Liseri aparatuaren anatomia eta fisiologia

1

2009-10 Ikasturtea TAFYD 1. maila Juan Arbulu

Oinarri Biologikoak

LISERI APARATUA

SARRERA Digestio-aparatua gorputzera sartzen diren elikagaiak organismoaren zelulak erabiltzeko substantzia bihurtzeko parte hartzen duten organo eta prozesuek osatzen dute.

Oinarri Biologikoak



2

FUNTZIOAK Liseri aparatuak elikagaiak konposatu sinpleagotan eraldatzea du helburu, eta prozesu honi liseriketa deritzo.  Liseriketa hodian gertatzen da (ahoa, faringea, hestegorria, urdaila eta hesteak).  Eraldaketa ekintza mekaniko eta kimikoei esker gertatzen da  Digestio prozesua berdina da urdail bakarreko animalia guztietan, hau da, gluzido, lipido eta proteinak unitate sinpleagoetan bihurtzen dira digestio entzimei esker, xurgatu eta odolean beren garraioa posible eginez. 

Oinarri Biologikoak

3

LISERI APARATUAREN ANATOMIA

 

Oinarri Biologikoak

Digestio-aparatuaren atalak Gorputz guztia zeharkatzen duen hodi hau zenbait ataletan bereiz daiteke:  Ahoa: aurpegiaren azpiko aldean.  Faringea: ahoa eta hestegorria hasi arteko hodi zatia.  Hestegorria: faringearen ondoren dagoen zatia; 25 cm-ko luzera du, eta urdaileraino doa.  Urdaila: hestegorriaren amaieran dago  Hesteak: urdaila bukatu ondoren dagoen hodia da; oso luzea denez, tolestura ugari ditu abdomeneko barrunbera moldatzeko. Diametro ezberdina duenez, bi ataletan banatuko dugu: Heste meharra: duodenoa, jejunoa eta ileona bereizten dira.

Heste lodia: kolon itsua, goranzko kolona, zeharkako kolona, beheranzko kolona, sigma eta ondestea bereizten dira.

4

LISERI APARATUAREN ANATOMIA 1: Listu guruinak 2: Parotidak 3: Masailezurpekoak 4: Mihipekoak 5: Ahoa 6: Faringea 7: Mihia 8: Hestegorria 9: Pankrea 10: Urdaila 11: Pankrea hodia 12: Gibela 13: Behazun xixkua 14: Duodenoa 15: Behazun hodia 16: Heste lodia 17: Zeharkako kolona 18: Goranzko kolona 19: Beheranzko kolona 20: Ileona (Heste meharra) 21: Heste itsua 22: Apendizea 23: Ondestea 24: Uzkia

Oinarri Biologikoak

5

BASKULARIZAZIOA

Oinarri Biologikoak

Liseri aparatuaren irrigazioa aortak egiten du. Bertatikan hiru adar ateratzen dira: 1. Enbor ziliakoa: hestegorria, urdaila, gibela eta barea odoleztatzen ditu.

2. Goiko arteria mesenterikoa: heste meharra, area, barea eta eskuineko heste lodia irrigatzen ditu.

3. Beheko arteria mesenterikoa: ezkerreko heste lodia irrigatzen ditu.

6

BASKULARIZAZIOA

Oinarri Biologikoak

Itzulera benosoa gibelera doa porta benara, eta gibeletik, gibeleko benatik kaba benara eta bihotzera itzultzen da.

7

BASKULARIZAZIOA

Oinarri Biologikoak

8

OSAGAI ESTRUKTURALAK

Oinarri Biologikoak

1. AHOA 2. FARINGEA 3. HESTEGORRIA 4. URDAILA 5. HESTE MEHEARRA 6. HESTE LODI 7. AREA 8. GIBELA ETA BEHAZUN BESIKULA

9

AHOA

Oinarri Biologikoak

10

AHOA

• Esneko hortzak: 20 pieza, 6 urte arte • Helduetan: – 8 intzisibo, mozteko – 4 kaninoak, zarrasteko – 8 premolarrak, txikitzeko – 12 agina, xehatzeko

Oinarri Biologikoak

ANATOMIA Hortzak – Motak:

– Zatiak:

• Sustraia: gordeta • Koroa: ikusten dena • Pulpa: sakonean hutsa

11

AHOA

• Eginkizun nagusiak: – Mastekatu: jakiak moztu eta xehatudigestio mekanikoa – Listuztatu: jakiak eta listua nahaztuboloa osatu

Oinarri Biologikoak

FISIOLOGIA  FUNTZIOA: Elikagaien irensketa eta mastekatzea

• Boloa: injestioaorofaringeaHestegorria

12

AHOA



–

Mihia Muskulu maseteroak, tenporalak eta pterigoideakbaraila igo eta jaitsi

Oinarri Biologikoak

FISIOLOGIA Murtxikapenean parte hartzen dute: 1.

Muskuluak

– Muskulu milohioideak, genihioideak

eta digastrikoakbaraila behera eta atzera 13

AHOA

– Gurina parotidoak (2)listua likidoa

– Gurina sublingualak (2)listua mukosoa – Gurina submaxilarrak (2)listua mukoserosoa

Oinarri Biologikoak

FISIOLOGIA Murtxikapenean parte hartzen dute: 2.

Gurinak

14

AHOA

Oinarri Biologikoak

15

FARINGEA

• Sudur hodiak

Behealdean:

Oinarri Biologikoak

Goialdean:

• Laringea • Hestegorria

16

HESTEGORRIA Faringea

-Goikoa -Behekoa Behealden

Oinarri Biologikoak

eta urdaila lotzen dituen eraztun gihartsuez osaturiko hodia da. Eraztunen mugimenduek elikadura urdailera bidaltzen dute. 25 zm-ko hodi bertikala 2 esfinter: mukosa jariatzen da

17

HESTEGORRIA

Oinarri Biologikoak

18

HESTEGORRIA FISIOLOGIA

mugimendua:

– Jariatze mukosoa – Peristaltismoa: muskulu lehunaren uzkurdura aktiboak

Oinarri Biologikoak

 Boloaren

• Urdailan sartzen dahestegorriaren beheko esfinterra

19

HESTEGORRIA

Oinarri Biologikoak

20

URDAILA  Litro

Kardias: gertuko zatiamukosaren jariaketa  Fundus: goiko zatiajasotzailea  Gorputza: zati handienaaz. kloridrikoa jariatu  Antro: urrutiko zatiapepsinogeno jariaketa

Oinarri Biologikoak

eta erdiko edukiera duen zakutxo baten antza du. Urdailaren sarrerari kardia deitzen zaio eta irteerari piloroa.  Bere funtzioa elikadura jaso eta digestioa egin  Zatiak: 

21

URDAILA

Goikoa: hestegorriaren behekoa  Behekoa: edo Pilorikoa 



Barrualdea tolesdura eta mikrobiloak kontaktuko gainaldea ↑(1 zm² batek 500 zm² funtzionaletan bihurtzen dira)

Oinarri Biologikoak

FISIOLOGIA  2 esfinter ditu:

22

URDAILA

Oinarri Biologikoak

23

URDAILA FISIOLOGIA • Jariaketaren berezitasunak:

Konposaketa: • Ura (%98) • Gatzak • HCl (hormetako zeluletan).

• Mukoproteinak (zelula mukosoak) • Protienak zatitzeko entzimakpepsinogenoa • Bit B12 garraitzeko Faktore Intrinsekoa



Jariaketaren erregulazioa: hormona gastrikoasistema nerbioso

sinpatiko eta parasinpatikoa  Liseriketa mekanikoa: Boloa kimoan bihurtzen da.

Jariaketa



Oinarri Biologikoak

• pH oso baxuaazidosia • Jariatze bolumena: 2,5-3 l/egun

Eragin mekanikoa 24

URDAILA FISIOLOGIA Oinarri Biologikoak

• Azidotasunak: bakterien sarrera ekiditzen du • HClak: haragiaren fibrina eta kolagenoa bigundu egiten du.

• pH baxuak: Pepsinogenoa pepsinan bihurtzen da eta honek kolagenoa hautsi eta proteinak aminoazido eta peptidoetan bihurtzen du • Muki babeslea jariatzen du: Epitelioa Hclarengandik babesten du • Mugimendu peristaltikoak: Janaria mugiarazi eta nahastu egiten du, birrinduz.

• Piloroa: Kimoa duodenora pasabidea kontrolatzen du 25

HESTE MEHEA ANATOMIA • 6-7 m luzera

-DUODENO:

Oinarri Biologikoak

1. ZATIAK:

-Area inguratzen du -Ez du peritoneorik -Sabeleko hormetara Itsatsita dago -Tolesdura ugari xurgaketa erraztuz 26

HESTE MEHEA 2. ZATIAK:

- Erdian kokatzen den zatia da -Sabelean inongo loturarik gabe -Peritoneoak eusten du -Hemen ere tolesdura ugari daude xurgaketaren efikazia handituz

Oinarri Biologikoak

-JEJUNO (6):

27

HESTE MEHEA 3. ZATIAK:

-Azkenengo zatia da -Sabelean libre -Peritoneoak eusten du - Ia ez ditu tolesdurarik

Oinarri Biologikoak

-ILEONa (7):

28

HESTE MEHEA OSAKERA Oinarri Biologikoak

1. KANPOKO SEROSA: - edo mintza serosa - peritoneoz osatuta - ehun epiteliala 2. GERUZA MUSKULARRA: - Kanpokoa: luzetarako disposaketa - Nerbio zelulak: sistema autonomoa: - Barrukoa: zirkularra 3. MEISSNER-en nerbio plexuasistema autonomoaren bukaerak 4. MUKOSA-AZPIA: Ehun konektiboa. Odol eta linfa hodiak kokatzen dira. Nebio zuntzak ere 5. MUKOSA: - Mikrobiloak • Gainazala handitzen du • Funtzioaxurgaketa

29

HESTE MEHEA FISIOLOGIA Oinarri Biologikoak

Jariatzea: – Jariatze zelulak • Zelula kaliziformeak: mukosaepitelioa babestu • Zelula epitelialak: entzimak (enterokinasak, amilasak, peptidasa, disakaridasak eta lipasak) • Babes zelulak: inmunoglobulinak A eta M – Duodenoa • Are eta gibelaren jariatzea (behazun besikularen zehar)kimoaren neutralizazioa eta elikagaien digestioaxurgatzea • Mukosaren jariatzeahormonak: sekretina eta pankreoziminaura, gatzen eta entzimen jariatzea bultzatzen dute • Propultsio mugimenduak

30

HESTE LODIA ANATOMIA Oinarri Biologikoak

• ZATIAK: 1. ITSUA: • Balbula ileozakala: ileonen jarraipena 2. KOLON: 4 zati: • Goranzko kolon • Zeharkako kolon • Beheranzko kolon • Kolon sigmoide 3. ONDESTEA: • OSAKETA: 1. Geruza azpimukosaa: linfozito ugari, fibroblastoak, plasmozitoak, eta makrofagoak bakterien kontrola 2. Ez dago xurgaketarik → ez ditu mikrobiloak

31

HESTE LODIA FISIOLOGIA Oinarri Biologikoak

1. Ur gehiena bertan xurgatzen da, gorotzak solidifikatuz 2. Heste lodiaren mugimenduak; • Gorozkien pilaketan eta solidifokazioan laguntzen du • Mugimendu luzeak dira

32

HESTE LODIA FISIOLOGIA Oinarri Biologikoak

1. Mugimenduen kontrolerako sistemak: – Kontrol nerbiosoa: • estimulu parasimpatikoa Uzkurduraren maiztasuna areagotu • estimulu simpatikoa Uzkurduraren maiztasuna gutxitu – Kontrol hormonala: • Gastrina, kolezistokininak eta serotoninak mugikortasuna bultatzen dute • Glukagoiak eta sekretinak kolona erlaxatzen dute 2. Farmakoak: – Morfina eta antzekoak mugikortasuna handitzen dute – Espasmolitikoak eta antikolinergikoak kolona erlaxatzen dute 3. Stress eta urduritasunak erlaxazioa eragiten dute libratzea erraztuz

33

AREA ANATOMIA

1.- Endokrinoa: hormonen sintesia Intsulina eta glukagoia 2.- Exokrinoa: dudenora jariatzen diren sustantziak ekoizten du

Oinarri Biologikoak

• HOSTO ANTZEKO ORGANOA • DUODENOAK INGURATZEN DU • ZATIAK:

34

GIBELA ETA BEHAZUN BESIKULA Gibela:

Funtzioak

Oinarri Biologikoak

• Gizakiaren gibelak 1.3-3 Kg-ko pisua dauka.

• Lau lobulutan banatuta dago, eta horietako bakoitza hainbat segmentutan

•Behazuna ekoizten du lopidoak liseritzeko •Metabolismoaren erregulazioaz arduratzen da •Babes sistemako proteina eta proteina plasmatiko gehienak sintetizatzen ditu •Gai desberdinen gordailua da; lipidoak, proteinak, bitaminak, hormonak eta burdina metatzen dira •Detoxifikazioaz eta gaien iraizpenaz arduratzen da 35

GIBELA ETA BEHAZUN BESIKULA

Oinarri Biologikoak

36

LISERIKETAKO PROZESUAK 1.

2.

4.

5.

6.

7.

Oinarri Biologikoak

3.

Ingestioa: Janaria barneratu ahotik Liseriketa: Elikagaiak osagai sinpleetan bihurtzen duen prozesua da. Helburua xurgapena erraztea da.

Mugikortasuna: Liseri aparatuan gertatzen diren mugimenduak dira, liseriketa mekanikoa barne. Peristaltismoa eta segmentazioa.

Jariaketa: Liseri urinak ekoiztu eta jariatu Xurgapena: Elikagaiak hodiaren mintza zeharkatzen dute odolera pasatuz.

Kanporatzea: Hondakinak uzkitik kanporatu Erregulazioa: Sistema osoa koordinatu

37

LISERIKETAKO PROZESUAK PERISTALTISMOA Oinarri Biologikoak

38

LISERIKETAKO PROZESUAK SEGMENTAZIOA Oinarri Biologikoak

39

LISERIKETAKO PROZESUAK URDAILAREN MUGIMENDUAK Oinarri Biologikoak

40

FUNTZIOEN LABURPENA

Oinarri Biologikoak

41

Oinarri Biologikoak

AMAIERA

42