Bulletin Kaaitheater Nov-Dec 2017

NOVEMBER DECEMBER

CALENDAR NOVEMBER 2017 THU 9/11 20:30 ATDK, LOUIS NAM LE VAN HO, ALAIN FRANCO/ROSAS ZEITIGUNG FRI 10/11 > SUN 26/11 SUZE MILIUS/HOUSE CRYING YELLOW TEARS HUIS FRI 10/11 20:30 ATDK, LOUIS NAM LE VAN HO, ALAIN FRANCO/ROSAS ZEITIGUNG SAT 11/11 20:30 ATDK, LOUIS NAM LE VAN HO, ALAIN FRANCO/ROSAS ZEITIGUNG SUN 12/11 15:00 ATDK, LOUIS NAM LE VAN HO, ALAIN FRANCO/ROSAS ZEITIGUNG SUN 12/11 15:00 MATINEE KADEE TUE 14/11 20:30 ATDK, LOUIS NAM LE VAN HO, ALAIN FRANCO/ROSAS ZEITIGUNG WED 15/11 20:30 DARIAN LEADER HANDS. WHAT WE DO WITH THEM AND WHY WED 15/11 20:30 ATDK, LOUIS NAM LE VAN HO, ALAIN FRANCO/ROSAS ZEITIGUNG THU 16/11 20:30 ATDK, LOUIS NAM LE VAN HO, ALAIN FRANCO/ROSAS ZEITIGUNG FRI 17/11 19:30 VERA TUSSING THE PALM OF YOUR HAND II FRI 17/11 21:00 ANNE JUREN ANATOMIE FRI 17/11 20:30 ATDK, LOUIS NAM LE VAN HO, ALAIN FRANCO/ROSAS ZEITIGUNG SAT 18/11 17:00 SAÏD GHARBI & ANA STEGNAR WHAT DO YOU SEE...

SAT 18/11 19:00 ANNE JUREN ANATOMIE SAT 18/11 20:30 ATDK, LOUIS NAM LE VAN HO, ALAIN FRANCO/ROSAS ZEITIGUNG SAT 18/11 21:00 VERA TUSSING THE PALM OF YOUR HAND II SAT 18/11 22:00 DISCUSSION ANNE JUREN, VERA TUSSING & PIET DE VOS SUN 19/11 14:00 KUNSTENDAG VOOR KINDEREN 2017 THU 23/11 19:00 KRIS VERDONCK ISOS THU 23/11 20:30 RADOUAN MRIZIGA 55 FRI 24/11 20:30 TG STAN POQUELIN II SAT 25/11 12:00 KRIS VERDONCK ISOS SAT 25/11 13:00+16:00+18:00 BENJAMIN VANDEWALLE WALKING THE LINE SAT 25/11 20:30 TG STAN POQUELIN II SUN 26/11 15:00 TG STAN POQUELIN II SUN 26/11 15:00 MATINEE KADEE WED 29/11 20:30 MICHIEL VANDEVELDE ANDRADE THU 30/11 20:30 MICHIEL VANDEVELDE ANDRADE

KAAITHEATER ON LOCATION KAAITHEATER KAAITHEATER KAAITHEATER KAAITHEATER KAAITHEATER KAAISTUDIO’S KAAITHEATER KAAITHEATER KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAITHEATER KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAITHEATER KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAITHEATER KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAITHEATER KAAITHEATER KAAITHEATER KAAITHEATER KAAITHEATER

DECEMBER 2017 FRI 1/12 20:30 BENJAMIN VERDONCK HET HOUTEN EZELTJE SAT 2/12 20:30 BENJAMIN VERDONCK HET HOUTEN EZELTJE WED 6/12 20:30 ELEANOR BAUER/GOODMOVE & ICTUS MEYOUCYCLE THU 7/12 20:30 SARAH VANHEE THE MAKING OF JUSTICE FRI 8/12 20:30 SARAH VANHEE THE MAKING OF JUSTICE FRI 15/12 19:00+21:00 DAVID WEBER-KREBS THE GUARDIANS OF SLEEP FRI 15/12 20:30 JÉRÔME BEL GALA SAT 16/12 17:00 T. J. DEMOS AGAINST THE ANTHROPOCENE SAT 16/12 19:00+21:00 DAVID WEBER-KREBS THE GUARDIANS OF SLEEP JÉRÔME BEL GALA

JÉRÔME BEL GALA MATINEE KADEE ISABELLA GRESSER & BYUNG-CHUL HAN FATIGUE SOCIETY PATRÍCIA PORTELA PARASOMNIA PATRÍCIA PORTELA PARASOMNIA DE KOE HELLOGOODBYE THE MONASTERY A-LIFE. THE DAY OF DYING AND LIVING PATRÍCIA PORTELA PARASOMNIA NATHALIE PATTYN LIGHT & DARK VALENTINE KEMPYNCK WINTER SLEEP DE KOE HELLOGOODBYE

KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAITHEATER KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAITHEATER KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAITHEATER KAAITHEATER KAAITHEATER KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAITHEATER KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAISTUDIO’S KAAITHEATER

THU 9 > SAT 18/11 20:30 + SUN 12/11 15:00 ANNE TERESA DE KEERSMAEKER, LOUIS NAM LE VAN HO, ALAIN FRANCO/ROSAS[BE] ZEITIGUNG

In 2008 creëerden Anne Teresa De Keersmaeker en Alain Franco Zeitung. Choreografie en muziek haakten in op vragen rond compositie, improvisatie en tijdsbeleving. Nu is er de gloednieuwe voorstelling Zeitigung: De Keersmaeker herziet en herinterpreteert de bronnen van haar oorspronkelijke creatie, samen met danser en choreograaf Louis Nam Le Van Ho. En 2008, Anne Teresa De Keersmaeker et Alain Franco ont créé Zeitung. La chorégraphie et la musique s’emparaient de questions autour de la composition, de l’improvisation et l’expérience du temps. À présent, nous accueillons le tout nouveau spectacle, Zeitigung : De Keersmaeker revisite et réinterprète les sources de sa création originale, en collaboration avec le danseur et chorégraphe Louis Nam Le Van Ho. In 2008, Anne Teresa De Keersmaeker and Alain Franco created Zeitung. Choreography and music interconnected around questions of composition, improvisation and the experience of time. Now there’s the brand-new production Zeitigung: De Keersmaeker rethinks and reinterprets the sources of her original creation, together with dancer and choreographer Louis Nam Le Van Ho.

SUN 12/11 15:00 MATINEE KADEE

0-12 Y

A workshop for your children, Zeitigung for you.

DANCE

PRESENTED BY KAAITHEATER, DE MUNT/LA MONNAIE & ROSAS

NL FR EN

FREE

> WWW.KAAITHEATER.BE/MATINEEKADEE

© ANNE VAN AERSCHOT

KAAITHEATER DANCE | CAT.1 € 27/22, CAT.2 € 22/18/10 + PRE-PERFORMANCE TALKS IN ENGLISH AT 20:00

FROM SEEING TO FEELING Again, we search for ways to make the aesthetic experience of dance accessible to all. Whether you are sighted, partially sighted, or blind.

Vera Tussing and Anne Juren opt for feeling over seeing, for nearness over distance. > www.kaaitheater.be/blind

FRI 17/11 19:30 + SAT 18/11 21:00 VERA TUSSING[DE/BE] THE PALM OF YOUR HAND II

Een continue interactie tussen performers en publiek verankert zich in een stilzwijgende verstandhouding. Ga samen met Vera Tussing op een ontdekkingsreis naar wat het betekent tactiel te ervaren!

Une interaction continue entre performeurs et public s’ancre dans une connivence tacite. Partez donc explorer avec Vera Tussing ce que signifie faire l’expérience du tactile.

Continuous interaction between performers and audience is rooted in an implicit understanding. Join Vera Tussing in this adventure to discover what it means to experience tactility!

KAAISTUDIO’S DANCE | 45 MIN. | € 14/10 | WITH A TOUCH TOUR, 30 MIN. BEFORE THE PERFORMANCE + POST-PERFORMANCE DISCUSSION WITH ANNE JUREN, VERA TUSSING & PIET DE VOS

COMBI: VERA TUSSING + ANNE JUREN € 20

WED 15/11 20:30

LECTURE

EEN ERVARINGSEXPERT AAN HET WOORD Piet De Vos — blind sinds zijn vijfde — voelde, hoorde en beleefde verschillende soorten dans en vertelt over zijn ervaringen. > p.21

DARIAN LEADER[UK] HANDS. WHAT WE DO WITH THEM AND WHY

Is it true that our only realities are increasingly virtual and digital devices have made us unable to concentrate? Psychoanalyst Darian Leader’s suggestion as to how we should think about these cultural transformations is nothing if not bold and original.

KAAISTUDIO’S LECTURE | ENGLISH | € 5 4

© KAROLINA MIERNIK

DANCE

CO-FUNDED BY THE CREATIVE EUROPE PROGRAMME OF THE EUROPEAN UNION

ANNE JUREN[FR] ANATOMIE

© KAROLINA MIERNIK

PERFORMANCE

FRI 17/11 21:00 + SAT 18/11 19:00

Anne Juren creates a movement score for entrails and bodily functions. While you lie on a mat with your eyes closed, she uses her voice to guide you around your body and your mind. The experiences of people who are visually impaired were the starting point for this choreography that takes place in your body.

KAAISTUDIO’S PERFORMANCE | ENGLISH | 1H10 | € 14/10

DANCE

SAT 18/11 16:00 VERA TUSSING[DE/BE] & ESSE VANDERBRUGGEN[BE] SHARING

Koninklijk Conservatorium/AP Hogeschool organizes an annual symposium on the theme of inclusive dance. Vera Tussing and Esse Vanderbruggen presented a workshop around the accessibility of performances for an audience who are visually impaired or blind. They will now share the results of this workshop with you.

KAAISTUDIO’S DANCE | FREE

SAÏD GHARBI[MA/BE] & ANA STEGNAR[SI/BE] WHAT DO YOU SEE WHEN YOU CAN’T SEE?

There are ways of experiencing the things around you without seeing them.

In this workshop, you will discover what it is like to be blind, through touch, hearing and dance.

KAAISTUDIO’S WORKSHOP | DUTCH/FRENCH/ENGLISH | 1H | FREE, PLEASE MAKE A RESERVATION

© ANNE VAN AERSCHOT

WORKSHOP

SAT 18/11 17:00

5

THEATRE

FRI 10/11 > SUN 26/11 SUZE MILIUS/HOUSE CRYING YELLOW TEARS[NL/BE] HUIS ‘Het eten staat in de koelkast. Het is soep.

Je hoeft het alleen maar even op te warmen.’

« Le repas est dans le frigo. C’est de la soupe. Il suffit de la réchauffer. »

HUIS nodigt je uit op een onbekende locatie.

Door de onverwachte situaties waarin je terechtkomt, kun je niet langer als toeschouwer vanaf de zijlijn blijven toekijken: er is geen plek om je te verschuilen. Word onderdeel van een nieuwe ‘thuis’!

Dans HUIS, on est invité dans un lieu inconnu.

En raison de la situation inattendue dans laquelle on aboutit, on ne peut plus assister en spectateur depuis la ligne de touche : il n’y a nulle part où se cacher. Devenez un élément d’un nouveau « chez-soi » !

KUNSTENDAG VOOR KINDEREN ARTS DAY FOR CHILDREN 2017

Treed binnen in Vera Tussings danswereld, of maak kennis met Globe Aroma – een kunstenhuis voor nieuwkomers – en hun creatieve insteken over grenzen heen.

Entrez dans le monde de la danse de Vera Tussing, découvrez Globe Aroma – une maison des arts pour primo-arrivants – et ses approches créatives au-delà des frontières.

Explore Vera Tussing’s world of dance, or discover Globe Aroma – an arts centre for newcomers – an their creative perspectives that cross borders.

14:30 BIXAS (0-100y) Performance: Anywhere Doors STARTS ON LOCATION! > PAPENVEST 1

15:00 VERA TUSSING (4-12y) Performance: The Palm of Your Hand for Kids! (RESERVATION REQUIRED)

15:00 + 16:00 PRIMITIV (8-12y) Workshop: You’re a Beatboxer!

14:00 > 17:00 (cont.)

GLOBE AROMA’S ARTISTS (4-12y) Workshop: Creatively Crossing Borders

KAAISTUDIO’S WORKSHOP/PERFORMANCE | DUTCH/FRENCH/ENGLISH | FREE > WWW.KAAITHEATER.BE/KUNSTENDAG

6

© BENJAMIN SOMMABERE

SUN 19/11 14:00

WORKSHOP/ PERFORMANCE

ON LOCATION AT DIFFERENT PRIVATE HOMES THEATRE (FOR ONE!) | DUTCH OR FRENCH | 1H | € 14/10

© DRIES SEGERS

FRI 24, SAT 25/11 20:30 + SUN 26/11 15:00

THEATRE

TG STAN[BE] POQUELIN II In 2004 doken de spelers van tg STAN het oeuvre van Molière in, om vervolgens de hilarische montage-voorstelling Poquelin te creëren. Nu, tien jaar later, gaan ze samen met Kuno Bakker, Els Dottermans, Willy Thomas en Stijn Van Opstal opnieuw met Molière aan de slag, deze keer met Le Bourgeois Gentilhomme en L’Avare.

In 2004, the tg STAN actors dived into the oeuvre of Molière, resulting in the hilarious montage production Poquelin. After ten years they delve into his works again. Along with Kuno Bakker, Els Dottermans, Willy Thomas and Stijn Van Opstal, they are adapting Le Bourgeois Gentilhomme and L’Avare.

0-12 Y

SUN 26/11 15:00 MATINEE KADEE

KAAITHEATER THEATRE | DUTCH (SURTITLED ENGLISH) | € 18/14/10

FREE

> WWW.KAAITHEATER.BE/MATINEEKADEE

© ANT HAMPTON

A workshop for your children, Poquelin II for you.

NL FR EN

WED 29, THU 30/11 20:30 MICHIEL VANDEVELDE[BE] ANDRADE

Dans une tentative de créer une nouvelle culture, Michiel Vandevelde s’arme de vidéos musicales et de films publicitaires. La danseuse Briana Fritz en distille un solo de danse intime, explosif et par moments lynchéen.

Entre-temps, Vandevelde assure, comme une présence invisible, la régie son et lumière.

KAAITHEATER DANCE | 1H | € 14/10 + POST-PERFORMANCE TALK THU 30/11

© MARK RIETVELD

PREMIERE

In an attempt to create a new culture, Michiel Vandevelde has armed himself with music videos and advertisements. Dancer Briana Fritz distils them in an intimate, explosive and at times Lynchian dance solo. Like an invisible presence, Vandevelde directs the light and sound.

DANCE

In een poging een nieuwe cultuur te creëren, wapent Michiel Vandevelde zich met muziekvideo’s en reclamefilmpjes. Danseres Briana Fritz destilleert er een intieme, explosieve, en bij momenten Lynchiaans danssolo uit. Ondertussen regisseert Vandevelde licht en geluid, als een onzichtbare aanwezige.

7

KAAISTUDIO’S | INSTALLATION | +/- 30 MIN | FREE

INSTALLATION

KRIS VERDONCK[BE] ISOS

BENJAMIN VANDEWALLE[BE] WALKING THE LINE KAAISTUDIO’S | PERFORMANCE/WALK | 1H30 | € 14/10

THU 23 > SUN 26/11

IETM BRUSSELS PLENARY MEETING 2017 Can we talk? Art in the age of populism Founded in 1981, IETM is Europe’s most important international network for the contemporary performing arts. One of the founding members was the Kaaitheater: the network’s offices have been housed at the theatre for many years. The network organized two plenary meetings every year. The next edition will take place in Brussels, and will be based at the Kaaitheater and Charleroi danse (in cooperation with the Beursschouwburg, LaVallee, Kunstenpunt, and Wallonie-Bruxelles Théâtre/Danse).

More than 500 professionals will meet to talk about the role of the arts in the struggle against oppositional thinking and against the oversimplification of the current populist political discourse. > www.ietm.org 8

© DARIO PRINARI

SAT 25/11 13:00 + 16:00 + 18:00

PERFORMANCE/ WALK

KAAISTUDIO’S | DANCE | 1H | € 14/10

DANCE

RADOUAN MRIZIGA[BE/MA] 55

© RADOUAN MRIZIGA

THU 23/11 20:30

© A TWO DOGS COMPANY

THU 23/11 19:00 > 22:00, SAT 25/11 12:00 > 20:00

© NADA ZGANK

9

DOOR NIET-HANDELEN IETS TEWEEG BRENGEN DAVID WEBER-KREBS OVER THE GUARDIANS OF SLEEP

Van David Weber-Krebs waren al verschillende voorstellingen te zien in het Kaaitheater, onder meer Balthazar (2013), Into the Big World (2015) en Tonight, Lights Out! (2016).

Zijn werk brengt op een bijzondere manier diepe complexiteit en messcherpe helderheid samen. In telkens andere vormen en voorstellen speelt hij, als rode draad door zijn oeuvre, met de verwachting en het handelingsvermogen van het publiek.

In zijn nieuwe voorstelling The Guardians of Sleep werkt hij rond slaap. Niet zozeer als onderwerp van de voorstelling, maar als handeling die plaatsvindt op scène.

Maar hoe breng je de passieve slaap in een kunstvorm als theater, waarin aanwezigheid, communicatie en expressie nog steeds basisprincipes zijn?

Hoe kwam je bij het idee om in The Guardians of Sleep rond slaap te werken?

Fundamenteel benader ik de theatersituatie als een sensitieve interactie tussen wat er op het podium gebeurt en wat er op de tribune gebeurt. Ik ben geïnteresseerd in de porositeit van die grens. Er moet iets op het spel staan. In het boek 24/7 van Jonathan Crary, las ik over slaap als laatste menselijke handeling die niet gekoloniseerd is door het kapitalisme – omdat je slapend niets produceert of consumeert. Dat maakt het een heel kostbaar en precair gegeven, dat automatisch een fragiliteit in zich draagt. Het leek me interessant om de redenering van Crary om te draaien en te kijken wat je dan wel ‘produceert’ als je slapende mensen op het toneel zet. Zou er dan een gevoel van verantwoordelijkheid of zorg ontstaan in het publiek?

De voorstelling bestaat uit verschillende delen. Het slapen is iets waar we geleidelijk naartoe evolueren. Eerst zijn de performers actieve ‘storytellers’ en wijden ze het publiek in, in beelden en vertellingen uit hun leven.

Wat hebben die persoonlijke verhalen aan het begin dan te maken met hoe de voorstelling verder verloopt?

Het doet een zekere intimiteit ontstaan tussen performer en kijker. Als iemand zich als verteller tot jou gericht heeft en zich dan zwijgend voor je neerlegt, blijf je in verschillende opzichten ‘dicht bij’ die persoon. In wat daarop volgt komen die beelden en verhalen terug als een gezamelijke herinnering.

De performers zijn net liggende sculpturen – maar sculpturen die je aankijken.

En dan sluiten ze hun ogen. Jij bent het laatste beeld dat ze meenemen in hun slaap.

Misschien ga je wel een rol spelen in hun gedachtes of dromen, net zoals hun beelden in jouw hoofd blijven verschijnen. Die dingen zijn mogelijk, maar je kan nooit echt weten of het gebeurt. Als iemand zijn of haar ogen sluit en mentaal ‘verdwijnt’, heb je geen toegang tot dat domein.

Je werkt op scène met elementen die een aura van echtheid uitstralen, maar evengoed een constructie kunnen zijn: persoonlijke verhalen en in slaap vallende lichamen.

Speelt die dunne lijn tussen fictie en nonfictie een rol in de voorstelling?

10

Wat ik merk is dat je bij het opzet van deze voorstelling snel uitkomt bij de vraag of het allemaal authentiek is. Hoewel ik denk dat je in de voorstelling zelf kan voelen wat geconstrueerd is en wat niet. Theater is op zich een ruimte voor fictie, en net die fictie biedt ons een zekere veiligheid. We zijn dan geen voyeurs als we naar het privéleven van een ander kijken of als we lang naar een slapend lichaam kijken. Het gaat immers niet om de letterlijke situatie, maar om wat er in die gezamenlijke ruimte aan het gebeuren is. In tegenstelling tot post-humanistisch theater, geldt in humanistisch theater de afspraak dat een performer zich uitdrukt voor een publiek. Maar in deze voorstelling ontsnapt de performer daaraan: hij of zij sluit de ogen en onttrekt zich – letterlijk. Zoiets heeft onvermijdelijk gevolgen voor het publiek.

Hoe gaat het publiek zich dan gedragen?

De voorstelling vertrekt vanuit de klassieke posities van performer en kijker, waarbij beide groepen hun eigen plek hebben. Maar gaandeweg verliest het publiek als groep zijn vorm. Wat overblijft is een verzameling van lichamen die zich niet meer in een actief kijkende positie bevinden, maar zich – net als de performers – ‘onttrokken’ hebben van de performance situatie. Er ontstaat dan een gemeenschap die elke verwachting heeft laten varen. Maar omdat dit proces zo sensitief is, blijft er een spanning voelbaar in de ruimte.

Ondanks – of net door – het wegvallen van de afspraak tussen kijker en performer, komt er een andere afspraak van het theater naar boven drijven. Die van de voorstelling als een moment van gedeelde tijd en ruimte, waarin je als groep samen iets ervaart. Was dat waar je met het zoeken naar fragiliteit bij wilde uitkomen?

Donna Haraway spreekt over ‘response-ability’ voor wat ze ‘een praktijk van zorg en respons’ noemt tussen all soorten agenten – mensen, dingen, dieren, de hemel… Dit treft precies datgene waarnaar ik op zoek was. Ik wilde zichtbaar en voelbaar maken dat we in het theater dezelfde lucht delen in dat moment en die ruimte. Om te komen tot het besef dat elke aanwezige een rol speelt in die tijdelijke gemeenschap – en dat een zekere onderhandeling noodzakelijk is. In The Guardians of Sleep groeit dat idee naarmate de voorstelling vordert. De concentratie van de lichamen en het feit dat ze gaandeweg niet meer bewegen en in slaap vallen, of het tenminste proberen, dwingt sensitiviteit af. Zo ontstaat er een spanning die elke beweging belangrijk maakt, zelfs bijna elke ademhaling. Gaandeweg komt alles tot stilstand. Dit genereert iets nieuws. Het verandert je manier van in die ruimte te zijn en je kijken: je bent een lichaam, omringd door andere lichaamen.

Wie zijn dan de precies die ‘guardians’ of bewakers van slaap?

In zekere zin ‘waakt’ het publiek over de slapende performers, en dat schept een verantwoordelijkheid. Maar de perfomers blijven evenzeer verantwoordelijk voor de situatie die er ontstaat: ze blijven – ook als ze zich onttrokken hebben – stilte produceren.

Het idee van verantwoordelijkheid speelt in mijn voorstellingen vaker een rol. In Tonight, Lights Out! bijvoorbeeld, waarin iedereen in het publiek een lichtknop in handen krijgt die verbonden is aan één brandend peertje. Met als opzet: samen een volledige black-out creëren. Wat er zich afspeelt, ligt volledig in handen van het publiek en de groepsdynamiek die ontstaat. Of in Balthazar, waarin een ezel vrij op scène staat, samen met een groep performers. Wanneer het publiek geluid maakte reageerde de ezel daarop, zodat de performers opnieuw zijn aandacht moesten trekken. De ezel zelf maakt immers geen onderscheid tussen performers en toeschouwers. Ik zie theater dus vooral als een situatie die je uiteindelijk allemaal samen vormgeeft.

In The Guardians of Sleep geef je ruimte aan slaap op een moment waarin slaap eigenlijk niet op z’n plaats is. Niet dat je als toeschouwer bijvoorbeeld nooit eens in slaap valt in 11

het theater, maar de expliciete keuze ervoor op scène voelt heel tegendraads. In de aankondiging van de voorstelling spreek je zelf over verzet en ongehoorzaamheid.

Heeft slaap, als laatste anti-kapitalistische handeling, voor jou een activistisch potentieel?

In het maakproces van de voorstelling kwamen we uit bij een tekst die ging over een apathie-syndroom bij migrantenkinderen in Zweden. Kinderen van gezinnen die teruggestuurd zouden worden vielen in een diepe slaap – haast coma – als reactie op die vreselijke uitkomst. Het lange wachten op een antwoord en het vooruitzicht te moeten breken met hun omgeving deed hun letterlijk verlammen. Bij sommige van die kinderen kon dat maanden of zelfs jaren duren. Het fenomeen werd in Zweden beschreven en aangeklaagd door tal van dokters en psychiaters. De tekst spreekt over een jongen van Tsjetjeense afkomst, die door wat er met hem gebeurt uiteindelijk toch met zijn gezin in Zweden kan blijven. Door niet-handelen, door te slapen, brengt hij iets teweeg.

Slaap is een heel krachtig element, omdat het veiligheid thematiseert. Je kan alleen maar slapen als je veilig bent. De Tsjetsjeense jongen beschreef achteraf dat het voelde alsof hij in een glazen doos zat, en niet durfde bewegen uit angst de cocon te doorbreken. In de theaterruimte is slaap ook zo’n anti-handeling. Het wijst op een taboe of een breuk: de performer keert zich in zichzelf, in plaats van expressief te zijn. We zien hoe hij of zij zich terugtrekt in een dimensie waar wij geen grip op hebben. Maar we worden wel in die sfeer meegetrokken en deelgenoot van een ervaring.

Je voorstelling heeft een bepaalde duur, met een begin en een einde. Nodigt een antihandeling als slaap niet uit tot een langere beleving? Tot het maken van een voorstelling met een ‘open einde’ – zoals bij Tonight, Lights Out! – waar ieder op eigen tempo beslist wanneer het stopt?

Het is belangrijk voor mij dat je naar buiten gaat met het gevoel dat je een theatervoorstelling hebt meegemaakt van begin tot einde. Dat je net door die gebalde concentratie beseft dat je samen iets gedaan hebt. Na de première in Mannheim zei iemand me dat er een sterk gevoel van solidariteit ontstaat in de voorstelling. Dat gevoel kan je misschien enkel behouden als je als groep ook samen afsluit en die ervaring beperkt in tijd.

DAVID WEBER-KREBS IN GESPREK MET ESTHER SEVERI (KAAITHEATER).

12

VEILLER LES UNS SUR LES AUTRES DAVID WEBER-KREBS À PROPOS DE SON SPECTACLE THE GUARDIANS OF SLEEP

Le Kaaitheater a déjà présenté plusieurs spectacles de David Weber-Krebs, entre autres, Balthazar (2013), Into the Big World (2015) et Tonight, Lights Out! (2016).

Son œuvre combine de manière particulière complexité conceptuelle et limpidité formelle. Tel un fil rouge à travers toute son œuvre et sous des formes et des propositions toujours différentes, il joue avec l’attente et le potentiel d’action du public. Dans son nouveau spectacle, The Guardians of Sleep, il aborde le sommeil.

Non pas tant comme sujet du spectacle, mais comme action qui se déroule sur scène et qui contamine le public. Mais comment présenter l’activité passive du sommeil dans une discipline artistique comme le théâtre, où la présence, la communication et l’expression demeurent toujours des principes de base ?

Comment vous est venue l’idée de travailler autour du sommeil dans The Guardians of Sleep ?

Ce que j’explore dans mon travail théâtral c’est la porosité entre le public et la scène.

Ce lien fragile et sensible m’intéresse car il met en jeu quelque chose d’unique, d’authentique.

Jonathan Crary, dans son livre 24/7 décrit le sommeil comme étant la dernière action humaine à ne pas encore avoir été colonisée par le capitalisme. Effectivement, en dormant, on ne produit ou ne consomme rien. Cela fait du sommeil une activité particulièrement précieuse et précaire qui induit automatiquement une fragilité. Il me semblait intéressant d’inverser l’idée de Crary et de poser la question de ce qui peut se produire quand on présente des personnes qui s’endorment sur scène. Cela pourrait-il générer chez les spectateur un sentiment de responsabilité vis à vis des dormants?

Le spectacle se compose de plusieurs parties. Les performeurs sont d’abord des raconteurs d’histoires. Ils s’introduisent littéralement au public par des images et des récits de leur vie avant d’entrer graduellement dans le sommeil.

Quel est le rapport entre ces histoires personnelles racontées au début et le déroulement ultérieur du spectacle ?

Cela crée une certaine intimité entre le performeur et le spectateur. Lorsque quelqu’un s’adresse à vous en tant que narrateur et s’allonge ensuite silencieusement devant vous, vous restez dans un rapport intime avec cette personne. Dans ce qui suit, les images et les récits reviennent comme un souvenir collectif, comme des projections mentales.

Les performeurs sont comme des sculptures couchées – mais des sculptures qui vous regardent en retour. Puis ils ferment les yeux. Vous êtes la dernière image qu’ils emportent dans leur sommeil. Peut-être allez-vous jouer un rôle dans leurs pensées ou leurs rêves ?

De même que leurs images resteront hanter votre esprit… Tout cela est possible, mais on ne peut jamais en avoir vraiment la certitude. Quand quelqu’un ferme les yeux et se retire mentalement, on n’a alors plus accès à lui.

13

Sur scène, vous travaillez avec des éléments qui dégagent une aura d’authenticité, mais qui peuvent tout aussi bien être construits de toutes pièces : des histoires personnelles et des corps qui s’endorment. La ligne ténue entre fiction et non-fiction joue-t-elle un rôle dans le spectacle ?

Ce que j’observe, c’est que la structure du spectacle suscite rapidement la question de l’authenticité. On se demande si le sommeil peut réellement avoir lieu dans cet espace ?

Le théâtre humaniste est généralement en soi un espace de fiction, et c’est précisément cette fiction qui nous offre une certaine sécurité. Il est convenu que le performeur s’exprime de façon active devant un public, par exemple par la parole ou en se mouvant.

Ici, les performeurs prennent le contre pied de cette convention : en fermant les yeux, ils s’en vont mentalement, ils s’échappent. Cela a des conséquences inévitables pour le public.

En définitive, ce n’est pas de l’authenticité du sommeil des performeurs dont il est question dans ce spectacle mais bien de ce qui se produit dans cet espace que nous partageons. De ce fait, nous ne sommes pas des voyeurs quand nous scrutons la vie d’autrui ou contemplons longuement un corps assoupi.

Comment le public se comporte-t-il alors ?

Au départ, le spectacle démarre de manière classique. L’acteur et le spectateur sont chacun à leur propre place. Plus le spectacle avance, plus cette frontière devient poreuse.

La lumière baisse graduellement tandis que les performeurs s’endorment progressivement.

Le contact visuel soudain disparaît. Le publique perd son unité de groupe. Reste une collection de corps qui s’est « soustraite » – tout comme les performeurs – à la situation performative. Naît alors une communauté qui abandonne toute attente. Cette forme de vieille , cette vigilance rendue sensible par le processus crée une tension à fleur-de-peau dans l’espace.

Malgré – ou à cause – de l’effacement de la relation conventionnelle entre spectateur et performeur, une autre convention du théâtre fait surface. Celle du spectacle comme un moment de temps et d’espace partagé dans lequel on vit conjointement une expérience en tant que groupe. Est-ce là que vous souhaitiez aboutir dans votre quête de fragilité ?

Je souhaitais rendre apparent et tangible qu’au théâtre, nous partageons le même air, au même moment et dans le même espace. Pour parvenir à la conscience que chaque personne présente joue un rôle dans cette communauté provisoire et qu’une certaine négociation est indispensable. Dans The Guardians of Sleep, cette idée s’accroît à mesure que le spectacle avance. La concentration des corps et le fait qu’au fur et à mesure, ils ne bougent plus et s’endorment, ou le tentent du moins, imposent de la sensibilité. Ainsi naît une tension qui rend chaque mouvement important, presque chaque respiration.

Graduellement tout s’immobilise. Cela génère quelque chose de nouveau. Cela modifie la façon d’être dans l’espace et de regarder : on n’est plus qu’un corps entouré d’autres corps.

Qui sont ces « gardiens » du sommeil ?

Dans un certain sens, le public « veille » sur les performeurs endormis et cela engendre une responsabilité. Mais les performeurs restent tout aussi responsables de la situation qui s’installe : ils continuent – même s’ils se sont soustraits – à produire du silence.

Dans mes spectacles, la notion de responsabilité occupe souvent un rôle important : dans Tonight, Lights Out!, par exemple, chaque membre du public reçoit un interrupteur relié à une ampoule allumée. L’objectif : créer ensemble le noir absolu. Ce qui se joue est entièrement aux mains du public et de la dynamique de groupe qui émerge. Ou dans Balthazar, dans lequel un âne arpente librement la scène aux côtés du groupe de performeurs. Quand le public fait du bruit, l’âne réagit directement et les performeurs doivent tenter d’à nouveau attirer son attention, parce qu’un âne ne fait pas la différence 14

entre performeurs et spectateurs. Je considère le théâtre comme une situation à laquelle nous donnons corps tous ensemble.

Dans The Guardians of Sleep, vous donnez de la latitude au sommeil à un moment où ce sommeil n’est au fond pas à sa place. Non pas qu’il n’arrive jamais qu’un spectateur s’endorme au théâtre, mais le choix explicite du sommeil sur scène va à contre-courant.

Dans l’annonce du spectacle, vous parlez de résistance et de désobéissance. Le sommeil, cette dernière action anticapitaliste, recèle-t-il selon vous un potentiel militant ?

Dans le processus de création du spectacle, nous sommes tombés sur un texte à propos du syndrome d’apathie chez les enfants de migrants en Suède. Des enfants de familles qui apprenaient qu’elles allaient être renvoyées tombaient dans un sommeil profond – quasi un coma – en réaction à cette nouvelle terrible. La longue attente d’une réponse et la perspective de devoir rompre avec leur environnement les invalidaient littéralement.

Chez certains de ces enfants, cela se prolongeait pendant des mois, voire des années. Le phénomène a été décrit et dénoncé par de nombreux médecins et psychiatres en Suède.

Le texte parlait d’un garçon d’origine tchétchène qui, en raison de cet état léthargique, a quand même pu rester en Suède avec sa famille. L’inaction, le sommeil a fini par générer quelque chose.

Le sommeil est un élément très puissant, parce qu’il évoque directement le thème de la sécurité. On ne peut dormir que si l’on se sent en sécurité. Le garçon tchétchène a relaté par la suite qu’il avait la sensation d’être dans une boîte en verre et qu’il n’osait pas bouger de peur de briser le cocon. Dans l’espace théâtral, le sommeil est une « anti-action ». Il désigne un tabou ou une rupture : le performeur se replie sur lui-même, s’intériorise au lieu d’être expressif. On le voit se retirer dans une dimension sur laquelle nous n’avons pas prise.

Mais nous sommes entraînés dans cette atmosphère et participons à l’expérience.

Votre spectacle a une durée spécifique, avec un début et une fin. Une « anti-action » comme le sommeil n’invite-t-elle pas à une plus longue expérience et à un spectacle avec une « fin ouverte » – comme dans Tonight, Lights Out! – où chacun décide à son rythme quand cela s’achève ?

Il m’importe qu’on sorte du spectacle avec le sentiment d’avoir assisté à un spectacle théâtral complet, du début à la fin. Une intense concentration collective y est générée.

Après la première à Mannheim, quelqu’un m’a dit qu’il a senti émerger un fort sentiment de solidarité pendant le spectacle. On peut uniquement conserver ce sentiment si on clôture ensemble cette expérience, en tant que groupe et si elle est limitée dans le temps.

DAVID WEBER-KREBS EN CONVERSATION AVEC ESTHER SEVERI (KAAITHEATER).

15

© DAVID WEBER-KREBS

MAKING SOMETHING HAPPEN BY DOING NOTHING DAVID WEBER-KREBS ON THE GUARDIANS OF SLEEP

Several of David Weber-Krebs’ productions have been staged at Kaaitheater in the past, including Balthazar (2013), Into the Big World (2015), and Tonight, Lights Out! (2016). His work combines profound complexity and razor-sharp clarity. In changing forms and representations, he plays on his audiences’ expectations and powers to act, as a leitmotif throughout his work. In his new production The Guardians of Sleep, he focuses on sleep. But this is not so much the subject of the show as an activity that occurs onstage. How do you present something passive like sleep in an art form like theatre, which is still based on principles like presence, communication, and expression?

How did you conceive of the idea of focusing on sleep in The Guardians of Sleep?

I fundamentally approach theatre situations as a sensitive interaction between what is happening onstage and what is happening in the audience. I am fascinated by the porosity of this boundary. Something is at stake in this encounter. In the book 24/7 by Jonathan Crary, I read about sleep as the last human action that has not been colonized by capitalism – because you neither produce nor consume anything when you sleep. This makes sleep both a very valuable and a very precarious thing, which is fragile by its very nature.

I thought it would be interesting to turn Crary’s reasoning on its head and to see what can be ‘produced’ when you put sleeping people onstage. Would it elicit a sense of responsibility or care from the audience?

The performance has various parts. Sleep is something toward which we evolve gradually. The performers start out as active ‘storytellers’ by introducing themselves to the audience with images and stories from their own lives.

What is the relationship between these personal stories at the beginning and the rest of the piece?

They create a certain intimacy between the performers and the viewers. If somebody tells you a personal story and then lies down silently in front of you, you remain with that person in various ways. In the rest of the show, those images and stories return as a collective memory, as mental projections.

The performers are like reclining sculptures – but sculptures that look back at you.

And then they close their eyes. You are the last image that they fall asleep with. Perhaps you will appear in their thoughts or dreams, just like their images and stories continue to haunt your own thoughts. These things are all possible, but you can never really be sure about it. When somebody closes their eyes and withdraws mentally, you have no access to that domain.

Onstage, you employ various elements that exude an aura of authenticity, but which might be fictional: personal stories and bodies that fall asleep. Does that fine line between fiction and non-fiction play a role in this production?

18

It has struck me that the premise of this production often leads people to wonder whether it is at all authentic, whether sleep is really produced in the space. But I think that during the show you can sense what is constructed and what is not. Theatre as such is a space for fiction, and it precisely that fiction that offers a certain sense of security.

If we do it in the theatre, watching other people’s private lives or sleeping bodies doesn’t make us voyeurs. After all, it is not about the literal situation, but about what is happening in that shared space. In contrast to post-humanist theatre, the convention of humanist theatre is that performers express themselves actively to an audience, for example by talking of moving. But in this production, the performers can defy the convention by closing their eyes and removing themselves – literally. This inevitably has consequences for the audience.

How does it make the audience react?

The show starts with the classical positions of the performers and audience, and each has their own proper place. But the audience’s form as a group gradually starts to disintegrate. What remains is a collection of bodies that are no longer in an actively observing position, but which – just like the performers – have ‘removed themselves’ from the performance situation. This creates a community that has abandoned all its expectations. But because this process is so sensitive, the tension remains palpable in the space.

Despite – or perhaps thanks to – the fact that the conventional arrangement between the viewer and performer is broken, a new relationship is forged. The production becomes a moment of shared time and space, in which you experience something together as a group. Was that your aim in looking for fragility?

Donna Haraway talks about ‘response-ability’ for what she calls ‘a practice of care and response’ between all type of agents – people, things, animals, the sky… This is precisely what I was looking for. I wanted to make it visible and tangible that we share the same oxygen in that time and place in the theatre. And thus to make it clear that every person present has a part to play in this temporary community – and that a certain negotiation is necessary. In The Guardians of Sleep, this idea grows as the show progresses.

The concentration of the bodies and the fact that they gradually stop moving and fall asleep, or at least try to, exacts sensitivity from the audience. This creates a tension that makes every gesture and movement important, and even every breath almost. Everything gradually comes to a standstill. This generates something new. It changes the way you are and the way you look in the space: you are a body surrounded by other bodies.

So who are the ‘guardians’ of sleep?

In a certain sense, the audience ‘guards’ the sleeping performers, and this elicits a sense of responsibility. But the performers also remain just as responsible for the situation they have created: they continue to produce silence, even after they have withdrawn themselves.

The idea of responsibility is a recurring theme in my work. In Tonight, Lights Out!, for example, everyone in the audience was given a switch connected to one little bulb.

My proposition to them was that they would create a complete black out. The audience controlled everything and was responsible for the resulting group dynamic. Or in Balthazar, for example, in which a donkey was simply let loose onstage, along with a group of performers. When the audience made a noise, the donkey reacted, so the performers had to attract its attention again. The donkey itself obviously made no distinction between the performers and the viewers. I think of theatre as a situation everybody shapes together.

In The Guardians of Sleep, you import sleep into a context where it does not really be19

long. Not that viewers don’t sometimes fall asleep at the theatre, but its explicit presence on the stage feel very contrarian. In the announcement for the production, you referred to resistance and disobedience. Do you think sleep, as the last anti-capitalist act, has activist potential?

While creating the production, we discovered a text about apathy syndrome among migrant children in Sweden. The children of families who were going to be deported would fall into a deep sleep – a coma almost – as a reaction against the terrible situation. The long period of waiting and the final answer that they would have to leave their familiar environment made them literally paralyzed. For some children, this could last for months or even years. The phenomenon was described and indicted by numerous doctors and psychiatrists.

The text talks about a young man of Chechen heritage, who was ultimately allowed to remain in Sweden with his family because of what had happened to him. By doing nothing, by sleeping, he actually made something happen.

Sleep is a very powerful ability because it thematises safety and security. You can only sleep when you are safe. The Chechen boy later described how he felt as though he was in a glass box, and he didn’t dare to move in case he broken the cocoon. In the theatre, sleep is likewise a kind of anti-act. It highlights a taboo or a fracture: the performer turns inward instead of being expressive. We see how he or she retreats into a dimension that we cannot grasp. But we are drawn into that dimension too and forced to share the experience somehow.

Your production has a certain duration, with a beginning and an end. Doesn’t an anti-act like sleep not presuppose a longer experience? One might expect an open-ended show, like Tonight, Lights Out!, in which everyone decides for themselves when it ends.

It is very important to me that when you leave, you feel as though you have experienced a theatre production with a beginning and an ending. This intense concentration makes you feel as though you have had a collective experience. After the premiere in Mannheim, somebody told me that there is a profound sense of solidarity in the show. It may only be possible to elicit this feeling if the show is experienced as a group from beginning to end.

DAVID WEBER-KREBS THE GUARDIANS OF SLEEP FRI 15, SAT 16/12 19:00 + 21:00

DAVID WEBER-KREBS IN CONVERSATION WITH ESTHER SEVERI (KAAITHEATER).

20

EERST ZIEN, DAN GELOVEN? PIET DE VOS OVER HET WESTERSE ZINTUIGLIJKE KADER EN NIEUWE PISTES

Sinds vorig seizoen zoekt het Kaaitheater naar manieren om de esthetische ervaring van dans ook toegankelijk te maken voor blinden en slechtzienden.

Bijvoorbeeld door sommige voorstellingen te voorzien van een audiobeschrijving, of een touch tour op voorhand.

Andere zijn inclusief gecreëerd voor zowel ziende als slechtziende mensen.

Piet De Vos – blind sinds zijn vijfde – is auteur en gespecialiseerd in zintuiglijk onderzoek. In een gesprek met het Kaaitheater ontmantelt hij het Westers zintuiglijk kader en opent hij nieuwe pistes: “Zintuigen zijn natuurlijk meer dan fysieke aspecten alleen.”

21

Onze samenleving is meer dan ooit gericht op het visuele. We tanken Facebook, Instagram en Snapchat voortdurend vol met foto’s en selfies. Iedereen heeft smartphones en wisselt non-stop beelden met elkaar uit. Niet de ervaring zelf maar het op een visuele manier doorgeven ervan is belangrijk geworden. Hoe beleef jij deze evolutie?

Die visuele dominantie is niet nieuw: de opkomst van televisie in de jaren 60 maakte van onze samenleving ook al een beeldenmaatschappij. Zelf voel ik inderdaad wel een versterking van die visuele cultuur. Reizen is daar een goed voorbeeld van: het is vooral belangrijk dat je de foto van jezelf naast het vrijheidsbeeld hebt gedeeld op Facebook.

Hierdoor is de zoektocht naar Wi-Fi een centraal onderdeel van reizen geworden. Maar ook in het nieuws trekken de beelden de meeste aandacht: mensen moeten iets gezien hebben, vooraleer het echt zo is.

Voor iemand die blind of slechtziend is, is die fotocultuur veel minder van belang.

Dat wil echter niet zeggen dat ze sociale media en nieuwe technologie volledig aan zich voorbij laten gaan. Integendeel, die zijn heel belangrijk geworden. Integratieve of inclusieve technologie zorgt ervoor dat verschillende doelgroepen hetzelfde apparaat kunnen gebruiken.

Zo zijn er niet alleen instellingen voor mensen met een visuele beperking, maar ook voor mensen die spastisch of doof zijn. Dat creëert veel nieuwe mogelijkheden.

Maakt die beeldcultuur de wereld voor jou minder toegankelijk of trekt de nieuwe technologie dat onevenwicht weer recht?

Die toegankelijkheid is vrij relatief. Als het over toegang tot informatie gaat, is de situatie verbeterd. Niet enkel dankzij instrumenten als iPhones, maar ook dankzij het internet. Internet is heel belangrijk, omdat alles wat vroeger gedrukt werd, eerst door iemand vertaald moest worden in braille of in audio, vooraleer het toegankelijk werd voor slechtzienden. Die menselijke vertaalslag is nu weggevallen. Elke digitale tekst is voor ons leesbaar geworden. Afhankelijk van je noden sluit je iets aan op je laptop: bijvoorbeeld een brailleleesregel, lettervergroting of automatische stem. De software doet de vertaalslag die vroeger door mensen moest gebeuren, wat de toegankelijkheid aanzienlijk vergroot.

Doorheen de geschiedenis is het visuele zintuig altijd al het belangrijkst geweest in het Westen. Dat heeft er volgens mij mee te maken dat zien net als horen afstandszintuigen zijn: je treedt niet in direct lichamelijk contact met het object dat je waarneemt.

Dit model met het zicht als belangrijkste zintuig komt voort uit de Griekse filosofie. Tijdens de Verlichting werd het zicht daarbovenop gelijkgesteld aan de ratio: enkel via de blik kan je een objectief beeld van de wereld creëren. Eerst zien dan geloven, zeg maar.

We denken vaak dat zintuigen gewoon deel uitmaken van het lichaam: sommigen hebben er vijf, anderen vier. Maar zintuigen zijn natuurlijk meer dan enkel fysieke aspecten.

De manier van waarnemen is bepaald door wat je er zelf over zegt en wat er in jouw cultuur over circuleert. Het zijn eigenlijk ongeschreven praktijken waarin je opgroeit. In Europa krijg je van jongs af voortdurend mee dat het visuele superbelangrijk is. We hebben bijvoorbeeld een heel visuele woordenschat. Een vraag die blinden en slechtzienden, die veel reizen, zeker herkennen: “Wat heb je aan reizen als je het toch niet kan zien?” Als je daar niet kritisch over gaat nadenken, zit je daar gepokt en gemazeld in de visuele cultuur.

Aanraking is inderdaad niet vanzelfsprekend. Ook niet bij blinden en slechtzienden.

Choreografe Vera Tussing, die in haar voorstellingen veel bezig is met aanraking, kreeg tijdens een try-out te horen: ‘It’s not because I’m blind, that I want to be touched.’

22

Dat is inderdaad een mooi voorbeeld van wat de zintuigelijke cultuur met je doet.

Aanraken, maar ook ruiken en proeven zijn veel lichamelijker. Ze worden allemaal als primitiever, instinctiever en onzuiver bestempeld. Aanraking is heel erg ethisch geladen en associëren we gemakkelijk met erotiek en geweld. Wie wat mag aanraken, wanneer en hoe, is erg gereguleerd. Dit zit ook heel erg in onze christelijke cultuur verweven. Het is dus goed om hier een beetje tegengeluid te geven.

Een voorbeeld van dat tegengeluid vandaag is de populariteit van de podcast. Zijn er zo nog andere vormen van tegencultuur?

Radio is een medium dat bij slechtzienden nog steeds heel populair is en podcast zijn hier inderdaad een dankbare aanvulling op. Er is ook weer meer aandacht voor het hoorspel dan vroeger. In de jaren 60 en 70 waren die erg in, maar sindsdien zijn hoorspelen van de publieke zenders verdwenen. Daar komt nu verandering in, onder andere op de BBC, omdat ook ziende mensen er steeds meer interesse in tonen.

Het hedendaagse alternatief op kijken, vindt voornamelijk bij het gehoor plaats.

De audiotour in musea is nog een mooie ontwikkeling. Veel blinde mensen vinden dat fantastisch, omdat het heel inclusief is: zowel ziende als slechtziende mensen hebben daar iets aan. Af en toe is er wat extra aandacht voor blinden of slechtzienden. In sommige musea in Spanje krijg je de historische achtergrond van kunstwerken mee op de audiotours, en is er ook een optie voor audiodescriptie. Zeker bij de vaste collectie kunnen ze daar mooie stappen in maken.

De tastzin ligt een pak gevoeliger. Daarnet haalde ik al aan dat we liefst vanop afstand waarnemen om geen fysiek contact te moeten maken. Tegelijk willen we objecten evenmin ‘besmetten’ met onze aanraking. We leven in een niet-aanraken cultuur, kijk maar naar onze musea. Aanraken wordt echter nog steeds gezien als vies en vies-makend. Wat gek is, zeker als het om beeldhouwwerken gaat: veel beeldhouwers vinden namelijk dat hun kunst eigenlijk dient om vast te pakken, omdat het voor henzelf altijd zo’n tactiele ervaring is geweest. Antropoloog David Howes, oprichter van het Canadese Centre for Sensory Senses, pleit al jaren voor multi-zintuiglijke etnografische musea. Door gebruiksvoorwerpen in glazen kasten te steken, ontneem je meer dan de helft van de informatie over het object en over het leven van zij die het object gebruiken. Het zou veel interessanter zijn als je kan ervaren hoe je die objecten moet gebruiken. Er is dus nog een hele weg af te leggen om de afstand tussen kunst en publiek te verkleinen.

Als de focus op de zintuigelijke ervaring ligt, wordt de kritische inslag van een kunstwerk in vraag getrokken. Hoe komt dat?

Ons hele kennissysteem is enorm gevisualiseerd. Ik voer hier zelf al jaren onderzoek in en ik sta er nog steeds van versteld. Het feit dat we dingen systematisch in kaart brengen bijvoorbeeld. De kaarten die we maken van de wereld zijn altijd visueel. Dat voelt zo logisch aan, dat we er niet bij nadenken. Maar misschien zou het ook eens interessant zijn om een geluidskaart van een stad te maken? Of de weg uit te stippelen op basis van geur?

Data moeten bijvoorbeeld ook altijd in grafieken gegoten worden. Uit protest heeft iemand van het Centre for Sensory Studies zijn PhD geïllustreerd met dans in plaats van met grafieken.

De reacties hierop blijven voorlopig nog heel meewarig, wat vooral te wijten is aan het gebrek aan vertrouwdheid met niet-visuele kennismodellen. Die modellen bestaan wel, maar zijn onderbelicht en kinderen komen hier amper mee in contact. Ons klassiek 23

onderwijssysteem is heel audiovisueel, terwijl alle onderwijshervormers – of het nu Steiner of Montessori – ervoor ijveren om alle zintuigen te leren gebruiken. We leren planten herkennen op basis van visuele kenmerken, maar dat zou ook op basis van geur of tast kunnen zijn. Daaraan merk je hoe diep die visuele cultuur in onze denkwereld geworteld zit.

Die tastzin is ook affectief geladen. Aanraken betekent ook aangeraakt worden.

Als je door iemand aangeraakt wordt tijdens een voorstelling, is dat anders dan iemand die je 20 meter verder ziet bewegen. Als je meer op de directere zintuigen focust, krijg je een andere soort esthetische ervaring, die op het moment zelf misschien emotioneler is.

Toch kan aanraking evengoed esthetisch zijn. Het zet je aan het denken, het stimuleert je zintuigen.

Zit er dan toekomst in de tastzin?

De tastzin als kennisbron is heel waardevol, er zijn zelfs filosofische theorieën opgebouwd. Maurice Merleau-Ponty heeft fantastisch werk geschreven over hoe je op de tast en met beweging de wereld ontdekt. En hoe je een soort vertrouwdheid met je omgeving ontwikkelt. Veel mensen kunnen zich goed in hun huis verplaatsen zonder dat het licht brandt: je weet alles staan en je bent vertrouwd met de omgeving. We doen veel zonder ernaar te kijken. Ik krijg bijvoorbeeld vaak de vraag hoe ik kan typen. Maar hoeveel ziende mensen typen niet blindelings? We doen allemaal zoveel op basis van beweging, tast en automatisme. Blinde en slechtziende mensen zijn hier gewoon bewuster van, omdat het voor hen explicieter is: met een stok de ruimte verkennen, met de tast een object identificeren.

PIET DE VOS IN GESPREK MET KATLEEN VAN LANGENDONCK, HILDE PEETERS & EVA DECAESSTECKER Find the English translation of this conversation at > www.kaaitheater.be/blind 24

FRI 1, SAT 2/12 20:30

KAAISTUDIO’S THEATRE | DUTCH | 1H | € 14/10 CO-FUNDED BY THE CREATIVE EUROPE PROGRAMME OF THE EUROPEAN UNION

© BENJAMIN VERDONCK

Wat een lezing had moeten zijn over Benjamin Verdoncks nieuwe boek even i must understand it, ontspoorde op prettige wijze tot een voorstelling die je inwijdt in meerdere tafeltonelen. Verdonck presenteert een speelse gids bij het bochtige parcours van zijn atelier naar de scene, met verhalen, foto’s, films, een theatertje uit een doosje, een kat en muziek.

THEATRE

BENJAMIN VERDONCK/TONEELHUIS[BE] HET HOUTEN EZELTJE

WED 6/12 20:30

Sous une lune gigantesque se révèle un concert de science-fiction autour d’émotions simples en ces temps d’hyper-capitalisme et de progrès technique. Avec le compositeur Chris Peck et quatre musiciens d’Ictus, Bauer passe tous les ingrédients musicaux au mélangeur.

A science fiction concert about emotions in this age of hyper-capitalism and technological revolutions unfolds under a gigantic full moon.

Along with composer Chris Peck and four musicians from Ictus, Eleanor Bauer throws all her musical ingredients into a blender.

© ANNE VAN AERSCHOT

Onder een gigantische maan voltrekt zich een sciencefiction-concert over emoties in dit tijdperk van hyperkapitalisme en technologische revoluties. Samen met componist Chris Peck en vier Ictus-muzikanten gooit Eleanor Bauer alle musical-ingrediënten in de mengmachine.

DANCE/MUSIC

ELEANOR BAUER[US/BE] & CHRIS PECK/GOODMOVE[US] & ICTUS[BE] MEYOUCYCLE

KAAITHEATER DANCE/MUSIC | ENGLISH (SURTITLED DUTCH/FRENCH) | 1H45 | € 16/12/10 25

THU 7, FRI 8/12 20:30 SARAH VANHEE[BE] THE MAKING OF JUSTICE

FILM

© SARAH VANHEE

Samen met zeven gevangenen – allen schuldig aan moord – schrijft Sarah Vanhee een misdaadfilm. Ze discussiëren ondertussen over motieven, gevangenschap en re-integratie. Je hebt er het raden naar of ze de fictie gebruiken om hun eigen situatie te bevestigen, te verdedigen, te veranderen of er net aan te ontsnappen.

Along with seven convicts – who are all guilty of murder – Sarah Vanhee has written a crime film, while discussing motives, imprisonment, and reintegration. We are left guessing whether they use the fiction to confirm, defend, change, or escape from their own situation.

KAAISTUDIO’S FILM | DUTCH (SURTITLED ENGLISH) | 1H | € 10 + POST-PERFORMANCE TALK FRI 8/12

SAT 16/12 17:00 T. J. DEMOS[US] AGAINST THE ANTHROPOCENE: VISUAL CULTURE AND ENVIRONMENT TODAY Addressing the current upswing of attention in the sciences, arts, and humanities to the new proposal that we are in a human-driven epoch called the Anthropocene, T.J. Demos critically surveys that thesis and points to its limitations. To democratize decisions about the world’s near future, we urgently need to subject the Anthropocene thesis to critical scrutiny and develop creative alternatives in the present. This lecture is followed by a discussion between T.J. Demos and Jeroen Peeters.

KAAISTUDIO’S LECTURE | ENGLISH | € 5 26

CO-FUNDED BY THE CREATIVE EUROPE PROGRAMME OF THE EUROPEAN UNION

DANCE © HERMAN SORGELOOS

FRI 15, SAT 16/12 20:30 + SUN 17/12 15:00 JÉRÔME BEL[FR] GALA Een bonte mix van dansamateurs en professionele dansers voeren samen een waar eindejaarsgala op. Maar dan wel één die de codes van de podiumkunsten radicaal in vraag stelt. Gala ondermijnt het oppergezag van ‘goed dansen’ en viert het verlangen en plezier om op een podium te staan en iets te delen met het publiek.

Opkomende winterdip? Kom naar Gala!

Un joyeux brassage d’amateurs de danse et de danseurs professionnels pour un gala de fin d’année qui remet radicalement en question les codes des arts de la scène. Gala sape l’autorité suprême du « bien danser » et célèbre le désir et le plaisir de monter sur scène et de partager quelque chose avec le public. Vous sentez une petite dépression d’hiver se pointer à l’horizon ?

Venez assister à Gala !

KAAITHEATER DANCE | 1H15 | € 22/18/10

A colourful mix of dance amateurs and professional dancers present another New Year’s gala.

But this is one that radically questions the codes of the performing arts. Gala undermines the supreme rule of ‘good dancing’ and celebrates the desire and pleasure of standing onstage and sharing something with the audience. Feeling the winter blues? Come to Gala!

0-12 Y

SUN 27/12 15:00 MATINEE KADEE A workshop for your children, Gala for you.

NL FR EN

FREE

> WWW.KAAITHEATER.BE/MATINEEKADEE

27

RE:RITE – WE:SLEEP Around the time of the longest night on 21/12, we are bringing together artists and thinkers who reflect on the theme of sleep. Explore the power of sleep – in a time in which we might as well be awake 24 hours a day.

FILM/ DEBATE

> www.kaaitheater.be/wesleep

ISABELLA GRESSER[DE] MÜDIGKEITSGESELLSCHAFT/FATIGUE SOCIETY: BYUNG-CHUL HAN IN SEOUL/BERLIN This essay film about philosopher Byung-Chul Han encircles the phenomenon of fatigue in our capitalistic societies – and its associated symptoms, such as depression and burnout. Visual artist Isabella Gresser interweaves the cinematic, photographic and drawn observations she made in Korea and Berlin with spoken text and lecture excerpts.

KAAISTUDIO’S FILM | ENGLISH | 1H | FREE, BUT PLEASE MAKE A RESERVATION

+ DEBATE WITH IGNAAS DEVISCH, VALENTINE KEMPYNCK, DAVID WEBER-KREBS & BIEKE PURNELLE 28

© ISABELLA GRESSER

MON 18/12 20:30

PERFORMANCE/ INSTALLATION

© PATRÍCIA PORTELA

TUE 19, WED 20/12 17:00 > 22:00 + THU 21/12 18:00 > 00:00 PATRÍCIA PORTELA[PT/BE] PARASOMNIA Wat betekent het om je over te geven aan slaap, in een samenleving die dat als een onvermijdelijke ziekte beschouwt? Patrícia Portela nodigt je uit in een installatie van vier kamers, die je één voor één doorloopt. Beelden vloeien in elkaar over, tijdens het beluisteren van 1.001 verhalen word je tot slaap – of net tot waken – verleid.

What it is like to surrender to sleep in a society that treats sleep as a necessary evil? Patrícia Portela invites you to an installation in four rooms that you explore one by one. Images blend into one another while you listen to 1001 stories that lull you to sleep, or perhaps keep you wide awake.

DAVID WEBER-KREBS[BE] THE GUARDIANS OF SLEEP

What happens exactly when we fall asleep? What does it feel like as a viewer to watch such an intimate act? The Guardians of Sleep is a collective attempt to withdraw in a world that always seems to be ‘switched on’ – where the off button simply doesn’t seem to exist.

‘MAKING SOMETHING HAPPEN BY DOING NOTHING’ Read our conversation with David Weber-Krebs > p. 9

© DAVID WEBER-KREBS

FRI 15, SAT 16/12 19:00 + 21:00

PERFORMANCE

KAAISTUDIO’S PERFORMANCE/INSTALLATION | ENGLISH | ± 1H45 | € 14/10 (LATE NIGHT EVENT € 18/14/10)

KAAISTUDIO’S PERFORMANCE | ENGLISH | 1H | € 14/10 29

THU 21/12: THE LONGEST NIGHT

The Monastery is returning to the Kaaistudios for a second time. Make every action an intense experience by performing daily rituals!

JOIN ALL DAY OR ATTEND A SINGLE RITUAL:

6:00-8:00 8:00-10:30 12:00-14:00 15:00-17:00 18:00-20:00

Twilight Ritual (free entrance) Rituals for Dying Celebratory Funeral Brunch Renewal Rituals A-LIFE dinner & talk

KAAISTUDIO’S RITUAL | ENGLISH | € 10/DAY, FOOD € 5 CO-FUNDED BY THE CREATIVE EUROPE PROGRAMME OF THE EUROPEAN UNION

17:00 > 19:00 VALENTINE KEMPYNCK & RACHID LAACHIR[BE] WINTER SLEEP Valentine Kempynck invites you to a brainstorm session about contemporary forms of hibernation.

An animal crawls into its cave and eats its stored food – but what about humans in 2017?

How can we slow down and digest as a society? Can we reinstate darkness in the role it needs and deserves?

On the first day of spring, you join the same group to finish the exercise.

KAAISTUDIO’S BRAINSTORM | ENGLISH | 2H | FREE, BUT PLEASE MAKE A RESERVATION

17:00 > 00:00 PATRÍCIA PORTELA[PT/BE] PARASOMNIA LATE NIGHT EVENT 19:00 NATHALIE PATTYN[BE] LIGHT & DARK Antarctica researcher Nathalie Pattyn discusses the influence of light and dark on the quality of sleep.

ENGLISH | 1H | FREE

20:00 > ...

ANNICK GERNAEY[BE] SLEEPING SUPPER € 18/14/10 KAAISTUDIO’S 30

© JONAS MAES

THE MONASTERY[BE] A-LIFE. THE DAY OF DYING AND LIVING

WED 20, THU 21/12 20:30 DE KOE[BE] HELLOGOODBYE

THEATRE

Zocht de KOE in Beckett Boulevard nog naar het midden, dan probeert het gezelschap die plek nu net te ontlopen. Samen met vijf gastacteurs – waaronder Sien Eggers en Michael Vergauwen – speelt het drietal een selectie aankomst- en vertrekscènes uit de Russische en westerse literatuur, en vult die aan met eigen teksten. 35 personages komen op en gaan af in een symbiose van ontvangst- en afscheidsceremoniën.

KAAITHEATER THEATRE | DUTCH | € 18/14/10 31

KAAITHEATER

SAINCTELETTESQUARE 20 20 SQUARE SAINCTELETTE B-1000 BRUSSELS T 02 201 58 58

KAAISTUDIO’S

ONZE-LIEVE-VROUW VAN VAAKSTRAAT 81 81 RUE NOTRE-DAME DU SOMMEIL B-1000 BRUSSELS /KAAITHEATER

MAGAZINE 6 EDITIES PER JAAR | VERSCHIJNT IN FEBRUARI, APRIL, JUNI, AUGUSTUS, OKTOBER & DECEMBER P3A9139 | AUGUSTUS 2017 | AFGIFTEKANTOOR GENT X V.U.: BART CLAES, C/O AKENKAAI 2, 1000 BRUSSEL COVERBEELD: JÉRÔME BEL GALA © JOSEFINA TOMMASI ONTWERP: PAUL BOUDENS

32