Round and round 10 by Joanna Papapetrou

Round & Round MAGAZINE

Ηρακλείου 22, Τ.Κ. 3027, Λεμεσός, Κύπρος, Τηλ. 99 674 891 • 96 888 417 • Φαξ. 25 352 220 Email: roundmag1@hotmail.com • Web: www.roundandroundmag.com

Ταυτότητα

Περιεχόμενα

Εκδότρια:

Όμοδος (περ. Λεμεσού)

Τηλ. 96 888 417

Βουνί (περ. Λεμεσού)

Συντάκτρια:

Καντού (περ. Λεμεσού)

Τρεις Ελιές (περ. Λεμεσού)

Θεοδώρα Αντωνίου

Αγρός (περ. Λεμεσού)

Layout / Σελίδωση:

Αρακαπάς (περ. Λεμεσού)

Τρούλλοι (περ. Λάρνακας)

Γούρρι (περ. Λευκωσίας)

Μανδριά (περ. Πάφου)

Νατά (περ. Πάφου)

Ιωάννα Παπαπέτρου

Παναγιώτα Μίτα Μεταφράσεις:

Steve James Εκτύπωση:

Lithostar Ltd

Το περιοδικό Round & Round μπορείτε να το βρείτε στα εξής σημεία: ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΣΤΟΚΚΟΣ - ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, ΠΑΦΟΣ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ PELECAN - ΠΕΡΙΟΧΗ ΛΙΜΑΝΑΚΙ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΣΥΚΑΜΙΕΣ - ΑΡΓΑΚΑ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ - ΠΑΓΩΤΑΡΙΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΟΥΚΑ - ΜΟΥΤΑΓΙΑΚΑ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΑΓ ΝΙΚΟΛΑΣ - ΠΕΡΙΟΧΗ ΓΡΙΒΑ ΔΙΓΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΤΟ ΡΟΔΟΝ - ΔΡΟΜΟΣ ΨΙΜΟΛΟΦΟΥ - ΚΑΠΕΔΕΣ ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ ΑΡΤΟΠΟΙΕΙΟ ΣΤΕ - ΜΑ ΑΣΤΡΟΜΕΡΙΤΗ ΚΑΦΕΝΕΙΟΝ - SUPERMARKET ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ - ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΡΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΤΡΟΟΔΟΣ - ΤΡΟΟΔΟΣ ΚΩΣΤΑΣ SUPERMARKET - ΤΡΙΜΙΚΛΙΝΗ ΣΤΕΑΣΑ ΦΡΟΥΤΑΡΙΑ - ΑΘΗΑΙΝΙΤΗΣ Το Round & Round μπορείτε να το βρείτε και σε άλλα περίπτερα, τα οποία δεν αναφέρονται εδώ.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσοι πίστεψαν σε εμένα και μου εμπιστεύτηκαν την παρουσίαση των χωριών και των επιχειρήσεων τους. Αυτή η εμπιστοσύνη αποκτά μέγιστη βαρύτητα, διότι προέρχεται από εσάς που επιθυμείτε την ανάπτυξη και την πρόοδο των χωριών σας. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους εξαιρετικούς συνεργάτες μου, παλαιούς και νέους, με τους οποίους συμμετείχαμε και συνεχίζουμε να συμμετέχουμε στην παρουσίαση και προβολή των χωριών μας. Ένα μεγάλο ευχαριστώ και στον κύριο Μιχάλη Δημοσθένους, σύμβουλο του περιοδικού, για τη σωστή καθοδήγησή του. Έχουμε την εμπειρία, τη θέληση, την ικανότητα, τη γνώση και το μεράκι, για να συνεχίσουμε την προβολή του τόπου μας που και δικαιούται και αξίζει. Σας ευχαριστώ

Μετά από παράκληση αρκετών αναγνωστών, όσοι φίλοι του περιοδικού Round&Round magazine επιθυμούν, μπορούν να εγγραφούν συνδρομητές έναντι μικρής χρέωσης, ώστε να λαμβάνουν τα τεύχη μας. Για πληροφορίες και εγγραφές παρακαλώ επικοινωνείτε με την κ. Ιωάννα Παπαπέτρου, τηλ. επικοινωνίας: 96888417, e-mail: roundmag1@hotmail.com, για να δώσετε τα στοιχεία επικοινωνίας σας. Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων. Η διεύθυνση του Round&Round Magazine

- 1 -

Iωάννα Παπαπέτρου Εκδότρια (96888417) roundmag1@hotmail.com

την εποχή της εικόνας, των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του ίντερνετ, υπάρχουν ακόμα κάποιοι από εμάς που αναπολούν παλιές εποχές, όταν τα παιδιά δεν ήταν κλεισμένα στα σπίτια, παγιδευμένα σε εικονικούς κόσμους. Ήταν εποχές που στις αυλές και τα σοκάκια των χωριών αντηχούσαν γέλια και φωνές μικρών και μεγάλων, οι οποίοι έπαιζαν ανέμελα πολλά διασκεδαστικά παιχνίδια που έχουν τις ρίζες τους πολλές φορές στην αρχαία και τη βυζαντινή εποχή. Θα μπορούσαμε αναμφισβήτητα να αφιερώσουμε πολλές σελίδες για να παρουσιάσουμε τα παραδοσιακά παιχνίδια του τόπου μας, την πλούσια κληρονομιά μας. Θα αρκεστούμε, ωστόσο, σε μερικά από αυτά, ώστε να θυμηθούν οι παλαιότεροι και να μάθουν οι νεότεροι. Πολύ γνωστό παραδοσιακό παιχνίδι είναι τα «σκατούλλικα». Έχει την καταγωγή του από την Αρχαία Ελλάδα. Παίζονταν με μικρές επίπεδες πέτρες που τοποθετούνταν η μία πάνω στην άλλη. Με μια άλλη πέτρα, προσπαθούσαν να «κουτσιήσουν», δηλαδή να σημαδεύσουν τις πέτρες που ήταν στο σωρό για να τις ρίξουν κάτω. Το λιγκρίν, ένα άλλο πολύ γνωστό παιχνίδι, παιζόταν σε ανοιχτούς χώρους από δύο ή περισσότερα άτομα. Καταρχάς, έβαζαν δύο πέτρες σε απόσταση περίπου 10 εκατοστών η μία από την άλλη και πάνω σε αυτές τοποθετούσαν το λιγκρίν, ένα στρογγυλό λεπτό ξυλαράκι. Με ένα μακρύ στρογγυλό ξύλο ανασήκωναν το λιγκρίν, το χτυπούσαν με δύναμη καθώς ήταν στον αέρα, προσπα-

θώντας να το ρίξουν όσο το δυνατόν πιο μακριά. Ένας άλλος από την παρέα προσπαθούσε να πιάσει το λιγκρίν στον αέρα. Κέρδιζε όποιος κατάφερνε να πάρει το λιγκρίν πιο κοντά στη «νισκιάν», δηλαδή στο χώρο που ήταν τοποθετημένο το λιγκρίν, πάνω στις πέτρες. Ιδιαίτερα διασκεδαστικό ήταν το παιχνίδι «ζίζυρος», το οποίο παιζόταν από μία ομάδα μικρών ή μεγάλων. Ένας από την παρέα στέκει όρθιος βάζοντας την αριστερή του παλάμη ανοιχτή στη δεξιά πλευρά του προσώπου του. Οι υπόλοιποι βρίσκονται πίσω του σε μικρή απόσταση και το χτυπούν στην αριστερή παλάμη. Μετά το χτύπημα, στρέφεται προς τους υπόλοιπους προσπαθώντας να βρει τον «ένοχο». Τότε, όλοι μαζί για να τον παραπλανήσουν, σηκώνουν τον δεξί τους δείκτη κάνοντας το γνωστό ήχο του ζίζυρου: «ζζζζζζζ». Ένα κοριτσίστικο παιχνίδι ήταν και το σχοινί. Μια παρέα νεαρών κοριτσιών μαζευόταν έχοντας μαζί της λεπτό σχοινί. Δύο από τα κορίτσια της παρέας κρατούσαν από τις άκρες το σχοινί και το ανέμιζαν με κυκλικές κινήσεις. Και ενώ το σχοινί ήταν σε διαρκή κίνηση, ένα, δύο ή τρία άλλα κορίτσια έμπαιναν στο μέσο του σχοινιού και με μικρά επιτόπου πηδηματάκια προσπαθούσαν να αποφύγουν το σχοινί, ώστε να μη χτυπήσει στα πόδια τους. Σε μια εποχή κρίσης σε όλους τους τομείς, είναι πραγματικά ευχάριστο το γεγονός ότι σε πολλά χωριά μας, στα πλαίσια διάφορων εκδηλώσεων, αναβιώνουν πολλά παραδοσιακά παιχνίδια του τόπου μας, δίνοντας μήνυμα ελπίδας ότι η κυπριακή παράδοση παραμένει ζωντανή. Είναι υποχρέωσή μας άλλωστε να την κρατήσουμε ζωντανή, όπως την κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας και να την παραδώσουμε στις επόμενες γενιές το ίδιο πλούσια.

- 2 -

Το περιοδικό Round&Round αποτελεί ένα αξιόλογο ενημερωτικό έντυπο για τα χωριά της Κυπριακής υπαίθρου. Πέραν του γεγονότος ότι προβάλλονται μέσω του, διάφορα παραδοσιακά προϊόντα αλλά και στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και παράδοσης, αποτελεί και ένα μέσο γνωριμίας άγνωστων για τους πιο πολλούς Κυπρίους αλλά σημαντικών χωριών της ορεινής κυρίως υπαίθρου τα οποία λόγω της αστυφιλίας έχουν σχεδόν εγκαταληφθεί και ερημωθεί. Η προβολή των χωριών και τοποθεσιών της κυπριακής υπαίθρου συμβάλλει και στην ανάπτυξη του εσωτερικού τουρισμού, ένα σημαντικό στοιχείο για την οικονομική και κοινωνική αναβάθμιση της υπαίθρου κάτι που όλοι θέλουμε, για να αναπτυχθεί και να ξαναζωντανεύσει η ύπαιθρος και ο πρωτογενής τομέας της παραγωγής, ένας ουσιαστικός παράγοντας οικονομικής αναβάθμισης ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση που περνά η πατρίδα μας. Η πρωτότυπη προσπάθεια και πρωτοβουλία της εκδότριας κ. Ιωάννας Παπαπέτρου αποτελεί μια συνειδητή ιστορική προσπάθεια διαφύλαξης της παράδοσης, της ιστορίας αλλά και του ρόλου της υπαίθρου στην διαμόρφωση της κοινωνικοοικονομικής ζωής του τόπου μας, γιαυτό την συγχαίρουμε και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία στο έργο της. Μιχάλης Λύτρας, Γ.Γ. ΠΕΚ architecture with courtyards and balconies festooned with all sorts of flowers, legends and traditions that wander in the air, traditional songs and rhymes that sound in any narrow, traditional dishes, products and occupations, but above all the warm Cypriot hospitality, a key feature of Cypriot culture is our tradition kept alive for centuries.

Theodora Antoniou Translator

The Cypriot tradition

The tradition of a place is the culture of the people, the culture that created these people over the centuries. It is the mentality, the melodic lullabies the legends, fairy tales of grandparents, manners and customs, dances, clothing, embroidery, songs, professions, the people’s very soul. Many of them were the conquerors who passed through our country but still manage to change our national identity. Our tradition has Let us not follow the easy road of assimilation, let us not forget our roots and our national heritage. It is important to maintain and preserve our tradition as a valuable legacy for future generations.

come to our days great, unscathed and admirable. At a time of globalization and ostentatious xenomania, our villages are undoubtedly the bastions of our tradition. Houses of traditional

- 3 -

Περιοχή Λεμεσού

Μεσαιωνικός Ληνός

μοδος

Ο Τίμιος Σταυρός με τον Άγιο Κάνναβο

Ένα από τα πιο γνωστά και πιο γραφικά χωριά της Κύπρου είναι το Όμοδος της επαρχίας Λεμεσού. Είναι κτισμένο στη δεξιά όχθη του ποταμού Χάποταμι και αποτελεί το κέντρο των κρασοχωριών. Πρόκειται για ένα άκρως παραδοσιακό χωριό, το οποίο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και προσελκύει πλήθος τουριστών όλο το χρόνο. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με την ονομασία του. Σύμφωνα με μία από αυτές, το όνομα σχηματίστηκε από το επίρρημα «ομού» και το ουσιαστικό οδός, καθώς από το χωριό ξεκινούν πολλοί δρόμοι για τα γύρω χωριά. Μια δεύτερη εκδοχή αναφέρει πως το όνομα προέρχεται από την κυπριακή λέξη «μόδος» που έχει τη σημασία «με την ησυχία σου, προσεκτικά».

ύμφωνα με την παράδοση, οι κάτοικοι των Πάνω και Κάτω Κουπέτρων, δύο οικισμών που βρίσκονταν απέναντι από το χωριό, έβλεπαν κάθε βράδυ φως στο απέναντι βουνό και, όταν πήγαν να δουν τι είναι, βρήκαν το φως να βγαίνει από την καρδιά ενός πυκνού και δύσβατου βάτου που για να τον περάσουν έπρεπε να τον κόψουν. Έτσι, ο ένας έλεγε στον άλλο «με το μόδο σου», δηλαδή «με την ησυχία σου». Στο τέλος βρήκαν μία σπηλιά με ξύλινο σταυρό και ένα αναμμένο καντήλι μέσα. Η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια αναφέρει και μία άλλη εκδοχή σύμφωνα με την οποία η ονομασία Όμοδος προήλθε από το λατινικό Homo Deus που έχει τη σημασία «Οίκος του Θεού». Τέλος, μια τέταρτη εκδοχή βασίζεται σε φράγκικα έγγραφα στα οποία αναφέρεται πως στο χωριό κατοικού-

σε ένας φεουδάρχης με το όνομα Homodeus από τον οποίο ίσως πήρε το χωριό την ονομασία του. Ο Νέαρχος Κληρίδης τοποθετεί το συνοικισμό του Ομόδους στα τέλη της Βυζαντινής περιόδου ή στις αρχές της Φραγκοκρατίας, μετά τη διάλυση των γειτονικών οικισμών Πάνω και Κάτω Κούπετρα. Υπήρχε πάντως κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και αναφέρεται από το Μας Λατρί ως φέουδο. Ο γνωστός Κύπριος μεσαιωνικός χρονογράφος, Λεόντιος Μαχαιράς, αναφέρει πως το Όμοδος είχε παραχωρηθεί στον ευγενή Ιωάννη ντε Μπρι από το βασιλιά της Κύπρου, Ιάκωβο Α’ το 1382. Το χωριό βρίσκεται σημειωμένο σε παλιούς μεσαιωνικούς χάρτες ως Homodos, Homocios ή Omodos. Αξίζει, τέλος, να αναφέρουμε πως αντικείμενα

- 4 -

που βρέθηκαν μέσα και πολύ κοντά στο χωριό μαρτυρούν ότι η περιοχή στην οποία είναι κτισμένο το χωριό κατοικήθηκε από τα αρχαία ήδη χρόνια. Μάλιστα, τοπωνύμια του Ομόδους μαρτυρούν την ύπαρξή του πολλά χρόνια πριν από τη χρονολογία που αναφέρουν τα ιστορικά στοιχεία. Τέτοια είναι η βουνοκορφή «Αφάμης», η οποία συνδέεται με τη λατρεία του Ευφήμιου Διός, ο κρεμμός της Έρας (=Ήρας) κλπ. Το Όμοδος είναι κτισμένο γύρω από το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού, το οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε πριν από την άφιξη της Αγίας Ελένης στη Κύπρο το 327 μ.Χ. Το πότε ακριβώς ιδρύθηκε είναι άγνωστο. Ίσως να υπήρχε πριν από το χωριό και το Όμοδος να ιδρύθηκε γύρω από το Μοναστήρι αργότερα. Διάφοροι ιστορικοί της Κύπρου, όπως ο Νεόφυτος Ροδινός, ο Ρώσος μοναχός και περιηγητής Μπάρσκυ, ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός κ.ά., αναφέρονται στην επίσκεψη της Αγίας Ελένης στην Κύπρο και στο γεγονός ότι άφησε στο Μοναστήρι κομμάτι από το Άγιο Σχοινί και το Τίμιο Ξύλο. Το Σχοινί αυτό, με το οποίο οι Ρωμαίοι έδεσαν το Χριστό στο Σταυρό, το περιγράφουν ότι έχει χρώμα κοκκινωπό και ότι «εκηλιδόθη δια του αίματος του Χριστού». Το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού είναι ένα από τα αρχαιότερα και ιστορικότερα μοναστήρια της Κύπρου. Πρόκειται για ένα διώροφο

Προτομή Οικονόμου Δοσίθεου

Ανώγειος όροφος μοναστηριού

συγκρότημα σε σχήμα Π. Ανάμεσα στα θαυμαστά κειμήλια που φυλάσσει η Μονή είναι η Τίμια Κάρα του Αποστόλου Φιλίππου, η οποία φυλάσσεται σε αργυρή θήκη. Τη γνησιότητα του κρανίου μαρτυρούν οι σφραγίδες των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων Μεγάλου Θεοδοσίου και Ηρακλείου. Στις ανακαινισμένες αίθουσες του Μοναστηριού, οι οποίες παλαιότερα χρησίμευαν άλλες ως κελιά των μοναχών και άλλες ως κελάρια του Μοναστηριού, τώρα στεγάζονται διάφορα μουσεία, τα οποία έχει δημιουργήσει η

Εκκλησιαστικό μουσείο

- 5 -

Ομοδίτικη δαντέλλα (πιπίλλα)

κοινότητα: εικονοσκευοφυλάκιο, Μουσείο Αγώνος 1955-59, Κέντρο Διάσωσης της δαντέλλαςπιπίλλας, μουσείο φωτογραφίας, πινακοθήκη και μουσείο Λαϊκής Τέχνης. Αξίζει να αναφερθεί ότι η είσοδος σε όλα τα μουσεία είναι δωρεάν. Σε μικρή απόσταση από το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού βρίσκουμε το Ληνό (πατητήρι σταφυλιών), ο οποίος παρέχει πολλές πληροφορίες στον επισκέπτη για τη διαδικασία που ακολουθούνταν παλαιότερα για την παραγωγή του κρασιού. Έχει κηρυχθεί σε αρχαίο μνημείο και αποτελεί ιδιοκτησία του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Μέσα στο χωριό υπάρχει και ένα κρησφύγετο, το οποίο κατασκευάστηκε το 1956 στην οικία του Άριστου και της Μαρούλλας Θεοδώρου με τις οδηγίες του υπαρχηγού της ΕΟΚΑ, Γρηγόρη Αυξεντίου.

Σε διάφορες περιοχές του Ομόδους υπάρχουν ξωκλήσια που υπογραμμίζουν την θρησκευτική ευλάβεια των κατοίκων του. Το αρχαιότερο από όλα τα ξωκλήσια είναι αυτό του Αποστόλου Φιλίππου, το οποίο βρίσκεται δυτικά του χωριού και είναι κατάλοιπο της Μονής του Αγίου Φιλίππου που λειτουργούσε για αιώνες. Σήμερα, το ξωκλήσι βρίσκεται κάτω από την προστασία του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Νότια του χωριού, σε απόσταση ενός χιλιομέτρου περίπου, βρίσκουμε το ξωκλήσι του Αγίου Σπυρίδωνα, αγνώστου χρονολογίας, το οποίο ανοικοδομήθηκε το 1971. Βορειοανατολικά του χωριού βρίσκουμε το ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής, το οποίο ανακαινίστηκε το 1976. Τέλος, σε έναν από τους υψηλότερους λόφους του χωριού, ορθώνεται το μικρό εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, το οποίο ανακαινίστηκε το

Πανέμορφα στενά δρομάκια του χωριού

- 6 -

Παλιά πέτρινα σπίτια

Είσοδος Μεσαιωνικού Ληνού

Limassol District

Η λιθόστρωτη πλατεία του χωριού

1975. Από το προαύλιο του ξωκλησιού η θέα είναι πραγματικά εξαιρετική. Μία βόλτα στο εσωτερικό του χωριού, στα στενά δρομάκια του και στη μεγάλη πλατεία του είναι απολαυστική. Στην πλατεία, η οποία είναι πόλος έλξης ντόπιων και ξένων τουριστών, μπορεί να απολαύσει κανείς τον καφέ του σε ένα από τα παραδοσιακά καφενεία, να ψωνίσει παραδοσιακά προϊόντα στα καταστήματα, ή να γευματίσει σε μία από τις ταβέρνες. Αξίζει να αναφερθεί ότι στο Όμοδος σήμερα δραστηριοποιούνται εξήντα επιχειρήσεις. Το χωριό είναι ξακουστό για τα αρκατένα παξιμάδια του, το γλυκόπιοτο κρασί του, αλλά και για τη φημισμένη δαντέλλα του, την πιπίλλα. Το Κοινοτικό Συμβούλιο Ομόδους, του οποίου ηγείται ο κ. Ευγένιος Μιχαήλ, συμβάλλει τα μέγιστα για την ανάπτυξη και την προβολή του παραδοσιακού αυτού χωριού που προσφέρει τόσα πολλά στους επισκέπτες. Η περιήγηση στο Όμοδος αποζημιώνει τον επισκέπτη που έρχεται σε επαφή με την κυπριακή παράδοση και την ιστορία, αλλά και με την παραδοσιακή κυπριακή φιλοξενία.

Omodos is located about 42 kilometres north-west of the city of Limassol, in the geographical region of the wine-making villages. It is built near the west bank of the Cha-potami river at an average altitude of 810 meters. The village is surrounded by tall mountaintops, the tallest of w The village was quite probably created at the end of the Byzantine era or the beginnings of the Frank Domination era, after the Pano and Kato (Upper and Lower) Koupetra settlements, found in the east bank of the Cha-potami river, were dissolved. According to tradition, Isaac Comnenos -who was the despot of Cyprus (1185-1191) -found refuge in Koupetra after his defeat by the English King Richard Coeur-de-Lion in Kolossi until Richard summoned him to Limassol for talks and a truce. This means that Koupetra existed in 1191 and dissolved later. After the break-up of the Koupetra settlements a new settlement was created around the original Holy Cross Monastery, taking the name Omodos. In any case, the village did exist during the Frank Domination era. De Masse Latri mentions it as a feud. The mediaeval annalist Leondios Machairas reports that Omodos had been granted to the nobleman Jean de Brie by the king of Cyprus, Jacob I, on the occasion of his election in 1832. The village is found marked in old maps as Homodos, Homocios, and Omodos. The inhabitants of Omodos, apart from growing vines and producing excellent wine and «zivania» (traditional alcoholic beverage), also handle the making of «soutzoukos» (must-stick with almonds), «palouze» (must jelly), «kkiofterka» (dried must jelly in rhomboid pieces), and «koulourka» (rusks). The «arkatena koulourka» (crunchy rusks with yeast) of Omodos are also well known and sought after throughout Cyprus. Also, genuine and of excellent taste sweets are made out of local fruits. Home handicraft flourishes in Omodos. The village’s women, apart from the plentiful and hard work that they offer next to their husbands for the cultivation of the earth, are also occupied with handmade embroideries, making wonderful brocades, tablecloths, threaded quilts, and narrow-knit and Chantilly laces. Omodos, built at the slope of the mountain, between a verdant carpet of vines, surrounded by mountains that appear as though they were placed in a masterly layout, is one of the most picturesque villages of Cyprus. The large plaza of the village, unique in its graphic quality and size, in front of the majestic monastery of the Holy Cross, the mediaeval Winepress, the narrow alleys, and the stone-made houses all «drowned» in green lend a special beauty and charm to the village. Moreover, the village’s houses themselves present some interest as far as folkloric architecture is concerned, with the tiled roofs or terraces, the picturesque upper storeys, the paved and flowery yards with jars inside, the wooden doors and the variously decorated gateways, and the balconies and elongated rooms being the main elements. The French president of the world-wide association of tourism journalists and travelling writers said that there were two places in the entire world that made a strong impression on him, the «Machu Picchu» of the Inca tribe in Peru of Latin America and the village Omodos of Cyprus. Omodos is -perhaps- one of the few villages that keeps unadulterated its old beauty and its absolutely Cypriot character.

- 7 -

- 8 -

- 9 -

- 10 -

- 11 -

- 12 -

- 13 -

- 14 -

- 15 -

- 16 -

- 17 -

- 18 -

- 19 -

- 20 -

- 21 -

Περιοχή Λεμεσού

Παλιά Χαβούζα Νερού

Βουνί

Το Βουνί είναι χωριό της επαρχίας Λεμεσού και εντάσσεται στην περιφέρεια των κρασοχωριών. Το όνομά του προέρχεται από τη θέση του, καθώς είναι κτισμένο σε ένα μικρό (χαμηλό) βουνό. Έτσι, το Βουνί είναι το «μικρό βουνό». Σε βενετικούς χάρτες συναντάμε το χωριό με το όνομα Voni, όχι όμως στη σημερινή του θέση. Σύμφωνα με το Νέαρχο Κληρίδη, τα παλιά χρόνια στο χωριό υπήρχαν τέσσερις συνολικά οικισμοί με τα ονόματα Πέρα Βουνί, Βελονάκια, Άγιος Μάμας, οι οποίοι καταστράφηκαν μετά το μεγάλο θανατικό του 1692 εκτός όμως από το Βουνί, το οποίο σώθηκε χάρη στον Άγιο Ιωάννη Πρόδρομο. Έτσι, οι εναπομείναντες κάτοικοι των άλλων οικισμών εγκαταστάθηκαν στο Βουνί που σιγά σιγά αναπτύχθηκε.

ρχικά είχε διατυπωθεί η θεωρία πως η περιοχή στην οποία βρίσκεται το Βουνί πρέπει να ταυτιστεί με τη μυκηναϊκή πόλη, Αίπεια, η οποία σύμφωνα με τον Πλούταρχο χτίστηκε από τον Δημοφώντα, γιο του Θησέα. Μεταγενέστερες και μεθοδικές ανασκαφές σουηδικής αποστολής στα 1928-1929 διέψευσαν αυτή τη θεωρία και έφεραν στο φως στην κορυφή του λόφου του Βουνίου κατάλοιπα ενός μεγάλου ανακτορικού συμπλέγματος και ναού της Αθηνάς στη νότια άκρη του λόφου, τα

Καφενείο χωριού

οποία ανάγονται στον 5ο αιώνα π.Χ. και συγκεκριμένα στα χρόνια της Κυπριακής Επανάστασης του Ονήσιλου εναντίον των Περσών. Τα ευρήματα από το χώρο του ανακτόρου βρίσκονται σήμερα στο Κυπριακό Μουσείο. Στον παραδοσιακό πυρήνα του χωριού βρίσκουμε την κύρια εκκλησία, η οποία είναι αφιερωμένη στον Τίμιο Πρόδρομο. Πιθανόν είναι κτίσμα του 18ου αιώνα, μονόκλιτη βασιλική, εξωτερικά πετρόκτιστη, με εξαίρετης τεχνοτροπίας ξύλινο τέμπλο με πλούσιο διάκοσμο. Στο μεγαλύτερο μέρος της η εκκλησία κοσμείται με αγιογραφίες του 19ου αιώνα και περιλαμβάνεται στον Πίνακα Β’ των Μνημείων του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Το ξωκλήσι της Παναγίας Περαβουνιώτισσας βρίσκεται νότια του χωριού. Είναι μονόκλιτη βασιλική, πετρόκτιστη εκκλησία, η οποία βρίσκεται σε μία όμορφη περιοχή που προσφέρει πανοραμική θέα της κοιλάδας του ποταμού Κρυού. Κοντά στο ξωκλήσι της Παναγίας Περαβουνιώτισσας βρίσκουμε το μικρό αλλά πανέμορφο ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Ρώσου, μονόκλιτο και ξυλόστεγο, με απλό ξύλινο τέμπλο. Οι εργασίες ανέγερσής του ξεκίνησαν το 2009 και ολοκληρώθηκαν το 2011. Ο Άγιος Ιωάννης ο Ρώσος πολέμησε μαζί με τους Ρώσους στον πόλεμο του 1711 ανάμεσα σε Ρώσους και Τατάρους. Συνελήφθη από τους Τατάρους και πωλήθηκε σε Τούρκο Αγά. Επέδειξε τεράστιο σθένος απέναντι στον Αγά, προκειμένου να μην αλλαξοπιστήσει. Ο Αγάς εντυπωσιάστηκε από την αποφασιστικότητά του και τον

- 22 -

κράτησε ζωντανό, του πρόσφερε όλες τις ανέσεις τις οποίες ο Ιωάννης αρνήθηκε και προτίμησε να ζήσει στο στάβλο των αλόγων. Η παρουσία του Ιωάννη έφερε μεγάλη αύξηση του πλούτου του παλατιού του Αγά. Στα σαράντα του χρόνια ασθένησε και πέθανε. Τα θαύματά του Τον έκαναν γνωστό σε Χριστιανούς και Μουσουλμάνους. Δυτικά της Κοινότητας, βρίσκεται το ξωκλήσι του Αγίου Μάμα. Είναι μονόκλιτη εκκλησία, κτίσμα του 1938. Το ξωκλήσι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος βρίσκεται περίπου 2 χιλιόμετρα νότια του χωριού. Είναι μονόκλιτη ξυλόστεγη εκκλησία, κτίσμα των μέσων του περασμένου αιώνα, η οποία συντηρείται τακτικά και διατηρείται σε άριστη κατάσταση. Κάθε χρόνο, στις 6 Αυγούστου, ανήμερα της γιορτής της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, πραγματοποιείται μεγάλο πανηγύρι στο Βουνί. Στο χωριό λειτουργούν τρία μουσεία, το Βυζαντινό Μουσείο στο οποίο μαθαίνει κανείς την θρησκευτική πορεία του χωριού στο χρόνο, το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στο οποίο μπορεί να δει κανείς κυπριακά παραδοσιακά εργαλεία, σκεύη και αντικείμενα καθημερινής χρήσης και το Οινολογικό Μουσείο στο οποίο έχει κανείς την ευκαιρία να μάθει την ιστορία του κυπριακού κρασιού. Σε ένα παραδοσιακό πετρόκτιστο σπίτι θα βρείτε έναν παραδοσιακό ελιόμυλο. Άξιο επίσκεψης είναι και το σχολείο του χωριού, το οποίο λειτούργησε από το 1850 ως Αρρεναγωγείο και Παρθεναγωγείο, το 1936 ως μικτό σχολείο και τερμάτισε τη λειτουργία του γύρω στο 1985. Στην ανατολική πλευρά του δημοτικού σχολείου υπάρχει μνημείο πεσόντων αφιερωμένο στα άξια τέκνα της πατρίδας, Ανδρέα Βλάμη και Πλάτωνα Στυλιανού, οι οποίοι γεννήθηκαν στο Βουνί και θυσιάστηκαν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α 1955-59. Στο μνημείο υπάρχει και μία πλάκα με τα ονόματα των δύο αγνοουμένων της κοινότητας, του Διομήδη Στυλιανού Πνευματικού και του Βρυώνη Μονιάτη, καθώς και το όνομα του Χριστόδουλου Μενελάου, ο οποίος δολοφονήθηκε βάναυσα από τους Τούρκους το 1974. Μία βόλτα στο κέντρο του χωριού είναι επίσης εξαιρετική εμπειρία. Στα στενά δρομάκια θα αντικρίσετε παλιά και καινούρια σπίτια που διατηρούν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, θα γνωρίσετε τους φιλόξενους κατοίκους του, ενώ λίγο έξω από το χωριό, μέσα σε άγρια βλάστηση θα βρείτε δύο σπήλαια, το ένα της Παναγίας και το άλλο του Μούλου. Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε τις δύο χαβούζες του χωριού, μία ενετική και μία οθωμανική και το Κοινοτικό Πάρκο. Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Βουνίου είναι ο κ. Νικόλας Νέρουπος, ο οποίος με σθένος και αποφασιστικότητα και φυσικά με τη συνδρομή

Κέντρο Οίνου και Γαστρονομίας

των υπόλοιπων μελών του Κοινοτικού Συμβουλίου, παλεύει να προβάλει το πανέμορφο αυτό χωριό και να το καταστήσει προσφιλή προορισμό στους επισκέπτες. Το Βουνί, ένα από τα πιο όμορφα και γραφικά κρασοχώρια, με τα λιθόστρωτα δρομάκια του, τα παραδοσιακά σπίτια και την ιστορία του ελκύει ντόπιους και ξένους που το επισκέπτονται, θέλοντας να γνωρίσουν την ιστορία του και να θαυμάσουν τις ομορφιές του.

Limassol District Vouni, a picturesque village with cobbly alleys, traditional houses with wooden doors, large windows, narrow balconies and inside yards, attracts both locals and foreigners with its rich architectural heritage, who see it as an outdoor museum of the life and culture of most recent centuries. It is located in the Krasochoria region of the Limassol District, on an altitude of 800 metres above sea level. The village spreads on a slope with a southern gradient. The village’s landscape is impressive with its high peaks reaching a height of 1153 metres at the location ‘Moutti tou Afami’, north of the settlement, and the beds of the rivers ‘Chapotami’ in the west and ‘Kryos Potamos’ in the east. The naming of the village is linked to its location. According to the Great Cyprus Encyclopaedia, the village was named ‘Vouni’, which means ‘low mountain’, due to the location where it is built. Vouni, as the Great Cyprus Encyclopaedia remarks, “has been a vine village since ancient years”. Up until the 90’s, the village of Vouni was “third in line after Pachna and Omodos in relation to the extent of cultivated with vineyards land”. Actually, 40% of the total land extent of the village was covered with vineyards. Nowadays, viticulture has been significantly reduced due to rural depopulation. The village has also a vast ecclesiastical culture. There are six churches/monasteries. The main church is dedicated to Timios Prodoromos and it was bult the 18th century. The second church is the chapel of of Panayia Paravuniotisa, and close to it the chapel of Saint John the Russian. West of the community we can find the chapel of saint Mamas and on the north of the village the chapel of Metamorfosis. Do not forget to visit the village square, the community park and the donkey rescue.

- 23 -

Περιοχή Λεμεσού

Ξωκλήσι της Αγίας Νάπας

αντού

βυζαντινών μνημείων Κρήτης-Κύπρου με καινοτόμες μεθόδους «ΕΥΜΑΘΙΟΣ ΦΙΛΟΚΑΛΗΣ», ξεκίνησε ανασκαφές στον περιβάλλοντα χώρο της εκκλησίας, οι οποίες έφεραν στο φως ένα μικρό μοναστικό συγκρότημα (μετόχι της Μονής της Αμασγούς), κτίσμα του 16ου αιώνα, στο οποίο φαίνεται πως ανήκε ο ναός. Στα βορειοδυτικά του ναού υπάρχει μία ακόμα αίθουσα με ταφές, ενώ σε υπαίθριο χώρο βρέθηκαν νηπιακοί τάφοι, αφού η Αγία Μαρίνα είναι προστάτις των άρρωστων και καχεκτικών παιδιών. Το 2012 το Τμήμα Αρχαιοτήτων μέσα στα πλαίσια του έργου «ΕΥΜΑΘΙΟΣ ΦΙΛΟΚΑΛΗΣ» αποκατέστησε την ερειπωμένη εκκλησία. Πρόκειται για μικρού μεγέθους ναό, σταυροειδή με τρούλο, με άσπρη πέτρα. Περιλαμβάνεται στον Κατάλογο Αρχαίων Μνημείων (Β’ πίνακας) του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Στο χωριό υπάρχουν, επίσης, και τα θεμέλια μίας μεσαιωνικής εκκλησίας της Χρυσοπολίτισσας, ενώ στην τοποθεσία Άγιος Μάμας, βόρεια του χωριού, υπάρχει ομώνυμο ξωκλήσι. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται μία λυόμενη εκκλησία που είναι αφιερωμένη στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη, η οποία κτίστηκε μετά το 1975 και σ’ αυτήν γίνονται οι λειτουργίες στο χωριό. Στο εσωτερικό του χωριού υπάρχει, επίσης, και μουσουλμανικό τέμενος ενός δωματίου με βόρεια είσοδο, στενά παράθυρα και μικρή βεράντα που βλέπει στο δρόμο. Δεν είναι σίγουρο πότε ακριβώς έχει κτιστεί, ενώ σύμφωνα με μαρτυρίες Τουρκοκυπρίων κατοίκων του χωριού, ο μιναρές που βρίσκεται στη νοτιοδυτική γωνία του κατασκευάστηκε σε μεταγενέστερη φάση. Το τέμενος έχει ανακαινιστεί τη δεκαετία του 1950. Στην ανατολική πλευρά του φαίνεται πως υπήρχαν δύο δωμάτια, τα οποία χρησιμοποιούνταν πιθανότατα ως αίθουσες διδασκαλίας, καθώς και ένα μικρό συντριβάνι. Εσωτερικά δεν είναι διακοσμημένο. Το χωριό είναι κοντά στο φράγμα του Κούρρη, το οποίο διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο στην ανάπτυξή του. Στις όχθες του Κούρρη, στις τοποθεσίες Λασπερά και Πέλεντρος, θα βρούμε δύο τυπικούς νερόμυλους της επαρχίας Λεμεσού με επίμηκες μυλαύλακο, κατακόρυφο λάκκο και ορ-

Ο κοινοτάρχης της Καντού, κ. Σοφοκλής Γεωργίου

ιστορία του χωριού είναι πολύ παλιά, όπως μαρτυρούν ανασκαφές του Πανεπιστημίου Αθηνών που ξεκίνησαν 1992 και τελείωσαν το 1999 στο λόφο Κουφόβουνος, σε απόσταση περίπου δύο χιλιομέτρων από την Καντού. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τριάντα εννέα οικήματα και ανοιχτούς χώρους που ανήκουν σε τέσσερις οικοδομικές φάσεις. Ανευρέθηκαν, επίσης, πλήθος λίθινων εργαλείων, λειασμένων και λαξευμένων, ειδώλια, μικροαντικείμενα κόσμησης και άλλων χρήσεων από λίθο και πηλό. Η τοποθεσία υπήχθη στην Ύστερη Νεολιθική περίοδο (4500-3800 π.Χ.) και εντάσσεται στον ίδιο περίπου πολιτισμό, όπως και η γειτονική αρχαία Σωτήρα. Όπως μάς ανέφεραν Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του χωριού που ζούσαν σε αυτό πριν από την εισβολή, το χωριό γνώρισε σχετικά μεγάλη πληθυσμιακή αύξηση στα χρόνια πριν το 1974. Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία ενώ αρκετοί από αυτούς δούλευαν στη Λεμεσό. Το 1975 εγκαταστάθηκαν στο χωριό Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες που εκδιώχθηκαν από τα χωριά τους ως αποτέλεσμα της βάρβαρης τουρκικής εισβολής. Όπως αναφέρει η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυ-

κλοπαίδεια, κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, το χωριό φαίνεται πως κατοικούνταν εξ ολοκλήρου από Έλληνες Χριστιανούς, ενώ ο εκτουρκισμός του έγινε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Τα ξωκλήσια που υπάρχουν στην Καντού υπογραμμίζουν την χριστιανική πίστη των κατοίκων της. Στη δυτική όχθη του Κούρη, δύο χιλιόμετρα περίπου βορειοανατολικά του χωριού βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Νάπας. Πρόκειται για ξωκλήσι αφιερωμένο στην Παναγία, αφού το όνομα Αγία Νάπα αναφέρεται σε Αυτήν. Είναι μονόκλιτη βασιλική με τρούλο, πιθανόν το καθολικό παλαιού μοναστηριού, το οποίο δε σώζεται σήμερα. Ανήκει μάλλον στον 11ο-12ο αιώνα και διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Παλαιότερα ήταν καλυμμένο με τοιχογραφίες, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν καταστραφεί. Σώζονται ακόμα όμως τοιχογραφίες εξαίρετης τεχνοτροπίας, οι οποίες ανάγονται στον 12ο, 13ο και 14ο αιώνα. Η εκκλησία της Αγίας Νάπας περιλαμβάνεται στον Κατάλογο Αρχαίων Μνημείων (Β’ πίνακας) του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Στη δυτική όχθη του Κούρρη βρίσκουμε το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας, το οποίο ανάγεται στον 15ο αιώνα. Το 2011 το Τμήμα Αρχαιοτήτων στα πλαίσια του έργου ανάδειξης επιλεγμένων μεσο-

- 24 -

Limassol District

Το χωριό Καντού βρίσκεται στη δεξιά όχθη του ποταμού Κούρρη. Ήταν μικτό χωριό στο οποίο κατοικούσαν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι. Από το 1975 εγκαταστάθηκαν σε αυτό Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες. Ο Νέαρχος Κληρίδης αναφέρει πως το όνομα του χωριού είναι παραμορφωμένο είτε από τους Φράγκους είτε από τους Τούρκους και είναι δύσκολο να βρούμε τη σημασία του, ενώ η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια αναφέρει πως το όνομα είναι παραφθορά παλαιάς ονομασίας που πιθανόν έλαβε χώρα κατά τη Φραγκοκρατία. Ο Αντώνης Παπαγεωργίου στο βιβλίο του «Ετυμολογικά περί Κύπρου» αναφέρει πως η ονομασία του χωριού είναι φράγκικη και προήλθε από τον πρώτο οικιστή του, τον Gantou. Σε παλιούς χάρτες το χωριό σημειώνεται ως Cantu.

Τα γραφεία του Κοινοτικού Συμβουλίου

θογωνικό απλό υδατόπυργο στο κέντρο τους. Είναι κτισμένοι από κροκάλες που βρίσκονται στις όχθες του Κούρρη και λειτουργούσαν πιθανόν μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. Περιλαμβάνονται και οι δύο στον Κατάλογο Αρχαίων Μνημείων (Β’ Πίνακας) του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Κοινοτάρχης της Καντού είναι ο κ. Σοφοκλής Γεωργίου, ο οποίος μαζί με τα υπόλοιπα μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου συμβάλλουν τα μέγιστα για την ανάπτυξή του. Όμορφη είναι η περιδιάβαση στο εσωτερικό του χωριού, η οποία θα βοηθήσει τον επισκέπτη να γνωρίσει την ιστορία και τους φιλόξενους κατοίκους του. Η κοινότητα διαθέτει νηπιαγωγείο και κοινοτικό ιατρείο. Η Καντού με τη νεολιθική της ιστορία, τα μεσαιωνικά της ξωκκλήσια και την οικονομική της δραστηριότητα προσφέρεται για μία σύντομη απόδραση από την πόλη, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί επιλογή και για μόνιμη κατοίκηση.

Μουσουλμανικό Τέμενος

Kantu village is in the Limassol district and formerly it was inhabited by Greek and Turkish Nowadays its inhabited by Cypriot refugees. On the west bank of the Kouris, just two kilometers from the village we find the church of Ayia Napa, a chapel dedicated to the Virgin Mary. It was built probably the 11th-12th century with frescoes dating in the 12th-14th century. Near the chapel of Agia Napa we find the chapel of Agia Marina, built in the 15th century. Also , In the village, there are the foundations of the church of Chrysopolitissa and the chapel of Saint Mamas. Within the village is the church of Saints Constantine and Helen,. Inside the village we find a mosque. Cantu is a village with a rich history and beauty and is ideal for short city break.

- 25 -

Περιοχή Λεμεσού

Εκκλησία του Προφήτη Ηλία

Τρεις Ελιές

σε ύψωμα βρίσκουμε το ξυλόστεγο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, κτίσμα του 17ου αιώνα περίπου. Από εκεί, όταν ο ουρανός είναι καθαρός, μπορεί κανείς να αγναντέψει όλη τη γύρω περιοχή από το Θρονί του Κύκκου μέχρι την Πάφο. Οι Τρεις Ελιές είναι ένα χωριό που παρέχει στον επισκέπτη πλήθος επιλογών. Οι λάτρεις της πλούσιας κυπριακής φύσης μπορούν να επισκεφτούν το μονοπάτι μελέτης της φύσης των Τριών Ελιών, μήκους 2,5 χιλιομέτρων, που ενώνει το χωριό με το γειτονικό χωριό, Καμινάρια. Κατά τη διαδρομή, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τα υπέροχα λουλούδια και τα εποχιακά είδη φυτών, ενώ, αν είναι τυχερός, μπορεί να δει και τα πανέμορφα αγρινά. Επίσης, λίγο έξω από το χωριό ο επισκέπτης θα θαυμάσει το πανέμορφο ενετικό γεφύρι «της Ελιάς». Πήρε το όνομά του από το μοναδικό δέντρο ελιάς που υπήρχε στην τοποθεσία όπου το έκτισαν, το οποίο αποτελούσε σημείο αναφοράς για τους επισκέπτες, εξαιτίας της σπανιότητας του δέντρου αυτού στην περιοχή λόγω υψόμετρου. Είναι ένα οξυκόρυφο γεφύρι ενός τόξου και αποτελεί μέρος του μονοπατιού «Ενετικά Γεφύρια». Το συγκεκριμένο γεφύρι αποτελούσε τα παλιά χρόνια τη μοναδική δίοδο για προσπέλαση του Φοινιώτη ποταμού προς την Πάφο.

Ενετικό Γεφύρι της Ελιάς

Οι Τρεις Ελιές είναι ένα πραγματικά πανέμορφο χωριό, το οποίο βρίσκεται στις νότιες πλαγιές του Τροόδους, στις παρυφές του παραπόταμου του Διαρίζου, που φέρει το όνομα «ποταμός του Δράκοντα». Πρόκειται για χωριό περιστοιχισμένο από καταπράσινες βουνοκορφές με κάθε λογής δέντρα, λουλούδια και διάφορα άλλα φυτά, τον πλούτο της κυπριακής φύσης. Σύμφωνα με το Νέαρχο Κληρίδη, το χωριό οφείλει την ονομασία του στην ύπαρξη τριών ελιών που υπήρχαν στην περιοχή. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η ονομασία «Τρεις Ελιές» αποτελεί παραφθορά του ονόματος «Τρεις Ελεούσες», ονομασία που προέρχεται από τις τρεις εικόνες της Παναγίας της Ελεούσας που υπήρχαν παλαιότερα στο χωριό, τις «Τρεις Ελεούσες».

ο χωριό υπήρχε από την εποχή της Φραγκοκρατίας και αποτελούσε φέουδο της Βασιλικής Μαραθάσας, ενώ επί τουρκοκρατίας υπαγόταν διοικητικά στο κατηλλίκι της Λεύκας. Σήμερα περιλαμβάνεται διοικητικά στην επαρχία της Λεμεσού και εκκλησιαστικά στη Μητρόπολη Μόρφου. Από τις Τρεις Ελιές καταγόταν και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρύσανθος (1767-1810). Το πατρικό του σπίτι διατηρείται ακόμη και σήμερα. Από τις Τρεις Ελιές κατάγονταν επίσης οι επίσκοποι Κιτίου Μελέτιος, Κιτίου Χρύσανθος Α’ και ο Εθνομάρτυρας Πάφου Χρύσανθος Β’. Οι Τρεις Ελιές ήταν, επίσης, τόπος καταγωγής και της συζύγου του γνωστού Δραγομάνου της Κύπρου, Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου, Μαρουδιάς Παυλίδου, ανηψιάς του Αρχιεπισκόπου Χρύσανθου. Στο χωριό, σύμφωνα με προφορική τοπική παράδοση, έζησε και μαρτύρησε στα τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ. ο Άγιος Χαράλαμπος. Τα λείψανά του βρίσκονται στον ενοριακό ναό της Παναγίας της Χρυσοσώτηρας. Το μικρό αυτό χωριό έχει τέσσερις εκκλησίες αφιερωμένες στην Παναγία τη Χρυσοσώτηρα, τον Αρχάγγελο Μιχαήλ, την Αγία Παρασκευή και τον Προφήτη Ηλία. Στα όρια του χωριού σώζονται και τα ερείπια τριών άλλων ναών, του Αγίου Ανδρονίκου, των Αγίων Αποστόλων και του Τιμίου Σταυρού. Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει η κεντρική εκκλησία της Παναγίας της Χρυσοσώτη-

ρας. Σύμφωνα με μαρμάρινη πλάκα που βρίσκεται στην Άγια Τράπεζα, ο ναός κτίστηκε το 1741 από τον πατέρα του Αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου. Επιδιορθώθηκε στα 1907, χρονολογία κατά την οποία κατασκευάστηκε και το καμπαναριό του. Περίφημο είναι το εξαίρετης ποιότητας και τεχνοτροπίας εικονοστάσι του, δημιούργημα του 1800, στολισμένο με επιχρυσωμένα ρόδα, αλλά και οι εικόνες του, όπως αυτή της Παναγίας της Χρυσοσώτηρας που αγιογραφήθηκε το 1770, του Χριστού και της Παναγίας της Ελεούσας. Στο ναό, επίσης, υπάρχει και η εικόνα της Δευτέρας Παρουσίας (1825). Στην είσοδο του χωριού βρίσκουμε το δεύτερο ναό, ο οποίος είναι αφιερωμένος στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Σύμφωνα με επιγραφή, ο ναός κτίστηκε στα 1730 πάνω στα ερείπια μίας άλλης εκκλησίας πιθανόν του 15ου αιώνα. Γιορτάζει κάθε χρόνο στις 8 Νοεμβρίου, οπότε και γίνεται λειτουργία, καθώς και τη Δευτέρα του Πάσχα. Το επιστύλιο του εικονοστασίου στην εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ ανάγεται στον 15ο αιώνα περίπου και σ’ αυτό είναι ζωγραφισμένο το Δωδεκάορτο. Στις Τρεις Ελιές υπάρχει και το ξυλόστεγο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, κτίσμα του 17ου αιώνα. Πανηγυρίζει στις 26 Ιουλίου, ανήμερα της γιορτής της Αγίας. Τεράστιας σημασίας είναι δύο εικόνες που κοσμούν το εικονοστάσιο, οι οποίες δημιουργήθηκαν το 16ο αιώνα. Σε μία μαγευτική τοποθεσία, πάνω

- 26 -

Εκκλησία Παναγίας της Χρυσοσώτηρας, μια απο τις δύο βρύσες του χωριού, Εκκλησία Αρχ. Μιχαήλ

Limassol District

Λίγο πριν την είσοδο του χωριού βλέπει κανείς έναν βράχο, γνωστό ως «κατσουνόπετρο», ο οποίος έχει σχήμα που θυμίζει κεφάλι αετού. Στην είσοδο του χωριού υπάρχουν δύο βρύσες, η μία από τις οποίες τρέχει θειούχο νερό, γνωστό για τις ευεργετικές του ιδιότητες, ενώ η άλλη τρέχει πόσιμο νερό που πηγάζει από κάποια πηγή λίγο έξω από το χωριό. Στο χωριό υπάρχουν, επίσης, και πολλά αιωνόβια δέντρα, τα οποία κρίθηκαν ως διατηρητέα από το Τμήμα Δασών. Μια εξαιρετική εμπειρία είναι και η περιήγηση στο εσωτερικό του χωριού, με τα στενά και πλακόστρωτα δρομάκια και τους ζεστούς και χαμογελαστούς κατοίκους. Κοινοτάρχης του χωριού είναι ο κ. Ανδρέας Πετρίδης, ο οποίος με την πολύτιμη βοήθεια των υπόλοιπων μελών του Κοινοτικού Συμβουλίου αλλά και των κατοίκων, προσπαθεί να καταστήσει το υπέροχο αυτό χωριό προσφιλή προορισμό για τον κάθε επισκέπτη. Οι Τρεις Ελιές, ένα χωριό γνωστό για το πλούσιο φυσικό του περιβάλλον, την ησυχία και τη γαλήνη που προσφέρει στον επισκέπτη, αποτελεί ιδανικό προορισμό για κάθε εποχή του χρόνου σε όσους επιθυμούν να απολαύσουν την ομορφιά της φύσης και να νιώσουν τη ζεστή και παραδοσιακή ατμόσφαιρα του χωριού.

Tris Elies (Three Olives) is a village at the north-western end of the Limassol province. The village is built at an altitude of around a thousand metres from sea level. The village receives an average of 850mm of rain annually. The name of the village according to Nearhos Klerides is owed to the existence of three olive trees, a rare occasion for such a mountainous area. The main church of the village is dedicated to the Madonna of Chrisosotira as well as the church of Archangelos Mihail (Archangel Michael) and the chapel of Ayia Paraskevi (Saint Paraskevi) and Ayios Andronikos (Saint Andronikos) and Profiti Elia (Prophet Elias). The older evidence of ecclesiastic heritage, such as the surrounding of the icon screen in the Archaggelos church testify to the existence of the village at least from the end of the Franc dominance during the 15th century. During the Venetian times between 1489-1570, the village was one of 24 villages of the Marathasa district which were listed as property of the Venetian Government, while the British occupation saw a population increase. By 1946 it rose to 406. The village, like all other villages in the area, was affected by the large population shifts to the cities, reducing the village population to 129 by 1982 and in 2001 the number came down to 65. Today there are just 57 people living in the village. It is believed that Ayios Charalambos lived and became a martyr here, at the end of the 2nd century A.C. at the Tris Elies area. A fragment of the Saint’s bone is kept at the church of Panayia (Madonna). One of the key figures during the Turkish occupation, Archbishop Chrisanthos (1767- 1810) originated from Tris Elies. His family house is still preserved even today and bares his father’s name “the house of Konomou”. The Bishops of Kitiou Meletios (1776- 1979) and Kitiou Chrisanthos A’ (1797- 1810) as well as national martyr Paphos Chrisanthos B’ (1805- 1821) originated from Tris Elies. More information about the bishops may be found on the Important People page. Some great sights of the area are the Venetian bridges, the nature walk and the sulphur spring. The bridge was built in the 17th century and it’s possible that the great tree is of the same age.

- 27 -

- 28 -

- 29 -

Περιοχή Λεμεσού

Εκκλησία Παναγίας Ελεούσας

γρός

Στην καρδιά της Πιτσιλιάς βρίσκουμε τον Αγρό, ένα από τα πιο ξακουστά και ενδιαφέροντα χωριά της Κύπρου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1100 μέτρων και απέχει 35 περίπου χιλιόμετρα από την πόλη της Λεμεσού. Το χωριό πήρε την ονομασία του από το παλαιό μοναστήρι της Παναγίας Ελεούσας του Μεγάλου Αγρού, το οποίο υπήρξε η αφορμή να κτιστεί το σημερινό χωριό, και βρισκόταν στο χώρο που βρίσκεται σήμερα η μεγάλη εκκλησία της Παναγίας του Αγρού. Σύμφωνα με την παράδοση, η ιστορία του μοναστηριού της Παναγίας του Μεγάλου Αγρού ανάγεται στην περίοδο της εικονομαχίας, μία δύσκολη περίοδο για την εκκλησία και το λαό του Βυζαντίου, κατά την οποία σαράντα μοναχοί της Μονής του Μεγάλου Αγρού στην Κύζικο της Μικράς Ασίας, εκδιωγμένοι εξαιτίας της οργής των εικονομάχων, έφτασαν στην Κύπρο φέρνοντας μαζί τους την εικόνα της Παναγίας και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα ο Αγρός.

ια ένα χρονικό διάστημα έζησαν σε μια σπηλιά και στη συνέχεια έκτισαν καινούριο μοναστήρι, το Μοναστήρι του Μεγάλου Αγρού. Το μοναστήρι άρχισε να παρακμάζει γύρω στον 16ο και 17ο αιώνα μετά τη διάλυση των γειτονικών οικισμών εξαιτίας θανατικού. Οι εναπομείναντες κάτοικοι των οικισμών αυτών βρήκαν καταφύγιο στην Παναγία και εγκαταστάθηκαν γύρω από το μοναστήρι και έτσι δημιουργήθηκε με τον καιρό ένα νέο χωριό, ο Αγρός. Το μοναστήρι του Μεγάλου Αγρού καταστράφηκε το 1894 μ.Χ. Κεντρική εκκλησία του Αγρού είναι η Παναγία η Ελεούσα, η οποία είναι κτισμένη στον ίδιο χώρο που βρισκόταν το μοναστήρι του Μεγάλου Αγρού για το οποίο κάναμε λόγο πιο πάνω. Οι εργασίες ανοικοδόμησης της εκκλησίας ξεκίνησαν το 1894 μ.Χ. και ολοκληρώθηκαν το 1909, ενώ τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν το 1921. Η εκκλησία αυτή οικοδομήθηκε από τους κατοίκους του Αγρού με εθελοντική εργασία και προσωπικές εισφορές. Στον περίβολο της εκκλησίας βρίσκεται και ένα μικρό εκκλησάκι που είναι αφιερωμένο στην Αγία Μαργαρίτα, κτίσμα του 1990, στο οποίο τοποθετήθηκαν αρκετές εικόνες μαζί με το εικονοστάσι και

την Αγία Τράπεζα της Μονής του Μεγάλου Αγρού. Σ’ αυτό, επίσης, υπάρχουν μερικά παλαίτυπα ευαγγέλια, βιβλία, παλιά ιερά σκεύη κ.ά. Η εκκλησία της Παναγίας της Ελεούσας γιορτάζει κάθε χρόνο στις 21 Νοεμβρίου, οπότε γίνεται μεγάλο πανηγύρι. Η εκκλησία του Τιμίου Προδρόμου βρίσκεται στα ανατολικά του χωριού και είναι κτίσμα περίπου του 1860. Είναι ρυθμού βασιλικού με κεραμίδια διακοσμημένη με αγιογραφίες. Γιορτάζει πανηγυρικά στις 29 Αυγούστου, οπότε γίνεται λιτάνευση της ιερής εικόνας της. Το εκκλησάκι του Αγίου Γεράσιμου είναι κτίσμα του αιώνα μας και βρίσκεται στα βόρεια του Γυμνασίου Αγρού. Σ’ αυτό γίνονται συχνά λειτουργίες, όπως στις 16 Αυγούστου, στις 20 Οκτωβρίου και στις 4 Μαρτίου. Είναι εκκλησάκι βασιλικού ρυθμού με ξύλινο εικονοστάσι. Πέντε χιλιόμετρα βορειοανατολικά του χωριού βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής, ένα εκκλησάκι βασιλικού ρυθμού με ξύλινη στέγη και με απλό ξύλινο εικονοστάσι. Κτίστηκε το 1992-1993. Επίσης, στον Αγρό υπάρχουν και δύο άλλα ξωκλήσια, του Αποστόλου Βαρνάβα και του Αποστόλου Λουκά. Στον Αγρό θα βρείτε ένα από τα σπουδαιότερα μουσεία του νησιού, το μουσείο Φραγκουλί-

- 30 -

δη, το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2004 και βρίσκεται κοντά στην εκκλησία της Παναγίας στο κέντρο του χωριού. Είναι αφιερωμένο στον Σόλωνα/Σολωμό Φραγκουλίδη, έναν σημαντικότατο ζωγράφο και αγιογράφο της Κύπρου, ο οποίος έζησε στον Αγρό κατά τα έτη 1932 και 1934 αναπτύσσοντας στενούς δεσμούς αγάπης και φιλίας με τους χωριανούς. Στο Μουσείο αυτό εκτίθενται έργα του σπουδαίου αυτού καλλιτέχνη, ο οποίος αγιογράφησε εξ ολοκλήρου το εικονοστάσι της νέας εκκλησίας της Παναγίας της Ελεούσας. Αξίζει ανεπιφύλακτα να επισκεφτείτε και τον ελιόμυλο της εκκλησίας του Τιμίου Προδρόμου, ο οποίος στεγάζεται σε παραδοσιακό οίκημα. Πρόκειται για ένα χειροκίνητο σύστημα που βρίσκεται σε καλή κατάσταση και μάς δίνει σημαντικές πληροφορίες για το πώς παραγόταν το λάδι παλαιότερα. Μυλόπετρες ενός παλιού ελιόμυλου που λειτουργούσε μέχρι το 1949 δίπλα από τη βρύση του Κάουρα, ο οποίος όμως διαλύθηκε, θα βρείτε μεταξύ της εκκλησίας της Παναγίας της Ελεούσας και του Δημοτικού Σχολείου. Επίσης, τεράστιο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι γειτονιές με τα σπίτια που είναι δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής, καθώς και άλλα αξιόλογα κτίρια, όπως είναι η Απεήτειος Ανωτέρα Σχολή. Μέσα στο χωριό μπορείτε να επισκεφτείτε το πολύ όμορφο πάρκο Αναστασιά με τους καταπράσινους κήπους και τα κυπαρίσσια, όπως επίσης και τα πάρκα του Αγίου Λουκά και του Κάουρα. Επιπλέον, περπατήστε στα τρία φυσικά μονοπάτια που διασχίζουν το χωριό, τα οποία αποζημιώνουν

ευχάριστα τον επισκέπτη. Σ’ ολόκληρη την περιοχή του Αγρού απλώνονται όμορφα και ευωδιαστά τριαντάφυλλα, τα οποία δίνουν στο χωριό ξεχωριστή εικόνα. Τα τριαντάφυλλα που καλλιεργούνται στο χωριό μαζεύονται κατά τη διάρκεια του Μαΐου και τυγχάνουν επεξεργασίας με σκοπό την παραγωγή ελαίου τριαντάφυλλου, ροδοστάγματος, λικέρ και μπράντι. Ο επισκέπτης του Αγρού μπορεί να προμηθευτεί προϊόντα που παράγονται με βάση το τριαντάφυλλο σε πολλά εργαστήρια και καταστήματα του χωριού. Κάθε Μάιο στον Αγρό γίνεται η ετήσια γιορτή τριαντάφυλλου που διαρκεί μία βδομάδα. Η γιορτή αυτή περιλαμβάνει πολλές δραστηριότητες, όπως το μάζεμα των τριαντάφυλλων με το χέρι στους αγρούς και η παρακολούθηση της διαδικασίας παρασκευής ροδοστάγματος. Κατά τη διάρκεια της γιορτής αυτής προσφέρονται τοπικά εδέσματα από κατοίκους του Αγρού, ενώ διοργανώνονται σεμινάρια και ξεναγήσεις με σκοπό να πληροφορήσουν τον επισκέπτη για τις ευεργετικές ιδιότητες του όμορφου αυτού λουλουδιού με το απερίγραπτο άρωμα και την ομορφιά. Πρόκειται για μία όμορφη γιορτή στην οποία η κυπριακή παράδοση συναντά τη μακραίωνη ιστορία της καλλιέργειας του τριαντάφυλλου. Θα ήταν παράλειψή μας αν δεν αναφερόμαστε στις κορυφαίες φυσιογνωμίες που γεννήθηκαν και έζησαν στον Αγρό, τους οποίους η Κοινότητα τίμησε με διάφορα μνημεία που βρίσκονται μέσα στο χωριό. Ο Πέτρος Ηλιάδης, ως γνήσιο τέκνο της

Ο όμορφος Αγρός σας καλωσορίζει

- 31 -

Εκκλησία Τιμίου Προδρόμου, πανοραμική άποψη του χωριού

Limassol District

Πατρίδας, μυήθηκε στην ΕΟΚΑ και θυσιάστηκε για την ελευθερία της Πατρίδας. Κοντά στην Απεήτειο Ανώτερη Σχολή υπάρχει μνημείο προς τιμήν του ήρωα. Σημαντική φυσιογνωμία του Αγρού ήταν και ο Κυριάκος Απέητος, ο ιδρυτής του Απεήτειου Γυμνασίου Αγρού, το οποίο μόρφωσε φτωχά παιδιά της περιοχής και μεταλαμπάδευσε τα ιδανικά του ελληνισμού. Ο Αγρός είχε την τύχη να γεννήσει και να αναθρέψει το Νέαρχο Κληρίδη, ξακουστό δάσκαλο, λογοτέχνη και λαογράφο. Ο Νέαρχος Κληρίδης υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα ιδρυτικά μέλη της Απεήτειου Ανώτερης Σχολής. Σήμερα στον Αγρό υπάρχει προτομή του Νέαρχου Κληρίδη κοντά στο πάρκο του Κάουρα, αφιερωμένη στη ζωή και το έργο του. Τέλος, δίπλα από το ξωκλήσι της Αγίας Κυριακής, έξω από το χωριό, ορθώνεται περήφανα το μπρούτζινο γλυπτό της αγωνίστριας της Πιτσιλιάς, η οποία διαδραμάτισε ιδιαίτερο ρόλο στον αγώνα εναντίον του Άγγλου κατακτητή. Το Κοινοτικό Συμβούλιο Αγρού, του οποίου ηγείται ο κ. Μιχάλης Κωνσταντινίδης, είναι εξαιρετικά δραστήριο και καταβάλλει σημαντική προ-

σπάθεια να προβάλει το χωριό, τις ομορφιές, την παράδοση και την ιστορία του και να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής των κατοίκων του που παραμένουν σ’ αυτό κρατώντας το ζωντανό. Αξίζει να αναφερθεί πως ο Αγρός περιλαμβάνεται στο δίκτυο «Όμορφα Χωριά της Κύπρου» που εντάσσεται στον Άξονα 4- LEADER του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013. Επιπλέον, το χωριό επιλέχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως Προορισμός Αριστείας (European Destination of Excellence), ενώ κατατάχτηκε στον αντιπροσωπευτικό κατάλογο της Unesco για την «άυλη πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας» μέσα στα πλαίσια της προσπάθειας που καταβάλλεται παγκοσμίως για τη διατήρηση της πολιτιστικής ποικιλομορφίας μπροστά στην τάση ομογενοποίησης που προκύπτει από την παγκοσμιοποίηση. Ο Αγρός είναι ένα ορεινό χωριό της Κύπρου που διατηρεί τον παραδοσιακό του χαρακτήρα και έχει αναμφισβήτητα πολλά να δείξει στους επισκέπτες.

Agros is a village built on the Troodos Mountains, in the region of Pitsilia, in southwest Cyprus, which has built amphitheatrically among high mountains at an altitude of 1100 metres with a population of approximately 1,000. Agros is one of the most interesting villages of Cyprus and the Pitsilia area. The village is located 45 minutes away from the cities of Nicosia and Limassol, 20 minutes from Troodos The village of Agros was named after the Monastery of Megalos Agros, which was built at the spot where the Church of Panayia of Agros is found today. According to tradition 40 monks from Kizikos of Minor Asia, during the era of icon fighting abandoned the Monastery of Megalos Agros and arrived in Cyprus carrying the icon of the Holy Mother. They ended up at the area where Agros is today located, stayed for a certain period in a cave and then they built a new monastery naming it Monastery of Megalos Agros just like the prior monastery they used to live in. In 1692 A.C. death virus spread all over the island causing death to 2/3 of the population. The survivors left their houses and moved close to the monastery. So a new village was formed with the name of Agros. Finally in 1894 the monastery was ruined leaving the village a great historical inheritance. Today we can find there Panayia Eleousa which is the village’s main church. Moreover in the village we can find the chapel of saint Margarita which can be found in the coiurtyard of Panayia Elousa , the chapel of saint Prodromos and the church of saint Yerasimos. Moreover in Agros one can find one of the most important museums of Cyprus, The Frangulides museum where one can find artworks of the artist. Additionally is recommended that you visit the olive mill and the 3 parks of the village. And last but not least do not miss the iconic festival of the village “The rose festival” which is held annually there.

- 32 -

- 33 -

- 34 -

- 35 -

Περιοχή Λεμεσού

Το Μοναστήρι της Παναγίας της Ιαματικής

ρακαπάς

Ο Αρακαπάς βρίσκεται στην περιφέρεια της Πιτσιλιάς. Είναι κτισμένος στο μέσο δύο ποταμών σε μία περιοχή με ξεχωριστή μορφολογία. Βρίσκεται σε απόσταση 35 χιλιομέτρων από τη Λεμεσό. Σίμος Μενάρδος και Νέαρχος Κληρίδης συμφωνούν πως το όνομα του χωριού προέρχεται από το επώνυμο του πρώτου οικιστή, ο οποίος πιθανότατα ήταν «αροκόπος», «αροκοπάς» ή «ροκόπος», δηλαδή ξυλοκόπος. Το όνομα Αρακαπάς προφέρεται κατ’ αφομοίωση από το «αροκοπάς». Και οι δύο μελετητές συνδέουν αυτόν τον «αροκοπά» με την ίδρυση του ναού της Ιαματικής, δίπλα από τον οποίο σχηματίστηκε το χωριό. Η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια αναφέρει πως το χωριό μνημονεύεται από το Μας Λατρί και ότι κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας ήταν ένα από τα 47 χωριά στα οποία είχαν εξουσία οι Φράγκοι Ιωαννίτες Ιππότες με έδρα το Κολόσσι. Σε ενετικούς χάρτες ο Αρακαπάς είναι σημειωμένος ως «Rucopa». Ο Gunnis αναφέρεται στα απομεινάρια μίας παλιάς μεγάλης φράγκικης εκκλησίας που υπήρχε στο χωριό.

το χωριό υπάρχουν δύο εκκλησίες της Παναγίας της Ιαματικής, η παλαιά και η νέα. Η παλαιά, σύμφωνα με το Νέαρχο Κληρίδη και το Σίμο Μενάρδο ιδρύθηκε από τον αροκόπο ή τον αροκοπά, τον πρώτο οικιστή του χωριού. Η παλιά εκκλησία της Παναγίας Ιαματικής ήταν πιθανόν το καθολικό ενός μοναστηριού που μάλλον κτίστηκε πριν ακόμα την ίδρυση του χωριού. Όπως αναφέρουν στοιχεία της Ιεράς Μητρόπολης Λεμεσού, ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός στο βιβλίο του για την ιστορία της Κύπρου αναφέρει ότι η Παναγία Ιαματική ήταν ένα από τα μοναστήρια του κιτιακού θρόνου. Είναι ξυλόστεγος ναός του τύπου των εκκλησιών που κτίζονταν στο Τρόοδος κατά τα τέλη του 13ου και τις αρχές του 14ου αιώνα. Αποτελεί μετασκευή μίας παλαιάς άλλης εκκλησίας διαφορετικού τύπου. Η μετασκευή έγινε το 1727 μ.Χ. Παλαιότερα σε αυτήν υπήρχαν υπέροχες αγιογραφίες που ανάγονταν στα 1500 μ.Χ. Σύμφωνα με τοπική παράδοση, η εκκλησία επρόκειτο να κτιστεί στο κέντρο του χωριού. Το θέλημα, όμως, της Παναγίας ήταν να κτιστεί στη σημερινή της

θέση, αφού κάθε βράδυ το καντήλι που άναβαν οι χωριανοί μεταφερόταν από το κέντρο του χωριού στη θέση που βρίσκεται σήμερα η εκκλησία, πάνω σε έναν μεγάλο πεύκο που βρισκόταν εκεί. Έτσι, οι κάτοικοι έκτισαν την εκκλησία στην περιοχή που βρίσκεται τώρα. Χρειάστηκε να κόψουν τον μεγάλο πεύκο από τη ξυλεία του οποίου κατασκευάστηκε η στέγη του ναού. Στο ιερό του ναού υπάρχουν δύο κρύπτες, οι οποίες χρησιμοποιούνταν παλαιότερα από τους κατοίκους για να προστατευθούν από τις επιδρομές. Η εκκλησία αποτελεί μνημείο και συντηρείται από το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Δίπλα από την παλιά εκκλησία βρίσκεται η νέα εκκλησία της Παναγίας Ιαματικής, κτίσμα του 1882. Πρόκειται για μονόκλιτο ναό με οξυκόρυφη καμάρα. Με το πέρασμα των αιώνων, ο ναός υπέστη αρκετές ζημιές και το 2003 άρχισαν οι εργασίες της επισκευής του. Θαυματουργή είναι η εικόνα της Παναγίας για τις αιμορραγίες. Πολλοί είναι οι επισκέπτες που σπεύδουν να προσκυνήσουν τη χάρη της Παναγίας όλο το χρόνο αλλά και στις 8

- 36 -

Σεπτεμβρίου, οπότε γίνεται πανηγύρι. Στο κέντρο του χωριού και απέναντι από την εκκλησία της Παναγίας Ιαματικής, βρίσκεται το μνημείο του ήρωα Χριστάκη Ζένιου, ο οποίος γεννήθηκε στον Αρακαπά και πολέμησε κατά την τουρκική εισβολή. Έπεσε μαχόμενος στις 23 Ιουλίου 1974 και το λείψανό του βρέθηκε σε ομαδικό τάφο. Ταυτοποιήθηκε με τη μέθοδο του DNA και μεταφέρθηκε στη γενέτειρά του. Εντός της κοινότητας υπάρχει ένα ωραίο πάρκο καλυμμένο με γρασίδι στο οποίο μπορεί κανείς να κάνει τη βόλτα του και να απολαύσει τον καφέ του. Όμορφη είναι και η περιήγηση στα δρομάκια του χωριού. Οι κάτοικοι του χωριού είναι φιλήσυχοι, εργατικοί και φιλόξενοι. Μερικοί από αυτούς εργάζονται στη Λεμεσό και άλλοι ασχολούνται με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία και κυρίως με την καλλιέργεια μανταρινιών για τα οποία φημίζεται ιδιαίτερα το χωριό. Τα μανταρίνια του Αρακαπά έχουν μία γλυκιά και ξεχωριστή γεύση. Στο χωριό λειτουργεί ο Πολιτιστικός Όμιλος «Ιαματική» Αρακαπά, ο οποίος ιδρύθηκε το Δεκέμβριο του 2002. Σκοποί του πολιτιστικού ομίλου είναι η καλλιέργεια δημοκρατικών αρχών για την καλύτερη αρμονική κοινωνική συμβίωση και κοινωνική δημιουργία, η δημιουργία δημοκρατικών συνειδήσεων για να αντιμετωπιστούν τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, η δημιουργία ελεύθερα σκεπτόμενων ανθρώπων για μια καλύτερη δραστηριότητα προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, η καλλιέργεια του καλλιτεχνικού και αθλητικού πνεύματος και η ευαισθητοποίηση των κατοίκων σε θέματα περιβάλλοντος. Έχει αναπτύξει πλούσια πολιτιστική δράση με την προετοιμασία και παρουσίαση παραστάσεων τα Χριστούγεννα και το Πάσχα. Περιλαμβάνει ομάδα θεάτρου και χορευ-

Ο νέος Ιερός Ναός της Παναγίας Ιαματικής

Κοινοτικό Πάρκο

τικό συγκρότημα. Κοινοτάρχης του χωριού είναι ο κ. Προκόπης Αγαθαγγέλου, ο οποίος συνεργάζεται αρμονικά με τα υπόλοιπα μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου, με σκοπό την προβολή του χωριού και τη βελτίωση των όρων ζωής των κατοίκων του. Γίνεται ιδιαίτερα σημαντική προσπάθεια από το Κοινοτικό Συμβούλιο, ώστε να δοθεί η ευκαιρία σε νέα ζευγάρια να εγκατασταθούν μόνιμα στο χωριό. Ο Αρακαπάς με το όμορφο φυσικό τοπίο προσφέρεται για μία όμορφη περιήγηση αλλά και για μόνιμη κατοίκηση λόγω της κοντινής του απόστασης από τη Λεμεσό.

Limassol District Arakapas is located in the region of Pitsilia, an area with unique morphology since it is built in the middle of the fault of Kalo Chorio and Akapnou. While strolling around Arakapas, one comes across the churches of Panagia Iamatiki, the District Primary School, the small dam with the low vegetation, as well as the cultivations with their renowned mandarins. Arakapas used to be one of the villages of the “Great Commandaria” and it was marked on the relevant village lists as “Rucopa”. The Great Cyprus Encyclopaedia cites Nearchos Clerides and Simos Menadros to explain the naming of the village. The former supports that “Arokopos” or “Arokopas” was the first inhabitant of the village and the latter repeats the name “Arokopas” linking it with both the creation of the village and the Venetian naming “Rucopa”. All the above information leads to the conclusion that the village owes its naming to its first resident. Located in Arakapas are the old and new churches of Panagia Iamatiki, which are built next to each other. In fact, the old church, according to Nearchos Clerides, was constructed by the first resident of the village, “Arokopos” or “Arokopas” when he discovered the Holy Water of Panagia.

- 37 -

Ιερέας Πλατανιστάσας Ιερέας δεν είναι μόνο αυτός που κάνει φιλανθρωπίες και συσσίτια, αλλά και αυτός που, εξαιτίας της άγιας ιεροσύνης που φέρει, έχει την ικανότητα μέσω του λειτουργήματός του να μεταλαμπαδεύει τη χάρη του Θεού. Ο ιερέας της Πλατανιστάσας, πατήρ Γεώργιος, ολοκληρωτικά αφιερωμένος στο ιερό του λειτούργημα θα σας εντυπωσιάσει λόγω της πραότητας και της αγάπης του για το Θεό και τα δημιουργήματά Του, τον άνθρωπο, τα ζώα και τα φυτά. Όταν επισκεφτείτε την όμορφη Πλατανιστάσα, πηγαίνετε στην εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, ανάψτε το κερί σας, προσευχηθείτε και καθίστε στο αρχονταρίκι να σας φιλέψει καφέ. Εκεί θα δείτε το θαυμάσιο κήπο με τους βασιλικούς, τους οποίους φύτεψε για να προσφέρει στους πιστούς που θα παραστούν στον εσπερινό της γιορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, στις 14 Σεπτεμβρίου στην Ιερά Μονή Σταυρού του Αγιασμάτι. Ο βασιλικός έχει σημαντικότατο ρόλο στη λαϊκή και θρησκευτική μας παράδοση. Το όνομά του προέρχεται από το ουσιαστικό «βασιλιάς» και βασιλιάς είναι ο Ιησούς Χριστός. Σύμφωνα με την παράδοση, το φυτό φύτρωσε στο χαμένο τάφο του Χριστού και η έντονη μυρωδιά του έγινε αφορμή να ανακαλυφθεί. Η Αγία Ελένη οδηγήθηκε στον Τίμιο Σταυρό από το έντονο άρωμα βασιλικού που φύτρωσε δίπλα του. Στα Θεοφάνεια, ο ιερέας ραίνει τους πιστούς με αγιασμό βουτώντας ένα κλαδί βασιλικό μέσα στο αγίασμα. Στη γιορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στις εκκλησίες μοιράζεται βασιλικός.

- 38 -

- 39 -

Περιοχή Λάρνακας

Εκκλησία του Αγίου Μάμα (νέα)

Κοινοτικά κτίρια Τρούλλων

ρούλλοι

Δημοτικό Σχολείο Τρούλλων

Δεκαπέντε χιλιόμετρα από την πόλη της Λάρνακας βρίσκουμε το χωριό των Τρούλλων. Είναι ένα από τα τέσσερα χωριά που βρίσκονται εντός της νεκρής ζώνης, η οποία ελέγχεται από τα Ηνωμένα Έθνη. Οφείλει την ονομασία του στην τοπογραφία του: περιστοιχίζεται από λόφους που έχουν τη μορφή τρούλων. Σύμφωνα με τη μυθολογία, στους Τρούλλους κατέφυγε ο Ήφαιστος, ο θεός της φωτιάς, όταν εκδιώχθηκε από τον Όλυμπο και εκεί έκτισε το εργαστήρι του, ενώ η σύζυγός του, Αφροδίτη, θεά του έρωτα και της ομορφιάς, λατρευόταν σε ευρεία κλίμακα στους γειτονικούς Γόλγους. Ωστόσο, σε μεσαιωνικούς χάρτες υπάρχει σημειωμένος οικισμός στην περιοχή που βρίσκονται οι Τρούλλοι αλλά με την ονομασία Chida.

ι εκκλησίες, τα ξωκλήσια και τα μοναστήρια που βρίσκονται στα διοικητικά όρια του χωριού υπογραμμίζουν περίτρανα τη βαθιά πίστη των κατοίκων στο Χριστιανισμό. Πολιούχος Άγιος του χωριού είναι ο Άγιος Μάμας στον οποίο είναι αφιερωμένοι δύο ναοί στο κέντρο του χωριού: μία παλαιά μικρή και λιτή εκκλησία του 16ου αιώνα και μία νεότερη εκκλησία με πέντε τρούλους. Ο Άγιος Μάμας συνδέθηκε με πολλά θαύματα στο χωριό. Ένα από τα θαύματά του, σύμφωνα με μαρτυρίες, συνέβη το 1974. Όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στο χωριό και επιχείρησαν να ληστέψουν τα ιερά κειμήλια του ναού, ο Τούρκος στρατιώτης που κρατούσε τα τάματα στα χέρια του παρέλυσε και δεν μπορούσε να περπατήσει, μέχρι που τα πέταξε στο πάτωμα. Ο ιερέας του χωριού είναι γνωστός για την πνευματικότητα

και την καλοσύνη του και πολλοί πιστοί επισκέπτονται το χωριό για να μιλήσουν μαζί του. Ο Άγιος Μάμας γιορτάζεται από την Εκκλησία μας στις 2 Σεπτεμβρίου, οπότε πραγματοποιείται στο χωριό μεγάλη πανήγυρη που διαρκεί δύο ημέρες. Στην εκκλησία των Τριών Ιεραρχών εκτελούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα οι Παλαιοημερολογίτες κάτοικοι του χωριού και είναι κτίσμα του 2005. Στην είσοδο των Τρούλλων βρίσκουμε το παρεκκλήσιο της Αγίας Μαρίνας, ενώ τέσσερα χιλιόμετρα ανατολικά του χωριού υπάρχει το ξωκλήσι του Αγίου Νεοφύτου, κτίσμα του 17ου αιώνα, το οποίο αναπαλαιώθηκε πρόσφατα από το Τμήμα Αρχαιοτήτων και την UNESCO. Σε μία ήσυχη και όμορφη περιοχή βρίσκεται το Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Μαυροβουνίου. Η Εκκλησιαστική Επιτροπή του χωριού

- 40 -

Παλιό σπίτι του χωριού

Εκκλησία των Τριών Ιεραρχών

προχώρησε πρόσφατα στην ανέγερση ενός νέου ξωκλησιού αφιερωμένου στην Παναγία «Ρόδον το Αμάραντο», ενάμισι χιλιόμετρο δυτικά του χωριού. Πρόκειται για ένα λιτό, πετρόκτιστο οικοδόμημα, εξαιρετικής αρχιτεκτονικής. Με έξοδα της Εκκλησιαστικής Επιτροπής ξεκίνησε πρόσφατα η ανέγερση της εκκλησίας του Αγίου Παρθενίου, προστάτη των καρκινοπαθών. Στους Τρούλλους αναμφισβήτητα μπορεί κανείς να δει και να μάθει πολλά. Νοτιοανατολικά των Τρούλλων βρίσκεται το μεταλλείο χαλκού. Λειτουργούσε ήδη από τα αρχαία χρόνια, ενώ στη σύγχρονη εποχή λειτούργησε από το 1920 μέχρι το 1974. Κοντά στο λατομείο ανόρυξης τέρρα ούμπρα υπάρχει μία όμορφη λίμνη, η «Κότσινη Πέτρα», η οποία φιλοξενεί διάφορα είδη πτηνών. Αξίζει να επισκεφτείτε το πέτρινο γεφύρι του χωριού και το επιβλητικό σπήλαιο του θεού Ηφαίστου. Στο εσωτερικό του θα βρείτε τους φιλόξενους κατοίκους ή θα καθίσετε σε ένα από τα καφενεία του. Ωραία θα είναι και η βόλτα σας στο Κοινοτικό Πάρκο.

Κρουνός νερού

Πολύτιμη ήταν η προσφορά των κατοίκων των Τρούλλων στους Αγώνες της Πατρίδας. Στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα 1955-59 εναντίον των Άγγλων κατακτητών, πολλοί ήταν οι νέοι που εντάχθηκαν στις τάξεις της Ε.Ο.Κ.Α., της Π.Ε.Κ.Α. και της Α.Ν.Ε. βοηθώντας ο καθένας με το δικό του τρόπο στον Αγώνα. Πολλοί νέοι Τρουλλιώτες συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στα κρατητήρια, ενώ τέσσερις νέοι, ο Χρύσανθος Κυριάκου, ο Μάκης Παπαχαραλάμπους, ο Ανδρέας Κόκκινος και ο Χρίστος Κουλουμπρής διετέλεσαν καταζητούμενοι. Οι Άγγλοι κατακτητές και οι Τουρκοκύπριοι επικουρικοί δε δίστασαν να δολοφονήσουν άμαχο πληθυσμό. Οι Άγγλοι δολοφόνησαν μία ηλικιωμένη γυναίκα, την Ευτυχία Ζένιου, ενώ οι Τουρκοκύπριοι επικουρικοί δολοφόνησαν το μοναχό Νεκτάριο. Αποκορύφωμα της όλης προσφοράς στον αγώνα εναντίον των Άγγλων υπήρξε η θυσία του Ανδρέα Σουρουκλή, ενός από τα οχτώ παιδιά του Δημήτρη και της Χριστίνας Σουρουκλή, άξιου τέκνου των Τρούλλων. Ο Ανδρέας ήταν παντρε-

Εκκλησία του Αγίου Μάμα (παλιά), Κρησφύγετο ανταρτών ΕΟΚΑ, Προτομή του Ανδρέα Σουρουκλή

- 41 -

Αθλητικό Σωματείο ‘Δαφνη΄, Αθλητικό Σωματείο «Α.Δ. Σουρουκλής Τρούλλων»

Larnaca District

μένος με τη Γεωργία Παπαχαραλάμπους, αδελφή του καταζητούμενου Μάκη Παπαχαραλάμπους, και είχαν μαζί ένα κοριτσάκι, τη Χριστίνα. Τότε, η Γεωργία ήταν έγκυος το δεύτερο παιδί τους, το οποίο έφερε στον κόσμο λίγες μέρες μετά τη θυσία του ήρωα. Ο Ανδρέας Σουρουκλής μπήκε στον Αγώνα από την πρώτη στιγμή και συνεργάστηκε με την αντάρτικη ομάδα του χωριού. Στο χωράφι του πατέρα του και στο σπίτι του υπήρχαν κρησφύγετα, τα οποία φιλοξένησαν αρκετούς καταζητούμενους. Όταν δόθηκε η εντολή για ενέδρα, οι καταζητούμενοι που έμεναν στο σπίτι του αποφάσισαν να μετακινηθούν σε άλλο μέρος. Προσπάθησαν μάταια να πείσουν τον Ανδρέα να μην τους ακολουθήσει. Ο ήρωας, έφυγε μαζί τους και έπεσε ηρωικά μαχόμενος κατά τη διάρκεια της ενέδρας που στήθηκε τα ξημερώματα της 1ης Αυγούστου 1958 λίγο έξω από το χωριό, στην τοποθεσία Σαμερή. Προς τιμήν του ήρωα, η Κοινότητα έστησε προτομή στο προαύλιο του παρεκκλησιού της Αγίας Μαρίνας, ενώ το κράτος έδωσε το όνομα του ήρωα σε στρατόπεδο της Λάρνακας. Πολλοί ήταν οι νέοι των Τρούλλων που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της Πατρίδας, κατά την Τουρκική Εισβολή του 1974. Δύο παιδιά της Κοινότητας, ο Μιχαήλ Ζένιου και ο Νικόλας Γεωργίου θυσιάστηκαν στο βωμό της Ελευθερίας της Πατρίδας στις μάχες του Βορείου Πόλου στη Λευκωσία. Το 2001 αναγνωρίστηκαν το λεί-

ψανά τους με τη μέθοδο DNA και τάφηκαν στη γενέτειρά τους. Τρία άλλα παιδιά της Κοινότητας, οι Κώστας Γαβριήλ, Ανδρέας Μιχαήλ και Κώστας Φασσιάς, πρόσθεσαν το όνομά τους στον τραγικό κατάλογο των αγνοουμένων κατά την Τουρκική εισβολή. Και οι τρεις τους βρίσκονταν στο πεδίο της μάχης. Στα τέλη Αυγούστου οι Τούρκοι εισέβαλαν στο χωριό και το λεηλάτησαν. Συνέλαβαν 6 ηλικιωμένους κατοίκους που παρέμειναν στο χωριό, οι οποίοι έκτοτε είναι αγνοούμενοι. Ο κ. Μάμας Γ. Αλεξίου είναι ο πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Τρούλλων. Μαζί με τους συνεργάτες του, τους φορείς της Κοινότητας και τους δραστήριους κατοίκους εργάζονται σκληρά για την ανάπτυξη του ακριτικού αυτού χωριού και την ευημερία των κατοίκων του. Στο χωριό των Τρούλλων δραστηριοποιείται ο Σύνδεσμος Αποδήμων Τρουλλιωτών «Άγιος Μάμας», ο Σύνδεσμος Ευημερίας Ηλικιωμένων, η Τοπική Επιτροπή Πολυτέκνων, ο Κυνηγετικός Σύλλογος, το Αθλητικό Σωματείο «ΔΑΦΝΗ» Τρούλλων, το οποίο εκτός από ποδοσφαιρική ομάδα ανδρών διατηρεί και γυναικεία ομάδα ποδοσφαίρου πρώτης κατηγορίας της ΚΟΠ και τέλος ο Εθνικός Αθλητικός Σύλλογος «Α.Δ.ΣΟΥΡΟΥΚΛΗΣ ΤΡΟΥΛΛΩΝ». Οι Τρούλλοι, ένα χωριό με όμορφο περιβάλλον και πλούσια ιστορία αποτελεί μια αδιαμφισβήτητα ωραία επιλογή για επίσκεψη.

Trouloi is a village of the Larnaca district. In the center of the village there are two churches dedicated to Saint Mamas. The old church was built in the 16th century and was renovated a few years ago, while the newer church has five domes. The church of the Three Hierarchs was inaugurated in 2005. At the entrance of Troulloi is the chapel of Agia Marina, and four kilometers east of the village is the church of Ayios Neophytos, built around the 17th century. Two kilometers southeast of the village is the monastery of Saint George of Mavrovouni , which played an important role in the history of the village. Southeast of the village is the copper mine which operated from ancient times until 1974. Worth visiting is the beautiful lake, known as «Cochini Petra»(Red stone), which hosts various species of birds, the stone bridge in the village, the impressive cave of the god Hephaestus, and the wells of God.

- 42 -

- 43 -

Περιοχή Λευκωσίας

Γραφικά δρομάκια και ολάνθιστες αυλές

ρόφημα και γλυκό του κουταλιού. Αξίζει ανεπιφύλακτα να επισκεφτείτε το τοπικό Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, το οποίο στεγάζεται σε ένα παλιό πετρόκτιστο σπίτι του χωριού, το οποίο εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 2015 και να ταξιδέψετε στα μονοπάτια της παράδοσης. Μέσα στο Μουσείο ο επισκέπτης θα ταξιδέψει κάποιες δεκαετίες πίσω και θα θαυμάσει εκθέματα που αφορούν τη ζωή των κατοίκων της υπαίθρου των περασμένων δεκαετιών. Θα δει καθημερινά αντικείμενα, αλλά και αντικείμενα από παλιά επαγγέλματα. Μέσα από τα εκθέματα, ο επισκέπτης θα γνωρίσει τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες και την παράδοση της αγροτικής κοινωνίας στην Κύπρο. Από το 2002 λειτουργεί στο χωριό το Κέντρο Υφαντικής στο οποίο υπάρχουν τέσσερις αργαλειοί. Σ’ αυτό εργάζονται δύο κοπέλες, η Έλλη και Αντρούλλα, οι οποίες υφαίνουν διαφόρων ειδών υφαντά σε παραδοσιακούς και μοντέρνους χρωματισμούς και σχέδια. Το Κέντρο Υφαντικής είναι επισκέψιμο και μπορεί κανείς, όταν το επισκεφτεί, να παρακολουθήσει από κοντά τον παραδοσιακό τρόπο κατασκευής υφαντών, να προμηθευτεί διάφορα υφαντά που υπάρχουν εκεί ή να παραγγείλει οποιοδήποτε υφαντό επιθυμεί. Το περιβάλλον του χωριού με τις απότομες βουνοκορφές που καταλήγουν σε απόκρημνες χαράδρες, η άγρια ομορφιά του, καλεί τον επισκέπτη να το εξερευνήσει. Στο χωριό υπάρχει ένα μονοπάτι της φύσης, το οποίο ξεκινά από το Γούρρι, μήκους 900 μέτρων. Η διαδρομή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όσον αφορά τη χλωρίδα. Πρόκειται για εύκολο μονοπάτι που παρουσιάζει ήπιες υψομετρικές διαφοροποιήσεις. Κοινοτάρχης του Γουρρίου είναι ο κ. Κυριάκος Ρόζος, άνθρωπος με σθένος και όραμα, ο οποίος σε συνεργασία με τους συνεργάτες του και τους διάφορους φορείς του χωριού και φυσικά, σε συνεργασία με τους κατοίκους, εργάζεται σκληρά για την ανάπτυξη, τη βελτίωση των όρων ζωής και την προβολή του χωριού. Ένας από

ούρρι

ύριος ναός του χωριού είναι αυτός του Αγίου Γεωργίου, κτίσμα του 19ου αιώνα. Κτίστηκε στη θέση ενός παλαιότερου και μικρότερου ομώνυμου ναού. Η παλιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου μάλιστα αναφέρεται από τον Τζέφρυ, ο οποίος μαρτυρεί πως στο ιερό του διατηρείται σταυροπήγιο του 1676 μ.Χ. Σύμφωνα με άλλες πηγές, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ήταν αφιερωμένη παλαιότερα στην Παναγία, ενώ μετά την εξάπλωση της πανώλης στην περιοχή, οι κάτοικοι επέκτειναν την εκκλησία και την αφιέρωσαν στον Άγιο Γεώργιο ως εκπλήρωση τάματος, για να σώσει το χωριό από την πανώλη. Γραπτή επιγραφή στο εσωτερικό του ναού μάς δίνει την πολύτιμη πληροφορία πως τα εγκαίνια του ναού πραγματοποιήθηκαν στις 24 Μαΐου 1898 επί Αρχιεπισκόπου Σωφρονίου. Ο ναός πανηγυρίζει κάθε χρόνο στις 23 Απριλίου. Σε απόσταση περίπου τριών χιλιομέτρων από το χωριό βρίσκουμε

το ξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου, κτίσμα του 1912, το οποίο πανηγυρίζει στις 26 Οκτωβρίου κάθε χρόνου. Το Γούρρι είναι ένα χωριό που βρίσκεται κοντά σχετικά από τη Λευκωσία και έτσι μπορεί κανείς να το επισκεφτεί εύκολα. Βρίσκεται κοντά στο μοναστήρι της Παναγίας του Μαχαιρά και έτσι μπορεί να συνδυαστεί και με προσκύνημα. Μπορείτε να το επισκεφτείτε και να απολαύσετε έναν παραδοσιακό κυπριακό καφέ ή να κάνετε βόλτες στα στενά πετρόκτιστα δρομάκια του στα οποία θα ξεπροβάλουν οι χαμογελαστοί και καλόκαρδοι κάτοικοί του. Επίσης, αποτελεί μια όμορφη επιλογή για ολιγοήμερες διακοπές με έντονο χρώμα παράδοσης σε ένα τοπίο που είναι πράγματι πλούσιο. Στο χωριό υπάρχουν ξενώνες, ενώ γίνονται προσπάθειες ώστε να ενταχθεί στα σχέδια του αγροτουρισμού. Στην πλατεία, σε ένα από τα καφενεία, μπορείτε να απολαύσετε

- 44 -

Nicosia District

Το Γούρρι είναι ένα χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, το οποίο απέχει περίπου 30 χιλιόμετρα από το κέντρο της πρωτεύουσας. Διάφορες είναι οι εκδοχές που αφορούν την ονομασία του: ο Νέαρχος Κληρίδης αποδίδει το όνομα Γούρρι στον πρώτο οικιστή του χωριού, ο οποίος ήταν Φράγκος ή Σύριος Χριστιανός Καθολικός με το όνομα «Γούρρης» ή «Ούρρης». Άλλη πηγή αναφέρει πως το χωριό πήρε το όνομά του από μια οικογένεια Σύρων που κατείχε την περιοχή στην οποία βρίσκεται το χωριό, η οποία ήταν γνωστή ως Gurri, Urri, Ourry. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει πως η ονομασία του χωριού αποτελεί μετεξέλιξη του ονόματος του πρώτου κατοίκου της περιοχής, Κυριάκου Βούρριου. Ο Μας Λατρί περιλαμβάνει το χωριό στον κατάλογο των Λουζινιανο-βενετικών φεούδων με το όνομα “Gourri”. Το χωριό θα πρέπει να τοποθετηθεί στη Φραγκοκρατία ή στις αρχές της Βενετοκρατίας. Υπάρχουν επίσης μαρτυρίες που αναφέρουν πως διάφορες περιοχές του χωριού είχαν κατοικηθεί ήδη από το 1100 μ.Χ. από Κύπριους, οι οποίοι κατέφυγαν στα βουνά για να προστατευτούν από τις αραβικές επιδρομές.

Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου

τους σημαντικότερους φορείς της Κοινότητας είναι το σωματείο Ελπίδα Γουρρίου, το οποίο διαδέχτηκε δύο οργανωμένα σύνολα που υπήρχαν στο χωριό: το Επιμορφωτικό Κέντρο Γουρρίου, το οποίο ιδρύθηκε το 1976 και ανέπτυξε πλούσια δράση στον μορφωτικό, τον πνευματικό και τον καλλιτεχνικό τομέα και τον Αθλητικό Λαογραφικό Όμιλο Γουρρίου, ο οποίος ιδρύθηκε το 1984 και ανέλαβε τη δράση που είχε το Επιμορφωτικό Κέντρο Γουρρίου. Το 1988 ιδρύθηκε το Σωματείο ΕΛΠΙΔΑ Γουρρίου, το οποίο στεγάζεται στον παλιό ελιόμυλο της εκκλησίας. Ασχολείται με το ποδόσφαιρο και γενικά με τον αθλητισμό, διοργανώνει καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με σκοπό τη διαφύλαξη και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και κάθε καλοκαίρι διοργανώνει την ετήσια χοροεσπερίδα. Τέλος, στο χωριό δραστηριοποιείται και ο Κυνηγετικός Σύλλογος. Το Γούρρι είναι ένα χωριό που συνδυάζει φυσική ομορφιά, ηρεμία και πλούσια παράδοση, ένας μοναδικός προορισμός για όλες τις εποχές του χρόνου.

Gouri is a village in the Nicosia district, which is approximately 30 km from the center of the capital. The main church of the village is that of St. George, built in the 19th century. Approximately three kilometers from the village we find the church of Agios Dimitrios, built in 1912. It is close to the monastery of Panagia of Machairas and so can be combined with pilgrimage. You can visit and enjoy a traditional Cypriot coffee a stroll through the narrow stone streets is also a charming choice for a short vacation with intense color delivery in a landscape that is rich indeed. In the village there are hostels, while efforts are made to integrate the plans of agrotourism. In the square, in one of the cafes, you can enjoy drink and sweets. It is recommended to visit the local Folk Art Museum, housed in an old stone house in the village, which was inaugurated in June 2015. Nature lovers can walk the nature trail, 900 meters. The Gouri is a village that combines natural beauty, tranquility and rich tradition, a unique destination for all seasons.

- 45 -

Η Μονή των Αγίων Αναργύρων

ύο περίπου χιλιόμετρα από το Φοινί, στο δρόμο που οδηγεί προς τον Άγιο Δημήτριο, βρίσκεται το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων από το οποίο σώζεται μόνο η εκκλησία που είναι δίκλιτη και ξυλόστεγη. Αρχικά, όπως φανερώνει η αρχιτεκτονική της κατασκευή, ήταν μονόκλιτη εκκλησία, αλλά κατά το 18ο αιώνα κατεδαφίστηκε ο νότιος τοίχος και πήρε τη σημερινή της μορφή. Πρώτη μνεία στο μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων γίνεται μέσα από σημείωμα στον κώδικα 581 της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Παρισιού, σύμφωνα με τον οποίο κατά το 17ο αιώνα, το μοναστήρι ήταν ενωμένο με το ξακουστό μοναστήρι της Παναγίας της Τροοδίτισσας. Γενικά, πιστεύεται πως το μοναστήρι υπήρχε από την περίοδο της Φραγκοκρατίας (1191 – 1571), ίσως δε και να είχε ιδρυθεί κατά τα βυζαντινά

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ Έχουμε το προνόμιο να ζούμε σε μια χώρα που κάθε σπιθαμή του εδάφους της μαρτυρεί πολιτισμό και ιστορία. Αυτό που κράτησε τον κυπριακό ελληνισμό όρθιο μέσα στους αιώνες είναι η δύναμη της παράδοσής του. Η σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς εξαρτάται από τις προσπάθειες κάθε γενιάς να την ανακαλύψει και να την ερμηνεύσει απ’ την αρχή. Πρόκειται για μια αλυσίδα κοινής γνώσης και εμπειρίας που δεν πρέπει να σπάσει ποτέ. Μόνο έτσι θα μπορέσει η πολιτιστική κληρονομιά να είναι μια ζωντανή δύναμη, που μας συνδέει με το παρελθόν μας και μας βοηθά να διαμορφώσουμε το μέλλον μας, εμπλουτίζοντας την αίσθηση της ταυτότητας και τροφοδοτώντας τη δημιουργικότητά μας. Θα ήθελα μέσω του περιοδικού να σας παρουσιάσω τον κύριο Ανδρέα Χοιρομερά ιδρυτή του μουσικοχορευτικού συγκροτήματος ’’ΑΓΙΟΣ ΜΑΜΑΣ’’ από τη Ξυλιατου, και τον κύριο Ανδρέα Κροταλία, χορευτή, λαϊκό ποιητή από την Γιόλου -Πάφου, γνήσιους εκφραστές της λαϊκής ποίησης, της μουσικής και του χορού, οι οποίοι συμβάλλουν στην διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομίας του τόπου μας. Η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι σημαντικό απόκτημα για όλους μας, και αυτό σημαίνει ότι είναι και ευθύνη όλων μας.

We are privileged to live in a country where every inch of its territory testifies culture and history. What kept him the Cypriot Hellenism upright through the centuries is the power of tradition. The importance of the cultural heritage depends on the efforts of each generation to discover and interpret it anew. It is a chain of shared knowledge and experience that should never be broken. Only in this way the cultural heritage can be a living force that connects us to our past and helps us shape our future, enhancing the feeling of identity and nurturing our creativity. Thrpough the magazine I would like to introduce to you Mr. Andreas Chiromeras founder of the Music & Dance Group ’’AGIOS MAMAS ‘’ from Xyliatou and Mr. Andreas Krotalias, folk poet from Giolou-Pafou, genuine exponents of the people’s Poetry, music, dance, that help to preserve the cultural heritage of our country. Our cultural heritage is an important asset for us all, and this means that it is everyone’s responsibility to keep it alive.

- 46 -

χρόνια, όταν δημιουργήθηκαν τα μεγάλα μοναστήρια του Κύκκου και της Τροοδίτισσας. Σημαντικές πληροφορίες για αυτό, μας δίνει ο Ρώσος μοναχός Βασίλειος Μπάρσκυ (1701 – 1747), ο οποίος το επισκέφθηκε το 1735 και συνομίλησε με τον ηγούμενό του και 3–4 μοναχούς που διέμεναν σε πετρόκτιστο κελί, δίπλα από την εκκλησία. Οι μοναχοί συντηρούνταν από τη γεωργία, τη μεταξοσκωληκοτροφία και τη βοσκή λίγων κατσίκων. Σημειώνει ακόμη στο οδοιπορικό του πως έξω από τη μονή υπήρχε αλώνι και μύλος, τα οποία χρησιμοποιούνταν από τους μοναχούς. Η πιο σημαντική όμως πληροφορία που αναφέρει είναι ότι τα μοναστήρια της Τροοδίτισσας και του Αγίου Φιλίππου, ήταν μετόχια των Αγίων Αναργύρων. Το μοναστήρι του Αγίου Φιλίππου -από το οποίο σώζεται σήμερα μόνο η εκκλησία- βρίσκε-

ται σε απόσταση τριών χιλιομέτρων δυτικά του χωριού Ομόδους και σ’ αυτό φυλαγόταν το κρανίο του ομώνυμου Αγίου. Μετά την οριστική του εγκατάλειψη, το Άγιο Λείψανο μεταφέρθηκε στο μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού του Ομόδους, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Το μοναστήρι αναφέρεται και από τον Αρχιμανδρίτη Κυπριανό στο βιβλίο του για την ιστορία της Κύπρου (1788) στη Βενετία. Σημειώνει δε ότι ανήκε στη δικαιοδοσία της Μητροπόλεως Πάφου, στην οποία άλλωστε ανήκει μέχρι σήμερα. Μια άλλη αναφορά που έχουμε την ίδια περίοδο γι’ αυτό, είναι ότι ο Μητροπολίτης Πάφου Χαρίτων (18271854) χειροτόνησε σ’ αυτό στις 15 Αυγούστου 1828 σε ιεροδιάκονο, το μοναχό της Τροοδίτισσας, Χαρίτωνα. Φαίνεται όμως ότι το μοναστήρι είχε αρχίσει να παρακμάζει. Τελευταίος του μοναχός αναφέρεται κάποιος Παΐσιος από τη Λευκωσία, ο οποίος διέμενε εκεί μέχρι το 1850. Ο Παΐσιος υπήρξε για μεγάλο χρονικό διάστημα δάσκαλος των μικρών μαθητών στο Φοινί, που πηγαινοέρχονταν στο μοναστήρι. Το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων ήταν μικρό και είχε 3 ή 4 μοναχούς. Φαίνεται πως διαλύθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα και τα μοναστηριακά κτίρια, αφού εγκαταλείφθηκαν, εξαφανίσθηκαν. Η εκκλησία κάηκε το 1962 με αποτέλεσμα να καταστραφούν η ξύλινη στέγη, το ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο του 17ου αιώνα, οι εικόνες της Παναγίας (1635), του Χριστού και του Προδρόμου του 1705 και η λιτανευτική εικόνα των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού στους οποίους είναι αφιερωμένη η εκκλησία. Κάηκαν επίσης τα ωραία ξυλόγλυπτα κηροπήγια των 16ου και 17ου αιώνα και καταστράφηκαν (κάηκαν τα χρώματα και αλλοιώθηκαν) οι τοιχογραφίες του Αρχαγγέλου και του Αγίου Γεωργίου στο βόρειο τοίχο του ναού. Η εκκλησία ξανακτίστηκε σχεδόν αμέσως από τους κατοίκους του χωριού ,που συγκέντρωσαν για το λόγο αυτό σημαντικό ποσό χρημάτων με προαιρετικές εισφορές και εράνους. Σ’ αυτήν τελείται η Θεία Λειτουργία τρεις φορές το χρόνο, την 1η Ιουλίου και την 1η Νοεμβρίου που η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού των Αναργύρων, καθώς και τη Δευτέρα του Πάσχα, οπότε γίνεται μεγάλη πανήγυρη.

- 47 -

Περιοχή Πάφου

Η πλατεία του χωριού

ανδριά

Τα Μανδριά Πάφου βρίσκονται σε απόσταση 13 χιλιομέτρων από την πόλη της Πάφου και ήταν αμιγώς τουρκοκυπριακό χωριό. Έχει πολύ μικρή κλίση προς τη θάλασσα που περιβρέχει το νότιο τμήμα του. Σύμφωνα με το Νέαρχο Κληρίδη, το χωριό ονομάστηκε Μαντριά λόγω της ύπαρξης μικρών μαντρών, καθώς η λέξη «μαντριά» είναι υποκοριστικό της λέξης «μαντρί». Αυτή η εκδοχή ενισχύει την άποψη ότι το χωριό πρέπει να ήταν αρχικά οικισμός βοσκών. Οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του χωριού το ονόμαζαν Yesllona που έχει τη σημασία της πράσινης πεδιάδας, καθώς είναι κτισμένο σε μία πολύ όμορφη και εύφορη περιοχή της παράκτιας πεδιάδας της Πάφου. Η ιστορία του χωριού φαίνεται πως είναι προγενέστερη της Τουρκοκρατίας, ενώ σε παλαιούς χάρτες είναι σημειωμένο με την ονομασία Mandria ή Mandrio.

ύμφωνα με πληροφορίες που παίρνουμε από τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα, μέσα στα διοικητικά όρια του χωριού προς τη θάλασσα πιθανόν βρισκόταν η αρχαία κυπριακή πόλη Αρσινόη. Στην Κύπρο υπήρχαν τρεις συνολικά πόλεις με το ίδιο όνομα, οι οποίες κτίστηκαν προς τιμήν

Καταγάλανη ακρογιαλιά των Μανδριών

της Αρσινόης Β’ της Φιλαδέλφου. Απέναντι από τα Μανδριά βρίσκεται το ακρωτήρι της Καθαρής, το οποίο πιθανόν θα πρέπει να ταυτιστεί με το ακρωτήρι του Ζέφυρου, τη Ζεφυρία κατά τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα. Η κύρια εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στους Αγίους Ανδρόνικο και Αθανασία. Κτίστηκε το 1990 σε χώρο της Μητρόπολης Πάφου και βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τα θεμέλια παλιού ομώνυμου ναού, ο οποίος καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των ενδοκοινοτικών ταραχών του 1963, όταν οι Ελληνοκύπριοι αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από το χωριό. Από το 1974, όταν εγκαταστάθηκαν στο χωριό Ελληνοκύπριοι, και μέχρι το 1990 το χωριό δεν είχε εκκλησία και οι λειτουργίες γίνονταν σε πρόχειρο σπίτι του χωριού, το οποίο χρησιμοποιούσαν ως εκκλησία. Η νέα εκκλησία έχει σχήμα σταυροειδές μετά τρούλου και εσωτερικά έχει απλό ξυλόγλυπτο εικονοστάσι. Λειτουργεί κανονικά κάθε Κυριακή και γιορτάζει πανηγυρικά στις 9 Οκτωβρίου κάθε χρόνου. Νότια του χωριού, σε ιδιωτική γη, πάνω

- 48 -

σε ένα ύψωμα βρίσκουμε το εκκλησάκι της Όσιας Βρυαίνης, το οποίο εγκαινιάστηκε το 1986. Παλαιότερα υπήρχε στο χωριό ομώνυμο εκκλησάκι που όμως καταστράφηκε κατά τις ενδοκοινοτικές ταραχές του 1963. Φέρει ορθογώνια κατασκευή και είναι κεραμιδοσκέπαστο, εσωτερικά απλό. Σύμφωνα με τοπική ιστορία, το εκκλησάκι κτίστηκε στα παλιά χρόνια από έναν καπετάνιο, ο οποίος έπεσε σε μεγάλη τρικυμία. Ο καπετάνιος είδε φως, το ακολούθησε και στη συνέχεια βγήκε στη στεριά και σώθηκε ο ίδιος και οι ναύτες του. Στη στεριά είδε την Αγία Βρυαίνη και έκτισε εκεί κοντά ένα εκκλησάκι για να Την ευχαριστήσει. Η Όσια Βρυαίνη είναι πολύ γνωστή στην περιοχή για τα θαύματά της. Γιορτάζεται στις 30 Αυγούστου και στο χωριό γίνεται μεγάλη πανήγυρη. Το χωριό προσφέρεται τόσο για περιήγηση, όσο και για μπάνιο στην όμορφη παραλία των Μανδριών. Η παραλία βρίσκεται πολύ κοντά στο χωριό, είναι όμορφη, αμμώδης, με χαλίκι, μήκους ενός περίπου χιλιομέτρου. Είναι μη οργανωμένη παραλία αλλά είναι εξαιρετικά καθαρή και ιδανική για επισκέπτες που επιθυμούν να κάνουν το μπάνιο τους σε μία όμορφη και ήσυχη θάλασσα. Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Μανδριών είναι ο κ. Παναγιώτης Παπαϊωάννου. Ηγείται μίας ομάδας αξιόλογων ανθρώπων, οι

Εκκλησάκι της Όσιας Βρυαίνης

οποίοι αποτελούν το Κοινοτικό Συμβούλιο. Όλοι μαζί συμβάλλουν τα μέγιστα για να προβάλουν την κοινότητά τους και να την καταστήσουν μία πλήρως αναπτυσσόμενη κοινότητα. Στα Μανδριά ιδρύθηκε το 2012 το Αθλητικό Σωματείο Μανδριών (Α.Σ.Μανδριών) με σκοπό τη δραστηριοποίηση των νέων στο χωριό. Επίσης, στο Πολιτιστικό Κέντρο διοργανώνονται κάθε χρόνο διάφορες εκδηλώσεις όπως το ετήσιο φεστιβάλ φιστικιού, θεατρικές παραστάσεις κ.ά. Το χωριό Μανδριά, ένα χωριό με ιστορία, θρησκευτικό ενδιαφέρον και όμορφες παραλίες, βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την Πάφο και προσφέρεται για μία ενδιαφέρουσα επίσκεψη ή και για μόνιμη κατοίκηση.

Γεωργική παραγωγή

Ψαράδες στις όμορφες παραλίες

Paphos District Mandria village is around 13 km from the town of Paphos. It is a coastal village and used to be inhabited only by Turkish Cypriots. The main church is dedicated to Saints Andronikos and Athanasia and was built in 1990. South of the village, on a hill, we find the chapel of Saint Vryainis, built in 1986. The village is ideal both for wandering and also for swimming in the surrounding beautiful beaches. It is extremely clean and ideal for guests wishing to enjoy a swim in a beautiful and quiet sea. The village Mandria, a village with history, religious interest and stunning beaches.

- 49 -

- 50 -

- 51 -

Περιοχή Πάφου

Εκκλησία του Αγίου Νικολάου

ατά

και πολλοί κάτοικοι του χωριού. Η εκκλησία της Παναγίας της Ελεούσας καταστράφηκε το 1953 στους καταστροφικούς σεισμούς από κατολισθήσεις. Ανακαινίστηκε και επιδιορθώθηκε και πρόσφατα λειτούργησε. Κοντά στην εκκλησία της Παναγίας υπάρχει και ένας ερειπωμένος οικισμός του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος πιθανόν να ήταν συσχετισμένος με την εκκλησία της Παναγίας Ελεούσας. Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν και άλλες μικρές εκκλησίες, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Κουρνούτα. Από τη Νατά ξεκινάει το φράγμα του Ασπρόκρεμμου, το μεγαλύτερο φράγμα της Πάφου. Σύμφωνα με τους κατοίκους του χωριού, η Νατά υπήρξε πολυκατοικημένο χωριό με πολύ νερό. Γνώρισε σημαντική πληθυσμιακή μείωση μετά από τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953. Στην είσοδο του χωριού υπάρχουν ακόμα κάποια ερειπωμένα πετρόκτιστα σπίτια. Μέσα στο χωριό υπάρχουν πολλά παλιά παραδοσιακά σπίτια, δείγματα παραδοσιακής λαϊκής αρχιτεκτονικής, με ευρύχωρες αυλές και ανώγια, ενώ κτίστηκαν και πολλά καινούρια σπίτια. Το όμορφο τοπίο και η ησυχία του χωριού ελκύει τους ξένους τουρίστες, πολλοί από τους οποίους εγκαταστάθηκαν μόνιμα σε αυτό. Ανάμεσα στα σπίτια του χωριού ξεχωρίζει μία αψιδωτή οικοδομή κάτω από την οποία περνάει δρόμος, η οικία του δασκάλου Σοφόκλη Βρυωνίδη Ντρίγκου, ο οποίος προερχόταν από ευκατάστατη οικογένεια. Έφτιαξε στο χωριό έναν νερόμυλο. Ήταν προοδευτικός και πολύ δραστήριος άνθρωπος, ο οποίος αγαπούσε και νοιαζόταν ιδιαίτερα για τη Νατά και συμμετείχε στα κοινά του χωριού. Δίπλα από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στο κέντρο του χωριού, βρίσκεται το Πολιτιστικό Κέντρο και λίγο πιο πέρα το Κοινοτικό Πάρκο «Γιάννος Αναστάση», ένα πανέμορφο πετρόκτιστο και καθαρό πάρκο που εγκαινιάστηκε το 2014. Κοντά στο πάρκο υπάρχουν και τα μνημεία δύο πεσόντων κατά την τουρκική εισβολή, του

Ο Κοινοτάρχης, κ. Σταύρος Ιωσηφίδης, κάτω από το δέντρο που φύτεψε ο παππούς του

ι πρώτες πηγές για το χωριό προέρχονται από την εποχή της Ενετοκρατίας. Φαίνεται όμως πως υπήρχε και πριν από αυτή την περίο-

Οικία του δασκάλου Σοφόκλη Βρυωνίδη Ντρίγκου

δο και ήταν ένας μικρός και ασήμαντος οικισμός ή είχε διαφορετική ονομασία. Βρίσκεται πολύ κοντά στο παλιό και εγκαταλελειμμένο σήμερα χωριό Φοίνικας, την έδρα της Μικρής Κομμανταρίας. Το χωριό επισκέφτηκε και ο περίφημος Άγγλος περιηγητής και ζωγράφος William Turnero το 1815 σε ένα από τα μεγάλα του ταξίδια στη Μικρά Ασία και την Κύπρο, δίνοντας σημαντικές πληροφορίες γι’ αυτό. Το 1953 ένα μεγάλο μέρος του χωριού καταστράφηκε από τους καταστροφικούς σεισμούς που έπληξαν την περιοχή. Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και είναι η κύρια εκκλησία. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε κτίστηκε ο ναός το εικονοστάσι του οποίου ανάγεται στον 19ο αιώνα. Συντηρήθηκε το 1930-1933. Πανηγυρίζει κάθε χρόνο στις 6 Δεκεμβρίου. Περίφημη είναι και η εκκλησία της Παναγίας της Ελεούσας (Κυράς-Ελεούσας). Πρόκειται για μεγάλων διαστάσεων εκκλησία, με χοντρούς τοίχους, κτίσμα πιθανόν της φράγκικης περιόδου (1192-1489). Οι διαστάσεις της εκκλησίας αυτής μαρτυρούν πυκνό πληθυσμό, γεγονός που επιβεβαιώνουν

- 52 -

Paphos District

Η Νατά είναι γραφικό παραδοσιακό χωριό που βρίσκεται ανατολικά της πόλης της Πάφου από το κέντρο της οποίας απέχει περίπου 25 χιλιόμετρα. Είναι κτισμένο στις όχθες του ποταμού Ξερού, στην πλαγιά ενός μικρού λόφου με θέα στη Μεσόγειο θάλασσα και τα βουνά του Τροόδους. Βρίσκεται πολύ κοντά στο Διεθνές Αεροδρόμιο της Πάφου. Η προέλευση του ονόματος του χωριού είναι αβέβαιη. Σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια αποτελεί παραφθαρμένο επώνυμο κάποιου οικιστή, ενώ ο Αντώνης Παπαγεωργίου στο βιβλίο του «Ετυμολογικά Περί Κύπρου» αναφέρει πως το χωριό οφείλει το όνομά του στον Ρωμαίο Ύπατο ANGELO NADAL.

Το χωριό είναι περιστοιχισμένο από πράσινο

Τάκη Χριστοφίδη και του Αρέστη Σεργίου, παιδιών της Νατάς, οι οποίοι θυσιάστηκαν το 1974 υπέρ της Πατρίδας σε Κυθρέα και Πόλη Χρυσοχούς αντίστοιχα. Στο μακρύ και θλιβερό κατάλογο των αγνοουμένων της εισβολής του 1974 περιλαμβάνεται και ο Λεύκιος Ηροδότου από τη Νατά, ο οποίος τον μαύρο Ιούλιο του 1974 υπηρετούσε τη θητεία του στην περιοχή του Πενταδακτύλου. Έκτοτε κανείς δεν γνωρίζει την τύχη του. Ο Κοινοτάρχης, κ. Σταύρος Ιωσηφίδης και τα υπόλοιπα μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου Νατάς εργάζονται σκληρά με σκοπό να αναβαθμίσουν το χωριό και να το καταστήσουν έναν προσφιλή προορισμό. Κάθε χρόνο διοργανώνονται διάφορες εκδηλώσεις με κυριότερη την γιορτή του παπουτσόσυκου το Δεκαπενταύγουστο. Η Νατά είναι ένα πανέμορφο χωριό περιστοιχισμένο από πράσινο, σε μία προνομιούχα θέση, κοντά στην Πάφο. Συνδυάζει το πράσινο με το καταγάλανο χρώμα της θάλασσας. Είναι ένας προορισμός που υπόσχεται στον ηρεμία και όμορφες στιγμές.

Nata is a picturesque village located east of the city of Paphos. In the village centre you will find the main church dedicated to Saint Nicholas, probably built in the 19th century. Famous is the church of Panagia Eleousa, a large size church, built probably during the Frankish period. It was destroyed in 1953 by earthquakes and was renovated recently. In the area of the village there are other small churches, St. George and St. Kournoutas. Inside the village there are many old traditional houses. The beautiful scenery and the quiet of the village attracts foreign tourists, many of whom are permanently settled in it. Nata is a beautiful village surrounded by greenery, in a privileged position, near Paphos and close to the airport. It combines t green and blue color of the sea. It is a destination that promises tranquility and beautiful moments.

- 53 -

Κάθε εποχή του χρόνου είναι αναμφισβήτητα μοναδική στο όμορφο νησί μας και προσφέρεται ιδιαίτερα για τη διοργάνωση εκδρομών που στόχο έχουν την ανακάλυψη της ομορφιάς και της παράδοσης του τόπου μας. Το καλοκαίρι, εποχή ξεγνοιασιάς και ξεκούρασης προσφέρεται για εκδρομές με έντονο το άρωμα της περιπέτειας και του ρομαντισμού. Το Round&Round Magazine σας προτείνει μερικά από τα πανέμορφα χωριά της Κύπρου, τα οποία συνδυάζουν την πλούσια ιστορία και παράδοση με την απαράμιλλη φυσική ομορφιά. Όπου και να ταξιδέψετε, είτε παραθαλάσσια είτε στο βουνό, ένα είναι σίγουρο, ότι έχετε να δείτε και να θαυμάσετε πολλά. Πλατανιστάσα: Στην πανέμορφη Πλατανιστάσα θα θαυμάσετε την πλούσια ιστορία, τη χριστιανική κληρονομιά και τη φυσική ομορφιά. Προτείνουμε να επισκεφτείτε το ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο εσωτερικό του χωριού, να μάθετε την ιστορία του και να προσκυνήσετε. Στη συνέχεια, συστήνουμε ανεπιφύλακτα να επισκεφτείτε το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι, ο οποίος είναι μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco. Σαράντι: Στο ειδυλλιακό Σαράντι, το παραδοσιακό στοιχείο που είναι έκδηλο σε κάθε γειτονιά δένει αρμονικά με την πλούσια φυσική ομορφιά συνθέτοντας ένα πραγματικά σαγηνευτικό τοπίο. Προτείνουμε να περπατήσετε κατά μήκος του ποταμιού της Ελιάς που διασχίζει το χωριό, το οποίο φιλοξενεί σημαντικά είδη κυπριακής χλωρίδας. Οπωσδήποτε πρέπει να προσκυνήσετε στην εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, κτίσμα του 16ου αιώνα και να μάθετε την ιστορία της.

νησάκι, το «Τζεφάλι», το οποίο μπορείτε να προσεγγίσετε μόνο με τα πόδια, μέσω μιας μοναδικής διαδρομής στην όχθη του υδατοφράκτη. Νέο Χωριό: Δε θα μπορούσαμε φυσικά να παραλείψουμε την πανέμορφη Πάφο. Σε απόσταση 40 χιλιομέτρων από την πόλη της Πάφου θα βρείτε το Νέο Χωριό, το οποίο βρίσκεται κοντά στη χερσόνησο του Ακάμα και τα Λουτρά της Αφροδίτης. Μέσω του χωριού μπορείτε να κάνετε εκδρομές εξερεύνησης του Ακάμα για πεζοπορία στα μονοπάτια, ποδηλασία και κολύμπι και να ζήσετε στιγμές που θα μείνουν για πάντα χαραγμένες στη μνήμη. Μεσόγη: Ένα άκρως παραδοσιακό χωριό, το οποίο απέχει μόλις 3 χιλιόμετρα από την πόλη της Πάφου και είναι κτισμένο σε θέση που προσφέρει πανοραμική θέα προς τη θάλασσα της Πάφου. Το χωριό είναι ξακουστό για την κατασκευή καλαθιών και υπάρχουν ακόμα στο χωριό γυναίκες που φτιάχνουν καλάθια. Η Κοινότητα κάθε χρόνο διοργανώνει Φεστιβάλ Καλαθιού, καθώς και άλλες εκδηλώσεις με σκοπό να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι και οι τουρίστες την κυπριακή παραδοσιακή παράδοση και κληρονομιά. Πραγματικά, η Κύπρος δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτε άλλους προορισμούς. Φτάνει μόνο να την εκτιμήσουμε και να τη γνωρίσουμε, ώστε να ανακαλύψουμε την τεράστια ομορφιά της.

Άλωνα: Στη μαγευτική Άλωνα τα πάντα μοιάζουν σαν πίνακας ενός ταλαντούχου ζωγράφου. Περιηγηθείτε στις γραφικές γειτονιές με τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια με τις κληματαριές και τους καταπράσινους κάμπους στολισμένους από φουντουκιές, κερασιές, μηλιές και αμυγδαλιές. Κάτω Λεύκαρα: Στους λάτρεις της παράδοσης και της κομψότητας προτείνουμε ανεπιφύλακτα τα Κάτω Λεύκαρα, ένα από τα ομορφότερα χωριά της Λάρνακας και γενικότερα της Κύπρου. Το χωριό προσφέρεται για ατέλειωτους περιπάτους στα στενά δρομάκια του με τα σπίτια που είναι δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και για προσκύνημα. Είναι, επίσης, φημισμένο για τα υπέροχα λευκαρίτικα κεντήματα, γνωστά σε όλο τον κόσμο, καθώς και τα μικρά αριστουργήματα της αργυροχοΐας. Φοινικάρια: Ένα χωριό πολύ κοντά στην πόλη της Λεμεσού, το οποίο όμως διατηρεί την ομορφιά, την παραδοσιακή του εικόνα και τη γαλήνη. Είναι ένα εξαιρετικό χωριό που προσφέρει πολλές επιλογές στο επισκέπτη. Σας συνιστούμε να το επισκεφτείτε, να περπατήσετε σε ένα από τα μονοπάτια της φύσης και κυρίως να πάτε για ψάρεμα και κανό στον εξαιρετικής ομορφιάς υδατοφράκτη της Γερμασόγειας. Εντός του υδατοφράκτη θα βρείτε ένα μικρό - 54 -

- 55 -

Παναγιώτα Μίτα

Συντάκτρια Round&Round Magazine

Τα χνάρια της παράδοσής μας

Η παράδοση ενός τόπου καλύπτει όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής ζωής των ανθρώπων του. Είναι η κουλτούρα ενός λαού, ο πολιτισμός που δημιούργησε ανά τους αιώνες. Είναι ο παλμός ενός λαού, το σύνολο των δημιουργημάτων του, τα χαρακτηριστικά του και η νοοτροπία του. Παράδοση είναι το μελωδικό νανούρισμα της μάνας, οι θρύλοι και τα παραμύθια των παππούδων, τα έθιμα, οι χοροί, οι ρίμες, η ενδυμασία, τα κεντήματα, τα τραγούδια, τα επαγγέλματα, η ίδια η ψυχή του λαού μας. Πολλοί ήταν οι κατακτητές που πέρασαν από την πατρίδα μας χωρίς όμως να καταφέρουν να αλλάξουν την εθνική μας ταυτότητα. Η παράδοσή μας έφτασε μέχρι τις μέρες μας σπουδαία, αλώβητη και αξιοθαύμαστη.

Σε μια περίοδο παγκοσμιοποίησης και επιδεικτικής ξενομανίας, τα χωριά μας είναι αδιαμφισβήτητα τα προπύργια της παράδοσής μας. Σπίτια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με εσωτερικές αυλές και μπαλκόνια στολισμένα με κάθε λογής λουλούδια, θρύλοι και παραδόσεις που πλανώνται στον αέρα, παραδοσιακά τραγούδια και ρίμες που ακούγονται σε κάθε στενό, παραδοσιακά εδέσματα, προϊόντα και επαγγέλματα, μα πάνω από όλα η ζεστή κυπριακή φιλοξενία, βασικό χαρακτηριστικό της κυπριακής κουλτούρας, είναι η παράδοσή μας που κρατιέται ζωντανή εδώ και αιώνες. Σε μια πατρίδα μοιρασμένη εδώ και 41 χρόνια, ας μην ακολουθήσουμε τον εύκολο δρόμο της αφομοίωσης, ας μην ξεχάσουμε τις ρίζες μας και την εθνική μας κληρονομιά. Επιβάλλεται να διατηρήσουμε και να διαφυλάξουμε την παράδοσή μας ως κόρη οφθαλμού, ως πολύτιμη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. «Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον» Γιώργος Σεφέρης, 1900-1971, Έλληνας ποιητής νομπελίστας 1962

- 56 -

- 57 -

- 58 -