Mutlu yıllar
KOAH BÜLTENİ
I SSN: 1 3 0 8 - 6 7 2 3 S AY I: 4 www.solunum.org.tr
• TÜSAD 18 Kasım 2009 Dünya KOAH Günü Etkinlikleri • KOAH Kocaeli Prevalans Çalışması • 2010 Akciğer Sağlığı Yılı • Literatür özetleri
Editörler: Türkân Tatlıcıoğlu | Mecit Süerdem
KOAH BÜLTENİ 2009 (4)
DÜNYA KOAH GÜNÜ ETKİNLİKLERİ
TÜSAD, KOAH’I HALKA ANLATIYOR...
KOAH’ı Tanıyalım Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH): Sigara dumanı ve zararlı maddelerin solunması ile ortaya çıkan, nefes borularını daraltan, genellikle ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. Aynı zamanda önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır.
Nedenleri?
KOAH BÜLTENİ
KOAH’ın en önemli nedeni sigaradır. Diğer önemli nedenler; işyerinde ve çevresel olarak toksik gaz ve tozların solunması, ısınma veya yemek pişirme amacı ile her türlü organik atığın (odun, kömür, çalı çırpı, petrol ürünleri, tezek vs) izole edilmeden yakılmasıdır.
www.solunum.org.tr
KOAH Çalışma Grubu Yayınıdır
Belirtileri? Öksürük, balgam çıkarma ve nefes darlığıdır. Hastalık ilerledikçe nefes darlığı çok şiddetlenir ve hastalar günlük işlerini yapamaz duruma gelirler.
Editörler Türkân Tatlıcıoğlu Mecit Süerdem İmtiyaz Sahibi: Mecit Süerdem Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Türkân Tatlıcıoğlu Yayın İdare Merkezi: Şerafeddin Cad. Hekimoğlu İş Merkezi, K:2/209, Karatay, Konya Tel: (0332) 353 15 51 Yayın Türü: Ulusal Süreli Yayın
Sıklığı?
Yayına Hazırlayan
Tomtom Mah. Camcı Fevzi Sok. No: 32 Beyoğlu, İstanbul Tel: (0212) 293 23 00 Faks: (0212) 293 23 01 www.probiz.com.tr Baskı Golden Print 100. Yıl Mahallesi Matbaacılar Sitesi 1. Cadde No: 88 Bağcılar 34204 İstanbul t: +90 212 629 0024 - f: +90 212 329 2013 bilgi@goldenmedya.com.tr
Dünya Sağlık Örgütü 2000 yılı verilerine göre; KOAH dünyadaki en önemli 4. ölüm nedenidir. T.C. Sağlık Bakanlığı 2003 yılı raporunda KOAH ülkemizdeki en önemli 3. ölüm nedeni olarak yer almaktadır. Dünyada her yıl yaklaşık 5 milyon, ülkemizde ise 50.000 kişi bu hastalık nedeni ile hayatını kaybeder. Ülkemizde 40 yaş üstü popülasyonda her 5 kişiden birinde KOAH olduğu tahmin edilmektedir.
Tanısı? Sigara içmiş veya içen bir kişide nefes darlığı, öksürük, balgam çıkarma ve sık bronşit atakları varsa solunum fonksiyonlarının ölçümü ile kolaylıkla tanı konabilir. Ancak hastalık belirtileri erken dönemde ortaya çıkmayabilir. Bu nedenle 40 yaş üstündeki her sigara bağımlısına yılda en az bir kez solunum fonksiyon testi yaptırılmalıdır.
Tedavisi?
KOAH Bülteni, 2009(4)
2 | KOAH BÜLTENİ
Erken evrede sigaranın bırakılması ile hastalığın gelişimi engellenebilir. İleri evrelerde nefes açıcı ilaçlar kullanılır. Çok ağır hastalarda ise, ilaçlara ek olarak ömür boyu oksijen tamamlayıcı tedaviye geçilir.
İstenildiği takdirde Dernek Genel Merkezi’nden gönderilebilinir
DÜNYA KOAH GÜNÜ ETKİNLİKLERİ
TÜSAD 18 Kasım 2009 Dünya KOAH Günü Etkinlikleri 18 KASIM DÜNYA KOAH GÜNÜ ORGANİZASYON RAPORU
1. BASIN BÜLTENİ
2. DUYURULAR a. AVM Stant Çalışması b. Broşür Dağıtımı c. Advertorial Çalışması d. Vinyet Çalışması e. Açıkhava Duyuru Çalışmaları
3. MEDYA ÇALIŞMALARI a. Basın Açıklaması b. TV Programlarına Konukluk
4. MEDYA YANSIMALARI a. Genel Medya Takip Listesi b. Haber Görüntüleri
4 | KOAH BÜLTENİ
1. BASIN BÜLTENİ TÜSAD (TÜRKİYE SOLUNUM ARAŞTIRMALARI DERNEĞİ) KOAH ÇALIŞMA GRUBU 18 KASIM 2009 DÜNYA KOAH GÜNÜ NEDENİ İLE BU BASIN BİLDİRİSİNİ HAZIRLAMIŞTIR
KOAH’IN EN ÖNEMLİ NEDENİ SİGARADIR Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) veya başka bir ifade ile “kronik tıkayıcı akciğer hastalığı” nefes borularının kronik, iltihabi ve ilerleyici bir hastalığıdır. KOAH; başta nefes boruları içinden geçen havanın akışında yavaşlama olmak üzere solunum fonksiyonlarında kötüleşmeye, öksürük, balgam çıkarma ve nefes darlığı gibi şikâyetlere yol açar. Dünya Sağlık Örgütü 2000 yılı verilerine göre KOAH dünyadaki en önemli 4. ölüm nedenidir. T.C. Sağlık Bakanlığı 2004 yılı raporunda ise KOAH ülkemizdeki en önemli 3. ölüm nedeni olarak saptanmıştır. Dünyada her yıl yaklaşık 3 milyon kişi bu hastalık nedeni ile hayatını kaybederken, ülkemizde bu sayının 2530.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir. KOAH’ın en önemli nedeni sigaradır. Diğer önemli nedenler arasında işyerinde ve çevresel olarak toksik gaz ve tozlar solunması ile ısınma veya yemek pişirme amacı ile her türlü organik artığın (odun, kömür, çalı çırpı, petrol ürünleri, tezek vs) iyice izole edilmeden yakılması sayılabilir. KOAH ile mücadelede en önemli aşama sigara içme oranlarının azaltılmasıdır. Gelişmiş ülkeler KOAH’ın yarattığı çok büyük maddi ve manevi kayıpların önlenmesi için, sigaraya karşı yaptıkları mücadelede dikkate değer gelişmeler kaydetmişlerdir. Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’nın gelişmiş ülkelerinde sigara içme oranlarının 30 yıl öncesine göre yarı yarıya azaldığı söylenebilir. Ülkemizde ise durum tam tersine olup sigara içme oranları aynı dönem zarfında yaklaşık ikiye katlanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü 18 Kasım 2009 tarihini “Dünya KOAH Günü” olarak ilan etmiş olup, bu çerçevede dünyada ve ülkemizde KOAH’a karşı toplum bilincini artırmaya yönelik aktiviteler düzenlemektedir. Günümüzde KOAH’lı hastalar erken teşhis ile birlikte uygun tedaviden büyük oranda fayda görmekte, yaşam kaliteleri belirgin şekilde düzelmektedir. Sigara içenler başta olmak üzere risk altındaki kişilerde 40 yaşından sonra ortaya çıkan öksürük, balgam çıkartma ve nefes darlığı gibi şikâyetleri olanlar KOAH yönünden araştırılmalıdır. 18 Kasım 2009 Dünya KOAH günü etkinlikleri çerçevesinde göğüs hastalıkları uzmanlık derneği olan Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD); sigaranın zararları ile çevresel, mesleki ve ev içi hava kirliliğinin akciğerler üzerine yaptığı kötü etkiler konusunda görsel basında konuşmalar, yazılı basın aracılığı ile haberler ve basın bildirileri yayınlayarak, ilanlar vererek ve halka broşürler dağıtarak toplumu bilinçlendirmeyi amaçlamıştır. Bu doğrultuda TÜSAD, Türkiye’de yaklaşık 3-4 milyon kişiyi etkilediği tahmin edilen KOAH’ın erken teşhisi, etkin tedavisi, önlenmesi ve halkın bilinçlendirilmesine yönelik olarak bugüne kadar yürütmüş olduğu çalışmaları ve öncü rolünü bundan sonra daha da artırarak devam ettirecektir. Kamuoyunun bilgisine ve dikkatine saygı ile sunulur. Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD) KOAH Çalışma Grubu Başkanı Prof. Dr. Hakan Günen
DÜNYA KOAH GÜNÜ ETKİNLİKLERİ
2. DUYURULAR AVM Stant Çalışması İstanbul İstinye Park AVM (18 Kasım 2009) ve Ankara ANKAmall AVM’de (18-22 Kasım 2009) KOAH ve Dünya KOAH Günü hakkında bilgilendirici ve tanıtıcı stantlar kuruldu, 1 host ve 1 hostes bu stantlarda halka KOAH hakkında broşür dağıtıp KOAH Günü hakkında bilgi verdi.
İstanbul İstinye Park AVM
Ankara ANKAmall Shopping Center
KOAH BÜLTENİ | 5
DÜNYA KOAH GÜNÜ ETKİNLİKLERİ
Broşür Dağıtımı İstanbul’da Kadıköy Meydanı, Bağdat Caddesi, Beşiktaş İskelesi ve Bakırköy Meydanı’nda 18 Kasım Dünya KOAH Günü’nde 1 host ve 1 hostes halka KOAH hakkında broşür dağıtmıştır. Advertorial Çalışması (Milliyet Gazetesi Pazar Eki) 15 Kasım Pazar Günü Milliyet Gazetesi Pazar Eki’nde KOAH hakkında advertorial çalışması uygulanmıştır.
Vinyet Çalışması (CNNTÜRK) CNNTürk kanalında 14-21 Kasım tarihleri arasında KOAH hakkında vinyet çalışması yayımlanmıştır.
Reklam
Reklam
KOAH nedir biliyor musunuz? • Sık görülen • Nefes borularını daraltan • ‹lerleyici • Ciddi • Bir akci¤er hastalı¤ıdır
www.solunum.org.tr
Açıkhava Duyuru Çalışmaları 18 Kasım Dünya KOAH Günü için hazırlanan posterler Ankara’da 100 adet raket panoda (13-25 Kasım 2009), İstanbul’da ise Metro lightbox ilanlarında (Taksim-Şişli İstasyonu) 1 ay boyunca yer almıştır.Basın Açıklaması 6 | KOAH BÜLTENİ
DÜNYA KOAH GÜNÜ ETKİNLİKLERİ
3. MEDYA ÇALIŞMALARI Basın Açıklaması İlgili çalışma grubu başkanının verdiği bilgiler dahilinde 18 Kasım Dünya KOAH Günü ve KOAH hakkında basın açıklaması yazılıp basına servis edilmiştir. Bu basın açıklaması yolu ile birçok mecrada KOAH hakkında haberler yer almıştır.
TV Programlarına Konukluk Ulusal ve bölgesel kanallarda yayımlanan programlara TÜSAD’a bağlı hocalarımız KOAH ve 18 Kasım Dünya KOAH Günü hakkında konuşmak üzere konuk olmuşlardır. TV8 Sabah Haberleri: Arzu Mirici, CNBC-e Business Finans Cafe: Hakan Günen, Halk TV Sağlıkla Randevu: Mecit Süerdem, Show TV Sabah Haberleri: Hakan Günen, TRT2 Sağlık Olsun: Türkan Tatlıcıoğlu
CNBC-e Finans Cafe (Hakan Günen)
Halk Tv (Mecit Süerdem) KOAH BÜLTENİ | 7
DÜNYA KOAH GÜNÜ ETKİNLİKLERİ
4. MEDYA YANSIMALARI Yazılı Basın NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
YAYIN ADI
YAYIN TARİHİ
BAŞLIK
SAYFA
TİRAJ
STxCM
EVRENSEL YENİ NESİL EGE TELGRAF ÖNCE VATAN BUGÜN EVRENSEL ANAYURT ORTADOĞU ANADOLU MANŞET KONYA HAKİMİYET GAZİANTEP SABAH MİLLİYET CADDE HABER EKSPRES MEDİCAL TRİBUNE STAR GÜNEYDOĞU EKSPRES DİYARBAKIR SÖZ
11.11.2009 16.11.2009 15.11.2009 15.11.2009 18.11.2009 18.11.2009 18.11.2009 19.11.2009 19.11.2009 19.11.2009 20.11.2009 20.11.2009 21.11.2009 01.11.2009 22.11.2009 18.11.2009 18.11.2009
TÜSAD KOAH konusunda uyardı KOAH ' ın en önemli nedeni sigara KOAH ' ın en önemli nedeni sigara KOAH ' ın en önemli nedeni sigara KOAH her yıl 3 milyon can alıyor En çok öldüren 3. hastalık KOAH KOAH'ta korkutan tablo KOAH dünyada her yıl 3 milyon can alıyor KOAH her yıl 3 milyon can alıyor KOAH dünyada her yıl 3 milyon can alıyor KOAH dünyada her yıl 3 milyon can alıyor KOAH her yıl 3 milyon can alıyor KOAH her yıl 3 milyon can alıyor KOAH ' ın başlıca nedeni sigara Nefes düşmanı KOAH her yıl 3 milyon can alıyor KOAH her yıl can alıyor
4 7 11 6 14 2 14 13 9 12 8 9 6 1 19 10 13
6.035 12.000 3.600 20.000 45.615 6.035 11.000 6.526 3.000 5.000 5.000 167.835 5.000 84.000 104.041 12.500 5.000
48 65 83 91 34 58 19 152 58 36 135 66 59 29 64 126 66
İnternet NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32
YAYIN TARİHİ
WEB ADRES
BAŞLIK
13.11.2009 10.11.2009 16.11.2009 10.11.2009 11.11.2009 16.11.2009 16.11.2009 17.11.2009 17.11.2009 14.11.2009 15.11.2009 17.11.2009 18.11.2009 18.11.2009 17.11.2009 17.11.2009 18.11.2009 12.11.2009 17.11.2009 20.11.2009 20.11.2009 20.11.2009 18.11.2009 17.11.2009 17.11.2009 23.11.2009 22.11.2009 17.11.2009 18.11.2009 11.11.2009 17.11.2009 11.11.2009
www.ntvmsnbc.com www.bizimsaglik.com www.malibilgi.net www.keyfialem.net www.tumhaberler.com www.haberflash.com www.dha.com.tr www.hurriyet.com.tr www.aa.com.tr www.sagliginsesi.com www.psikoloji.gen.in www.kalitelihayat.com www.korhaber.com www.sabah.com.tr www.anahaber.com www.porttakal.com www.kolayblog.com www.kanserhaberleri.com www.haberturk.com.tr www.haber3.com www.ozturkler.com www.tekplatform.com www.anayurtgazetesi.com www.seviyorum.gen.tr www.sestv.com.tr www.medimagazin.com.tr www.stargazete.com www.sagliktagundem.com www.uslanmam.com www.kayadibiforum.com www.kanserhaberleri.com www.evrensel.net
KOAH ' ın en önemli nedeni sigara KOAH ' ın en önemli nedeni sigara! KOAH ' ın en önemli nedeni sigara! KOAH ' ın en önemli nedeni sigara! TÜSAD KOAH hakkında uyardı KOAH ' ın en önemli nedeni sigara! KOAH ' ın en önemli nedeni sigara! KOAH her yıl 3 milyon can alıyor KOAH her yıl 3 milyon can alıyor Dünya KOAH Gününde acı gerçekler KOAH ' ın en önemli nedeni sigara! KOAH en öldürücü hastalıklardan KOAH'tan ölümler çoğaldı KOAH her yıl 3 milyon can alıyor KOAH her yıl 3 milyon can alıyor KOAH her yıl 3 milyon can alıyor Türkiye'de ölümün 3. adı: KOAH TÜSAD KOAH KOAH'tan her yıl 3 milyon insan ölüyor KOAH ölümün 3. adı ! 300 milyon KOAH hastası var KOAH her yıl 3 milyon can alıyor KOAH'ta korkutan tablo KOAH her yıl 3 milyon can alıyor Türkiye'de ölümün 3. adı: KOAH Hekimler KOAH'ı teşhis edemiyor Nefes Düşmanı Bugün Dünya KOAH Günü KOAH her yıl 3 milyon can alıyor TÜSAD KOAH hakkında uyardı Türkiye'de ölümün 3. adı: KOAH TÜSAD KOAH hakkında uyardı
TV ve Radyo NO 1 2 3 4 5 6 7 8
8 | KOAH BÜLTENİ
KANAL
PROGRAM
YAYIN TARİHİ
YAYIN SAATİ
TRT 2 TV 8 TRT FM İZMİR TRT FM İST CNBC-e CNBC-e HALK TV TRT 2
SAĞLIK OLSUN TV8 DE BU SABAH BİZ BİZE HABERLER FİNANS CAFE FİNANS CAFE DOKTORUNUZ VE SİZ SAĞLIKLI GÜNLER
17.11.2009 18.11.2009 18.11.2009 19.11.2009 19.11.2009 19.11.2009 20.11.2009 02.12.2009
11:23:56 08:12:40 14:40:00 08:30:00 12:15:57 12:35:46 10:18:36 11:34:40
BİR ÇALIŞMA
Prof. Dr. Ahmet Ilgazlı Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD
KOAH Kocaeli Prevalans Çalışması ünyada her yıl 2.7 milyon kişinin yaşamını yitirdiği KOAH hastalığının 2030 yılında ölüm nedenleri arasında 3. sıraya çıkacağı tahmin edilmektedir. Türkiye’de 2010 yılında 40 bin, 2020 yılında ise 60 bin kişinin hastalık nedeniyle yaşamını yitireceği öngörülmektedir. Bilinen bir başka gerçek, hastalananların büyük çoğunluğunun hastalıklarını bilmeden yaşamlarını yitirdiğidir. Bir başka boyut ise, sağlık görevlilerinin de hastalığın tanı ve tedavisi hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığıdır. Doğup büyüdüğüm, Çenesuyu’nu içtiğim Kocaeli ili, son sayıma göre yaklaşık 1,500,000 nüfuslu, sanayi tesislerinin yoğun olduğu bir kenttir. Nüfusun %60’ı kentte yaşamaktadır. Uzmanlığımı İstanbul Heybeliada’da aldıktan sonra, 1996 yılından beri Kocaeli Üniversitesi’nde çalışmaktayım. Kentte sanayinin yoğunluğu, hava kirliliği ve göğüs hastalıkları polikliniğimize başvuran KOAH ile akciğer kanseri hasta sayısının fazla olması, ilk başta dikkatimi çekmişti. Kentime karşı sorumluluk duyduğum için, yalnızca hasta muayene etmemin yeterli olmadığının farkındaydım. Neden bu kadar çok KOAH hastası görüyordum? Bunun önlenebilmesi için kendi çapımda neler yapabilirdim? Gerçekten KOAH hastalığı kentimde yaygın bir hastalık mıydı? Bu hastalığın büyük oranda önlenebilir olmasına rağmen, hastalık başladıktan sonra tedavisinin zor ve mali yükünün de oldukça ağır olduğunun bilincindeydim. Günümüzde, elimizdeki imkanlarla hastalığa erken dönemde tanı konulabilmesinin, hastalığın gelişiminin durdurulabilmesinin, semptomlar ile yaşam kalitesinin iyileştirilmesinin ve alevlenmelerin önlenmesinin olası olduğu bilinmekteydi. Buna karşılık tanı konulan hastaların önemli bir kısmının yeterli tedavi almadıkları da bir başka gerçekti. Ülkemizde yapılan çalışmaları gözden geçirdim. Bir prevalans çalışması
D
yapabilir miydim? Bu konu hep beynimin bir köşesindeydi ama yıllar geçti. 2008 yılının başlarında literatürdeki ve ülkemizde yapılan çalışmaları tekrar araştırdım. 1976 yılında Etimesgut bölgesinde, 1996 yılında İstanbul’da “kronik bronşit semptom”, Adana’da “BOLD pilot” çalışması, yine Malatya’da prevalans çalışmaları yapılmıştı. Çalışmaya başlamadan önce, Sn. Prof. Dr. Mecit Süerdem, Sn. Prof. Dr. Nurhayat Yıldırım gibi KOAH konusunda yetkin hocalarıma danışıp fikirlerini aldım. BOLD çalışmasında semptomlar, anamnez, tanı, hastalığın tanımlanması ve hava akımı kısıtlanması gibi değişkenlerin olması, kullanılabilecek bir anket formunun varlığı beni ümitlendirmekle birlikte, çalışmanın hiç de kolay olmayacağı anlaşılıyordu. BOLD, çalışma örneği olarak ve özgüllükleri sınırlaması nedeniyle tercih edilebilirdi. Biz de tercihimizi BOLD’dan yana yaptık ve ekipten Uz. Dr. Zeliha Arslan, Dr. Sonia Buist’la yazışmaya başladı. Türkçe’ye çevrilen anket formlarının Kocaeli’nde kullanım iznini aldık. Daha sonra Üniversite Etik Kurulu’ndan çalışma onayı alındı. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Sağlık ve Sosyal Yardım Dairesi Başkanı Sn. Dr. Osman Poyraz ve İl Sağlık Müdürü Sn. Dr. Hasan Aydınlık, projemize yakın ilgi gösterdiler. Araç, personel desteği ve sağlık ocaklarından yararlanma olanağı verdiler. Kocaeli Üniversitesi, Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim üyeleri Sn. Prof. Dr. Onur Hamzaoğlu ve Sn. Doç. Dr. Nilay Etiler çalışma programı ve düzeninin bilimsel çalışma formatında, projeye uygun planlanıp, uygulanmasına yardımcı oldular. Kocaeli ilinde yaşayan 40 yaş ve üstü erişkinlerden olasılıklı örnekleme ile seçilen 1035 kişi belirlendi. Örnek seçerken her ilçede en az nüfusa sahip sağlık ocağı (SO) bir birim kabul edilerek, nüfusu kalabalık KOAH BÜLTENİ | 9
BİR ÇALIŞMA
SO’ların kaç birim temsil edileceği saptandı. Böylece nüfusu fazla olan SO’lar birden çok birimle temsil edildi. Örneğe alınacak kişiler tabakalama ve ardından küme örnekleme yöntemiyle belirlendi. Her ilçeden alınacak birim sayısına göre basit rasgele yöntemle SO’ları belirlendi. İlçelerin 2008 Evhane Tespit Fişi (ETF) nüfuslarının toplam il nüfusuna oranı saptanarak, her ilçeden örneğe alınacak kişi sayısı belirlendi. Her kümenin büyüklüğü 20 kişi olarak saptandı. Belirlenen SO’lara basit rasgele yöntemle (rasgele sayılar tablosu) ETF kartı belirlenerek, hanedeki tüm 40 yaş üzeri kişiler araştırmaya alındı. Ardından bir sonraki hane alınarak küme 20 kişiye
tamamlandı. Örneğe çıkan kişilerin araştırmaya katılmayı kabul etmediği durumda, bir sonraki kişiye geçilerek, araştırmaya katılmayı red nedeniyle oluşabilecek eksik veri önlenmiş oldu. BOLD (The Burden of Obstructive Lung Diseases) çalışmasındaki standardize anket kullanılıp, bütün uygun katılımcılara pre ve post bronkodilatör solunum fonksiyon testi uygulandı. GOLD (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease) evrelemesi kullanılarak post bronkodilatör FEV1/FVC %70 altında olanlar KOAH olarak tanımlandı. İstatistiksel analizde verilerin değerlendirilmesi SPSS (Statistical
KOAH 20
15
13.5
12.8
Yüzde
10
5
0
Kırsal
Kentsel
Kırsal ve kentsel yerleşim açısından prevalansta istatistiksel fark saptanmamıştır.
Yaş gruplarına göre KOAH prevalansı 32.7
35
Yüzde (%)
30 25
20.9
20
15.9
15 10
7.5
5 0 40-54
55-64
65-74 Yaş grupları
10 | KOAH BÜLTENİ
75+
Package for Social Sciences) Versiyon 13.0’da yapıldı. Tanımlayıcı istatistiklerin yanı sıra, ki-kare testleri (Fisher testi, trend ki-kare testi) kullanıldı. Grafikler, Microsoft Office Excel 2003 versiyonunda yapıldı ve anlamlılık düzeyi (p değeri) için sınır 0.05 olarak kabul edildi. İlk kez Kocaeli merkezi olan İzmit’in uzak ilçelerindeki sağlık ocaklarından çalışmaya başlamaya karar verdik. Nilay hoca, ben ve Büyükşehir Belediyesi’nin anket ve spirometre konusunda deneyimli dört sağlık personeli ile Karamürsel’den yola koyulduk ve son sağlık ocağı İzmit’ten alınacak şekilde çalışmayı bitirdik. Önceden belirlenen kişiler SO’ya çağrılıyor ve ekip çalışmaya başlıyordu. Gelemeyenler ise aracımızla SO’ya getirilerek çalışmaya alındı ve sonra tekrar evlerine bırakıldı. Bazı sağlık ocaklarında kayıtların yetersizliği, vatandaşların sağlık ocağı çalışmalarından yetersiz bilgilendirilmeleri, finansman desteği yoksunluğu başlıca zorluklarımızdandı. Saha çalışmalarının hastane ortamında yapılan çalışmalardan farkını ve zorluğunu, yaşayınca gördüm. Saha çalışması klinik çalışmadan çok farklıydı. Örneğin 1035 kişinin verilerinin bilgisayara yüklenmesi bile başlı başına bir sorundu. Ekibimizin deneyimli ve kararlı tutumu, çalışmaya inanması ve gönüllülüğü, tüm zorlukları aşmamızı sağladı. Sonuçta sanırım ortaya, ülkemizde örnek gösterilecek bir çalışma ve Kocaeli ili için yararlanılacak bir bilimsel veri çıkmış oldu. Bu çalışmada 1035 kişiden 67’sinin spirometresinin uygun bulunmadığı, 17 kişinin testi yapmasına karşın anketi yanıtlamadığı, 5 anketin de eksik olması sonucu, katılımcı sayımız 946 kişi oldu (katılma oranı: %91.4). Bunların 556’sı erkek, 390’ı kadındı. Araştırmaya katılanlarda KOAH prevalansı %13.3 olarak saptandı. KOAH prevalansı erkeklerde yaklaşık 2 kat fazla gözlenirken, yaşın yükselmesiyle sıklığın arttığı görüldü. Yerleşim tipi yani kırsal ve kentsel bölge açısından fark bulunmadı. Öğrenim durumu bilinen 936 kişinin öğrenim durumuna göre incelenmesiyle, ilköğretim ve daha düşük öğrenimi
BİR ÇALIŞMA
ay
Nil
ca Ho
ver
n
erke
gir ileri
olanlarda KOAH prevalansının diğerlerine göre 1.7 kat daha fazla olduğunu saptadık (Bu ilişki büyük olasılıkla, öğrenimi düşük olmanın sosyoekonomik durum ile paralel olması ile ilişkili olarak, sosyoekonomik durumu kötü olanların ise daha kötü ortamlarda yaşaması ve daha olumsuz koşullarda çalışması ile ilişkilidir). Sigara ile KOAH arasında saptanan ilişkilere bakıldığında, hayatı boyunca hiç sigara içmeyenlerde KOAH’ın 1.7 kat az olduğu (%10.5); sigarayı bırakanlarda halen içenlere göre biraz daha fazla görüldüğü gözlemlendi. Bu durumun, sigara içerken KOAH’a yakalananlar arasında sigarayı bırakmanın yaygın olmasından kaynaklandığı, aynı sonuca tersinden bakıldığında ise, KOAH olduğu halde halen sigara içen önemli bir popülasyon olduğu söylenebilir. Araştırmamızın sonuçlarında, sigaraya başlama yaşının KOAH prevalansı ile ilişkili olduğu görüldü. Yirmi yaşından önce sigara içmeye başlayanlarda KOAH prevalansının yaklaşık iki kat
fazla olduğu dikkat çekmektedir . Sigara içilen yıl sayısı ve günde içilen sayının KOAH ile ilişkili bulunmaması, kişilerin eksik ya da yanlış bildirimleri ile ilişkili olabilir. Çünkü etkenin yani sigaraya maruziyetin artması ile KOAH görülme olasılığının artışı bilinen ve beklenen bir durumdur. İşyerinde tozlu ortama maruziyet ile akciğer sağlığı arasında bilinen güçlü bir ilişki olmasına karşın, bizim çalışmamızda bu ilişki ortaya çıkmamıştır. Bu ilişkinin ortaya çıkmamasının nedeni, “tozlu ortam” verisinin kişilerin beyanı ile elde edilmesi ve bunun da subjektif bir özellik göstermesi olabilir. Diğer bir olasılık ise, çevresel kirlilikten dolayı KOAH prevalansının genel olarak yüksek olmasıdır (ancak bu da düşük bir olasılık, çünkü sıklık diğer çalışmalardan daha yüksek değildi). KOAH saptanan kişilerin %14.3’ü doktor tanısı olduğunu bildirmiş, kalan %85.7’sinin hastalığının farkında olmadığı belirlenmiştir. Bu durum, KOAH hastalığında erken tanının sağlanabilmesi için 40 yaş üzeri kişilerde tarama-
ların önemli olduğunu bize göstermiştir. Diğer yandan, sanayiye bağlı kirlilik açısından farklı özellikler gösteren ilçeler açısından da farkı, istatistiksel olarak anlamlı bulmadık. Sonuçta büyük oranda önlenebilir ve kısmen de geri döndürülebilir bir hastalık olan KOAH’ın Kocaeli ilinde önemli bir sıklıkta gözlenmekte olduğunu saptadık. Bu konuda yani KOAH prevalansının kontrol edilebilmesi için, sigara bıraktırma gibi bireysel önlemlerin yanında çevresel ve mesleksel kirleticilere maruziyetin azaltılması yönünde de çalışmaların yapılmasının gerekli olduğu kanısına vardık.
Teşekkür Çalışmamızın gerçekleşmesine katkıda bulunan Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Sağlık ve Sosyal Hizmetler Dairesi çalışanları, Sn. Cihat Çevirme, Sn. Gülay Örcün, Sn. Nazmiye Keskin, Sn. Sevda Kanaca, Sn. Seniha Uzunoğlu, Sn. Bedri Şerifağaoğlu’na ve veri topladığımız sağlık ocaklarının özverili personeline teşekkür etmek isterim. KOAH BÜLTENİ | 11
BİLDİRGE
Doç. Dr. Oğuzhan Okutan TÜSAD İletişim Koordinatörü
2010 Akciğer Sağlığı Yılı Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği’nin (TÜSAD) kuruluşunun “40. YILI”na da denk gelen “2010 YILI” tüm dünyada “AKCİĞER SAĞLIĞI YILI” ilan edildi. luslararası Solunum Dernekleri Forumu (FIRS) 6 Aralık 2009’da Cancún, Meksika’da yapılan 40. Dünya Akciğer Sağlığı Konferansı’nda, her yıl dünyada milyonlarca insanın önlenebilir ve tedavi edilebilir kronik akciğer hastalıkları ile mücadele etmekte olduğu, akciğer sağlığı konusunda toplumu bilgilendirici çalışmaların yapılmasının uzun zamandır ihmal edildiği vurgulanmıştır. Farklı sağlık kuruluşlarını aynı amaca yönelik olarak birleştirmenin gerekliliği anlaşılmış, akciğer sağlığı ile ilgili farkındalığı artırmanın aciliyeti anlatılmış ve “2010 The Year Of The Lung” deklarasyonu yayınlanmıştır. TÜSAD, “2010 Akciğer Sağlığı Yılı” içerisinde, toplumumuzda akciğer sağlığı konusunda farkındalığı artırmak ve bilinçlendirmek amacıyla çalışmalar gerçekleştirecektir. Başta tütün kontrolü olmak üzere, KOAH, astım, akciğer kanseri gibi toplumun önemli bir kısmını etkileyen hastalıkların vurgulanması ve koruyucu önlemlerin etkinleştirilmesi yönünde yapılacak aktivitelerle TÜSAD, tüm dünyada olduğu gibi 2010 yılının gelecekteki nesillerin daha sağlıklı akciğerlere sahip olması yönünde önemli bir başlangıç olacağına inanmaktadır. “The Year Of The Lung” için ayrıntılı bilgiyi www.solunum.org.tr’de bulabilirsiniz.
U
2010 Akciğer Yılı Bildirgesi 6 Aralık 2009, Cancún, Meksika
6 Aralık 2009’da Meksika’nın Cancún kentinde toplanan 40. Akciğer Sağlığı Birleşik Dünya Konferansı nedeniyle bir araya gelen, Uluslararası Solunum Dernekleri Forumu (FIRS, Forum of International Respiratory Societies) olarak bizler, her yıl dünya çapında yüz milyonlarca kişinin tedavi edilebilecek ve önlenebilecek kronik solunum hastalıklarından rahatsız olduğunu, akciğer sağlığının uzun süredir kamuoyunun dikkatinin çekilmesi bakımından ihmal edildiğini, sağlık sorunları için uğraş veren farklı kesimlerin ortak bir hedefte birleşmeleri gerektiğini anlamış bulunuyor, acil olarak akciğer sağlığı sorunlarının daha fazla farkına varılması ve önlemlerin artırılması gerektiğini belirtiyor ve 2010 yılını Akciğer Yılı ilan ediyoruz.
BÜYÜK BİR KAYGIYLA ŞUNLARIN ALTINI ÇİZİYORUZ: Her yıl yüz milyonlarca insan tüberküloz, astım, pnömoni, influenza, akciğer kanseri ve kronik obstrüktif akciğer has12 | KOAH BÜLTENİ
talığı nedeniyle yaşam ile soluk alıp verme savaşı vermekte ve 10 milyonun üzerinde insan ölmektedir. Kronik solunum hastalıkları, dünya çapında bütün ölümlerin yaklaşık %7’sini oluşturmakta ve küresel hastalık yükünün %4’ünü temsil etmektedir. Akciğer hastalıkları bütün ülkeleri ve bütün sosyoekonomik grupları ilgilendirmekte, ancak bu yükün en büyük bölümü yoksulların, yaşlıların, çocukların ve zayıfların sırtına binmektedir. Tüberküloz ve HIV/AIDS, influenza ve astım, KOAH ve akciğer kanseri gibi hastalıklar arasında ölümcül sinerjiler bulunmaktadır. Bir zamanlar esas olarak sanayileşmiş ülkelerde görülen astım, KOAH ve akciğer kanseri gibi hastalıklar, günümüzde düşük ve orta gelirli ülkelerde büyük sorunlar oluşturmakta ve kamusal sağlık hizmetlerini tehdit eden, ezici bir yük oluşturma potansiyeli taşımaktadır. Yıkılan hayatlar ve kısalan ömürlerden
BİLDİRGE
söz etmesek bile, her yıl üretkenlik kayıpları ve sağlık harcamalarındaki artışlarla akciğer hastalığının maliyeti milyarlarca doları bulmaktadır. Bütün bunlara karşılık, toplumsal talep ve politik kararlılık henüz anlamlı bir değişikliğe yetecek düzeye ulaşmamıştır.
ŞUNLARIN FARKINDAYIZ: Yaşamla soluk alıp verme arasında temel bir bağ bulunmasına karşın, kanıtlar, akciğer sağlığının toplumun sağlık gündeminde hak ettiği yerde olmadığını göstermektedir. Sigaranın her yıl, 1.3 milyonu akciğer kanserinden olmak üzere, 5 milyonun üzerinde kişinin ölümüne neden olmasına ve yüz binlerce insanın sigaranın dolaylı etkilerine maruz kalmasına karşın, tütün kullanımı hâlâ yasaldır. Elli yılı aşkın bir süredir herhangi bir yeni tüberküloz ilacı geliştirilmemiştir ve eldeki yegâne aşı neredeyse yüz yaşına
basmıştır; oysa 2007 yılında 9 milyonun üzerinde yeni olgu gelişmiştir ve tam iyileşme sağlanabilecek bu hastalıktan her yıl 1.7 milyon insan ölmektedir. Düşük bir maliyetle etkili bir biçimde tedavi edilebilecek olmasına karşılık, pnömoni nedeniyle her yıl 5 yaşından küçük 2 milyonun üzerinde çocuk ölmekte, her 15 saniyede bir çocuk kaybedilmektedir. Her yıl astım nedeniyle kaybedilen 250,000 kişinin çoğunda ölüm nedeni gerekli tedavinin uygulanmamasıdır. KOAH’ın 2020 yılında, dünya çapında üçüncü sıradaki ölüm nedeni olmasının beklenmesine rağmen, çoğu zaman KOAH’a tanı konulmamaktadır. Dünya nüfusunun neredeyse yarısı hava kirliliği olan yerlerde ya da bu yerlerin yakınlarında yaşamaktadır.
2010 AKCİĞER YILINDA PARTNERLERİMİZİ ŞU HEDEFLER İÇİN ÇABA HARCAMAYA ÇAĞIRIYORUZ: Bugüne kadar imzalanmış ilk uluslararası toplum sağlığı antlaşması olan DSÖ
Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi’ni imzalayan 160’ın üzerindeki ülkeyi kuvvetle desteklemek, diğer ülkeleri de bu sözleşmeyi imzalamaya çağırmak. Yeni tanı yöntemlerinden, yeni aşılara ve yeni ilaçlara kadar yöntem ve tedavilerin geliştirilmesine yönelik araştırma fonlarının artırılmasını talep etmek. Sağlık sistemlerini güçlendirmek ve bu sağlık hizmeti kaynaklarının, ihtiyacı olan her kesime adil ve eşit dağıtımı için çalışmak. Soluduğumuz havanın kalitesini korumak için yasaların geliştirilmesi amacıyla lobi faaliyetleri yürütmek. Akciğer sağlığı soluk almak ve yaşamak açısından vazgeçilmez önem taşıdığı için, her sağlık çalışanı, annebaba, çocuk, öğretmen, işveren, dini lider, toplum lideri, medya temsilcisi ve devlet görevlisinin akciğer hastalıklarının risklerini ve semptomlarını ve akciğerleri sağlıklı tutmanın yollarını anlamasını güvence altına almak.
2010 Akciğer Yılı Hakkında 2010 Akciğer Yılı, akciğer sağlığının öneminin daha fazla bilincine varılmasını, akciğer hastalıklarının önlenmesi ve tedavisi icin sosyal ve politik destek sağlamayı ve akciğer hastalıklarına yönelik araştırma ve geliştirme çalışmaları icin kamusal ve özel fonların artırılmasını desteklemeyi amaçlayan, çok yönlü bir kampanyadır. Bu kampanya, akciğerlerin çok uzun süredir kamusal söylemde ihmal edildiğini düşünerek, akciğer sağlığı savunusu yapmak isteyen kesimlerin ortak girişimi olarak başlatılmıştır. 2010 Akciğer Yılı konusunda daha fazla bilgi için lutfen www.2010yearofthelung.org sitesini ziyaret edin.
KOAH Çalışma Grubu Yeni Yönetim Kurulu Seçimi Yapıldı İzmir Çeşme’de yapılan TÜSAD 31. Ulusal Kongresi SOLUNUM 2009 içinde çalışma grupları genel kurulları yapıldı ve iki yılını doldurmuş olan yönetim kurulları seçimle yeniden belirlendi. KOAH Çalışma Grubu genel kurulunda yapılan seçimde belirlenen yeni yönetim kurulu üyeleri, görevleri ve çalıştıkları kurumlar aşağıda görülmektedir: Hakan Günen (Başkan): İnönü Üniversitesi Arzu Mirici (Başkan Yardımcısı): Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Önder Öztürk (Sekreter): Süleyman Demirel Üniversitesi Levent Cem Mutlu (Sayman): Namık Kemal Üniversitesi Mecit Süerdem (Üye): Selçuk Üniversitesi Mukadder Çalıkoğlu (Üye): Mersin Üniversitesi KOAH BÜLTENİ | 13
LİTERATÜR ÖZETLERİ
KOAH’LI HASTALARDA TİOTROPİUM İLE KOMBİNE BUDESONİD/ FORMOTEROL TEDAVİSİNİN ETKİNLİK VE TOLERABİLİTESİ Welte T, Miravitlles M, Hernandez P ve ark. Am J Respir Crit Care Med 2009; 180:741–750 KOAH tedavisinde budesonid/formoterol ile tiotropium kombinasyonu sık kullanılmaktadır. Bu ilaçların birlikte kullanılmasının ek yararları olabilir. Bu çalışma ile ilk kez böyle bir kombinasyon tedavisinin etkinliği ve tolerabilitesi incelenmiştir. On iki hafta süreli ve çok merkezli çalışmada çift kör, paralel gruplu yöntem uygulanmıştır. İki haftalık tarama dönemi sonrasında 660 KOAH hastasına (%75 erkek, ortalama yaş 62, ortalama FEV1 mutlak değeri 1.1 L ve FEV1 beklenene göre %38) ya budesonid/formoterol (320/9 mcg) 2x1 ya da plasebo 2x1 verilmiştir. Hastaların takiplerinde doz öncesi ve sonrası FEV1, FVC ve IC ölçümleri yapılmış ve yaşam kalitesi anketi uygulanmıştır. Diğer takip kriterleri; pre- ve post-doz sabah FEV1 ve PEF ölçümleri, sabah semptomları, sabah kurtarıcı ilaç kullanımı, şiddetli alevlenmeler ve tolerabilite olarak seçilmiştir. Sadece tiotropium kullanımı ile kıyaslandığında, budesonid/formoterol ile birlikte tiotropium kullanımı önemli oranda pre-doz FEV1 değerini %6 (65 ml) düzeyinde, post-doz FEV1 değerini ise %11 (5. ve 60. dakikalarda 123 ve 131 mL artış) (her ikisi için p<0.001) düzeyinde artırmıştır. Öte yandan üçlü tedavideki FEV1 artışı tek tiotropium kullanımından daha kısa sürede ortaya çıkmıştır. Diğer bütün takip parametrelerinde tiotropiumun tek kullanımına göre üçlü tedavinin çok daha etkin olduğu görülmüştür. Şiddetli alevlenmelerin sayısı %62 oranında azalmış (p<0.001), iki tedavi de hastalar tarafından iyi tolere edilmiştir. Genel bir sonuç olarak, KOAH tedavisinde tiotropium ile birlikte budesonid/formoterol kullanımının tek başına tiotropium kullanımına göre daha etkin ve kalıcı akciğer fonksiyon kazanımı sağlamasının yanı sıra, yaşam kalitesi, sabah semptomları ile aktivitelerini artırdığı ve şiddetli alevlenmeleri azalttığı gösterilmiştir. KOAH tedavisinin temel amaçları, semptomları azaltıp egzersiz toleransını artırarak yaşam kalitesini yükseltmek ve alevlenmeleri önlemektir. KOAH’ın semptomatik tedavisinde inhaler bronkodilatörler temel ilaçlardır. İki sınıf uzun etkili bronkodilatör; uzun etkili beta2-agonistler ve uzun etkili muskarinik antagonistler tek başlarına ya da gerektiği zaman daha etkin hastalık kontrolü sağlama amacıyla kombine olarak kullanılırlar. Kombine bronkodilatör kullanımının KOAH tedavi hedeflerinin hepsinde plaseboya oranla çok daha etkin olduğu pek çok çalışma ile gösterilmiştir. Ağır ve çok ağır evrelerdeki KOAH hastalarında bronkodilatör kombinasyonuna ilave olarak, alev14 | KOAH BÜLTENİ
lenmelerin sayısını ve şiddetini azaltma amacıyla tedaviye inhaler kortikosteroidler de eklenmektedir. Çalışmalarda, ağır KOAH’ta inhale kortikosteroid/ uzun etkili beta2-agonist (ICS/LABA) (budesonid/formoterol, flutikason/salmeterol) kombinasyonlarının, akciğer fonksiyonları, semptomlar, kurtarıcı ilaç kullanımı, yaşam kalitesi ve alevlenmeler üzerinde, bu ilaçların tek başlarına kullanımlarından daha etkili sonuçlar verdiği gösterilmiştir. Ancak tiotropium ile birlikte diğer ilaçların kombine edilmesinin klinik etkileri üzerinde yeterince bulgu yoktur. Yapılmış olan az sayıdaki çalışmada tiotropium ile birlikte flutikason/salmeterol üçlü kombinasyon tedavisinin tek başına tiotropium kullanımı ve tiotropium ile birlikte salmeterol kullanımı protokollerinden çok daha etkili olduğu ortaya çıkarılmıştır. Kortikosteroidlerin antiinflamatuar protektif etkileri ile birlikte tiotropium ve LABA’ların farklı bronkodilatör mekanizmaları tedavinin etkinliğini artırmaktadır. Günümüzde artık, astımda olduğu gibi KOAH’ta da, ulaşılabilir tedavi hedefi olarak kontrol kavramı üzerinde durulmaktadır. Bu nedenle, tedavi seçeneklerinin zenginleştirilerek başarıda nerelere ulaşılabileceği araştırılmaktadır. Bu yaklaşımın bir yansıması olarak tiotropium ve ICS/LABA kombinasyon tedavileri denenmektedir.
BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK MERKEZLERİNDE KOAH TAKİP VE TEDAVİSİ: BATI İSVEÇ’TE ANKET ÇALIŞMASI Thorn J, Norrhall M, Larsson R ve ark. Primary Care Respiratory Journal 2008;17:26-31. Bu çalışmada, KOAH rehberleri ile ilişkili olarak birinci basamak sağlık kuruluşlarında KOAH takip ve tedavisinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. İsveç’in batı bölgesinde bulunan 232 birinci basamak sağlık merkezine bir anket formu gönderilmiş ve %75 oranında yanıt alınmıştır. İki yüz otuz iki merkezin 183’ü, belirli bir nüfustan sorumludur ve ülkemizdeki sağlık ocağı sistemine benzer bir yapılanmaya sahiptir. Geriye kalan 49 merkez ise, ülkemizdeki aile hekimliği sistemine karşılık gelecek şekilde hastaların kendi istekleri ile kayıt oldukları merkezlerdir. Bilgi karmaşası yaratmamak ve ülkemizin koşulları ile karşılaştırabilme amacıyla, iki sisteme ait özelliklerin verilmesi yerine sağlık ocağı sistemine dahil merkezlere ait verileri göstermek istedik. Batı İsveç bölgesi sağlık ocaklarında özel KOAH eğitimi almış olan pratisyen hekim oranı %85.9, hemşire oranı ise %97 olarak belirtilmiştir. Spirometri cihazının merkezlerin %95’inde, pulse oksimetri cihazının ise %88’inde bulunduğu, ancak merkezlerin sadece %50’sinde haftada en az bir kez spirometri kalibrasyonu yapıldığı açıklanmıştır. Spirometri cihazlarının düzenli kalibrasyonlarının yapılmaması test hatalarına neden olabileceği için,
LİTERATÜR ÖZETLERİ
yazarlar bu durumun kabul edilemez olduğuna işaret etmişlerdir. Birinci basamak sağlık merkezlerinin %50’sinde sigara bırakma programı uygulanmaktadır. KOAH’ın en önemli nedeni sigara içimi olduğu için, KOAH’ın önlenmesi ve tedavisi programının temelini, sigara bırakma politikalarının etkin uygulanması oluşturmaktadır. Ülkemizde KOAH prevalansının trajik düzeyde olması nedeniyle böyle bir sağlık sistemi yapılanmasının niçin bizde olmadığını anlamak mümkün değildir. Sigara içme yasağının tek başına etkili bir mücadele yolu olmadığını, ülkemizde uygulanan son yasaklar bize göstermiştir. Yasaklardan sonra sigara tüketiminde azalma olmamıştır. Yasaklar ancak, halkın eğitimi ve etkin sigara bırakma polikliniklerinin artırılması ile birlikte başarılı olabilir. Birinci basamakta uygulanan yapılandırılmış sigara bırakma programlarının etkinliği tam olarak bilinmemektedir ve bu konuda çalışmaların yapılması gerekmektedir. Yazarlar İsveç’te 46 yaş üstü popülasyonda KOAH prevalansının %8 olduğunu belirtmişlerdir. Ülkemizde bu yaş grubunda KOAH prevalansının yaklaşık %20 olmasına karşılık sağlık ocaklarında spirometrinin bulunmaması ve sigara bırakma protokollerinin uygulanmaması çok dikkat çekici bir farklılık olarak karşımıza çıkmaktadır. İsveç’te KOAH hastalarının erken tanısı için spirometri yaygın olarak uygulanmakta ve hastaların takipleri birinci basamakta kurumsal alt yapısı tamamlanmış şekilde yapılabilmektedir. Yine bu yazıda, son yıllarda sağlık ocaklarında hemşirelere astımlı hastaların takiplerinden sorumlu olabilecekleri şekilde eğitim verildiğini öğreniyoruz. Bu hemşirelere aynı zamanda KOAH hastalarını takip etme sorumluluğunun verilebileceği tartışılmıştır. KOAH rehberleri hastalığın önlenmesi, takibi ve tedavisinde multidisipliner bir yaklaşımı önermektedir. Ancak İsveç sağlık ocaklarının %30’dan daha azında fizyoterapist, diyetisyen ve meslek terapisti bulunduğu belirtilmiştir. Bu sonuçlarla araştırmacıların vardıkları son nokta, “birinci basamak sağlık merkezlerinde, sigara bırakma programları dahil olmak üzere, KOAH hastalarının takip ve tedavileri için yapısal değişikliklere ihtiyaç vardır” şeklinde ifade edilmiştir.
SİGARA İÇEN VE ÖNCEDEN İÇMİŞ OLAN KİŞİLERDE STATİN KULLANIMI VE AKCİĞER FONKSİYONLARI Keddissi JI, Younis WG, Chbeir EA ve ark. Chest 2007;132:1764-1771 Statinler, bir koenzim-A redüktaz inhibitörüdür ve lipid düzeyini düşürücü etkileri nedeniyle çok yaygın kullanılırlar. Total kolesterol ve LDL seviyesini düşürürken HDL seviyesini yükseltirler. Sadece lipid profilini düzenleyici
etkileri ile değil aynı zamanda doğrudan vasküler etkinlikleri nedeniyle de kardiyovasküler hastalıkların tedavisinde birinci basamak tedavi olarak kabul edilirler. Statinlerin kullanımları ile koroner arter hastalıklı hastaların mortalite oranları azalır. Ancak statinler aynı zamanda antiinflamatuar, antioksidan, antitrombojenik, immünomodülatör ve vasküler fonksiyonları restore eden aktivitelere de sahiptirler. Statinlerin bütün bu etkileri lipid düşürücü etkilerinden bağımsızdır ve lökosit-endotel hücre adezyonu ve sellüler proliferasyonu inhibe edici etkileri ile ilişkilidir. Bunlara ek olarak statinler apoptozise neden olurlar ve IL6 ile TNF-alfa düzeylerini düşürürler. Çalışmacılar bu araştırmalarında, statinlerin sigaranın zararlı etkilerine karşı önleyici ve tamir edici fonksiyonları olabilir mi sorusuna yanıt aramak istemişlerdir. Bunun için, sigara içmiş ve halen içmeye devam eden kişilerde statinlerin akciğer fonksiyonları üzerindeki koruyucu etkilerini incelemişlerdir. 2005 yılında akciğer fonksiyon testleri anormal olan sigara içmiş ve içen 418 hastanın dosyalarından akciğer fonksiyon testi takipleri incelenmiştir. Başlangıçtaki akciğer fonksiyon testine göre hastalar obstrüktif (FEV1/FVC <%70) ve restriktif grup (FEV1/FVC <%70 ve FVC <%80) olarak sınıflandırılmıştır. Bu iki grup ile kontrol grubunda statin kullanımının FEV1 ve FVC yıllık azalması ve acile başvuru üzerindeki etkileri karşılaştırılmıştır. Dört yüz on sekiz hastanın 215’inin statin kullandığı belirtilmiştir. Kontrol grubuna göre statin kullananlarda FEV1 ve FVC yıllık azalma hızında yavaşlama bulunmuştur. Kontroller ile hastalara ait değerler sırasıyla FEV1 için; - 0.005 ± 0.20 L/yıl, - 0.085 ± 0.17 L/yıl (p<0.0001), FVC için; -0.046 ± 0.45 L/yıl, -0.135 ± 0.32 L/yıldır (p<0.0001) [ortalama ± SD]. Bu farklılık, hastaların obstrüktif veya restriktif gruplarda olup olmaması ve sigara içme durumuna bakılmaksızın ortaya çıkmıştır. Obstrüktif akciğer hastalığı bulunan grupta statin kullananlar arasında acile başvuru sıklığı en düşük oranda bulunmuştur. Sonuç olarak, hastalığın çeşidi ne olursa olsun statinler, akciğer fonksiyonlarındaki kayıp hızını yavaşlatmaktadır. Muhtemelen statinlerin akciğer fonksiyonları üzerindeki koruyucu etkileri antiinflamatuar özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Bu sonuçlar, akciğer fonksiyonları üzerinde statin kullanımının etkilerinin prospektif çalışmalar ile gösterilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Sigara içen ve içmeyi bırakanlar arasında akciğer fonksiyon kaybı hızı arasında bir fark bulunmamıştır. Bunu tam olarak açıklamak mümkün değildir. Ancak yaşlılıkta akciğer fonksiyon kaybı daha hızlı olmaktadır ve bu çalışma grubunda sigarayı bırakmış olanlar içenlerden daha yaşlıdır. Ayrıca KOAH hastalarında akciğerdeki kronik inflamasyonun sigara bırakılsa bile devam ettiği bilinmektedir. Dolayısıyla sigarayı bırakmış olmak, çalışmanın sonuçlarını etkilememektedir. Statinler iki grupta da akciğer fonksiyonlarındaki kayıp hızını yavaşlatıcı etkinlik göstermiştir. KOAH BÜLTENİ | 15