6 minute read
LEVEN IN EEN MULTICULTURELE SAMENLEVING
TEKST & FOTO’S Helena Van Lierop
In België heeft één op tien inwoners een buitenlandse nationaliteit. Een verdubbeling tegenover het jaar 2000, dat blijkt uit een onderzoek van Statistiek Vlaanderen. Een maatschappij met verschillende nationaliteiten brengt nog steeds racisme en discriminatie met zich mee. Van waar komt het en hoe gaan we er mee om? ‘De autochtone meerderheidsgroep zal uiteindelijk ook maar een minderheidsgroep worden. Een samenleving waarin diversiteit de norm is’, zegt François Levrau, doctor in Sociale Wetenschappen.
SINAN YÜKSEL (21)
Student Rechtspraktijk Afkomstig uit Turkije
NINA DE CLERCQ (20)
Student Orthopedagogie Afkomstig uit China
EASMEL KROMAH (18)
Takeaway-bezorger Afkomstig uit Liberia
‘Ze noemden me vuile buitenlander’
‘In het lager zat ik op de Hollebeekschool in Temse. Er waren twee klassen: de A-klas, eerder buitenlanders, en de B-klas, vooral Belgen. Tijdens de pauzes speelden we vaak voetbal, klas tegen klas. Wanneer wij wonnen, werden we uitgescholden als vuile buitenlanders die terug naar hun eigen land moesten. We dachten slim te zijn en stapten ermee naar de leerkrachten, maar die lachten ons vierkant uit. Ook mochten wij onze plaatsen in de klas nooit zelf kiezen, maar onze Belgische klasgenoten wel. In het middelbaar ging ik naar een multiculturele school en stond ik sterker in mijn schoenen, dus kreeg ik veel minder te maken met discriminatie.’
‘Racisme gebeurt vooral subtiel. Mensen denken dat ik het niet gehoord heb, maar ik hoor dat natuurlijk wel. Ik ga daar niet op in want ik wil die discussie niet aangaan, dat brengt toch niets op. Sinds de coronacrisis heb ik gemerkt dat racisme meer naar Aziaten gericht is. Als ik in de metro zit, gaan de mensen verder weg van mij zitten. Ik trek me daar niet te veel van aan, ze weten waarschijnlijk niet beter. In het weekend werk ik aan de kassa van een supermarkt in Temse. Soms zeggen klanten tegen mij dat ik al goed Nederlands kan. Ze bedoelen dat misschien niet racistisch maar dat is niet leuk om te horen. Ik woon hier wel al negentien jaar hè.’
‘Racisme is iets wat ik dagelijks meemaak. Wanneer de bus vol zit en ik naast een Belg plaats neem, zal die zich zo snel mogelijk verplaatsen als er een andere plaats vrijkomt. Het gebeurt zo vaak dat ik racisme gewoon geworden ben, en dat zou niet mogen. In het derde middelbaar startte ik op Sint-Maarten in Beveren. Ik was de enige zwarte jongen in mijn klas. Mijn klasgenoten gebruikten vaak het woord “neger” en snapten niet waarom dat voor ons racistisch is. Zelfs mijn toenmalige leerkracht zag het probleem er niet van in. Als je witte mensen één dag als zwarte zou laten leven, zou hun beeld helemaal veranderen. Ze zouden mentaal breken.’
WAT ZEGT DE EXPERT HIEROVER?
‘Als het gaat over integratie en samenwerking, moet elke burger een inspanning leveren’, zegt socioloog Levrau. ‘En daarmee bedoel ik niet alleen nieuwkomers. Ook de autochtone bevolking moet zich aanpassen aan de vernieuwing van onze samenleving. Wat ben je bijvoorbeeld met een goed geformuleerd antiracisme- en antidiscriminatiebeleid als mensen niet naast elkaar in een bus willen zitten?’
WAAR HET ALLEMAAL BEGINT
De school is een belangrijk onderdeel van je leven, kinderen worden gevormd tot jongvolwassenen. Het is de plaats waar elk individu veel leert. Wiskunde, Nederlands, biologie en nog zoveel meer. Maar hoe komt het dat we niet leren samenleven in een maatschappij vol diversiteit? Levrau ziet dat zo: ‘Kinderen en jongeren hebben recht op twee uur religieuze opvoeding naar keuze. Dit zorgt ervoor dat christenen, joden en moslims allemaal apart gaan zitten. Zo ontstaat er hokjesdenken. Het onderwijs zou die hokjes net moeten verbreden, of zelfs volledig afbreken. Je kan het vergelijken met politiek. Op school word je toch ook niet apart gezet vanwege jouw politieke voorkeur? Waarom zou dit niet kunnen met religie? Het onderwijs zou van deze twee uur gebruik kunnen maken om de cultuur van anderen te leren kennen, samen als één groep. Deze uren kunnen dienen om alles wat met multiculturaliteit te maken heeft, aan te kaarten. Zo zullen kinderen en jongeren meer geïnformeerd worden en conflicten beter kunnen begrijpen.’ Zouden lagere en middelbare scholen meer multiculturaliteit in hun lessenpakket kunnen stoppen? De doorstroming naar het hoger onderwijs of de universiteit ligt nu lager bij de allochtone bevolking. ‘Dat zijn de plaatsen waar je een spreekwoordelijk toegangsticket krijgt voor een mooie job. Wanneer vooral autochtone jongeren deze tickets krijgen, ontstaat er een ongelijke verdeling op de arbeidsmarkt. Zij voeren de “goede” jobs uit, terwijl de allochtone bevolking vaak de minder betaalde jobs vervult. Daardoor komen ze ook vaker in sociaal-economisch zwakkere buurten terecht. Het is een vicieuze cirkel die zorgt voor irritatie en discriminatie. Onderwijs speelt hier duidelijk een heel belangrijke rol in.’
VERTEKEND BEELD
SOCIOLOOG FRANÇOIS LEVRAU © Helena Van Lierop Naast onderwijs hebben ook de media een grote impact op onze maatschappij. ‘Het is overduidelijk dat ze een verpletterende rol spelen in onze complexe, multiculturele samenleving’, zegt Levrau. ‘Zeker sociale media, een wespennest waar je beter uitblijft. Ik zou het zelfs een democratisch gevaar durven noemen. Je komt in een soort tunnelvisie terecht, allerhande algoritmes bepalen welke berichten je krijgt. Hoe wordt onze mening geframed? Ook dit kunnen scholen in hun lessenpakket verwerken. Kwaliteitsmedia zijn anders, maar wie volgt die nog? Ofwel mensen die al een mening hebben. Of de welwillende burger die zich wil informeren, maar die zijn met heel weinig.’
‘Religie en diversiteit worden in de media vaak geassocieerd met iets zeer negatiefs, zoals aanslagen en oorlog. Maar in de realiteit leven mensen voortdurend met elkaar samen. Er zijn dagelijks misschien tien conflicten en duizend dingen die wél goed gaan, ook die zijn nieuwswaardig. Diversiteit in beeld brengen, zodat het voor de mensen duidelijk wordt dat het niet alleen miserie is, zou al veel helpen. Niet om de realiteit te verbloemen, maar we mogen ons niet alleen richten op het negatieve.’
SUPERDIVERSITEIT ALS NIEUWE REALITEIT
‘We kunnen multiculturalisering niet tegenhouden, of we dat nu willen of niet’, vervolgt Levrau. ‘Wanneer je naar een school gaat, zie je bij wijze van spreken de hele wereld in één klas. Dat wordt de norm. Vlaamse kinderen in een klas worden een minderheid naast vele andere minderheden. Iedereen heeft schrik om een minderheidsgroep te worden, dat verklaart de opgang van extreemrechts. We moeten die onzekerheid en angst ernstig nemen en niet meteen wegzetten als “racist” of “islamofoob”. Als je ▶
© Helena Van Lierop ‘DIVERSITEIT IN BEELD
BRENGEN, ZODAT HET
VOOR DE MENSEN
DUIDELIJK WORDT DAT HET
NIET ALLEEN MISERIE IS,
ZOU AL VEEL HELPEN.’
plots ziet dat jouw buurt multicultureel wordt, is angst een normale reactie. Het gaat er natuurlijk om wat je met die angst doet. Je kan uiteindelijk racistisch worden, maar dat is niet de bedoeling. We moeten gewoon leren aanvaarden dat dit de realiteit maar ook de toekomst is.’
BURGERPLICHT
‘Als burger heb je de morele plicht om je goed te informeren. Probeer eens over het bruggetje te kijken naar andere culturen. Je moet kritisch zijn en vooral voor jezelf. Elke keer wanneer je iets denkt over iemand, moet je een tegenargument proberen verzinnen dat ook interessant kan zijn. Het perspectief innemen van iemand anders en beseffen dat die het soms ook bij het rechte eind heeft. Je mag niet meteen uitgaan van jouw eigen gelijk. Leren empathisch zijn en je in de schoenen van iemand anders verplaatsen. Dat zijn allemaal cruciale vaardigheden voor een multiculturele samenleving’, legt Levrau uit.
‘We zijn er nog niet, en nog lang niet. In elke generatie is er opnieuw diversiteit, er komt steeds nieuwe migratie bij. We gaan altijd opnieuw de opdracht krijgen om een nieuwe groep mensen in de samenleving te integreren. Als we dat nu doen met de migranten die komen, moeten we dat daarna opnieuw doen met de volgende. Het is niet dat we kunnen zeggen “we zijn er”, want we zijn er nooit’, aldus socioloog Levrau. n
