7 minute read

3.2. Kluby i środowiska eksperckie partii Jedna Rosja

Next Article
Summary

Summary

czają zatem wyniku niejednoznacznego, ale wskazującego raczej na przewagę wariantu izolacjonistycznego przy zachowaniu dużego znaczenia państwa w środowisku międzynarodowym.

Pewną rolę o charakterze doradczym odgrywają w procesie kształtowania polityki zagranicznej Rosji nieliczne ośrodki związane z partiami politycznymi, głównie jednak z partią władzy – Jedną Rosją. Lwią część wpływu zagarnia w tym sektorze Centrum Polityki Społeczno-Konserwatywnej (Центр социально-консервативной политики, ЦСКП, CSKP). Ośrodek ten deklaruje się jako główny autor politycznej koncepcji rosyjskiego konserwatyzmu. Doktryna ta miałaby przede wszystkim prowadzić do stworzenia ładu społecznego opierającego się na tradycyjnych wartościach rosyjskiego społeczeństwa i usuwać niebezpieczeństwo wszelkiego typu ekstremizmu. CSKP ma swe oddziały we wszystkich okręgach federalnych FR, a także oddziały zagraniczne282 .

Advertisement

Ton analityki i artykułów ośrodka można uznać za stosunkowo umiarkowany. W istocie rzeczy eksperci CSKP balansowanie pomiędzy niebezpiecznymi skrajnościami i zasadę złotego środka zdają się stawiać sobie za cel. Nie negują konieczności szerszego otwarcia się Rosji na realne uczestnictwo w strukturach międzynarodowych, ale jednocześnie podkreślają konieczność zachowania jej suwerenności. Przykładem takiego podejścia jest stosunek ośrodka do uczestnictwa Rosji w WTO. Trzeba pamiętać, że przed wstąpieniem tego kraju do organizacji wybuchały liczne protesty. Powstał nawet ruch „Stop WTO”. Władimir Gołowniow, jeden z analityków Centrum, stwierdza, że wstąpienie do tej organizacji czy jakiejkolwiek innej struktury międzynarodowej nie może naruszać suwerenności państwa, przede wszystkim zaś dopuszczać do przejęcia strategicznych gałęzi gospodarki przez podmioty zagraniczne283. Ogólnie jednak przeważa w tonie ekspertyz pozytywny stosunek do WTO, głównie jako możliwości zarówno wejścia na światowe rynki, jak i absorpcji wysoko zaawansowanych technologii284 .

Inną kwestią podejmowaną przez CSKP, istotną w świetle celów niniejszej pracy, jest wizja kluczowych zadań Federacji Rosyjskiej na polu między-

282 О ЦСКП, Центр социально-консервативной политики, http://www.cscp.ru/about/ (dostęp: 9.08.2015). 283 Por. Савельев О.В., Братерский М.В., Политический контекст вступления России в ВТО, [w:] Невоенные рычаги бнешней политики России. Региональные и глобальные механизмы, Издательский Дом Высшей Школы Экономики, Москва 2012, s. 185 nn. 284 Головнев В.А., Вступление России в ВТО, 6.02.2008, http://www.cscp.ru/analytics/10939/ (dostęp: 9.08.2015).

narodowym. Szczególny nacisk położony jest na integrację obszaru eurazjatyckiego w ramach trzech zasad: chronienia narodów, suwerennej demokracji oraz zrównoważonego rozwoju. Eksperci CSKP wskazują zatem, że Rosja powinna zaproponować w regionie postradzieckim raczej współpracę narodów niż tygiel multikulturalizmu. Z kolei rozwój w duchu suwerennej demokracji oznacza budowanie nowej, nieodwołującej się do rozwiązań radzieckich struktury podmiotów, których system polityczny miałby być naturalnym owocem politycznego dojrzewania tych krajów, odpowiadającym ich historycznemu doświadczeniu285 .

Począwszy od drugiej połowy pierwszej dekady nowego wieku, hasło suwerennej demokracji zrobiło zawrotną karierę, stanowiąc w kraju wyznacznik rozumienia Rosji na arenie międzynarodowej, a przedmiot krytyki i kpin w świecie zachodnim. Jest ono jednak czymś na tyle istotnym w rosyjskim myśleniu politycznym, że warto poświęcić mu więcej uwagi. Główny popularyzator pojęcia suwerennej demokracji i kuchmistrz idei partii Jedna Rosja Władisław Surkow objaśnienie promowanego terminu zawarł w pracy Nacjonalizacja przyszłości (Национализация будущего)286. Jego retoryka nie zniechęca ani prymitywną nachalnością, ani abstrakcyjną ezoteryką. Przeciwnie, Surkow bardzo trzeźwo pokazuje, że pojęcie suwerennej demokracji funkcjonowało już wcześniej w szerokim obiegu: używali go m.in. sekretarz stanu USA Warren Christopher i przewodniczący Komisji Europejskiej Romano Prodi287 .

Autor tekstu stanowczo odrzuca zarzut, jakoby pojęcie demokracji nie wymagało dodatkowego dookreślenia. Według niego demokracja jest bowiem nie tyle stanem, ile procesem. Przeniesienie akcentu na poszczególne składowe procesu demokratycznego jest zatem według Surkowa nieuniknione. Tym jednak, co w idei suwerennej demokracji uderza najbardziej, zwłaszcza w kontekście internacjologicznym, jest jej odniesienie do światowej dystrybucji dóbr, „owoców oświecenia”. Zdaniem Surkowa każda nadmierna koncentracja środków, bez względu na to, czy w rękach mafii, globalnej biurokracji, czy kalifatu, jest zawsze niebezpieczna, powodując niesprawiedliwość i zniewolenie288 .

Jak wskazuje kremlowski ideolog, głoszone przez tzw. niezależne think tanki idee porzucenia suwerenności na rzecz światowej czy europejskiej wspólnoty są przejawem hipokryzji, żaden z nich bowiem nie zgodziłby się

285 Российский проект для Евразии, Центр социально-консервативной политики, 31.10.2011, http://www.cscp.ru/doklad/11361/ (dostęp: 9.08.2015). 286 Сурков В., Национализация будущего. Параграфы про суверенную демократию, „Эксперт” 2006, nr 43. Tu odwołania według: Surkow W., Nacjonalizacja przyszłości. Paragrafy za suwerenną demokracją, „Pressje”, Teka 37 Klubu Jagiellońskiego, Kraków 2012, s. 88–99. 287 Surkow W., Nacjonalizacja przyszłości…, s. 89. 288 Ibidem, s. 90.

na likwidację swojego państwa, prawa, gospodarki czy sił zbrojnych. Nawet struktura europejska może się stać albo związkiem wciąż suwerennych państw, albo nową ogólnozwiązkową suwerenną organizacją paneuropejską. Suwerenność we współczesnej postaci oznacza nie tylko zdolność do obrony, ale także konkurencyjność. Tej zaś można się nauczyć tylko w warunkach międzynarodowej wolności narodów do kształtowania własnej drogi. Istnieją co prawda narody, które tradycyjnie funkcjonują pod opieką innych, ale Rosjanie nigdy nie usankcjonują obcej władzy.

Surkow nie do końca zgadza się z poglądem, jakoby w rzeczywistości nikomu nie zależało na desuwerenizacji Rosji. Zwraca uwagę, że ogrom rosyjskich zasobów przy powszechnym głodzie surowców może powodować zagrożenie, szczególnie przy takich rosyjskich plagach jak korupcja czy bezmyślność. Tymczasem „centrum zysków z międzynarodowych projektów wykorzystujących rosyjskie zasoby musi znajdować się w Rosji. Tak samo jak centrum władzy nad jej teraźniejszością i przyszłością”289 .

Surkowowskie rozumienie suwerennej demokracji wydaje się sprowadzać do dwóch kwestii. Jedną z nich jest przekonanie o długotrwałości i swoistości niewątpliwie pożytecznych procesów demokratycznych; każde zatem państwo i naród ma prawo do budowania tej demokracji w długotrwałym procesie. Niewolnictwo w Stanach Zjednoczonych było jedną z rozwojowych patologii przezwyciężanych w oryginalnej demokracji amerykańskiej, trudności wybaczać należy przeto wszystkim. Jeśli więc ideę suwerennej demokracji uważamy nie tylko za intelektualną figurę, ale też za wytyczną rosyjskiej polityki zagranicznej, to mamy do czynienia z ponownym w rosyjskiej historii doktryn politycznych odwołaniem się do postulatu „samoistności” systemu politycznego i zachowań międzynarodowych. W tym sensie zarówno suwerenność, jak i demokracja tracą swe absolutne znaczenie i muszą być rozumiane tylko w kulturowym zapośredniczeniu, co usprawiedliwia konstruktywistyczne podejście do współczesnych procesów kształtowania rosyjskiej doktryny polityki zagranicznej290 .

Kwestia druga to rozumienie demokracji suwerennej w świetle globalnej dystrybucji dóbr. Demokracja musi mieć swój wymiar konkretny, inaczej koncentracja kapitału i zasobów w nielicznych rękach zawsze będzie powodowała deficyt demokracji na arenie międzynarodowej. Surkowowi chodzi zatem o sprawiedliwość dla Rosji w świecie i umożliwienie jej rozwoju. Zdaje on sobie sprawę, że ów stabilny rozwój musi polegać na przełomie modernizacyjnym, a to nie jest możliwe bez współpracy z Europą, głównie w sferze

289 Ibidem, s. 92. 290 Por. uwagi Charlesa Zieglera na temat suwerenności w rozumieniu rosyjskim w perspektywie realistycznej i konstruktywistycznej: Ziegler Ch.E., Conceptualizing Sovereignty in Russian Foreign Policy: Realist and Constructivist Perspectives, „International Politics” 2012, t. 49, nr 4, s. 400–417.

nauki, techniki i szkolnictwa291. Musimy jednak mieć świadomość, że z tak sformułowanej doktryny mimo wszystko przebija przekonanie, iż modernizacja kosztem suwerenności nie znajduje się w zbiorze decyzji dopuszczalnych dla Rosjan, a tym samym też dla ośrodka władzy.

Idea stabilnego, zrównoważonego rozwoju Rosji i całego regionu eurazjatyckiego jest rzeczywiście ważna dla rosyjskiego centrum decyzyjnego i ma charakter raczej hasłowy, odwołuje się do niestabilności powstałej jakoby po załamaniu ładu dwubiegunowego. Środowisko eksperckie partii władzy twierdziło, że przy budowaniu nowego porządku światowego doszło do gwałtownego rozprzestrzeniania się uproszczonego i ujednoliconego modelu demokracji, a światowe problemy ekologiczne, gospodarcze, demograficzne etc. zostały wtłoczone w procesy modyfikacji prawa międzynarodowego na korzyść jedynie najsilniejszych graczy. Głównym problemem współczesnej polityki międzynarodowej jest zatem bezalternatywność scenariusza globalizacji292 .

Liberalne skrzydło partii Jedna Rosja wygenerowało własne centrum eksperckie w postaci Instytutu Społecznego Projektowania (Институт общественного проектирования). Instytut działa jako emanacja Klubu Politycznej Działalności 4 Listopada (Клуб политического действия 4 ноября) powstałego w roku 2004. Charakterystyczną cechą tego środowiska jest dążenie do koncyliacyjnego załatwiania sporów z sąsiadami, m.in. z Gruzją, i unikania niepotrzebnej konfrontacji293. Ów bardziej umiarkowany ton w środowisku partii władzy został jednak w drugiej dekadzie nieco zagłuszony przez skrzydło jastrzębi, które zawładnęło analityką rządową.

Inną emanacją partyjnego środowiska eksperckiego był Narodowy Instytut Rozwoju Współczesnej Ideologii (Национальный институт развития современной идеологии) pod kierownictwem Galiny Woronczenkowej. Instytut ten promował idee świata nie tyle wielobiegunowego, ile wręcz dwubiegunowego. Twórcy Instytutu sądzili bowiem, że w momencie niezdolności ONZ do skutecznych działań (czego dowodzi sytuacja w Afganistanie oraz w Abchazji i Osetii Południowej) tylko Rosja, obok Stanów Zjednoczonych, może służyć jako centrum pozytywnej integracji regionu294. Fakt ignorowania Chin jako centrum integracji i ich potencjału w kształtowaniu ewentualnego porządku bipolarnego świadczy o dość niefrasobliwym, bardziej ideologicznym niż analitycznym podejściu do badanej materii.

291 Surkow W., Nacjonalizacja przyszłości…, s. 97–98. 292 Российский проект для Евразии. 293 Егозарьян В., Материалы международного круглого стола на тему «Россия-Грузия: взгляд в будущее», http://www.inop.ru/publication/table/ (dostęp: 11.08.2015). 294 Воронченкова Г.А., Шатров И.В., Мир через 20 лет после СССР: уже не однополярный, еще не многополярный. Mесто и роль России в процессах формирования нового миропорядка, Национальный институт развития современной идеологии, http://www. nirsi.ru/140 (dostęp: 12.08.2015).

This article is from: