe kennis gemaakt door deelname aan de Mas-

deerd in Groningen. Demelza heeft veel verschillende afstudeerrich-

terclass naar New York. Door deze masterclass heeft hij een goede

tingen gedaan, onder andere privaatrecht, strafrecht en bedrijfsrecht.

indruk gekregen van het kantoor. Stefan zegt de klik met mensen

‘Ik zat veel met mijn neus in de boeken’, zoals ze zelf zegt. Naast haar

erg belangrijk te vinden. Deze klik was er, en hij besloot bij Stibbe

drukke studie was ze actief bij studieverenigingen Simon van der Aa

te gaan solliciteren. In oktober 2008 is hij begonnen op de Com-

en SGOR. Tevens was ze lid van studentenvereniging Vindicat atque

mercial Litigation afdeling. Regel is dat je na anderhalf jaar junior-

polit. Enthousiast vertelt ze ons dat ze via haar jaarclub kennis heeft

mederwerkerschap op een afdeling doorschuift naar een andere af-

gemaakt met Stibbe. Zij hadden haar namelijk opgegeven voor de

deling waar je uiteindelijk ook zult gaan werken. Stefan is van plan

BestGraduated Law Game, waar ze is doorgekomen tot één van de

om door te schuiven naar het mededigingsrecht.

Een dag uit het leven van een junior-medewerker: Demelza vertelt dat ze s’ochtends op haar fiets naar haar werk gaat. Ze begint met een kopje koffie met haar secretaresse. Dat contact vindt ze heel belangrijk. Vervolgens checkt ze haar mail en maakt ze een todo-list. Daarna gaat ze bijvoorbeeld wat stukken lezen en dan is het al gauw tijd voor de lunch. Stefan beaamt dat je soms een hele dag met

Stibbe heeft namelijk een sportabonnement. Naast deze sportieve activiteiten worden er ook veel sociale activiteiten georganiseerd zoals de vrijdagmiddagborrel, schaatsuitjes en een stagiaireweekend. Na het gesprek laten Demelza en Stefan ook nog zien waar ze werken. Op de gang komen we een enthousiaste Groninger tegen die ons van alles vertelt over zijn studententijd.

Work hard, play hard? Kennismaken met Stibbe Stibbe organiseert onder het motto van ‘Work hard, play hard’ elk jaar een masterclass naar New York. Ook dit jaar zal deze plaatsvinden van 12 t/m 18 mei. Hiervoor worden 26 studenten geselecteerd aan de hand van sollicitaties. Deze vijfdaagse reis is bedoeld om kennis te maken met de internationale rechtspraktijk van Stibbe. Blijf je liever thuis? Dan kun je er ook voor kiezen om een studentstage te lopen. Deze duurt doorgaans twee maanden waarin je veel praktische ervaring opdoet. Ook kan je bij Stibbe je stage combineren met het schrijven van je scriptie. Tevens is er de mogelijkheid van een werkstage, waarbij je voor minstens vier maanden een aantal dagen per week in dienst treedt bij Stibbe. De studenten die kiezen voor een stage kunnen daarbij gebruik maken van het kantoorappartement van Stibbe in Amsterdam, wat populair is bij Groningse studenten die dan niet op en neer hoeven te reizen. Denk je dat werken bij Stibbe echt iets voor jou is? Dan kun je altijd solliciteren voor het junior-medewerkerschap. De sollicitatieprocedure bestaat uit drie rondes waar ze kijken naar je interesses, je analytisch vermogen en je persoonlijkheid.

Tips voor studenten Stefan en Demelza adviseren ons om je goed te oriënteren tijdens je studententijd door bijvoorbeeld stage te lopen. Je moet namelijk eerst ervaringen opdoen, voordat je kan beslissen wat je echt zou willen. Wil je kennismaken met Stibbe? @

JFV In Casu - mei 2009 -

band die je opbouwt met je client erg leuk. Na een dag hard werken kunnen ze stoom afblazen in de sportschool. Iedere medewerker van

kleine dingetjes bezig kan zijn. Maar ook hij zit soms hele dagen aan op een processtuk te zwoegen. Ze vinden het afwisselende werk en de

COlOurful PEOPlE POWErful lAW firM Een sterke jurist denkt niet zwart-wit. Hoe eenduidig wetten en regels ook lijken, in ons vak draait het om de nuance. Om de kleur die je eraan geeft. Mensen die dat kunnen, kiezen voor AKD Prinsen Van Wijmen. Daarom zoeken we professionals met passie. Ondernemende talenten die meebouwen aan de toekomst van AKD en aan hun eigen ontwikkeling. Beken kleur en kijk op www.werkenbijakd.nl.

Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn advocaten en notarissen

Hittebestendig?

Vlammen op 1, 2 en 3 juli 2009 Meld je nu aan op www.pelsrijcken.nl

mr.

, de masterclass van Pels Rijcken

Become complete.

Discover our world of opportunity.

By advising the worldâ&#x20AC;&#x2122;s most important clients on their most complex and high-profile deals, we are becoming the leading premium global law firm. In Amsterdam, we are thriving in a dynamic office with the backing of impressive global resources. You will work closely with some of the most outstanding legal minds in the Netherlands on deals for a variety of prominent Dutch and global clients.

We will give you real responsibility early in your career as you work on innovative, cross-jurisdictional transactions. Alongside a commitment to world-class training that supports and develops you throughout your career, we can provide you with the global experience that will help fulfil your ambitions to become a complete lawyer. To find out more about designing your own internship or working as an advocaat â&#x20AC;&#x201C; stagiair, visit our website.