Humus 3 by Kaaitheater

H U M U S

Kaaitheater

HUMUS

K A A IT H E A T E R 1977

| 1998

| 2007

. 3Kaaitheater

Voorwoord

1 9 7 7 -2 0 0 7 /// Je me souviens ///

1 9 9 8 -2 0 0 7 III Door duizend draden verbonden met de wereld

Poëtica

Tien seizoenen

166

Kaaitheater vzw

167

Colofon

M a ria n n e V a n K e rk h o v e n

P ie te r T ’Jo n ck

Voorwoord

Humus 3 blikt terug op dertig jaar Kaaitheater maar legt het accent op de jongste tien jaar, waarin Johan Reyniers, eerst samen met Agna Smisdom, later geassisteerd door Petra Roggel, artistiek directeur was. Eerder documenteerden Humus I en 2 de eerste twintig jaar van het Kaaitheater.

Bij het aantreden van de nieuwe artistieke leiding in 1 9 9 8 was de uitdaging om de generatie artiesten die het Kaaitheater mee groot gemaakt had aan bod te laten komen samen met een nieuwe lichting en om daarin een balans te vinden. Johan Reyniers heeft scherpe keuzes gemaakt en een duidelijke rode draad door het beleid getrokken: respect voor het verleden, aandacht voor de toekomst. Hij heeft er bovendien voor gekozen om dit te doen samen met een hecht team van medewerkers die hij verregaand betrok bij zijn werken denkproces. Veel aandacht ging naar het begeleiden en presenteren van artiesten in de twee infrastructuren waarover het Kaaitheater beschikt: de Kaaitheaterstudioâ&#x20AC;&#x2122;s en het Kaaitheater aan de Sainctelettesquare. Als algemeen directeur heb ik getracht de structuur dienstig te maken aan de artistieke werking, een aandachtspunt dat Marianne Van Kerkhoven verder in dit boek formuleert.

W ij hopen u met dit boek voldoende materiaal aan te leveren om uw mening te kunnen aanscherpen over het werk dat de voorbije jaren in het Kaaitheater werd geleverd.

H ugo Vanden D riessche

Marianne Van Kerkhoven

Kaaitheater 1977-2007 Je me souviens 1

■

Dertig jaar van theater maken en tonen, hoe breng je dat in kaart? Hoe doe je dat

^ ^ Ê êêM

als je dat allemaal Van binnen uit’ hebt meegemaakt? En vooral: hoe doe je dat in het tijdperk dat wij nu beleven, dat van ‘het verdwijnen van de geschiedenis’? Onze tijden ruimtecoördinaten zijn op dit moment immers voor alles de ‘real

time’ en het ‘everywhere at the same moment’. Flexibiliteit, snelheid, efficiëntie vervangen het organisch groeien, het opbouwen van ervaring, het zich voeden met geschiedenis.

De engel van de geschiedenis

m aken - en die grote engel die alles overschouwt en vanuit dat andere stan dpunt tot andere conclusies kom t.

‘Er b esta a t een sch ild e r ij v a n K le e d a t A n g e lu s N o v u s h eet. D a a ro p

Een tweede (denk)beeld dat voor mij bij een vertelling over het ver

s ta a t een en gel a f g e h eeld d ie e r u it z ie t a ls sto n d h ij op h e t p u n t

leden steeds w eer opduikt is dat van Alexander Kluges T h e a te r v a n

z ic h te v erw ijd er en v a n ie ts w a a r h ij n a a r sta a rt. Z ijn og en z ijn

de N ie u w sb e r ich te n . Aangezien het onm ogelijk is (belangrijke gebeur

o p en g esp erd , z ijn m o n d s ta a t o p en en z ijn v le u g e ls z ijn u itg esp reid .

tenissen uit) de geschiedenis te beschrijven en te bevatten van uit

Z o m o e t de en gel v a n de g e sch ie d e n is e r u it z ie n . H ij h e e ft h e t g e la a t

datgene w at één m ens (één paar ogen, dus) gezien heeft, m oet m en

n a a r h e t v erled en to eg ek eerd . W a a r v o o r o n s een a a n e en sch a k elin g

een groot aantal b erichten van uiteenlopende bronnen verzam elen

v a n g e b eu rten isse n v e r s c h ijn t, z ie t hij één g ro te c a ta str o fe die

en u it dat m ozaïek trachten te reconstrueren ‘w at zou kunnen

o n a fg eb ro k en p u in h o o p op p u in h o o p s ta p e lt en ze h em v o o r de v o eten

gebeurd zijn’. De veldslagen van vandaag zijn niet m eer te vertellen

sm ijt. H ij z o u w e l w ille n stilsta a n , de d od en w e k k en en h e t verp letterde

via één bodeverhaal, één ooggetu igenverslag zoals dat in de Griekse

sa m en v o eg en . M a a r een sto r m w a a it u it h e t p a r a d ijs d ie in z ijn

tragedies nog aanvaardbaar was. De com plexiteit van de w erkelijk

v le u g e ls b lijft h a n g en en zo ster k is, d a t de en gel ze n ie t m eer k a n

heid d w in gt ons tot m eerduidigheid, veelgelaagdheid, gelijk tijd ig

s lu ite n . D e sto r m d r ijft h em o n s tu itb a a r de to e k o m s t in , d ie h ij

heid enz. en dus on verm ijdelijk ook tot het bijeenbrengen van een

d e rug to e k e e rt, te r w ijl de p u in h o o p v o o r h em to t de h em el rijst.

verzam eling van dubbelzinnige en zelfs tegenstrijdige berichten en

W a t tuy v o o ru itg a n g n o e m e n is die s to r m .’

standpunten.

W A L T E R B E N J A M IN

Ik kan mij echter in dit relaas over dertig jaar Kaaitheater noch het overschouw ende standpunt van Benjam ins engel aanm eten, noch

mij als de berichtenverzam elaar van Kluge voordoen. Ik heb im m ers

Elke keer als er sprake is van geschiedenis en het schrijven van g e

t.a.v. de hier te schrijven geschiedenis te zeer ‘in het oog van de

schiedenis verschijnt voor mij het beeld van Paul Klees A n g elu s N o v u s,

storm ’ gezeten. M ijn betrokkenheid bij het Kaaitheater b egon in de

zoals dat beschreven w erd door W alter Benjam in in zijn essay O v e r

hoedanigheid van toeschouw er bij de eerste festivals, een band die

h e t beg rip v a n de ge sch ied en is. Het gaat mij daarom niet om de tragiek

al snel w erd om gezet in een lidm aatschap van de raad van bestuur

van die m etafoor van het verleden als een p u in h oop die zich on af

én in het schrijven en redigeren van teksten voor de festivalboeken.

gebroken opstapelt, m aar om de h ou d in g die de engel van de g e

Deze taak ontw ikkelde zich - eens w e in de Onze-Lieve-Vrouw van

schiedenis - diegene die rapporteert over het gebeurde - in dat beeld

Vaakstraat (de hu id ige K aaitheaterstudio’s) gin gen w onen - op or

van Klee en Benjam in nood ged w ongen aanneem t: het g ezich t g e

ganische w ijze tot die van dram aturg. H oezeer ik ook m oeite zou

keerd naar het verleden én tegelijkertijd onherroepelijk de toekom st

doen om van de voorbije geschieden is een ‘o b je c tie f’ beeld op te

in gedreven. Het gaat mij ook om het verschil in blik, in visie tussen

hangen, aan de invloed van dertig jaar eigen ervaring en eigen p er

‘ons’- wij die de gebeurtenissen hebben m eegem aakt en n og m ee

ceptie ontkom ik niet. De enig m ogelijke w eg is dan ook m ijn niet

te ontkennen subjectieve kijk op de gebeurtenissen bew u st als u it

H u m u s , een docum en tering van de vijftien eerste Kaaitheaterjaren,

gan gsp u n t te nem en.

w erd door de kritiek als een p o gin g tot ‘zelfleg itim erin g’ geperci pieerd, terw ijl H u m u s 2, over de v ijf daaropvolgende jaren (die ook

de laatste onder de artistieke directie van H ugo De Greef waren),

De Duitse journalist-historicus Sebastian Haffner (1907-1999) schreef

als een po gin g tot zelfkritiek w erden beschouw d. W at er ook van zij,

in zijn autobiografische studie H e t v er h a a l v a n een D u its e r 1914-1933

dat ‘z e lf’-karakter van die pu blicaties w as in beide gevallen onver

dat m en u it de chronologische opsom m ing van historische gebeur

m ijdelijk. In N a u w g e z e t en w a n h o p ig , de serie tv-gesprekken van de

tenissen nooit de im pact o f de inten siteit kan afleiden die ze op dat

Nederlandse televisiem aker W im Kayzer u it 1989, zei de H ongaarse

m om ent hadden. ‘W ie d a a ro v erie ts te w e ten w il k o m en , m oet biografieën

schrijver György Konrad dat ‘op de vraag n a a rd e z in v a n de g esch ied en is

lezen , en dan n ie t de biografieën va n sta a tslie d e n , m a a r de in a a n ta l sch a a r

ied ereen a n tw o o r d t m e t z ijn eig en le v e n s lo o p ’. N atuurlijk sc h rijf je de

se bio g ra fieën v a n o n b ek en d e b u rgers.’ Hij vertelt hoe hij als zevenjarig

geschiedenis die je m eegem aakt o f m ee gem aakt hebt vanop de plek

jo n gen tje sam en m et zijn klasgenoten op enthousiaste en haast ob

w aar je daarin stond o f staat en natuurlijk w ordt die plek daardoor

sessieve w ijze de b erichten over de zegevierende opm ars van het

voor jo u het m iddelpun t van de geschiedenis.

D uitse leger tijdens de Eerste W ereldoorlog volgde, een persoonlijke

Maar los van de nood aan een eigen standpuntbepaling en los van

ervaring die hij w at later betrekt in zijn analyse van het ontstaan van

de nood aan een reactie op de eerdere kritieken op de Humus-onder-

het nazism e. ‘D e g e n e r a tie d ie de

n em ing w il ik m et deze inleiding vooral een in zich t com m uniceren

echte n a z i’s h eeft vo ortg ebra cht, be

dat ik in de loop van m ijn praktijk verw orven heb en dat ik essen

s ta a t u it m en sen d ie in de tie n ja a r

tieel acht om w elk discours o f w elke geschied schrijvin g dan ook

tu sse n 1900 en 1910 z ijn g eb oren en

over w elke praktijk dan ook te kunnen begrijpen. M ensen zitten in

de oorlog h e le m a a l los v a n de rea

hun praktijk en dat on dergedom peld zijn in datgene w at zij doen

lite it als een g r o o ts sp el h eb b en b e

m aakt hen bij m anier van spreken blind voor wat daarbuiten gebeurt.

le e fd ’, sch rijft hij. De fascinatie

‘L’ h o m m e n e p e u t a g ir q u e p a r e e q u ’i l p e u t ig n o rer’, sch reef Paul Valéry

van die kleine jon gen s voor de

in E u p a lin o s ou l ’a r c h ite cte . ‘ W ij z ijn b ezig w a a rm ee w ij b ezig z ijn ’ , zei/

oorlogsm achine is w ellicht zelfs

zegt Jan Joris Lamers. Een acteur die niet meer in het spel zit, maar zich

n iet in persoonlijke dagboeken

z e lf ‘van bu iten a f ’ gaat bekijken kan niet m eer spelen. H etzelfde

traceerbaar en zou als feit voor

geldt voor een m eubelm aker, voor een chirurg o f voor een artistiek

de geschiedschrijvin g verloren

directeur van een kunstencentrum . De duizendpoot aan w ie - in dat

zijn gegaan indien H affner het

oude verhaal - gevraagd w erd hoe hij dat toch doet, al die poten b e

n iet z e lf had m eegem aakt. Het

w egen, zit nog steeds verlamd langs de kant van de w eg naar zijn poten

is voor mij een overtuigend voor

te staren. Telkens w eer gaat het in een creatieve praktijk om ‘het in

beeld van het belang dat het m ee

het m om ent zijn.’

delen van heel persoonlijke ervaringen voor de gesch ied schrijvin g

U iteraard bestaan er praktijken van een andere aard: praktijken

kan hebben. In zijn verzam elingen Je m e so u v ie n s brach t de Franse

gebouw d op een diepgaande vervreem ding o f op een gew etenloze

auteur Georges Perec een hoop ‘herinnerde dingen’ bij elkaar, des

berekening. W ij kunnen enkel proberen om in alle eerlijkheid en

p e t its m o rce a u x de q u o tid ie n die zonder zijn in itia tie f voorgoed in de

m et de grootst m ogelijke kritische zin getuigenis a f te leggen: wij

puinhoop van de geschiedenis verdw enen zouden zijn. Het zijn aan

hebben gedaan (of doen nog) w at w ij m eenden (of m enen) te m oe

tekenin gen die als m en ze leest ‘het beeld van een tijd ’ op nieu w tot

ten doen. En vooral: w ij h eb b en al d o en d e o n td e k t w a t d a t dan w e l w a s.

leven w ekken, m éér dan een objectiverende geschiedschrijving, hoe

A ls m en al een eenm akend criteriu m zou kunnen vinden dat de d i

in telligen t ook, dat zou kunnen.

verse w erkzaam heden uitgevoerd gedurende dertig j aar Kaaitheater m et elkaar verbindt, dan is dat m .i. dat van de gebruikte w erkm etho

3Deze lange inleidin g over de rol van de su bjectiviteit in de gesch ied

de. De w o rk in p r o g r e s s - m ethode, gehanteerd door vele van de k u n stenaars die in het Kaaitheater w erkten o f er hun voorstellingen

sch rijvin g heb ik z e lf nodig om m ijn stan dpunt in deze tekst te k u n

toonden, is w at mij betreft dezelfde als de w erkw ijze die in de orga

nen om schrijven en bepalen. Om de toon te kunnen vinden. T ege

nisatie w erd gebruikt. Precies die w erkw ijze heeft het Kaaitheater

lijkertijd bevat deze inleid in g een reflectie op de kritieken die tien

gem aakt tot w at het is. De door ons gehanteerde m ethode zou m en

en vijftien jaar geleden op H u m u s 2 en H u m u s w erden geform uleerd.

kunnen om schrijven als die van het onbew uste b ew u stzijn o f het

3 0 JAAR KAA I THE A TER

bew uste on bew ustzijn, als de m ethode van de perm anente reflec

v er fr issen d e , p r o g r e ssiev e th e a ter-

tie die de praktijk b egeleid t en voortdurend in die praktijk ge(her)-

bew eg in g op ga n g g e k o m en is ’. Het

integreerd wordt. Een soort van bijna sam envallen, bijna sam en o p

is dan ook logisch dat de praktijk

gaan van doen en denken: tussen beide b lijft slechts een kleine kier,

van die eerste festivals in hoo fd

net groot genoeg om een w ig in te drijven, een klein obstakel d a tje

zaak recep tief van aard was. De

verp lich t b ew ustzijn en in tu ïtie even door elkaar te schudden. Het

eerste eigen prod u ctie is A n d a -

gaat om het zoeken, niet om het weten. Het gaat om w at er tijdens de

lu c ia A m a r g a , een p roject gerea

w eg/het proces gebeurt, niet om de eindbestem m ing.

liseerd door de Spaanse regis seur Salvador T avora (La Cuadra) m et in Brussel w onende Anda-

De Kaaitheaterfestivals en de vzw Schaamte

lu sisch e gastarbeiders.

W at ik m e van die festivaljaren van het Kaaitheater (1977-1985), van

al w il ik , aa n de h a n d v a n b eleefd e erv a rin g en , een v a n de sch rijn e n d ste

die v ijf tw eejaarlijkse edities o.a. herinner zijn de constante geld

w o n d e n v a n ons la n d b lootleg gen : de m iserie v a n de g ed w o n g en em ig ra tie,

zorgen. Op het festival van 1979 na - in dat jaar m aakte de Stad Brussel

de u itb u itin g die de m en sen v a n o n s so cia a l m ilie u tr eft en die nog zo w reed

extra m iddelen vrij om haar duizen djarig bestaan te vieren - m oest

is o m d a t zij on d erg a a n w o r d t in d en v reem d e, v e r v a n h et v ertro u w d e

er telkens weer geschraapt w ord en om het karige b u d get bij elkaar

m o e d e r la n d .’

Salvador Tavora: ‘E erst en v o or

te halen, beknibbeld w orden om het rond te krijgen. Het is m oeilijk zich vandaag nog in te beelden hoe het theaterlandschap er toen

Je m e so u v ien s

u itza g en hoe het functioneerde. Het eerste ‘globale’ theaterdecreet

Ik h e r in n e r m ij A n d alu cia Am arga. Ik h e r in n e r m ij d ie trage

was slechts kort daarvoor (in 1975) tot stand gekom en. Het was een

g e la d e n o v e r to c h t v a n een a a n ta l d o n k ere m a n n e n v a n h et en e u it

eerste n og aarzelende aanzet tot het creëren van een sociaal kader

ein d e v a n de B r ig ittin e n k e r k n a a r h e t an d ere, v a n h e t th u is la n d n a a r

w aarin vier categorieën van u itslu iten d teksttheatergroepen w aren

de b a llin g sch a p . Ik h e r in n e r m ij h u n in d r u k w e k k e n d e b itte r e za n g

ondergebracht. Een structurele subsidiëring voor een festival was op

en h oe ze d a a rb ij tu sse n h en in - a ls in een A n d a lu s is c h e p r o ce ss ie -

dat m om ent ondenkbaar.

de u it de n o k v a n de k er k n eerg ed a a ld e g ro te h o u te n k a n d ela a rs

Met grote verbaasde ogen keken wij naar dat onbekende artistieke

h een en w e er w ieg d en .

b uiten lan d dat daar plots in Brussel neerstreek. In de program m abrochure van het eerste festival (1977) om schreef staatssecretaris voor

Op het festival van 1981 creëerde Jan D ecorte M a r ia M a g d a len a , een

N ederlandse C ultu u r Vic A n ciau x (vader van) zijn ‘ v i jf a a n d a c h ts

weerbarstige theatertekst van de D uitse auteur Friedrich Hebbel, en

p u n t e n v o o r h e t N e d e r la n d s c u ltu u r b e le id in een w e r eld sta d als B r u s se l’ :

werd The W ooster Group in ons land geïntroduceerd. Maar de krach

‘ a a n d a ch t v o o r de k w a lite it v a n h e t a r tistie k e a a n b o d v a n de eig en en v a n

tigste en m eest coherente editie w as zonder tw ijfel die van 1983. Een

de andere cu ltu u rg e m e en sch a p p en , a a n d a ch t v o o rp r o g ra m m a to risch e lef,

‘n ieu w theaterklim aat in Vlaanderen’, dat in 1977 in het vo oru itzich t

l e f die tren d g e v o e lig én tr e n d m a k e n d m o e t g e ïn sp ireerd zijn , a a n d a ch t

w as gesteld, had zich inderdaad m et grote snelheid gerealiseerd:

v o o r “ in v e ste r in g ” in jo n g ta le n t v a n eig en b o d em , a a n d a ch t v o o r in ten se

Jan D ecorte, A nne Teresa De Keersmaeker, Jan Fabre, Jan Lauwers

sa m en w e rk in g tu sse n de c u ltu u r sp r e id e n d e in s te llin g e n , a a n d a ch t ten

stonden op dit festival m et gem ak naast Gerardjan Rijnders, Jürgen

slo tte v o o rd e ru im te, n ie t alleen vo or de g e b o u w e n m a a r ook v o o r d e str a a t.’

G osch, The W ooster Group, Steve Paxton...

De voorbeelden die H ugo De Greef, de sam ensteller van dat eerste

Ik probeer het toen en daarna ontw ikkelde discours w eg te den

festival, voor ogen had w aren de festivals van Nancy, A vign on en

ken en m ij m ijn indrukken van dat m om ent te herinneren. Ik p ro

E dinburgh, het Berliner Theatertreffen en het Holland Festival. Van

beer de s e lf-fu llfillin g p r o p h e cy én de m ythologisering te ontlopen. Ik

a f de editie 1979 form uleert hij zijn doelstellin gen nauwkeuriger.

w eet dat het steeds w eer herhalen van de bew ering dat M a r ia M a g d a

H et program m a dat hij sam enstelt is voor hem een noodzakelijke

le n a van Jan D ecorte ‘een m ijlpaal’ was in de on tw ikkelin g van het

aan vulling bij het aanbod in eigen land. Die internationale en expe

Vlaam se theater deze voorstelling ookprecies tot een m ijlpaal maakt.

rim entele aan vulling is nodig zolang het theater in Vlaanderen niet

Dat is het fenom een van ‘de m eest gefotografeerde schuur van A m e

eenzelfde breed spectrum kan bieden als het buitenlandse. A an het

rika’, zoals Don Delillo dat b esch rijft in W itte R u is . Precies door een

festival w ord t een tijd e lijk e fu n ctie toegeschreven: zo lang m en het

bord m et dat op sch rift bij de schuur te plaatsen stopt elke chauffeur

in het buitenland béter doet dan hier, of: ‘to t h ie r te la n d e een ev en

die er voorbijrijd t om die schu u r te fotograferen: ‘w ij k u n n e n n ie t

Kaaitheater 1 9 7 7 - 2 0 0 7

b u ite n de a u ra k o m en . W e m a k e n d eel u it v a n de a u ra. W e z ijn hier, u>e

In zijn tekst H u m u s v ersus H u m u s 2: v a n zelfle g itim er in g n a a r z e lfk r itie k

z ijn n u .’ Maar ik w eet ook - Sebastian H affner ind achtig - dat wij

(E tcetera nr. 67,1999) benoem t socioloog Pascal Gielen de door De

w el degelijk verw ard en vo l gedachten w aren bij M a r ia M a g d a len a ,

G reef georganiseerde kru isbestu iving tussen internationale en b in

dat w ij en th ou siasten trots w aren bij R o sa s d a n st R o sa s, dat w ij geïn

nenlandse kunstenaars - zow el op de Kaaitheaterfestivals als bij het

trigeerd en ‘open’ w aren bij het acht u u r durende H e t is th e a te r zo a ls

verw erven van speelplekken in het buiten lan d voor Radeis, Rosas,

te v e r w a c h te n en te v o o r zie n w a s van Jan Fabre... Het gevoel aanw e

het Epigonenteater (voorloper van N eedcom pany) enz. - als ‘c u lt u

zig te zijn bij de geboorte van een nieuw e taal, het gevoel getu ige te

reel b a n k ie r en w a a rb ij h e t [K a a ith ea te r ] B elg isch e a rtie ste n lie t d elen in

zijn van een nieuw elan, daar deel van u it te m aken, kan ik niet m et

h e t a u ra v a n g ro te in te r n a tio n a le n a m e n ’. Het Kaaitheater ‘a ls a u ra b e-

feiten staven: dat zat in de hoofden van de toeschouw ers. Ik kan het

sm e tte r o f g e le id e r v a n sy m b o lisc h k r e d ie t’ dus. Deze sociologische de

m ij enkel herinneren als iets ‘zeer reëels’.

finiërin g van het k ru isb estu ivingsm echanism e gaat echter voorbij

A ls dat niet zo was, dan zou de conclusie die na het laatste festival

aan het veel doorslaggevender econom ische m o tie f w aarop dit m e

in 1985 u it het voorbije w erk getrokken w erd verkeerd zijn geweest.

chanism e steunde: het zich profileren op de internationale m arkt

M aar dat w as ze m .i. niet. U it de behoefte aan het perm anent vo e

w as op dat m om ent barre noodzaak. Zonder de inkom sten van hun

ren van een artistieke dialoog m et kunstenaars en aan het perm anent

internationale tournees hadden de artiesten van Schaam te niet kun

opnem en van een verantw oordelijkheid voor hun werk, vloeide

nen overleven, aangezien er geen structureel subsidiëringskader voor

organisch voort dat het Kaaitheater zijn festivalform u le diende op

dit soort w erk aanw ezig was. D irk Van Bastelaere slaat in zijn stu

te heffen ten voordele van een reguliere jaarw erking en dat het p ro

die U p str ea m o f P r o d u ct M a rk ets. O n d erzo ek en in n o v a tie in de k u n s te n

ducerende w erk in belan g m oest toenem en ten koste van het recep

cen tr a (U niversiteit A ntw erpen, C ultuurm anagem ent 2006) de bal

tieve. Immers: de oorspronkelijk als tijdelijk om schreven d oelstel

dan ook m is als hij de ‘exportfase’ van Vlaam se producties pas in de

lingen van het festival waren bereikt. Een nieuwe fase kon aanvangen

jaren 1990 laat aanvangen en haar beschou w t als een gevolg van de

w aarin gekozen w erd voor een w erk naar de diepte, voor een p er

‘p rofession aliserin g’ dank zij het podium kun sten decreet van 1993

manente dialoog m et bepaalde kunstenaars. De confrontatie m et het

(waarin voor het eerst de categorie ‘kunstencentra’ w ord t op gen o

w erk van buitenlandse m akers had in 1985 n iet m eer dezelfde n ood

men) en dank zij de eerste c a o voor de podium kunsten afgesloten in

zaak als in 1977. De relatie binnenland/buitenland had zich in enkele

datzelfde jaar. De norm ale chronologie in het bedrijfsleven bestaat

jaren tijd om gekeerd: Vlaam se groepen w erden van die periode a f

u it het eerst veroveren van de binnenlandse en vervolgens van de

naar het buitenland uitgen od igd om daar de inspirerende fu n ctie te

buitenlandse m arkt. M aar dit m odel kan n iet zom aar overgeplant

vervullen die The W ooster Group, Gerardjan Rijnders, Steve Paxton,

w orden op het artistieke bedrijf. De kunstenaars van Schaam te heb

Stuart Sherm an o f Bob W ilson voordien bij ons hadden vervuld.

ben eerst een p o sitie op de internationale podia verworven. Dank

Een aantal van die Vlaam se artiesten/groepen hadden zich o n dertussen al ontwikkeld binnen de kunstenaarsvereniging Schaam te

zij die p ositie hebben zij daarna een subsidiërin g in hun thuisland kunnen afdw ingen.

w aarvan H ugo De G reef eveneens de bezielende organisator was: zij w erden de basis w aarop de jaarw erking kon steunen. De p rod u ce rende praktijk die in de festivals - om financiële redenen - beperkt w as gebleven, zou in de jaarw erking het hoofd accent krijgen. Het b ew u st opzetten van een k ru isb estu ivin g tussen het w erk in de fes tivals en de creatieve praktijk van artiesten als Anne Teresa De Keersmaeker, Josse De Pauw, D irk Pauwels, M ichèle A n ne De M ey o f Jan Lauwers getu igt van een doordachte visie op w at het Vlaam se theaterlandschap toen nodig had om zich te kunnen ontw ikkelen en zich internationaal op de kaart te zetten. In de schoot van de vzw Schaamte w aren de voorstellingen van Radeis ontstaan (de groep stopte in 1984), had A nne Teresa De Keersm aeker o.a. F ase (1982) en E le n a ’s A r ia (1984) gecreëerd, w as M ichèle A nne De M ey gedebuteerd m et B a la tu m (1984). Jan Lauwers en zijn Epigonenteater zlv vervoegden Schaam te na hun succesvol optreden m et dE d e m o n str a tie in het nachtprogram m a van het K aaitheaterfestival van 1983.

3 0 JAAR KAA I THE A TER

Je m e so u v ie n s

den en -verhoudingen het product bepalen. Elke stap in de totstand

Ik h e rin n e r m ij h e t o u d e b r o u w e r sh u is in n u m m e r 83 v a n

kom ing van een w erk heeft zijn invloed op, vindt zijn w eerspiegeling

de O n z e -L ie v e -V r o u w v a n V a a k stra a t, n a a st de h u id ig e K a a i-

in dat werk.

th e a te r stu d io ’s. D e bred e h o u te n tra p , o n ze o p g ek a lefa terd e k a n to r en , de sm a lle doorg ang w a a rd o o r w e n u m m e r 81 k o n d e n b etred en op w eg n a a r de tw ee r e p e titie z a le n . D e ro n d e ste n e n m u u r tje s -

Het kunstenaarscentrum Kaaitheater

in de h u id ig e co n c e r tstu d io - d ie de r u im te a fb a k e n d e n w a a r in

in zijn nomadische periode (1987-1993)

v o o rh e en de k o p e r en k e te ls v a n b ro u w erij L’E to ile h a d d en g e sta a n . E en d r u k k e b ed o en in g op a lle p le k k e n . D e eerste k e e r d a t de o n d erste

Ook al waren de m otieven helder en organisch, toch bleek de overgang

r e p e titie z a a l g e b r u ik t w erd o m een v o o r s te llin g in te g e v en w a s in

van de festival- naar de seizoensw erking en de sam ensm elting van

ja n u a r i 19 8 9 m e t h e t d a a r te r p la a ts e gecreëerd e Flip Side v a n

Kaaitheater en Schaam te niet vanzelfsprekend. Tussen het laatste

S te v e P a x to n . In de loo p v a n d ie v o o r s te llin g s r e e k s v ierd en w e

festival begin m ei 1985 en de start van het eerste seizoen op 1 oktober

Steves v ijftig s te v erjaard ag .

1987 lig t m eer dan twee jaar: een te verdedigen duurtijd om de h er structurering intern en extern voor te bereiden, maar ik herinner me

De Onze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat 81-83 w aar we van 1983 tot 1993

dat in 1986 (in oktober, rond de periode w aarin we in de A ncienne

hebben ‘gew oond’, was en is n og steeds een bijzondere en inspireren

Belgique L S D .J u s t th e h ig h p o in ts ... van The W ooster Group presen

de plek. Ook het verhaal van Schaam te heeft in de loop der tijden een

teerden - een vo orstellin g die in het overzicht van H u m u s 1 per ver

m ythologisch laagje over zich heen gekregen. Maar het blijft w elw aar

gissin g ontbreekt) het hele project bijna w erd afgeblazen nadat de

dat kunstenaars als A n ne Teresa De Keersmaeker, Jan Lauwers o f

gesprekken m et de overheden w eer eens niet de gewenste resultaten

Josse De Pauw die toen volop b ezig w aren u it te groeien tot w at ze

hadden opgeleverd. Maar ondanks de onzekere toekom st w erd er

nu artistiek betekenen elkaar daar op de trap tegenkw am en, elkaar

verder gewerkt. N iet alleen het Kaaitheater, m aar grote delen van de

afw isselden in de repetitieru im ten en er sam en vergaderden over

sector zoals w ij die nu kennen m et zijn kunstencentra en aanver

hoe Schaam te v zw zich m oest organiseren. Het b lijft w aar dat de

w anten, hebben hun uitein delijke econom ische basis, hun su b si

sam enhang tussen deze kunstenaars een reële basis vond in een fi

dies enkel kunnen verw erven dank zij het w erk van een hele reeks

nanciële solid ariteit w aardoor ze eikaars w erk m ogelijk m aakten.

vrijgestelden van stem pelcontrole, gew etensbezw aarden, tewerk-

W elke artistieke filosofie en/of m aatschappelijke visie hen sam en

gestelden in b t k - en DAC-projecten o f in andere nepstatuten. Daar

hield, is m oeilijk te om schrijven, m aar een onderling vertrouw en

is geen enkele heroïek o f nostalgie m ee verbonden: w ij deden g e

schraagde hun sam enleven. Ze vo lgd en eikaars w erk, d iscu ssieer

w oon w at we op dat m om ent m eenden te m oeten doen.

den over eikaars voorstellingen, waardoor hun sam enwonen ook kon

In die tussenperiode w erd het w erk van de Schaam te-artiesten

resulteren in sam enwerken. D it laatste w as echter geen m ust; zij

onverm inderd voortgezet. T ussen m ei 1985 en oktober 1987 gin gen

behield en elk hun onafhankelijkheid in het parcou rs dat ze sam en

In c id e n t en N e ed to k n o w van E pigonenteater/N eedcom pany in p re

m et H ugo De Greef - in w ie zij hun volle vertrouw en stelden voor w at

m ière, alsook U su r p a tio n van Josse de Pauw, M u u r w e r k van Roxane

de organisatie en realisatie van hun artistieke keuzen b e tro f - u it

H uilm and, Face d F ace van M ichèle A nne De Mey, T o u t S u it van Pat

stippelden.

Van H em elrijck en B a rtó k /'A a n tek en in g en van A n ne Teresa De Keers

Op die plek heb ik begrepen hoezeer de w erkom standigheden en de w erkverhoudingen het resultaat van een creatieve arbeid bepalen. Op die plek heb ik geleerd dat de stru ctu u r die je voor je w erk opzet

m aeker en w erden L S D .J u st th e h ig h p o in ts ... van The W ooster Group en A ja x van Peter Sellars gepresenteerd. De lijst van de plekken w aar deze voorstellingen w erden getoond

on dergeschikt dient te zijn aan dat w erk z e lf om m et een zo groot

geeft al meteen een van de m eest cruciale problem en aan van het Kaai

m ogelijke vrijheid en vruchtbaarheid te kunnen creëren. Het was

theater op dat m om ent: de afw ezigheid van een eigen theaterinfra-

vo or m ij glashelder dat een artistieke organisatie zich flexibel d ien

structuur. In zijn nom adische periode organiseerde het Kaaitheater

de op te stellen t.a.v. de noden van de kunstenaar en niet om gekeerd.

voorstellingen in: de M unt, de Ancienne Belgique, c b a (het huidige

Glashelder ook w aarom het soort w erk dat A nne Teresa De Keers

c v A in Anderlecht), de Hallen van Schaarbeek, het Théatre de Ban-

m aeker o f Josse De Pauw toen m aakten nooit tot stand had kunnen

lieue, h et Théatre N ational, Théatre 140, de k v s , de B eursschouw

kom en in de ‘officiële structuren ’ die zich in het centrum van het

b u rg, het Paleis vo or Schone K unsten... Met andere woorden: zeer

p odium landschap bevonden. In zekere zin w as dat een b evestigin g

veel geld en energie m oesten telkens w eer geïnvesteerd w orden om

van het m arxistische principe dat stelt dat p rod u ctieom stan d igh e

de eigen producties in Brussel te tonen. Dat leverde wel contacten

Kaaitheater 1 9 7 7 - 2 0 0 7

en sam enwerkingsverbanden op

ten gevolge van de perm anente onderfinanciering en werden er geen

over de taalbarrières heen. Maar

voorstellingen door het Kaaitheater gepresenteerd.

hoe kon je je perm anente aan

In 1990 zag het Kaaitheater zijn subsidie van de Vlaam se Gem een

w ezigh eid als Brussels theater

schap verhogen van 7,6 m iljoen frank (in 1989) naar 14,5 m iljoen frank

w aarm aken zonder eigen thea-

(o.a. dank zij de fusie m et het

terin frastructu u r en zonder de

zelfde jaar kreeg Rosas voor het eerst een consistente steun: een su b

evenem entiële kracht eigen aan

sidie van 13 m iljoen frank. Hoe blij w e daar toen ook m ee w aren,

een festival? Telkens opnieuw

toch betekende dit nog steeds dat dit w erk gem aakt diende te w o r

was het een gevecht om het Kaai

den in een financiële m argin aliteit, w at in flagrante tegen stellin g

theater zichtbaar en dus voor een

stond to t het artistieke belang van deze kunstenaars.

b k t

het Brussels Kamertoneel). D at

pu bliek herkenbaar te m aken.

In 1989 w as de Berlij nse M uur gevallen. H et afsluiten van het ver

De u itdagin g om zich te integre

drag van M aastricht (december 1991) betekende een belangrijke stap

ren in het in seizoenen gestru c

in het Europese eenm akingsproces. Het invoeren van de eenheids

tureerde theaterleven van de stad viel im m ers sam en m et de u itd a

m u n t euro werd van dan a f voorbereid. Er kw am een m aatschappe

gin g om het artistieke w erk dat zich in de m arge had ontw ikkeld naar

lijk debat op gang rond de vraag ‘w elk Europa w illen wij ?’ Dit debat

een breder p u b liek te brengen. Het zw erven van theater tot theater

genereerde een veel grotere betrokkenheid m.b.t. de eenm aking van

m aakte het Kaaitheater tot een reisgezelschap in eigen stad: een con

ons continent dan w e vandaag rond dezelfde vragen kunnen va st

frontatie m et steeds andere ‘b ed rijfscu ltu ren ’, m et steeds andere

stellen. Een internationaal ingestelde praktijk in het algem een en een

technische ploegen, m et steeds andere prom otionele filosofieën, met

Europese in het bij zonder was voor het Kaaitheater van bij aanvang

steeds andere publieken enz.

evident geweest. M et som m ige Europese collega’s zoals het Theater

Ik w il m ij zelf graag vertellen en blijven vertellen dat w at toen alles

am T urm in Frankfurt, het H ebbeltheater in Berlijn, Felix M eritis

bijeengehouden heeft het gevoel was in de Van Vaakstraat een unieke

in A m sterdam en de W iener Festw ochen in W enen w erden b evoor

context te hebben opgebouw d, een nest o f een stal w aar belangrijke

rechte sam enw erkingsverbanden on tw ikkeld (cf. de gezam enlijke

kunstenaars huisden, w aar in zich t aanw ezig w as over w at artiesten

u itgave van de T h e a te r sc h r ifte n ). De bekom m ernis die m et déze en

nodig hebben om te creëren, w aar m et vallen en opstaan het vertrou

andere Europese collega’s werd gedeeld had vooral betrekking op het

w en aanwezig b leef om sam en verder te doen. Maar het was m oeilijk

vrijw aren van de artistieke vrijh eid en de artistieke m ob iliteit aan

om in die nom adische situatie, zw ervend van theater naar theater,

de basis van het internationale werk. De niet onterechte vrees bestond

de coherentie zichtbaar te m aken van het ‘oeuvre’ dat deze k u n ste

dat ook de artistieke sector w el eens het slachtoffer zou kunnen

naars w ensten op te bouwen. De keuze voor een seizoensw erking b e

w orden van loodzw are bureaucratische Europese bepalingen i.v.m.

tekende im m ers de keuze om kunstenaars te volgen in hun w erk en

de cultuur. De grondvesten van ‘ons’ artistiek Europa hadden w ij al

dat w erk te laten volgen door een publiek. De flexibele op stellin g van de organisatie t.o.v. de noden van de

In het seizoen 1989-1990 keken w e tegen een gecum uleerd deficit aan

m et vele collega’s in Brussel, ook

eerder gelegd naar onze eigen keuzen en inzichten en die autonom ie w ild en wij n iet u it handen geven.

kunstenaar resulteerde o.a. in een structurele grilligheid naargelang

A rtistiek hanteerden wij op dat m om ent het nu w ellich t als ‘oud ’

het w erk van bepaalde artiesten zich dusdanig ontw ikkelde dat een

aangevoelde postm oderne jargon. We spraken toen over de gefra g

organisatorisch onafh ankelijkheid van de oude stru ctu u r van Kaai

m enteerde verhaallijn, de n iet-p sych ologisch uitgew erkte perso

theater/Schaam te zich opdrong.

nages, de toenem ende m u ltid iscip lin ariteit in het gebruik van m id

Het eerste seizoen was gestart op 1 oktober 1987. Op 1 jan u ari van

delen, de ontbinding van taal en betekenis, de bew egingstaal die als

dat jaar w as de groep Rosas ju rid isch onafhankelijk gew orden. De

tekensysteem haar autonom ie had verworven, het groeiende belang

fu sie tussen Kaaitheater en Schaam te gin g officieel in op 1 jan u ari

van de ruim te, de tijd w aarin m et duur en herhaling w erd geëxpe

1988. De d oelstelling van de nieuw e vz w die Kaaitheater heette was

rim enteerd, enz. Maar (on)bewust beseften w ij dat algem een m aat

drieledig: produceren, presenteren en het geproduceerde d istribu e

schappelijk en p o litiek gezien verm eende zekerheden w eggleden,

ren. 1988-1989 w as het seizoen van O tto n e O tto n e v a n Rosas, m et zes

dat zich een nieuw e periode aankondigde en dat wij nog niet over de

tien dansers op de scène, een gigan tische ondernem ing voor een

instrum enten o f de w oordenschat beschikten om de veranderingen

kleine organisatie, en van W ittg e n s te in In co rp o ra ted , de eerste vo or

te vatten en te verw oorden. De hele operatie om u it de Kaaitheater-

stellin g van Jan Ritsem a bij het Kaaitheater.

festivals en Schaam te een n ieu w Kaaitheater te m aken, de keuze om

3 0 JAAR K AA I THE A TER

kunstenaars te volgen en te laten volgen door een pu bliek w as voor

mij toch onvermij delijk verbonden m et een gevoel van trouw, m et een

Ouder w orden is onverm ij delijk, m aar w il ouder w orden in de kunst

zoeken naar diep gang in relaties (met de kunstenaars, m et een p u

ook de facto zeggen: groter w orden? Valt ‘zich artistiek on tw ik ke

bliek, m et een maatschappij). Een gevoel dat toen al gepaard gin g m et

len’ noodzakelijk sam en m et het m aken van ‘grotere producties’? O f

het b esef dat opkom en voor continu ïteit niet evident was in de ‘w e g

is verdieping o f o n tp loo iin g van m iddelen een betere definitie voor

w erpm aatschappij’ die ons om ringde. Een keuze dus, die risico’s in

‘artistiek groeien’ ? Is kiezen om klein te blijven n iet even legitiem

hield. Een besef dat kwetsbaarheid, nuancering, zoeken naar diepgang

als kiezen voor het tegendeel?

en innerlijkheid geen w aarden zijn die evident in de m arkt liggen. 1.992-93 was het laatste seizoen van het Kaaitheater in zijn n om a disch bestaan. In ju n i 1993 verhu isden w e m et onze kantoren naar

3Maar hoe zit dat dan m et de relatie tot een publiek? Is het kiezen om

het Lunatheater, dat w e gedurende de volgende drie seizoenen m et

in de m argin aliteit te blijven een teken van ‘onvolw assenheid’? Is

de A ncienne Belgique zouden delen: het begin van het sedentaire

het m ogelijk een n ieu w gecreëerde theatertaal in gan g te doen v in

leven, van de zekerheid en de stevigheid van een eigen theaterinfra-

den bij een breder pu bliek ? Veronderstelt het verwerven van p u b lie

structuur waardoor een reële band kon aangegaan w orden m et de stad

ke bijval dat de kunstenaar zijn radicale u itgan gsp u n ten geheel o f

Brussel en haar theatergeschiedenis. Maar tegenover dat persp ec

gedeeltelijk dient te verloochenen? Bestaat er zoiets als B ild u n g in

tie f van zekerheid b le ef in het artistieke w erk toch de tw ijfel, de n a

de kunst? A ls p o pu larisering? A ls ‘v o o ru itga n g’?

denkendheid aanwezig. In de inleidin g van het jaarprogram m aboek

Deze en vele andere vragen hielden ons b ezig, hielden ons in ze

van dat seizoen - het laatste van de reeks m et dat opvallende grote

kere zin gevangen toen w e in 1993 naar het Lunatheater verhuisden

form aat - werden de ‘them atische’ vragen van dat werkjaar om schre

en daar van af het seizoen 1993-1994 voorstellingen gingen tonen. Het

ven als: hoe b lijf je als in d ivid u overeind in deze w ereld? Hoe krijg

betrekken van dat grote huis was één ding, m aar even ingrijpend was

je vat op de veelheid die je overspoelt? Hoe kan je vorm geven aan

w ellich t dat dit sam enviel m et het sluiten van het kleine huis: in

w a tje raakt, aan w at je bew eegt? Het m otto van dat seizoen w as een

april 1993 werd in de Studio’s in de Onze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat

zin van Hölderlin: ‘L ev en b e te k e n t een v o rm v e r d ed ig e n ’ .

een laatste voorstelling gespeeld, daarna gin g de deur er voor m eer dan een jaar d ich t vanw ege verbouw ingsw erken.

Thuiskomen? (1993-1998)

Je m e so u v ie n s Ik h e r in n e r m ij d ie la a tste v o o r s te llin g . H oe w e o p ee n g e p a k t za ten

De overgang van het nom adische naar het sedentaire leven is w ellicht

in de th e a te r stu d io , k ijk e n d n a a r d a t b r ilja n te k le in o o d , d ie d u b b el-

een van de belangrijkste keerpunten in de m enselijke geschiedenis

m o n o lo o g Roy Cohn /Jack S m ith, g esp eeld d o o r W o o ster G ro u p -

geweest. In het individuele leven van een m ens betekent ‘zich sette

a c te u r R o n V aw ter. E en tr a g isch p o r tr e t v a n de cy n isc h e rechter,

len’: het afscheid van de j eugd, het einde van de w ild e j aren, de over

c o m m u n is te n h a te r en h y p o cr ie te h o m o v e r v o lg e r R o y C o h n en

gan g naar een volw assenheid w aarin gezin en huis vaste w aarden

een fla m b o y a n t b ee ld v a n de N e w Y orkse p e r fo r m a n c e k u n ste n a a r

w orden. ‘ W ilje g e e n d o e lw it z ijn , d a n m o e tje b ew eg e n ’, sch reef Joseph

en ‘p o lit ie k ’ p r o v o c a te u r Ja ck S m ith . Ik h er in n er m ij v o o ra l d a t éne

Brodsky in zijn L o flied op C lio . En in haar essaybundel V erra ssin g en

o n e in d ig lang e m o m e n t v a n s tilte w a a ro p de a c te u r de za a l in k eek .

definieert Patricia De M artelaere het begrip ‘th u is’ als ‘een plek om

‘ Y ou w ere n o t su re i f it w a s R o y C o h n y o u w ere lo o k in g a t or R o n

beu te w orden’: ‘A a n v a n k e lijk b ed o eld a ls b esch erm in g v o o r w a tje l i e f is,

V a w ter, o r a m ix tu r e .’ E en v o lk o m e n b la n k m o m e n t w a a rin n ik s

w o r d t h e t h u is a lg a u w z e l f h e t v o o r n a a m ste d a t besch erm d m o e t w o r d e n .’

g eb eu rd e. R o n V a w ter: ‘I n p a r t i c u la r l tr ied n o t to th in k a b o u t a n y -

Dit roept een aantal vragen op.

th in g (o n th a t m o m e n t, n v d r ), so th a t y o u c o u ld do so m e th in k in g .’ E x a c t één ja a r la te r s t ie r f Ron aa n aids.

1. Is dit soort van ‘w etm atigheid’ ook toepasbaar op ‘artistieke ontw ik

Die dubbele verhuis m aakte ons tot ontheemden: niets was m eer wat

k elin g’ ? M oet een artiest niet altijd in zekere m ate de w ild h eid en

h et gew eest was en niets w as al w at het zou kunnen worden. We w a

onvoorspelbaarheid van het kind behouden? En w at betekent dan

ren ergens tussen twee stoelen beland, tussen het oude dat we wilden

artistiek volw assen w orden ? Is het hebben van een vaste w oonplaats

consolideren en het kom ende dat n ieu w zou zijn. N ochtans leken

daarbij onontbeerlijk?

de nieuw e artistieke taken helder op de tafel te liggen: het repertoire kon om schreven w orden als ‘de hele wereld’. De notie van repertoire

Kaaitheater 1 9 7 7 - 2 0 0 7

verraadt de aandacht voor (kunst)geschiedenis, voor oorsprong, die

groeiende verrechtsing van de m aatschappij m eteen eenbeknottin g

bin n en het Kaaitheater toch altijd een van de fundam enten van het

van het internationale elan introduceerde ? Rond die tijd kon ind er

w erk is geweest. M et ‘repertoire’ w erd n iet u itslu iten d het corpus

daad vastgesteld w orden dat de p o litiek zich terugplooid e naar het

aan theaterteksten behorend tot de w ereldliteratuur bedoeld. M is

lokale en het onm iddellijk haalbare, om dat risicovolle in tern atio

schien w as dat repertoire w el in de eerste plaats een verzam eling

nale initiatieven n iet m eteen tot electoraal voordeel konden leiden.

van m ensen, van kunstenaars. Die kunstenaars w erden beschou w d

De v e r m a r k tin g van de kunst had op dat m om ent nog n iet de vlu ch t

als onderzoekers van de wereld. N et zoals w etenschappers b ehoor

genom en die w ij nu kennen. De inspann ingen van (vooral liberale)

den zij tot de belan grijkste vragenstellers in de m aatschappij. A r

p o litici in het voorafgaande decennium om sponsorin g als n ieuw

tistieke vrijheid en vrijheid van onderzoek gingen hand in hand. Geen

systeem voor cukuurffnanciering van de grond te krij gen, waren voor

enkele begren zing (in genre, in discipline, in bouw stenen en z.jb lee f

lopig op een sisser u itgelopen, m aar de politiek had w el de m o g e

nog overeind...

lijkheden ontdekt om van ku n st een m iddel tot ex p o su re te maken.

Maar die w ereld w erd alm aar w ij der, de vragen alm aar com plexer

Vooral in Vlaanderen w ensten p o litici zich na de voorlopige afron

en om vangrijker in aantal. O ndertussen w aren de Kaaitheaterkun-

ding van het federaliseringsproces te ‘profileren’, o.a. door zich te ‘om

stenaars van het eerste uur elk hun eigen w eg gegaan. De rode draad

ringen’ m et Vlaam se, internationaal gewaardeerde kunstproducten.

die hen voorheen toch enigszins verbonden had, w erd losser en ver

En er w as nog een them a dat rond die periode m eer op de vo or

dween.

grond trad: de stad en haar m ulticulturele dim ensie. Brussel was op

De w ereld begon in het m idden van die jaren n egentig de eerste

dat m om ent een vervuilde, verloederde stad, een perm anente b ou w

tekenen te vertonen van een configuratie die ons nu vandaag als ver

w erf ook. Eric De K uyper om sch reef haar als ‘een h o o fd sta d v a n h e t

trouw d voorkom t. De groeiende m acht van de m edia w erd voelbaar.

v e r v a l’. Maar m eer dan w elke andere stad in dit kleine land bevatte

Het theater zocht onrustig naar zijn herpositionering daartegenover.

zij de m ulticulturele potentie die zich in de j aren daarna als hét basis

De werkelijkheid w erd m eer en m eer ondergesneeuwd door de fictie.

kenm erk van de m eeste grotere steden in de w ereld zou m an ifeste

Het b esef nam toe dat er niet één w aarheid, één w erkelijkheid, één

ren. De stad w erd hét po d iu m w aarop de kun st en de vragen die zij

verleden bestond m aar een onein dig aantal in vu llin gen o f interpre

zich stelde zichtbaar m oesten gem aakt worden. In een stad als Brussel

taties daarvan. Bij het schrijven van de S ta te o f th e U n io n voor het

m et zijnverschillende taalgem eenschappenbetekende dit, dat Vlaam

T heaterfestival van 1994 drong het tot mij door dat de engel van de

se cultuurw erkers, gesterkt door h et algem een politieke klim aat

geschiedenis zich had om gekeerd, dat (zoals Peter Sloterdij k het zou

ontstaan in die fase van het Belgische federaliseringsproces, m et

verwoorden) ‘de b e la n g r ijk ste m e n ta le g e b e u r te n is v a n de w e s te lijk e b e

m eer n ieu w sgierigheid dan voorheen op zoek gin gen naar contac

sch a v in g v a n de tw in tig s te e e u w ’ ‘de o v erg a n g ’ (b)leek te zijn ‘v a n h et

ten m et hun Franstalige collega’s. Voor het Kaaitheater kw am dat the

p r im a a t v a n h e t v er led en n a a r d a t v a n de to e k o m s t’. En dus: dat in tel

m a op dat m om ent w ellich t als té evident over om er een probleem

lectuelen, kunstenaars enz. die altijd tot de progressieve - dus toe

van te m aken: de sam enw erking m et andere partners (al dan niet

kom stgerichte? - krachten van de m aatschappij hadden behoord nu

over de taalgrenzen heen) hadden w ij im m ers in onze nom adische

andere taken kregen toebedeeld, zoals de verd ediging van w aarden

periode al in de praktijk gebracht;

die dreigden te verdw ijnen. En dus: dat dit een n ieu w soort van en

niem and van ons had het ooit

gagem en t vanw ege hen veronderstelde.

vreem d o f bijzon der gevonden

A ls we m et w eten sch apsfilosoof Thom as K uhn crisis definiëren

dat de voorstellingen van de ‘tot

als het m om ent waarop ‘ h et v er n ieu w e n v a n de w e r k in str u m e n te n n oo d

de Franstalige gem eenschap b e

z a k e lijk is g e w o rd e n ’ dan kan m en die tweede helft van de j aren negen

horende’ M ichèle A nne De M ey

tig in het Kaaitheater w at mij betreft als crisism om ent bestem pelen.

binnen Schaam te geproduceerd

K uhn leerde ons ook dat op een crisism om ent lang in voege zijnde

waren geworden, enz. In oktober

paradigm a’s ter discussie w orden gesteld en dat zo’n paradigm awis-

1992 kondigde het K unstenfes-

sel m eestal gepaard gaat m et een grote m assa van n ieuw e theorieën

tivaldesarts zijn intrede aan m et

o f nieuw e versies van oude theorieën om dat iedereen in de verw ar

een voorbereidend rapport. Eén

rin g m et eigen oplossingen kom t aandraven.

van de conclusies was dat het

O f had de verw arring van dat m om ent m et het fin de siècle-ge-

Vlaam se theater op sterven na

voel te m aken? O f m et de vaststellin g dat het hoopgevende en th ou

dood w as in Brussel, dat er nau

siasm e voor Europa als p o litiek p roject al fel bekoeld w as en dat de

w elijks w erd geproduceerd en

3 0 JAAR K AA I THE A TER

even w einig gepresenteerd. Ook al dient dit rapport in de eerste plaats

ren de m eningen uiteenlopend.

gezien te w orden als een statem ent naar de politieke overheid toe,

De bew ering dat een groter p u

toch kw am dit hard aan voor de podium sector in Brussel: w aren dan

bliek de facto m inder kritisch zou

alle inspanningen u it de voorbije jaren zo onzichtbaar gebleven? Te

zijn en m eer als ‘groep’ zou rea

gelijkertijd w as deze dem arche een teken van de toen groeiende p o

geren, stond tegenover de over

litieke position erin g van die podium sector ze lf (en dit niet alleen in

tuiging dat in het theater elke toe

Brussel). Zoals p o litici de pod iu m ku n sten m eer gin gen ‘gebruiken’

schouw er als autonoom denkend

in hun politieke praktijk, zo gin g ook de nu veel m eer georganiseer

ind ivid u aangesproken w ordt en

de en gestructureerde pod iu m sector zich profileren als een speler

dat ‘het publiek als groep’ slechts

op het politieke terrein.

bestaat voor de duur van een voor stelling. Deze kunstenaars bleven trouw

De gesprekken van 1996

aan een van hun oorspronkelijke

Reeds voor de verhu is van 1993 naar het Lunatheater hadden w ij het

ver als m ogelijk te w illen ‘m ee

verm oeden dat de im pact van deze gebeurtenis verstrekkende g e

nem en’ op de artistieke w eg die zij kozen, zelfs als die w eg eerder

volgen zou hebben voor het w erk en dat daarover m et de ‘vaste’ Kaai-

‘h erm etisch’ dan ‘herkenbaar’ was. Toch hadden zij het gevoel dat

m otiveringen, nl. het p u b liek zo

theaterkunstenaars gesproken diende te worden. Die in het vo o ru it

het p u b liek van 1996 m inder tot inspann ingen bereid was dan dat

zich t gestelde gesprekken w erden echter onder druk van het w erk

van tien, vijftien jaar eerder. Het aanbod aan podium producties was

telkens weer opgeschoven. Toen ze in 1996 eindelijk gevoerd w er

uiteraard in die tijdsspanne enorm toegenom en, m aar u it dat aan

den kw am en ze dus eigenlijk te laat. Toch heb ik tw ijfels o f zij -

b od w erd naar hun gevoel m eer en m eer gekozen voor ‘het gem ak

indien eerder gevoerd - de ‘loop der dingen’ hadden kunnen w ijz i

kelijke w erk’. Zij deelden het b esef van de invloed die kijk gew oon

gen. W ij leken een trein die in volle bew egin g beseft dat hij voorbij

ten aangeleerd door de televisie op het pu bliek uitoefenden, alsook

een w issel rijdt, m aar niet op tijd kan stoppen om het andere spoor

h et verm oeden dat zow el pers als pu bliek over veel m inder kennis

te nemen.

van de kunstgesch iedenis beschikten dan weleer.

Op 29 april, 6 m ei en 13 m ei 1996 hadden er drie interne gesprek

‘E igenlijk doen w ij iets dat volledig u it de tijd is’, w erd er gezegd.

ken m et Kaaitheaterkunstenaars plaats in de concertruim te van de

Er w erden vragen geform uleerd over de rol die het theater in de ac

toen reeds gerenoveerde K aaitheaterstudio’s. G espreid over die drie

tuele sam enleving zou kunnen spelen. Kan je als kunstenaar nog in

avonden w erd er gediscussieerd m et en door: Peter Verm eersch, Vi-

grijpen in de m aatschappij? Is een n ieu w en gagem en t n og m o g e

viane De M uynck, Peter van Kraaij, Guy Cassiers, Jan Lauwers, Jan

lijk? Dat een dergelijk engagem ent zich zou u itd rukken in de vorm

Fabre, Jos Verbist, Josse de Pauw, Tom Jansen, Eric Sleich im , Lucas

van sociaal-artistiek w erk binnen de stedelijke context o f gericht op

Vandervost, Jan Ritsem a, Stefan H ertm ans, Frieda Pittoors, Frank

bepaalde doelgroepen leek hen echter uitgesloten.

Vercruyssen, Anne Teresa enjolen te De Keersmaeker. De twee hoofd

Er w as nog steeds een sterk g e lo o f aanw ezig in de levende kracht

them a’s w aarvan vertrokken w erd w aren enerzij ds de problem atiek

van het theater, in zijn ‘hier en nu’-karakter, in de im pact van de lij

van het bespelen van een grote zaal (in casu het Lunatheater) en an

felijke aanw ezigheid van de perform er. De vraag w erd gesteld o f het

derzijds de inplanting in de stad (in casu het m ulticulturele Brussel).

brengen van kw aliteit ‘een p o litiek statem ent’ kon zijn? N iet ieder

De kunstenaars van het eerste u ur die binnen Schaam te en/of het

een w as het erover eens dat dit als politiek-artistiek engagem ent v o l

Kaaitheater aan het w erk w aren gew eest, hadden ondertussen hun

stond. Stefan H ertm ans wees erop dat het feit dat een kunstenaar

eigen route bepaald o f zelfs hun eigen organisatie u itgebou w d . T ij

onzekerheid schept m et w at hij doet politieke consequenties heeft:

dens deze gesprekken stelden zij vast dat zij ‘vroeger’ veel m eer m et

‘K w a lite it is een b ep a a ld e graad v a n je z e lfin vraag ste lle n .’ In die zin hoef

elkaar in discussie gin gen over hun artistieke opties, m aar te gelij

de er voor een kunstenaar geen tegen stellin g te bestaan tussen ‘zich

kertijd voelden zij n iet de behoefte om daar ‘n ostalgisch over te

engageren’ en ‘zijn eigen ding doen’. Hoe zou je trouw ens als artiest

doen’. De puur ‘artistieke problem en’ die het spelen in een grote zaal

n ie t je eigen ding kunnen doen? Hoe kan je pretenderen te w eten

m et zich m eebrengt (b.v. in d e m anier van acteren, regisseren, enz.)

‘w at het pu bliek w il’ ?

kw am en tijdens de gesprekken eigenlijk niet aan bod, w el het p ro

De discussie over een n ieu w engagem ent leidde echter ook tot het

bleem van het verwerven van een groter publiek. Wat dat b etreft w a

b esef dat ‘de linkse progressieve droom uitgehold w as’. Jan Ritsema:

Kaaitheater 1 9 7 7 - 2 0 0 7

‘J e lig t n ie t m eer m et de an deren op één lijn in w a tje w ilt zoals d a t in d e ja r e n

En w as er in het w erk bovendien ook niet - vooral dan onder druk

80 n og w e l h e t g e v a l w a s’.

van de grote zaal - het gevoel van een ‘verglijden’: van de focus op

W aren w e d a n ‘gerecupereerd’ ? W aren w e ons, na d ielan ge strijd,

de kunstenaar naar die gerich t op het publiek?

in de veroverde positie gaan ‘settelen’? Had Jan Joris Lamers dan toch

Ik probeerde mij op dat m om ent te blijven herinneren w at Herman

gelijk toen hij aan H ugo De G reef zei dat de keuze om te verhu izen

T eirlinck in zijn D r a m a tisc h P e r ip a te tik o n had geschreven: ‘In de p r i

naar het grote Lunatheater de fo u t van zijn leven w as, een stap die

m itie v e sta n d (v a n de th e a tr a le o n tw ik k e lin g , n v d r) is er eerst een p u b lie k ,

hij zic h ze lf zou beklagen?

en a c h te r a f een spel; in de g e ëv o lu ee rd e sta n d is er eerst een sp el en d a a r

In elk geval w erd h et duidelijk dat er veel m éér vragen w aren dan

n a (zo m o g elijk ) een p u b lie k . D e b ro o sh eid v a n d eze p o s itie (d ie v o lk o m e n

enkel diegene die betrekkin g hadden op de im pact van de overstap

de h ed en d a a g se is) te n a a n zien v a n een k u n s t d ie m o n u m e n ta a l g eb oren

naar een vaste b ew on ing in een grote zaal o f op de im pact van de

h e e t en h a a r zen d in g a lle e n te n k o s te v a n d o d e lijk e o n ta a rd in g k a n p r ijs

m u lticu ltu rele stedelijke context.

g e v e n , sp r in g t in h e t o o g .’

Vandaag terugkijkend op die periode w ord t het m isschien m o

Maar dat schreef hij in 1959 en wij leefden in een tij d en in een m aat

gelijk de com plexiteit van de toen aanw ezige problem atiek te om

schappij w aarin een p o pu listisch e politieke ingesteld heid in volle

schrijven. Alles kw am samen.

opgang was.

We w erden geconfronteerd m et een zich snel veranderende m aat schappij die lan g gehuldigde paradigm a’s om trent de fu n ctie van

U it dat klu w en m oest een u itw eg gevonden worden. Er w erden ver

de kunstenaar in die sam enleving deed sneuvelen: was het n og wel

schillende red d in gspogin gen ondernom en.

m ogelijk om in deze context als artiest in de m arge te gaan staan en van daaruit vragen a f te vuren op de m aatschappelijke gan g van

de k v s in 1992 kan reeds gezien w orden als een po gin g een nieuw

zaken?

p ersp ectief te openen.

We worstelden met de groeipijnen van het artistiek volwassen w or

In de tweede helft van de j aren 90 werden sam enwerkingsgesprek-

den en w e voelden ons ‘u n h eim lich ’ bij het betrekken van een vaste

ken aangeknoopt zow el m et Franz M arijnen en Erwin Jans ( k v s ) als

en grote w oning.

m et Luk Perceval en Stefaan De Ruyck (Toneelhuis in w ording). Het

De relatie m et het pu bliek w as veranderd, o.a. onder druk van de

b esef was im m ers aanw ezig dat de problem en die het Kaaitheater

m aatschappelijke om standigheden, maar het was nog niet duidelijk

aan den lijve ondervond o.a. m ee veroorzaakt w erden door anom a

hoe w ij daarm ee om konden gaan.

lieën op het niveau van de hele sector. Er w as een onvruchtbaar on-

We w aren ban g terecht te kom en in de tredm olen van in stitu tio

evenw icht ontstaan tussen de artistieke poten tie van de ‘generatie

nalisering en bureaucratisering en beseften dat w e niet m eer enkel

van 80’ (een generatie die veel breder was dan enkel de artiesten u it

b ezig w aren m et het dienen van kunstenaars m aar ook m et on szelf

de Kaaitheaterstal) en de m argin ale plek die deze generatie organ i

als k u nsten centru m in stand te houden: ‘A a n v a n k e lijk b ed o eld als b e

satorisch en financieel nog altijd bekleedde. De problem atiek van

sch erm in g v o o r w a t je l i e f is, w o rd t h et h u is a lg a u w z e l f h e t v o o rn a a m ste

de repertoiregezelschappen die h u n deuren dich thield en voor de

d a t b esch erm d m o e t w o r d e n .’

De kandidatuur van H ugo De G reef voor het directeurschap van

aan gan g zijnde artistieke vern ieu w in g heeft veel te lang de on t

Zelfs de d efinitie van ‘p rofession aliteit’ die w e tot dan toe gehan

w ik kelin g van de sector geblokkeerd. De repertoiregezelschappen

teerd hadden, werd onderuit gehaald. Het beschikken over artistieke

fun ctioneerden n og volgen s de oude(rwetse) m ethode van een ar

‘k n ow h ow ’, het koesteren van een levendige creatieve praktijk, het

tistiek directeur die al dan niet bijgestaan door een dram aturg een

filosofisch- dram aturgisch funderen van het werk, het verwerven van

reeks teksten kiest en die dan regisseurs zoekt om die de teksten m et

een m eesterschap in het om gaan m et het w o r k in p ro g ress en het laten

de acteurs u it het vaste gezelschap te ensceneren. Deze w erkw ijze

doorsijpelen van al deze artistieke prem issen in de werkstructuur: dat

w as niet m eer verenigbaar m et de in de m arge ontw ikkelde w o rk in

w aren de param eters w aarm ee w ij tot dan toe het begrip ‘p rofessio

p r o g r e ss-m ethode, m et de em ancipatie van de perform ers die niet

n aliteit’ hadden ingevuld. Maar bin n en het geïnstitution aliseerde

m eer alleen uitvoerders w ild en zijn m aar de projecten w aaraan ze

kader w aarvan w ij door het verw erven van onze dubbele in frastru c

deelnam en m ee w ild en kiezen en creëren, m et de m ultid iscip lin a-

tuur (Lunatheater en Kaaitheaterstudio’s) n og sterker deel gin gen

riteit van de in de m arge ontw ikkelde praktijk w aarin de tekst vaak

uitm aken gold een andere definitie van ‘profession aliteit’. Daar gin g

niet m eer de alleenheerschappij kon opeisen m aar h erleid w erd tot

het in de eerste plaats om: het beschikken over een goed fu n ctio

slechts één van de bouw stenen van de voorstellin g, enz. Indien de

nerende raad van bestuur, het voeren van een correct financieel

om vorm in g van de repertoiretheaters tot de stadstheaters die w ij

beleid, het indienen van onderbouw de subsidiedossiers, enz.

nu kennen zich eerder had voltrokken, dan was de on tw ikkelin g

3 0 JAAR KAA I THE A TER

<\ IVi

:JÊ

„

^A *K^

W *W

,• a * 1»

\ 1

uitgekristalliseerd, m aar kon er zoiets bestaan als een coproductieo f een presentatiedram atu rgie? Het w erd onm ogelijk om alle vo or stellin gen die in een o f andere context in een seizoen in het Kaai theater over de vloer kw am en op een kw alitatieve m anier dram atur gisch te begeleiden. De k w aliteit van dat soort w erk w ord t im m ers o.a. bepaald door de hoeveelheid tijd die je aan elk project kan b e steden. En w at kon/kan de fu n ctie van een dram aturg zijn in een kunstencentrum zoals wij dat vandaag kennen: een huis waarin voor stellingen w orden gepresenteerd, w aarin projecten m eestal gedeel telijk w orden gecreëerd o f w orden afgem onteerd, m aar w aarin het

van het landschap eerder gedeblokkeerd gew orden en hadden - daar

artistieke budget dat voorhanden is én de verantw oordelijkheid t.o.v.

ben ik van overtuigd - de problem en van het Kaaitheater zich veel

de in frastru ctu u r het niet m eer toelaten u itslu iten d als p ro d u ctie

gem akkelijker kunnen oplossen.

h u is (of kunstenaarscentrum ) te fun ctioneren ?

In het subsidiedossier van het Kaaitheater voor de periode 1997-

In die problem atische context kw am de b eslissin g van de over

2001 w erd de optie geform uleerd om aan een aantal kunstenaars

heid dat voor de vierjarige periode 1997-2001 slechts 45 van de g e

vaste contracten te geven: een optie die vergelijkbaar is m et w at Guy

vraagde 6 6 m iljoen frank subsidie w erd toegekend hard aan: deze

Cassiers vandaag in het Toneelhuis tot stand brengt en die tevens een

b eslissin g werd door H ugo De G reef als een afkeurin g van zijn w erk

p o gin g inhield om een halt toe te roepen aan een andere kw alijke

ervaren en w erd de directe aanleiding tot zijn vertrek. In de nieuwe

situatie die zich op dat m om ent in de hele sector begon te m an ifes

financiële situatie w erd het z e lf produceren van voorstellingen op

teren: de sedentaire ‘apparaten’ van de theaterstructuren nam en in

de m anier waarop w ij dat vroeger hadden gedaan, zo goed als onm o

om vang toe, terw ijl de nom adische kunstenaars even econom isch

gelijk. H et voelde a lsof het Kaaitheater eigenhandig zijn eigen ‘h art’

kw etsbaar bleven als voorheen.

diende te am puteren.

Vanaf het seizoen 1996-1997 werd een tw eesporenprogram m ering uitgewerkt: H ugo De G reef koos de projecten voor de grote zaal w aar in hoofdzakelijk de vaste Kaaitheaterkunstenaars hun plek vonden

Kaaitheater 1998-2007

en assistent-dram aturge A gna Sm isdom realiseerde in de Kaaitheaterstudio’s een ‘anderskleurig’ program m a van hoofdzakelijk jon ge

‘D e en ig e met w a a rm ee de g e sch ied en is ie ts te m a k e n h ee ft is d ie v a n h e t

m akers. Deze b eslissin g geeft aan dat het Kaaitheater, zij het zeer

to é v a l’, sch reef Joseph Brodsky. Dat toeval heeft zeker een rol ge

aarzelend, begon aan zijn om vorm ing van kunstenaarscentrum naar

speeld in de m anier w aarop Johan Reyniers artistiek directeur van

kunstencentrum .

het Kaaitheater is gew orden, een fu n ctie die hij - als hij eind ju n i

Het verwerven van de dubbele infrastructuur van het Lunatheater en de Kaaitheaterstudio’s betekende de facto een verhoogde druk om ‘deze h uizen te laten renderen’ en dus de voorrang te geven aan

2008 afscheid neem t - gedurende tien seizoenen zal hebben u itg e oefend. Na het vertrek van H ugo De G reef lagen er w at de toekom st van de

h et receptieve op het producerende werk: dit kw am voort u it een

stru ctu u r betreft drie m ogelijke opties op tafel: 1) een nieuw e direc

gew ijzigde verantw oordelijkheid t.o.v. het publiek en de overheid en

teur vinden voor het geheel van de artistieke w erking; 2) aparte o p

veronderstelde ook een totaal andere om gang m et de kunstenaars

lossin gen zoeken voor het Lunatheater en de Kaaitheaterstudio’s en

dan diegene die w ij voorheen hadden.

3) de hele zaak opdoeken. De raad van bestuur van het Kaaitheater

En dat was - naar m ijn gevoel althans - w ellich t de grootste revo

sprak zich on dubbelzinn ig u it voor de eerste optie.

lutie in onze praktijk. Dat veronderstelde im m ers het ‘ontrouw w or

Guy Gypens trad als nieuw e directeur aan en zou A gna Sm isdom ,

den’ aan m ensen, ideeën, w erkw ijzen die jaren lan g tot de essentie

die eerder reeds voorstellingen in de Kaaitheaterstudio’s geprogram

van het w erk hadden behoord. Het dram aturgische werk kw am hier

m eerd had, bij de artistieke leid in g betrekken. Gypens haalde Johan

door in bijna onoverkom elijke problem en terecht. Het bespelen van

Reyniers, op dat m om ent artistiek leider van het K lapstukfestival,

de twee zalen bracht een grote stijgin g van het aantal producties m et

binnen als tweede secondant. Toen Gypens kort daarna om persoon

zich mee. De relatie van het theater m et die producties varieerde

lijke redenen afhaakte, nam en Johan en A gna sam en de veran t

van prod ucen t tot coproducen t o f tot enkel presentator. Wat pro-

w oordelijkheid voor de artistieke leid ing op. A gna had van bij aan

ductiedram aturgie w as o f kon zijn had zich in de loop der jaren w el

van g helder gecom m uniceerd dat haar hart u itg in g naar het meer

Kaaitheater 1 9 7 7 - 2 0 0 7

experim entele w erk en dus eerder naar kleinezaalprojecten. Para

tiële betekenis gebleven. Op het m om ent van zijn aantreden in het

doxaal genoeg w as het Johan - diegene die b u iten het Kaaitheater

Kaaitheater w erd het artistieke cen tru m w at het theater betreft in

w as op gegroeid - die de filosofie van het huis het sterkst zou assi

genom en door het fenom een van de ‘collectieven’ die zich u it o f

m ileren, het aan de hand van eigen accenten verder zou on tw ikke

bin n en de traditie van M aatschappij D iscordia on tw ikkeld hadden

len en daardoor de con tin u ïteit van het w erk zou w aarborgen én de

(en vooral dan Tg STAN). Het leek hem dan ook lo g isch om de k lein

praktijk zou vernieuw en.

zonen en - dochters van M aatschappij D iscordia binnen te halen zo

Johan brach t van u it het Stuc en het K lapstuk ervaringen m ee die

als Dood Paard en ’t Barre Land. Z ich zelf op dat m om ent m isschien

nauw aansloten bij de praktijk van het Kaaitheater. Het Stuc was

het m eest herkennend in het w erk van ‘de jaren 90’, van k u n ste

naast Schaamte/Kaaitheater een

naars/groepen als M eg Stuart o f Tg STAN, heeft hij zow el het w erk

van de eerste kunstencentra die

getoond van artiesten die hun ‘vertrekp u nt’ in het Kaaitheater h a d

z e lf b egon te produceren, w at

den - zoals Anne Teresa De Keersmaeker, Josse De Pauw, Jan Lauwers,

m eteen betekende dat ook in

Jan Ritsem a - als nieuw e nam en in het program m a binnengebracht,

Leuven een inzicht en een know

zoals Jéröme Bel o f Raim und H oghe. In het eerste decennium van

how ontwikkeld waren m.b.t. het

de 2iste eeuw w erd een n ieu w elan voelbaar in de ‘d iscip lin e’ van de

om gaan m et kunstenaars in crea

perform ance, die naast theater, dans, m uziektheater en m uziek een

tie en meer in het bij zonder m.b.t.

vast onderdeel van het program m a werd: die jon gere generatie van

de w o rk in p r o g r e ss-m ethode. In

perform ancekunstenaars w aartoe b.v. Kate M clntosh o f Kris Ver-

het Stuc/Klapstuk werd er ook

donck behoren kregen hun plek in het Kaaitheaterprogram m a. Van

eerder gekozen voor kunstenaars

u it zijn literaire interesse ontw ikkelde Johan Reyniers een b ijzon

m et w ie m en een langere w eg sa

dere aandacht voor teksttheater en vo or het repertoire. Hij g a f Jan

m en kon afleggen dan voor een

D ecorte, De Parade en Tristero op n ieu w een plek in Brussel, alsook

m alige projecten o f evenem enten. E n b o ve n d ien h ech ttejo h a n - zelf

h et grote teksttheater van Ivo Van Hove en Gerardjan Rijnders. Het

in zijn hart m eer dram aturg dan organisator - veel aandacht aan

w erk van deze laatsten w ilde hij bew u st naast het w erk van een aan

reflectie, een aspect van het artistieke w erk dat binnen het Kaai

tal van hun Am erikaanse collega’s tonen - zoals The W ooster Group,

theater ook altijd hoog in aanzien had gestaan.

Richard M axw ell, The Builders A sso cia tio n ... - opdat hun vo orstel

A l deze gevoeligheden m aken dat hij enerzijds de con tin u ïteit van het Kaaitheaterproj eet kon verzekeren en anderzijds de aanpas singen kon doorvoeren die voor de w erking van een kunstencentrum

zouden kunnen aangaan. De tien jaar Kaaitheater onder de artistieke leid ing van Johan

m et twee infrastru ctu ren in die ‘n ieuw e tijd ’ nodig waren. De b e

Reyniers, de periode 1998-2007, worden uitvoerig besproken in de tekst

lan grijkste ingreep w at dat b etreft is zonder tw ijfel de verru im ing

van Pieter T ’Jonck. In de seizoenen 1998-1999,1999-2000 en 2000-

gew eest van het kunstenaarspotentieel waarm ee gew erkt gin g w o r

2001 gebeurde de keuze van het program m a door Johan Reyniers en

den. De oude K aaitheatergeneratie nam bij zijn aantreden een (ook

A gna Sm isdom ; na het vertrek van A gna zou Johan gedurende even

financieel) te grote plek in binnen het program m a. Naast continuïteit

eens drie seizoenen alleen voor de p rogram m ering instaan. V anaf

diende er m eer ru im te voor vern ieu w in g te w orden gerealiseerd.

het seizoen 2004-2005 m aakt Johan de keuze sam en m et Petra Roggel

Johan Reyniers w as er zich van b ew u st dat het Kaaitheater m et zijn

m aar b ehoudt hij de ein dverantw oordelijkheid in de artistieke m a

twee infrastructuren nood had aan een veelheid van kunstenaars

teries. De kom st van Petra Roggel kan verbonden w orden de h erop

behorende tot verschillende generaties, m et producties bestem d voor

bloei van de perform ance als genre: een terrein dat Petra sam en m et

zow el grote als kleine publieken, m et een gebruik van m iddelen die

dat van de ‘n ieuw e dans’ zeer goed kent.

tot diverse disciplines konden behoren. Het werd een m oeilijke even

De ‘stijl’ van Johan als artistiek directeur is een heel andere dan die

w ich tsoefen in g tussen de generatie van 80, die van 90 en later die

van H ugo De Greef. Was H ugo de koppige selfm ade m an die m oei

van 2000.

lijk kon delegeren, dan bouw de Johan aan een artistieke ploeg w aar

Ondanks het feit dat Johans praktijk zich in de laatste jaren in het Stuc/Klapstuk vooral binnen de dans had afgespeeld - hij had

lingen in de hoofden van de toeschouw er als het w are een dialoog

binnen com m unicatie en overleg een belangrijke plek verw orven hebben.

in 1995 en in 1997 het K lapstukfestival sam engesteld - w as de band

A l een hele tijd hangt er aan het bord op de m uur achter Johans

die in de jaren 80 tussen ‘avon tuurlijk zoekend theater’ en ‘avon

bureau een uitspraak van Dirk Pauwels: ‘D e m a a tsch a p p e lijk e b etek en is

tuurlijk zoekende dans’ ontstaan w as, voor hem steeds van essen

v a n de k u n ste n a a r is z ijn w e r k .’ Ik denk dat deze uitspraak het en ga

3 0 JAAR KAAI THEATER

gem en t van Johan verw oordt, een engagem ent dat geleid heeft tot

schappij sam envallen, w aar de grote en de kleine dram aturgie elkaar

het hercreëren van een biotoop w aarin creatie kan gedijen, m aar

kunnen ontm oeten.

dan gekaderd bin n en de nieuw e situatie w aarin onderdak geboden

W at de kleine dram aturgie betreft hoeven w e ons vandaag niet

m oet w orden aan een veelheid van kunstenaars behorende tot ver

zoveel zorgen te m aken. Er ontstaan volop n ieuw e artistieke wegen:

schillende generaties en die gebru ik m aken van verschillende artis

het actuele elan van de ‘perform ance’, de voortdurende on tw ik ke

tieke talen. De Kaaitheaterstudio’s in de Onze-Lieve-Vrouwvan Vaak-

lin gen in de dans, het m ultim ediale theater enz.

straat zijn nog steeds een inspirerend nest, een h u is dat gonst van

De grote dram aturgie daarentegen baart onrust en angst: w elke

b edrijvigheid en w aar het verb lijf prikkelend en aangenaam is, waar

w eg gaat deze wereld u it en welke plek zal de kunst daarin vinden? Is

w e u itein d elijk w él elke keer op n ieu w het gevoel hebben van th u is

er nog een plek voor de kunsten?

kom en...

Kunstenaars zijn voor mij geen helden o f genieën. Het zijn werkers: zij filteren, verhelderen de tijd. Zij vertalen, m etam orfoseren de tijd.

Je m e so u v ie n s

Zij ploegen hem om en m aken hem hanteerbaar. De wereld heeft hen

Ik h e rin n e r m e J u n i 2 0 0 1, h e t g ro te f e e s t v a n de n a a m sv era n d erin g .

nodig. W at zij doen is on gelooflijk de m oeite waard. Om dat zij - als

H e t L u n a th e a te r w o r d t o m g ed o o p t to t K a a ith ea ter. Ik h e r in n e r m e

het goed gaat - onbevangen in hun ervaring zitten, zonder vervreem

hoe w e die a v o n d , r ec h tsta a n d o p een g ep a k t m et d u izen d to esch o u w ers

ding, zonder berekening. H et gesprek dat zij m et de w ereld voeren,

in de g ro te za a l n a a rJéro m e B eis The Show M ust Go On keken :

m oet kunnen doorsijpelen naar de toeschouw er, die deze w oorden,

‘ k w a lite it is een b ep a a ld e g ra a d v a n j e z e lf , v a n je p r a k tijk a ls m a k e r

klanken, bew egingen opnieuw, voor zichzelf, zal vertalen, m etam or

o f a ls k ijk e r in vraa g s t e lle n ’. Ik h e r in n e r m e h oe R u u d G ielen s

foseren...

d ie r u im te o n h e r k e n b a a r m eta m o rfo see rd e to t een sta d sp le in in P e te r H a n d k e s H et m om ent w aarop w e niets van elkaar w isten.

To ta k e care o f= to ca re fo r . O f o m g ekeerd .

Ik h e rin n e r m e h e t p le z ie r d a t u>e b elee fd e n a a n h e t m a k e n v a n d ie

N o o it w e te n , a ltijd z o ek en .

v o o r s te llin g én aa n h e t b e k ijk e n erv a n . Ik h e r in n e r m e in d ie z a a l ook de ontroerin g om d ie p u r e een v o u d v a n Jan D eco rtes Dido and Aeneas: n og n o o it h e e ft P u r ce lls la m e n to v a n D id o zo m o o i g e k lo n k e n , g e v a t in d a t e in d b e eld v a n een p ië t a v a n d rie v r o u w e n ...

Epiloog over de dramaturgie Ik herinner mij. Je m e so u v ien s. Het vertellen van geschiedenis b lijft uiteindelijk toch de constructie van een verhaal, een verhaal dat hier, w at m ijze lf betreft, het grootste deel van m ijn professionele leven om vat. ‘I f w e e x c e p t th o se m ir a c u lo u s a n d iso la te d m o m e n ts fa te ca n b esto w o n a m a n , lo v in g y o u r w o rk ( u n fo r tu n a te ly , th e p r iv ile g e o f a fe w ) represe n ts th e b est, m o s t co n cre te a p p r o x im a tio n o fh a p p in e s s on e a r th .’ (Primo Levi) Ik denk dat ik in het Kaaitheater, dank zij déze hele context, heb kunnen leren begrijpen w at dram aturgie is en hoe belan grijk dat is, n iet alleen in de kunst m aar ook in het leven. Ik denk niet dat er een andere plek w as w aar dat m ogelijk zou zijn geweest. Wat dram a tu rgie is, kan ik n og altijd niet verw oorden. Ik kan het slechts in tu ï t i e f ‘aanvoelen’. Ik kan erin zitten en w eten ‘dat het goed is’. Het heeft te m aken m et het vin den van dat p u n t w aarop artistieke vrijh eid en vrijheid van denken sam envallen. Het heeft te m aken m et het vinden van dat pun t w aar de w ereld en de kunst, het theater en de m aat-

Kaaitheater 1 9 7 7 - 2 0 0 7

Pieter T ’Jonck

Kaaitheater 1998-2007 Door duizend draden verbonden met de wereld Hoe evalueer je de laatste tien jaar werking van een kunstencentrum als het Kaaitheater? Wat zijn je maatstaven voor de kwaliteit van een kunsten centrum, een institutionele categorie die zo typisch Vlaams is dat er inter nationaal niet erg veel vergelijkingspunten zijn? Kan je de werking van een kunstencentrum als het ‘oeuvre’ van een artistiek directeur beschouwen? In de beeldende kunst is het de jongste jaren steeds meer gangbaar om het eerder over het werk van de curator dan over dat van de artiesten in een tentoonstelling te hebben. Dus waarom niet een theaterprogramma als een tentoonstelling van theaterproducties beschouwen, met de artistiek directeur als curator?

Voor M ickery, het Am sterdam s theater van Ritsaert ten Cate, was

je het dan over de am bitie om een gu n stig artistiek klim aat te creë

dat zeer w el m ogelijk - zo liet ik m ij toch vertellen. Voor het Kaai

ren in Brussel. Dat w il m en realiseren door internationaal en lokaal

theater ligt dat m inder voor de hand. Zelfs al h angt de sch aduw van

(Nederlandstalig) hedendaags podium w erk te brengen. Daarbij ligt

de eerste directeur, H ugo De Greef, nog altijd over de organisatie,

de nadruk op de eigen (co)productiew erking, op ruim te voor o n

hij was er de m an niet naar om m et zijn discours vóór de voorstellin

derzoek en ‘c on textu aliserin g’. H oud je het dan op een louter kw an

gen te gaan staan. Hij was eerder zw ijgzaam als het op het artistieke

titatieve analyse o f laat je op de kw estie een cu ltu u rk ritisch lich t

aankwam .

schijnen? Kijk je bijvoorbeeld na o f de praktijk van dat kunsten

Zijn opvolger, Johan Reyniers, is al evenm in een m an van boude uitspraken, maar eerder iem and die binnenshuis, in overleg m et m e

cen trum k ritisch staat tegenover het beleid o f tegenover een alge m een cultureel klim aat?

dewerkers en vertrouw ensfïguren, het soortelijk gew ich t van een

Dat is, zo m ag blijken, voor de laatste tien jaar van het Kaaithea

voorstelling op een bepaald m om ent en een bepaalde plaats afweegt.

ter een bijzon d er relevante benadering, om dat ze een soort rode

(Petra Roggel, die sedert septem ber 2004 m ee het program m a van

draad oplevert in het toch erg uitgebreid e program m a. Maar to c h ...

het Kaaitheater sam enstelde, vertelt dat ze net daarom van Berlijn

M isschien is al het voorgaande naast de kw estie en m o e tje gew oon

naar Brussel overkwam . In het b uiten lan d stelde ze te vaak vast dat

kijken hoe goed een organisatie ‘z o rgt’ voor de kunstenaars en het

program m am akers ‘n ieu w ’ w erk inzetten als m iddel om zic h z e lf te

p u b liek die bij haar te gast zijn. Dat criteriu m w ord t slechts zelden

profileren. Zoeken naar een duurzam e verhouding m et een artiest o f

gehanteerd. Toch is het m eer dan geldig als je kunstencentra defi

de verantw oording van een program m a in een bredere context kom t

nieert als broedplaatsen voor de ku n st en als discussiefora.

daar niet aan te pas. H ier m erkte ze het om gekeerde.) Een theater-

Hoe dan ook, om deze vragen op te lossen m o e tje op zoek naar

organisator kan trouw ens niet op dezelfde m anier een selectie m a

m ogelijke vergelijkin gsp u nten, nationaal en internationaal. Dan

ken u it bestaande w erken als een curator van een tentoonstelling,

speelt één feit zo ongeveer elke V lam ing, m ijze lf inbegrepen, p a r

om dat voorstellingen niet w illekeurig beschikbaar zijn m aar slechts

ten: kunstencentra zijn va n af hun ontstaan zo’n succesverhaal g e

een beperkte tijd toeren.

weest dat het beeld dat wij in Vlaanderen hebben van theater en dans

M o etje dan ter beoordeling van een ku nsten centru m eerder k ij

door hun praktijk en denkw ijze getekend werd. Het lijkt w el alsof

ken naar de efficiën tie w aarm ee de organisatie haar m iddelen inzet

m en hier vóór de periode van de kunstencentra gew oon niet dans

om binnen een bepaalde context haar cultuurpolitieke doelstellingen

te o f acteerde. H et volstaat om even naar Frankrijk, N ederland o f

te verw ezenlijken? Voor de laatste tien jaar van het Kaaitheater heb

D uitsland te gaan om te zien dat het ook helem aal anders kan, en

vooral dat geschiedenis en traditie

en dat het aan hen te w ijten is dat het theaterbestel in Vlaanderen

veel m eer dan dertig jaar kunnen

op ruim dertig jaar tijd volledig van aanschijn veranderde.

om vatten. Dat de prod uctie in die

Inderdaad, w at de kunstencentra toonden, en in het geval van het

landen niet zo spraakm akend is als

Kaaitheater ook produceerden, had rond 1980 het effect van een

die van theaterm akers die hier in de

culturele aardverschuiving. Het nieuw e theater dat ze brachten brak

kunstencentra groot w erden, is on

volkom en m et de aftandse conventies van het bestaande. Op ter

getw ijfeld een dem onstratie van de

m ijn zouden de kunstencentra ook de internationale doorbraak van

w et van de rem m ende voorsprong:

veel Vlaam se theaterm akers bew erkstelligen. Deze S tu n d e n u ll van

w ie te veel traditie heeft, vindt moei-

het V laam se theater heeft tot een typische blikvern au w in g geleid:

lijk nieuw e w egen. Het om gekeer

al w at er aan de late jaren 70 vo orafgin g telt n iet w erkelijk m ee in

de kan natuurlij k ook geld en : w ie te

het Vlaam se culturele bew ustzij n. Wat voor die tij d Europees o f m on

w ein ig bagage heeft, kan op w einig

diaal gebeurde, speelt helem aal geen rol van belang in het gesprek

terugvallen als het niet m eer zo vlot

over p od iu m ku n sten hier. Rond die eerste jaren van de k u n sten

gaat. M isschien is dat, in een tijd

centra ontstond zo heel w at m yth evorm in g. Op afstand bekeken

w aarin nieuw, nieuwer, n ieu w st aan de orde van de dag is, de w er

kan m en nochtans de vraag stellen o f de rol van de kunstencentra

kelijke taak van kunstencentra: zorgen voor een ‘geheugen’ van de

zo groot w as als m en n u denkt. Ook zonder kunstencentra w as de

pod ium kun sten om nieuw e m akers zo een context te bieden w aar

oude situatie im m ers onhoudbaar geworden. N iet alleen was de kw a

in zij zinvol kunnen werken.

liteit van het V laam se theater doorgaans, gem eten aan in tern atio

(Nog iets anders zal m ij in deze tekst parten spelen: het Kaaithea ter w aar ik over spreek bestaat als een reeks voorstellingen die mij

nale m aatstaven, erg zwak. Het publiek voor dit soort theater verou derde ook zienderogen.

bijbleven. Ik, n och w ellich t enige andere buitenstaander, zag alles

Kunstencentra schoven een nieuw e generatie theatermakers naar

w at hier de laatste tien jaar de revue passeerde. Ik b o u w m ijn argu

voren die veel beter beantw oordden aan de gevoeligheden van een

m enten dus op een selectie die ten dele arbitrair en zeker erg p er

jon gere generatie toeschouw ers. In 1976 m aakte Jef Cornelis voor

soonlijk is. Iemand anders zou w ellicht een andere selectie maken, het

m ateriaal anders schikken. D it is inderdaad, en gelu kkig maar, niet

tw eede film in een reeks m et de veelzeggende titel O v e r d in g en die

het laatste m aar slechts één w oord over het Kaaitheater. H opelijk

v er d w ijn en . Jongeren sjokken er m ee in een processie w aarin hun

volgen er nog vele.)

ouders trots vooroplopen. A f en toe werpen ze een schichtige blik naar

b r t

sam en m et Geert Bekaert Ge k e n t de w eg e n g e k e n t de ta a l, de

de cam era, also f ze zich scham en. Ze lijken op acteurs die niet m eer geloven in het stu k w aarin ze tegen h eu g en m eug m oeten m ee

De mythe van de kunstencentra

spelen. De jaren ’6o hadden in het n og halfrurale Vlaanderen ind er

Laat ons dus, om dat ze zo beeldbepalend gew eest zijn, m aar b e g in

verhalen van de kerk hadden hun kracht verloren. Het rituele kader

nen bij w at kunstencentra w aren en gew orden zijn. Kunstencentra

w aarin dat in stitu u t voorzag en dat m ensen eeuw enlang een lei

zijn een recent fenom een. Je kan hun opkom st vergelijken m et de

draad bood om hun leven vorm en betekenis te geven, bleek danig

val van de Berlijnse Muur. Tien jaar voor die val had niem and zich

w orm stekig. Daartegenover stond een nieuw soort vrijheid, m et veel

kunnen inbeelden dat m ensen zouden sam endrom m en aan die M uur

contestatie en b lijheid en m et grote econom ische voorspoed. In de

daad in ijltem po veel zekerheden onderuitgehaald. De troostende

om luidkeels te eisen dat de grenzen geopend w erden. N og m inder

jaren '70 bleef, door de m alaise van de econom ische crisis, van die

kon iem and zich voorstellen dat die eis in gew illigd zou worden.

vrijh eid en blijheid niet veel over. Maar de onzekerheid van jo n g e

W ie er in 1989 bij w as, zal on getw ijfeld het belang van de m assale

ren over hun rol in de wereld, die Cornelis zo scherp registreerde,

dem onstraties tegen de M uur onderstrepen. Van op een afstand b e

die w as er n og steeds. De oude w erelden van de burger en de dorps

keken, lijk t het er echter op dat het systeem zo verm olm d w as dat

bew oner lagen aan diggelen, m aar de illusie van de s ix tie s dat daar

het hoe dan ook tot verdw ijnen gedoem d was. De kleinste schok was

een beter verhaal voor in de plaats zou kom en al evenzeer. H et beeld

voldoende om het als een kaartenhuisje in elkaar te laten storten.

dat zich openbaarde, eens de beeldenstorm over zijn hoogtepun t

Iets gelijkaardigs kan je zeggen over de kunstencentra. Velen gaan

heen w as, bleek een koud en onherbergzaam , zinloos en troosteloos

er voetstoots van u it dat het theater in Vlaanderen pas w erkelijk b e

strijdtoneel. N o fu tu r e . Wat valt daarover te zeggen, dat was de vraag.

gon o f betekenisvol w erd m et de opkom st van die kunstencentra,

N iet echt de context voor een aangenaam avondje toneel.

3 0 JAAR K AA I THE A TER

De ‘zaak’ van het Kaaitheater

kunstenaars. En aan het publiek. Van in het b egin w erd inderdaad heel w at tijd en energie gestoken in het schetsen van een bredere

A anvankelijk w aren kunstencentra slechts gam m ele organisaties.

context van producties. Dat kon gaan van indrukwekkende program

Zonder noem ensw aardige m iddelen m aar m et des te m eer le f en in

m aboeken (het voorbeeld van B a rtó k / A a n tek en in g en van Rosas is nog

zet, w ierpen deze h u izen zich nochtans w el op als professionele or

steeds legendarisch: een vu istd ikke pocket m et denkm ateriaal) tot

ganisaties. ‘Profession aliteit’ had toen w ein ig te m aken m et b oek

de uitgave van tijdschriften zoals T h e a te rsch rift. Het waren trouwens

hou d in g en personeelsbeleid. Het w oord drukte u it dat artistiek de

Johan W am bacq (toen Beursschouw burg) en H ugo De G reef die E t-

hoogste maatstaven aangelegd werden. Het verwees naar de ernst van

cetera , het eerste tijdschrift dat reflexief m et het theaterm edium om

de inten ties, n iet naar de efficiën tie w aarm ee die gerealiseerd w er

gin g, op poten zetten.

den. Volgens de kunstencentra w aren de grote stadstheaters in die

Anders gezegd: het Kaaitheater stond voor iets, m eer dan andere

tijd dus helem aal niet ‘p rofession eel’. W ellicht vonden die stad s

huizen. H e th a d een ‘zaak’. Het w ild e een plek zijn w aar via de kunst

theaters andersom dat de kunstencentra en h u n artiesten m aar een

h et publieke denken aangezw engeld en geprovoceerd werd. (Kunst

stelletje beunhazen waren, geen professionele acteurs m et een ‘echt’

als denkm odel o f onderzoeksm ethode, het is een opvattin g die nu

diplom a. Er w aren echter opm erkelijke verschillen in de graad van

in brede krin g op gang m aakt, m aar hier al vroeg feitelijk bestond.)

‘profession aliteit’ van deze organisaties.

K aaitheaterproducties en voorstellingen die er te gast waren, bleken

Het bijzondere van het Kaaitheater w as dat het zich in de eerste

im m ers altijd onm iskenbaar verbonden m et de tijd w aarin ze o n t

vijftien jaar van zijn b estaan steeds duidelijker op eigen producties

stonden, zelfs al raakten ze geen specifiek tijdsgebonden problem a

richtte en dat die haast zonder uitzondering nogal tegendraads, soms

tiek aan. De voorstellin gen tekenden hun tijd en w erden door hun

zelfs ronduit m oeilijk te bevatten waren. Een huis als Vooruit in Gent

tijd getekend. Dat h in g zonder tw ijfel sam en m et de intense aan

bijvoorbeeld w as het absolute tegendeel van het Kaaitheater. Het

w ezigheid van theaterm akers op het podium . Het waren m ensen die

kende een hoofdzakelijk receptieve w erkin g, die bepaald w erd door

ons daar, op die plek, iets w ilden vertellen. Dat was nieuw: ze verdw e

de m ogelijkheden van het indrukw ekkende oude pand van de socia

nen niet, zoals gew oonlijk, achter een rol, een opdracht, een trad i

listen. Er werd ‘breed’, in meer genres en ‘toegankelijker’ geprogram

tie; ze hielden zich niet onledig m et de vraag o f het p u b liek het w el

m eerd, m et een veel uitgebreidere affiche als gevolg. Dat m aakte

zou verstaan o f dat de boodschap w el betam elijk was. Maar o m g e

een heel verschil. Zo’n program m a, ongeacht zijn verdiensten in de

keerd w ilden ze ook n iet d w angm atig vernieuw en. Dat het keer op

Gentse context, lokte m inder discussie en vragen uit. Vooruit o n t

keer daar op uitdraaide, had gew oon te m aken m et w at er getoond

w ikkelde zich tot een plek voor het nieuw e in generieke zin, n am e

m oest worden.

lijk al w at vorm elijk verschilde van producties van het n t g o f de

M eteen kreeg theater hier een ander statuut: het w erd een auto

Opera. Het Kaaitheater ontwikkelde zich als een plek voor het nieuwe

noom expressiem iddel en was niet langer een illustratie bij een tekst.

in specifieke zin, n am elijk dat w at nog n iet gezegd, gedacht o f g e

Daarmee introduceerde het Kaaitheater hier een perspectiefwij ziging

toond en ju ist daarom zo m oeilijk verteerbaar was.

die in het buiten lan d al veel langer aan de gan g was. Deze vorm van

Het is achteraf bijna verbijsterend om te zien hoe het huis daarbij

theater dw ong de kijker om a ctie f stellin g te nem en, m ee na te den

keer op keer de ‘ju iste ’ keuzes maakte, ‘ju is t’ betekent in dit geval dat

ken, zijn eigen vooronderstellin gen aan een onderzoek te onder

Kaaitheater

1998-2007

de geschiedenis het Kaaitheater g e

w erpen. C ruciaal in deze om w enteling was de figuur van de k u n ste

lijk gaf: de artiesten u it deze p erio

naar. Die stond va n af het eerste ogenblik centraal in de w erking. Het

de die het (internationaal) gem aakt

gin g niet om bezoekersaantallen, de ideologische koers van het huis,

hebben, hadden - op A lain Platei en

de Vlaam se aanw ezigheid in Brussel o f welke andere goede zaak ook.

W im Vandekeybus na - allen een in

N iet voor niets sprak H ugo De G reef altijd van een k u n ste n a a r sc e n

tense band m et het Kaaitheater. Dat

tr u m , in plaats van een kunstencentrum . Dat was toen allerm inst evi

kon geen toeval zijn. Daar moest meer

dent, zeker n iet in de theaterw ereld. Zelfs de andere kunstencentra

achter zitten dan w at slim ‘m anage

zouden zich in de jaren ’8o en ’go nooit in diezelfde m ate toeleggen

m ent’. Het Kaaitheater m oest, m eer

op het scheppen van ideale om standigheden om kunst te creëren,

dan andere kunstencentra, ook in

al w erd de centrale p ositie van de kunstenaar als een m antra door

houdelijk een inspirerende plek zijn,

iedereen herhaald. A lleen in het Kaaitheater had de kunstenaar ook

die een belangrijke dram aturgische,

echt die centrale plaats. De m eeste kunstencentra ontstegen nooit

inhoudelijke steun bood aan zijn

het niveau van presentatieplatform s voor het betere theaterwerk.

Het onderscheid m et culturele centra w erd som s echter erg klein.

w erk te m aken en te spreiden. N et die gedachte stond voorop in de

(Op dit ogen blik is de producerende rol van kunstencentra zelfs h e

begin dagen van Schaam te, de zusterorganisatie van het Kaaitheater

lem aal aan het doorschuiven naar de kunstenw erkplaatsen en vo o r

die het w erk van nieuw e theaterm akers ondersteunde.

al de stadstheaters.)

De groeiende erkenning door het beleid van het belang van de kunstencentra heeft m eer dan verstrekkende gevolgen gehad voor hun w erking. Met de erkenning nam en ook de decretale bepalingen

Recuperatie

over de taken en de beleidsvoerin g van een kunsten centrum hand over hand toe. P rofessionaliteit w erd steeds m eer geassocieerd m et

De kunstencentra w erden zo snel zo spraakm akend dat ze de geves

het voeren van een goede b oekhou d in g en een goed personeelsbe

tigde theaters in het d efen sief drongen. Nog eens ruim tien jaar la

leid. Dat is in de huidige subsidiëring zelfs een uitsluitingscriterium .

ter - w e spreken over het einde van de jaren '90 - w aren ze van uit de

D aardoor veranderde haast ongem erkt het karakter van deze in

m arge definitief naar het centrum van het theaterbestel opgeschoven.

stellingen. Ze w erden lokale uitvoerders van een algem een c u ltu u r

H et beleid van het Vlaam se Gewest paste zijn norm en en criteria al

beleid en gingen zo als va n zelf steeds meer op elkaar lijken in w at ze

snel aan deze nieuw e theaterm akers en organisaties aan. Voor de

toonden en de m anier w aarop ze dat deden.

organisaties werd de naam ‘kunstencentrum ’ decretaal vastgelegd .1

De m eeste kunstencentra nestelden zich aan het einde van de

Na een aanvankelijke aarzeling kregen deze centra zelfs belangrijke

jaren 90 steeds dieper in die com fortabele nieuw e centrum positie.

w erkin gsm iddelen toegew ezen (al valt dat, vergeleken m et het b u i

Het recalcitrante verdween zienderogen. (Het publiek, dat mee tw in

tenland, m et een korreltje zou t te nemen). Ook op lokaal vlak kre

tig jaar ouder gew orden w as, was zijn w ilde haren ondertussen ook

gen deze kunstencentra steeds m eer voet aan de grond. Steeds meer

verloren). Hoe m eer kunstencentra zich verknoopten m et het beleid,

lokale beleidsm ensen zagen in dat de aanw ezigh eid ervan een troef

hoe m eer hun oorspronkelijke, oproerige b evraging van de m aat

betekende voor een stad. U w eet wel: culturele voorzien in gen trek

schappij u it het gezich t verdween. A lle s is ru stig , een pub licatie van

ken creatieve m ensen en dus econom ische groei aan, etc. De kunsten

h et VTi u it 1999, schetst bijzonder accuraat hoe die recuperatie zich

centra w erden het antw oord op de toenem ende m aatschappelijke

voltrok. Som m ige program m am akers (Carine M eulders in de Beurs

vraag naar een boeiende, veelkleurige, vooruitstrevende cultureel -

schou w b urg, Koen Kwanten bij Dans in Kortrijk, o f Barbara Raes in

artistieke om gevin g, een vraag die het laatste decennium enorm e

de Gentse V ooru it,...) bleven w el kopp ig de grenzen van w at ‘too n

proporties aangenom en heeft. A ls v a n ze lf betrokken de k u n sten

baar’ is verkennen, m aar je kan m oeilijk om de bikkelharde con clu

centra, m et ruim e steun van lokale en nationale overheden, steeds

sie heen die W im Cuyvers in dat boek stelt: ‘H et is pas op het ogen

prestigieuzere gebouw en. Het beste bew ijs van hun beleidsm atige

b lik dat de kunstencentra ten volle deel zijn gaan uitm aken van het

succes - in het bijzon der van het Kaaitheater - is w el dat m instens

kapitalistische econom ische systeem dat zij de architectuur ter hulp

twee van de drie grote stadstheaters in Vlaanderen, het Toneelhuis

geroepen hebben: de econom ie eist dat de dingen zich aantrekke

en de k v s , steeds verder opschoven in de richtin g van het oorspron

lijk presenteren om op die m anier de interesse van het kooppubliek

kelijke m odel van h et Kaaitheater. Ze hebben geen vast gezelschap

op te wekken. Het is dan niet een extra kunst die binnengehaald wordt

m eer dat week in, week u it zijn repertoire brengt. Ze evolueerden

m aar w el een inpakdienst, w ant de arch itectuur valt, net zoals de

tot een h u b , een steu np latform voor artiesten. In w isselende b ezet

grafische vorm geving van het program m aboekje o f de theateraffiche

tin gen gebruiken die de in frastru ctu u r en kn ow h ow ervan om hun

onder de gem eenschappelijke noem er van w at de D uitse filo so o f en

initiatieven die toen de kop opstaken overleefden overigens de pioniersperiode. De kwaliteit van w at

Dat we nu over ‘kunstencentra’ spreken verheelt dat er grote verschillen waren tussen de opkom en

de initiatieven. Het begrip is inductief gevorm d, uit praktijken die her en der lokaal groeiden, onveran

her en der te zien w as kon ook aanzienlijk verschillen, evenals de (inter-)nationale weerklank. Johan

derlijk op ongewone, en meestal oncomfortabele plekken. Limelight in Kortrijk startte bijvoorbeeld met

W ambacq claim t, wellicht terecht, dat de Beursschouwburg het vu ur aan de lont stak. ‘ De Beurs was

een alternatief, sociaal bewogen film program m a. Pas later kwam daar ook theater bij. Stuc in Leuven

een inspirerende plek en we kregen gasten uit Leuven en Gent en Kortrijk over de vloer, die in hun stad

groeide uit de studentenwerking en bracht in het begin vooral het ‘ betere’ , vaak Nederlandse theater.

iets gelijkaardigs wilden beginnen en hun licht kwamen opsteken, dat werd dan Stuc (1 9 7 7 ) en Limelight

De ambitie om eigen producties te maken volgde pas later, en werd nooit ten volle bewaarheid. DeSingel

(19 8 0 ) en Vooruit (19 8 2 ). Begin jaren ’80 was de Beursschouwburg een echt kunstencentrum geworden

ontstond dan w eer uit de koppigheid van Frie Leysen, die het godgeklaagd vond dat die grote zalen in

(al werd die term dan nog niet gebruikt)’ verm eldt hij in Alles Is rustig - het verhaal van de kunsten

het Conservatorium ongebruikt bleven. Bij de Gentse Vooruit speelde de herontdekking van het w on

centra (VTi, Brussel 199 9 , pp 1 3 - 1 6 ) . Het is vanuit diezelfde Beursschouwburg dat de regiestudent

derlijke gebouw van de socialisten een eersteplansrol. En zo kan je nog wel even doorgaan. Niet al de

Hugo De Greef het eerste Kaaitheaterfestival organiseert.

3 0 JAAR KAA I THE A TER

van de eerste beleidsdaden van Johan Reyniers bestond erin om m et het Kaaitheater dezelfde w eg in te slaan. ‘O m d a t ons p ro g ra m m a een in te r n a tio n a a l p u b lie k a a n sp r e ek t, en o m d a t k u n s t een b ela n g rijk in s tr u m e n t is om in een v eella g ig e, m u ltic u ltu r e le sa m en lev in g de d ialoog tu ssen a lle b e tr o k k e n e n o p en te h o u d e n , b ren g en u>ij v a n a f d it se izo e n ( ’g 8 - ’g g ) al onze in fo rm a tie in drie ta le n ’ , stond er in de program m abrochure van zijn eerste seizoen te lezen. Eigenlijk w as dat de logica zelf, w ant het Kaaitheater had zich nooit veel bekreund om gewest-, gemeenschapso f taalgrenzen.) H et Kaaitheater m och t dan ondertussen w el een naam gew orden zijn die respect afdw ong, dat respect beperkte zich tot lippendienst. A ls pun tje bij paaltje kw am , bij de subsidieverdeling, bleek e in d ja ren '90 dat een even w ichtige verdelin g van gelden over versch illen de steden m eer doorgew ogen had dan de artistieke verdiensten en toekom stplannen van de verschillende kunstencentra. Het Kaaithea ter kw am er toen bekaaid van af. D at w as dram atisch, w ant onder socioloog Georg Sim m el ‘Schaufenster-Q ualitat’ noem t.’ Bot gesteld:

tussen w as er w el een topzw are stru ctu u r van twee locaties die b e

cu ltu u r als glijm iddel.

speeld m oesten w orden. Een eenvoudige rekensom leerde dat m en

Die on tw ikkelin g in Vlaanderen spoort overigens m et een Euro pese on tw ikkelin g. Er is een internationaal circu it ontstaan van

de eigen productiew erking drastisch zou m oeten afbouw en om zelfs m aar een voldoende aanbod voor die locaties te garanderen.

concurrerende/bevriende festivals en theaters en een dito circuit van

H et leek erop dat er voor het Kaaitheater geen andere u itw eg meer

internationaal gereputeerde m akers en opkom ende talenten, die

b le e f dan dezelfde toer op te gaan als de andere kunstencentra. In

allen figureren bin n en een globale culturele econom ie, gerich t op

de Brusselse con text tekende zich in dat o p zich t m eteen een b e

een gegeerd p u b liek van kapitaalkrachtige, dynam ische jo n gelu i

paald cultu u rp olitiek scenario af. De B eursschouw burg zou kunnen

van 25-45 jaar oud. Europa is de grootste en beste culturele super

instaan voor het jon gere p odium w erk, zow el theater, dans als m u

m arkt van de w ereld gew orden.

ziek, de k v s kon zich bezighou d en m et het m eer klassieke theaterrepertoire en occasioneel ook dans (Vandekeybus). H et Kaaitheater kon dan het grotere, m aar vernieuw ende (internationale) w erk, en

Een reus op lemen voeten

dan vooral ook dans en vernieuw ende ernstige m uziek brengen.

Zoals M arianne Van Kerkhoven vertelt in haar essay in dit boek, bleek

vragen w aar het huis voor stond. Op h et eerste gezich t is dat sce

deze on tw ikkelin g echter allerm inst gu n stig voor de ‘zaak’ van het

nario ook w erkelijkheid geworden. Tenm inste, het Kaaitheater werd,

Kaaitheater. Het h u is w as nooit bijzonder geneigd gew eest om zich

na het vertrek van De Greef, een belangrijk presentatieplatform in

in te schrijven in een o f andere politiek. Als Brussels huis w as het

Brussel.

Een fu n ctionele op sp litsin g die ver afston d van de oorspronkelijke

bovendien, zoals de hoofdstad zelf, een stiefkind. In andere grote

A l in de laatste jaren van De Greefs directeurschap gin g h et aan

Vlaam se steden ontferm den lokale overheden zich steeds n adruk

tal voorstellingen per jaar in sterk stijgende lijn, tot zow at 40 p ro

kelijker over hun kunstencentra, m aar in Brussel, m et zijn vele over

ducties in 1997-1998, om in 2004-2005 de kaap van 60 producties

heden, was dat niet o f veel m inder het geval.

ru im te overschrijden. In het eerste Humus-boek, over de eerste v ijf

(Het geld dat Vlaanderen in de Brusselse cu ltu u r investeerde, had

tien jaar van het Kaaitheater, k o n je f De Roeck in zijn overzichtstekst

vooral te m aken m et de w ens om de V laam se aanw ezigheid in de

n og n agenoeg alle stukken bespreken die in het Kaaitheater in die

hoofdstad van Europa zichtbaar te maken. Maar ook toen al hadden

periode te zien w aren geweest. Dat zou n u onm ogelijk o f zinloos

Brusselse V lam ingen het enigszins lastig m et die politiek opgedron

zijn. M uziek, ook klassieke m u ziek, palm de een groeiend deel van

gen rol van vooruitgeschoven post. De B eursschouw burg w as het

de p rogram m ering in, terw ijl h et aandeel eigen producties verhou

eerste Vlaam se Huis in Brussel dat zijn Brusselse w ortels, eerder dan

dingsgew ijze klein werd. In dat opzicht gin g het ‘profiel’ van het Kaai

zijn taalaanhorigheid, w ilde beklem tonen en er daarom voor koos

theater inderdaad dich ter aanleunen bij dat van een ‘gew oon’ k u n

om zijn program m a in twee en later drie talen u it te brengen. Een

stencentrum .

Kaaitheater 1 9 9 8 - 2 0 0 7

Stagnatie en nieuwe aanzetten

een autonom e kunst kon zijn kw am w ellich t n ooit dichter bij dan op dat m om ent. De Studio’s bleken zich ook bij zonder goed te lenen

Deze evolutie viel sam en m et het m om ent dat de fu t er bij het Kaai

voor lezin gen , discussies en experim enteel w erk dat de klassieke

theater z e lf een beetje uit was. De lasten van de nieuw e in frastru c

grenzen tussen verschillende disciplin es uitw iste.

tuur hadden ertoe geleid dat er steeds m inder aandacht gin g naar het

A gna Sm isdom , sinds 1992 a ctief als dram aturge in het Kaaithea

artistieke werk. In H u m u s 2 stelt Peter A n thon issen onom w onden

ter, speelde in die laatste j aren van De G reef een cruciale rol als pro-

dat het Kaaitheater de boot van heel w at vernieuw ingen m iste in het

gram m ator van de Studio’s. Zij haalde heel w at nieuw e m ensen b in

begin van de jaren 90, en zich b le e f verlaten op oude huiskunste-

nen, die hier som s m aar één vo orstellin g toonden. Het m aakte van

naars als Rosas o f Needcompany. Die hadden ondertussen echter allen

de Studio’s tegen het einde van de jaren ’g o de spannende plek die het

een eigen structu u r u itgeb ou w d . D it w erk had ook n iet m eer d ezelf

Kaaitheater ook in zijn beginjaren gew eest was. A f en toe kon dat

de uitdagende kracht als vijftien jaar tevoren: h et gin g om oeuvres

‘studiow erk’ ook al eens oversteken naar het grote Lunatheater. J u m p

die zich ontw ikkelden volgens bepaalde, bekende lijnen. Daar was

c u t (F a u st) van The Builders A ssociation w as zo’n geval. A ls va n zelf

op zich niets m is m ee - integendeel zelfs - m aar je had niet m eer

vond ook p .a . r . t . s . in de Studio’s een gedroom de locatie om er elk

het gevoel dat dit w erk alleen op dat m om ent en die plaats gem aakt

jaar de afstudeerproj ecten van studenten te tonen. Sm isdom verken

had kunnen zijn.

de ook a ctie f disciplin es die verw ant w aren aan theater en dans, zo

O ndertussen bleek de verb ou w in g van het oorspronkelijke huis van het Kaaitheater in de O nze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat door ar

als video, en haalde daarvoor de steun van kenners als Edw in Carels in huis.

ch itect Luc Maes echter w el een godsgeschenk. Veel huisartiesten

De Studio’s hadden nog een ander voordeel: Luc Maes was bij zon

van het Kaaitheater gingen er m et plezier

der om zichtig om gesprongen m et de oorspronkelijke structuur van

w erken, en het geb o u w b leek onverm oe

het gebouw. Je kan er nog steeds m erken dat het gebouw ooit aan de

de scenografische m ogelijkheden te b e

gore, industriële zijde van de vijfh oek lag, niet toevallig de buurt

vatten (Meg Stuart exploreerde die volop

w aar nog steeds heel w at ‘kansarm e’ groepen wonen. Die stedelijke

in m aart 2000 in H ig h w a y 101). Daar lag

problem atiek w as, niet alleen in het Kaaitheater, steeds nadrukke

een open kans om de voortrekkersrol van

lijker op de voorgrond gekom en in h et theater van de jaren 90. O m

het Kaaitheater terug op te nemen: de Stu

dat artiesten hier w erkten w erd die kw estie bijna als va n zelf gecon-

dio’s konden letterlijk een kunstenaars

noteerd in de stukken die zij brachten. Toch zou de stad slechts zelden

huis worden; artiesten konden er in alle

een exp liciet them a w orden in het program m a van het Kaaitheater.

rust con tin u aan stukken w erken en het

K oketteren m et de stedelijke cultuur, zoals de k v s , o f proberen er

resultaat van die werkzaam heden ‘in situ’

daadwerkelijk in op te gaan, zoals de Beursschouwburg, was niet aan

tonen aan het publiek. Dat zou dan m et

de orde. De them atiek speelde, m aar w erd op een reflexieve, afstan

een ook het probleem van het aanbod

delijke manier, via de kunst, aangekaart. In dat opzicht b leef het huis

voor twee zalen oplossen. De G reef on t

trou w aan de m anier w aarop het altijd al zijn ‘zaak’ had w illen reali

w ikkelde een plan in die zin: hij zou een

seren. H et beleid van JohanR eyniers en A gna Sm isdom , die als tan

aantal ‘dolende’ artiesten als vaste personeelsleden in huis halen.

dem de rol van artistiek leider van H ugo De Greef overnam en - drie

Door het uitblijven van voldoende subsidies kon dat plan echter niet

jaar later zou Johan Reyniers op zijn eentje verder gaan - bevestigde

doorgaan. H ugo De G reef gooide op dat m om en t ontm oedigd de

die benadering.

handdoek in de ring. Hoe jam m er dat is, kunnen w e alleen maar raden. De ruim te bleek in elk geval heel w at artiesten te inspireren tot bu iten gew o on werk.

Codirecteurschap

Een em inent voorbeeld is Jan Ritsem a. N og in de periode van H ugo De G reef m aakte hij op deze plek, kort na elkaar en m et w isselende

Op het eerste gezich t w as het verrassend dat H ugo De G reef als ar

b ezettingen , voorstellin gen zoals K o p n a a d (op een tekst van Stefan

tistiek directeur door een duo op gevolgd w erd en w el door twee

H ertm ans) o f M a r ia S a lo m é (tekst Peter Verhelst). Die toonden aan

jo n ge m ensen. De keuze voor A gn a Sm isdom lag nog enigszins voor

dat het zeer w el m ogelij k w as om ‘onspeelbare’ teksten - die het idee

de hand, om dat zij al m et succes het m eer ‘experim entele’ deel van

van eenpostdram atische, niet-psychologische dram aturgie concreet

het program m a invulde. Johan Reyniers, tot dan artistiek directeur

aanschouw elijk m aakten - toch te ensceneren. De idee dat theater

van het Leuvense dansfestival Klapstuk, was een relatieve n ieu w

3 0 JAAR K AAI THEATER

kom er in het veld. Toch was de keuze ver van onlogisch. Om te b e

grafen, w aarvan som m igen h e

gin nen w as het w ater tussen beide h u izen n ooit heel diep gew eest

lem aal geen ‘klassiek’ stem pel

(later vaarden beide beleidsm atig een verschillen de koers). In veel

droegen, de kans om zich te m e

op zichten speelden het Stuc, en dan vooral het Klapstuk, in Leuven

ten m et de eisen en w erkom stan

en het Kaaitheater in Brussel in de jaren ’8o en '90 vaak haasje-over

digheden van dit klassieke en

als het erop aankw am nieuw e tendensen op te m erken en de m eest

semble. De avond demonstreerde

belangw ekkende artiesten daarbij op te pikken. M aatschappij Dis-

de m ogelijkheden om de kennis,

cordia, een A m sterdam s theatergezelschap dat gezich tsbepalen d

traditie en grote tech n iciteit van

w as voor het Kaaitheater in de jaren ’go, kreeg bijvoorbeeld eerst in

zo’n gezelschap ook in een ‘h e

Leuven vaste voet aan Belgische grond vooraleer het de stap naar Brus

dendaagse’ context op een vrucht

sel m aakte. Johan Reyniers z e lf had, in de korte periode dat hij eerst

bare w ijze in te zetten. En ook die

als dram aturg en later twee m aal als artistiek directeur voor K lap

b elan gstelling voor het h isto ri

stuk werkte, een interessant parcours uitgezet. Hij was erin geslaagd

sche kader w aarbinnen vern ieu

het K lapstukfestival een n ieu w elan te geven. Het festival bood niet

w in g gebeurt, w as het Kaaitheater allerm inst vreem d.

langer een staalkaart van m ondiaal toonaangevende dans, om dat

De im pact van de artiesten van het Kaaitheater is enkel te verkla

deSingel in A ntw erpen, die over m eer m iddelen beschikte, die rol

ren door het feit dat ze zonder uitzon d ering van uit een brede achter

m et succes had overgenom en. Maar Reyniers zag ook dat het festival

grond w erkten, zelfs als die zo persoonlijk verw erkt w erd dat het

n iet voldoende slagkracht had om u it te groeien tot een broedplaats

resultaat ‘totaal n ieu w ’ leek. Je kan het oeuvre van A nne Teresa De

voor jo n g danstalent, een plan dat zijn voorganger, Bruno Verbergt,

Keersm aeker bijvoorbeeld niet begrijpen zonder oog te hebben voor

koesterde. Toen Reyniers sam en m et Koen Kwanten het festival ar

de beslissende invloed van zowel de Am erikaanse postm oderne dans

tistiek in handen nam , gooide hij het over een andere boeg. Hij p ro

als de neo-expressionistische dans a la Pina Bausch. Toen zij d eb u

beerde in ‘zijn’ festival een breed beeld te schetsen van w at er in de

teerde w aren beide strom in gen m entaal echter nauw elijks aanw e

pod ium ku n sten en de w ereld aan de hand w as, m et de dans als ver

zig in Vlaanderen. Eens het puin van een verm olm de traditie geruim d

trekpunt. Die gerich th eid op th e b ig g e r p ic tu r e - de w ereld als reper

w as, w on zo’n h istorische verdieping echter aan belang.

toire, om een boutade van het Kaaitheater aan te halen - deelde hij dus duidelijk m et de ploeg van het Kaaitheater.

A nderzijds spiegelde Reyniers bij zijn eerste K lapstukfestival de m anier w aarop m en in de dans om gin g m et hete m aatschappelijke

Typisch voor Reyniers is dat zoiets zonder veel theoretische b o m

hangijzers - de aidsproblem atiek bijvoorbeeld, die in de dans vaak

barie gebeurde. Het K lapstukfestival had een essayistisch opzet: het

aan de orde w as - aan hoe die in andere kunstvorm en benaderd w er

brach t verschillende w erken zo sam en dat j e plots enkele figuren zag

den. Om die reden kreeg literatuur bijvoorbeeld een belangrijke

opduiken. Het festival m aakte bijvoorbeeld zichtbaar dat het denken

plaats in het festivalprogram m a, als een m anier om de ervaring van

in Vlaanderen over dans zich erg eenzijdig on tw ikkeld had door een

dans open te trekken. De keuze voor een lezing van de onvoltooide to

toevallige sam enloop van historische om standigheden. Het probeer

taaltekst van D aniël Robberechts typeert w at hier op het spel stond:

de een correctie aan te brengen door het publiek te confronteren m et

‘ V a n u it V la a n d er en de k u n s t in , ev e n tje s a fg eslo ten v a n de w e r k e lijk h e id

het w erk van Hans van M anen, een neoklassiek geschoolde ch oreo

m a a r to ch er m id d en in : d a t g e v o e l w o u ik b ij de sta r t v a n h e t f e s t iv a l m ee

graaf die jarenlang gezichtsbepalend was voor de dans in Nederland.

g e v en . R o b b e r e c h ts’ w e rk h e e ft d a t s te r k .’ In zijn tien jaar als artistiek

Als directeur van het Kaaitheater zou Reyniers later overigens w el va

directeur van het Kaaitheater g a f Reyniers die hou d in g nooit op: de

ker proberen een relatie te leggen tussen zijn als ‘avant-gardistisch’

ku n st w aar hij vo or kiest is geen rechtstreekse com m entaar op o f

bestem pelde huis en ‘klassieke’ theaterpraktijken.

reflectie van de buitenw ereld, m aar een zelfstandige w erkelijkheid

Een voor de hand liggen d voorbeeld: onder zijn leid ing w erd het Kaaitheater een van de vaste speelplekken in Vlaanderen van Toneel

m et zijn eigen w etten en regels. Toch blijkt die w erkelijkheid door duizend draden verbonden te zijn m et de echte wereld.

groep A m sterdam en van het Zuidelijk Toneel onder leid ing van Ivo

K unst is, in de op vattin g van Reyniers, een autonom e plek, m aar

Van Hove. Ook het Toneelhuis w as er m eerm aals te gast. O pm erke

dan één die ons, ju is t door zijn autonom ie, op een dw ingende m a

lijk was ook dat Reyniers U n co n ta in a b le m ee ondersteunde, een p ro

nier confronteert m et w ie we (denken te) zijn. In het program m a

ductie van het K oninklijk Ballet van V laanderen - een in stellin g die

b oek van 2003-2004 staat het zo: ‘B r ech t s c h r ijft d a t de w e reld v e ra n

in ‘progressieve’ theaterm iddens nog steeds m et onverschilligheid

derd k a n w o rd en . O m d a t h ij d oo r m en sen is g e m a a k t, is h ij vera nd erbaa r.

b ejegend wordt. In dat program m a kreeg een aantal jon ge choreo

H e t is n ie t m a k k e lijk om z o ie ts v a n d a a g n og h a rd o p te zeggen. (...) K u n st

Kaaitheater

1998-2007

m a a k t deel u it v a n de w ereld . N e t a ls a lle s en ied ereen . N ie ts en n iem a n d

gens het dossier ‘K un stkritiek’ in C o u r a n t # 79 van het VTi kunnen

is a lle en in s ta a t o m d ie w ereld te v era n d eren . M a a r ied ereen k a n w e l b ij

w e m et Yves D esm et van D e M o r g en ook over ‘bobo’s’ o f bohém iens-

d ragen to t v era n d erin g . In h e t K a a ith e a te r p r o d u ce r en en p r e s e n te r e n w e

b ourgeois spreken). Cultuur is voor hen een heel breed begrip, nauw

w e rk v a n k u n ste n a a r s d ie ons b lijv e n d u itd a g e n . Z ij m a k e n h e t so o rt w e r k

verw ant m et life sty le . Z e pikken m et plezier dingen mee u it het grote

d a t o n s h erin n ert a a n o n ze o v e r tu ig in g e n , en d a t te g e lijk o n ze v o o ro o rd e

aanbod en dan liefst het beste w at de m arkt te bieden heeft. Het idee

len o n d e r u ith a a lt en o n ze zek erh e d e n in vraa g s te lt. D a t g e b eu r t n ie t elk e

dat je via ku n st in zich ten o f ervaringen zou kunnen opdoen staat

d ag, en h e t h a n g t ev en zeer v a n o n s z e lf a ls v a n h en af. M a a r a ls h e t een

daarbij niet per se voorop. Het evenem ent, het spektakel, de leuke

go ed e dag is, d a n k o m e n wij v era n d erd u it een v o o r s te llin g . D a a r is h e t

avond u it, de m ensen die je ontm oet m aken evenzeer de aantrekke

o n s o m te d o e n .’

lijkh eid u it van een avondje theater, een bezoek aan een galerie etc. In hun strijd om leescijfers richten de m edia zich steeds m eer op die ‘culturele om n ivoor’. Vandaar hun tanende b elan gstelling voor

Tussen publieksopbouw en vernieuwing

al te veel ‘m oeilijke’ cultuur. Zo’n p u b liek is echter n iet nood zake lijk goed op de hoogte van w at er in die kunst gaande is o f van wat

A ls kersvers directeursduo stonden Reyniers en Sm isdom m eteen

er op het spel staat. Daar is op zich w ein ig verkeerd mee. Het plaatst

voor heel w at problem en, zow el zakelijk als inhoudelijk. Ten eerste

een organisatie als het Kaaitheater, die nu net uitgaat van een sterk

verscheen de organisatie in de laatste vijfjaren onder H ugo De G reef

engagem ent van de kijker, echter w el in een m oeilijk parket.

verzw akt aan de start van een evolutie die u itgroeid e tot een gen a

Inhetprogram m aboekvan2002-2003noteertjohan Reyniers daar

deloze culturele concurrentiestrijd. In de laatste tien jaar is de cu l

over: ‘ T h e a te r is een o n d erd eel v a n een g ig a n tisc h e in d u str ie d ie de g e est

turele prod uctie in Europa, en m eer in het bijzonder in Brussel, o n

e n te r ta in t. (...) W e h eb b en n og n o o it z o v e e l tijd g e h a d a ls v a n d a a g o m die

overzichtelijk groot geworden. In de beginjaren van het Kaaitheater

v e le v e r s c h ille n d e d in g en te k u n n e n b elev en . W a a r h o u d t de b e le v in g op,

w as het nog m ogelijk om het hele theater- en dansveld in België te

w a a r b eg in t de p u r e c o n s u m p tie ? E en a n tw o o rd z o u k u n n e n zijn : op h et

overschouwen en zelfs in het buitenland a f en toe iets mee te pikken.

m o m e n t d a t th e a te r g e en erv a rin g m e e r is , als w e de v o o r s te llin g n ie t m et

Op dit ogen blik is h et al m oeilijk om één deelgebied, dans o f theater

o n s m eed ra g en , a ls ze n erg en s b lijft h a k e n , o n s n ie t a ch te rv o lg t. D a t h o eft

bijvoorbeeld, van dichtbij tevolgen. Helemaal m oeilijk w ordt het om

n ie t aan de k u n ste n a a r o f zijn w erk te liggen. H et k a n ev en zeer m et o n szelf,

naast de podium kunsten ook een zicht te houden op w at er in andere

a ls to e sch o u w e r, te m a k e n h e b b e n .’

kunstdisciplines gebeurt. In een stad als Brussel w ordt het zo steeds

Ook in die context was de m et zoveel m oeite verworven dubbele

m oeilijker om zichtbaar te zijn en te blijven. Anderzijds kijkt de sub

zaalinfrastru ctu u r m eteen een probleem : ze dw ong ertoe om een

sidiegever, de overheid dus, steeds n auw lettender toe op de m anier

groter p u b liek op te bouw en en zeker ook te program m eren/pro

w aarop subsidies ‘renderen’. Je m o e tje leg itim iteit bew ijzen.

duceren voor de grote zaal. A gna Sm isdom was van het duo degene

D at zette ook het Kaaitheater onder een steeds sterkere en vo o rt

die daar het m inst voor voelde: zij opereerde liever als een curator,

durende druk. De ‘ou tp u t’ m oest, m et de gestegen m iddelen, op

die zo scherp m ogelijke keuzes m aakt. De theatrale avant-garde van

korte tijd enorm groeien. In de periode voor 1993 produceerde o f

dat m om ent had echter w ein ig te bieden voor de grote zaal. Johan

presenteerde het huis pakw eg v ijftie n w erken per jaar, v a n a f 1993

Reyniers zag er dan ook m inder graten in om het erg veeleisende werk

stijgt dat aantal m et een ruk naar dertig en dan veertig en de laatste

a f te w isselen m et ‘klassieker’ w erk van hoge kw aliteit. Zo nodigde

tien jaar draait dat getal system atisch rond de zestig producties. Maar

hij ‘echt Gentse’ artiesten als A lain Platei en A rne Sierens, die nooit

w ie zou de afnem er zijn van al dat m oois? W ant in diezelfde p erio

eerder in het Kaaitheater gestaan hadden, u it m et A lle m a a l In d ia a n .

de gin gen de m edia steeds m inder aandacht besteden aan cultuur

Maar sowieso was de geschiedenis van de laatste tien jaar er steeds een

m et grote C.

van behoedzaam laveren tussen p u b liek sop bou w en vernieuw ing.

H et w erd dus steeds m eer drum m en om steeds m inder plaats in

De grote tro e f van het Kaaitheater in deze w as zeker het sterke

die media te bevechten, in de hoop een deel van een nauwelijks groter

verleden van het huis. Het w as dus van em inent belang om een ze

pu b liek te lokken. Prom otie w erd zo voor iedereen van levensbe

kere co n tin u ïteit te bew aren in het program m a. De band m et ‘oude’

lang. De cultuurparticipatie heeft sowieso lange tijd geen gelijke tred

hu isartiesten w erd dan ook geconsolideerd en uitged iept. Rosas,

gehouden m et het groeiende aanbod. Bovendien is er een zekere

N eedcom pany, The W ooster Group, Tg STAN, M aatschappij Dis-

verschuivin g opgetreden. Het kernpubliek van theaters bestaat u it

cordia, Jan Ritsem a, Josse De Pauw en Jan D ecorte bleven g e zich ts

een relatief klein, w elstellend en hoog opgeleid deel van de b evo l

bepalend voor de seizoensaffïche, en dat is tot vandaag het geval,

king. Daaronder bevinden zich heel w at ‘culturele om nivoren’ (vol

enkele uitzon deringen niet te na gesproken. Een n ieuw igheid waren

3 0 JAAR K AA I THE A TER

hern em ingen van geslaagde producties: ze blijken tot vandaag een probaat m iddel om een breed p u b liek aan te spreken. Wat w aar is vo or het theater klopt zeker ook voor het m u ziek p ro

de auteurs die van het Kaaitheater een schrijfopdrach t kregen. Zo sch reef Stefan H ertm ans op vraag van Sm isdom en Reyniers een b ew erking van H ölderlins D o o d v a n E m p e d o k les.

gram m a. Nog sterker dan voorheen w erd in de laatste tien jaar sys

De jo n gste jaren organiseerde het Kaaitheater zelfs enkele grote

tem atisch de keuze voor hedendaagse m u ziek en de keuze voor

evenem enten die heel w at p u b liek lokten en toch verw ant zijn m et

ensem bles als Ictus en b l Ii n d m a n bevestigd. Een artiest als W alter

het reguliere program m a van het h u is, zoals de twee edities van de

Hus, die ooit een sterke band had m et het huis, m aakte in de laatste

L a nge N a c h t v a n de D a n s. Ook dat is een probaat m iddel gebleken om

jaren w eer zijn opw achting. In overleg m et deze ensem bles w ordt

m ensen naar het theater te brengen die er anders w ellich t nooit een

daarbij vaak gem ikt op m u ziek die een band legt m et andere, m eer

voet binnen zouden zetten. In die projecten speelt de band m et de

vertrouw de genres (Tom W aits, Kurt W eil, de ja zz van Aka M o on ...).

Brusselse context een grote rol. Zo w as het Kaaitheater ook vier keer

Vaak gaat het om w erk m et een uitgesp roken theatraal accent.

de gastheer voor de jaarlijkse B-Boy Battle, een internationaal hiphop-

Samen m et het Concertgebouw in Brugge en deSingel in Antw erpen

concours dat georganiseerd w ord t door het Brusselse Zulu Nation.

is het Kaaitheater zo een van de enige plaatsen in België die conse quent voor hedendaagse m u ziek b le ef kiezen. T egelijk was duidelijk dat het hoog tijd w as om zu u rsto f binnen

Het programma als essay

te brengen door een nieuw e generatie artiesten aan het w oord te laten. Sm isdom en Reyniers voegden aan het lijstje ‘oude’ artiesten

T erugblikkend kan m en vaststellen dat de keuzes van Reyniers en

m eteen een reeks nieuw e kunstenaars toe. Som m igen w erden ‘b lij

Sm isdom op een vrij consistente m anier verband hielden m et n ieu

vers’, zoals M eg Stuart (die De G reef in zijn laatste jaren w elisw aar

w e inh oudelijk vragen, die som s m et nadruk gesteld werden. A l in

al naar het Kaaitheater gehaald had) o f Raim und Hoghe. Daar waren

het eerste jaar toonde de nieuw e directeurstandem direct na elkaar

nogal w at kunstenaars bij m et w ie Johan Reyniers in zijn periode

liefst vier werken van Raim und Hoghe. Deze Duitse choreograaf lij dt

bij Klapstuk een h echte relatie had opgebouw d, zoals M eg Stuart,

van kindsbeen a f onder een ernstige m isvorm in g van de ru gg en

Emio Greco, A m anda Miller. N iet toevallig w aren dat artiesten die

graat die hem feitelijk on gesch ikt m aakt als danser. Hij b egon zijn

in de jaren '90 de toon hadden gezet en, zeker in het geval van Stuart,

carrière alsjo u rn alist en w erd la ter dram aturg bij PinaBausch. Zijn

de w eg effenden naar de generatie die rond de eeuw w isseling de kop

eigen werk is traag, m elancholisch en ritueel van aard maar confron

opstak.

teert het publiek tegelijk op niet m is te verstane w ijze m et de m anier

N ieuw was de keuze voor N ederlandstalig toneel. Het was eerder,

w aarop een sam enleving m ensen catalogeert en u itslu it. Reyniers

in H u m u s 2, al opgem erkt dat het Kaaitheater de jon gere generatie

had H oghe ‘ontdekt’ tijdens zijn Klapstuk-periode. Reyniers en Sm is

die in het spoor van Discordia werkte, genegeerd (of niet opgem erkt)

dom vonden zijn w erk zo belangw ekkend dat ze het niet geringe

had, m aar dat zou in de kom ende jaren rech tgezet w orden m et g e

‘risico’ liepen om het p u b liek m et de neus op de sam enhang van dit

regelde optredens van Dood Paard, H et Barre Land, MONK etc. Lag

oeuvre te drukken door het als een reeks te presenteren.

dat in de lijn der verw ach tingen , Reyniers rekende het van af nu ook

Die strategie om belangrijk w erk nadrukkelijk als oeuvre naar

tot zijn taak om grotere producties van grote Nederlandse gezel

voren te schuiven en te om kaderen m et lezin gen en p ub licaties, zou

schappen naar Brussel te halen. De reden lag voor de hand: de k v s

m eerm aals terugkeren, o.a. bij Jéróme Bel. In het geval van Bel bleek

deed dat w ein ig o f niet, net zo m in als de culturele centra rond de

overduidelijk dat de b elan gstellin g voor deze artiest verbonden was

hoofdstad. H et betekende dat een ‘klassiekere’ vorm van theater

m et een bepaalde vraagstelling, i.c. hoe en w aar een voorstelling zijn

zijn intrede deed in h et Kaaitheater. A l snel zouden ook producties

definitieve betekenis krijgt. In het eerste jaar dook zo m eteen een

van het Toneelhuis volgen , al w as dat aanvankelijk w ellich t vooral

uitgesproken karakteristiek van de w erkw ij ze van Reyniers en S m is

ingegeven door de b elan gstelling van Reyniers en Sm isdom voor

dom op: op gezette tijden, en niet alleen door één artiest in de kijker

het w erk van auteur Peter Verhelst. Zij vroegen hem een vervolg te

te plaatsen, stelden zij, explicieter dan ooit onder De Greef het geval

schrijven op zijn eerdere bew erking vanRomeo enJ u lia . Dat w erd R ed

w as, een kwestie op de voorgrond in het program m a. De ‘essayist’, de

R u b b e r B a lls, dat door T h ierry Sm its geënsceneerd en gech oreogra

onderzoeker van de geschiedenis en de literatuurliefhebber Reyniers

feerd w erd, in een coproductie van het Kaaitheater en Sm its’ C om

die we kenden van Klapstuk liet zich hier terug zien. Hij vond daarin

pagnie Thor. Aars van Verhelst werd in die periode in Het Toneelhuis

een partner in A gna Sm isdom en, enkele jaren later, in Petra Roggel.

gecreëerd en vorm de dus een extra om kadering voor het w erk dat

Een spectaculair voorbeeld w aren de drie w eken dansim provisa-

in Brussel op het geto u w stond. Verhelst is trouw ens m aar één van

ties tijdens het seizoen 2000-2001. In zekere zin w as het een reprise

Kaaitheater 1 9 9 8 - 2 0 0 7

van het onverw ach t succesvolle

Claude W ampler. Het interessante van deze artiesten was dat ze een

onderzoek dat Reyniers tijdens

heel ander soort theater brach ten dan w at u it N ederland kw am . In

K lapstuk 95 aangezet had en dat

de dans en in buitenlands theater tekende zich een nieuwe categorie

later leidde to t de reeks im pro-

van voorstellingen af. Terw ijl in de tw in tig voorgaande jaren, sam en

visatieavonden die M eg Stuart

m et het prim aat van de tekst in het theater, de strikte grens tussen

hield onder de titel C rash Landing.

dans en theater vervaagd w as - het gaat in beide gevallen om leven

In de K aaitheaterstudio’s p a s

de vertolkers op een po d iu m - sprak m en n u steeds m eer over ‘p er

seerde, in som s onverwachte com binaties, een indrukwekkende reeks

form an ce’. Het w oord, dat in de eerste plaats ‘prestatie’ betekent,

artiesten die zich m et het them a ingelaten had. De confrontatie tu s

kw am overw aaien u it de beeldende kunst. Daar om schrijft het een

sen Steve Paxton en Boris Charm atz bijvoorbeeld toonde hoe Paxton,

m alige acties van kunstenaars die de intensiteit van het m om ent ex

m et al zijn ervaring, al dan niet onbew ust, een aantal regels over hoe

ploiteren o f bedoeld zijn als statem ent. Podium perform ances daar

je elkaar (zacht) benadert hanteerde. Charm atz trad die, als een o li

en tegen zijn m eestal even herhaalbaar als andere stukken. W at is

fant in een porseleinkast, glorieus m et de voeten, onder het m otto

dan het verschil?

‘in im provisatie m ogen er geen taboes zijn’. Het was a lso f je een pa-

Het w erk van een belangrijke gastartiest als Boris Charm atz toon

radigm aw issel tussen twee generaties live zag gebeuren. Zo’n pro

de, in die eerste periode van driejaar, m isschien nog het duidelijkst

gram m a sam enstellen vraagt een grote gevoeligh eid voor w at er op

w at er op het spel stond. A gna Sm isdom haalde hem al voor 1998 naar

een bepaald terrein in de lu ch t hangt.

de Kaaitheaterstudio’s. Het Kaaitheater coproduceerde hem sin ds

Enkele jaren later, als b eslu it van het seizoen 2003-2004, zou het

dien vaak. Charm atz loop t m inder in de kijker dan bijvoorbeeld Bel,

Kaaitheater een K o m e d ie fe stiv a l organiseren. C om edy was toen n og

m aar zijn werk stelt m instens zo pertinente vragen. Vanuit een breed

geen hype. We zagen er nam en als W im Helsen, W outer Deprez, Vi-

opgezet onderzoek ontw ikkelt hij voor elk nieuw stuk een specifieke

talski en Gunter Lam oot die nu op ieders lippen bestorven liggen.

theatertaal die ‘antw oorden’ bied t op de vragen van dat onderzoek.

Hier verschenen ze eenm alig, als ‘sign o f the tim es’. De aanleiding

Daarbij m anipuleert hij n adrukkelijk de om standigheden w aarin je

voor dit festival lag in een eerste sam enw erking m et het Nederlands

het gebeuren w aarneem t, om elke gem akkelijke interpretatie en

talige Brusselse theatergezelschap Tristero, dat hier voor het eerst

dus toe-eigenin g van lichaam sbeelden te verstoren. A ls theater een

A b ig a il’s P a rty toonde, een w erk dat vele reprises zou kennen. Maar

scherm is w aarop w ij, volgen s een bekende negentiende-eeuw se

er stond m eer dan alleen dat op de inhoudelijke agenda.

doctrine, onze angsten en verlangens projecteren, dan doet Charmatz er gew oonlijk alles aan om roet in het eten te gooien. Hij doet zo pre cies het tegenovergestelde van w at gangbaar is in de danswereld.

Het zout in de pap: performance

Charm atz zoekt steeds w eer het n ulpunt, het kan telpunt op waar m enselijke lich am en n iet m eer evident iets betekenen. De beelden

D ie eerste jaren w erden im m ers ook sterk gekruid door al w at niet

die zo ontstaan zijn vaak zo intrigerend dat ze je nog dagenlang ach

te verw achten en te voorzien was. En dat bleek vooral w erk dat n a

tervolgen. Dat effect zou hij n ooit kunnen bereiken door bin n en de

drukkelijk de zin van pod iu m ku n sten z e lf teru g onder de loep nam

gebaande paden van het theater o f de dans te blijven. Het is door b e

in plaats van zich tevreden te stellen m et de verw orvenheden van

kende w ijzen van verhalen te vervorm en dat al het ongedachte dat

het verleden. Het w erk van Raim und H oghe en Jéróme Bel werd hier al verm eld.

in de vorm z e lf besloten zit naar boven kan kom en en som s ook een verbijsterende em otionele im pact sorteert. Hoe kom t dat, en welke

Op dansgebied gin gen enkele jo n g e choreografen, zoals Thom as

conclusie kan je daar dan uit trekken als kijker? Het waren de vragen

H auert, V incen t D unoyer en C harlotte Vanden Eynde, steeds d u i

w aarm ee de periode Reyniers-Sm isdom afsloot.

delijker deel uitm aken van de vaste groep huisartiesten. Een geves

Toen A gn a Sm isdom vertrok nam Johan Reyniers enkele jaren

tigde naam als de Engelsm an Jonathan Burrows, die aanvankelijk in

alleen de artistieke leid in g waar. In die periode concentreerde het

de Gentse Vooruit voet op het Belgische continent zette en vaak in

program m a zich iets m eer op het N ederlandstalig theater en w erd

België werkte, zou ook blijven opduiken. Xavier Le Roy was hier voor

er m eer ge(co)produceerd. Die druk bleek voor één m an echter niet

het eerst in België te zien.

te houden. Na d riejaar dook Petra Roggel op aan de zijde van Johan

Verder w as er v a n a f het begin een erg interessant internationaal

Reyniers om het program m a m ee sam en te stellen. N ieuwe nam en

theaterprogram m a, m et w erk van bijvoorbeeld Roger Guenveur

verschenen op de affiche, zoals M ark Tom pkins, Vera Mantero, Hoo-

Sm ith, The Builders A ssociation , Gob Squad, Richard M axw ell en

m an Sharifi, Thom as Lehmen, Eszter Salam on o f Philipp Gehmacher.

3 0 JAAR KAA I THE A TER

Voor het eerst kw am en zo ook René Pollesch van de Volksbühne en

De m eest voorkom ende w as w el dat het lichaam niet in al zijn g lo

de M oskoviet Alexandr Petlura naar Brussel. N ieuw e Brusselse n a

rie getoond werd, zoals in ballet o f - m eer hedendaags - reclam e o f

m en m aakten ook hun op w achtin g, zoals Kris Verdonck o f Kate

sportw edstrijden, m aar in een m in o f m eer ellendige staat. Dat werd

M clntosh. Ook nu weer vallen die artiesten niet onder één noem er

voorspelbaar en u itein d elijk n ietszeggend. De ordew oorden waren

te vangen. Behalve dan dat het, net zoals bij de artiesten die in de

‘confrontatie’, ‘schok’, ‘herkenning’, waarm ee m eteen duidelijk werd

periode Sm isdom -Reyniers het verschil m aakten, gaat om k u nste

dat m en niet het Andere w ilde tonen, m aar ju ist identificatie, zij het

naars die zich n iet tot één disciplin e beperken o f die bin n en één d is

in onaangenam e zin, nastreefde. Het was openlijk de bedoelin g een

cipline zeer ijverig b u iten de lijn tjes kleuren en daar vaak een u it

zekere neerslachtigheid, die m erkwaardig genoeg uiterm ate gerust

gesproken reden toe hebben. En ook nu w ord t vaak het w oord

stellend is, op te w ekken. Om m et X avier Le Roy te spreken: elke o p

‘perform ance’ gehanteerd om deze hybride vorm van podium kun st

gelegde iden tificatie is natuurlijk een vervreem ding van de eigen,

aan te duiden. (Je vin d t die zin voor de onzuivere theatervorm zelfs

veelsoortige en m oeilijk te om schrijven werkelijkheid van het lichaam.

terug bij een ‘klassieke’ regisseur als Ivo Van Hove, en w ellich t is dat

De vraag w erd dus hoe je die w erkelijkheid dan w el op het spoor kon

de reden dat hij een graag geziene gast is in het Kaaitheater).

kom en. Dat was niet noodzakelijkerw ijze in de podium kun sten zelf.

Om het begrip ‘perform ance’ z e lf scherper te stellen brach t het

T erw ijl dans in de jaren ’8o de plaats w as w aar ‘het’ artistiek gebeur

Kaaitheater in 2006-2007 drie program m ablokken die onder de naam

de, leken nieuw e denkbeelden nu vooral u it de beeldende kun st o f

P er fo r m a tik het raakvlak tussen perform ance en conventionele gen

de literatuur te kom en.

res als theater, dans en m u ziek aftastten. Een eenduidig antw oord

A ls het erop aankw am iets over ons lichaam en ons bestaan te

op de vraag boden die niet. Je m erkt dat het w oord v o o ralp er fo r m a -

zeggen, verloren de podium kunsten hun toonaangevende rol echter

t i e f gebruikt w ordt om een vorm van podium kun st a f te bakenen die

vooral aan de m edia. De im pact van de m edia op de sam enleving

m eer dan gew oon lijk het m om en t en het toeval laat spelen (bijvoor

groeide in de periode rond de eeuw w isseling gigan tisch. Ze veroor

beeld door heel concreet in te spelen op de plek z e lf o f het aanw e

zaakten een w are sh ift in onze kijk op de wereld. Korter, sneller, h e

zige publiek) en/of m inder op een verhaal dan op een idee, een

viger, en vooral m eer alom tegenw oordig, dat w as de richtin g die het

vraag, een concept o f een statem ent gebaseerd is. Opvallend genoeg

m et de m edia u itg in g . We w orden gebom bardeerd m et inform atie,

w aren het vooral danskunstenaars die zich m et overgave op dit genre

die we niet meer zinvol kunnen organiseren o f plaatsen. Hoe vaak kan

stortten. In de laatste v ijfja a r dook dan ook het begrip ‘conceptuele

je je druk m aken over alweer een hongersnood o f alweer een oorlog

dans’ op. Dit vaak als scheldw oord gehanteerde begrip verwees naar

in alweer een slechts vaag bekend ver buiten lan d? En hoe kan je dat

dansvoorstellingen w aarin eigenlijk niet m eer gedanst werd in de

lijm en m et andere beelden, die ons haast op hetzelfde ogen blik b e

conventionele zin van het w oord, maar daarentegen w el aan de hand

reiken, van steeds perfectere, steeds m eer m aakbare schone lijven?

van alle m ogelijke m edia stekelige vragen aan de orde waren over hoe

Zoveel paradoxen m oeten w el tot hulpeloze passiviteit leiden. Geen

we kijken naar dingen, m eer in het bijzonder naar licham en. Jéróme

enkele podium voorstelling kan m et die m edia concurreren. Hoeveel

Bel en Xavier Le Roy w aren de boegbeelden van de bew eging, m aar

tergende ontreddering o f pure schoon heid je ook toont op een p o

het werk van andere artiesten als Boris Charm atz o f V incent Dunoyer

dium , je w ord t altijd geklopt door w at de m edia op dat vlak kunnen

w as inh oudelijk m insten s zo belangrijk.

bieden. Tenzij j e de relatie tussen de kijker en het beeld onder de loep neem t. A ls het Kaaitheater, als productie- en presentatieplatform , één

In het oog van de mediastorm

belangrijke rol gespeeld heeft, dan is het w el die: de geschiedenis van de laatste vijftien jaar van het Kaaitheater zijn op een consistente

W ellicht is er niet één verklaring voor de opkom st van deze als nieuw

m anier te lezen als de voortdurende vraag naar: hoe zien we, w at

ervaren vorm van theater. Dat ze het gevolg was van een zekere malaise

w illen we zien, w aarom w illen w e dat zien, w at zegt dat over ons ? Het

in de podium kunsten, vooral in de dans, was duidelijk. In de opvoe-

staat in zoveel w oorden in Johan Reyniers’ inleid in g bij het p ro

rin gspraktijk van de jaren ’8o en '90 w as het lichaam steeds belang-

gram m aboek 2005-2006 van het Kaaitheater. ‘T h e a te r is h isto r isc h

rijker gew orden als een soort ‘laatste w aarheid’ n u elke andere id eo

g e sp r o k e n a ltijd de p le k v a n de illu s ie g e w e e st, v a n de sch ijn , v a n h e t in-

logie in een kw alijk d aglich t w as kom en te staan. M et de regelm aat

b e e ld -ze tte n , h e t tr o m p e l ’o eil. V reem d g en o eg - o f n e t n ie t - z ijn heel teat

van een klok werd aangekondigd dat een voorstelling nadacht over het

p o d iu m k u n s te n a a r s v a n d a a g b ezig m e t h e t o n tm a sk e r e n v a n de sch ijn

lichaam . Vaak bleek dit neer te kom en op enkele eenvoudige om k e

w a a rm ee w e g e co n fr o n tee r d w o rd en in de r ec la m e, op de te le v is ie , in de

rin gen die je ook had kunnen bedenken zonder deze voorstellingen.

‘g r o te ’ p o lit ie k , m a a r ev e n zee r in o n ze eig en ‘ k le in e ’ lev en s v a n e lk e dag.

Kaaitheater

1998-2007

(...) Z ij d oen d a t in h e t th ea ter, d a t u h l zeg gen op een p le k w a a r m en sen

van Peter Handke in een regie van Ruud Gielens. De voorstelling werd

op een b ep a a ld e dag en een b ep a a ld u u r sa m e n k o m e n en sa m en ie ts b e le

helem aal m et eigen m iddelen gem aakt en specifiek voor de locatie

v en . O o k d ie p le k m a a k t deel u it v a n de m ise -e n -scè n e ; in fr a s tr u c tu u r en

van het Kaaitheater zelfb ed ach t.

sce n isch e o p ste llin g b ep a len o n ze b lik . H e t le v e r t een erv a rin g op die teg e

Daarnaast werd er m in o f m eer uitgebreide steun verleend aan een

lijk g e m e e n sc h a p p e lijk is en in d iv id u e e l g e k le u r d b lijft. D a t is de in z e t v a n

aantal Brusselse groepen als Tristero en De Parade. Ook de vaste huis-

th e a te r in een tijd w a a r in w e n ie t g o ed m eer w e te n w ie w e z ijn en hoe d a t

artiesten Jan D ecorte en Jan Ritsem a kregen belangrijke steun voor

zo g e k o m e n is ’ . Dat kan tellen als program m averklaring.

n ieu w w erk en hernem ingen. Die voorstellin gen speelden ook n a

H et m ooie w as dat die vragen in voorstellin gen ook m et kracht

genoeg alleen in het Kaaitheater. Ten slotte vielen er nog een stuk o f

aan de orde gesteld werden. De toonaard kon variëren: de rigoureuze

w at voorstellingen te n oteren w aarin het Kaaitheater coproduceer

reflectie bij Jéröme Bel, de beeldenstorm van Boris Charm atz o f Meg

de. N ochtans: de k n ow h ow om producties goed te om kaderen en

Stuart, de rituele b evraging van schijn en zijn van Raim und H oghe,

talent tot rijpin g te laten kom en w as zeker w el in huis. W aarom werd

de onttakeling van het acteren bij Richard Maxwell, om m aar enkele

er dan m inder geproduceerd?

van de nam en op te noem en die in deze periode opduiken. Heel vaak

De evidente verklaring is uiteraard: gebrek aan geld. Het Kaaithea

w erden daarbij de raakvlakken m et andere kunsten onderzocht. Ik

ter w erkt op dit ogen blik m et een b u d get van ca. 2,2 m iljoen euro,

verm eld hier m aar enkele voorstellingen, die in dat op zicht een b lij

tegenover ca. 5 m iljoen voor

vende indruk op m ij lieten.

huis. De rekening is snel gem aakt als je ook een jaar lang twee zalen

kvs

en ca. 7 m iljoen voor het Toneel-

Een buiten gew oon voorbeeld was A cces Cod e ï z i , het proj eet w aar

m oet program m eren. Gielens’ H andke-voorstelling slokte b ijvoor

m ee A gna Sm isdom op het einde van het seizoen 2000-2001 het huis

beeld ruim 12 % van het jaarbu d get op. Eigen producties stellen ook

verliet. Sam en m et H erm an A sselberghs en Pieter Van Bogaert n o

een praktisch probleem : een kleine organisatie kan niet zom aar en

digde zij kunstenaars die haar na aan het hart lagen u it voor een bij -

kele prod u cties op tournee sturen en tegelijk de eigen zaal draaiend

drage aan een experim ent m et alternatieve kijkm achines. A ls toe

houden m et een beperkte techn ische staf. Toch is dat niet het hele

schouw er stond je hier steeds alleen oog in oog m et de artiesten.

verhaal. Veel artiesten, ook zij die een sterke band hebben m et het

Dat haalde de gebruikelijke anoniem e verhouding van de kijker m et

hu is, staan de laatste jaren n iet m eer te trappelen om een Kaaithea-

het stuk onderuit. De dram atische confrontatie m et het eigenbeeld,

ter-productie te maken. Ze houden hun productie-instrum ent liever

een h erhaling van het ‘eerste beeld’ van de m ens, w ord t op dat m o

in eigen beheer. Dat is niet zo verwonderlijk: ook alle oorspronkelijke

m ent uiteraard veel concreter en directer dan w anneer je als kijker

Schaam te-kunstenaars bouw den, zodra de kans zich aandiende, een

in de eclips van het pu bliek blijft. Deze om kering leverde vo or heel

eigen productieapparaat uit.

w at w erken onverw ach t veel op.

Vraag is o f dat te betreuren valt. Op zijn m in st kan je vaststellen

Acces code 121 b le ef echter een uitzon derlijk evenem ent, om dat dit

dat h et Kaaitheater, onder leid in g van Johan Reyniers, een nieuw e

soort producties zow el inhoudelijk als praktisch erg veeleisend zijn,

benadering van de oude prod u ctietrad itie ontw ikkelde. H et u it

en bovendien nauw elijks te herhalen vallen.

gan gsp u nt was bijzon der pragm atisch: gegeven het feit dat er nu eenm aal die twee zalen waren, w aar aanvankelijk niem and nog raad m ee w ist, kon je proberen die m axim aal in te zetten als p ro d u ctie

Produceren in een nieuwe tijd

m iddel. Het w as zoiets als een m entale knop om draaien: Het Kaai theater is n iet m eer in hoofdzaak een producen t, m aar is w el h o o fd

Tien jaar lang stelde het Kaaitheater zo, als program m ator, scherpe

zakelijk op productie gericht. Dat k rijgt een erg concrete invullin g.

en pertinente vragen over de betekenis van het podium bedrijf. Maar

In de grote zaal van het Kaaitheater krijgen gezelschappen de kans

het profileerde zich veel m inder als producen t, w at echter niet w il

om vo or een lange periode een voorstelling a f te m onteren, een luxe

zeggen dat de prod u ctiew erking onbestaande w as geworden.

w aar zelfs Toneelgroep Am sterdam bijvoorbeeld m et plezier gebruik

Som s w erden producties vo lledig in eigen beheer opgezet (Het

van m aakt. Als het Kaaitheater in zijn program m a’s verm eldt dat het

J a ch tg e z e lsch a p van Peter van Kraaij, ‘B ET O N LIE B E + F L E IS C H K R IE G ’

hu is coproducent is van een voorstelling, betekent dat niet n ood

M E D E IA vanJanDecorte,...), som s in coproductie, in w elk geval naast

zakelijk dat het een bepaalde som betaald heeft, maar hangt daar heel

financiële vaak ook inhoudelijke im pu lsen w erden gegeven (M in d

veel praktische en inhoudelijke steun aan vast.

T h e G ap in coproductie m et Toneelgroep A m sterdam , IIIA S m et

Die inhoudelijke steun is trouw ens een verhaal apart. Huisdra-

Dood Paard,...). Met Brusselse kunstenaars w erden evenem entiële

m aturg M arianne Van Kerkhoven is al jaren - en naar m ijn gevoel

producties opgezet als H e t m o m e n t w a a ro p w e n ie ts v a n elk a a r w is te n

in toenem ende m ate - het geheim e w apen van het Kaaitheater. Van

3 0 JAAR KAA I THE A TER

uit een warm e verwondering - en

Reflectie en context

som s een oprechte verontw aar diging - b lijft zij luisteren, lezen,

De laatste jaren duikt, ook van overheidsw ege, steeds weer de vraag

vragen stellen, suggesties doen.

op om het pu bliek nauwer te betrekken bij de kunst. Op zijn m anier

De im pact die ze m et dat jaren

b ood het Kaaitheater daar een helder antw oord op door zic h ze lf te

lange m onnikenw erk had op de

b eschouw en als ‘venster op de w ereld’. Zoals ik al betoogde, heb ik

Brusselse en Belgische theater-

het program m a van de laatste tien jaar op zich al als één groot ven

scène is nauwelijks te overschat

ster op de w ereld ervaren: de ku nst in het Kaaitheater stond n ooit

ten. Haar teksten geven blijk van

los van algem enere vragen. In de rand van dat program m a zorgden

een histo risch in zicht, een p re

heel w at andere activiteiten voor een om kadering van de them a’s die

cisie van interpreteren, en voor

artiesten aanbrachten. Dat gebeurde op een rechtstreekse en een

al een w arm hart voor de prak

voudige m anier in het tw eem aandelijkse program m ablad. Geregeld

tijk m et al zijn wisselvalligheden.

verscheen hier een ‘fo cu s’ op het w erk van een artiest, vaak van de

En het gaat er haar daarbij niet

hand van M arianne Van Kerkhoven, die in een heldere taal - maar

om o f iem and n u on m iddellijk

zonder sim p listisch te w orden - een inleid in g g a f bij w at er te ver

kan renderen voor haar organ i

w achten w a s. Het zou w ellich t een m ooi overzicht bieden van de p o

satie o f gew oon een klankbord

dium kunsten van de laatste tien jaar m ochten die bijdragen geb u n

zoekt. Haar voorstelling van ‘ren

deld worden.

dem ent’ heeft niets te m aken m et on m iddellijke im pact o f succes,

Zou je die bijdragen nog als didactisch kunnen beschouw en, vaak

m aar m et de vraag o f iets intrin siek w aardevol is en bestaansrecht

w erd veel dieper ingegaan op kw esties die aan de orde w aren in het

heeft. Ongeacht alle oneigenlijke redenen om artiesten te lijm en. Dat

huis. T o e n J a n D e c o r t e s B ET O N LIE B E+ FLEISCH K R IE G , naar hetMedea-

is echter hoe ‘w erk’ ontstaat. M et veel kronkelw egen, vru ch teloze

verhaal - een K aaitheaterproductie trouw ens - in 2001 in prem ière

discussies, aanmodderen, m islukken. Verloren tijd, qu oi. Maar orga

gin g, w erd daar m eteen een lezin gen avon d aan gekoppeld rond de

nisaties die iets hebben m et ku nst m oeten tijd vrijm aken voor die

them atiek van dit verhaal. In 2001, toen zow el Jan Ritsem a als Jan

verloren tijd, als ze tijd w illen winnen.

D ecorte m et hun versie van H a m le t kw am en, verscheen in sam en

Die com binatie van factoren m aakt, in fine, h et Kaaitheater tot

w erkin g m et het literaire tijd sch rift D W B een uitstekend them a

de bijzondere plek die het nog steeds is. In Brussel. W ant ook dat m oet

n um m er rond de figu u r van Ham let. Met datzelfde D W B w erd ook

hier vermeld: de eerste aandachtscirkel van het h u is is de eigen stad

een them anum m er opgezet rond een belangw ekkende serie die in

als culturele biotoop. Het Kaaitheater is, als organisatie, te verge

2003-2004 liep in het Kaaitheater. P o r tr e t v a n de a r tie st a ls o u d e r w o r -

lijken m et de geduldige tuinier die zijn grond bew erkt zonder vo o rt

d en d e m a n /v ro u w w as, m et een k nip oog naar James Joyce, een o p

durende bijged ach ten aan roem , geld, m acht, aanzien... Gewoon:

m erkelijke ondernem ing. Zelden w ordt im m ers de vraag gesteld naar

eerst het w erk, en dan zien w e wel. En als ze bij dat w erk dan botsen

w at het betekent om als kunstenaar ouder te w orden in een tij d w aar

op gezelschappen zoals De Parade o f Tristero die elders versm aad

in het nieuwe en originele het enige lijkt w at telt. Hoe kan zo iem and

w orden, m aar toch een p ittige sm aak, een bijzondere toon, een

zijn ervaring doorgeven? W ordt hij nog gehoord o f is hij al bij leven

eigen kijk op de d ingen hebben, ongeacht o f dat goed verkoopt, dan

b ijgezet? Wat als de inspiratie niet m eer kom t? Wat m et licham elijk

zorgen ze dat dat gezelschap zijn plaats onder de zon krijgt. En pas

en geestelijk verval? Hoe om gaan m et jon gere m edespelers? Het

dan kom en ook Vlaanderen, N ederland en de w ereld aan de beurt.

w aren pregnante vragen, die opm erkelijke en sterk verschillende

Dat rendeert, b u t...n o th in g fa n c y . Het Kaaitheater staat ver van de

antwoorden opleverden. Iets gelijkaardigs gebeurde toen Jan Ritsema

wereld van de internationale kunst, die grote organisaties die slechts

in 1999-2000 enkele avonden opzette onder de titel V erw a n tsch a p p en .

lokale vestigin gen van één groo t internationaal circus lijken. Wat

Op die avonden w erd in hoofdzaak hardop nagedacht over de b ete

b etekent het im m ers n og als overal dezelfde nam en dezelfde p ro

kenis van theater in deze tijd en hoe je daar als artiest toe te ver

ducties spelen. Is er dan n og sprake van Europese u itw isselin g, o f

houden. Dat leverde niet m eteen ‘spetterend’ theater op. H et is ken

eerder van een grote eenheidsm arkt, waar alles op den duur dezelfde

schetsend voor het Kaaitheater dat het die taaie m aterie toch een plek

sm aak heeft? Hoe vaak is internationale sam enw erking niet syn o

w il geven

niem voor een koehandel waarbij w einigen w erkelijk achter het werk van de geproduceerde artiesten staan?

Kaaitheater 1 9 9 8 - 2 0 0 7

De vraag op dit ogen blik, nu een periode afgesloten w ordt, is o f en hoe lang nog dit soort kunsten centrum kan blijven bestaan. De

gebouw en zijn er, en dus zal er altijd ook w el theater gespeeld w orden op deze plekken. Maar dat is iets anders dan een bij zondere context creëren w aarin het pu bliek u itgen od igd w ord t om via de kunst deel te nem en aan een open gesprek over de sam en leving, over w aar we vandaan ko m en, w aar w e staan en w aar we heen w illen. Zo’n gesprek is im m ers het resultaat van een g e duldige opbouw. Bij elke artiest, bij elk evenement m oet zo’n kun stencen trum afw egen hoe dit past in een grotere context, een b re der verhaal, terw ijl dat verhaal toch n ooit helem aal in beeld kom t. Program m eren voor een kunsten centrum als het Kaaitheater kom t inderdaad neer op een bijzondere vorm van essayistiek, m et de b e reidheid die daarm ee gepaard gaat om op elk m om en t eerdere in zichten terug terzijde te schuiven en te herbeginnen. De vraag is o f er in de toekom st een pu bliek en een subsidiegever zullen zijn die bereid blijven die ondernem ing m ee te volgen. Dat is de u itd agin g voor een nieuw e artistieke beleidsploeg.

Poëtica Dertig jaar theater, tientallen artiesten, honderden producties: bestaat er zoiets als een ‘innerlijke samenhang’ tussen al het werk dat hier gemaakt of getoond werd? We verzamelden een aantal citaten of uitspraken van kunstenaars die in het Kaaitheater werkten én van andere, misschien Verwante’ kunstenaars. Fragmenten van een ongrijpbare poëtica.

W at w ij onze ‘id en titeit’ noem en, is een geheel van kenm erken, voorkeuren

O n szelf begrijpen als fictie, m isschien is dat wel

en gedragingen die ons door indrukwekkende voorbeelden - ouders, leraren,

het m eest volledige begrip dat we van on szelf

boeken - werden ingeprent, op een m anier die niet m eer toelaat een onder

kunnen hebben.

scheid te m aken tussen oorsprong en vervorm ing.

JEANETTE WINTERSON

P A T R I C I A DE M A R T E L A E R E

Men zegt ons, dat onze gevoelens iets oorspronkelijks

Als je n u absoluut een deur m oet laten opengaan om iem and binnen te

zijn; en dat terw ijl ze zo gem akkelijk opgew ekt kunnen

laten kom en, dat vin d ik zo’n nonsens. Daar krijg ik zo genoeg van. A l die

w orden, en hoe snel slaan ze om!

causaliteit en al die lineariteit die je nergens op straat ontw aart en die

BERTOLT BRECHT

in de realiteit allang geen plaats m eer heeft, die vin d ik voorbijgestreefd.

JAN DECORTE

Ik w il het ding onherkenbaar vervorm en m aar

W at wij ‘ik’ noem en is het m eest

De artistieke em otie

in de vervorm in g w il ik een herinn ering aan

onpersoonlijke dat w ij bezitten.

is onpersoonlijk.

zijn vorm terugbrengen.

LARS G U S T A F S S O N

. S. E l i o t

FRANCIS BACON

U niverseel w ord je ju is t w anneer je heel beperkt m aar nauw keurig

Hoe m eer je op zoek gaat naar je persoonlijke

de dingen doet. Voor je z e lf op het ju iste m om ent op die speciale

gevoelens, hoe m eer poten tieel je hebt om iets

plek. Dan is de kans om m eer m ensen te bereiken groot.

universeels te zeggen.

Het is net a lsof je je z e lf bekijkt.

A N N E T E R E S A DE K E E R S M A E K E R

RON VAWTER

To act is dus een van die m erkw aardige w oorden die tegelijk ook

De keren dat alles goed verloopt op het toneel, stel ik m ij voor

hun eigen tegendeel betekenen: to a c t betekent echt handelen,

dat surfen iets gelijkaardigs is: voortdurend je evenw icht op

m aar ook veinzen, doen a lsof en dus allesbehalve echt handelen.

de plank bijsturen; het p u b liek en het stuk veranderen in

P A T R I C I A DE M A R T E L A E R E

vlagen van energie, m aar jij m o e tje evenw icht bewaren.

RON VAWTER

Het sum m um van theater is één o f twee voorstellingen , op een totaal

We delen een bepaalde filosofie over illu sie op

van dertig bijvoorbeeld, w aarin iets gebeurt d a tje z e lf niet in de hand

een scène: we geloven er nam elijk n iet in.

hebt, w aarin alles klopt. Dat is absoluut beter dan leven.

FRANK VERCRUYSSEN

J O S S E DE P A U W

Als het goed is, heb je je altijd b lootgegeven in een rol. Je kan niet anders dan

Theater gaat ook over het authentieke

spelen m et w ie je bent. In de h u id kru ip en van iem and anders, is volgen s mij

m om ent van een acteur. A ls er één w oord

totaal onm ogelijk. Zelfs al p la k je baarden en neuzen, en kru ip je in de m eest

op m ij van toepassin g is als regisseur, dan

on w aarschijnlijke kostuum s. Het is altijd een soort van em otionele striptease,

is het ‘leu gen detector’. W anneer een acteur

Maar m eestal g ra a fje in deelgebieden. De totaliteit van je persoonlijkheid

niet w aarachtig spreekt, haak ik af.

kom t er nooit helem aal u it - in de realiteit is dat trouw ens ook n ooit zo.

P E T E R VAN KRAAIJ

JAN DECLEIR

3 0 JAAR KAA I THE A TER

Acteurs willen graag een vadertje dat hen zegt hoe het moet en hun ook noa het gevoel geeft dat ze er zelf op gekomen zijn. Maar ik ben geen vader, ik oen een zoontje. JAN DECORTE

Ik g e lo o f niet dat acteurs zo blank en onw etend m ogelijk m oeten zijn om goed te kunnen

Een acteur zou altijd onvoorbereid

spelen. Ik denk dat het net om gekeerd is: de acteur m oet w eten w aar het stuk over gaat

op de scène m oeten kom en. Dat is

om vervolgens u it te zoeken hoe hij dat gaat aanpakken. Het w apen van de toneelspeler

zijn grootste angst m aar ook zijn

is dat hij w eet w at er gaat gebeuren en dat hij helem aal ze lf in de hand h eeft hoe hij

grootste kracht.

het gaat vertellen.

JAN JORIS LAMERS

S A R A DE ROO

A cteurs w illen graag een vadertje dat hen zegt hoe het m oet

Dat is het belangrijkste. Dat er een soort consensus

en hun ook n og het gevoel geeft dat ze er z e lf op gekom en zijn.

ontstaat bin n en de groep acteurs van ‘op die m anier

M aar ik ben geen vader, ik ben een zoontje.

m oeten we het spelen’.

JAN DECORTE

GERARDJAN RIJNDERS

Door de gem eenschappelijke en gelijkw aardige attitude die je als acteurs sam en op een scène hebt, kan je iem and van de groep ‘toestaan’ dat hij zich in leeft in zijn rol en zich daarin niet verliest; je va n gt hem o f haar daarna w el w eer op in de groepsvertelling w aaraan iedereen deel heeft. Zo een groep is een netw erk van bew uste toneelspelers, die een tegen gew ich t kunnen vorm en tegen de heersende eenduidigheid. Je vertelt sam en en die m eerstem m igheid m aakt het m ogelijk om com plexere dingen aan te kaarten.

SA R A DE B O S S C H E R E

Je beïnvloedt elkaar, je trekt elkaar m ee in een bepaalde

Hij (de acteur) speelt op zo’n m anier dat m en zo duidelijk

rich tin g tot iem and zegt: hé ho, ik w il terug naar m ijn eigen lijn.

m ogelijk het alternatief ziet, op zo’n m anier dat zijn spel

Maar ondertussen heeft hij w el iets n ieuw s m eegem aakt.

n og andere m ogelijkheden laat verm oeden, en m aar één

W ij zijn eigenlijk een klu w en w aar iedereen zich op zijn beurt

van de m ogelijke varianten is; (...) vastleggen van

aan onttrekt.

het n ie t d it m a a r d at.

S A R A DE R O O

BERTOLT BRECHT

Poëtica

Ik veracht de kun st van acteurs die, eens ze een personage hebben opgebouw d, geen enkel gebaar,

U w lichaam is

geen enkele stem bu igin g o f geen enkele expressie m eer w ijzigen . (...) H et zijn goede vakm annen die

slim m er dan u denkt.

b raaf hun werk gedaan hebben en het elke dag herhalen, die op eender w elk uur hun eendere besognes

THOMAS HAUERT

reproduceren. Dat is geen kunst m aar een vak. Het pu bliek verw art vaak het ene m et het andere.

SARAH BERNHARDT

Iedere sociale context kent zijn regels en gew oontes. K ijk je iem and in de ogen

Elke goede danser is eigenlijk

o f niet, raak je hem aan o f ju ist niet? In de kleine onw illekeurige gebaren die je stelt

een denkende danser.

in aanw ezigheid van anderen kan je al een eerste vorm van dans onderkennen.

JAN RITSEMA

MEG STUART \

Ik voel het steeds sterker aan: in elk w erk m oet

Vele schilders hebben een sterk gevoel om een ruim te te creëren w aarin

een lege, dat w il zeggen ongebonden plek blijven.

alles kan gebeuren. Het is een gevoel dat dansers ook kunnen hebben.

VASSILY KAN D IN SK Y

MERCE CU NNINGHAM

De artistieke daad is er

W at de schrijver ‘eigen lijk’ zou w illen

steeds een van onder

is zw ijgen , m aar dan in woorden.

En dat er niets te begrijpen valt.

gesch ikt m aken, niet

D atgene w aarover niet kan gesproken

Ja, dat hebben m ijn zin tu igen helem aal alleen geleerd:

van overheersen.

w orden, het naam loze niets onder

De d ingen hebben geen betekenis: ze bestaan.

KURT SCHWITTERS

de taal, dat is zijn eigenlijke object.

De d ingen zijn de enige verborgen zin der dingen.

P A T R I C I A DE M A R T E L A E R E

FERNANDO PESSOA

Dat de d ingen w erkelijk zijn w at ze lijken te zijn

Sterker, het is voor een goed ged ich t noodzakelijk zich tegen volledig

Als m ensen het over ‘betekenis’ gaan hebben,

begrip te wapenen. Een geslaagd gedicht heeft daartoe een ingebouw d

begin ik te geeuw en. Voor m ij is de voorstelling zelf

afw eersysteem , om dat het w eet dat w erkelijke schoonheid slechts uit

de betekenis. (...) Het stuk is het politieke klim aat,

een ooghoek en in het voorbijgaan ervaren kan worden.

het is de betekenis, het is het ding zelf.

BERNLEF

LIZ LECOM PTE

A ls je een beeld u itleg t, lo o p je steevast

W anneer je sch rijft en construeert, ben je in feite vooral m et de vorm bezig,

het gevaar het te ontkrachten.

Ik heb een zekere schroom om de dingen te veel te benoem en o f aan te raken.

jan lauw ers

In feite vertrekt alles va n u it een basis van elkaar vertrouw en.

A N N E T E R E S A DE K E E R S M A E K E R

A ls ik in N ew York naar het m u seu m ga, gebeu rt het dat er toeristen

W anneer m en een idee vertaalt in een beeld, w ordt

voor een abstract schilderij staan en m eteen zeggen ‘dat is een hon d ’.

ofw el het beeld krom ofw el explodeert de idee.

Een betekenis vin d en zorgt ervoor dat ze zich op hun gem ak voelen,

Ik heb het m eer voor de explosie.

terw ijl het ju ist om het ongem ak gaat.

HEINER MÜLLER

CLAUDE WAMPLER

3 0 JAAR K A A I THE A TER

De tekst m ag geen vehikel zijn voor een m ededeling o f voor inform atie

H et enige zinvolle in deze eeuw is het m islukken.

m aar m oet een m elodie zijn die zich vrij bew eegt in de ruim te.

HEINER MÜLLER

Gisteren zaten w e volledig vast, w e hebben enkele uren naar

Ik ken geen enkel m eesterw erk zonder zw akke plek

een leeg pod ium zitten staren. Veel d ingen bij ons ontstaan door

o f zonder onvolkom enheden,

te z e g g e n :‘Je m eent toch n iet d a tje dat w ilt doen?’

andrei tarkovski

TIM ETCHELLS

In de n abijheid van

H alverw ege de zestig en de zeventig m oet ik

Kunstw erken brengen regels

de m islu kkin g lig t de w erking.

constateren dat de belan grijkste fo u t van m ijn

voort, m aar regels brengen

BERTOLT BRECHT

w erkm ethode altijd m ijn w erkm ethode is geweest.

geen kunstw erken voort.

IMRE KERTESZ

CLAUDE DEBUSSY

In m ijn geval is alle schilderen toeval en hoe ouder ik

Ik denk dat grote kunst fundam enteel geordend is. Ook al zijn er in

w ord, hoe meer dat zo is. (...) A ls er bij m ij al iets werkt,

die orde heel erg in stin ctieve en toevallige dingen, toch denk ik dat

dan is dat va n af het m om ent dat ik b esef dat ik niet

ze voortkom en u it een verlangen naar ordening en naar een te ru g

w eet w at ik aan het doen ben.

keer, op een m eer gew elddadige m anier, naar het zenuw stelsel.

FRANCIS BACON

A rtistieke arbeid bestaat nu eenm aal

Meer en m eer b esef je d a tje van te voren kennelijk n iet precies w ist w a tje dacht,

u it paradoxen en contradicties.

m aar dat schrijven een vorm van u itvin d en is van w a tje in je hoofd hebt.

J É R Ö M E BE L

RUTGER KOPLAND

Im provisatie is voor m ij een m anier om het onverw achte in het leven te roepen,

Im provisatie is een m anier om te proberen

om de in tu ïtie en de creativiteit van het lichaam aan het w oord te laten en om

negeren dat w e als m ensen gew oontedieren

b ew egingen te vinden die het verstand niet aan het lichaam kan opleggen.

zijn. We vallen zo snel in patronen.

THOMAS HAUERT

STEVE PAXTON

Wanneer men een idee vertaalt in een beeld, wordt ofwel het beeld krom ofwel explodeert de idee. Ik heb het meer voor de explosie. HEINER MÜLLER

Ik m oet het alsm aar op nieu w leren, dat er voor al de w aarheid van toeval, van

H elderheid past niet bij m ijn esthetisch

het verdere, van naaktheid, geluk en m agie ook altijd de w aarheid is van intentie,

tem peram ent. Ik lijk w el van de ene zooi

techniek en controle. Deze twee krachten hangen bij elke opvoerin g in de lucht.

naar de andere te gaan.

Toeval en absolute controle. Toeval en absolute controle. Toeval en absolute

LIZ LECOMPTE

controle. De tw eevoudigheid w aaronder w e leven.

TIM ETCHELLS

De dansers gebruiken alle invloeden die ze in hun backgrou nd hebben

M uziek m aakt in zekere zin zichzelf. De eerste

ondergaan, m aar ik ben het m eest geïnteresseerd in w at ze per vergissing

gevonden noot creëert een onevenw icht dat om

doen. D ingen die gew oon gebeuren; dat is gew oon een reactie en voor

com pensatie vraagt. Die zoek je dan, maar daarbij

mij is dat ‘echter’. U it vele uren m ateriaal selecteer ik dertig m inuten

ontstaat een n ieu w onevenw icht, een nieuw e

van fouten.

vraag, enzovoort.

AKRAM KHAN

W ALTER HUS

Een tekening m oet het niveau bereiken dat ze zic h zelf

Er is één constante in m ijn m anier van regisseren en die is dat

verder b egin t te ontw ikkelen, z ic h ze lf b lijft betekenen

het stuk o f het p roject dicteert hoe ik regisseer.

bij w ijze van spreken.

GERARDJAN RIJNDERS

JAN FABRE

Schrijven is w achten. Geduld m o e tje hebben, net zo lang tot de ideeën vorm krijgen.

Je m oet niet zoeken,

O ndertussen kan je kijken naar pelargon iu m s op het balkon, je kan w at bladeren in een boek,

je m oet w achten,

je kan de hon d strelen. Schrijven is je vervelen. Vervolgens is schrijven n atu u rlijk schrijven.

je a n -baptiste

Veel, heel veel schrijven. W ant schrijven is vooral ook schrappen, w eggooien , op nieu w beginnen.

corot

Het is echter geen corvee. H et is een plezier.

RU D I M E U L E M A N S

Ik heb mij eraan m oeten herinneren dat m en de w ereld niet

Alle b ew eging is feitelijk ‘w ith d raw in g’. Hé, aangezien

alleen m oet verkennen, m aar ook m oet begrijpen. Men m oet

dit toch een w onderlijke w ereld is, laten we dit w oord

ook luisteren en de polyfon ie van haar vaak tegenstrijdige

zo schrijven. N orm aal is het één w oord, m aar ik maak

boodschappen horen. (...) Ik denk dat m en m oet leren

er ‘w ith ’ en ‘d raw in g’ van. Bewegen is zich terugtrekken

te w achten zoals m en leert te scheppen.

en tegelijkertijd een schrijven.

VACLAV HAVEL

W ILLIAM FORSYTHE

Men moet de diepte verstoppen. Waar? Aan de oppervlakte. H ugo von hoffm ansthal

3 0 JAAR K AA I THE A TER

W eerstand is m ateriaal. De hersens hebben w eerstand nodig. (...) In de duisternis

K unst m aken is niets anders dan m et

w ord t alles duidelijk. (...) En w aarschijn lijk... w aarom ben ik eigenlijk gaan

z ic h z e lf spreken. W ie niet m et zic h ze lf

schrijven, w aarom sc h rijf ik boeken? U it op positie tegen m eze lf plots, en tegen

kan spreken, kan ook niets realiseren.

deze toestand - om dat, zoals ik al zei, w eerstanden voor mij alles betekenen.

HEINER MÜLLER

THOMAS BERNHARD

A ls één viool voldoende is, gebru ik er dan geen twee. (...)

Theater is isoleren, beperken, distilleren, u itzuiveren. Theater is

V ergew is je ervan o f je alles h ebt gebruikt dat zich

de m ogelijkheid om to t stilstan d te kom en. Tegenover de m assa

kenbaar m aakt in onbew eeglijkheid en stilte.

inform atie die ik b u iten over m ij heen krijg, bestaat de kracht

ROBERT BRESSON

van het theater ju is t in de verstillin g.

GUY CASSIERS

Men m oet de diepte verstoppen.

Over het algem een w ordt iets d a tje snel doet besch ouw d als iets dat niet goed zou

Waar?

kunnen zijn. Ik doe n iet m ee aan die m ythe. M ijn m eester is de Japanse schilder

A an de oppervlakte.

H okusai die op zijn tach tigste heel snel iets m aakte en toen van iem and te horen

HUGO VON HOFFM ANSTHAL

kreeg dat hij toch niet zo snel een kunstw erk kon m aken. W aarop de schilder antw oordde dat hij er zestig jaar over had gedaan om het zo snel te kunnen.

HUGO CLAUS

De goede God

In een interview m et Charles A zn avou r las ik dat Edith P ia f hem had verteld dat een lied om één

sch u ilt in het detail.

handbew eging vraagt. Die b ew egin g m oet zo m et dat lied verbonden zijn dat je, telkens als j e

GUSTAVE f l a u b e r t

het hoort, aan die bew eging denkt. Daar ben ik z e lf naar op zoek: één b ew eging, één actie per lied.

RAIMUND HOGHE

A ls je in een bepaalde dans een klein elem ent aanraakt, kan je

Ik w il niet ‘even een Beckett o f een Joyce doen’, m aar er

plots de im pact ervan enorm versterken, m aar het kan er ook

m aandenlang m ee b ezig zijn. Het ‘w erk z e lf’ is n atuurlijk

m ee eindigen dat de zaak ontploft. Kleur is zoiets: de kleur

h et belangrijkste: ik w il m e graag and erhalf jaar lang van

van een kostuum kan de com positie totaal veranderen,

m ijn leven ingraven in een o f andere grote ‘in h oud ’.

ook al b lijft de dans voor de rest ongew ijzigd.

PETER VAN KRAAI J

A N N E T E R E S A DE K E E R S M A E K E R

De V lam ingen hebben het voordeel dat ze zich niks

Bij Globe legde ik veel m eer het accent op de vraag: ‘W at hebben die

aantrekken van w at w el o f niet m ag m et de klassieken.

stukken ons te zeggen over n u ?’, terw ijl ik nu geneigd ben te denken

FRANK VERCRUYSSEN

dat ze vast van alles over n u te zeggen hebben, maar ik laat dat zien door w at ze over toen te zeggen hebben, over de tijd van ontstaan.

GERARDJAN RIJNDERS

Een groot gedeelte van de repetities w ordt besteed aan

De kunstgeschiedenis is een corpus, m et oplossingen

het vergelijken m et andere stukken die w ij hebben gedaan,

en doodlopende sporen, w aaru it ik vlu ch tlijn en trek.

gelezen o f gezien van anderen.

J E R Ó M E BEL

JAN JORIS LAMERS

Poët i ca

Tot M e-ti sprak een leerling: W at jij onderw ijst, is n iet nieuw. H etzelfde hebben

Het onderzoek en het repertoire

Ka-Meh en M i-en-leh onderw ezen en behalve zij nog vele anderen. M e-ti g a f ten

kunnen niet b u iten elkaar.

antwoord: Ik onderw ijs het, om dat het oud is, d.w.z. om dat het vergeten en als

Dat is onm ogelijk

u itslu iten d voor voorbije tijden geldend beschouw d zou kunnen worden.

JAN JORIS LAMERS.

Zijn er niet on tzaglijk velen, voor w ie het volkom en n ieu w is?

BERTOITBRECHT

M et dram aturgie zijn wij altijd b ezig, ook als we er n iet m ee b ezig zijn. A ls je

De kracht van kunst is haar traagheid,

eenm aal w eet w at dram aturgie inh ou d t, dan zie je het overal en haal j e het ook

jan lauw ers

overal vandaan. H et is een continuüm .

JAN JORIS LAMERS

Schrijven is zitten. Schrijven is n iet alleen

B ew egingsvrijheid is n iet iets w at je fysiek m ogelijk m oet m aken, het is iets w at

zitten, schrijven is ook wandelen.

in de geest van de toeschouw er zit. A ls je te veel rondloopt, zal je n ooit je z e lf

RUDI MEULEMANS

ontm oeten; en dat gebeurt w el als je ru stig op een plaats b lijft zitten.

JONATHAN BURROWS

Ik zoek naar b ew eging die aan de taal voorafgaat, naar dingen w aar

M uziek m aken is een gigan tisch e soort briefschrijverij.

geen w oorden voor bestaan. D aarin ligt hun schoonheid.

PETER VERMEERSCH

THOMAS HAUERT

Voor mij is de b elevin g, de ervaring van het m aken belangrijker

Het spannendste m om ent in een voorstellin g is

dan het kunstw erk zelf. Eigenlijk is theater zoiets als het m aken

het m om ent vóór er iets gezegd w ordt. W at zal dat eerste

van een sculptuur in ijs o f in sneeuw. Het bestaat even en dan

w oord zijn? Die spanning, dat m om ent w il ik zo lang

verdw ijnt het.

m ogelijk uitstellen.

TONE BRULIN

RUUD GIELENS

Het niets is het enige dat m en niet kan representeren in het theater.

A ls lichtontw erper ben je een beetje God. Op som m ige

Dus heb ik zin om uitgerekend het niet-representeerbare te ensceneren,

begrafenissen regent het, op andere schijn t de zon.

het niets en natuurlijk ook de dood die er direct m ee gelieerd is.

Dat ‘een beetje God zijn’ vin d ik plezant. Je ontw erpt

M aar van zogauw ik aan de dood denk, voel ik m e heel levendig.

een geheel, een soort cyclu s zoals de zon er ook één

Dat scherpe b ew u stzijn van het einde vervult m ij van leven.

heeft. En de m ensen... die gaan hun gang.

J É R Ö M E BEL

JAN VERSWEYVELD

Als je daglicht vergelijkt m et w at je z e lf als

Ik denk dat we m eer en m eer n o ise zullen gebru iken om m uziek te m aken, tot

lichtontw erper m aakt, dan m o e tje toegeven

we u itkom en bij een m u ziek die gem aakt w ord t m et behulp van elektronische

d a tje toch m aar een prutser bent, w at je ook

instrum enten. Die zullen elk gelu id dat we kunnen horen beschikbaar m aken

hebt bedacht.

voor m uzikale doeleinden. In het verleden was er altijd on en igheid over

JAN JORIS LAMERS

dissonantie en consonantie. In de nabije toekom st zal dat gaan over n oise en zogenaam d m u z ik a le g e lu id e n .

J O H N C A G E ( i n 1 9 3 7)

3 0 JAAR K AA I THE A TER

Kunst geeft niet het zichtbare weer maar maakt zichtbaar. P A U L KLEE

The W ooster Group is aan de slag gegaan m et de taal

D it idee van het ontstaan van beelden u it geluid w ordt

van film en televisie en heeft die terug naar het theater

w eerspiegeld in de on tdekking en on tw ikkelin g van

gebracht. Door die kru isb estu ivin g hebben zij een geheel

de com m u nicatietech n ologie. In deze tijd van het elektronische

n ieuw theatervocabularium gecreëerd... Dat w ordt

beeld is het m akkelijk om te vergeten dat de vroegste elektrische

de lin g u a fr a n c a van de nieuw e theatergeneratie.

com m unicatiesystem en w erden ontw orpen om het w oord te

Hoe gek ze er nu ook m ag uitzien , het is de taal die

dragen. (...) Synesthesie is de n atuurlijke n eigin g van

w e bin n en vijftien jaar allem aal zu llen spreken.

de stru ctu u r van eigentijdse media.

P E T E R S E L L A R S ( i N DE J A R E N 1 9 8 o )

BILL V IO L A ( IN 1990)

K unst geeft niet het zichtbare

Kijk naar de schilderkunst: door het loslaten van het realism e

Schoonheid is niet pluis.

w eer m aar m aakt zichtbaar.

kun je opeens op honderd m anieren een h u isje tekenen,

P A U L KLEE

ARMANDO

o f de essentie van een huis w eergeven, o f w at dan ook.

GERARDJAN RIJNDERS

De taal is er niet tot aangenaam tijd verd rijf m aar tot

Het denken via sentim enten, via em oties, is geen denken, dat is

het verdrijven van de tijd. Het ged ich t is geen beeld

alleen een b evestigin g van w a tje al voelt. M ijn persoonlijke strijd

van de tijd, m aar een beeld in de tijd. Het ged icht w il

keert zich altijd tegen het sentim entele en het spectaculaire,

geen beschrijvin g van de w erkelijkheid zijn m aar z e lf

D at is toneel heel gauw, m aar dat zijn sim plificaties. Daar kan ik

w erkelijkheid. Het probeert zich van tijd te ontdoen

niet m ee u it de voeten, w ant de w ereld is enorm ingew ikkeld,

en ruim te te w orden, ding.

jan ritsem a

BERNLEF

In een tijdperk w aarin andere zeer snelle en verreikende m edia

Ik ben m et w erken begonn en in een tijd w aarin van

zegevieren en alle com m unicatie dreigt te vervlakken tot één

prod u cten w erd verw acht dat ze lang m eegingen, anders

u n iform e en hom ogene laag, bestaat de fu n ctie van de literatuur

zouden ze n iet eens serieus in aanm erking kom en om

in het laten com m uniceren van d ingen die verschillend zijn,

te w orden aangeschaft. N u w erk ik nog steeds, zonder me

ju ist om dat ze verschillend zijn, en om die versch illen niet a f

aan de nieuw e tijd te hebben aangepast, in een tijd w aarin

te zw akken maar te verheerlijken, zoals de eigenlijke bestem m ing

ju ist het tegendeel van prod u cten w ord t verw acht,

is van geschreven taal.

nl. dat ze snel w orden geconsum eerd.

ITALO CALVINO

PIER PAOLO PASOLINI

Poëtica

Ons w ereldbeeld is sinds de val van de Berlijnse m uur com pleet

We zouden van theater een situatie m oeten kunnen

veranderd. Een p o litiek theater zoals vroeger is vandaag absoluut

m aken, w aar we op een zachte m anier - en dus niet

onm ogelijk gew orden, want: w elk standpunt m o e tje innem en?

c o m p e titief - sam en zo privé m ogelijk in het openbaar

Er is zoveel onduidelijkheid. In vele hedendaagse voorstellingen

kunnen zijn, w aar we in elkaar geïnteresseerd kunnen

zie je eerder een zoektocht: eerst w eten w ie je ze lf bent, vooraleer

zijn en dingen opbouw en, zonder te w illen scoren.

je com m entaar kan geven.

JAN RITSEMA

V I V I A N E DE M U Y N C K

Danstaal is nauw verw even m et de geschiedenis van

Ik denk dat theater gem aakt zou m oeten w orden om b ew ustzijn te

een volk, m et het geheel van de cultuur. A ls een dans

creëren. O f om na te denken over iets. O f om op gedachten te kom en

taal o f een theatertaal opkom t, kan je aan die taal

die je nog n ooit eerder had gehad. En ik denk dat theater niet het

zien w at er zich om heen afspeelt, w elke them a’s op dat

zoveelste pretpark m oet zijn w aar we naartoe kunn en om de wereld

m om ent op tafel ligg en in de kunst in het algem een.

zoals die is even te kunnen vergeten.

MXOLISI GEORGE KHUMALO

OSCAR VAN W OENSEL

Toneel hoort bij de sam enleving v a n af het m om ent dat

(...) Daarom

vrijheid in die sam enleving een rol gaat spelen. H et toneel,

Eisen ze n u van ju llie , de toneelspelers

veronderstel ik daarom , is een bijzondere vorm van

Van onze tijd, tijd van om m ekeer en van grote b ed w in gin g

reflectie op die vrijheid.

Van alle natuur, ook van de m enselijke, dat ju llie je

KEES VUYK

Eindelijk aanpassen en ons de m ensenw ereld Tonen zoals ze is: door de m ensen gem aakt en veranderbaar (...)

BERTOLT BRECHT

De m aatschappelijke betekenis

Ik vin d dat kunst het rijk m oet zijn van de verbeelding, w aarbij je de gruw elijkste fantasieën

van de kunstenaar is zijn werk.

tot leven kunt brengen. Ik besch ou w m eze lf als su b versief kunstenaar. Ik heb geen enkele

dirk pauw els

behoefte m oralist te zijn, m oralistisch toneel te m aken, m oraliserend toneel te maken. Geen enkele behoefte te zeggen w elke kant het m oet uitgaan. ivo

VAN HOVE

Theater is oppositie voeren. Ik belijd

Op dit ogen blik is het bon ton om sociaal verantw oorde kunst te m aken. Dat lijkt mij

het zeer oude m axim e dat het theater

de dood van de kunst. K unst is belan grijk als d enkruim te, w aar je m et niets rekening

een m orele in stellin g is.

hoeft te houden. Je hoeft je n iet a f te vragen o f iets beeldende kun st dan w el theater is,

CLAUS P E Y M A N N

je doet gew oon w a tje w ilt.

KRIS VERDONC K

Ik heb een m en in g ten aanzien van m ezelf, m aar niet ten aanzien van

Goed toneel laat de m ensen n iet gerust;

de kunst in het algem een. De ku n st heeft voor mij geen opdracht o f geen

goed toneel m aakt de m ensen net ongerust

verantw oordelijkheid. De m aker heeft een verantw oordelijkheid om te

JAN DECORTE

beantw oorden aan zijn eigen affecties, verlangens, gevoelens, b edoelingen dat is het enige.

FRANK VERCRUYSSEN

3 0 JAAR KAA I THE A TER

Ergens op een onbekende plek ligt een ongeschreven

De ruim te w aar de toeschouw er zit, w ord t verduisterd,

contract tussen perform er en publiek. N iem and heeft het

en w aar de actie m oet plaatsvinden, w ordt het licht. Dat is w at ik

ooit gelezen o f zelfs n og m aar gezien, m aar w e w eten

in h et theater zo m ooi vind: er zijn afspraken, het is een beveiligde

allem aal m in o f m eer w at erin gestipu leerd staat. Ik hou

situatie. De basisafspraak is dat we gaan doen alsof. Dat vin d ik

ervan m et dat contract te rotzooien. N iem and kan m e

er ju ist zo leuk aan. Dat dwaze streven naar dé realiteit op

dat beletten: er bestaat geen p o litie die contractbreuk

de scène, dat is gew oon onnozel, w ant het is toch geen realiteit,

beboet o f bestraft.

Ook in de cinem a niet.

CLAUDE WAMPLER

JAN DECLEIR

A ls er in het theater iets gebeurt, is het niet echt gebeurd;

In w ezen is theater n atu u rlijk een heel sim pel kunstje,

het is gebeurd op een plek w aar m en doet alsof. Dat is een vrij

Een m ens k ru ip t op een kist, doet iets en interesseert daar

com fortabele m anier om een discussie te voeren. In die zin

andere m ensen mee. Die fysieke aanw ezigheid m aakt

heeft kunst dus w el degelijk een m aatschappelijke functie.

theater uniek en onm isbaar. W ant m ensen zullen altijd

josse de pa u w

graag echte m ensen aan h et w erk w illen zien.

JAN DECORTE

Zeg je tekst en val niet

N u is er internet, cybersex, chatbox, noem

Ik sc h rijf om m eer geliefd te zijn.

over de m eubels.

m aar op. Straks zullen m ensen nog veel m eer

Ik g e lo o f dat dat een van de fundam entele

geld gaan betalen om levende m ensen te kunnen

aspiraties is van een schrijver.

zien. Een gouden toekom st voor theater!

G A B R I E L M A R a u EZ

ROBERT M IT CH U M

JAN LAÜWERS

Ik w erk voor m ezelf, w aarvoor

Het creatieve proces voltrekt zich bij elke kunstenaar op een verschillende m anier.

zou ik anders m oeten werken?

Maar alle kunstenaars gelijken volgen s mij daarin op elkaar, dat ze openlijk o f verborgen

FR A N CIS BACON

op een contact m et en een begrip van het p u b liek hopen, en dat elke m islu kkin g daarvan vo or hen een pijn lijke ervaring is.

ANDREI TARKOVSKI

Ik begrijp eigenlijk niet w at m en m et dat w oord ‘elitair’ bedoelt. Ik ben w at blij dat er

Intellectualism e is n iet steriel,

een w etenschappelijke elite bestaat die onderzoek doet, zodat, als ik ziek w ord, zij de ju iste

in tegendeel tot w at veel m ensen

m edicatie gevonden hebben om m ij te genezen. Op dezelfde m anier ben ik blij dat er

denken. Er z it een em otie in elke

een artistieke elite bestaat, dat ik niet-evidente d ingen kan lezen, o f naar schilderijen van

w iskun d ige bew ijsvoering.

bijvoorbeeld K lim t kan kijken. Die schilderijen veranderen m ijn blik op de wereld.

J É R Ö M E BEL

S A R A DE B O S S C H E R E

Iets dat zich opw erpt als experim enteel, vernieuw end, de sclerose

H et brein van een lezer o f toeschouw er

on tvluchtend, een andere b lik gu nn end op spel, vertelw ijze, de organisatie

is een dw an gm atige zoeker naar sam enhang.

van theater, m oet volgen s m ij verdedigd w orden. Een recensent in w elke

rudy kousbroek

branche dan ook m oet a f en toe iets kunnen verdedigen.

W I M VAN G ANSB EK E

Poët ica

Tien seizoenen Voorstellingen en concerten bestaan bij de gratie van het moment. Aan de beleving daarvan ontlenen ze hun intensiteit. Wat blijft er nazinderen? Op de volgende bladzijden zetten we de jongste tien seizoenen van het Kaaitheater op een rijtje. De lijsten zijn compleet, de credits summier (het mocht geen telefoon足 boek worden). Bij een aantal producties en scharniermomenten staan we even stil.

beeld & vorm Kris Demey

1998-1999

In Antwerpen gaat op 2 9 augustus in de Bourlaschouwburg het eerste seizoen van Het Toneelhuis van start onder de leiding van Luk Perceval. De opening is meteen goed voor een fikse rel, want Liefhebber van Toneelgroep Amsterdam staat op het programma, en de vele fucks die de voorstelling telt vallen niet in goede aarde bij het Vlaams Blok noch de Antwerpse

liberalen. Van Liefhebber waren veel eerder al voorstellingen te zien geweest op andere plaatsen in Vlaanderen, zonder dat dit ooit tot commotie had geleid. /// Op 9 september gaat van artiest in residentie Meg Stuart in het Lunatheater Appetite in wereldpremière. Het is de eerste voorstelling van het Kaaitheater onder de artistieke leiding van Johan Reyniers en Agna Smisdom. /// Het seizoensbeeld (een ontwerp van Kris Demey, die ook tekent voor de nieuwe huisstijl) is een symmetrisch geplooide kroonkurk. Het wil symbool staan voor theater waar een haakje aan zit, voor kunst met een scherp randje. Sommige mensen zien er een vagina dentata in, dat is ook goed. /// Over hun intenties zeggen Johan Reyniers en Agna Smisdom in een interview in De Morgen dat ze ‘liever niet vertrekken vanuit het idee dat kunst “ Brussels” zou moeten zijn, of expliciet “maatschappelijk” of w at dan ook. W e willen de kunstenaar niet tot één aspect van zijn werk reduceren, w ant voor je het weet, heb je eenpostzegelverzameling.’ /// Op 2 2 oktoberwordt het boek Humus 2 (Kaaitheater 1 9 9 3 -1 9 9 8 ) in de Kaaitheaterstudio’s aan de pers gepresenteerd. Het covert devijf seizoenen die Hugo De Greef met zijn ploeg in het Lunatheater doorbracht. /// De bij peuters waanzinnig populaire Britse televisieserie Teletubbies - rond vier poppen in een groen heuvellandschap - komt onder vuur te liggen. Pedagogen vinden dat kinderen er slecht door leren praten. Vanuit conservatieve hoek wordt gezegd dat ze homoseksualiteit propageert omdat Tinkywinky een omgekeerde driehoek op zijn kop heeft en met een handtas rondloopt. /// De Zwitserse spoorwegen brengen vanaf de herfst in een aantal rijtuigen van hun treinen de opdruk Ruhewagen aan. In die rijtuigen is het gebruik van mobiele telefoons niet toegestaan. /// Op 2 0 december realiseert Dirk Verstockt in de Beursschouwburg het woordenloze stuk Die Stunde da wir nichts voneinander wussten van Peter Handke met een honderdtal amateurs. /// Richard Foreman moet in januari in New York de titel van zijn nieuwe voorstelling Hotel Fuck veranderen in

Paradise Hotel. /// De meest gestelde vraag aan Gillian Anderson - die Scully speelt in de The X-Files - is of ze zelf in U FO ’s gelooft. Een andere klassieker is: of Scully en Mulder ooit met elkaar naar bed zullen gaan? /// Vanaf 2 4 maart bombardeert de NAVO doelen in Servië, Montenegro en Kosovo. Op 2 9 maart stelt Raymond Detrez in het café van het Lunatheater zijn boek Kosovo - De uitgestelde oorlog voor. Na 7 8 dagen van bombardementen aanvaardt Belgrado zich uit Kosovo terug te trekken. /// De federale verkiezingen van 13 juni maken de weg vrij voor de eerste Belgische regering in veertig jaar zonder christen-democraten. Guy Verhofstadt wordt premier van een paarsgroene coalitie. /// Keanu Reeves speelt de hoofdrol in de eerste The M atrix van de broers Wachowski. /// In een terugblik op het seizoen zegt Agna Smisdom (in Brussel deze Week): ‘We zijn allebei filmfreaks. Ik ben gisteren nog in het Filmmuseum geweest voor In a lonely place met Humphrey Bogart. M aar ook naar The Matrix, een nieuwe sciencefictionthriller, kijk ik u it.’, (jr)

Het lichaam in de strijd werpen

TH EATER ////////////////////////////////

Tg STAN & Cie De Koe (B) M y D inner W ith André n aa r A n d ré G re g o ry Sr W alla ce Sh a w n

T h e B u ild e rs A s s o c ia tio n

R a im u n d H og h e (D)

& D ille r + S c o fid io (USA)

M einw arts

Jet Lag c o n c e p t D ille r + S c o fid io

J é rö m e Bel (F)

re g ie M aria n n e W eem s

I e dem ier spectacle

D ood P aard (NL)

D ood Paard (NL)

R a im u n d H og h e (D)

MedEia

Blaat

Chambre séparée

v a n O scar v a n W o e n sel

Tg STAN (B)

i.s.m . M an ja T o p p e r Sr K u n o B akker

Point Blank

R a im u n d H og h e (D) Soirée composée

n aa r Platonov v a n A.P. T sje ch o v

D ood Paard (NL)

Sr W ild Honey v an M ic h a e l Frayn

M ission Impossible v a n Rob D e G ra af

The Anthology - © David Baltzer / ZENIT

R a im u n d H o g h e (D)

A cc o Th e a te r C en ter, on der de piano

Dialogue W ith Charlotte

Ik z a g de voo rstelling in B erlijn . De volge nde ochtend

R oger G u e n v e u r S m ith (USA) had ik a fs p ra a k m e t de tw ee a c te u rs . Tot mijn v e rb a zin g

A Huey P. N ew ton Story liv e m u z ie k d o o r M are A n th o n y T h o m p so n

Jan R itsem a & Sara De B o ssch e re (B) A pril S.A.I.D.

Tg STAN

Rosas (B) Woud c h o re o g ra fie A n n e Teresa D e K eersm aek er

to e s c h o u w e r te zijn m eegegaan in het verha al van

m u z ie k A lb a n B erg, A rn o ld S c h ö n b e rg ,

de oude S elm a G rü n w a ld (een rol gespeeld door S m a d a r Y a a ro n ), een h o lo c a u st-o v e rle ve n d e die h aar gasten

& M a a ts c h a p p ij D is c o rd ia (B/NL)

Josse De P auw , P eter V e rm e e rs c h

R ich ard W ag n er

Beschrijver Dekoning

& Pierre V e rv lo e s e m /K a a ith e a te r (B)

m u z ie k liv e u itg e v o e rd do o r

Weg

D u k e Q u a rtet Sr H elen K a m m in g a ,

v a n en d o o r D a m iaan D e S ch rijv er Sr M atth ia s D e K o n in g

tro f ik een nog jonge vro u w aa n - zo ze e r bleek ik als

S o p h ie H arris

o n tv a n g t in een salon w a a r zij piano speelt en te n e n krullende uitee nzettin gen houdt ove r de superioriteit

D avid M a a y a n /

i.s.m . D e M u n t/ L a M o n n aie

va n het jo odse ra s . N a enige tijd kruipt iem a nd van

T h e W o o s te r G ro u p (USA)

A c c o T h e a te r C e n te r (IL)

h e rn e m in g

on der de piano v a n d a a n . H et is h aar ze n u w zie k e zoon

House/Lights

The Anthology

n a a r Dr. Faustus Lights The Lights v a n G ertru d e S tein

(gespeeld door M oni Y o s e f), het s la c h to ffe r van

n aa r Arheit macht fr e i vom Toitland Europa

T h o m a s H a u e rt/Z O O (B)

v a n A c c o T h ea te r

C ou isInS pa ce The Anthology speelde in de fo ye r va n de K aa ith e a te r

Sr Olga’s House O f Shame v a n Jo sep h M aw ra re g ie E liz a b eth L e C o m p te

Jan Fabre (B)

een ve rstik ke nde m o e d e r-zo o n re la tie .

Tg STAN (B)

R A .R .T.S . (B)

JD X - A Public Enemy

M atthias de Koning

n aa r H e n rik Ibsen

re g ie M atth ia s d e K o n in g

s tu d io ’ s voo r een publiek va n een veertigtal m ensen dat in een halve cirkel om de piano heen z a t . E r brandden w ierook en kaars je s, er w a s cognac en ch ocolad e.

The Fin Comes A Little Bit Earlier De sfeer w a s die va n een s éan ce in een ca baret.

This Siècle (But Business A s Usual)

Rosas & Tg STAN (B)

DANS ///////////////////////////////////// B la u w V ie r (B) Trioloog

M eg S tu a rt & D am a g e d G o o d s /

naa r Talking It Over v a n Ju lia n Barnes

A n n H a m ilto n (B/USA)

re g ie G re et V isse rs

A ppetite

Quartett

N a de voo rstelling gingen w e iets drinken sam en m et

v a n H e in e r M ü lle r

R a im u n d H o g h e , die andere th e a te rm a k e r die de holo

i.s.m . D e M u n t / La M o n n a ie

c a u s t heeft g ethe m a tise erd in zijn ritualistisch theater. S m a d a r gooide per ongeluk een glas rode w ijn ove r zijn

R enée C o p ra ij

w itte hem d uit. ‘ N o w he w ill hate m e ,’ ve rtro u w d e zij

& D e n n is O ’ C o n n o r (B/USA) Jan L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B)

Rosas (B)

M o m in g Song - No Beauty F orM e There,

Drum ming

W here H um an Life Is Rare, Part Two

H e t Z u id e lijk Toneel (NL)

mij to e . H et klonk niet gespee ld. Bij het afsch eid kreeg ik va n M oni een H e b re e u w s -En g e ls p s alm en boe kje,

c h o re o g ra fie A n n e Teresa D e K eersm aek er

E m io G reco | PC (NL)

niet groter dan de palm va n een h a n d . (jr)

m u z ie k S tev e R eich

Fra Cervello E Movim ento:

The Anthology was een productie van David M aa yan /

i.s.m . D e M u n t / La M o n n aie

Bianco/Rosso/Extra Dry

Romeo StLJulia (Studie van een verdrinkend lichaam )

Interview

Acco Theater Center (Acco, Israël).

c h o re o g ra fie Sr r e g ie E m io G reco

B o ris C h a rm a tz

v a n P eter V erhelst

& D im itri C h a m b la s (F)

re g ie Ivo V an H ove

A bras-le-corps (h e rn e m in g )

Sr P ie ter C. S c h o lten

J o n a th a n B u rro w s G ro u p (GB) Things I D on’t Know

B o ris C h a rm a tz (F) Herses (une lente introduction)

seizoen

1998-1999

Josse De Pauw,

Weg:

een natte plek in het zand

Weg- —© Lies Willaert

‘Een groot blok ijs midden op de weg / Het was van de vrachtwagen gevallen / Het lag daar / Midden op de weg / Te smelten / Ijs in de zon / Dat was prachtig / Dat wist hij nog / Bijna onmerkbaar weg / Wat overblijft is een natte plek in het zand.’

3 0 JAAR KAA I THE A TER

Op 9 ju n i 1998 g in g in de Kaaitheaterstudio’s W eg in prem ière, een

dw ijnen in de dood. A an de tekst van De Pauw als een associatief

m uziektheaterproductie w aarin Josse De Pauw op de scène stond

p atch w ork van deelvertellingen in diverse stijlen beantw oordt een

m et de m uzikan ten Peter Verm eersch en Pierre Vervloesem .

com po sitie van V erm eersch en V ervloesem als een cluster van

W eg is in verschillende op zich ten een scharnierproductie. Ge

diverse m uzikale stijlen: bal populaire naast chachacha, Spaanse

creëerd helem aal op het einde van het seizoen 1997-1998 en her

ritm en naast ja z z y tonen, de opera-aria C a sta D iv a van Bellini naast

nom en in het seizoen 1998-1999 vorm t zij de overgang tussen het

L a n u it n ’e n jin i t p a s , de h it van Petula Clark. Op de scène vloeien al

‘oude Kaaitheater’ onder artistieke leiding van H ugo De Greef en ‘het

deze disparate klanken en w oorden echter sam en tot één groo t g e

n ieuw e’ w aarvoor Johan Reyniers en A gna Sm isdom de bakens

sproken concert w aarbinnen de drie perform ers als één lichaam

zouden uitzetten. T egelijkertijd sloot acteur, auteur en regisseur Josse De Pauw

functioneren. De steeds w eer nagejaagde droom van De Pauw om voorstellingen te m aken die dezelfde in ten siteit hebben als een

m et die prod uctie een episode in zijn eigen professionele leven af.

geslaagde im provisatie van jazzm u sici w erd in W eg gerealiseerd en

A ls lid van het kom ische driem anschap Radeis w as hij in 1978

in dat bereikte sp elplezier w erd de toeschouw er m eegetrokken.

m ed estich ter gew eest van het k u n sten aarscollectief Schaam te,

Het leek w el o f hier alles op ‘zijn plaats’ terechtkw am . A ls o f alles

één van de poten w aaru it h et Kaaitheater w as ontstaan. De andere

sam enviel in het m om ent: het denken m et het doen, de m uziek m et

led en van S ch aam te, zoals A n n e Teresa De K eersm aeker, Jan

de tekst, het leven m et het theater, de adem m et de hartslag. Josse

Lauwers en M ichèle A nne De Mey, hadden het huis reeds eerder

de Pauw: ‘Zo’n m om en t w aarop je zegt: dit is gew oon beter dan

verlaten om h u n eigen gezelschap op te richten. Vanuit zijn anar

leven.’

ch istisch g e lo o f in de w eldaad van de chaos en van de b rico la g e was

—

M a ria n n e V an K erk ho ven

een eigen gezelschap geen optie voor De Pauw; m aar ook het ‘g e w oon freelancen’ behoorde voor hem niet tot de m ogelijkheden.

Wtegwas een productie van het Kaaitheater (1 9 9 7 -1 9 9 8 ).

De Pauw w ou zijn eigen projecten m aken en kiezen m et w ie hij dat zou doen: w erken m et artistieke verw anten in w isselende sam en stellin gen, het w even van een artistiek web. Ook Radeis w as nooit een groep gew eest m aar eerder een verzam eling van individuen. In 1998 had De Pauw echter het gevoel dat hij bin n en het Kaaitheater ‘tot het m eubilair w as gaan behoren’, dat hij zoiets was als ‘die eer ste kast die m en z e lf gekoch t heeft en die m en om sentim entele redenen niet w eg w il doen’. W eg w erd dan ook de productie w aar m ee De Pauw afsch eid nam van h et Kaaitheater om zijn eigen gan g in het theaterlandschap te gaan. Dat W eg in het eerste seizoen van ‘het nieuw e Kaaitheater’ hernom en w erd en dat Josse De Pauw er m et vele van zijn latere producties (cf. o.a. Ü b u n g , H e ren le ed , S u lla en de m u s ) op de grote en de kleine scène zou staan, bew ijst dat het Johan Reyniers ernst w as m et zijn w ens om het verleden van het Kaaitheater m ee te nem en in het heden en om in zijn program m a artiesten van verschillende generaties aan bod te laten kom en. Maar ook zuiver artistiek gezien betekende W eg een baken. Met die productie introduceerde De Pauw een nieuw e standaard w at het m uziektheater in de Lage Landen betreft. Zoals de eerste theatertekst van Josse de Pauw, W ard C o m b lez. H e do th e life in d ifferen t v o ices (1989), u it een verzam eling van reisverhalen bestond, zo b esch rijft W eg ook het leven van het hoofdpersonage als een reis: het leven als een oefen in g in w eggaan, in afscheid nem en, tot het finale ver

seizoen

1998-1999

I S a id I: een voo rstelling en h aar context 1 9 6 6 . Peter H a n d k e sch rijft Selbstbezichtigung (Ze lfb e sc h u ld ig in g ). Een pleidooi tegen het geloof in één w a a rh e id . M a a rt 1 9 9 9 . S ta rt va n de N a vo -b o m b a rd e m e n te n op Belgrado om de terugtrekking te eisen va n Servisc h e troepen uit K osovo. M a a rt 1 9 9 9 . Peter H an dk e m eldt d a t hij in B elgrado g a a t w one n uit pro test tegen de b om b a rd e m e n te n . Hij vergelijkt het lot va n de Serviërs m e t d a t va n de joden in de Tw eede W ereldoorlog. M ei 1 9 9 9 . Prem ière va n I sa id I van R os a s in het L u n a th e a te r (zo a ls het K aa ith e a te r toen nog h e e tte ). Selbstbezichtigung w o rd t polyfoon g eb rac h t doo r de d a n s e rs . S om m igen vin den een enscenering v a n een te ks t va n H a n d k e op dit m om e n t on gepa st, anderen zien in het decor va n Ja n Joris Lam e rs een te expliciete verw ijzing n aar de Kosovaarse vluchtelingenkam pen. Ja n u a ri 2 0 0 1 . Rosa s a n nu lee rt een optreden va n Drum m ing in Tel A v iv om politieke redenen.

I sa id I, of hoe w a t op een scène gebe urt ste eds geïnterpreteerd w o rd t in de co ntext va n w a t in de w ereld gebe urt, w a t ook tevore n de intenties va n de m akers w are n . H a n d k e , I said / e n R os a s als sch oolvoorbeeld va n de m o e iza m e relatie tu s s e n ‘ p o ë zie ’ en ‘ p o litie k ’ : een k u n ste n a a r n eem t een positie in die in dru ist tegen het disco urs va n de m eerderh eid , een voo rstelling w o rd t door som m ig en verguisd om w ille va n een keuze vo o r een sch rijver, een g e ze ls ch a p neem t m ind er gen uanceerd e s ta n d p u n te n in n a a s t dan op de scè n e , (kvl)

I Said I w as een productie van Rosas en De M unt. I said I - © Herman Sorgeloos

R osas (B)

MUZIEK //////////////////////////////////

I Said I c h o re o g ra fie A n n e T ere sa D e K eersraaeker,

Jos van Im m e rs e e l & A n im a E terna (B)

i.s.m . J o len te D e K eersm a ek er

B e e th o v e n , Sym fonie n° 1, Pianoforte

i.s.m . D e M u n t/ L a M o n n aie

Concerto n° 4, Sym fonie n° 5 i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

A m a n d a M ille r & B a lle tt F re ib u rg

v a n B ru ssel / S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

P re tty U g ly (D)

de B ru xelles

Irrtum Ic tu s & A ka M o o n (B)

ft I said I - © Herman Sorgeloos

I said I - © Herman Sorgeloos

P.A.R.T.S.

M a g n u s L in d b e r g , Clarinet Q uintet

S tu d e n t w o rk s

S a lv a to re S c ia r in n o , Tre N ottruni

R ew riting

Brillante

c h o re o g ra fie Isa b elle D ekeyser, E w elina

F a b riz io C a ss o l, new w o rk fo rlc tu s

G u zik , B arbara M en eses, M elan ie M u n t,

Sb A ka Moon

K a ro lin a W o lk o w ie ck a , Jo n ath an B u rro w s

A ka M oon-Set

Vrouw en vouw en / Zij Ogen c h o re o g ra fie C h a rlo tte V an d en Eynde

Fragmenten van Quatuor n° 4 c h o re o g ra fie A n n e T ere sa D e K eersm aek er

m u zik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g v a n B ru ssel / S o cié té P h ilh a rm o n iq u e de B ru xelles

H ypothetical Stream I Sb II c h o re o g ra fie W illia m F o rsyth e

Ic tu s E n s e m b le (B) Requiem G é ra rd G risey, Stéle

PERFO R M AN CE ///////////////////////

H e lm u t O e h rin g & Iris te r S c h ip h o rs t, Prae-Senz. Ballet Blanc II

C la u d e W a m p le r (USA)

H e lm u t O e h rin g & Iris te r S c h ip h o rs t,

Blanket, the surface o f her

Requiem m u zik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g v a n B ru ssel / S o cié té P h ilh a rm o n iq u e de B ru xelles

3 0 JAAR KAAI THEATER

Ic tu s (B)

Jos van Im m e rse e l & A n im a E terna (B)

Jos va n Im m e rs e e l

One.Only.One

B e e th o v e n , Sym fonie n° 4,

& A n im a E te rn a (B)

Ja co b D ru c k m a n , Valentine

Pianoconcerto 5, Sym fonie n° 8

B e e th o v e n , Concerto n° 3 in c-klein, op. 37, Sym fonie n° 9 in d-klein, op. 125

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V e re n ig in g

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

v a n B ru sse l /S o ciété P h ilh a rm o n iq u e

v a n B ru ssel /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

de B ru xelles

d e B ru xelles

v a n B ru sse l/ S o c iété P h ilh a rm o n iq u e d e B ru xelles

Jos va n Im m e rse el & A n im a E terna (B)

Ic tu s (B)

B e e th o v e n , Sym fonie n° z,

M usik derFrühe

Ic tu s /J a n - H u ib N as (B)

Sym fonie n° 6

G éra rd G risey, Stéle

Soloconcert 3: The Book O f Heads

E m m a n u e l N u n e s , M usik derFrühe

J o h n Z o rn , Book O f Heads, Study # 1 >18

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V e re n ig in g v a n B ru sse l / S o ciété P h ilh a rm o n iq u e

m u zik a le le id in g M are Foster

de B ru xelles

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

L u c B rew aeys, Jo han V ercru ysse ,

v a n B ru sse l / S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

A d e lh e id S ieuw , F ran k A g ste rib b e ,

d e B ru xelles

S te fa a n V an E yck en , P eter J acq u em y n ,

Ic tu s (B) Soloconcert I: Ictus W inds

& c o m p o s itie s v a n R a ou l D e S m e t,

Petra V erm o te, S te fa a n V and e G in ste,

G y ö r g y L ig e ti, 10 Piecesfor

Ic tu s (B)

J an p ieter B iese m an s, G u y D e B ièvre, H ans N aert, Erw in Eysackers, Fred Van H ove

W in d Q uintet

Soloconcert 2: Lontano

J e a n -L u c F a fc h a m p s , A Garden

S a lv a to re S c ia r in n o , Perduto

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

A r n o ld S c h ö n b e r g , Q uintett

in una cittd d'acque

v a n B ru ssel /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e de B ru xelles

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

K aija S a a ria h o , Petals

v a n B ru sse l/ S o c iété P h ilh a rm o n iq u e

S a lv a to re S c ia r in n o , Venere che

de B ru xelles

le Grazie lafioriscono G iu lia n o d ’A n g io lin i, A p o c o a

Fra Cervello e Movimento - © Jean-Pierre Stoop

M U Z IEK TH EATER / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

Jos va n Im m e rse e l & A n im a E terna (B)

poco moro e vivo tom o

B e e th o v e n , Sym fonie n° 3 Es-Dur,

K a ija S a a ria h o , Folia

D ic k v a n d e r H a r s t/

op. 55, Sym fonie n° 7 A-Dur, op. 52

M o rto n F e ld m a n , Triadic Memories

H e t M u z ie k Lod (B)

E m io G re c o : tran ce

Fra Cervello e M ovim ento, tu s s e n brein en bew eging, zo heette de trilogie w aarm e e de Ita lia a n s -N e d e rla n d s e ta n d e m E m io G reco en Pieter C . Scholten in de jaren

The Sands O f Time

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V e re n ig in g

m u zik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs

v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

lib re tto T im W alk er & C a rel A lp h e n a a r

d e B ru xelles

v a n B ru sse l/S o c ié té P h ilh a rm o n iq u e

re g ie G u y C a ssiers

b ra k . Blanco, Rosso en Extra Dry, de titels va n de drie

de B ru xelles

m u z ik a le le id in g K oen K essels

d elen , ve rw e ze n n aar de dom in an te kleuren in de s cen o

Ic tu s (B)

negentig deb uteerd e en m eteen ook in ternatio naal d o o r

i.s.m . D e M u n t /La M o n n a ie

O ne.Only.One

IctUS (B)

B e n o ït M ern ie r, Les Idéés Heureuses

Seminar Concert

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

M a u ro M o n ta lb e tti, Inside Looking Eyes

v a n B ru sse l /S o ciété P h ilh a rm o n iq u e

A k ik o M u ra k a m i, Unity

d e B ru xelles

Janis P e tra s k e v ic s, Et la n u it illum in a

L ite ra ir C afé - b o e k p re s e n ta tie s

la n uit

D ie te r L e s a g e , Z w arte Gedachten,

Ic tu s (B)

K e ik o H a ra d a , Sonate

Aventures

L a ris a V rh u n c , Gratis-o-6

G y ö r g y L ig e ti, M ysteries

J o an n a B a ilie, String Trio

O f The Macahre, Aventures

K a at D e W in d t, Grossstadt Zigeuner

SL N ouvelles Aventures

m u zik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs

M a u ric io K a g e l, Finale m it Kammer-

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

ensemble

v a n B ru ssel /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

m u z ik a le le id in g P eter R u ndel

d e B ru xelles

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

IctUS (B)

v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

One.Only.One

d e B ru xelles

Y an M a re s z, M etallics i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g v a n B ru sse l/ S o c ié té P h ilh a rm o n iq u e de B ru xelles

seizoen

1998-1999

CONTEXT ////////////////////////////////

het K aa ithea te r gecreëerd w e rd , stond Greco op de scène m e t A n d y D e n e ys , toen nog s tu d e n t aa n R A .R .T .S ..

m et D ie ter L e sag e , T o m P au lu s,

De trilogie is va n ‘ een bu itengew on e k w a lite it’ , schreef Pieter T 'Jo n c k in De Standaard. ‘ De k ra c h t, de heftig heid en de grilligheid [va n de d a n s in Extra Dry] zijn

R ené L o s & M are H o lth o f

L e o n a rd N o te n s, Een Lastig Portret. Dagboek 1994-1996 SC Hart Tegen Hart. Gedichten 1975-1996, m et L e o n ard N o le n s, G eert B u elen s & Jan R itsem a

uitzonderlijk en volkom en tegengesteld aan de beheerstheid va n ballet bijvoo rbee ld. Hier zie je een gekte die h a a s t tran ce is. D a t m erk je som s ook, als de da nsers plots even w a k k e r schijnen te w orde n: de v re e m d e , bijna onm enselijke of dierlijke blik.

R a y m o n d D e tre z , Kosovo. De Uitgestelde Oorlog

r e g ie P ierre D ro u lers

grafie (Extra Dry - g r a p j e ! - s tond voo r g o u d g e e l ...) .

Blanco en Rosso w are n s o lo ’s , in Extra D ry, d a t in

P e te r V e rh e ls t, Tongkat, m e t P eter V erh elst, C h a n ta l P attyn & A g n a S m isd o m

S te fa n H e rtm a n s , H et Bedenkelijke,

H u n gezam en lijke prestatie is een lust vo o r het o o g .’ In m a a rt 19 9 9 w erden de drie delen in drie o pe en volgende w eken getoond in het K aa ith ea te r, (jw )

Fra Cervello e Movimento w as een productie van Zw aan-producties (Am sterdam ); het Kaaitheater was

m e t S te fa n H e rtm a n s & R u d i L aerm an s

een van de coproducenten van Extra Dry.

Raimund Hoghe: een Duits requiem

Toen ik hem in 1995 leerde kennen, w as Raim und H oghe n og een geheim tip. In 2007, na een publieke try-o u t in het Pum penhaus (Münster) van een nieuw e solovoorstellin g die in het teken staat van leven en w erk van M aria Callas, en die enkele w eken later in Seoel in prem ière zal gaan, vertrou w t hij m e toe dat hij b eslist heeft zijn bestaande repertoire a f te bouw en, w ant de vraag naar voorstellingen van ouder w erk w il m aar n iet afnem en, en hij kom t n iet aan ru st toe. De basisgegevens zijn ondertussen genoegzaam bekend: Raim und H oghe is 1 m eter 52 en heeft een bochel, veroorzaakt door scoliose v a n af zijn tw aalfde. Hij w as lange tijd dram aturg bij Pina Bausch, en w as a ctie f als jou rn alist en essayist. In 1994 m aakte hij zijn eerste eigen solovoorstelling: M e in w a r ts. Centraal stond het verhaal van de tenor Joseph S ch m idt, jo o d en hom oseksueel, die een ster w as in het D uitsland van voor de nazi’s, en daarna opgejaagd w ild werd. H oghes requiem voor Schm idt is er ook één voor alle vervolgden van vandaag, o f voor w ie afw ijkt van de n orm en ongew enst is: aidspatiënten, m igranten, asielzoekers, hom oseksuelen,... M ein w a rts was het eerste van drie solostukken die m et C h a m b re se'pare'e (over het ‘ W irtschaftsw under’ van de jaren vijftig) en A n o th e r D rea m (dat in de jaren zestig speelt) een D uitse trilo gie zouden vorm en. H oghes eigen lichaam is altijd h et vertrekpunt. D en K ö rp er in den K a m p f w e rfen , zo heet niet toevallig de lecture perform ance - de titel is een citaat van Pasolini - w aarin hij u itleg t w aarom zijn w erk is zoals het is. Opvallend is de rol van de m uziek: steevast een com pilatie van zorgvuldig uitgekozen songs. Herm an Asselberghs legde de link m et Dialogue with Charlotte - © Luca G. Schulte

Jo s van Imm erseel & A n im a Ete rn a : door de A lp en , van top n aar top In 1 9 9 8 -1 9 9 9 brachten Jo s van Im m erseel en A n im a Ete rn a in een reeks va n v ijf concerten alle sym fonieën va n B e e th o ve n . ‘ H u ive rin g , o p w in d in g en zalig h e id ' kopte S te p h a n M oen s na het vierde concert in De Morgen. ‘ De in dru kw ek ke ndste m an ier om door de A lpen te w a n d e le n , is w ellic h t va n top n aar to p . ( . . . ) O p zijn to c h t langs de sym fonieën va n B eetho ven is Jo s van Im m erseel al een heel eind gevorderd. ( . . . ) A an de pregnante, donkere m aar toch doorzichtige klank va n de W eense instrum enten da ch ten w e in m iddels gew end g e raa kt te z ijn . En toch ve rra s t Van Im m erseel nog te lk e n s , al v a n bij de eerste geh eim zinn ige noten va n de vierde s ym fo n ie , to t het a d e m b e n e m e n d e einde van de achtste . ( . . . ) Het resultaat van d a t alles is dat de vertrouw dste pa ssa ges som s a b so lu u t nieuw en revolu tion air gaan klinken. D a t alleen al m a a k t Van Im m erseels B eetho ve n -u itvo e rin g e n b e la n g rijk .’ En toen m oes t het vijfd e co ncert (de N egen de) nog gespeeld w o rd e n . D a t w e rd , zo w e l vo o r De Morgen als De Standaard, een ‘w are a p o th e o s e ', (jw ) H et w erk va n Jo s va n Im m erseel w o rd t geproduceerd door A n im a Ete rn a v z w (B ru s s e l).

3 0 JAAR KAA I THE A TER

de verzam elplaat: ‘Hoe m eer songs, hoe groter natuurlijk de kans

Voor T h ea ter H e u te had Hoghe ooit een gesprek m et Ushio Am agatsu

dat het p u b liek er één van (her)kent, hoe groter de kans dat het

van het Japanse dansgezelschap Sankai Juku. Daarin zegt deze over

pu b liek de betekenis van het tafereel b egrijp t.’

zijn werk: ‘Ik denk altijd aan een cerem onie, w aarbij m ensen voor

Tegen de achtergrond van die klankband vin d t een reeks van ri

twee u u r bij elkaar kom en en daarna naar h u n leven terugkeren.

tuelen plaats. H oghe stelt zich daarbij op als een cerem oniem ees

Het zijn m aar twee u u r en slechts v ijf m ensen acteren, m aar het is

ter. Hij pendelt tussen z ic h ze lf en zijn onderw erpen. Hij legt ver

dezelfde tijd en ruim te - en in die tijd vin d t m isschien een veran

bin d in gen , ook m et het publiek. Hij pakt je m ee en h a altje binnen.

dering plaats.’

M aar som s laat hij je ook (opzettelijk) alleen. Bij H oghe w ord t het

Geen treffender m anier dan dit citaat, lijk t m ij, om het w erk en

p u b liek ook altijd geconfronteerd m et zichzelf, op z ic h z e lf te ru g

de in zet van het w erk van R aim und H oghe ze lf te om schrijven.

gew orpen.

— J o h a n R eyn iers

Sinds D ia lo g u e w ith C h a r lo tte (1998), waarin H oghe m et Charlotte Engelkes op de scène staat, is elk van zijn stukken voor een deel in

Meinwarts w as een coproductie van Raimund Hoghe en het Hebbel-Theater (Berlijn);

het Kaaitheater gerepeteerd. M eer en m eer zoch t hij de d ialoog op.

Chambre séparée was een coproductie van Raim und Hoghe, Klapstuk 9 7 (Leuven)

M et Sarah Chase en V incen t D unoyer m aakte hij S a ra h , V in c e n t et

en het Institute of Contem porary Arts (Londen); AnotherDream was een coproductie van Raim und

m o i. De titel illustreert een uitgan gsp u nt: H oghe laat de m ensen

Hoghe, Pum penhaus (M ünster) en het Kaaitheater; Dialogue with Charlotte w as een coproductie van

w aarm ee hij sam enw erkt zic h zelf zijn. Hij deelt letterlijk de ruim te

Raimund Hoghe, het Kaaitheater, Bergen Internasjonale Teater (Bergen/Noorw egen),

m et hen.

H ebbel-Theater (Berlijn), Theater im Pum penhaus (M unster); Sacre w as een coproductie van

De S acre d u P r in te m p s herleidde hij tot een duet voor tw ee m an nen, h em zelf en de jo n ge perform er Lorenzo De Brabandere. Keer

Raimund Hoghe, Montpellier Danse (M ontpellier), Le Quartz (Brest) en Theater im Pumpenhaus (M ünster), i.s .m . Kaaitheater, S T U K (Leuven) en Groupe Kam L a ï (Parijs).

op keer is H oghes w erk van een extrem e eenvoud. De hele scen o grafie voor C h a m b r e sép a rée kon in één plastic zak.

M eg S tu a rts appetite■ . levende s cu lptu ur B eeldend k un sten are s A n n H a m ilto n bedekte de d a n s vlo e r m e t een la ag klei, die opdroogd e, sch eu rde en ve rkru im e ld e , als een huid die de in scripties va n M eg S tu a rts choreografie registreerde. Terwijl een m an w erd bevrijd va n het brood d a t zijn hoofd o m k n e lt, zw o l een a n d e r op door een gigantisch e sluier onder zijn kleren te s to p p e n . A fp e lle n , lekken, ru iven , ab so rb e re n , uitdijen , tra n s fo rm e re n : het m aa kte va n appetite een haptisch un ivers u m en een leve nde scu lp tu u r w aarin m ate ria le n , objecte n, k o s tu u m s , m u zie k en da n s e rs in elkaar overgin gen. En ook het publiek w erd uiteindelijk opgezogen door dit scenische lichaam : h ard op voorgelezen n am en va n toesch ou w ers m engden zich m e t de s o u n d tra c k , projectielen doorboorden de vierde w a n d . Een stu kje brooddeeg m et een pluim erin pronkt nog steeds als een reliek op mijn s ch o u w , (jp)

appetite was een productie van Dam aged Goods (Brussel).

appetite - © Chris Van der Burght

seizoen

1998-1999

ZOO/Thomas Hauert, Cows in Space-. dansend lezen en schrijven

V ijf dansers schrijden door de ruim te: ze w entelen zich rond hun as en verbinden de talloze w itte stippen die onder hun voeten lig gen u itgestrooid tot on zichtbare cirkels en ellipsen. Er ontstaat een spanningsveld tussen de licham en, het palet aan ritm es geeft de illusie van vertragin g, verstillin g. Het lijken w el hem ellicham en. C o w s in S p a ce is een im provisatievoorstellin g die het oog van de toeschouw er op de p ro e f stelt. We zien een aaneenrijging van improvisatieoefeningen, maar er is meer. Wat Thom as Hauert interes seert, is de ruim te die tussen de dansers lig t en de natuurw etten w aaraan bew egende lich am en onderhevig zijn. In die zin is C o w s in Space een sleutelvoorstelling om het oeuvre van ZOO/Thomas Hauert te begrijpen. Thom as H auert suggereert de toeschouw er im m ers een andere m anier van lezen, een lezen dat eerder is gestoeld op een h aptisch w aarnem en dan op een afstandelijke analyse van h et oog. W aar er doorheen de jaren m eer en m eer theatrale elem enten binn ensijpelen in het w erk van Thom as H auert en ook het p o ten tieel van de stem als sonore, verbindende ru im te w ord t op en ge p looid, zien we hier n og pu u r bew egingsgenot. De lich am en b e vin d en zich in de h oogste staat van concentratie: in staat om te reageren op elke im puls. A ls w e door de straten flaneren, dan kan er zich in een flits een volm aakte dynam iek voor onze ogen vo ltrek ken. A ls o f w e een toevallige getu ige zijn van een georkestreerde chaos w aarin de arch itectu u r en de krioelende passanten op elkaar inw erken. Cows in S p a ce speelt m et dergelijke m om enten. De im provisatiestructuur brengt de dansers in het hier en nu, op het grens Cows in Space - © Filip Vanzieleghem

vlak van m ogelijkheden. M ark Lorim er bew eegt zich doorheen de ruim te op zoek naar

lich am en hebben m eer en m eer een in vu llin g, een id en titeit gekre

kantelpunten, daar w aar het lichaam het evenw icht dreigt te ver

gen. De personages zijn echter niet afgebakend en verhouden zich

liezen en de zw aartekracht on verbiddelijk zijn w erk doet. Op dat

op lu cid e w ijze tot de om gevin g. Op een gazen scherm w orden zin

m om en t w erkt hij zijn lichaam in een verrassende curve en staat

sneden van Oscar van den Boogaard geprojecteerd, ze w ord en ver

het in een andere verh ou d ing tot de ru im te dan we ze kennen. Het

volgen s gedeconstrueerd, verbrokkeld tot klanken, in bew eging

is een dynam ische ruim te, die organ isch uitd ijt, gekneed door het

gezet. Op de bühne ontrafelt er zich een schouw spel van verglijden

lich aam dat zich erin bew eegt.

de ruim tes bevolkt door een engel, een astronaut, een cowboy, een

De ruim te is n iet opgedeeld in

beer. De abstractie h eeft plaats gem aakt voor een theatrale w ereld

m eetbare eenheden en dat levert

m et een grote verbeeldingskracht. De in zet b lijft echter dezelfde:

een bevreem dend effect op. Het

de zoektoch t naar een plek w aar lezen en schrijven kunnen sam en

lich a a m b e v in d t zic h als het

vallen.

w are b u iten de tijd , het kent

—

C h a r lo tte V a n d ev y ver

geen b egin n och einde, als was het een rondschrijdende geest. Een kleine tien jaar later zet ZOO/Thomas Hauert de creatie

Cows in Space w as een productie van Z O O vzw (B russel), in coproductie met Dans in Kortrijk, De Beweeging (Antw erpen), Kanton Solothurn (Zw itserland), Tanz in Olten (Zw itserland), C harleroi/Danses (Charleroi).

W a lk in g O sca r op de scène. De

3 0 JAAR KAAI THEATER

beeld Greet De Gendt / vorm Kris Demey

1999-2000

11 augustus: zonsverduistering. / / / 13 september 1 9 9 9 is de datum waarop in de sevenf/'es-televisieserie Space 1 99 9 de maan als gevolg van de ontploffing van installaties van atoomafval uit haar baan geraakt en het heelal in wordt geslingerd. /// Naar aanleiding van de creatie van Bêt N oir presenteert het Filmmuseum eind september films van en met Jan Decorte, waaronder

Chantal Akermans Jeanne Dielman, 23, Quai du Commerce uit 1 9 7 5 . /// Op 12 oktober wordt op het dak van deSingel het beeld van Jan Fabre

De man die de wolken meet onthuld. /// In de week van 2 3 november viert tg STAN in de Kaaitheaterstudio’s zijn tiende verjaardag met het programma Tussenstand. III Op de overgang van 1 9 9 9 naar 2 0 0 0 wordt gevreesd voor wereldwijde computerproblemen door de gevreesde ‘millenniumbug’ Y2K. Er gebeurt niets. /// Het Vlaams Theater Instituut publiceert in januari met Alles is rustig het verhaal van de kunstencentra. In een interview zegt Hugo Vanden Driessche hoe hij de kunstencentra in de loop der jaren professioneler heeft zien worden: ‘De kennis van zaken is gegroeid. In technisch-economische knowhow staat deze sector nu op gelijke voet met de private sector. Men werkt nu correcter, de toegenomen middelen worden beter beheerd. Daardoor kon men komaf maken met een aantal foute gewoontes en (zwarte) achterpoortjes.’ /// Van 2 4 tot 2 7 februari beleeft Brussel 2 0 0 0 zijn openingsweekend. Intendant Bob Palmer zegt in De Standaard: ‘Ik ben een geprivilegieerd man. Ik kan werken in een stad die als één groot collectief een evenement kan voortbrengen.’ /// Britney Spears verkoopt wereldwijd 1,1 miljoen exemplaren van haar single Oopsl... I d id it again. /// Gerard Mortier pakt in het voorjaar uit met de plannen voor een Forum in Gent, een modulaire (concert)zaal met een capaciteit van tweeduizend toeschouwers die de ambitie heeft om hoge en lage cultuur te verbinden. ///

Brussel deze Week vraagt zich af waarom zoveel Vlaams en Nederlands theater niet in Brussel te zien is? Paul Schyvens (Thassos) antwoordt: ‘Het Kaaitheater is blijkbaar internationaal met grotere vormen van kunst bezig. Een artistieke scheet uit Somalië verkiezen ze boven het betere Nederlandse toneel.’ (7 april) /// Dominique Deruddere regisseert de mediasatire Iedereen beroemd, met in de hoofdrol Josse De Pauw. /// Op 2 7 mei trekt de eerste Zinneke Parade door Brussel. /// Volgens de Duitse filosoof Peter Sloterdijk ‘heeft het weinig zin om te schrijven voor wie in geschrifte alleen maar op zoek is naar gedachten waar hij het mee eens is, of die - erger nog - alleen maar leest om te controleren of er geen dingen opgeschreven worden die hij niet goed vindt’. /// Criticus en dramaturg W im Van Gansbeke verlaat België en opent een bed 6 breakfast in het Franse zuiden. /// De Vlaamse regering beslist eind juni over de subsidiëring voor de periode 2 0 0 1 -2 0 0 5 . Het Kaaitheater ziet zijn toelage stijgen van 4 1 .0 9 9 .6 2 0 naar 5 0 .0 0 0 .0 0 0 Belgische frank. /// De affichecampagne van het Holland Festival toont gephotoshopte beelden van festivalleider Ivo Van Hove en een tiental andere festivalartiesten in oranje voetbaltruitjes. M et de posters wil het festival duidelijk maken dat het voetbalpubliek niet van het theaterpubliek hoeft te verschillen. /// Aan de Ufsia studeren in juli de eerste cultuurmanagers af. Afgestudeerde W alter Rycquart: ‘Sommigen in de cultuursector steigeren nog altijd als je het over een product hebt. Je verkoopt inderdaad geen waspoeder of frisdrank, dat is juist het plezante aan cultuurmanagement. Je verkoopt iets veel rijkers en complexers.’ (De Standaard,

7 juli 2 0 0 0 ) /// ‘Ik ben ouder geworden, ik heb ontelbare recitals gegeven, een ontelbaar aantal reizen gemaakt, in ontelbaar identieke hotelkamers gewoond. Altijd weer andere mensen, voor korte of langere tijd soms een goed contact, een zweem van vriendschap, een enkele maal iets dat op verliefdheid leek, maar op den duur is het allemaal niets gebleken. Het enige dat hetzelfde bleef was het toetsenbord van concert vleugels. De klanken, de m uziek.’ (uit de roman Fenrir van Hella Haasse, 2 0 0 0 ) (jr)

Wat telt, is wat er staat

H E T T H E A T E R F E S T IV A L 1 9 9 9 lllll

T g STAN (B)

Jan D e c o rte & H e t T o n e e lh u is (B)

A lles is rustig

M arieslijk

D ood P aard (NL), Blaat

naar Über allen Gipfeln ist Ruh

(tek st O scar V an W oensel)

T h e a te rg ro e p H o lla n d ia / T h e a te r A n tig o n e (NL/B), De Bitterzoet (tek st D en n is Potter, re g ie Jo han S im o n s,

D ood P aard (NL) G ob S q u ad (GB/D)

S o c ie ta s R a ffa e llo S a n zio

O n a fh a n k e lijk Toneel (NL),

T u ssenS TA N d (1 0 ja a r Tg STAN )

De W oudduivel

La Carta,

(tek st A n to n T sjech o v, re g ie M irja m Koen)

n aa r El Castillo de la Carta Cifrada

Les B a lle ts C. d e la B ./E n s e m b le

v a n Javier T o m eo , d o o r Tg ST A N

Herodes (moord op de onnozele kinderen)

(regie A la in P latei, m u zik a le le id in g R oel D ieltien s)

tg STAN / C ie de Koe (B), M y D inner W ith André

v a n W .H . A u d e n , d o o r Josse D e P au w

A anvankelijk onder de naam Stella,

For

Twee Stemm en

S c h o u te n , reg ie P au l K o ek, J ohan S im o n s)

W ille m s, re g ie Johan S im o n s

H istoire d ’O SC Phiphi, Operette Legére d o o r D ito ’D ito

re g ie L u ca s V and ervorst)

Hommage a Brei

(tek st P eter V erh e lst, n aa r W illia m

Jan L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B) N eedcom pany’s King Lear n aa r W illia m S h a kesp ea re

Josse De Pauw, P eter V e rm e e rsch

c h o re o g ra fie C a rlo tta S agn a

& P ierre V e rv lo e s e m /K a a ith e a te r (B),

re g ie Jan L auw ers

het Kaa ithea te r. N a een a fw ezigh eid va n vijf ja a r —

v a n R u di B ekaert

het gevolg van een crisis - w ou hij ze lf ook teru g aan

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

het w e rk . A ls a c te u r in Ja n Fabres The fin comes a little

V ic to ria (B)

bit earlier this siècle (bu t business as usual) leerde hij

Larf

als het w are teru g op de scène s ta a n . M et de O id ip o e s -

co n c e p t & re g ie Josse D e P au w

bew erkin g S ê f/V o / r ze tte hij o pn ieu w de s ta p n aar

m u z ie k v a n Peter V erm ee rsch

de regie. N a a s t Decorte stonden op de scène Sigrid V inks, W aas G ra m s e r, Kris Van Trier, en de va n R A .R .T .S . afge stude erde Fin s e da nsere s en choreografe Riina

N orth A tla n tic te k s t Jam es Strah s

S a a s ta m o in e n . In m ind er dan één uu r tijd zette het vijftal

re g ie E liz a b eth L e C o m p te

een uitgebeende versie va n de G riekse tragedie neer in een ‘ kindlijke' ta a l, w ars van enige psychologie of inter

Weg

DANS /////////////////////////////////////

pretatie. W at telt, is w a t er sta at. De toon voor een nieuwe

C o m p a g n ie T h o r & K a a ith e a te r (B)

Bêt noir w as een productie van De Onderneming (Antwerpen)

Red Rubber Balls

en het Kaaitheater i.s .m . Bloet v zw (Brussel).

periode in het w e rk va n Decorte w a s d a a rm e e g e ze t, (jr)

V ic to ria & Les B a lle ts C. de la B .(B ) A llem aal Indiaan v a n A la in P latei & A rn e Sieren s

T H E AT E R / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

v a n P eter V erh elst

D ood Paard (NL)

B êtN o ir

m et Jan Decorte hoog op de prioriteitenlijst van

Kortom

T h e W o o s te r G ro u p (USA)

re g ie G u y C assiers)

J a n D e c o r te / De O n d e rn e m in g (B)

E in d jaren negentig stond een hernieuw de sam en w e rking

D ito ’ D ito & T ra n s q u in q u e n n a l (B)

d o o r F ilip Jo rden s & Jan V an L o o y

S h a k e sp ea re, re g ie Ivo V an H ove)

(tek st Josse D e Pauw )

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

v a n P ie r P ao lo P a s o lin i, d o o r Jeroen

De T ijd (B), Pereira verklaart

(tek st G erard jan R ijn d ers,

Bêt Noir - © Herman Sorgeloos

Ja n D eco rtes Oidipoes-, w a t te lt, is w a t er s ta at

n aar Stella v a n G o e th e , d o o r Tg ST A N

& E liz a b eth C o rb e tt

T o n e e ls c h u u r P ro d u ctie s (NL), Rotjoch

& S c o tt G ib b o n s re g ie R o m eo C a ste llu c c i

m u zik a le le id in g R o berto G in i

O ngebluste Kalk

H et Z u id e lijk Toneel (NL), Rom eoenjulia

m u z ie k v a n C la u d io M o n te ve rd i

ch o re o g ra fie C lau d ia C a ste llu c ci

d o o r A n n e T eresa D e K eersm aek er

(tek st A n to n io T a b u cc h i,

& S c o tt G ib b o n s (USA) IL Com battim ento

SC M arrakech Emballages

V e e n s tu d io (NL),

(tek st M a rin u s V an der L u b b e & M artin

& E n s e m b le C o n c e rto (I)

M uziekm akerij Think O f One

(naar A n d ré G re g o ry & W a lla ce Shaw n )

T h e a te rg ro e p H o lla n d ia /

40.000 sublim e and beautiful thoughts

Safe

Paul Koek)

E x p lo ra tio n s (B), Ietsop B a ch

naa r lm Dickicht derStadte v a n B ertolt Brecht

v an T h o m a s B ernhard

c h o re o g ra fie & reg ie T h ie rry S m its

j.c. n aa r W illia m Sh akespeare

E liz a b e th C o rb e tt (NL) w ith Ifor/by

J a n L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B)

Jan R itse m a (B/NL)

M om in g Song

Verwantschappen I

c h o re o g ra p h ie ë n v a n A n d re a L eine & H a rijo n o R oebana, D ana C a sp erse n ,

v a n en d o o r Jan R itse m a, Inneke

W illia m F o rsyth e, A m a n d a M iller, M ich ael

H e t Z u id e lijk Toneel (NL)

V an W aey en b erg h e , B o jan a C v ejic,

Sc h u m a ch e r, A n n e T eresa D e K e ersm aeker

India Song

O scar v a n d e n B o o g a ard

B o ris C h a rm a tz (F)

v a n M a rg u e rite D uras re g ie iv o V an H o ve

R ich a rd M a x w e ll (USA)

C o n fo rtsfleu v e

Show y Lady Slipper R a im u n d H og h e (D)

Bêt Noir - © Herman Sorgeloos

»>

Lettere amorose

seizoen

1999-2000

Het Theaterfestival 1999 In a u g u s tu s 19 9 9 gooide het K aa ith e a te r zijn deuren open vo o r alw ee r een nieuw e editie va n het V la a m s -N e d e rla n d s e Th e a te rfe s tiva l. De jury koos tien ‘ be lan g w e k k e n d e ’ voorstellingen uit het aa n b od van het s e izo e n : vie r B elgisch e, vie r N e d e rlan d s e en tw e e co produ cties. De S ta te of the Un ion w erd uitgesproken door Ja n R its e m a , die va n leer trok tegen het spektakel en pleitte voo r de fragiliteit va n het the a te r: ‘ D u s la a t me n aar je kijken, blikken doden n iet, w oorden w e l, du s la a t me n aar je kijken en kijk jij n aar m ij. M e t een blik die o n a f is, m e t een ve rh a al d a t o n a f is, m a c h te lo o s, on ze ker, z w a k , niets s p e c ta c u la irs , w a n t w ij w eten d a t in o n ze tijd bijna alle m a c h t georganiseerd spektakel is g ew ord en , d a a ro m , laten w e de za c h th e id herstellen w aarin w e vro eg er genesteld la gen, laten w e w eer vra gen de w a c h t gunnen ove r o n ze g e d a ch te n , laten w e ze lfs geen droom z ijn , noch w ak en noch s la p e n . ( ...) D a t zal m ijn th e a te r zijn . Ik ben d a a r als jij er ben t. Voor jo u , vo o r jou en voo r o n s .' De G rote Th e a te rfe s tiva lp rijs w erd d a t ja a r in de w a c h t g esleept door Tg S T A N en De Koe m et M y Dinner with An dré. (ed) S) Sophie Nys / Groep Damp

Rotjoch (Toneelschuur Producties) - © Jorge León

Iets op Bach (Les Ballets C. de la B. / Ensemble Explorations) - © Chris Van der Burght

State of the Union (Jan Ritsema) - © Herman Sorgeloos

3 0 JAAR K AAI THEATER

Bernhardiner voor Tg STAN

Alles is ru stig - © Koen Wessing

Thom as Bernhard op de planken lukt zelden. Bij M aatschappij Dis-

In het heden Tg STAN. In A lle s is r u stig de overform uleringskunst

cordia wel. O f bij Tg STAN. H un bew erking A lle s is r u stig w erd zelfs

opgem erkt. Terecht vastgesteld dat er geen boek geschreven werd,

de titel voor een boek over de kunstencentra. S to f voor een B e m h a r -

m aar een tetralogie. Een hooggespan nen verw achting m et de hele

d in e r, w aarin citaten verw erkt zijn u it Bernhards D e th e a te r m a k e r en

cu ltu u rgeschied enis in verw erkt en zijn schrijver erbij. S tiglitz, de

R itte r , D e n e , Voss.

verboekte m ens, het m ensenfossiel in boekdrukkunst gevat. A chter de eredoctoraten de zelfgenoegzaam heid doorgrond. De grootheids

Tegenw oordig w ordt in zijn kom edies geblèrd. N iet alleen in de p ro

w aan geïncorporeerd en op de achterpoten gestalte gegeven.

vincie. Ook in de grote theaters w ordt alleen geblèrd. De toneelkunst is één grote schapenkuddegeest.

H et zo z e lf tot boektitel geschopt. Zich de diepte in vorsen en, eens terug aan de oppervlakte, de inzichten belangeloos ter beschik

Het ontbreekt ten enenm ale aan genie. Vertolkers zijn geen ge

king stellen van de kunstencentra. Kaaitheater, Stuk, deSingel. Pa

nieën. En acteurs helem aal niet. Ingekocht zijn ze, ingekocht in de

rels voor de zw ijnen. Zich Vooruit noem en en zich voorhouden niet

dram atische kunst. D enken ze de gedachte te vatten, dan vatten ze

achteruit te gaan. N iettem in grootm oedig de handregels aanreiken

slechts de zinnen. Leeg inhoudsbegrip. A fw ezigh eid van filosofie-

om de A p ocalyps te verm ijden. A lles is rustig.

hoofden. A ctualiserin gsdrang. Denken ze het ritm e te vangen, dan brengen ze de m etronoom ten

De critici is het ontgaan. Die hebben zich toegelegd op sto m p zinn ig kijken. De toneelkunstenaar gaat door tot het uiterste, m aar

gehore. De bekrom pen koekoeksklokkentik, die wel, de m uziek niet.

hoe m eer hij zich blootgeeft, des te groter zijn geestelijke inspan

Geen Mahler, geen Schönberg. Dat is de w aarheid. Strauss, de ope-

n in g, des te b egriplozer de kritiek.

rettekonin g in de m egazaal, geen n oot op zijn plaats. Een klarin et

Levenslange eenzam e theateropslu itin g zonder enige m ogelijk

tendilettant. D em u sical, deleeuw enkoning van d evrijem arkt, geen

heid van gratie. En toch n ooit opgeven.

zitplaats te duur. P articipatiefetisjism e.

—

G eert Seis

De gave des onderscheids, verpakt in een ju ten zak. O pgeborgen op zolder, haar rug tegen de muur. Is het een kom edie? O f is het een

Alles is rustig, naar Über allen Gipfeln ist Ruh van Thom as Bernhard, w as een productie

tragedie? Is het een acteur? O f is het een perform er? De kom edie is

van Tg S T AN (Antw erpen).

de tragedie en de tragedie is de kom edie. D at is de w aarheid. De notariële Schopenhauererfenis. W ie h eeft de acte verleden? In het verleden de Bernhardw oordvoerders van M aatschappij D iscordia.

seizoen

1999-2000

Red Rubber Balls - © Marie-Frangoise Plissart

Cover Red Rubber Balls van Peter Verhelst - illustratie Valérie Mannaerts / uitg. Kaaitheater i.s.m. Bebuquin (1999)

R ed R ub ber Balls-. na de dood va n R om eo en Julia Peter V erh elst creëert licham en in ta a l. Helder, teder, on troerend, verscheurend, bevreem dend en tegelijk heel vertrouw d. Bij ch oreograaf Thierry S m its verglijdt het lichaam v a a k van identiteit n aar ide ntiteit. H e t lijkt te m u te re n , te on tsn appen aan de geijkte (g e n d e r)ve rw a c h tin g e n . V an uit het K a a ith e a te r vroegen w e Peter om een nieuw e th e a te rte ks t. H et w erd R ed Rubber Balls, d a t zic h afs p e e lt na de dood v a n R om eo en Ju lia . A a n Thierry vroegen w e om een enscen erin g op basis va n die te ks t. H et re su ltaat w a s noch ‘ve rta lin g ’ (v an w oord n aar podium ) noch (te k s t)illu s tra tie . H et w a s het an tw oo rd va n Thie rry op de th e m a ’ s die Peter in zijn te k s t lance ert: esthetiek en v e rv a l, lu st en tra n s c e n d e n tie , verlan gen en onm ogelijkheid to t eenheid, pijn en gen ot. B a la nc ere nd tussen ernst en ironie, exuberantie en beheersing. H et scènebeeld toon de het lichaam va n extreem d ic h tb ij, en va n bin ne n: het bloed lekte langs een gordijn va n ba xterb uisjes het podium op. H e t leid m otief klonk: ‘ Ik besta uit een lic h a a m ’ , (as)

Red Rubber Balls was een productie van Compagnie Thor (Brussel) en het Kaaitheater. Red Rubber Balls - © Marie-Frangoise Plissart

3 0 JAAR K A A I THE A TER

[audio]incident/[sonic]square: verkenningen M eg S tu a rt & D am a g e d G oods /

PER FO RM ANCE ///////////////////////

A n n H a m ilto n (B/USA) appetite h e rn e m in g

[ a u d io ]in c id e n t# 5 w e rk v a n Jan S t W erner, M ark u s Popp,

C la u d e W a m p le r (USA)

S c ra tc h Pet Land

Blanket, the surface o f her

+ s o u n d sy ste m , film Sr v id e o

W at begon als enkele incidentele a v o n d p ro g ra m m a 's rond experim entele elektronische klanken en beelden , groeide uit to t [sonic] square, een regulier gegeven in het m u zie k a a n b o d va n het K aa ith e a te r (1 9 afleveringen

Claude W am pler Talks about her Work C ie Z O O /T h o m a s H a u e rt (B)

Video: D estruction o f the A rt Space

Jos van Im m e rse el & A n im a Eterna (B)

tu s s e n 1 9 9 7 en 2 0 0 3 ). Intern ation ale n am en en

Pop-Up Songbook

installatie

J.S. B a c h , Concerto’s

Belgisch ta le n t, n ieuw kom ers en oudgedienden speelden

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V e re n ig in g

R osas (B)

C la u d e W a m p le r (USA)

v a n B ru ssel /S o ciété P h ilh a rm o n iq u e

Drum ming

Bucket, The Working Title

d e B ru xelles

sa m e n in w isse lend e bezettin gen en in w isselende podium opstellin gen. E xp e rim e n t w a s de rode d raad : verken n en va n re soluut heden daa gse klan ken , zoeken

c h o re o g ra fie A n n e T ere sa D e K eersm aek er

i.s.m . M ich a e l P o rtn o y

m u z ie k Steve R eich

Jos va n Im m e rs e e l (B)

n aar de gepa ste co ntext w aarin im pro visatorisch

h e rn e m in g

J.S. B a c h , Partita’s

en elektronisch w erk het best tot z 'n recht kom t,

i.s.m . D e M u n t/ L a M o n n aie

MUZIEK //////////////////////////////////

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

C h a rlo tte V a n de n E ynde (B)

Ic tu s (B)

Benenbreken

O ne.Only.One # j

Vrouw enuouw en

J a v ie r A lv a re z , A si e t acera

uitproberen hoe live -o p tre d e n s kunnen functioneren w an nee r het in strum entarium zich beperkt tot een laptop

d e B ru xelles

en de po d iu m ac tivite it va n de perform ers niet n ood

[ a u d io ]in c id e n t# 6

zakelijk het publiek bespeelt. H et aanw en den van beelden

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

w e rk v a n E lfc u t S o u n d sy s te m ,

w a s een co n sta n te doorheen de re eks. O o k hier ging het

M eg S tu a rt & D am a g e d G oods (B)

v a n B ru ssel /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

Jean P ain le vé , N o ise M ak ers F ife’s,

om experim enteel w erk : film , vid e o , a c htergron d-

H ighway 101

de B ru xelles

T h o m a s Köner, Ikue M o ri

E m io G re co | PC (NL) Fra Cervello e Movim ento: Rosso

Jos van Im m e rs e e l & C la ire C h e v a llie r (B)

projecties, (a u d io )visu e le in stallaties te bezichtigen voo r, tussen en na de co nc erten, (a s)

IctUS (B)

The Ship o f Fools

[audiolincident en [soniclsquare werden samengesteld

c h o re o g ra fie & re g ie E m io G reco

w erk v a n C lau de D eb u ssy & M an u el Infante

w erk v a n B rice P au set, V y k in ta s B altakas,

door resp. Incident vzw en Square vzw , in een productie

& P ie te r C . S c h o lte n

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

S alv ato re S cia rrin o , S tefa n o G erva so n i

van het Kaaitheater.

h e rn e m in g

v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V e re n ig in g

de B ru xelles

v a n B ru ssel / S o ciété P h ilh a rm o n iq u e

R o s a s /T g S T A N /A k a M o on (B) In R ea l Time

de B ru xelles

[ a u d io ]in c id e n t# 3

c h o re o g ra fie A n n e T ere sa D e K eersm aek er

w erk v an M ika V ainio, Karen V an d erb o rg h t,

Ic tu s (B)

Jos van Im m e rse el & A n im a Eterna (B)

te k s tc o lla g e G erard jan R ijn d e rs, t g ST A N

C h ristia n F en n e sz, D esig n la b & M artien s

International Com position Sem inar -

M o z a r t , Clavier-Concerte

m u z ie k F a b rizio C a sso l & A k a M o o n

Go H om e, C h ristian Fennesz & M ika Vainio,

Opening concert

i.s.m . D e M u n t /La M o n n aie

L u c C o m p e rn o l, V in c e n t M alsta f, (k-raa-k)

w e rk v a n L u ca F ran cesco n i,

v a n B ru sse l/ S o c ié té P h ilh a rm o n iq u e

s o u n d sy ste m , M eg o T aster

M ark u s F ag eru d d , J u h a n i N u o rv ala,

de B ru xelles

P.A.R.T.S. s tu d e n t w o rk s Sunscreen ch o re o g ra fie M o ya M ich ael

M a-violin concerto ch o re o g ra fie D o m in iq u e D u s zy n s k i

M ilk y Way re g ie T h o m a s H auert

Variations on H ypothetical Stream

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

F au sto R o m itelli, Y an M aresz

Ic tu s (B )

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

IctUS (B)

A lbum I: Robert Schum ann

v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

Silent M ovies II

w erk en v an Ig o r S tra v in sk y /H u g o W olf,

w erk v a n Jan K u ijk en , A rn o u ld M assart,

de B ru xelles

G érard G rise y / H u g o W olf, G y ö rg y K u rta g ,

D a v id Bovée, D en is P ousseu r, G eo rg e

R o bert S c h u m a n n

IctUS (B)

m u zik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs

One.Only.One

Ictu s J u n g le D ep t., P eter V erm eersch ,

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

K a ija S a ariah o ,... de la Terre

b ij stille film s v a n Jam es W illia m so n ,

v a n D am , S te fa n V an E yck en , Jan R zew ski,

ch o re o g ra fie W illia m F o rsyth e,

v a n B ru sse l/ S o c ié té P h ilh a rm o n iq u e

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V e re n ig in g

G asto n V eile, V ig g o L a rsen , M a n Ray,

re g ie E lisa b eth C o rb e tt & A n d re a T a llis

de B ru xelles

v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

L a d isla s S ta re v ic h , F ran cis B ru g u ière

Ulozi

de B ru xelles

ch o re o g ra fie G eo rg e K h u m a lo

Donne-moi quelque chose qui ne meurepas c h o re o g ra fie C la ire C ro iz é

w erk v a n D av id Shea, K affe M atth e w s,

1999-2000

W in d s o r M cC ay, Jules V an V o lx em

[ a u d io ]in c id e n t# 7

Piet V an B o ck stal, G eert D e B ièvre,

w erk v a n

D isc o d esa fin a d o S o u n d sy s te m

F arm ers M an u al

+ film & v id e o

seizoen

& O sw e ll B lak esto n , G eo rg es H a to t,

[ a u d io ] in c id e n t # 4

A th o m e , Pole, K o d w o E shun,

m u zik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g v a n B ru ssel /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e de B ru xelles

Meg Stuart/Damaged Goods, Highway 101-. we bevinden ons altijd in een performance

de dans altijd via cam era’s en scherm en, glazen w anden en raam kozijnen, w as hij ve ra f o f net onaangenaam dichtbij, telkens door drongen van het b esef dat w e in een gem ediatiseerde w ereld leven, geplaveid m et beelden. M eg Stuart gelooft dat het voor m ensen gebruikelijk is in m eer dere ruim tes tegelijk te leven. In H ig h w a y 101 was de concrete ar ch itectu u r het vertrekpunt voor een uitdijende stapelin g van im a ginaire ruim tes, w aarin het reële en m ediale zich m engden, het private en het publieke, herinneringen en verlangens, tech n olo gische ficties en de fysieke beperkingen van het lichaam . H ig h w a y 101 m aakte de com plexiteit daarvan tastbaar, d reef ze op de spits in een eigentijds hyperrealistisch u niversum , w aarin surveillance en r ea lity tv n ooit veraf waren. Neem de scène P r iv a te ro o m , w aarin w e op een groot vid e o scherm een afgesloten kam er zien m et daarin een m an (perform er Rachid Ouram dane) in een fauteuil. Voor het scherm zit M eg Stuart in dezelfde fau teu il en geeft com m entaar op de ged ragin gen van de man: ‘ Y ou are n o t in th e r ig h t p o s itio n .’ W eet de m an op het scherm dat hij bekeken w ord t, niet enkel door een bew akingscam era, m aar ook door een perform er en een hele groep toeschouw ers? Hij w il Highway 101 - © Chris Van der Burght

het niet w eten, lijk t zich te w illen onttrekken aan de blik van ande

W at zou er gebeuren indien het p u b liek doorheen het w erk zou rei

ren, w anhopig op zoek naar in tim iteit en een plek voor zichzelf.

zen? Hoe kun je het lichaam van het p u b liek choreograferen? Het

T egen de cam era h eeft hij echter geen verweer, als een alm achtige

zijn m aar enkele vragen w aar choreografe M eg Stuart m ee speelde

b lik d issecteert ze genadeloos zijn verlangen naar het private. ‘D o n ’t

in H ig h w a y 10 1, een project w aarm ee ze in 2000-2001 zes versch il

tr y so h a r d ,’ zeg t Stuart nog.

lende locaties aandeed, telkens in een andere configuratie. Met

Ook zonder m edia en techn ologie is er geen ontsnappen aan

theaterregisseur Stefan Pucher, videast Jorge Leon en een w isse

vreem de blikken allerhande. In reactie daarop bedienen m ensen

lende groep dansers, m u zikan ten en beeldend kunstenaars w erd

zich n iet enkel van m askers en ficties om h u n lichaam , id en titeit

het p u b liek telkens op sleeptouw genom en langsheen een p ar

en leefru im te te m arkeren, ze w illen haast ob sessief hun geest en

cours van choreografieën, installaties en interventies. Een centraal

verlangens controleren. In H ig h w a y 101 m aakte M eg Stuart die

a rch ief van bew egingsm ateriaal, beelden, ervaringen, vragen en

fen om en en tastbaar in een bevreem dende vo rm van ov e ra ctin g

ideeën groeide zo aan in versch illen de contexten. H ig h w a y 101

w aarin perform ers z ic h ze lf n adrukkelijk als beeld waarm aken. O f

w aaierde u it tot een schier oneindig lichaam .

ze probeerden de b lik op h en zelf na te jagen door via m eerdere

H et project nam zijn aanvang in de foyer van de Kaaitheater-

m edia, ruim tes o f techn ologisch e blikken alom tegen w oordig te

stud io’s, m et een u itn od igin g aan het p u b liek op de grond te gaan

w orden. Eigenlijk bevinden w e ons voortdurend in een p erfo r

liggen. Zo kw am enkele m eters hoger, doorheen een glazen vloer,

m ance, zo w eet Stuart, m aar daar hebben we ze lf niet het laatste

een choreografie in een dakserre in zicht. M et eenvoudige m aar fre

w oord over.

netieke figuren m arkeerden staande, zittende en liggen de dansers

— Je r o e n Pe ete rs

deze vreem de, kleine ruim te, w aarbij de glazen w and de onw erke

lijkh eid van het sch ou w sp el enkel verhoogde. Intussen benadruk

Highway 10 1 w as een productie van Dam aged Goods (B russel), in coproductie m et Kaaitheater,

te de pendantchoreografie van liggen de toeschouw ers dat ook de

Brussel/Bruxelles 2000, W iener Festwochen (W enen), ta n z2 0 0 0 .a t (W enen), Centre Georges

ruim te die het p u b liek inneem t niet is w at ze lijkt. W a a r speelde de

Pom pidou, Festival d ’ Autom ne (Parijs), Rotterdam se Schouwburg/Rotterdam 2 0 0 1 / T E N T .

choreografie zich precies a f ? Ook elders in H ig h w a y 101 verscheen

(Rotterdam ), Schauspiel Zürich (Zürich).

3 0 JAAR KAA I THE A TER

The W ooster G ro u p : tw ee keer zo snel In juni 20 0 0 w a s T h e W ooster G rou p in het Kaa ithea te r, toen nog L u n a th e a te r g e h e te n , te g a s t m et een rem ake v a n N orth Atlantic. De oorspronkelijke productie h adden ze in 1 9 8 3 op g e zet sa m e n m et het toen m a lige Zu id e lijk Toneel G lobe in Ein d h o v e n , G era rdjan Rijn ders, destijds artistiek leider va n G lo b e , h erinnert zic h hoe d a t toen ging: ‘ Ik vro eg ze in B a ltim o re . O p een th e a te rfe s tiva l. O f ze zin h adden in een co produ ctie. Tot m ijn verbijstering zeid en ze “ja ” en ze k w a m e n . Z e w ilden iets m aken ove r een botsing tu s s e n tw e e cu ltu re n . Een soort m u s ic a l. M ijn toen m a lige co lle g a -artis tie k leider Paul Verm eulen W in d s a n t stelde toen de m usical South Pacific voo r als uitg a n g s p u n t. D a t w erd dus North Atlantic. H et stuk speelde zich a f op een vliegdekschip van de N A T O , ergens in de oc eaa n, m et een Nederlan ds-A m erikaa nse be m a n n in g . Iedereen w a s b ezig va n alles te dec oderen . De N e d e rlan d e rs speelden vo o r de A m erik an en een erg bekorte versie va n Herm a n H e ije rm a n s ’ klassieker Op hoop van zeg en . Ik speelde ‘ a D utch p rie s t' en zo n g het Ave M aria va n S c h u b e rt in fa ls e tto . De eerste doorloop du urd e ruim tw ee uur. E rg lang, vo n d ook re gisseur L iz Le C o m p te . Kappen? N e e , gew oon tw e e keer zo snel. Ik heb er veel va n g e le e rd .’ (gjr)

North Atlantic was een productie van The Wooster Group (N ew York).

North Atlantic - © Paula Court

Show y La d y Slipper-, het leven zo a ls het is N e w Yorker R ichard M axw ell is als re gisseur z o w a t de tegenpool va n zijn v a k - en s ta dsg eno te E liza b e th Le C o m p te . O m m et deze laatste te beginn en: het w e rk va n L e C o m p te en h aar W ooster G ro u p is duister, intrigerend en vee lg e la ag d , sto elt op buitengew oon levendig acteren en op een verb lu ffen d gebruik va n spitstech n ologie ; de to e s ch o u w e r w o rd t overdonderd door een law in e van beelden en s e n sa tie s. M a x w e ll, die in 2 0 0 0 voor het eerst de K aa ith e a te rs tu d io 's (en België) a a n d e e d , m a a k t th e a te r d a t vla k en een du idig oogt: hij w e rk t m et a m a te u rs die hij als het w are ve rb ie d t om te 'a c te re n ’ , zijn ve rh a a ltje s zijn s im pel als een s o a p , zijn decors zelden m eer dan de suggestie van een kam er en enkele d e u re n , de ‘a c tie ’ ve rlo o p t traa g en a f en toe geven de acteurs een popdeuntje ten beste. H e t is allem aal erg cheap en d a t is het ‘ m ju is t. M axw ell ove rd on d ert n iet, m aa r n estelt zich o n d e rh u id s , als een te e k . Hij o n tm a sk e rt de Am erican

way o flife die e v e n ze e r de o n ze is. D it is th e a te r va n de w a n h o o p . G e b ra c h t m et een brede grijns, (jw)

Showy Lady Slipper van Richard Maxwell werd geproduceerd door Diane White (N ew York). Showy Lady Slipper - © Dona Ann McAdams

seizoen

1999-2000

Showy Lady Slipper - © Oona Ann McAdams

Claude Wampler: voor het verdw ijnt en daarna

Ik ontm oet Claude W am pler voor het eerst in Salzburg, op de finaleavond van de w ereldbeker voetbal 1998. De straten zijn u itg esto r ven. A ch ter ram en flikkeren tv-scherm en. In een theaterzaal zitten 17 personen, w aarvan 14 vrouw en. Een 15de betreedt de scène. In de volgen d e 80 m inu ten hoor ik hoe ze b laft als een hond, zie ik hoe ze rechtstaand plast, een lepel b u igt zonder hem aan te raken, een aria zin gt, haar kapsel droogt onder een gouden haarkap, gehuld in een gipskorset w ord t voortgedu w d in een rolstoel, in ontbloot boven lijf en vastgeketend aan een stoel een tekst leest over de m ishan d e ling van zwarte slavinnen, en in een designerjurk een referaat houdt. Deze vo orstellin g heet B la n k e t. T h e su rfa ce o f her. Een aaneenrijging van acht korte opdrachten, zonder restricties b esteld bij evenveel artiesten. A an elk van hen leent de perform er haar lichaam en geest voor tien m inuten. Die avond aanbidt de w ereld Zidane. Ik w ord een fan van Claude W ampler. W am pler is een N ew Yorkse beeldend kunstenares en perform anceartieste. Ze kreeg een operatraining, studeerde dans enperfo r m a n c e theo ry, was lid van een butohgezelschap in Tokio. Ze sloopt net zo goed schotten tussen genres als tussen perform er en p u bliek. Ze w erkt veelvuldig m et ‘plants’ : w elgekozen figuranten in het p u b liek die ze regisseert als stoorzender o f aandachtstrekker. W at is echt, w at is schijn? W ie m anipuleert, w ie w ord t gem an ip u leerd? Maar vooral: sch u ilt betekenis in tastbare aanw ezigheid o f in sprekende afw ezigheid? In S ta h le staart h et publiek een ‘voorstel lin g ’ lan g naar vier honden op een podium . Pas ach teraf b lijk t dat de ‘echte actie’ zich afspeelde achter de rug van de toeschouw er. D econstructie van de kijkervaring. D econstructie van de vo orstel ling. In B u ck e t. T h e w o r k in g title presenteert W am pler alle elem en ten van een opera: set, kostum ering, tegenspelers, verhaal, m uziek, libretto en zelfs vertaling-in-boventiteling. A lleen w orden die ele m en ten versn ipp erd aangereikt. De toesch ou w er w ord t g eco n fronteerd m et de frustratie van een creatieproces: elke keuze langs

w ord t film w ord t perform ance. V erschijnen w ord t verdw ijnen, en

een parcours laat onverm ijdelijk alternatieve m ogelijkheden on

om gekeerd. P resen t A b sen ce: een terugkerend m o tie f in een geva

benut. N og m eer frustratie in P a in tin g . T h e M o v ie . In een N ew York

rieerd artistiek parcours en tegelijk de titel van de vo orstellin g die

se kunstgalerie staan transparante doosjes op pilaren. Ze bevatten

W am pler in 2001 m aakte in opdracht van het Kaaitheater.

p rach tig uitgevoerde replica’s van lichaam sdelen. M aar w anneer

— A g n a S m isd o m

de toeschouw er dich terbij kom t om ze gron d ig te bestuderen, w ordt het transparante glas m elkw it en opaak. Bij een m onochroom

Claude Wampler produceert zelf haar werk; Present Absence was een productie van het Kaaitheater

grijs ‘schilderij’ op de achterw and gebeu rt het om gekeerde. De

en het Kunstenfestivaldesarts (Brussel).

toeschouw er kom t dichterbij en kijkt plots door een ‘raam ’ naar een vrouw. Het is Claude W am pler als de Lady M acbeth u it Kurosawa’s T h ro n e o f B lo o d , een personage dat telkens opnieuw verschijnt en verd w ijnt door in o f u it het lich t te stappen. Het schilderij

seizoen

1999-2000

3 0 JAAR K A A I THE A TER

beeld Anne Daems / vorm Kris Demey

Op 5 september kondigt intendant Franz Marijnen tijdens de presentatie van het nieuwe seizoen van de KVS zijn ontslag aan. Later op het seizoen worden Jan Goossens en Danny Op De Beeck als de nieuwe leiding van het Brusselse stadstheater aangesteld. /// Op 7 september houdt minister van Cultuur Bert Anciaux in Vooruit met Kunst veredelt. Maar hoe? zijn eerste State of the Union: ‘Kiezen we voor de cultuur van de aristocratie? Ik vind dat we moeten streven naar een democratie van de cultuur.’ Volgens Anciaux is de opdracht van kunst en cultuur: ‘Van de actieve welvaartsstaat een menselijke aangelegenheid m aken.’ /// Stakende vrachtwagenchauffeurs blokkeren half september de Kleine Ring. Kinepolis valt terug op 5 5 % van zijn normale opkomst. In het Kaaitheater speelt Stalker van Toneelgroep Amsterdam voor een halflege zaal. /// Op 18 september brengt Madonna haar cd Music uit. /// Agna Smisdom kondigt in oktober aan dat zij het Kaaitheater op het einde van het seizoen verlaat. ‘Er is geen ruzie in huis’, zegt ze (in De Standaard). ‘Wel een meningsverschil over hoe de vernieuwing er moet uitzien. (...) Het blijkt niet mogelijk om voor het meer experimentele werk een eigen budget en eigen werking veilig te stellen.’ /// Bert Anciaux pleit bij gedelegeerd bestuurder van de VRT Bert De Graeve voor een vaste stek voor cultuur in het televisiejournaal. /// Op initiatief van Hugo Vanden Driessche wordt vanaf het najaar van 2 0 0 0 gewerkt aan een informeel overleg tussen Brusselse kunstorganisaties. Dit mondt uit in de oprichting van het Brussels Kunstenoverleg dat vanaf 2 0 0 3 door de VGC wordt gesubsidieerd. /// Dank zij een verschil van 5 3 7 stemmen in de staat Florida wordt George Bush de 4 3 ste president van de Verenigde Staten. /// Josse De Pauw wint op 21 november de Océprijs voor podiumkunsten. /// Radio 3 , de cultuurzender van de openbare omroep, wordt hertimmerd tot Klara. /// ‘Voor heel veel mensen, arme mensen in de ontwikkelingslanden, is het naar hun gevoel belangrijker dat ook zij toegang hebben tot een cultuur die wij als vanzelfsprekend tot ons nemen. Dat is niet altijd een verheffende cultuur. Maar dat zij daaraan kunnen deelnemen is voor hen belangrijker dan de problemen met identiteit die vooral intellectuelen bezighouden. Iemand die in een stad in Indonesië of Thailand een hamburger van McDonald’s eet of een Hollywoodfilm ziet, heeft daar niet direct identiteitsproblemen door. Het is de professor aan de universiteit van zo’n stad die daar allerlei problemen in gaat zien.’ (lan Buruma in De Morgen, 2 7 december) /// ‘In Brussels, Flemish people and those speaking other languages share the same values. And so do I.’ Dit zegt Amina Anaissouf op een pagina ‘Information from the Government of Flanders’ in het inflight magazine Passport. Verderop in het magazine adverteert een andere overheid voor ‘Wallonia-Brussels’ ‘4 ,5 0 0 ,0 0 0 people build the future.’ /// Zakelijk leider van Het Toneelhuis Stefaan De Ruyck pleit in De Standaard voor minder versnippering, ‘voor een beperkt aantal grote organisaties met voldoende middelen en een uitgesproken artistieke en maatschappelijke opdracht, en voor een beperkt aantal kleinere organisaties die van die tweede opdracht worden vrijgesteld en de toekomst helpen voorbereiden’. (1 8 januari) /// Dirigent Paul Van Nevel legt in Rubriek 700 op Canvas uit hoe hij de keuze voor bepaalde tempi afleidt uit het landschap van Frans-Vlaanderen, aan de bron van de Leie, dat de bakermat is van veel componisten van polyfone muziek. /// In het voorjaar wordt de Akenkaai heraangelegd. /// Brussels en Vlaams volksvertegenwoordiger Sven Gatz (V U & ID ) vindt dat het Brusselse theateraanbod te zeer wordt bepaald door enerzijds volkstheater en anderzijds avant-gardetoneel. Hij pleit voor een ruimer en klassieker theateraanbod dat mikt op de ‘middenklasse’. /// Eind maart regisseert Jan Lauwers Ein Sturm (Shakespeare) in het Deutsches Schauspielhaus in Hamburg. /// Prins Filip bezoekt op 7 mei in het Kaaitheater Übung van Josse De Pauw. De pers is massaal aanwezig, want eerder op de dag is bekendgemaakt dat prinses Mathilde zwanger is van een eerste kind. De prinses komt niet mee naar de voorstelling. /// Philippe Bonamie, de voorzitter van de Vereniging van Onafhankelijke Televisieproducenten, zegt in De Standaard: ‘Televisie is een pracht van een medium om een aantal maatschappelijke them a’s aan te kaarten bij een heel breed publiek. Theater is niets anders dan prediken voor de gelovigen.' (1 1 mei) /// 19 juni: het Lunatheater heet voortaan Kaaitheater, (jr)

Openbaar denken

THEATER ////////////////////////////////

K a a ith e a te r/D e O n d e rn e m in g (B)

H e t T o n e e lh u is (B)

H a n d s p rin g P u p p e t C o m p a n y (SA)

Sasja danse

AM LETT

Z e n o a t4 a .n 1.

To n e e lg ro e p A m s te rd a m (NL)

tek st en re g ie Jan D eco rte

te k s t en re g ie Jan D eco rte

Stalker

reg ie, co n c ep t, an im atie W illia m K entridge m u z ie k K e vin V o la n s

te k s t en re g ie G erard jan R ijn d ers

T h e B u ild e rs A s s o c ia tio n (USA)

D ood P aard (NL)

Xtravaganza

STOCK

Jan L a u w e rs & N e e d c o m p a n y /

tek st en re g ie M aria n n e W eem s

B a lle tt F ra n k fu rt (B/D)

Titus n aa r Titus Andronicus

DeaDDogsDon’tDance -

Raimund Hoghe

DjamesDjoyceDead

A nother Dream

(D)

R ic h a rd M a x w e ll (USA) Boxing 2000

v a n W illia m S h a kesp ea re

Tussen ons gezegd en gezwegen v a n O scar v a n W oen sel

N ie u w W e s t/D o o d Paard (NL)

’t B a rre L an d & K a a ith e a te r (NL/B)

ROB (w ith a little h elp from m yfriends)

H am le’t

v a n Rob d e G ra a f & O sca r v a n W oen sel

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

W ie is er hang voor Virginia W o o lf ?

Tg STAN (B) Lucia Sm elt te k s t O sca r v a n d e n B o o g a ard

v a n E d w ard A lb ee

W ie...

v an W illia m S h a kesp ea re re g ie Jan R itsem a

v a n O sca r v a n W o e n sel

DANS /////////////////////////////////////

H e t T o n e e lh u is (B ) Aars! v a n P eter V erh e lst & L u k P erceval

ro th e a te r / B L 1 N D M A N (NL/B)

V ic to r ia /H e t N e t (B)

La Grande Suite

UBUNG

re g ie L u k Perceval

re g ie G u y C a ssie rs & Eric S le ic h im

te k s t & re g ie Josse D e P au w

m u z ie k E ric S le ic h im

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

H e t Z u id e lijk T o n e e l/N e w York

C h a rlo tte V a n de n E ynde & U go D ehaes (B) L ijfsto f

Cie Z O O /T h o m a s H a u e rt (B)

T h e a tre W o rk s h o p (NL/USA)

Josse De P a u w /V ic to r ia (B)

W illia m Yang (AUS)

A lice in Bed

Larf

Blood Links

v a n S u sa n S o n tag

te k s t en re g ie Josse D e Pau w

re g ie Ivo V an H ove

m u z ie k P eter V erm eersch

i.s.m . K u n sten festiv a ld e sa rts

Jetzt

V in c e n t D u n o y e r (F) Vanity SLEtude #31

»>

19 06 FEEST!

FÊTE!

K a a ith e a te r: form erly know n a s Lu n a th e a te r

KAAITHEATER

Toen d a t fra aie a rt-d e c o g e b o u w op de S a in ctelettesq uare nog L u n a th e a te r h eette, kregen w e w el eens m ensen ove r de vlo e r m e t de v ra a g w a a r het K aa ith e a te r gelegen w a s . En in de kranten kon m en bij tijd en wijle lezen d a t

FORMERLY KNOWN AS LUNATHEATER deze of gene pra ch tvoorstellin g te zien w a s gew eest in het Lu n a th e a te r; d a t het om een Kaa ithea te rpro duc tie ging,

THINK O F O NE presents

NAFT

bleef dan o n ve rm e ld . K o rto m , in die tijd leek het also f het K aa ith e a te r nog altijd een n om adisch bestaa n leidde, of erger nog: h elem aal niet b es ton d . N a lang w ikken en w egen w erd besloten om de n aam L u n a th e a te r op te

JÉRÖME BEL concept

geven - m et excuses aan E rn e s t K in d e rm a n s , de th ea te rdirecteur die op 7 oktober 19 3 2 (nu 7 5 ja a r geleden) zijn

& direction: TH E SHOW MUST GO ON

L u n a th e a te r had geo pend . Voortaan zoude n de w erk in g en het g ebo uw een en d ezelfd e n a a m dragen : K aaitheater.

£ FLAT EARTH SOCIETY fea

PETER VERM EERSCH

&JOSSE DE PAUW

De n a a m s w ijzig in g w erd op 19 juni 2 0 0 1 gevierd m e t een groot fe e s t, w a a r aa n tra d e n : het w ereldorkest T h in k of O n e , de Fra n s e ch oreog raaf Jé rom e Bel m e t zijn o n volp rezen voo rstelling The S h ow M u s t Go On (voor een sta nding audience van om en bij de du izend m an) en de m uzikale hem elbestorm ers van Peter Verm eersch & T h e F la t Ea rth S ociety. H e t fe e s t w erd d a nsen d afgerond m e t de d j’ s M orel en B a rt M a ris . O p de affiche

DJ M O R EL & BART MARIS zie t u ook Jo sse De P a u w aang e kon d ig d , m a a r die m oes t te elfde r ure fo rfa it g e ve n , (jw)

FIESTfl!

kaaitheater GRATIS

SQUARE SA1NCTELETTESQ UARE 20

19.30 - 02.00

1000 BRUSSELS [M ET R O IJZER /YS ER ]

seizoen 2 0 0 0 - 2 0 0 1

Access Code 1 2 1 : intiem M e t het project A c c e s s Code 1 2 1 n am artistiek m eded irecteu r A g n a S m is d o m afscheid v a n het K aaitheater. Agna S m is d o m : 'D e o p ze t w a s een ‘voo rstelling' als on tm oetin g face to face. Een reflectie op de relatie toesch ou w er-a rtiest, op kijken en bekeken w orde n, op onderzoeken en onder g a a n . A rtieste n uit dive rse disciplines - d a n s , p e rfo rm a n ce , fo to g ra fie , vid e o , film , litera tuur, m u zie k , a rch ite ctuu r, m o d e , beeldende k un st -

en m e t een oeuvre of een w erk w ijze

die doordrongen is va n intim iteit bezetten enkele dagen de K aa ith e a te rs tu d io ’s van kelder to t zolder. De 'to e s c h o u w e rs ’ w erden uitgenodigd om een eigen parcours uit te stip pelen . Z o o n beva ngen m ogelijk, w a n t de n am en va n de k u n ste n aars kreeg de bezoeker pas bij het buitengaan m eege deeld. S om m ig e in stallaties en p erfo rm an ce s liepen de hele a v o n d , zo a ls een b evreem den de stripte ase va n een jonge vro u w die h a a r eigen jurk ontrafelde om m e t d ezelfd e wol een nieuw e jurk te breien . And ere w are n in dividuele ontm oetingen op a fs p ra a k w a a rvo o r de bezoeker bij a a n k o m s t m oest in schrijven . Z o w a s er bijvoorbeeld een d a nssolo w aarbij de dee lne m e r tegen z ijn / h a a r eigen g e zic h t aa nkeek d a t h e m / h a a r va n op het m ask er va n de d a n s e r a a n s ta a rd e . Intim idatie of confro ntatie? ' (as) A ccess Code 1 2 1 w as een productie van het Kaaitheater.

Ligging (Charlotte Vanden Eynde) - © Guillaume Bennaval

D a n s im p ro vis a tie s : reisverhalen O p uitnodiging va n het K aa ith e a te r gingen negen d a n s e rs choreografen in de S tu d io ’s aan de slag tijd ens drie w eken van d a n s im p ro vis a tie s . A le x a n d e r B a e rvo e ts , Jo n a th a n B u rro w s , A n n e Teresa De Keersm a eker, Katie D u c k , Je an Lu c D uc ourt, Th o m a s H a u e rt, David H e rn a n d e z, Steve Paxton en D avid Zam b ra n o presenteerden er s o lo 's , d u e tte n , trio ’ s en kw a rtetten en kregen daarbij a f en toe het g e ze ls ch a p va n an dere da nsers en m usici. S te ve P a xto n , de geestelijke v a d e r va n de contact im provisation, vertelde aa n Pieter T 'Jo n c k in De Standaard: ‘ Im p rovisa tie heeft m a a r betekenis als het niet om bew egen in het w ilde w eg g a a t, m a a r als v a n in stan t ch oreografisch e co m p ositie sprake is. De poëzie d a a rva n is n ie tte e ve n a re n . A ls je d a t niet kent, is het also f je in je leven alleen m a a r ro m a ns gelezen zo u h ebben , en bijvoorbeeld nooit kennis zo u gen om en hebben va n de o n vo o r s p e lba arheid en veelzijdig heid va n re is verh ale n . De aa nw ezigh eid va n een publiek is daarbij on tzetten d belang rijk. H e t verho ogt de alertheid en de “ s u s p e n s e ” va n de a c tie .’ (jw ) De dansim provisaties werden geproduceerd door het Kaaitheater.

Dansimprovisaties / Steve Paxton, Katie Duck & gasten - © Herman Sorgeloos

3 0 JAAR K AAI THEATER

Jan Ritsema, ’t Barre Land & Kaaitheater, H am le’t-. denken in het openbaar

Voor Jan Ritsem a is h et toneel voor alles een p lek en een ru im te om na te denken. H et is daarom w ellich t niet toevallig dat hij een stuk als Shakespeares H a m le t niet als een ‘dram a’ leest, m aar als een ‘essay’. H et is voor hem geen p sych olog isch stuk over jaloezie, w raak en tw ijfel, maar een filosofische gedachtegang over schijn en waarheid. Theater is voor Ritsem a geen afw ikkeling van een verhaal o f een u itb eeld in g van em oties, m aar een vorm van openbaar denken. De w erkw ijze van het N ederlandse th e aterco llectief’t Barre Land sluit h ier nauw bij aan. De denkende autonom ie van de acteur is ook hun theatraal uitgan gsp u nt. H a m le ’t (2001) van ’t Barre Land en Jan Ritsem a toont in de eerste plaats de m entale con structie van het stuk. De nadruk lig t op de tekst en zijn denkbew egingen. De acteurs en h u n spel zijn de veruitw endiging van die gedachten. Toch zou het fou t zijn hierin alleen m aar een cerebrale strategie te zien. H et gaat w el degelijk om spel en fysieke intensiteit, alleen niet in functie van een dram atische ont w ikkelin g. A cteu rs en personages w orden daarom losgekoppeld:

H a m le 't-© Herman Sorgeloos

iedere acteur speelt ieder personage. Er zijn eigenlijk geen rollen in

Het w oord ‘vo o rstellin g’ heeft voor Ritsem a twee betekenissen. Een

de traditionele betekenis van het woord. Ook psychologie en inleving

vo orstellin g is een ‘representatie’ (een afbeelding), m aar ook een

b lijven in het spel zoveel m ogelijk achterw ege. Het theater w ordt

‘p rop ositie’ (een voorstel). In het eerste geval verw ijst een vo orstel

u itg ep u u rd tot zijn m entaal raam werk. Die zuiverheid in de tekst

lin g naar iets u it het verleden, in het tweede geval doet een vo orstel

behandeling w ordt bij Ritsema ook doorgetrokken in de vorm geving

lin g een voorstel voor de toekom st. H et gaat Ritsem a over de vo or

en de kostum erin g. A l het overbodige w ord t w eggeschraapt.

stelling als ‘propositie’; “het theater is een oord om u it te zoeken hoe iets m ogelijkerw ijs kan zijn, niet hoe het is.” Ook hier toont zich een brechtiaanse dim ensie: een theater dat de toeschouw er m oet aan zetten tot verder denken. Dat doet Ritsem a m isschien nog radicaler in de voorstellingen die hij m et Bojana Cvejic m aakt: T O D A Y u ly sse s (2002), P ip e lin e s , a c o n s tr u c tio n (2004) en k n o w H z O w (2006). Daarin w ord t over zeer eigentijdse them a’s als religie, oorlog, internatio nale politiek, energiebronnen, etc. op een directe en tegelijk zuiver reflectieve m anier verteld. M isschien is de titel van de dansvoorstelling die Ritsem a m et Jo

Hamle’t

nathan Burrows m aakte w el een gebalde synthese van zijn politiek en artistiek credo: W ea k D a n ce, S tro n g Q u e stio n s (2001). Om de w er kelijkheid ‘sterk’ te bevragen m oet het theater zich ‘zw ak’ opstellen, dit w il zeggen: afzien van zijn talrijke retorische en esthetische m id delen, afzien van loutere representatie. A lleen dan opent het thea ter zich als een denkruim te voor een m ogelijke toekom st. —

E n v i n Ja n s

Cover Hamlet van Shakespeare - illustratie Aart Clerkx / vorm Piet Schreuders / uitg. De Harmonie, Amsterdam (2000)

Ham le’t was een productie van het Kaaitheater & 't Barre Land (Utrecht).

seizoen 2 0 0 0 - 2 0 0 1

Jéröme Bel, The Show M ust Go On-, de waarheid van liedjes

Een eerste speelreeks van T h e S h o w M u s t G o O n van Jéróme Bel (1964)

Seguette, Am aia Urra, Peter Vandenbem pt, H ester van H asselt en

w as op 5 ,6 en 7 april 2001 te zien in het Kaaitheater (toen n og Luna

Sim on Verde.

theater geheten).

T h e S h o w M u s t G o O n w ordt gespeeld op de volgen de m uziek: To-

De vo orstellin g w erd in een ‘concertante’ versie (dat w il zeggen:

n ig h t (Leonard Bernstein), L et th e S u n S h in e In (Galt Mac Derm ott),

m et een verhoogde scène en m et staand publiek) een eerste keer her

C o m e T o g eth er (The Beatles), L e t’s D a n ce (David Bowie), I L ik e to Move

nom en voor het naam veranderingsfeest van Lunatheater in Kaai

It (Reel 2 Real), B a lle r in a G irl (Lionel Richie), P r iv a te D a n cer (Tina

theater op 19 ju n i 2001, en een tw eede keer - in de gew one versie -

Turner), M a c a r e n a (Los del Rio, Bayside Boys Remix), In to M y A rm s

op 14 en 15 jan uari 2004. Op 29 septem ber 2007 is ze de afsluiter

(N ick Cave), M y H e a r t W ill G o O n (Céline Dion), Yelloiv S u b m a rin e

van het veertiendaags feestprogram m a rond 30 jaar Kaaitheater.

(The Beatles), La V ie en R o se (Edith P iaf), Im a g in e (John Lennon),

In de oorspronkelijke cast zaten Sonja A u gart, N icole Beutler,

T h e S o u n d o f S ile n c e (Sim on and Garfunkel), E v ery B rea th Y ou T a ke

Olga de Soto, H erm an D iephuis, Juan D om inguez, Dina ed Dik,

(The Police), I W a n t Y o u r S e x (George M ichael), K illin g M e S o ftly (Ro-

Gilles Gentner, M arie-Louise Gilcher, Carlos Pez, Benoït Izard, Cu-

berta Flack) en T h e S h o w M u stA Io O n (Queen).

qui Jerez, Eva Meyer Keiler, Henrique Nevez, Esther Snelder, Frédéric

The Show Must Go O n - © Laurent Philippe

3 0 JAAR KAA I THE A TER

Op het program m ablad bij de vo orstellin g staat een dialoog u it L a fe m m e d ’a c ö té van Frangois Truffaut. D aarin zegt M athilde (gespeeld door Fanny Ardant): ‘J’écoute u n iqu em ent les chansons paree qu’elles disent la vérité. Plus elles son t bêtes plus elles disent la vérité, d’ailleurs elles ne sont pas bêtes.’ Jéröme Bel zegt: ‘Ik heb geen decor o f kostuum s nodig, m aar w el m ensen. Hoe m eer er op de scène staan, hoe beter. Ik k ijk graag naar hen. A l deden ze niets gedurende een hele voorstellin g, dat zou me n iet storen. W ant het leven is eindeloos.’ T h e S h o w M u s t G o O n is de vleesgew orden letterlijkheid. De perform ers op de scène verdubbelen

;

als het w are w at de soundtrack ‘vo orsch rijft’. Meer gebeurt er niet. Het stu k is de perfecte illu stra tie van de sim pele w aarheid dat een p od iu m ku n sten voorstelling m aar voor de h elft op de scène bestaat. Voor de andere h elft m oet ze door het aanw ezige p u b liek w orden afgew erkt. Die afw erking is altijd individueel. Ze is n ooit vo lledig en definitief. T h e S h o w M u s t G o O n behoort tot het handvol voorstellingen dat op een bijna m iraculeuze m anier zow el het hoofd als het hart aanspreekt. Ze is voer voor onein dig veel theaterw etenschappelijke,

theater

filosofische en sociologisch e bespiegelin gen. T egelijk slaagt ze er elke keer op nieu w in m ij vo lk o m en onderuit te halen en sprakeloos achter te laten. Ik ken de m echanism en ervan, en toch kom en iedere keer op n ieu w tranen te voorsch ijn als de orkestbak naar beneden gaat tijdens het ‘T itan ic’m om en t op de tonen van M y H e a r t W ill G o O n. H et Kaaitheater presenteerde van Jéróme Bel ook de voorstellingen Jéröm e B el, N o m d o n n é p a r i ’ a u te u r , V éro n iqu e D o isn e a u en M a d e in T h a ila n d (dat hij m aakte sam en m et Pichet Klunchun). Le d e m ie r s p e cta cle en T h e S h o w M u s t G o O n 2 w erden in resp. 1998 en 2004 in het Kaaitheater gecreëerd. Die laatste voorstelling w o u Jéróme Bel bij de aankondiging in het seizoen sm agazin e u itd ru k k elijk onder de sectie ‘theater’ on dergebracht zien. Geheel terecht, w ant m et ‘dans’ in de klassieke betekenis had ze niets te maken. In het Kaaitheaterm agazine voor het seizoen 2007-08 zijn die secties afgeschaft. Onder andere Jéróme Bel heeft sterk bijgedragen to t het b esef dat de traditionele genreopdelingen in de pod iu m ku n sten hopeloos tot h et verleden behoren. Sinds zijn eerste voorstelling J érö m e B el is zijn w erk altijd al theater in de overkoepelende betekenis van pod iu m k u n st geweest. — Johan Reyniers

The Show Must Go On w as een productie van Théatre de la Ville (Parijs), Gasthuis (A m sterdam ), Centre Chorégraphique National Montpellier Languedoc-Roussilion, Arteleku Gipuzkoako Foru Aldundia (Donostia-San Sebastian), R .B . (Parijs)

■ i Jéröme Bel - © Elke Vanlerberghe

J‘ ’écoute uniquement les chansons paree qu’elles disent la vérité. Plus elles sont bêtes plus elles disent la vérité, d’ailleurs elles ne sont pas bêtes.’ — uit La femme d’a cöté van Frangois Truffaut

seizoen 2 0 0 0 - 2 0 0 1

V in c e n t D u n o y e r (B)

T h o m a s H a u e r t/C ie ZO O (B)

3 Solos fo r Vincent

Do You Believe In Gravity?

ch o re o g ra fie T h e W o o s te r G ro u p,

Do You Trust The P ilo t?

A n n e T eresa D e K eersm aek er, S tev e P ax to n

M e g S tu a rt/D a m a g e d G oods (B) H ighway 101

M U Z IE K T H E A T E R / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

IctU S (B)

W o lfg a n g R ih m , C hiffres Zyklus B L IIN D M A N (B)

m u zik a le le id in g G eo rges-E lie O cto rs

S*CKM YP

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

R o s a s (B)

v a n Peter V erh e lst

v a n B ru ssel /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

Sm all Hands

v id e o P eter M isso tte n

de B ru xelles

c h o re o g ra fie A n n a T eresa D e K eersm aek er

m u z ie k E ric S le ic h im

n ie u w e v e rsie in La R a ffin erie

m u zie k H e n ry P u rcell

IctU S (B)

L s.m . C h a rle ro i /D anses

i.s.m . D e M u n t/ L a M o n n aie

O ne.Only.One # 14

MUZIEK ////////////////////////////////// P re tty U g ly & F re ib u rg e r B a ro ck-

PER FO R M AN CE ///////////////////////

o rc h e s te r (D)

[a u d io ]in c id e n t # 8 w e rk v a n P au l S c h ü tz e , D a v id T o o p ,

Die Kunst derFuge

B o ris C h a rm a tz /A s s o c ia tio n Edna (F)

D an ce Im p ro v is a tio n s

Jean -Luc M o u lè n e , in sta lla tio n s:

A n n e T ere sa D e Keersm aeker,

Noyau Dur, L’ Estafette, C h e f de Rayon, Crdne

v a n B ru ssel /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e de B ru xelles

D irk W ach telaer, dj F ag u s S y lv a tica

[a u d io ]in c id e n t # 1 1

STATUTS

w e e k 1: Jo n ath an B u rro w s,

Kaija S aa ria h o , Noa Noa i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

A m a n d a M ille r /B a lle tt F re ib u rg

Ic tu s (B)

w erk v a n L u c C o m p e rn o l, A d a m Butler,

One.O nly.One #11

R o bert R u tm a n n , H a rald R e ich e n b ach

L u ca F ran cesco n i, Anim us i.s.m . F ilh a rm o n isch e V e re n ig in g

IctUS (B)

Un moment voulu, Elle est tropfraiche,

v a n B ru ssel / S o ciété P h ilh a rm o n iq u e

P hilippe Boesmans

(m uziek ); A le x a n d e r B aervo ets,

In the middle o f nowhere,

de B ru xelles

P h ilip p e B o esm an s, Tunes, L’eau douce du pardon

Jean L u c D u c o u rt, D a v id H ern an d ez,

Un instant, j e regarderais sans voir

T h o m a s H au ert, D a v id Z a m b ran o

w e e k 2: D a v id H e rn an d ez & D a v id Shea

S y lv ia B ossu, in s ta lla tio n s:

B rice L eroux; A le x a n d e r B aervo ets,

G illes T o u y a rd , Ju lia C im a , B oris C h a rm a tz,

Das Wohltemperierte Klavier;

in s ta lla tio n -p e rfo rm a n ce:

D a v id H e rn an d ez, Love Letters/ 4B

w e e k 3: B oris C h a rm a tz, K atie D u c k , D av id H e m a n d ez , Steve P axto n , D av id Z am bran o

Programme court avec essorage V in c e n t D u p on t:

E m io G re co | PC (NL)

ch o re o g ra fie St re g ie E m io G reco

Digging Up (Digital light/Absorption) B ertran d L a m a rc h e, in sta llatio n : Interview

The Show M ust Go On

R o bert S c h u m a n n , Gesange derFrühe, opus 133 m u zik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs

O to m o Y o s h ih id e Se S a c h ik o M atsu b a ra,

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

M o n o la k e

v a n B ru ssel /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e de B ru xelles

Ic tU S

(B)

S te v e R e ic h , Drum ming Part I, Know

IctUS (B)

w hat is above you, Six M arim bas,

Tw o.Only.O nce

M usic f o r Eighteen M usicians

T h ie rry D e M ey, M usique de Tables

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

T h ie rry D e M ey, Tippeke

C la u d e W a m p le r (USA)

v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

J o n ath an H arvey, Advaya

Present Absence

de B ru xelles

& P ie ter C. S c h o lte n

J é rö m e Bel (F)

w e rk v a n M artien s G o H o m e,

Introduction Su p era m a s, in sta llatio n :

Doublé Points: One &( Tioo

W o lfg a n g R ih m , Fremde Szenen II

[a u d io ]in c id e n t # 9

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

IctUS (B)

X a v ie r Le R o y /ln S itu P ro d u c tio n s (F)

ACCESS COD E 1 2 1

O ne.O nly.One #12

Tricoter:

Up Close SCPersonal

A le ja n d r o V in a o , Tum blers

S e lf Unfinished

w erk v a n C h risto p h e C o p p e n s, O w n,

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

Une lecture de Self-U nfinished

C h a rlo tte V an d en E ynde, C a sso n ad e, C rol

v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

Product o f Circum stances

Sc S u n o.k. P ap i k .o ., G éo g ra p h iq u e, C lau d e

d e B ru xelles

Images

W a m p ler Se Y ve s G o d in , L u c C o m p e rn o l,

Lecture intitrée # 4

M ich e l F ran go is, D av is F reem an , Kobe

IctUS (B)

Le dem ier spectacle

M a tth y s, M ik e K elley Se Paul M cC arth y,

O ne.O nly.One #13

Xa vier Le Roy

Peter V erh e lst, Y ves D eterm e Se Eaves-

Flo M e n e ze s , A tla s Folisipelis

(Sans titre)

dro pp er, D irk B ra eck m a n , D a v id Sh ea,

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

M o ije suis au mots de M ai

P ie rrick S o rin , S ara h C h a se, C lau d e

v a n B ru sse l/ S o c ié té P h ilh a rm o n iq u e

Open Forms o f Collahoration

W am p ler, S tev e R einke, Ezra E em an

de B ru xelles

[a u d io ]in c id e n t # 1 2 w erk v a n dj A th o m e , S c h la m m p e itz ig e r, T erre T h a e m litz

Images Plosion, solo fo r one performer andprojections

[a u d io ]in c id e n t # 1 0 w erk v a n M aria B lo n d eel, (K -raa-K )3,

Grand Magasin

D A T P o litics, P h ill N ib lo ck , S tev ie

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

W ish a rt, Jim D enley, G u y D e B ièvre

3 0 JAAR K A A I THE A TER

A m a n d a M iller en de Jo hn Cage va n de barok A ls de Jo h n Cage va n de b arok: zo zie t A m a n d a M iller B a c h . M e t h aar choreografie op de Kunst der Fuge w a s de A m e rik a a n s e , va n u it D uitslan d w erken de choreografe niet aa n h aar p ro efstuk to e . Ee rd e r had ze al d a n s g e m a a k t bij de Brandenburgische Konzerte. D a t w a s toen h a a r groep Pretty Ugly nog een n om adisch bestaa n leidde. In 1 9 9 7 nam zij het B alle tt Freiburg over. H e t opende persp ectieven voo r een s am e n w e rk in g m et het gereputeerde Freiburger B arockorche ster d a t in d ezelfd e stad h u is t. M iller en de artistiek directeur va n het e n s e m b le , G ottfrie d von der G o ltz, von den elkaar in de keuze voo r de Kunst der Fu g e. H e t orkest en de da n s e rs stonden gelijkw aardig op de scèn e. E r w erd geen poging on dernom en om één verha al te vertellen . Precies d a a rd o o r w a s het in te re s s a n t om te zien hoe de beide B ac h -in te rp re ta tie s nu eens spoorden , dan w e e r uit elkaa r g in gen, m a a r op een of andere m an ier toch altijd dia logeerden . (jr)

Die Kunst der Fuge w as een productie van Ballett Freiburg Pretty Ugly & Freiburger Barockorchester (Freiburg).

DeaDDogsDon'tDance - DjamesDjoyceDead - © Maarten Vanden Abeele

D e a D D ogsD o n ’tD an ce : orgiastische on stuim igheid Jan La u w e rs m aakte DeaDDogsDon'tDance - DJam esDJoyceDeaD (2 0 0 0 ) op uitnodiging va n ch oreograaf W illiam Fo rs y th e , artistiek leider va n het B allett Fra n k fu rt. La u w e rs sch ree f sa m e n m et V ivia n e De M u yn c k een te k s t op basis va n de liefdesbrieven van Ja m e s Joyce aa n zijn vro u w . In de voo rstelling s ta a n J .J. (C a rlo tta iiBUNG - © Phile Deprez

S a g n a ) en Penelope (V ivia n e De M u y n c k) tegen over elkaar.

Ü B U N G : een ontlu iste ren de oefening

De k u n ste n a a r op zo e k n aar het ultiem e ku n stw erk tegen over

H e t pu berm eisje vo o raa n - op de foto en op de scèn e - s ch re e u w t het u it, terw ijl het de actrice ac hteraan op het film sch erm

de aa rdse vitale vrouw , terw ijl de dansers van het Ballett Fra nkfu rt

is die aan de haren getrokken w o rd t. In de voo rstelling U B U N G , gesch re ven en geregisseerd doo r Jo ss e De P a u w , w o rd t een film

hun ongrijpbare gedachten 'in ca rn e re n ’ . K u n s t, s eks en dood zijn

getoond w a a rv a n de gelu idsba nd is w eg g eh aa ld , terw ijl op de scène enkele tieners zo syn ch roon m ogelijk de te k s t van hun alter

de th e m a ’ s die ook d eze voo rstelling van L a u w e rs doo rkruise n.

ego’ s op het scherm spreken en sp elen , De film to o n t een etentje onder vrienden d a t uit de hand loopt; de fru stra tie s en opgekropte

N e t zo a ls de teksten va n Jo y c e , b a rs t DeaDD ogs D o n ’tDance uit

verlan gen s die onder het drinken va n veel alcohol n aar boven kom en, w orden de volgende ochtend glad gestreken door een w a n d e

zijn vo e g e n : poëzie en ob sc en iteit, diepzin nigheid en nonsense

ling in het bos. ‘ E s ist alles nur Ü b u n g ', ze g t één va n de perso na ges: in de voo rstelling oefenen de pubers hun latere gedrag als

m aken allem aa l deel uit va n de W hirlpool die het leven is. H e t is

v o lw a ss e n e n in. Voor de vo lw a ss e n e n in de za a l levert d a t een on tlu isteren d beeld op va n hun eigen doen en la te n , (m vk )

die orgiastische onstu im ighe id die het th e a te r ove r de grenzen

Ü BU NG w as een productie van Victoria (Gent).

va n d a n s en m uziek n aar h e tto ta a ls p e k ta k e l d u w t. La u w e rs o m a rm t de w erkelijkheid m et een joyc eaa n s e gre tigheid, (ej)

DeaDDogsDon'tDance - DJamesDJoyceDeaD was een productie van Jan Lauwers & Needcom pany (B russel), Ballett Frankfurt & Das TAT (Frankfurt); het Kaaitheater w as een van de coproducenten.

seizoen 2 0 0 0 - 2 0 0 1

Ictus: levendig en communicatief

op h u n m anier een gelijkaardige fysieke uitstralin g, vaak gek op peld aan een stevig gebru ik van liv e electro n ics: Georges A p ergh is, Yan M aresz, Luca Francesconi. De d u rf om ook te kiezen voor die m uziek die een snedige m en gelin g serveert van invloeden, van zeer cerebraal tot pure rockach tige noise, m et Fausto Rom itelli o f Helm ut O ehring. M uziek die door pu risten w el eens sch eef bekeken w ordt. Het concert m et de C h iffr e s -c y c h x s van W olfgang Rihm steekt daar als gerespecteerd bolw erk van de m eer academ ische variant van de hedendaagse m u ziek schril tegen af. Van academ ism e kan je Ictus im m ers niet beschuldigen. C oncer ten m et nieuw e com posities bij oude stille film s, een duo-concert m et het im provisatiecollectief Sphota, een avond m et arrangem en ten van songs van Tom W aits en Kurt W eill en inventieve th em a tische concerten m et titels als B ad T r ip en E le ctr ic B a llro o m spreken vo or zich. Het charm antste (en om vangrijkste) in itiatief om de nieuwe m u ziek u it de sfeer van courante vooroordelen als ‘m oeilijk’ en ‘on toe gankelijk’ te halen w as de reeks O n e .O n ly .O n e , m et m aar liefst tw in tig verschillende concerten in de Kaaitheaterstudio’s. De form ule is heel eenvoudig: een w erk (m eestal voor een solist) w ordt een eerste keer gespeeld. Daarna is er een besprekin g w aarbij de com ponist en de uitvoerders u itleg geven over w at er net gespeeld is en het p u bliek vragen kan stellen, w aarna het w erk een tweede keer gespeeld wordt. Geen grote pedagogische show, maar gew oon heel intiem een stukje m u ziek spelen, er w at over babbelen en het nog eens spelen. O n e .O n ly .O n e toont dat hedendaagse m u ziek levendig en com m u n ic a tief is en d ich t bij de m ensen kan staan - alle m ensen die m et n ieu w sgierige oren naar n ieuw e m u ziek w illen luisteren. — Maarten Beirens Jean-Luc Plouvier & Jean-Luc Fafchamps - © Ictus

Met drie grote concerten en v ijf kleinere producties was Ictus in het

De seizoenen van Ictus waren een coproductie

seizoen 2000-2001 sterk aanw ezig in het program m a van het Kaai

van Ictus, Bozar Music (of voorlopers

theater. Het ensem ble brach t een eclectische keuze u it de nieuw e

de Filh arm o n is ch e/la Philharmonique,

m uziek m et portretconcerten rond Steve Reich, W olfgang Rihm en

P S K / P B A ) en Kaaitheater.

Philippe Boesmans, com ponisten m et zeer uiteenlopende esthetieken. H et illustreert de zw are taak van een ensem ble voor heden daagse m uziek dat zich zeer verschillende stijlen eigen m oet maken. Steve Reich sym boliseert de opzw epende kant van Ictus. A ls en sem ble dat zijn w ortels in de dansw ereld h eeft - en n og steeds een inn ige band m et Rosas onderhoudt - n eigt Ictus bijna van nature naar m uziek m et een viscerale w erking. De m eeslepende ritm es van Reich zijn één m ogelijkheid, m aar andere com ponisten naar w ie Ictus in de voorbije tien jaar stelselm atig teruggreep belicham en

3 0 JAAR KAA I THE A TER

kaaitheater beeld Albert Pepermans / vorm Kris Demey

In een opiniestuk in De Standaard (4 juli) schrijft voormalig Kaaitheater-

2001-2002

directeur Hugo De Greef naar aanleiding van het participatiedebat dat hij het zinloos vindt om cultuur en sport tegen elkaar af te wegen. ‘Elke m aat schappelijke activiteit, hoe weinig tastbaar ook, die nodig wordt geacht om een beschaafde samenleving optimaal te laten functioneren, moet in die

samenleving een plaats krijgen.’ /// Op dezelfde pagina schrijft Marianne Van Kerkhoven: ‘Zolang er in deze maatschappij geen economische gelijkheid is en geen gelijke onderwijskansen bestaan, zal maar een beperkt deel van de bevolking aan de cultuur participeren.’ /// De Neder landse rockster en seventies icoon Herman Brood (5 4 ) springt van het dak van het Hilton Hotel in Amsterdam. /// 2 0 0 1 is Medea-jaar. Mamma

Medea van Tom Lanoye gaat op 6 september bij Het Toneelhuis in première in een regie van Gerardjan Rijnders. BETONLIEBE + FLEISCHKRIEG “ MEDEIA” van Jan Decorte gaat op 12 september in première in een productie van het Kaaitheater. In november volgt nog M ind the Gap van Stefan Hertmans, een coproductie van het Kaaitheater en Toneelgroep Amsterdam over (antieke) Griekse vrouwen, w aarvan... Medea er één is. Rijnders is opnieuw de regisseur. /// Raimund Hoghe ontvangt op 1 0 september in Hannover de Duitse Produzentenpreis. /// ‘9 / 1 1 ’ /// Na in september 2 0 0 0 wegens fouten en onregelmatigheden in de boekhouding in opspraak te zijn gekomen, groeit de neergang van het spraaktechnologiebedrijf Lernout & Hauspie uit tot het grootste beleggingsschandaal uit de Belgische geschiedenis. Ten nadele van vele duizenden aandeelhouders gaat 4 0 0 miljard frank in rook op. Op 2 4 oktober wordt het bedrijf failliet verklaard. /// ‘Make no mistake: we are at w ar.’ (George Bush) /// Voormalig directeur van de Beursschouwburg Paul Corthouts wordt op 15 november zakelijk leider van het Kaaitheater. /// Lucas Vandervost (De Tijd) heeft vragen bij de discussie over publieksbereik. ‘Ik weiger op de Groenplaats te spelen. Dan moeten ze mijn subsidies maar afpakken. Men doet alsof de Bourla altijd vol gezeten heeft. Dat is niet zo. Bij evenementen, ja. Sporadisch. En dan dat idee dat iedereen naar theater moet. Waarom zouden de mensen van achter de hoek naar theater moeten als ze daar geen zin in hebben?’ (De Standaard, 6 december) /// Volgens een doorlichtingsrapport van het auditbureau McKinsey moet De M unt zich meer op zijn kerntaak opera richten. M et name de samen werking met het dansgezelschap in residentie Rosas en de dansschool P.A.R.T.S. worden daarbij ter discussie gesteld. /// Humo: Heeft Powell u ook het waterdichte bewijs geleverd dat Bin Laden achter de WTC-aanslag zit? Verhofstadt: W aar begint ü nog over? Zelfs een blinde kan zien dat er banden bestaan tussen een aantal WTC-terroristen en het Al Qaeda-netwerk. En inmiddels is er een videotape opgedoken die alle twijfels weg neemt. Humo: U gelooft onvoorwaardelijk in de echtheid van die videotape? Verhofstadt: M aar allee! U ziet toch ook dat de man op die tape Bin Laden is! En u hoort toch ook w at hij daar zegt? Waarom zou ik aan de echtheid moeten twijfelen? /// Vanaf 1 januari rekenen we niet meer in Belgische franken maar in euro’s. Voor het eerst sinds het Romeinse Rijk kan in een zo groot deel van Europa met dezelfde munt worden betaald. /// Van de 1 ,2 4 miljoen euro die de Stad Brussel aan Nederlandse cultuur besteedt, gaat 9 5 % naar de K V S /d e bottelarij. (Voor elke 1 0 0 euro die de Vlaamse Gemeenschap in de KVS stopt, legt de stad er volgens afspraak 7 5 bovenop.) Schepen Bruno De Lille wil dat budget herschikken om op die manier tot een beter lokaal cultuurbeleid te komen. /// Brugge is in 2 0 0 2 Culturele Hoofdstad van Europa. De uit de stad afkomstige Peter Verhelst zegt in De Morgen: ‘Ik voel dat het cynisme afneemt. Laten we ook relativeren. Het leven in Brugge zal niet fundamenteel veranderen. Voor de Bruggeling blijft een frank een frank en hij zal zich altijd bezig houden met de vraag: hoe melk ik de medemens?’ (1 4 februari) /// In zijn column in De Standaard Magazine schrijft Oscar Van Den Boogaard op 15 februari: ‘Eerst hebben we bij de Griek gegeten en daarna zijn we naar de voorstelling van Thomas Hauert in het Kaaitheater gegaan en omdat we ons daarna zo goed en licht voelden, zijn we met z’n vieren naar de bovenstad gereden en hebben we oesters gegeten en champagne gedronken.’ /// Gerard Mortier stapt in februari op als lid van de raad van bestuur van het Paleis voor Schone Kunsten. Volgens hem is de vernieuwing op een laag pitje gezet. ‘Ik heb de indruk,’ zegt hij, ‘dat men in feite niets wil veranderen, tenzij dan de openingsuren en de service in het restaurant.' /// De Brusselse ministers Jos Chabert, Robert Delathouwer en Guy Vanhengel staan samen op de planken van het Kaaitheater in een sketch tijdens de dernière van Bossemans & Coppenolle van het Brussels Volkstheater. /// In april heropent het voormalige omroepgebouw Flagey zijn deuren als centrum voor muziek en beeldcultuur. /// Op 6 mei wordt de Nederlandse politicus Pim Fortuyn doodgeschoten op de parking van het omroepgebouw in Hilversum. /// De fractieleider van de Antwerpse VLD, Ludo Van Campenhout, wil dat de stad Antwerpen meer geld stopt in sport dan in cultuur. ‘W ie samen sjot, maakt minder ruzie. En naar een museum ga je misschien één of twee keer per jaar.’ (De Morgen, 1 4 mei) /// Bert Anciaux neemt op 1 juli om persoonlijke redenen ontslag als minister van Cultuur. /// De Amerikaanse televisieserie Sex and the City over vier vrouwen en hun leven en relaties in Manhattan maakt wereldwijd furore, (jr)

Op een kistje gaan staan

TH EATER / / / / / / / / / / / /// /// /// /// /// // /// /

T g S T A N /D e K o e /D is c o r d ia (B/NL)

Jan D e co rte & K a a ith e a te r (B)

endiderot

Vandeneedevandeschrijvervandekoning-

‘BETONLIEBE + FLEISCHKRIEG’ MEDEIA

n aa r Paradoxe sur le comédien v a n D id ero t

D ood Paard (NL)

D ito ’ D ito & M O N K (B/NL)

Prometheus

H et vergeten dorp voorbij de bergen

te k s t O sca r v a n W o e n sel, H e in e r M ü lle r

v a n P h ilip p e B lasban d

H e t N e t/K a a ith e a te r (B)

T o n e elg roe p A m s te rd a m (B)

Sittings

M acbeth

d e e l 1: Be In’Me v a n P eter v a n Kraaij

v a n W illia m S h a kesp ea re

d e e l 2 : Ruis v a n H a n s A a rs m a n

re g ie G erard jan R ijn ders

re g ie P eter v an K raaij

Jan L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B) M a a ts c h a p p ij D is c o rd ia (NL)

Images o f A ffection vandeneedevandeschrijvervandekoningendiderot - © Bernaded Dexters

De republiek S i Je me souviens (naar G eo rg es P erec, Joe B ra in a rd e.a.)

Kras (J u d ith H e rzb e rg ) SiH eddaH edda

Jan R its e m a & B o ja n a C v e jic (B) TODAYulysses

(G erardjan Rijnders)

La c h e n m et P e te rd a m ia a n m a tth ia s e n d e n is N ederlan ders bew eren gra ag d a t V la a m s e acte urs v a n u it de buik spelen . De Fra nsen blijven zich a fvragen hoe T g S T A N to t d a t afg e sc h ra a p te d e n k-s p e le n k om t. En dan gaan

Besucher (B oth o Strau ss) & e x tra

De O n d e rn e m in g

De Kersentuin (A n to n T sje ch o v ) Sr ex tra

& G a la c tic a m e n d u m (B)

Fin departie (S am u el B eckett) Sr Die Zeit

De geverfde vogel

één N e d e rla n d e r en tw e e V lam in gen aa n het w erk m e t een th e a te rtra k ta a t va n een Fra nse en cyc lope dist. Van de clichés en de theorie blijft w ein ig over.

naar J erzy K o sin sk i

D ien t de ac te ur zijn gevo elen s te beheersen of erin op te gaan? Volgens de fa m e u ze parado x

b e w e rk in g G ü n th er Lesage,

va n D iderot is het net de artificiële verp ak kin g die de gevo elen s bij het publiek o p w e k t.

To n e elg roe p A m s te rd a m

R yszard T u rb ia sz

D a t is buiten de Schm iere gereke nd. In Vandeneedevandeschijvervaridekoningendiderot

& K a a ith e a te r (NL/B)

m u zie k G a la ctic a m e n d u m

und das Z im m er (B oth o Strau ss)

draait het trio intuïtief alle registers open én zit het som s bestudeerd te priegelen m et touw tjes

M ind the Gap v a n S te fa n H e rtm a n s

H e t T o n e e lh u is (B)

re g ie G erard jan R ijn ders

«CIRQUE D ANTON» - «Eige vollek eest»

To n e elg roe p A m s te rd a m (NL)

en m ech a n ie k je s . W aarm ee het bij het publiek vooral de la ch lust o p w e k t. H e t tra k ta a t is zo vriendelijk zich te lenen tot speeltekst. (gs)

te k s t & re g ie Jan D eco rte

Vandeneedevandeschrijvervandekoningendiderot w as een productie van Tg S T A N ,

c h o re o g ra fie C h a rlo tte V an d en Eynde

De Koe en Maatschappij Discordia.

The Massacre at Paris v a n H a fid B o u azza

Tg STAN & De Koe (B)

n a a r C h risto p h e r M arlo w e

Drie zusters

re g ie Ivo V an H ove

v a n A n to n T sje ch o v

V ic to r ia /H e t N e t (B)

M a a ts c h a p p ij D is c o rd ia (NL)

ÜBUNG

Er kom t nog iem and

c o n c e p t Josse D e P au w & K o en G isen

v a n Jon Fosse

te k s t & re g ie Josse D e P au w / h e rn e m in g

M a a ts c h a p p ij D isc o rd ia D ood Paard (NL)

& ’t B a rre L an d (NL)

Coriolanus

Der Theatermacher etc.

n aa r W illia m S h a kesp ea re

naa r T h o m a s B ern hard

v e rta lin g , b e w e rk in g M an ja T opper, K u n o B akker

Forced E n te rta in m e n t (GB)

Tg STAN (B)

In stru ctio n sfor Forgetting

Lucia sm elt

co n c e p t & te k s t T im E tch e lls

Forced E n te rta in m e n t (GB)

T h e W o o s te r G ro u p (USA)

Starfucker, D ow n Time

To You, The Birdie! (Phèdre)

te k s t & p erfo rm a n c e T im E tch e lls

M eg S tu a rt/D a m a g e d G oods (B)

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

2 x 2 = 5 (Misdaad en straf) N e e d c o m p a n y & H e t N e t (B) Kind

n aa r D o sto je v sk i en M ich ael B o e lg a k o v

v a n Paul S c h m id t, n aa r R acine reg ie, v o r m E liz a b eth L e C o m p te

private room, Tm all yours, soft uiear ’t B a rre L an d (NL)

v a n O scar v a n d e n B o o g a ard / h e rn e m in g

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

Josse De P a u w /H e t N e t (B) SS naar A rm a n d o & H a n s S leu telaa r

Tone B ru lin (B) De O.-L.-V. der Krabben

reg ie Josse D e Pauw , T o m Jansen c h o re o g ra fie R o b erto O livan

v a n T o m Jansen re g ie & s c e n o g ra fie Jan L auw ers

seizoen 2 0 0 1 - 2 0 0 2

$ Shot: ove r de pornografische zu c h t De titel $ Shot roept het verloop va n pornografische film s o p , w aarin de dram aturgie van het org asm e v erta ald w o rd t in een o n d u b b e lzin n ig e , intentionele reeks fysieke h an delin gen . C h oreo g rafe Je n n ife r La c e y en beeldend kun sten are s N a d ia Lau ro refereren w e lis w a a r aan de beeldtaal va n pornog rafie, m a a r schorten de logica ervan op. B e e ld , intentie en suggestie w orden uitg ew ist in brutale poses en uiterm ate trage bew egin gen , to t fa s cin a tie o m s la a t in on verschilligheid en w eer teru g. W aarin b e s ta a t precies de e xpre ssiviteit v a n het lichaam ? Is d a t laatste betekenisvol buiten de visue le codes va n pornog rafie, th e a te r of installatie om? Is er eigenlijk w el iets te zien? H et za a llic h t blijft al die tijd aan en m a a k t zo het besef ta s tb a a r d a t de w e rk za a m h e id va n private fa n ta sie ë n die beelden genereren fa a lt, (jp)

$Shot w as een productie van Jennifer Lacey, Nadia Lau ro, Zeena Parkins en Erin Cornell (N ew York).

DANS ///////////////////////////////////// Rosas (B)

J e n n ife r L a c e y /N a d ia L a u r o /

A k ra m K h a n C o m p a n y (GB)

Zeena P a rkin s (F/USA)

Kaash

$Shot

Jus t B e f ore

W a lte r H u s /J a n D e c o rte / P.A.R.T.S.

Jan R its e m a (B) Meneer, de zot SC tkint

c h o re o g ra fie , re g ie A n n e T ere sa D e K eers

M e g S tu a rt/D a m a g e d G oods (B)

S tu d e n t w o rk s

m aeker, i.s.m . Jo le n te D e K eersm aek er

ALIBI

S t ijf C la ire G o d sm a rk , L ena M eie rk o rd

i.s.m . D e M u n t/ L a M o n n aie

R a im u n d H og h e (D) V in c e n t D u n o y e r (F) The Princess Project

Sarah, V incent et moi co n c e p t, re g ie R a im u n d H o g h e,

M U Z IE K T H E A T E R / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

(zonder titel)

tek st Jan D eco rte m u zie k W alter H us reg ie Jan R itsem a

J u stin G arrick , E léo n o re V alère

8 mm - people lik e u s

ZT H o lla n d ia / T h e S y ria n C h o ir

w o rk in p ro g re ss v a n R a im u n d H o g h e

i.s.m . L u ca G ia c o m o S c h u lte

E u la lia A y g u a d e Farro, C ris tia n D uarte,

a n d E n s e m b le (NL/SYR)

& V in ce n t D u n o y er

d an s & c h o re o g ra fie S ara h C h a se,

N ad a G am bier, C la ire G od sm a rk ,

Bacchanten

V in c e n t D u n oyer, R a im u n d H o g h e

S h a n i G ra n o t, E tien n e G u illo tea u ,

v an E u rip id es

L ena M eie rk o rd , L in da Sam araw ee ro va

reg ie Jo han S im o n s , Paul Koek

T h o m a s H a u e rt/C ie Zoo (B) Pop-Up Songbook h e rn e m in g

T h o m a s H a u e rt/C ie ZOO (B) Verosimile

J o n a th a n ESurrows

A rc o Renz & K o b a lt W o rk s (D/B)

& Jan R itse m a (GB/NL)

Th in k M e Thickness

W eak Dance Strong Questions

c h o re o g ra fie S u sa n H e n g artn er, H id e to

Lim b’s Dances

(V eenstud io), Jo han v a n Kreij,

C la ire G o d sm a rk , L ena M eie rk o rd ,

T o n v an d e r M eer (V eenstudio)

L in d a Sam araw eero va

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

Z o o m in R ad ek H ew elt, E u lalia A y g u a d e Farro

J é rö m e Bel (F)

naar Ita lo S v ev o , La Coscienza di Zeno

A k ra m K h a n C o m p a n y (GB)

No m donné p a r l’auteur

reg ie, co n c ep t, a n im a tie W illia m K en tridge

H a lf and nine/Loose in Flight/Rush

Jéröme Bel

lib re tto Jane T aylo r

Le dem ier spectacle

m u zie k K evin V o lan s

E m io G re co | PC (NL)

ch o re o g ra fie & re g ie E m io G reco St P ie ter C. S c h o tten

E m io G re co | PC (NL) C h a rlo tte V a nden E ynde

H a n d s p rin g P u p p e t C o m p a n y (SA) Confessions

H e sh ik i, A rc o R enz, Julia S u g ra n y e s

Conjunto diN ero

m u zie k N u ri Iskand ar, Paul Koek

E u la lia A y g u a d e Farro, N ad a G am bier,

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

Rim asto Orfano

& U go D ehaes (B)

c h o re o g ra fie & re g ie E m io G reco

L ijfsto f

& P ie ter C. S c h o tten i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

3 0 JAAR KAA I THE A TER

Meneer, de z o t en tkint: koorts

MUZIEK ////////////////////////////////

C o m p o n is t W alter H u s en regisseur Ja n R its em a m aakten va n Ja n D ecortes Meneer, de z o t en tkint een opera.

Ic tu s (B)

Rudy T a m b u ys e r zo n g in het koor.

Oriënt Imaginaire Rudy T a m b u ys e r: ‘Meneer, de z o t en tkint w a s als K in g L e a rF a b rizio C a sso l, From Innocence to Influence R ic ca rd o N o va , Drones

a d ap tatie op zich al een dolle rit doorheen de prach tige, m aa r

T erry Riley, IN C

co nfro nteren de gedach tekronkels va n Ja n D eco rte. D a a rb o ve n o p

m u z ik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs

kregen w e als eenvoudige za n g e rs va n het G o e yva e rts C on so rt:

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V e re n ig in g

een im m e r o n vo o rsp e lb a a r m e a n d e re n d e , hoew el van buiten

v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

te kennen pa rtitu u r va n W alter H u s , die overigens eigenlijk

de B ru xelles

geen koor, m a a r tw a a lf individueel h andelende zan g ers w ilde. IctU S (B)

Een Ja n R its em a die o n s , kru k k en , de schijn va n naturel m oest

One.Only.One #16

zie n te verlenen en het probleem oplossen d a t W alter creëerde

J a v ier A lv a r e z , mambo vinko

door de perso nages niet aa n v a ste stem groepen of za n g e rs toe

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V e re n ig in g

te w ijze n . Een botsing tu s s e n dirigent en regisseur in de beste v an B ru sse l/ S o c ié té P h ilh a rm o n iq u e

th e a te rtrad itie . V ertw ijfeling. M a a r, zij h et niks te vro eg , de verf

d e B ru xelles

pakte uiteindelijk. In m ijn ac h te rh o o fd , to t v a n d a a g nog:

[s o n ic ]s q u a re # 1

een o n o n tw a rb a a r kluw en va n h a m m o n d , accordeon ,

w e rk v a n n o ise b ro th e lm o o d ,

S h ak espeare en kindlijke, te ve n s m eesterlijke ta a l. K o o rts .’ (rt)

dj R o g er S illo n , N o ël A k c h o té , Red

Meneer, de zot en tkint was een productie van Happy New Ears, B L 1 N D M A N (B)

Bruxelles/Brussel 20 0 0 , Festival van Vlaanderen en kunstencentrum

BL lN D M A N ELECTRIC

Limelight.

H u b e rt M a c h n ik , Femer

KAASH - © Roy Peters

Eric S le ic h im , Domestic Disruptions

A k ra m K h am tussen m oderne fys ic a en Hindoe m ythologie

H e lm u t O e h rin g , Stille.M acht.

De B rits -B e n g a a ls e d a n s e r en ch oreograaf A k ra m Khan pu t voo r

Jacob T er V eld h u is, Grab it F leiner G o e b b els, Stadt Land Fluss

zijn w erk uit zijn dubbele opleiding in de k a th a k , een vijfho nde rd

S tev e R eich , New York Counterpoint

ja a r oude Indische d a n s tra d itie , en in de heden daa gse w esterse d a n s . ‘ De co nfro ntatie va n deze tw e e d a n s ta le n ,’ zo ze g t K h a n ,

W a lte r H u s (B)

‘ b rach t m ijn lichaam in ve rw a rrin g .’ U it die ve rw a rrin g kon

6 preludes en fu g a ’s/Paradoxen ve rvolg en s een nieuw e ta a l o n ts ta a n . K ath ak betekent in feite

Ic tu s (B)

‘verha len vertellen ’ : d eze Indische d a n s vo rm is dan ook eng

Bad Trip

verbon den m et de H in doe m ythologie. D e ze oeroude verhalen

O lg a N e u w irth , Hommage a Klaus Nomi,

zorgen voo r het n a rra tie ve , eerder thea trale ele m e nt in Kh an s

La Vie Ulcerante

choreog rafieën . De door hem on tw ikkelde bew egin gsta al is

Fau sto R o m itelli, Professor Bad Trip 2-3

energiek en virtu o o s , d a n s a n t en nauw keurig. A d e m b e n e m e n d e

Y an M aresz, Metallics

snelheid en serene verstillin g w isselen elkaa r a f. In de geo

H e lm u t O eh rin g , Fox Fire Eins (Natriumpentothal) m u zik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs

m etrisch g estructu ree rde dansen blijft echter ste eds ruim te

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

vo o r im p ro vis a tie . ‘ C h a o s is b e a u tifu l', ze g t K h a n : als ‘ o n d e r

v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

z o e k e r’ va n ru im te , energie en bew eging situ eert hij zic h ze lf

d e B ru xelles

ergens tussen de m oderne fys ic a en de Hin doe m ythologie, (m vk ) IctUS (B)

De Akram Khan Com pany w as in het seizoen 2 0 0 1-2 0 0 2 te gast met

One.Only.One #17

het drieluik H alf and Nine, Loose In Flight en Rush en m et KAASH.

D e n is P o u sseu r, Temps Z éro ,p o u rv o ix , clarinette et electronique

Meneer, de zot & tkint - © Jef Byttebier

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g v a n B ru ssel /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e d e B ru xelles

»> seizoen 2 0 0 1 - 2 0 0 2

Jan Decorte, ‘BETONLIEBE+FLEISCHKRIEG’ MEDEIA: Spatstil

‘Theater is een heel prim aire bezigheid: je gaat op een kistje staan,

In 2005 staat D ecorte er terug. Op het festival van A vign on creëert

je doet iets en het interesseert m ensen o f het interesseert hen niet.

hij (in coproductie m et het Kaaitheater) d ieu S E les esp rits v iv a n ts , een

Zo prim air m oet het zijn. O f je daar nu een groot decor voor g e

rechtstreeks in h et Frans geschreven stuk dat van zijn crisis een

bru ik t o f bijna geen decor, zoals n u het geval is, dat m aakt n iet u it.’

neerslag is. De n iet altijd even toegankelijke tekst gaat over een

V an af B êt N o ir tot CA N N IB A Ll! regisseert een herboren Jan Decorte

‘hom m e nom m é le sang, le lou p et le diable’. Dat is D ecorte zelf,

na v ijfja a r afw ezigheid in het theater een reeks van voorstellingen ,

m aar evenzeer is M acbeth - via B lo e tw o lle fd u iv e l - een verhelderen

stuk voor stuk kernachtige bew erkingen van klassiekers, in een

de sleutel tot het werk. ‘Il est beau m ais cruel,’ laat hij Sigrid Vinks

‘k ind lijke’ taal, en dit telkens in een uiterst gedepouilleerde stijl.

bij de beschrijvin g van een ridder zeggen, ‘ou est-ce la m êm e chose?’

Eén van die stukken is ‘B E T O N LIE B E + FL E ISC H K R IE G ’ M E D E IA , dat

In die zin ligt de hele problem atiek van het stuk besloten. Het w rede

hij speciaal voor zijn levenspartner, all-round m edewerkster en rots

en het schone gaan hand in hand. D ecorte laat alle tekstzeggin g

in de branding Sigrid Vinks schreef. A ls Medea is zij de ‘k rieg’, rond

over aan Sigrid V inks en beperkt zich tot een aantal handelingen.

lopend in rubberlaarzen en m et een groot slagersm es. (Dat m es heet

Hij w ast zich, hij m olen w iekt m et een slagzw aard, daarbij begeleid

de ‘pasoep’ en kw am eerder al in de Macbeth-bewerking B lo e tw o lle f-

door een klankband van Arno. In het m idden van de voorstelling

d u iv e l voor.) D ecorte zelf, in een oliebroek gehesen, neem t als Jason

doet A n ne Teresa De Keersm aeker een ‘insertie’ m et een korte ch o

de rol van de ‘liebe’ voor zijn rekening. Danseres Sharon Zuckerm an

reografie. Op het einde kom t D ecorte toch tot spreken: hij zin g t een

is ‘b eton fleisch’. Zij is de naakte vrouw elijke verschijn in g, zoals er

liedje (van Arno): ‘On a b a isé to u te la n u it .’

in elk D ecorte-stuk u it die periode één is. H et naakt is n ooit gratuit.

H et w erk van D ecorte krijgt de laatste jaren m eer en m eer het ka

Elke Van C am penhout noem t het p o gin gen ‘om altijd op nieu w het

rakter van w at de D uitsers een S p a ts til (late stijl) noem en. Teksten

dom ein van de taal open te trekken tot datgene w at onzegbaar is’.

w orden geplaatst in een sterk ritu alistisch en choreografisch b e

Z e lf zegt D ecorte in een in terview in H u m o dat hij h et doet ‘om dat

paald handelingsverloop. In het voorjaar van 2007 ensceneert hij in

die naaktheid een m anier is om m ijn w onden dieper te tonen’. En ver

Ljubljana voor twee Sloveense acteurs het bijbelse Hooglied: V iso k a

volgens: ‘Als m ensen naar m ijn stukken kom en om dat er altijd een

p e s e m / S o n g o f S o n g s. H et is een in tim istisch , bijna schilderkun stig

paar blote tetten te zien zijn: p rim a.’ Door m erg en been gaan de piëtascène tussen Zuckerm an en D e

tableau w aarin de overheersende toon die van verstillin g is. — Johan Reyniers

corte waarm ee h et stuk aanvangt, en de choreografie w aarbij zij el kaar bij de haren trekken. Sigrid V inks zet aan het slot een verb ijs

B E T O N L IE B E + F L E IS C H K R IE G ' M EDEIA was een productie van het Kaaitheater

terende m on oloog neer, badend in een lich t (ontwerp van Decorte

i.s .m . B lo e tvzw (Brussel).

en Luc Schaltin) dat steeds sterker w ordt en op het einde zo fel w ordt dat het de toeschouw er m et de ogen doet knipperen. W erk en leven zijn bij Decorte n iet te scheiden. Eind 2003 w orden de nieuw e prod uctie O D e a th (naar de O r e ste ia ) en een hernem ing van het legendarische B lo e tw o lle fd u iv e l u it 1994 geannuleerd. D e corte kom t in een depressie terecht. Zow el m et hem als m et Sigrid Vinks verschijnen daarover openhartige en aangrijpende interview s in de pers.

“BETONUEBE+FLEISCHKRIEG" MEDEIA - © Herman Sergeloos

3 0 JAAR K A A I THE A TER

Heren va n stand Z o n d a g 2 1 april 2 0 0 2 , n a m id d a g . Drie heren va n sta nd in de artie sten foyer va n het Kaa ithea te r. N og snel even overleggen hoe het precies in zijn w erk zal g a a n , zo m eteen . V o o rd e vierde editie va n H e t Groot Beschrijf hebben zij een prim e ur in p etto : een p o ë zie program m a d a t ze ze lf geconcipieerd hebben en w aarin zij uit eigen, eikaars en an d e rm a n s poëzie zulle n v o o rle ze n . ’ s A nd e re n d aa g s sch rijft DeM orgen-, ‘ De avond viel al over de stad toen in het K aa ithea te r een kleine 15 0 ja a r poëziegesch ied enis ten tonele ve rsc h e e n . Rem co C a m p e rt, H u go C lau s en Cees N o o te b o o m , het is w a t je n oem t een h istorische co m b in a tie . B oven dien m aa kte het drietal de hooggespannen verw a ch tin g en helem aal w a a r .’ (jw )

Claus, Campert, Nooteboom w as een coproductie van Het beschrijf en het Kaaitheater. Hugo Claus, Remco Campert & Cees Nooteboom - © Herman Sorgeloos

TODAYulysses - © Herman Sorgeloos

T O D A Y u lys s e s : terugkijken K unnen w e een voo rstelling m aken die ogen h e e ft, die terugkijkt? D e m eeste voorstellingen zijn blin d, ze zijn g e m a a k t om n aar te kijken. H oe kunnen w e een voo rstelling m e t ogen m a k e n , een voo rstelling die teru gkijkt in p la ats va n alleen m a a r bekeken te w orden? wij zijn h et beeld

Weak Dance Strong Questions - © Herman Sorgeloos

jij en ik

Wealr Dance Strong Questions-. da ns va n honden

ik en jij

W elke vragen dansen jullie d a n , w erd hen v a a k gevraa gd.

wij

Geen specifieke vra g en , w e dansen de vorm van het vragen an sich, een reeks onvoltooide proposities of sporen va n mogelijke dansen .

w ij zijn in het beeld

Van zo g a u w er een code of nog m a a r de suggestie va n een v o rm , een geba ar, een teken of een bedoeling zic h tb a a r w o rd t,

en w e zijn het beeld

w o rd t de bew eging onderbroken en g ew ist.

H oe navigeren tussen het verlan gen om iets te zeggen of te doen

N e t als in een den kp ro c e s , d w a a lt de gee st af.

en de on m ogelijkheid om iets an ders dan een beeld te m aken?

S to ttere n:

O p het eerste g e zic h t lijkt het een onverschillig thea te r d a t niet

Een d a n s e r die s treeft n aar een ag ram m atica le expressie en een am ateu r de danse die d a n s t w a t hij d e n k t d a t da ns is.

wil leiden of geleid w o rd e n . W ant alle s , niets m ind er dan alles

S am en zijn ze als h o n d e n , proprioceptief zo n d e r ze lfb e w u s t te zijn .

m oet elk ogenblik m ogelijk zijn . De kw alite it va n de intensiteit

Dansen betekent hier niet deze of gene bew eging, het ene of het andere m ateriaal of de ene of de andere betekenis van de d a n s -a c t,

va n de ervaring ligt heel erg in de h anden va n de toesch ou w er.

m a a r geheel voo rtge dreven w orden door de eigen re ceptiviteit, zo d a t m en in elke bew eging de zu ive re m ogelijkheid va n bew egen

H e t g a a t om het creëren va n een gebeurtenis w aarin je je ze lf

of bew ogen w orden e rv a a rt, (bc)

n ooit kan vergete n.

Weak Dance Strong Questions van Jonathan Burrows & Jan Ritsema was een productie van Burrows & Ritsem a.

Iem and ontm oette iem and anders en beiden a a nva ardden d a t het m oeilijk zou zijn om de noden va n de a n d e r te erken ne n, (bc)

TODAYulysses van Jan Ritsem a & Bojana Cvejic w as een productie van het Kaaitheater.

N o wind no word-, portret va n de negentigers In 2 0 0 1 publiceerde de Oostenrijkse da nscriticus H e lm u t P lo e b s t no wind no word. N e w choreography in the society o f the spectacle, een poging om zic h t te krijgen op de n ieuw ste ontw ikkelingen in de da ns zo a ls die vorm krijgen in het w erk va n een aa n tal d a n s k u n s te n a a rs . In het lijvige, tw e e ta lig D u its -E n g e ls e boekw erk be h an d e lt Plo e b s t leven en w e rk va n de g en eratie choreografen die in de jaren '9 0 opstond in E u ro p a : Jé röm e Bel, Boris C h a rm a tz , Jo ao Fia d e iro , E m io G reco | P C , R a im un d H og h e , BenoTt L a c h a m b re , X a v ie r Le Roy, Vera M an te ro en M eg S tu a rt. O p één n a , w aren of zijn ze allen kind aa n huis in het K aa ithea te r. Bij de pre sentatie w a s er een gesp rek m et de au te u r en kreeg het publiek ook de vid e o -in s ta lla tie

Doublé Points: rem ains va n E m io G reco | P C te zie n . (jw ) N o wind no word verscheen bij K . Kieser Verlag, M ünchen; het Kaaitheater w as een van de co-uitgevers. Cover no wind no word van Helmut Ploebst toto Rosa Frank / uitg. K. Kieser Verlag (2001)

[s o n ic ]s q u a re # 2

IctUS (B)

Ic tu s (B)

H e t G ro o t B e s c h rijf

sonsensimage

Carter, M o ch izuki, Maresz

One.Only.One # 2 0 - Farewell

Theatermakers en hun fa v oriete gedicht

w erk v a n D o m in iq u e P etitg a n d ,

E llio tt C arter, Pastorale, Sonata, threepieces

F ran k Z a p p a, The Black Page

m e t J o len te D e K eersm aeker, T o m Jansen,

Y an n Beau vais, T h o m a s Köner, dj W enkar

fro m “Eight Piecesfo rfo ur Tim pani”

Stev e R e ich , Clapping M usic

Jan R itse m a , G race E llen Barkey,

M isa to M o c h iz u k i, Chim era,f o r ensemble

M ich a e l W eilach er, Street Beat

Ic tu s (B)

Y an M aresz, Eclipsefor clarinet and ensemble,

dj L u ca s

O ne.Only.One #18

M etallics f o r trumpet and electronics

Josse D e Pauw , P eter v an Kraaij

Presentatie DW B-special 20 ja a r Rosas

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V e re n ig in g

Hugo Claus/Rem co Campert/

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

v a n B ru sse l/ S o c iété P h ilh a rm o n iq u e

Cees Nooteboom

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V e re n ig in g

v a n B ru ssel /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

de B ru xelles

v a n B ru ssel / S o ciété P h ilh a rm o n iq u e

de B ru xelles

Ja vier A lv a r e z , Acuerdos p o r Diferencia

T h e W o o s te r G ro u p C ongress

d e B ru xelles

o rg a n isa tie v u b

IctuS (B) [s o n ic js q u a re # 3

O ne.Only.One #19

seltengehörtem usik

B ru n o M a n to v a n i, Le Grand je u

PER FO R M AN CE /////////////////////// O ver Je'röme Bel J o ë lle T u e rlin c k x , A n o u k L la u re n s ,

Videostatement v a n G erald S ie g m u n d Shirtologie v a n J éróm e Bel

w erk v a n Rosa Barba, Frank D o m m ert,

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

Lisa N elso n (B)

G eo rg O d ijk , F elix R a n d o m iz , N ils Roller,

v an B ru sse l/ S o c ié té P h ilh a rm o n iq u e

A C o lo r Im provisation In 3 Parts

K lau s San der, A n ja T h e ism a n n ,

d e B ru xelles

Jan St. W erner, Jo Z im m e rm a n , d j’s Rosa Barba, A n ja T h eism a n n ,

[s o n ic js q u a re # 4

Frank D o m m ert, su p p o sé a rc h iv e ro o m s

screensongshow w erk v an B arbara M o rg en stern ,

B L .'N D M A N (B)

E v ery b o d y’s J a b itu d ilik i, F elix K u b in ,

M u ltip le Voice

Lem , C h lo ru re d e P o lyvin yle

L e o n in u s, Viderunt Omnes

Performance v a n D irk Pau w els

A S K -w o rk sh o p

Jéröm e Bel in g e sp re k m et P ie ter T ’Jonck

C O N T E X T ////////////////////////////////

M E D E A ’S avond rond de M edea-fguur en -thematiek

P ero tin u s, Viderunt Omnes

[s o n ic js q u a re # 5

m e t T o m L a n o ye, S tefa n H e rtm a n s,

Eric S le ic h im , Organum

stutterm outhface

G erard jan R ijn d ers & E rw in Jans,

A n o n y m u s , M otets C II8 C C III (codex Bamberg)

w e rk v a n C h r is to f M ig o n e, V ito A c c o n c i,

G u illa u m e d e M a c h a u t, Hoquetus David

B ra n d o n LaB elle, V in ce n t Barras,

T h ie rry D e M ey, Palindrome (8 voices)

C arolin e Bergvall, K im D aw n, S c o tt Russell,

H e lm u t P lo e b s t

J o h an n es O c k e g h e m , Deo Gratias (36 voices)

dj S o m e N o ise

N o w ind no word. N ew choreography

J o h an n es M o u to n , Salve, mater salvatoris

m o d e ra to r F red dy D ecreu s

in the society o f spectacle (B)

D o m in iq u e P h in o t, Adieu Loyse

Ic tU S

J o n ath an H arvey, Ricercare una melodia

Electric Ballroom

J o sq u in D esp rez, Qui Habitat (24 voices)

L u ca F ran cesco n i, Anim us

+ E m io G re co | PC v id e o -in s ta lla tie ,

La Déploration deJoannes Okeghem

A le ja n d ro V in ao , Tumblers

Doublé Points: remains

co n c e p t & a rra n g em en ten E ric S le ic h im

d o o r F réd éric S eg u ette

in h et k ad e r v an A c tio n W ith o u t K n o w in g ,

b o ek p rese n ta tie d o o r S tev en D e Beider & M ich e l U ytterh o e ve n

Fau sto R o m itelli, Creation S te fa n V an E y ck en , Supplement

Een avond over het werk van Jan Ritsema

(Etinfoil tiaras)f o r piano w ith e-bows etc.

S tev en de B eider in g e sp re k m et

C h a rle m a g n e P alestin e , Harphope

Jan R itse m a en B ojana C v ejic

Kaija S aa ria h o , Petals i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g v an B ru ssel / S o ciété P h ilh a rm o n iq u e de B ru xelles

seizoen 2 0 0 1 - 2 0 0 2

Toneelgroep Amsterdam en het Kaaitheater, M ind the Gap: praktijkvoorbeeld

ben verzet geboden en zich slagvaardig opgesteld. Finaal hebben ze het onderspit gedolven. Bemerk het gebruik van de verleden tijd, ze hébben dat gedaan, dus de handeling situeert zich in het verleden. De gebeurtenissen zijn herinn eringen gew orden, m aar ze zijn der m ate co lle ctief verankerd in de cultuuroverleverin g dat ze ons tot in het heden achtervolgen. Kwansuis strooit Hertmans de nam en van Uranus en Gaia uit, niet alleen de hoofdrolspelers van een sch ep pingsm ythe, m aar tevens de verw ekkers van de w raakgodinn en u it de tragedie. Hij vernoem t de verb ind in gsw eg tussen Thebe en Colonos. Vanuit dit prille tra gische b ew u stzijn schieten de getuigenissen als een sch ich t door naar het heden. Een verkrachtingsscène in een cham pignonkwekerij zou u it het dossier x i kunnen kom en. In het Brusselse m etronet is Zw arte Vijvers de halte w aar autochtonen zich w at onzekerder b e gin nen voelen. De tragedie: vroeger én nu. Ook in onze tijd ligt het n ood lottig toeval op de loer. Zeker nu, in onze m oderne tech n ologisch e tijd. W ij w eten dat. We proberen er ons op te voorzien en de risico’s te beheersen. Som s m oeten we achter de feiten aan. Pas als een w ild e schutter toeslaat kom t er in versneld tem po een w apenwet. Maar m eestal proberen we op het on heil te anticiperen. Genetische m anipulatie, kernenergie, de opw ar m in g van de aarde zijn een gevo lg van onze vrijheid op de natuur in te grijpen. Eén groot beeld dat de w esterse tragisch e cultuurgeschied enis b e vat, hoe ensceneer je dat? In M in d th e G ap bleek eens te m eer hoezeer h et w oordbeeld en het theaterbeeld op gespannen voet leven m et elkaar. Een deem oedige op stelling van het theater dat zich ten d ien ste stelt van het w oord, lijkt te helpen. A cteerh an delingen die de kop opstaken, kregen al snel iets onhandigs. H oewel, toonde de en scenering van H ertm ans’ K o p n a a d n u net n iet dat een aangehouden frivoliteit ook kan werken? —

G e e r t Seis

Mind the Gap - © Chris Van der Burght

In 2004 w ijdde het tijd sch rift Neur L itera ry H is to r y een th em an u m

Mind the Gap w as een productie van

m er aan de tragedie. D aarin betoogden de m eeste auteurs dat de

Toneelgroep Am sterdam en het Kaaitheater,

tragedie heel w at m inder dood was dan George Steiner ons steeds

in een regie van Gerardjan Rijnders.

heeft w ijsgem aakt. Zonde dat niem and van de sam enstellers op het spoor kw am van M in d th e G ap. De toneeltekst van Stefan H ertm ans had als praktijkvoorbeeld kunnen dienen. De w oordvoersters zijn drie personages u it de antieke wereld. D rie vrouw en: A n tigone, Klytaem nestra enM edea. A lledrie hebben ze offers m oeten brengen en verliezen m oeten betreuren. Ze h eb

Gerardjan Rijnders - © Anneleen Louwes

3 0 JAAR KAA I THE A TER

Mind the Gap - ÂŠ Chris Van der Burght

Stefgn Hertmans

Cover Mind the Gap van Stefan Hertmans - beeld Neno /

Mind the Gap - ÂŠ Chris Van der Burght

uitgeverij Meulenhoff, Amsterdam

seizoen 2 0 0 1 - 2 0 0 2

D ito’Dito en MONK: politieke them a’s met lichtheid en humor gebracht

Het vergeten dorp voorbij de bergen - © Walter Herfst

In 1987 sch reef acteur-auteur W illy Thom as zijn eerste theatertekst

w esterse klassieke tragedie, terw ijl h et eigenlijk n og het m eest als

D u iv e n en S ch o en en in opdracht van het Kaaitheater. Drie jaar eerder

een dorps tv-feu illeton gekarakteriseerd kan w orden. In een decor

had hij sam en m et M ieke Verdin en Guy D erm ul de groep D ito’Dito

van kleurige plastic lin ten en in k itscherige duizend-en-één-nacht-

opgericht. Alle drie hadden zij les gehad van en /o f gew erkt m et Jan

k ostu u m s spelen de acteurs van D ito’D ito en MONK m et veel vaart

Decorte. De theaterpraktijk van D ito’Dito vertoont dan ook grote ver

het verhaal van een fictieve Perzische dorpsgem eenschap, die sinds

w antschap m et de filosofie van het nieuw e theater u it de jaren ’8o

een grote aardbeving van de buiten w ereld afgesneden en door de

w aarin, naast Jan D ecorte, de Nederlandse theaterm aker Jan Joris

autoriteiten zelfs a d m in istratief gesch rapt werd. In h et dorp, w aar

Lamers en zijn groep M aatschappij D iscordia een bepalende rol heb

twee etnische groepen trachten sam en te leven, ontw ikkelen zich

ben gespeeld. In deze ‘filosofie’ w ordt een groot vertrouwen gesteld in

allerlei politieke en individuele intriges die u itlop en op een gru w e

de geëm ancipeerde toneelspeler: de perform ers op de scène zijn col

lijke slachtpartij.

le c tie f verantw oordelijk voor w at er in h un voorstellingen gebeurt.

Dito’Dito en MONK ‘vonden’ elkaar in deze productie op de w erk

Toen de Zwarte Zondag van 1991 de politieke kaarten in V laan

vloer: zow el in h u n m anier om m et tekst en spel om te gaan als in

deren dooreen schudde, w enste D ito’D ito aan zijn theaterw erk een

de lich th eid en hum or bij het benaderen van po litiek beladen th e

grotere m aatschappelijke im pact te geven: de m eertalige, m u lti

m a’s. H un vergeten dorp, hoe exotisch ook, w as voor de toesch ou

culturele bio toop Brussel kreeg van dan a f h u n vo lle aandacht. Dit

w ers zeer herkenbaar als beeld van de actuele sam enleving.

engagem ent resulteerde o.a. in een sam enw erking m et het Frans

— M arianne Van Kerkhoven

talige theatercollectiefTransquinquennal (cf. D eB @ lg en / L esB @ lg es). In 1997 creëerden beide collectieven in de K aaitheaterstudio’s de

Het vergeten dorp voorbij de bergen w as een productie van Dito’ Dito (Brussel) & M O N K (Am sterdam ),

‘Brusselse’ tekst Ja j a m a a r nee n ee van Rudi Bekaert, een vrolijk-apo-

m et medewerking van Kaaitheater.

calyp tisch m elodram a dat speelt in een b lo k van sociale flats. In het seizoen 2001-2002 resulteerde een sam enw erking van D ito’ D ito m et het Nederlandse theatercollectief MONK in de voorstelling H e t v erg ete n dorp v o o r b ij de b erg en , een inventieve en kleurrijke b e w erkin g van een tekst van Philippe Blasband. Laatstgenoem de is een Franstalig Belgisch-Iraans auteur die heel w at film scenario’s en theaterteksten op zijn naam heeft staan. H e t v erg ete n dorp v o o rb ij de berg en houd t het m idden tussen een A rabisch helden dich t en een

3 0 JAAR KAA I THE A TER

beeld Fien Troch / vorm Kris Demey

2002-2003

Op 5 september is het vijfentwintig jaar geleden dat in een tent op de Arduinkaai de eerste voorstelling van het eerste Kaaitheaterfestival speelde:

De patiënten van het Poolse Teatr Stu, in een regie van Krzysztof Jasinski. /// Het bestuur van het Schauspielhaus Zürich ontslaat zijn spraakmakende intendant Christoph Marthaler ‘omdat hij er niet in is geslaagd het belangrijkste

theatergezelschap van Zwitserland populairder te maken bij de bezoekers.’ Hij verneemt zijn ontslag via de pers. /// Het Kaaitheater, de KVS en de culturele centra uit de Brusselse rand CC Strombeek (Grimbergen) en CC Westrand (Dilbeek) gaan van start met Kwartslag. Ze bieden samen een pas aan waarbij het publiek een voorstelling kiest in elk van de vier theaters. Ook werken de artistieke teams aan een zo complementair mogelijk theateraanbod voor Brussel en de rand. /// Danseres en choreografe Charlotte Vanden Eynde speelt de hoofdrol in Meisje, de eerste lang speelfilm van Dorothée Van den Berghe, naar een scenario dat deze laatste samen met Peter van Kraaij schreef. III Bij Uitgeverij Van Halewyck verschijnt Van het kijken en van het schrijven, dat een aantal teksten van Marianne Van Kerkhoven over theater bundelt. /// Op 13 november wordt de heraangelegde Akenkaai officieel geopend. /// Myriam Van Imschoot en Jeroen Peeters lanceren in januari de digitale discursieve ruimte voor dans en performance w w w .sarm a.be/// Directeur van het VTi Michel Uytterhoeven schetst in een interview in De Morgen (1 7 februari) het verschil tussen de gesubsidieerde en de vrije sector. ‘Er mogen weerhaken aan zitten. Daar zit een moment van genieten en reflectie bij, maar je ziet je wereld niet bevestigd. De vrije sector stapt in de logica dat ze mensen tevreden wil houden. Dat is de wrijving tussen privé en w at de overheid nog als een publiek goed beschouwt.’ /// Het Paleis voor Schone Kunsten krijgt een nieuw logo en een nieuwe roepnaam: BOZAR. /// M et de aanval op Irak door de Verenigde Staten en Groot-Brittannië begint op 2 0 maart de Tweede Golfoorlog. Op 7 april trekken de Amerikanen het centrum van Bagdad binnen. /// Minister van Cultuur van de Franse Gemeenschap Richard Miller (M R ) vermindert de subsidies voor het Kunstenfestivaldesarts. In La Libre Belgique verklaart hij dat het festival het paard van Troje van de Vlamingen in Brussel is. /// ‘Los van het feit dat “makkelijk” iets is w at geheel van de lezer afhangt, sta ik erg sceptisch en argwanend tegenover het hele idee van toegankelijkheid’, zegt de Britse schrijver Alan Warner op 17 april in Standaard der Letteren. /// Het Kaaitheater is initiatiefnemer van het sociaal-artistieke project Canaletto dat de communicatie tussen bewoners, werknemers en gebruikers van de kanaalzone wil bevorderen. /// In het Wexner Center (Columbus, Ohio) wordt de hoogte van het budget mee bepaald door de aandelenkoersen. De curator voor podiumkunsten Chuck Helm schrijft: ‘My small endowment from Doris Duke Foundation is in its first year of “m aturity” for next season. W ith the underperforming stock market, my draw that was expected to be $ 1 2 0 ,0 0 0 is now $ 8 0 ,0 0 0 .’ (e-mail van 9 mei) /// Bij de première van Meg Stuarts Visitors Only in de Schiffbauhalle in Zürich staat in grote letters op de vloer te lezen: ‘ In Bagdad leben Menschen.’ /// Christoph Marthaler noemt zichzelf de regisseur van de ‘tussen tijd ’. Dat betekent (in de woorden van Marthaler-dramaturge Stephanie Carp) ‘dat iets ten einde is gegaan en iets nieuws nog niet is begonnen. De mensen muteren; hun zielen hebben zich nog niet aangepast aan de nieuwe ordening van de tijd .’ (programmablad Kunstenfestivaldesarts) /// De federale verkiezingen van 18 mei zijn een mokerslag voor de groene coalitiepartner. Paarsgroen wordt in een nieuwe legislatuur paars. /// Wegens een staking van de interm ittents - de tijdelijke werknemers in de culturele sector, die zich verzetten tegen een verzwakking van hun statuut - kan het Festival d ’Avignon in 2 0 0 3 niet doorgaan. Het festival moet 7 2 .0 0 0 in voorverkoop verkochte kaartjes terugbetalen en schat het verlies op 2 ,5 miljoen euro. /// Naar het voorbeeld van Parijs wordt de Akenkaai tijdens de zomer met zo’n duizend ton zand van het Noordzeestrand, strohutten, stoelen en terrassen over een lengte van één kilometer voor het eerst ingericht als Brussel-Bad. (jr)

Oefeningen in verdwijnen

H E T T H E A T E R F E S T IV A L 2 0 0 2 / / / / /

T H EAT E R / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

De P arade (B) Life Is A ll We Have

A c tio n M a la is e (B), V iv e l’A frique (tek st & re g ie Ivan V ram bo u t)

A rte m is (NL), Over w at is en w at waar is (tekst Koos T erp stra, reg ie M atth ijs Rüm ke)

B ro n k s (B), Ola Pola Potloodgat

H e t N e t/K a a ith e a te r (B)

te k s t & re g ie R u di M eu le m an s

Sittings d e e l i : Be In’Me v a n P eter v an Kraaij

De P arade (B)

d e e l 2: Ruis v a n H a n s A a rsm a n

Caravaggio

re g ie P eter v a n Kraaij / h e rn e m in g

te k s t & re g ie R u di M eu le m an s

(van en d o o r P ascale Platei, R andi D e V liegh e)

H e t S y n d ic a a t (NL), ALLES

T o n e elg roe p A m s te rd a m (NL)

Jan L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B)

De nacht van de bonobo’s

No comm ent

(tek st E sth er G erritsen ,

te k s t O scar v a n d e n B o o gaard

re g ie D an iëlle W agenaar)

reg ie G erard jan R ijnders

H e t T o n e e lh u is (B), Asem (tek st T h o m a s J o n ig k , re g ie L u k Perceval)

H e t T o n e e lh u is (B), L .K in g o fP a in (tek st Peter P erceval, K lau s R eich e rt,

(scen ario & reg ie N o ël F ischer)

N e e d c o m p a n y (B), Images o f A ffection (tek st en reg ie Jan Lauw ers)

De b @ lg e n / Le s b @ lg e s :

Jan D e co rte & K a a ith e a te r (B)

m u z ie k M aarten S eg h ers, P ag a n in i,

m etafoor va n een extreem co m p rom is

«BETONLIEBE + FLEISCHKRIEG» MEDEIA

R o m b o u t W ille m s, W alter H u s,

h e rn e m in g

Tg S T A N /D e K o e / M a a ts c h a p p ij D is c o rd ia (B/NL),

v a n Jean -M arie P ie m m e & Pau l P o u rv eu r

(naar D en is D id erot)

als een oude bok s ten t w a a r m en va ls m oest spelen om de boel ove rein d te h oude n. Een ietw at ro m a ntisch e m e tafo o r m e t een vre e m d a b su rd -e x o tisc h kantje.

E d it K a ld o r (H/NL/B) Or Press Escape

A c te u r W illy T h o m a s : ‘W e w ilden de com plexiteit extreem uitdagen en kozen voo r een beh an deling w a a r

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

de persoonlijke inbreng va n de speler in grote m ate

T o n e elg roe p A m s te rd a m (NL) Barmhartige Samaritanen tek st & reg ie R ich ard M ax w e ll

vandeneedevandeschrijvervandekoningendiderot

ch o re o g ra fie T ije n L a w to n & Jan Lauw ers

& T ra n s q u in q u e n n a l) (B) DeB@ lgen

België w erd in De b @ lg e n / Le s b @ lg e s opgevoerd

D o a c h im M an n , H a n s P etter D ah l, F elix Seger, S en jan Jansen

D ’ D T (D ito ’ D ito

O ly m p iq u e D ra m a tiq u e (B), DeKrippel (tek st M a rtin M cD o n ag h )

De b@!gen / Les b@lges - © Hans Roels

te k s te n Josse D e Pauw, C h a rle s L. M ee, Jan L auw ers

L u k Perceval, re g ie L u k P erceval)

L a ik a /D e b la u w e eng e l (B/NL), Peer

co n c e p t & reg ie Jan L auw ers

ro th e a te r (NL)

w erd g eredu ceerd. De h oofdrolspeler w erd een oude

Proust 1: De kant van Swann

R e v o x-b a n d o p n e m e r die via ze ve n sporen ze ve n kleine

Proust 2: De kant van A lbertine

luidsprekers bediend e. Elke lu idspreker had een klein

T g STAN (B)

naa r M arce l P ro u st

Vraagzucht

b e w e rk in g Eric de K u yper,

lam pje d a t oplichtte w a n n e e r ‘ h ij’ of ‘z ij ’ begon te s preken . Z o w erd ‘ ons B elgië' een virtuele w ereld,

T o n e e ls c h u u r P ro d u c tie s /

n aa r M ax F risch , R a ym o n d Carver, H a n if

G u y C a ssie rs, E rw in Jans

S a b ri Saad El H a m u s (NL), Yasser

K u reish i, H a ru k i M u ra k a m i, Jam al N a ji,...

re g ie G u y C a ssiers

een m achin e die enkel bij grote nood w erd ove r

i.s.m . K u n sten festiv a ld e sa rts

gen om en door de ‘e c h te ’ perso na ges. D e m achin e g af

(idee S a b ri Saa d El H a m u s, tek st A b d e lk a d e r B en ali, re g ie E rn st Braches)

W e d e rz ijd s /G n a ffe l (NL), De Ingebeelde Zieke

P eter van K r a a ij/K a a ith e a te r (B) H et jachtgezelschap v a n T h o m a s B ern h ard

(naar T sja ik o v sk i, re g ie S an n e v a n R ijn

naa r M o lière

De Z w e e p (B)

m is e -e n -p la c e M atth ia s de K o n in g

Show

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

& Pau l Koek)

ZT H o lla n d ia (NL), Truus en Connie (tek st L e x B o h lm e ijer & T o m B lo kd ijk ,

oplossingen va n het gegeven c o nflic t. D e voorstelling w erd m etafoor va n een extreem c o m p ro m is . België ten to p . O n verd raa g lijk b o e ie n d .' (w t)

R a d io h o le (USA)

H e t T o n e e lh u is (B)

W urst

CAN N IBALl!

De b @ lg e n lLe s b @ lg e s, van Jean-M arie Piemme en Paul Pourveur, was een productie van Dito’ Dito

re g ie Johan S im o n s)

te k s t & reg ie Jan D eco rte

ZT H o lla n d ia (NL),

D ood Paard & K a a ith e a te r (NL/B)

Gen [W h at dare I thin k?]

IIIAS

(re g ie Johan S im o n s)

thea trale co ntext. De personages brachten on ru st

Poquelin en on zekerheid door hun h ang n a a r ro m antische

(tek st M o lière, reg ie A d d e Bont)

ZT H o lla n d ia (NL), Zw anenm eer

rust en zekerheid in een extreem an ti-ro m a n tis c h e

T g STAN (B)

v an O scar v a n W o e n sel

& Transquinquennal en werd gecoproduceerd door

D ood P aard (NL)

het Théatre National en het Kaaitheater.

Chinindrest Take-Away

naa r H o m ero s

M a a ts c h a p p ij D is c o rd ia T o n e elg roe p A m s te rd a m (NL)

& Kas & De W o lf (NL)

O thello

Gehen

v a n W iilia m S h a kesp ea re

v a n T h o m a s B ern hard

reg ie Ivo V an H ove

N e e d c o m p a n y (B) Needlapb

seizoen 2 0 0 2 - 2 0 0 3

Het Theaterfestival 20 02 In 2 0 0 2 w erden de eerste barsten zic h tb a a r die het V la a m s -N e d e rla n d s T h e a te rfe s tiva l later n aar de splitsing zoude n drijve n . N e d e rlan d s e kranten gew aa g den van een eenzijdige en vooral V la a m s e selectie. L u k Van den D rie s, vo o rzitte r va n de V la a m s e ju ry, pareerde de kritiek m et een pleidooi vo o r m eer ope nh eid: ‘ H et T h e a te rfe s tiva l h oudt zich niet b ezig m et het best g e (s )m a a k te toneel. H e t g a a t niet om leuk en ach zo goed gespeeld! H e t g a a t om b e lang w ek k end. Toneel d a t niet m eedoet aan de algem ene verv la k kin g va n on ze cu ltuur, en niet uitga at va n het platte po p u lis m e . ( ...) H e t Th e a te rfe s tiva l heeft een in troducerende rol. Een va n de fu n c tie s van z o 'n fe s tiv a l b e s ta a t er toch in om in V laa n d eren te tonen w a t de N e d e r landers m aken en om gekeerd? De jury opdelen in een V la a m s e en een N e d e rlan d s e afde ling is dodelijk vo o r het fe s tiv a l, en voo r de d yn a m ie k in het ve ld , w a a r s a m e n w e rk in g schering en inslag i s .’ De S ta te of the Union va n d a t ja a r w a s vo o r O s c a r van W oen sel. Tegen het a m u s e m e n t d a t ons wil doen verg e te n , stelde hij het tone el, d a t 'gaat ove r de w ereld. O v e r de w ereld en de m e n s. En d a t m et al zijn gebreken en o n vo lk o m e n h e d e n . De m ens als an g stig, em otioneel p loe teren d, rationeel beeld Geoffrey Cottenceau / vorm Mastic

w rak k ig w e ze n . ( ...) O n ze w ereld vol g e w e ld , uitbu iting, m is b ru ik, exploitatie, kolon isatie, terreur, o n derdru kk ing, la n d m ijn e n , c lu s te rb o m m e n , vliegtuigen en w o lk enk ra bbers. O n ze w ereld vol idealen, d ro m e n , b a b y 's , liefdes, die ren , la n d s ch ap p en , vre d e s m a n ife s ta tie s en vrijh eidsve rspreiders. Die w ereld. Die m e n se n . D eze w ereld. D e ze m e n s e n .’ Pa sc ale Platei m och t in A m s te rd a m de G rote Th e a te rfe s tiva lp rijs in o n tva n g s t nem en vo o r Ola Pola Potloodgat. (ed)

Yasser (Toneelschuur Producties / Sabri Saad El Hamus) - © Sanne Peper

Ola Pola Potloodgat (Bronks) - © Kathleen Exelmans

Peer (Laika / De blauwe engel) - © Phile Deprez

Vive l'Afrique (Action Malaise)

Images ofAffection (Needcompary) - © Maarten Vanden Abeele

wandekoningendiderot (Tg STAN / De Koe / Maatschappij Discordia) - © Bernaded Dexters

3 0 JAAR K A A I THE A TER

Asem (Het Toneelhuis) - © Dimitri Van Zeebroeck

Truus en Connie (ZT Hollandia) - © Ben van Duin

De Krippel (Olympique Dramatique) - © Patrick De Spiegelaere

Gen [What dare I think] (ZT Hollandia) - © Ben van Duin

Zwanenmeer (ZT Hollandia) - © Ben van Duin

De Ingebeelde Zieke (Wederzijds / Gnaffel) - © Sanne Peper

L. KingofPain (Het Toneelhuis) - © Phile Deprez

ALLES (Het Syndicaat) - © Sanne Peper

Over wat is en wat waar is (Artemis) - © Joep Lennarts

seizoen 2 0 0 2 - 2 0 0 3

DANS /////////////////////////////////////

R a n d o m S c re a m (B/P/USA)

B a k tru p p e n (N)

Fading Fast

Homo Egg Egg

Rosas & Ic tu s & S y n e rg y V o ca ls (B)

c o n c e p t & c h o re o g ra fie D av is F reem an,

Drum ming Live

Lilia M estre

H e in e R. A v d a l, M e tte E d v a rd se n ,

ch o re o g ra fie A n n e T eresa D e K eersm aek er

Raimund Hoghe

m u zie k S tev e R eich , Drumming

M eg S t u a r t / D am a g e d G oods (B)

L iv H a n n e H au g e n

i.s.m . D e M u n t/ L a M o n n aie

Disfigure Study

& L a w re n c e M a ls ta f (N/B)

h e rn e m in g

Ra im u n d H o g h e , oud ve rsu s jong

Young P e ople,O ld Voices is de eerste voo rstelling van de D uitse ch oreograaf R a im un d Hoghe voo r een grote

R a im u n d H o g h e /K a a ith e a te r & B ru g g e 2 0 0 2 (D/B) Young People, O ld Voices

& D angas na C id a d e (MOZ/P)

co n c e p t & re g ie R a im u n d H o g h e,

ce rem on iem eester verschijn en er tw a a lf m eisjes

i.s.m . L u ca G ia c o m o Sch u tte

in h e t k ad e r v a n h e t N o rd ic S c en e F estiv al

A lm a Txina (A Soul For Dance) c h o re o g ra fie ë n v a n A rc o R enz, Isabelle

MUZIEK //////////////////////////////////

D ekeyser, R iin a S a a sta m o in e n , M x o lisi

en jongens op het ton e el: geen geoefende s pelers,

J o n a th a n B u rro w s

G eo rg e K h u m a lo & T h o m a s H auert

Both Sitting Duet

én vo o r een groot leeftijdsverschil tu s s e n h e m ze lf

[s o n ic ]s q u a re # 6 Bedroom Politics 2: O ut O f The Bedroom

& M a tte o F argion (GB) H oghe koos b e w u s t voo r een niet h om ogene groep

Sauna In Exile in Les B a in s::C o n n ective

C u ltu rA rte

za a l en m et ‘veel v o lk ’ op de s cèn e. M e t Hoghe als

m a a r doo d g ew on e , on bevangen jonge m en se n.

in h e t k ad e r v a n h e t N o rd ic S c en e F estiv al

C ie Z O O /T h o m a s H a u e rt (B)

w erk v a n S c ra tc h ro b o t, R o v in g W alter

W alter, Fan C lu b O rch estra, q u b o g as,

en zijn p e rfo rm ers. H e t o u d e , doorleefde speelt hij uit

T h o m a s L e h m e n (D)

c h o re o g ra fie ë n v an S a m a n th a v a n W isse n ,

K evin B lec h d o m , C h risto p h K u m m erer,

tegen het jon ge, ongecu ltiveerde. De ‘old vo ic e s ' w eer

D istanzlos

T h o m a s H au ert, M a rk L o rim er, Sara L u d i

O v il B ian ca, K ö h n , K it C la y to n , A n n e -

& M at V o orter

M arie S ch le in er, P neu , A n d rea W ilk in s o n ,

klinken in de sch lage rs va n de jaren 4 0 ,5 0 , 6 0 , 7 0

T h o m a s L e h m e n (D) (Lé o Fe rré , Ja c q u e s B rei, Ju d y G a rla n d , Billie H o lid a y .. . )

M ono Subjects

k ra a k 3, Le B o n h eur, S u n OK Papi KO

Rosas (B)

+ v id e o + film + w o rk sh o p

die , zo a ls m eestal bij H og h e , de voo rstelling inkleuren

co n c e p t T h o m a s L eh m en

m e t herinnering en verlan g en . In de dram aturg ie van

c h o re o g ra fie , d a n s, m u z ie k T h o m a s

c h o re o g ra fie A n n e T eresa D e K e ersm aeker

B L IN D M A N (B)

Young People, O ld Voices grijpt Hoghe o pn ieu w terug

L e h m en , G aetan B u lo u rd e , M aria Clara

m u zie k : M iles D a v is, Bitches Brew/

Chrom atic Variations

V illa -L o b o s

Directions in M usic

co n c e p t, a rra n g e m e n te n E ric S le ic h im

i.s.m . D e M u n t/ L a M o n n aie

W erk v a n E ric S le ic h im , John C a g e,

n a a r de lineariteit va n het ritueel. H e t ritm e w ordt g eken m e rkt door traagheid en duur. H et scènebeeld speelt in op de co ntrasten tussen licht en sch adu w .

E m io G reco | PC (NL)

E llio tt Carter, G iro la m o F resco b ald i,

D oublé Points: Bertha

H et geheel a d e m t een sfe e r va n sereniteit en inwijding

c h o re o g ra fie & re g ie E m io G reco,

zo a ls bij een Ja p a n s e th e e cerem onie. In de voorstelling

P ie ter C . S c h o tten

O rlan d u s L a ssu s, C ip ria n o D e Rore,

D AN STHEATER ///////////////////////

S a rah C hase D an ce S to rie s (CAN)

& T o n e elg roe p A m s te rd a m (B/NL)

Private Rooms

Sonic Boom

H oghe ze lf in du et m e t de jonge Lo re n zo De B ra b an d ere .

T arq u in o M eru la , H e n ry P u rcell, J o h an n Jacob F ro berger, D ie tric h B u xteh u d e ,

U ltim a Vez

zijn bovendien enkele fra gm e nten geïntegreerd uit

L e Sacre du Printem ps va n Igor S tra v in s k y : die da n s t

Bitches Brew/Tacoma Narrows

G esu ald o /S tra vin sk i

IctUS (B)

c h o re o g ra fie & re g ie W im V an d eke yb u s

W a its/W eill

Een ja a r later zal H ogh e d e ze fra g m e n te n uitw erken

Im p u re C o m p a n y (N)

m u z ie k D av id E u gen e E d w ards

T o m W aits, lie d je s u it The Black Rider

to t een volledige eigen versie va n Le Sacre. (m vk )

Then Such Silence Since The Cries Were

te k s te n P eter V erh e lst & U ltim a V ez

& Frank’s W ild Years;

Last H eari

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

K u rt W eill, lied jes u it M ahagonny, Dreigroschen

Young People, Old Voices w as een productie van

Oper, Happy End, Lady in the Dark

c h o re o g ra fie H o o m a n S h a rifi

het Kaaitheater en Brugge 2002.

o rk e stra ties F ran go is D epp e,

in h e t k ad e r v a n h e t N o rd ic S c en e F estival

PERFO R M AN CE ///////////////////////

Jean -Luc F a fch a m p s, F abian F io rin i

K a te P e n d ry (N)

v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e

v a n en d o o r A n n e Teresa D e K eersm aek er

Sex In The War Zone

de B ru xelles

m u z ie k Joan B a ez, In Concert Part 2

M arilyn Peepshow

R o s a s (B) Once

in R osas P erfo rm an c e S p a ce

i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g

in h e t k ad e r v a n h e t N o rd ic Scen e F estival

K ik u t (N)

Young People, Old Voices - © Rosa Frank

T h o m a s H a u e rt/C ie ZOO (B)

Discom edusae, A utopsi, Gap,

Do you believe in gravity? Do you trust

T a k k fo r A lt

the p ilo t?

W a lte r H us & F re d e ric R ze w s k i (B) Preludes en Fuga’s 7-12

i.s.m . D e M u n t/ L a M o n n aie

in h e t k ad e r v a n h e t N o rd ic S cen e F estival

v a n W alter H u s

>»

3 0 JAAR K AAI THEATER

Dood Paard, M AS: een Ilias ver van het front

In IIIA S , het eerste grotezaalproject van het Nederlandse theater co lle ctief Dood Paard, zitten de Griekse góden in een w ijde halve cirkel aan tafels. Boven hun hoofd h angt een patchw ork spandoek w aarop in grote letters: ‘We don’t care’. De góden eten en drinken, keuvelen en ru ziën over p ie tlu ttig h e den, bijv. over w ie het m et w ie doet. A f en toe praten ze over de aan de gang zijnde Trojaanse oorlog: m oeten ze de Grieken laten w in nen o f toch de Trojanen? Wat m aakt het ook uit. Het leed en de gru w elijkheden die zich daar beneden in het m ensenrijk afspelen laten hen volledig koud. Moraal is hen vreem d, verantw oordelijkheid nog vreem der. De tekst van dit op H om eros’ Ilia s gebaseerde ton eel stuk is van de hand van Oscar van Woensel, huisauteur van en acteur bij Dood Paard, en bevat zow at alle them a’s en beelden w aaru it het un iversum van D ood Paard is opgebouw d. Zoals vaak in hun voorstellingen gaat het ook hier om ‘b in n en s kam ers fam ilieged oe’, om personages die geen rationeel te volgen w ezens zijn. Oscar van W oensel: ‘De m ens zit volgen s ons n iet erg lo g isch in elkaar, dus w aarom zou je proberen dat in het theater te ontkennen? We zoeken naar a-logica. Dat m aakt personages grillig, gevaarlijk en onvoorspelbaar.’ Deze personages drinken veel, zoe ken vergetelheid in de roes, m aar verliezen - zeker in de eerste stu k ken van Van W oensel - n ooit h u n lu cid iteit. Ze praten veel, dialogeren onophoudelijk m et elkaar. Zelfs een zo uitgesp roken epische s to f als die van H om eros w ordt via gesprekken m eegedeeld. De taal is voor D ood Paard het m iddel bij u itstek om te com m uniceren, m aar tegelijkertijd (cf. B la a t o f m ed E ia ) is zij een spiegel voor de te loorgang van de m aatschappij: aan de desintegratie van de taal valt de desintegratie van de sam enleving a f te lezen. H ét centrale them a van D ood Paard is echter de dood, en in het bijzonder de gewelddadige dood. De voorliefde van Dood Paard voor

Ca) u

IIIAS - © Sanne Peper

de teksten van Shakespeare en

deze IIIA S in v ijf bedrijven opgedeeld, van elkaar gescheiden door

vooral voor zijn Romeinse trage

interm ezzi m et porn ofilm pjes en beelden van de Teletubbies ener

dies w ord t gevoed door h u n fa s

zijds en door actueel docum entair tekstm ateriaal over w apens en

cinatie voor wreedheid, m achts

oorlogsconflicten anderzijds. Tijdens de repetities van IIIA S (februa-

w ellu st en oorlog. Hoe kan het

ri-m aart 2003) kw am de dreigin g van een nieuw e Irak-oorlog elke

theater vorm geven aan m oord en

dag dichterbij. Van Woensel: ‘W ij hadden het toen over de positie die

doodslag, die zo pregnant aan

w ij daarin innam en. Vandaar die góden. W ij zitten even ver van het

w ezig zijn in onze m aatschap

front als zij.’

pij ? De klassieken inspireren hen

— M arianne Van Kerkhoven

zow el op inh oudelijk als op vo r m elijk vlak. D aarom w ellich t is

M A S was een productie van Dood Paard & Kaaitheater.

DOOD PAARD / KAAITHEATER

seizoen 2 0 0 2 - 2 0 0 3

Peter van Kraaij, Het Jachtgezelschap & Sittings: baden in woorden

Regisseur-auteur Peter van Kraaij is als

vooral over dood. D esondanks bevat dit verhaal inderdaad ook een

kunstenaar altijd op zoek gew eest naar

kom ische ondertoon. Thom as Bernhard: ‘... zoals u w eet is alles een

diepgang, trou w en continu ïteit. H et is

m isverstand’.

dan ook niet toevallig dat hij to t die g e

In - o f beter: voor - een onwerkelijk m ooi en ragfijn decor van Bart

neratie artiesten beh oort die van u it het

Van Overberghe stuurde Peter van Kraaij drie oersterke acteurs m et

‘oude Kaaitheater’ m ee de overstap naar

w elisw aar zeer verschillende achtergronden - Frieda Pittoors, Steven

‘het nieuw e’ m aakten. Zijn eerste aanwe

Van W aterm eulen en D irk van Dij ck - doorheen Bernhards taallaby-

zigheid in het Kaaitheaterprogramma da

rint vol herhalingen. Frieda Pittoors: ‘Dat lijkt mij een van de fu n c

teert van 1989, toen hij als regisseur en

ties van het toneel: een bad nem en in w oorden .’

schrijfcoach optrad bij W ard C o m b le z . H e

Het w illen verdw ijnen in een taalbad is één van de m otieven die

do th e life in d iffe r e n t v o ice s van zijn kom

Peter van Kraaij voortdrijven als kunstenaar. Poëzie is voor hem de

paan Josse De Pauw. Sam en m et Josse zou

ultiem e kunst. Hij is im m ers ze lf ook schrijver. Eén van zijn sterkste

hij als co-auteur en regisseur de vo orstellin g H e t K in d v a n de S m id

teksten is on getw ijfeldB ein ’ me, die deel u itm aakt van zijn vo orstel

(1990) en de film V in a y a (1992) realiseren. Daarna volgden in opdracht

lin g S ittin g s (zie 2001-2002): een lyrisch poëtische beschrijvin g van

van het Kaaitheater regies van enkele van de m eest b elangw ekken

het leven van fotografe Tina M odotti (1896-1942) en van het segm ent

de tw in tigste-eeu w se theaterteksten zoals E x ile s van James Joyce in

van de w ereldgeschiedenis dat zij m eem aakte, een episch verhaal

1993 en 1994, In de e e n za a m h e id v a n de K a to e n v e ld e n van Bernard-

over de sporen en littekens die de geschiedenis nalaat in/op de ziel

M arieKoltèsini996ofW oIokolam skerChcm sseeI-VvanHeinerM üller

van de enkeling.

in 1998.

— M arianne Van Kerkhoven

Een auteur als Thom as Bernhard kon in dat rijtje én in het palet van zow el Peter van Kraaij als het Kaaitheater n iet ontbreken. H e t

Sittings was een productie van Het Net (Brugge) & Kaaitheater;

J a ch tg e z elsch a p is een van de eerste theaterteksten van deze m isan-

H et Jachtgezelschap w as een productie van het Kaaitheater.

tropisch-cyn ische Oostenrijker, van deze doordram m ende aanklager van de m oder ne kleinm enselijkheid. In dit stu k - door Bernhard als een kom i-tragedie om schre ven - gebeurt eigenlijk niets. Een generaalsvrou w en een schrijver zitten in een jachtpaviljoen eindeloos te kaarten. Ze praten n iet, ze doen elkaar m ed ed elin gen , o.a. over de gezon dheid van de dodelijk zieke generaal die later zal verschijnen en zelf m oord zal plegen. Zij houden vooral fagades op. Ondertussen w ordt het bos rond het jach tp a v iljo e n on herroepelijk door k n a gende schorskevers aangevreten. Een stuk over w aan en on tken nin g, over leven en Het Jachtgezelschap - © Herman Sorgeloos

100

3 0 JAAR KAA I THE A TER

héatre-élévision: lichaam in b e zit genom en In d eze installatie va n de F ra n s e ch oreograaf Boris C h a rm a tz w a s er slechts één licha am live aa n w e zig : d a t va n de toesch ou w er. Die bevond zich h elem aal alleen in een kleine donkere ru im te , neergevlijd op een m et z w a rt zeil bedekte piano. M e t het hoofd op een co m fortabel kussen w erd h ij/zij bijna een uur overgeleverd aan b evreem d en d e beelden die versc he nen op een aan het plafond Private Rooms - © Tine Van Aerschot

bevestigde tv -m o n ito r. De beelden w erden ve rste rkt door k la n k- en lichteffecten in de ruim te.

S a ra h C h a s e , da nsvertellingen

D a t geheel w erkte h yp n otiseren d: de to e s ch o u w e r vergleed m akkelijk in een toesta nd tu s s e n slapen

Voor Private Room s ging de C a n a d e se da nsere s S arah C h a s e aa n huis bij drie

en w a k e n , w aarbij de grens vervaagde tussen w a t er op het scherm gebeurde en w a t er zich binnenin

B ru s s e la a rs . De gesprekken die zij m et hen h a d , leverden het m ateria al voor

het hoofd va n de to e s ch o u w e r a fs p e e ld e , héatre-élévision v erta ald e een live gebeuren n aar

vier afleveringen va n h aar 'dance sto ries ’ , een eindeloos ‘w ork in pro gress’ .

een film , toon de een film op een tv , stopte die tv in een installatie - en drong ve rvolgen s binnen

O n tw e rp s te r Tine Van A e rs c h o t verzo rg de het bee ldm ateriaal va n de productie.

in het lichaam va n de toesch ou w er. Terwijl 'gewone t v ’ de kijker m an ip u leert door het uitzenden

Tine Van A e rs c h o t: 'S a ra h C h a s e v in d t altijd wel een m an ier om te gaan w onen

va n beelden die niet neutraal zijn , m a a r wel ideologisch gekleurd, gebruikte Boris C h a rm a tz hetzelfde

in de private rooms va n an dere ste rvelin gen , d a a r is zij een m eester in.

m ediu m om zijn ‘to e s c h o u w e r' in een s ta a t va n 'o p e n h e id ' te brengen. Een lichaam in bezit

De verha len en legendes die zij op h aar w eg o n tm o e t, s m e e d t zij eindeloos

genom en door beelden va n lic h a m e n , (as)

aa n elkaar. Zij m a a k t geen verschil tussen w ereldgesch iedenis of keuken pra at.

héatre-élévision van Boris Charm atz was een productie van Association Edna (Parijs);

O p de een of andere m an ier zou ze fam ilie kunnen zijn van keizer N apole on

het Kaaitheater w as een van de coproducenten.

en de derde vro u w va n H en drik V III. M issch ien heeft ze ooit tote m p a len gekerfd m e t de oorspronkelijke bew on ers va n C a n a d a . W aarsch ijnlijk w a s ze getuige va n vu lka an u itb arstin g e n en h eeft ze de eerste Tu p p e rw a re -d o o s opgegraven op een archeologische site . H a a r hond Josie zo u de afs ta m m e lin g kunnen zijn va n de afs ta m m e lin g va n de h ond ach tige gezel va n A s h v a tth a m a , de favo riete olifa n t va n de derde hindoe M a h a ra ja . H a a r voo rou ders hebben w ellic ht vluchten g ezien va n nu lang uitgestorven trekvogels die de hem el z w a rt als de n ach t kleurden . E n toch vra a g t zij: “ Stel ik mij aan als een prinses w a n n e e r ik v ra a g om een d a n s vlo e r te leggen?’” (tv a )

Private Rooms was een productie van het Kaaitheater, Theater der Welt (D) en The National Arts Centre (C A ). héêtre-élévision - © Stephanie Jayet

Sauna in Exile-. da m p e n d e lijven Voor Nordic Scene streken k un sten aars uit D e n e m a rk e n , N o o rw e g e n , Zw e d e n , Finlan d en Ijs la n d neer in B ru ss e l. H e t oude zw e m b a d va n Le s B a in s -C o n n e c tiv e w a s de locatie va n Sauna in Exile, een project d a t vertrok va n hét clichébeeld van de noordse identiteit: de s a u n a . H et publiek ging - ie tw a t rillerig va n w e g e de w interse te m p e ra tu re n in Le s B ain s - uit de kleren, kreeg een b a djas o m , pendelde tu s s e n bar, s a u n a , douches en re laxka m ers. O p on ve rw a ch te m om en ten h adden d a a r d a n s perform an ces plaats va n H eine R . A v d a l, M ette E d v a rd s e n en L iv H a n n e H au gen - o n v e rw a c h t, w a n t de da nsers hadden zich on h e rk e n b a ar onder de toesch ou w ers ge m e n g d , even bloot als zij of in een eendere b a d ja s . O efeningen in verd w ijn en . De s ch oon heid va n da m p e n d e lijven m inu te nla ng in tegen lich t, onbew eeglijk in de kou: onverge telijk. E v e n a ls Shaft, een installatie va n va llen d e o bjec te n, gebo uw d door (de w e lis w a a r n ie t-n o o rd s e ) La w re n c e M a ls ta f. (jw)

Sauna in Exile w as een coproductie van het Kaaitheater en Les B ains-C onnective.

seizoen 2 0 0 2 - 2 0 0 3

101

DJ Grazzhoppa's DJ Bigband # 1 - © Liesbei Peremans

DJ G ra z z h o p p a ’ s D J B igban d # 1 ‘A ls ik spreek va n een bigba nd , dan denk ik echt aan Duke Ellin g to n ', zei dj G ra zzh o p p a in De M orgen bij de presentatie va n zijn d j-b ig b a n d . ‘ W erken zoals wij nu doe n, heeft iets ja z zy voo r m ij: wij jam d e n en d a a ru it zijn de trac ks g e g ro e id .’ G r a z z h o p p a , een v e te ra a n in het h iphopm ilieu en bekend van zijn s a m e n w e rk in g m e t o .a . A n n a Teresa De K eersm aeker en A ka M o o n , w aag d e zich op een w itte vle k in de m u zie k la n d k a a rt: ze s d j's speelden sa m e n en lieten zich leiden door een n otitiesyste em d a t G ra zzh o p p a had uitgew erkt m e t Fa b rizio C a s s o l, s a xo fo n is t, co m p o n is t en lid van het B elgische h ard ja zztrio Antigona - © Herman Sorgeloos

A ka M oon . Voor het optreden va n de bigband tijdens het fin de saison 0 2 -0 3 w a s M arie D a u ln e , de leading lady van

G era rdjan R ijn d e rs ' eerste opera

Z a p M a m a , uitgenodigd als special g u e s t. (jw)

‘Mijn hart is te ze e r gew end aan bloedbaden en gruwelen om

D J Grazzhoppa’s D J Bigband # 1 w as een productie van

te dromen van ge lu k', zin g t A n tig on a in de gelijknam ige opera

kc nOna (M echelen).

va n To m m a s o T ra e tta . M e t de o pvo erin g va n deze vergeten barokopera uit 1 7 7 2 m aa kte a u te u r-re g iss e u r G era rdjan Rijnders zijn deb u u t als ope raregisseur. H e t lag vo o r de hand d a t R ijn ders, een va n de m eest vern ie u w en d e N e d e rlan d s e th e a te rm a k e rs van zijn tijd , vro eg of laat bij opera zou uitkom en . In zijn lange carrière h eeft hij im m ers zow e l in zijn voorstellingen als in zijn teksten steeds de strijd aa nge bon den m e t het re alism e, m et de g e m a k kelijke clichés va n het th e a te rm e d iu m . In zijn ensceneringen van teksten va n Racine en Corneille bew ees hij zijn affin ite it m et de baroktaal en de retorische stijl, m et het kun stm atige en het grote g ebaar. Toch heeft hij sa m e n m et dirigent Paul D om bre ch t m e t teru gho uden dh eid en soberheid vo rm gegeven aa n deze op e ra , die conform aa n de tijd va n het verlich t despotism e op een h ap py end eindigt: C re onte s c h e n kt ge n ad e , Antigon a h oeft n ie tte s te rve n , (m vk )

Antigona was een productie van M uziektheater Transparant. Antigona - © Herman Sorgeloos

DJ Grazzhoppa's DJ Bigband # 1 - © Liesbet Peremans

1 02

3 0 JAAR KAAI THEATER

Ic tu s (B)

M u z ie k th e a te r T ra n s p a ra n t (B)

H a rr is o n B irtw is tle , Clarinet Q uintet

Antigona

V ID E O & IN S T A L L A T IE / / / / / / / / / / / / /

Y o u n g h i P a g h -P a a n , Man-Nam I

v an T o m m a s o T ra e tta

B o ris C h a rm a tz (F)

M is a to M o c h iz u k i, Voilages

lib re tto M arco C o lte llin i

héatre-élévision (Pseudo-Spectacle)

T o s h io H o s o k a w a , Herbst-Lied

d irig e n t Paul D o m b rec h t

i.s.m . PSK M u z ie k /PB A M u siq u e

reg ie G erard jan R ijnders

& A rs M u sica

c h o re o g ra fie B a m b i U den

E lle n J o h a n n e s s e n (N)

Van Lies P a u w e ls to t G éne B e rvo e ts , va n Sien Eggers

i.s.m . D e M unt/La M o n n aie

Praying Room

tot N an d B u y l .. . een veertigtal v a n on ze beste

[s o n ic ]s q u a re # 7

Poes Poes Poes

c h o re o g ra fie B o ris C h a rm a tz

Poes Poes Poes: hanengekraai

in h e t k ad er v a n h e t N o rd ic Scen e F estival

acteurs had verza m elen geblazen voor Poes Poes Poes,

Into The World w e rk v a n U ltra-re d , R an do m _ in c,

F IL M C O N C E R T / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

N o rd ic S cene V id e o (N) w erk v a n M o n ica E m ilie H erstad,

Els O p so m er, E m ily Jacir, Jeroen

een g efilm de th ea te rsoap in vijf afle verin gen , geconcipieerd door D irk P a u w e ls , geschreven door

V an der S to ck , R enée G reen , F lorian

H e t N e t (B)

H e n rie tte P ed ersen, T o ta ltea tret,

Paul M en nes en geregisseerd door F ra n k van Passel

S ch n eid er, N ico la s S ie p e n & Tara H e rb st,

ÜBUNG - H et concert

A p e co sm o n a u te n e , Jon L ö v ö en

en Peter Van den E e d e . Poes Poes Poes w erd in

P ierre D eru isse au , L u u k B o u w m an ,

c o n c e p t Josse D e P au w & K o en G isen

d j ’s [rocher]~ [sillon] & n e g u e v ; A zz a

m u z ie k P ierre V ervlo esem

in h et kader v an h e t N o rd ic S cen e F estival

het hele land s im u ltaa n getoond op vijf m a a n d a g a v o n d e n , in s ch o u w b u rg e n , c a fé s , pa rochie za len en

E l-H assan, N iza r H a ssa n & Raed A n d o n i, K im C a sco n e , S te p h e n V itie llo

Ic tu s & Rosas (B)

CONTEXT ////////////////////////////////

dies m eer. En nadien zoude n de ta p e s on herroepelijk vernietigd w orde n. De m ediahype w a s leuk m aar ove r

Counter PHRASES kc nO na (B)

c h o re o g ra fie A n n e T eresa D e K eersm aek er

M a ria n n e Van K e rk h o v e n

dj Grazzhoppa’s dj Bigband #1

film T h ie rry D e M ey

Van het kijken en van het schrijven

m u zie k v a n S te fa n V an E ycken,

Teksten over theater

s ch ad u w d e de artistieke m erites va n het project, die w ellicht pas goed tot hun recht k w a m e n w an n ee r men de soap in zijn geheel kon zie n . D a t laatste kon

R o bin d e R a aff, T h ie rry D e M ey,

M U Z IE K T H E A T E R / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

b o ek p rese n ta tie

enkel in het Kaa ithea te r w aar, bij w ijze va n ap oth eose,

G eo rg es A p e rg h is , Steve R eich, J o n ath an H arvey, M ag n u s L in d b erg ,

N e w D e v e io p m e n ts In N o rw e g ia n A rt

de vijf afleveringen in een nachtelijke m arathon

ro th e a te r (NL)

T o m P au w els, T o sh io H o so kaw a ,

sem inarie met Knut Ove A m tzen

w erden getoond. O m halfzes ’s ochtends w erd het film

Bloetw ollefduivel

F au sto R o m itelli, L u ca F ran cesco n i

SC Kristian Seltun

te k s t Jan D ec o rte, m u zie k W alter H us

m u zik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs

re g ie G u y C a ssiers

in PSK

sch erm opgetrokken en kregen de 18 6 toesch ou w ers

in h e t k ader v an h e t N o rd ic S cen e F estival

op de scène een pra ch t van een zo n s o p g a n g te zie n ,

To n e elg roe p A m s te rd a m

i.s.m . D e M u n t / La M o n n aie ,

E ric De K u y p e r & S arm a

inclusief han enge kraai en een bucolische setting voo r

P SK M u z ie k / P B A M u siq u e & A rs M u sica

Eric gaat naar Sarma

een feestelijk on tbijt - m et da n k aan de technische

& M u z ie k th e a te r T ra n s p a ra n t (NL/B)

w eb site p re se n ta tie

Carmen

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

te k s t O scar v an W o e n sel

DWB

reg ie Ivo V an H ove

V ic to ria & C o m p a g n ie De Koe (B)

Bertolt Brecht - Gedichte Aus

m u z ie k S t e f K a m il C a rlen s

Poes Poes Poes - M arath on

Dem ‘M essin g ka u f’

Ic tu s (B) Paysage sous surveillance

De m oedertape va n Poes Poes Poes w o rd t overigens

FILM //////////////////////////////////////

n aa r P ro sp e r M érim é e & G eo rg e B izet

c h o re o g ra fie K oen A u g u s tijn e n

ploeg va n het K aa ith e a te r en aa n De Vliegende Kok.

sc en a rio Paul M en n es

d o o r Sara de B o ssch e re & Jan Joris L a m ers

reg ie Frank V an P assel

p a n e ld isc u s sie d o o r Sara d e B o ssch ere,

& P eter V an d en Eede

Jan Joris L a m ers, P au l D em e ts, E rw in Jans

b ew aa rd in een verze gelde kist die aan het F ilm m useu m zal w orden g e sch on ke n. De kopieën w erden on kla ar g e m a a k t en ve rw e rk t in een installatie, (jw )

Poes Poes Poes was een productie van Victoria en Compagnie De Koe.

& S tefa a n v an d en Brem t

c o n c e p t, reg ie G eo rg es A p e rg h is te k s t H ein er M ü lle r i.s.m . F ilh a rm o n isch e V eren ig in g v a n B ru sse l /S o cié té P h ilh a rm o n iq u e de B ru xelles

seizoen 2 0 0 2 - 2 0 0 3

1 03

Rosas, Once en Bitches Brew/Tacoma Narrows-. alleen samen, samen alleen

Once - © Gérard Uféras

O n ce en B itch e s B rew /T a co m a N a rro w s. Twee belan grijke w erken in

keuze voor vin yl boven

het oeuvre van Anne Teresa De Keersmaeker, om erg uiteenlopende

vervlogen tijd. M aar De Keersm aeker is heer en m eester op de scène.

redenen. O f toch niet?

is een n ostalgische terugkeer naar een

Zij danst, zingt, geeft lichtaanw ijzigingen, stopt de m uziek en zet ze

De Keersm aeker onderzoekt in O n ce de relatie tussen dans, m u

w eer op. M et respect voor Baez - de plaat w ordt gespeeld in c lu sie f

ziek, w oord en m aatschappij m et de gezongen woorden van de m eest

pauzes en applaus - geeft ze haar tegelijkertijd een hedendaagse

populaire en p acifistisch e sin ger-son gw riter van de jaren zestig.

repliek. H isto r y b o o k s n ev er te il it so w e ll - en de m u ziek stopt. W h e n

J o a n B a ez in C o n c e rt P a r t 2. Poëtische balladen, slaapliedjes, p o p u

G od is on y o u r sid e y o u n e v e r ask q u e stio n s - het dansen stopt.

laire spirituals, protestliederen. Em otie én activism e.

De oorlogsbeelden die de voorstelling afsluiten lijken op het eer

Die m ix vin d je ook op de scène terug. Enerzijds de ‘girlishness’

ste gezich t de slag in het gezich t na de su ggestie, de m oraal van het

(Oscar van Woensel) van de vroege De Keersmaeker. H et plezier van

verhaal, zoals de eindbeelden in V r a a g z u ch t van Tg STAN o f D o g v ille

het alleen dansen, het dansen op blote voeten, het dansen op je

en M a n d e r la y van Lars von Trier. Maar als je w eet dat het beelden zijn

favoriete m uziek in de slaapkam er van je jeu gd. A nderzijds een De

u it T h e B irth o f a N a tio n (1915) van G riffith, de controversiële film

Keersm aeker die d uidelijk stellin g neem t - vo or vrede, tegen oor

over de Am erikaanse burgeroorlog, door velen verguisd om w ille van

log - op een m om ent dat het m issch ien niet anders kon, een jaar na

zijn racistische toon, w ord t alles m inder zw art-w it.

9/11 en and erhalf jaar voor de A m erikaanse invasie in Irak.

104

Bitches Brew / Tacoma Narrows - © Herman Sorgeloos

O n ce doet som s denken aan T ip p e k e , de video als prelude op W o u d

Het voelt in het begin w at onwennig aan. De Keersmaeker, gew oon

(1996), w aarin De Keersm aeker al w andelend door het bos een k in

lijk vo l schroom in het tonen van em oties, die danst en zin g t op W e

derliedje vertelt. Een op hol slaand, kinderlijk verlangen dat zijn vorm

S h a ll O v e rco m e , hét sym bool van de A fro-A m erikaanse strijd tegen

nog zoekt. De gesproken w oorden in het aftelrijm pje w orden rech t

d iscrim inatie. Toeschouw ers die ‘g lo r y , g lo r y , h a lle lu ja h ! H is tr u th is

streeks vertaald in bew egingen. Ook in O n ce zie je som s aanzetten

m a rch in g o n ’ m eeneuriën. Is dit een sprong in de tijd? Terug naar

tot personages - een m oeder troost haar baby m et w iegen de bew e

een u to p isch g e lo o f in politieke verandering doorheen de kunsten ?

gin gen - , o f gezich tsu itd ru k k in gen vo l sm art - een m oeder rouw t

‘The personal is p o litica l’, inderdaad, m aar die boodschap is bij

om haar gestorven soldaat-zoon. De bew egingstaal doet denken aan

De Keersm aeker toch niet zo eenduidig. Net als in K a ssa n d ra , sp ea -

de expressionistische en som s groteske danstaal van de D uitse dan-

k in g in tw e lv e v o ices is de perform ance niet louter een b evestigin g

seres-cabaretière Valeska Gert, één van de vele inspiratiebronnen

van de tekst m aar een uitkleden, om kleden en verkleden ervan. De

van De Keersmaeker, van het artikel dat ze als studente sch reef in

3 0 JAAR KAA I THE A TER

T h e D ra m a Review, over T ip p e k e en O n ce, tot het recente Nusch (met Frank Vercruyssen, Tg STAN, 2006). B itch e s B rew /T a co m a N a r r o w s, zes m aanden later gem aakt, is in veel op zichten een spiegelbeeld van O n ce. Van inh oud naar vorm , van één naar veel, van vrou w naar m annen. Ook hier beelden van destructie, m aar dan uitgepuurd: het ineenstorten van de b ru g Tacom a Narrows. Vertraagd gefilm d, en in retrograde herhaald, w ordt gruw el schoonheid en destructie constructie. Op m u ziek van M iles D avis (B itch e s B rew ) is ook deze voorstellin g een teru gblik op de jaren zestig. En ook hier is vrijheid een kernbegrip: de vrijh eid van het dansen, de im provisatie, voor het eerst bij Rosas ook tijdens de vo orstellin g z e lf als procédé gehanteerd. Waar Baez en De Keersm aeker van u it een sin gu lariteit een o p roep tot ‘togetherness’ deden, straalt B itch e s B r ew / T a co m a Narrows die sam enhorigheid op de scène uit. Het is één groo t feest, w aarbij de leading roles in de m uziek gekoppeld w orden aan een aantal (mannelijke) dansers die als stoorzenders u it de groep treden, hun

Drumming Live - © Herman Sorgeloos

b ew egingen im iteren d en variërend, om dan w eer een eigen koers

O n ce en B itch e s B rew / T a com a N a r r o w s tonen elk op hun m anier aan

te varen.

hoe vrijheid steeds aan banden ligt. De twee voorstellingen bew ijzen ook hoe boeiend de w isselw erking tussen kleiner en groter werk, tussen co n tin u ïteit en vern ieu w in g, voortbouw en en afbreken, is in het oeuvre van Rosas. — K a tle en Van La n g en d o n ck

Once en Bitches Brew/Tacoma Narrows waren producties van Rosas & De M unt.

Once - © Gérard Uféras

seizoen 2 0 0 2 - 2 0 0 3

105

Brec ht en de k un st va n het kijken

H e t s t u k is u it

In de gesch ied enis va n de p odium ku nsten w erden de belangrijkste the o re tis ch -filo s o fis c h e en /o f m e th o

H e t s t u k is u it. U itg e v o e r d is d e v o o r s te llin g . L a n g z a a m

dologische teksten altijd gesch reven door m en sen die

L e d i g t z i c h , e e n d a r m d ie z ic h o n t la s t , h e t th e a t e r . In d e g a r d e r o b e s

volop in de praktijk s to n d e n : S ta n is la v s k i, M eye rh old ,

O n td o e n z ic h v a n s c h m in k en z w e e t d e w a k k e r e v e r k o p e rs

A rta u d , G ro to w s k i, B r o o k .. . en n atuurlijk ook B ertolt

V a n h a a s t ig g e m e n g d e m im ie k , r a n z ig e r e to rie k . E in d e lijk

B re c h t. Iedereen heeft al wel eens over 'episch th e a te r’

G a a n d e lic h te n u it, d ie h e t e r b a r m e lijk e

of over ‘ het ve rv re e m d in g s e ffe c t' g ehoord, m a a r slechts

K n o e iw e r k o n th u ld e n e n h u lle n in s c h e m e r h e t p ra c h tig e

w einigen kennen de teksten w aarin B rec ht zijn th e a te r-

N i e ts v a n d e m is h a n d e ld e b ü h n e . In d e lege

denkbeelden n eerschreef. H et K aa ith e a te r en de re dac

N o g lic h tje s s t in k e n d e z a a l z i t d e g o e d e

tie va n D W B realiseerden d a a ro m een uitgave va n zijn

S tu k k e n s c h r ijv e r , e n o n v e r z a d ig d p o o g t hij

nooit eerder in het N e d e rla n d s v erta ald e Gedichte aus

Z ic h te h e rin n e r e n .

dem M essingkauf w a a rin B rec ht vooral in gaa t op de

Bertolt Brecht

relatie tu s s e n speler en toesch ou w er, op de ‘ kun st van

Bertolt Brecht, uit Gedichten uit ‘Der Messingkauf’,

het kijken ’ . De vorm va n B rec hts on dernem in g is m in

vertaald door Bart Philipsen,

ste ns even fas cin eren d als de inhoud e rva n : hij legde

DWB juni 2003, uitgeverij Peeters, Leuven

zijn theo retisch e bespiegelingen im m ers v a s t in gedich te n , in poëtische p a tro n e n . Poë zie en e s s a y vloeien hier s a m e n . De - onspeelba re - th e a te rte ks t D e r M essing

ka u f is een b izar, bijna M erzachtig b ou w w erk b e staa nde uit dia logen , kritieken, b es c h ou w in g en , p ro za s tu kk e n , e ssays en v e rze n . De cyclus va n gedichten uit dit stuk w erd v e rta a ld n aar het N e d e rla n d s door een vijfkoppig te am b e staa nde uit Henri B lo e m e n , Paul D e m e ts , B art P h ilip s e n , G e e rt Van Istendael en Erick Derijcke . (m vk )

Gedichte aus dem Messingkauf, DWB 2003/3, een uitgave van DW B , in sam enwerking met het Kaaitheater.

1 06

3 0 JAAR KAA I THE A TER

illllmU Wlliwm-'

kaaitheater

beeld Manon de Boer /vorm Kris Demey

De theatersector tekent zwaar protest aan tegen de beslissing van het Vlaams-Nederlands Theaterfestival om voortaan met een curator in plaats van een jury te werken. ‘Een curator’, zo luidt het in een opiniebijdrage in De Standaard van 10 september, ‘kan niet op zijn keuzes worden aan gesproken. Zijn antwoord kan volstaan met: “Het is mijn keuze omdat ik het gekozen heb.’” /// In de Brugse gemeenteraad wordt stevig gediscussieerd over de invulling van het Concertgebouw. Een aantal mensen wil een populairdere affiche. Programmator Lieven Bertels zegt in november in De Morgen dat ‘als men een puur commercieel programma wil brengen (...), ik niet de juiste man op de juiste plaats ben. Ik ben hier niet in dienst gekomen om een Kabouter Plop of de Chippendales te programmeren.' /// Brussels staatssecretaris Pascal Smet lanceert het idee voor een Brussels openluchtzwembad. /// Clouseau trekt volle zalen in het Antwerpse Sportpaleis. Volgens communicatiewetenschapper Gust De Meyer helpen ze daarmee een beetje meebouwen aan een Vlaamse identiteit: ‘Volgens mij is die Vlaamse band ook één van de redenen waarom er zoveel mensen heen trekken.’ (Het Volk, 17 december) /// De directeur van het festival Octobre en Normandie, Philippe Daniël, wordt door zijn bestuur ontslagen nadat hij No Comment van Jan Lauwers & Needcompany heeft geprogrammeerd. Een bestuurslid omschrijft de voorstelling in Le Monde als ‘vijfentwintig minuten sadomasochisme en gebabbel over kinderverkrachting’. /// De Amerikaanse acteur en schrijver Spalding Gray, stichtend lid van The Wooster Group, wordt begin januari als vermist opgegeven. Gray (6 2 ) heeft een geschiedenis van depressies. Op 7 maart wordt zijn lichaam uit de East River opgevist. /// Directeur van De Munt Bernard Foccroulle droomt van een Groot Europees Theater voor tweeduizend toeschouwers in Brussel, op de site van Thurn & Taxis of in de Europese wijk. /// Tom Van Dyck maakt met Kaatje is verdronken een vrije theaterproductie: ‘Ik heb alles in eigen handen, neem elke beslissing zelf. In de gesubsidieerde sector moet je altijd in opdracht van een huis werken. Nu kan ik de affiche maken zonder rekening te houden met een huisstijl, de gewoontes van een huis... Er zitten geen dramaturgen rond de tafel die ik niet gekozen heb, en ik moet me niet verantwoorden met een of andere zeer artistieke visie bij een commissie.’ (De Morgen, 18 februari) /// ‘De idee dat het toneel Europees wordt en dat internationale samenwerkingsverbanden worden gesmeed staat haaks op de tendens die ik zie: dat de blik steeds nauwer wordt, dat Nederlanders niet meer naar Vlaams theater gaan en Vlamingen niet meer naar Nederlands theater. Het theater wordt niet meer Europees, maar steeds lokaler. Als je de Belgen vraagt wie ze niet verstaan in Tim van Athene zeggen ze “de Ollanders” en vice versa.’ (Gerardjan Rijnders in De Morgen, 23 februari) /// Tijdens een toespraak op de Eerste nacht van de cultuurprijzen waarschuwt minister van Cultuur Paul Van Grembergen voor de banalisering van de Nederlandse taal: ‘Onze taal wordt op vele fora slordig gehanteerd, de woordenschat verarmt, de uitspraak verglijdt naar een soort tussentaaltje.’ /// Enkele tientallen verwante zielen publiceren in De Standaard (van 3 maart) een manifest waarin zij de ‘beleids verantwoordelijken en al de andere betrokken maatschappelijke actoren’ oproepen om onmiddellijk een einde te stellen aan de ‘uitstoot’ van vijftigplussers in onze maatschappij: ‘De actieve welvaartsstaat is onmogelijk zonder de opwaardering van de oudere werknemer.’ /// Madrid krijgt op 11 maart zijn eigen ‘ 9 / 1 1 ’: bij een aanslag op vier pendelaarstreinen vallen 191 doden en 1 4 0 0 gewonden. Het spoor leidt naar Al Qaeda. / / / Wolfgang Rihm is centrale componist op het festival Ars Musica. In De Tijd (van 19 maart) zegt hij: ‘Onze werkelijkheid wordt door de media en de amusementssector beheerst. Het merkwaardige is dat dit in het publieke debat met democratische termen gemotiveerd wordt. Men gebruikt het populistische argument dat men het moet ondersteunen, omdat zovele mensen er zich voor interesseren. Maar dat is een pervertering van democratie. De democratie vandaag is niet langer de bescherming van de minderheid, maar de heerschappij van de meerderheid. Zoals bij Chroestjov en Brezjnev het socialistische realisme bestond, zo is de popmuziek vandaag in Duitsland de staatskunst.’ /// Dominique Deruddere verfilm t De duistere diam ant van Suske en W iske. Dirk Roofthooft speelt de rol van Lambik. /// Op 5 juni overlijdt de voormalige Amerikaanse president (1 9 8 0 - 1 9 8 8 ) Ronald Reagan. Eén jaar later verkiezen zijn landgenoten hem tot de Greatest American van alle tijden. /// Ivo Van Hove neemt op 19 juni afscheid als directeur van het Holland Festival dat hij sinds 1 9 9 7 geleid heeft. /// Schilder Luc Tuymans krijgt als eerste levende Belgische kunstenaar een tentoonstelling in Tate Modern. /// Over het Komediefestival van het Kaaitheater zegt Johan Reyniers in De Morgen: ‘Men verbaast zich er inderdaad over dat het Kaaitheater dit doet. W e programmeren immers experimentele dans, maar ook daar kan humor in zitten. W ie niet kan lachen met sommige zaken van een Jéröme Bel is een droogkloot.’ (jr)

Een kopie van een kopie van een kopie

T H EAT E R / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

Jan L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B)

De P arade (B)

X a v ie r Le Roy (D/F)

D on’t touch here

Project/Projet

te k s t & re g ie R u d i M eu le m an s

N o comment

J é rö m e B el (F)

c o n c e p t & reg ie Jan L auw ers

D ood Paard (NL)

te k s te n Josse D e Pauw , C h a rle s L. M ee,

Geslacht

Jan Lauw ers

The show m ust go on h e rn e m in g

te k s t Rob d e G ra af

m u z ie k M aarten S e g h e rs, P ag a n in i,

R a im u n d H og h e (D/B)

R o m b o u t W ille m s, W alter H u s, D o a c h im

C aden M a n s o n /B ig A rt G ro u p (USA)

M an n , H ans P ette r D ah l, F e lix Seger,

S h elfL ife

Sacre m u z ie k Ig o r S tra v in sk y

S e n ja n Jansen c h o re o g ra fie T ije n L a w to n & Jan L auw ers

F orced E n te rta in m e n t (GB)

C h a rle s L in e h a n (GB)

h e rn e m in g

Bloody Mess

G randJunction/N ew Quartet

reg ie T im E tch ells

H e t N e t (B)

i.s.m . K u n sten festiv a ld e sa rts

Herenleed

Rosas (B) Kassandra, speaking in tw elve voices

te k s t A rm a n d o & C h e r iy D u y n s

ro th e a te r (NL)

te k s t O scar v an W oen sel

d o o r Josse De P au w & T o m Jansen

P r o u s tj - De kant van Charlus

re g ie Sr c h o re o g ra fie Jolente

n aa r A la recherche du tem psperdu

D e K eersm a ek er Sr A n n e T eresa

M O N K (NL)

v a n M arce l P ro u st

D e K eersm aek er

C ouleur locale

b e w e rk in g E ric de K u yper, G u y C a ssie rs,

i.s.m . D e M u n t / La M o n n aie

te k s t & re g ie E ric d e V ro ed t

i.s.m . K u n sten festiv a ld e sa rts

& T o n e e ls c h u u r H a a rle m (NL) Rom p siert Electra te k s t E u g en e O’N eill

Herenleed - © Herman Sorgeloos

De Pa u w en Ja n s e n : lijdende heren

J o n a th a n B u rro w s & Jan R its e m a (GB/NL)

A c te u r Tom Ja n s e n legt a a n d a c h tig luisterend zijn oor

Weak Dance Strong Q uestions

tegen de borst va n ac te ur Jo ss e De Pa uw . Die voe lt

h e rn e m in g

nl. 'getik en geroep en ste m m e n a ld a a r’ , 'geraaskal

DANS /////////////////////////////////////

uit de in b o rs t'. De Pa u w en Ja n s e n speelden sam en

P a d m in i C h e ttu r (India)

r e g ie Ivo V an H o ve

M eg S tu a rt/D a m a g e d G oods (B) D ood Paard (NL)

l" un'

E rw in Jans reg ie G u y C a ssie rs

T o n e elg roe p A m s te rd a m

|LJ .-ffgr

Visitors only

de tw ee Heren uit Herenleed. Ee n ongerieflijk tweetal,

Solo

één va n die clow neske dialogen vol w eem oed

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

Sell by date best before end

H e t T o n e e lh u is (B)

en ve rla n g e n , vol poëtische w oord spe lletjes en n on -

L ilia M e s tre (P/B)

T h o m a s L e h m e n (D)

Beyond Mary and Joseph

Station 2, Brussels

sensicale h u m or gesch re ven doo r C h erry D uyns en A rm a n d o . Van de N e d e rlan d s e beeldende k un sten aar

Oom Vanja n aa r A n to n T sje ch o v

M a re V a n ru n x t (B)

Im p u re C o m p a n y /H o o m a n S h a rifi (N)

te k s t Jan V an D y c k & L u k Perceval

Unspeakable

H opefully someone w ill carry out

al m ateria al gebruikt in hun g ro tezaa lvoo rstelling SS.

great vengeance on me

re g ie L u k P erceval

Die w a s nl. geïnspireerd op het in terview boek

V in c e n t D u n o y e r (F) Tg STAN & D ito ’ D ito (B)

Solos fo r others

Zien en zien te k s t G erard jan R ijn ders

Jan R itse m a & B o ja n a C v e jic /

De S S -e rs w aarin N e d e rlan d s e vrijw illigers die Rosas (B)

in W OII die n s t h adden gen om en in de S S hun m otieven

Once ve rkla a rd e n . S S toonde aan d a t het verw e rkingspro ces

Z O O /T h o m a s H a u e rt (B)

c h o re o g ra fie Sr d a n s A n n e Teresa

Verosimile

D e K e ersm aeker

va n oorlog en collaboratie in V laa nderen nog niet

m u z ie k Joan B aez, In Concert Part 2

voltooid is: een vru c h tb a a r-ve rw a rre n d e voorstelling

m u z ie k B art A g a Sr J.S. Bach

K a a ith e a te r (B) Pipelines, a construction

en s ch rijver A rm a n d o h adden De Pa u w en Ja n s e n ook

h e rn e m in g

A rco R enz (D/B)

w aarin G oed en K w a a d van hun ab so lute aura

i.s.m . D e M u n t / La M o n n aie

w erden o n td a a n , (m vk )

Dreamlands T g STAN (B) The m onkey trial

seizoen 2 0 0 3 - 2 0 0 4

>>>

SS (2002) en Herenleed (2003) waren producties van Het Net (Brugge).

109

Teorema - © Chris Van der Burght

Teorem a■.clash tussen th e a te r en da ns In Teorema h a a lt de k om st va n een jon ge, bijna goddelijke vre em delin g een bourgeoisgezin o n deruit. De film en het boek va n Pier Paolo Pasolini zijn een broeierige cocktail va n k la s s e n strijd en seksuele re volu tie, p s yc h oa n a lys e en (religieuze) m ythologie. Toneelgroep A m s te rd a m spra k d a n s e r en ch oreograaf E m io G reco en regisseur Pieter C . S ch olten aan om de productie te en scen ere n. Zij zoch te n niet n aar een ‘ h olistisch ’ d a nsth ea ter, m a a r organiseerden de ‘ c la s b ’ tussen beide discipline s: de in het z w a rt geklede da n s e rs evolueerden als het o n derbew ustzijn va n de a c te u rs . G reco ze lf, v a a k geprezen om zijn goddelijke versc hijn in g als da nser, trad aan als de vre em delin g die zo rg t vo o r de d e s a stre u ze ca th ars is binnen het g e zin , m e t o .a . een a d e m b e n e m e n d e solod ans op een loeihard Lu s t for Life va n Iggy Pop. Voor Hein Ja n s s e n in de Volkskrant ‘ ijdel v e rto o n ', voo r Elke Van C a m p e n h o u t in De Stan daard ‘ een indru kw ekke nd g eve ch t tu s s e n w oord en bew egin g’ , (jw )

Teorema w as een productie van Toneelgroep Am sterdam , in coproductie met Stichting Zwaanproducties en het Kaaitheater.

Shell Life - © Big Art Group

C ade n M an s o n & Big A rt G ro u p , de ultiem e fake C aden M an son en zijn Big A rt G rou p uit N e w York m aken m e t hun m ix va n p erfo rm an ce en video w a t zij noem en ‘ real tim e film '.

S h e lfLife is het ve rh a al va n Ja m e s , M a x en W endy, drie personages die in de ban geraken van F ra n k ie , een vro u w m et een m eer dan gew on e c o n s u m p tie d rift. In een gesprek m et Elke Van C a m p e n h o u t in De Stan daard ze g t M an s o n d a a ro ve r: ‘Op het speelvlak laten wij eigenlijk g ew oon zien hoe de m edia w erken . Hoe een reclam efoto fun ction eert, of een film s e t, of het m ontageprincipe van v id e o . We brengen al die constructie p rin cipe s s a m e n , en w e creëren de ultiem e fa te -v o o rs te llin g . A lles w a t w e to n e n , is v a ls , we creëren een leugenachtige film , een kopie va n een kopie va n een kopie. In S h e lfLife g a a t het in het bijzond er over hoe w e om gaan m et din gen , hoe w e objecten gebruiken en elkaar gebruiken . H et g a a t ove r het a fva l d a t deze co nsum ptie op le vert, de vuiligheid w a a r n iem and m eer w eg m ee k a n . N ie t alleen de opgebruikte v o o rw e rp e n , m a a r ook de m ensen die elkaar o p s o u p e re n .’ (jr)

ShelfLife was een productie van Big Art Group & Diane White.

110

seizoen 2 0 0 3 - 2 0 0 4

3 0 JAAR KAAI THEATER

Zelfportret van de kunstenaar als ouder wordende man o f vrouw

Stefan Hertmans - © Jéróme de Perlinghi

Tom Jansen - © Jéröme de Perlinghi

Gerardjan Rijnders - © Anneleen Louwes

Josse De Pauw - © Jéröme de Perlinghi

Frieda Pittoors

Viviane De muynck - © Jéröme de Perlinghi

H et literaire tijd sch rift D W B en het Kaaitheater hebben al vaak sa

heeft in 1981, als oprichter van de M aatschappij D iscordia, de tekst

m engewerkt. Een van de m arkantste m om enten was het project ‘Zelf

analyse w eer prom in ent op het po d iu m geplaatst: hij regisseerde

p ortret van de kunstenaar als ouder w ordende m an o f vro u w ’,

tijd e n s de vo orstellin g en liet zijn spelers tr a n s p a r a n t acteren, zodat

geïnspireerd door de rom an van James Joyce u it 1916. In D W B van

het p u b liek de tekst m ee kon interpreteren. De acteur en de regis

decem ber 2004 verzam elden M arianne van Kerkhoven en Johan Rey-

seur stonden n iet lan ger m et h u n b od y en visie tussen tekst en p u

niers teksten van enkele van onze beroem dste theaterauteurs, -re

b liek in. B ete k e n is se n to e v o e g en , Lam ers w ist hoe dat te doen, en

gisseurs en -acteurs zoals Tom Jansen, Frieda Pittoors, V iviane De

daarom is elk van zijn voorstellingen zo spannend, in telligen t en

M uynck, Gerardjan Rijnders, Stefan H ertm ans en Josse De Pauw.

geestig. In h etzelfde jaar deed Jan D ecorte een gelijkaardig tekst-

A l deze vijftigers hebben zich geïnspireerd op hun toespraak in de

experim ent m et de bew erking van Hebbels M a r ia M a g d a len a .

Kaaitheaterstudio’s tussen oktober 2003 en m aart 2004, behalve Josse

Bij de presentatie van 16 decem ber sprak Klaas Tindem ans een

De Pauw, die een m onoloog voor theatercriticus W im Van Gansbeke

ontroerende rede u it, een hom m age aan zijn vader, de bekende

schreef, ook al een ouder w ordende man. Zowel luisterend als lezend

theaterp rof en -criticu s Carlos Tindem ans. En alweer rolt zich een

w erd ik getroffen door de kw etsbare gevoelens en felle angsten van

ander stuk theatergeschiedenis voor m e af: het L iving Theatre te

Frieda Pittoors en V iviane de M uynck, m aar evenzeer vond ik het

An tw erpen in 1961, A k r o p o lis in 1967 van de onvolprezen Jerzy Gro-

boeien d stukken van de theatergeschiedenis op nieu w te beleven,

tow ski (bij w ie Jan Joris Lam ers stage liep, en ook bv. Tone Brulin

zoals Gerardjan Rijnders en Tom Jansen die incorporeren.

en Franz M arijnen), de oprichting van M ickery door Ritsaert ten Cate

Voor een vijftig er is het m oeilijk om ouder te w orden in een w e

in 1965, en onze bedevaarten daarheen, naar Loenersloot en (vanaf

reld - zeker een theaterw ereld - d ie jo n g , jo n g e r , jo n g s t w il zijn. Ik

1972) naar A m sterdam . Ik had er Gerardjan Rijnders en Tom Jansen

ben blij dat ik nóg ouder ben, een zestig er, god’damn. Zoals Jan Joris

kunnen ontm oeten. N u b lijf ik ru stig in Brussel. Brussel, w aar ik

Lam ers, die bij de presentatie van het DW B-num m er op 16 decem

geboren ben.

ber 2004 een solo speelde, het zelfportret van een... zestiger. Lamers

— H u g o B ou sset

seizoen 2 0 0 3 - 2 0 0 4

111

B a rb a ra K ra u s : bereid om onvoltooid te blijven Perform an ce ku n s ten a res B arb ara K ra u s bee ft een achtergrond als choreografe en d a n s e re s. In h aar w erk kruipt ze in de huid va n personages als ‘Jo n n y ’ of ‘die K ra u s ’ . Z e zo e k t een direct c o n tac t m et het pu bliek; op basis v a n re acties, houdingen , co m m en tare n en m eningen ontw ikkelt zij intuïtief de voorstelling. In W elllCom e to the Club o fP le a su re kreeg Kraus steun va n beeldend k un sten are s N a d ia L a u ro . Lau ro ontw ierp voor de K a a ith e a te rs tu d io ’ s een ‘zitla n d s c h a p ’ . In de ruim te w aren eilandjes van dikke kussens opgesteld, w aarop de toesch ou w ers gingen liggen. B arb ara K raus bew oog zich tussen de to e sc h o u w e rs , spra k er enkele a a n , stelde vra g e n , g a f ze lf c o m m e n ta a r. G e lu id s ku n s te n a a r W olfgang A p fel ontw ierp daarbij klan ken , geluiden die vo o rtk w a m e n uit de situ aties. Z o ontw ikkelde zich een perfo rm an ce die elke avo n d een eigen s feer h a d , het re su ltaat va n het s am en ko m e n va n kun sten aars en to e s c h o u w e rs , altijd ‘ bereid' om te m islukken of onvoltooid te blijven , (pr)

WelllCome to the Club ofPleasure (A Shape-Shifter Story) was een productie van Barbara Kraus (Wenen).

DANSTHEATER ///////////////////////

C la u d e W a m p le r (U S A )

H e t M u z ie k Lod & Q u a tu o r D anel (B)

Ic tu s & S p h o ta (B)

Stable (Stupidity Project Part ïo j

ConSerVations / ConVerSations

General electrics

E m io G re co | PC, T o n e elg roe p

m u z ie k K ris D efo o rt

S a m u e l S ig h ic e lli, M ain Things

A m s te rd a m & K a a ith e a te r (NL/B)

C h a rlo tte V a n de n E ynde

m u z ik a le le id in g K o en K essels

B e n jam in D e la F u en te, Manége

Teorema

& K u rt V a n d e n d rie s s c h e (B)

i.s.m . D e M u n t / La M o n n a ie

P ierre J o d lo w sk i, De Front

n a a r P ier Paolo P aso lin i

M A P ME

T h e A tla s G ro u p / PERFO R M AN C E ///////////////////////

B a rb a ra K ra u s (A)

m u zik a le le id in g G eo rges-E lie O cto rs

Polychromie

i.s.m . B o zar M u sic

W a lid R aad (Libanon/USA)

m u z ik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs

M y neck is thinner than a hair

i.s.m . B o zar M u sic

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

W ell/Com e to the Club ofPleasure (A Shape-Shifter Story)

S p h o ta , interludia

Ic tu s (B)

B L IN D M A N & H u e lg a s E n s e m b le (B) F ra n k Pay & Poni (B ) Project 1 (The ‘Bacterial’ Tour)

N ie ls R a d tke K le in (B)

W a lte r H us & F re d e ric R ze w s k i (B) Preludes SCfuga’s 13-18 v a n W alter H us

Jubileum BLIN D M AN 1588-2003 w e rk v a n L e o n in u s P ero tin u s,

M a la P u n ica (0

T h ie rry D e M ey, J o h an n es O c k e g h em ,

P a o lo da F ire n ze , Madrigali

J o h an n es M o u to n , P ierre de la Rue,

m u zik a le le id in g Pedro M e m e lsd o rff

D o m in iq u e P h in o t, J o n ath an Harvey,

i.s.m . B o z a rM u s ic

Jo h n C a g e, E ric S le ic h im , E llio tt Carter,

i.e. A ll A ll O ver O ver A ll A l! et al./

C a p e lla d e lla P iëta d e ’T u rc h in i (I)

G iro la m o F resco b ald i, O rlan d u s L a ssu s,

H u e lg a s E n s e m b le

A rtists’-talk

FestaN apoletana

H e n ry P u rc ell, W illia m B yrd,

& L u u k G ru w e z (B)

m u zie k v a n C . C a resa n a, N. P ic cin n i,

P ierre de M a n c h ic o u rt, John Farm er,

Op zoek naar Laura/

M a rte n S p a n g b e rg (SV)

T. C o ttra u & N. Jo m m elli

O rlan d u s Lassu s

A la recherche de Laura

Avantgarde

m u zik a le le id in g A n to n io F lorio

c o n c e p t & a rra n g em en ten E ric S le ic h im

M a rte n S p a n g b e rg (SV) Nature

w e rk v a n O rlan d o di Lasso

i.s.m . B o z a rM u s ic

o p te k s te n v a n F ran cesco Petrarca

in h e t k ad e r v a n E u ro p alia Italia

m e t lite ra ire v a ria tie s v a n L u u k G ru w ez m u zik a le le id in g Paul Van N evel i.s.m . B o zar M u sic

»>

112

3 0 JAAR K AA I THE A TER

V in c en t D un oye r - Solos for others 'Je ne suis pas un s au te u r, je suis un a r tis te .’ O p het hoogtepun t va n zijn k u n n e n , a a nb eden door de Fra nse beau m onde va n begin tw in tigste eeuw , offert s te rd a n s e r V a s la v N ijinsky zijn gratie op. B eroem d om w ille va n zijn tran sfigura tie op scè n e , zijn hoge en langdurige spron gen , ruilt N ijinksy het vloeiende in voo r het hoekige, de lucht vo o r de aa rde . Als da nser bij Rosas w a s V incent D un oye r mijn kleine N ijinksy. V irtuoo s, an dro gyn , grappig . De R o s a s-p ro d u c tie s van de jaren negentig zijn in mijn herinnering m et hem ve rb o n d e n . V incent die de ope razan geres plagend o p p a kt in M o za rt Concert A ria ’s . V incent in een te groot w it h em d, m et blote benen en open sch oen en , de vro uw en im iterend m et sch udd ende schouders en kleine bew egingen v a n u it het bekken, in Achterland. Ik vo n d het erg ja m m e r toen m ijn ‘god va n de d a n s ’ de w e g va n het choreograferen insloeg. M a a r een verlies blijkt v a a k het grootste gesch en k ac h te ra f. N e t als N ijinsky ruilt V in c en t als ch oreograaf de bew eging in voo r de pose, net als N ijin s ky ste lt hij de solo als hoogte p u n t va n de persoonlijkheid va n de d a n s e r in v ra a g . N e t als N ijinsky, zij het kleinschaliger en m ind er sch an dale n u itlokkend , is hij een d a n s ve rn ie u w e r va n zijn tijd. Z o w orden in Solos for others door heel een vou dige herhalingen essentiële vra g en gesteld over fotogra fie en bew eging, ove r a u te ursc ha p en im itatie. Etie nn e G uillotea u im iteert poses va n fo to 's va n V in c en t D un oyer. W aarop de om gekeerde bew eging zich vo ltre kt. H e t m ooie is d a t de onm ogelijkheid va n de im itatie zic h tb a a r w o rd t in de bew eging tu s s e n de poses. Z o a ls de Sacre du Printem ps va n N ijinsky verder leeft in de verschillen de in terpretaties va n andere ch oreografen , zo zien w e in Kris Defoort - © Patrick De Spiegelaere

Solos for others het lichaam van V in c en t D un oye r doorheen de blik en het licha am va n de an d e re . En zijn w e er getuige va n hoe

Kris D e fo o rt: pure schoonheid

da t lichaam ons telke ns w eer on tglipt, (kvl)

In 2 0 0 2 interview de ik Kris D e foort voo r het eerst,

Solos for others was een productie van Vanity vzw (Brussel); het Kaaitheater was een van de coproducenten.

n aar aa nleidin g va n zijn Conversations with the p a st, vo o r d e Filh a rm o n ie en D re a m tim e . Ik vro eg h em , toch een im pro visator, of het ook ‘ co n ve rs atio n s w ith m y s e lf’ w a re n . ‘ N e e , d a t is Bill E v a n s ’ , zei hij, te la at de knipoog doo rh ebben d. H e t w erk w a s gebaseerd op Lam en to delta ninfa va n M o n te ve rd i. K ris' bedoeling w a s een sym biose to t sta n d te brengen tussen k lassiek en ja z z . Vervelend w a s d a t de korte, centrale im pro visatie va n D re a m tim e alle pogingen tot groove van het orkest tot on handigheid herleidde. Vier ja a r later greep Kris n a a r h etzelfde m ateriaal teru g, deze keer vo o r D re a m tim e in volle bezettin g en vol o rn a a t. De klassieke w ereld kw am aa n bod in een vo lw a ss e n s trijkk w a rte t. D e groove w erd in

ConSerVations/ConVerSations nog slechts v e rw a c h t va n m en sen die d a a r va n n atu re voo r ge s ch ik t zijn .

Lam en to delta ninfa revisited zorg de vo o r een van de allersterkste ervaringen v a n pure schoonheid die ik ooit live m och t m e e m a ke n . M e t d a n k aan C lau d io en K ris. (rt)

ConSerVations/ConVerSations was een productie van Het m uziek Lod (Gent) & Quatuor Danel (Brussel).

seizoen 2 0 0 3 - 2 0 0 4

1 13

BUNDM AN: van Ockeghem tot Cage

Het BLlNDM AN kw artet m aakte van bij h et b egin van elk concert een aparte belevenis m et uitgekiende visuele en som s m ultid iscip li naire elem enten. Een m ooi voorbeeld is M u ltip le V o ice, w aarin Eric S leich im voor Brugge 2002 nog een stap verder teru g gin g in de m uziekgeschieden is. Sam en m et Paul Van Nevel bestudeerde hij hoe de in oorsprong voor zangstem bedachte horizontale m uzieklijnen u it de m iddeleeuw en en renaissance zo m uzikaal m ogelijk konden om gezet w orden naar saxofoongeluid. Sleich im slaagde er vervolgens in de tw aalfde-eeuw se organum s van Leoninus en Perotinu s m et nieuw e m uziek van Jonathan Harvey, Thierry De M ey en John Cage te laten sam ensm elten to t een tijdloos m uzieklandschap. H et geheel vorm de een aantrekkelijk kijkspel w aarin de vier saxofon isten op gesteld stonden rond een im posante sculptuur van Koenraad Tinei. D aarin zat alle elektronische apparatuur ver BUNDM AN Saxophone Quartet —© Guy Kokken

borgen die nodig w as om de m elodielijnen te versterken en te ver

In 2003 w erkte het BLlNDM AN kw artet voor zijn vijftiend e ver

dubbelen. De gew elven van de Brugse M agdalenakerk vulden zich

jaardag aan een ju bileu m p rogram m a m et oude en nieuw e m uziek

m et de im m ense klankm assa van de 24- en 36-stem mige canons van

en nodigde het H uelgas Ensemble van Paul Van Nevel u it, dat nooit

Josquin des Prez en Johannes O ckeghem , een b uiten gew one sensa

eerder in het Kaaitheater te horen was. Het w erd een avontuurlijke

tie voor het m assaal toegestroom de Brugse publiek.

ondernem ing w aarin de m ysterieuze en sensuele stem m en van

U itgaande van de S ib illijn s e P r o fetieë n van Orlando di Lasso pakte

H uelgas naast de stoere saxofoons van BLlNDM AN voor dram ati

het BLlNDM AN Kw artet daarna sam en m et contratenor M arnix De

sche effecten zorgden. Toch w as dit opm erkelijke concert geen

Cat de chrom atische dissonante m u ziek van de 17de eeuw aan.

scharnierm om ent, m aar veeleer de vru ch t van een natuurlijke evo

C h r o m a tic V a ria tion s b egin t bij Cipriano de Rore en eindigt via Schütz

lutie.

en Gesualdo bij D ietrich Buxtehude, en dat m aakt de cirkel van de

Toen M axim alist! in 1988 na v ijfja a r ophield te bestaan, richtte Eric S leich im BLlNDM AN op. In de beginjaren g in g het kw artet vooral op zoek naar nieuw e klanken. De saxofoon w erd b in n en ste

trip doorheen de oude m u ziek rond, w ant B uxtehude is de leraar van Bach. En ook op h et gebied van m uziektheater m aakte BLINDMAN een

b uiten gekeerd en b ijgeluid en van kleppen en veertjes w erden tot

serieuze evolutie door. Tussen het vroege M o m e n tu m , w aarbij de

m uziek verheven. De eerste cd Poortenbos bevatte enkel nieuw e com

vier saxofon isten im proviseerden en acteerden rond een langzaam

posities van Eric Sleichim , m et veel geklepper en geruis, m aar er

verglijden d kunstw erk van Trudo Engels, en de producties M e n in

w aren ook sonore passages w aarin het sam enspel belangrijker was

T r ib u la tio n en In tr a -M u r o s is er onw aarschijnlijk veel gebeurd. Maar

dan het experim ent. En dus ontstond de noodzaak om de ju isth eid

er is iets dat n iet verandert: Eric Sleich im b lijft trou w aan de b asis

van de sam enklank te verbeteren en goed naar elkaar te leren lu iste

gedachte die hij ontleende aan het tijd sch rift van M arcel D ucham p,

ren. De Bachkoralen bleken daarvoor u itstekend oefenm ateriaal.

The B lin d M a n . Hij b lijft zich opstellen als de blin de gids die leert

Die koralen speelden de Bllndm annen honderden keren, bij het b e

zien sam en m et zijn m uzikan ten en zijn luisteraars. Hij heeft daar

gin van elke repetitie, bij het verkennen van de akoestische ru im

bij slechts één hulpm iddel, zijn saxofoon.

ten w aarin ze optraden o f bij de sound check. A l doende w erd Bach

— Elly Rutten

helem aal van hen, en gin gen de koralen zo vertrouw d klin ken op de

1 14

saxofoons dat ze ervoor geschreven leken. H et concert B L lN D M A N

Jubileum B U N D M A N 1988-2003 w as een productie van B L lN D M A N & het Huelgas Ensem ble

p la y s B a ch was een natuurlijk en lo g isch gevolg van deze evolutie.

m .m .v . het Kaaitheater.

3 0 JAAR K A A I THE A TER

X a v ie r Le Roy tussen balspel en da ns X a v ie r Le Roy on tw ikkelde zijn project m et de titel Project over een periode va n vie r jaa r. H e t begon in de zo m e r va n 199 9 in tu rn za le n in Berlijn en in A n tw e rp e n , hield halt in verschillen de Eu ro p e s e s te d e n , om in 2 0 0 3 alsn og to t een voo rstelling uit te groeien . Veertien da nsers spelen tegelijk h a n d -, v o e t- en b a sk e tb a l. Z e vorm e n volgens ste eds nieuw e regels steeds w isse lend e te a m s , h erk en b aa r aan het w isselen va n hoedjes, T -s h irt of rokjes. De p erform ers sw itchen va n het ene spel n aar het a n d e re , schieten of gooien de bal in het doe l, veran dere n va n speelrichting, spelen m et of zo n d e r b a l, lopen echt of in s low m o tio n , v o o r- of ac h te ru it. U it de luidsprekers klinkt m u zie k , er w o rd t om punten g e spee ld, er zijn te g e n s p e le rs .. . In de loop van de jaren hebben de perform ers ‘gele erd’ om Project te spelen . Vele scèn es zijn gec horeografeerd, andere on ts ta a n al sp e le n d . In Project ve rv a a g t de grens tussen balspel en d a n s . (pr)

Project'Nas een productie van in situ productions (Duitsland) en Le Kw att (Frankrijk). Het Kaaitheater was een van de achtcoproducenten.

F lL M C O N C E R T / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

Ic tu s (B) Sur les bords de la caméra c o m p o s itie s v an Javier A lv a re z, M a ry F in stere r & S am H a yd en b ij film s v a n M an R ay & Joris Ivens in de B e u rss ch o u w b u rg i.s.m . B o zar M u sic

CONTEXT ///////////////////////////////

Zelfportret van de kunstenaar als ouder wordende man o f vrouw T o m Jansen F rieda P itto o rs V iv ia n e D e M u y n ck Josse D e Pau w G erard jan R ijnders S te fa n H e rtm a n s

V ijf ja a r H e t b e s c h rijf H u g o C lau s, R em co C a m p ert & C ees N o o teb o o m

M are V a n ru n x t: het o n ze gbare C h oreo g raa f M are V a n ru n xt m a a k t voorstellingen als Ja p a n s e tu in e n . Z e ogen Z e n , u itgepu urd, vergeeste lijkt. De da n s e rs zijn

Le S a cre d u p rin te m p s

geen in dividuele m ensen m a a r d a nsen de lic h a m e n , gea bstrah eerd in een bijna sac raa l ritueel. N iet alleen de d a n s va n die

Seminarie m et M yriam Van Imschoot, Rudi Laermans SC Eric De Kuyper

licham en is belangrijk, m a a r e ve n ze e r de ruim te tu s s e n hen in, de lichtval op de m in im a lis tisc h e in stallaties va n beeldend ku n ste n a a r Koenraad D edob beleer, de m uziek va n M orton F e ld m a n ,. . . Voor unspeakable zo c h t V an ru n xt inspiratie bij

R a im u n d H og h e (D)

de portretten die de B ru ss else sym bolistisch e ku n ste n a a r Fern an d K h n o p ff ( 1 8 5 8 - 1 9 2 1 ) schilderde va n zijn m uze

Throwing the body into thefig ht

en zu s M arguérite . unspeakable w a s een solo g e d a n s t door Kitty Kortes Lynch en sloot aa n bij s o lo ’s die V an ru n xt eerder

L e ctu re p erfo rm a n c e

H e t G ro o t B e s c h rijf Hugo Claus - Portret van de kunstenaar

al m aa kte vo o r ‘ sterke v ro u w e n ’ . Ter gelegenheid va n unspeakable en als pro gra m m a boekje sch ree f B a rt M eu lem an

Pla y D u s ty fo r M e , een e ssay ove r een andere sterke v ro u w , D u s ty S p rin g field . (jw) unspeakable w as een productie van Kunst/W erk (Lin t, Antw erpen).

als jon g e man ter g e le g e n h e id v an de 75ste v erja ard a g v a n F ïu go C lau s

T h o m a s L e h m e n (D) Reflections on ‘ Schreibstück’

seizoen 2 0 0 3 - 2 0 0 4

115

De O n d e rn e m in g (B)

S h a k e s p e a re ’s G lo be T h e a tre (GB)

A le x A g n e w (b )

M arius, Fanny, César

M uch A do A bout N othing

T h o m a s S m ith ( b )

tek st M arce l P ag n o l

te k s t W illia m S h a kesp ea re

O p S terk W ater ( n l )

t h e a te rtrip n aa r T h e G lo be in L o nd en

C o m e d y E x p lo s io n (n l )

M O N K (NL) De Presidentes tek st W ern er S ch w a b

G u n ter L a m o o t ( b ),

K o m e d ie s gele ze n - te k s tle z in g e n

T in e V an d e n W y n g a e rt (A b a tto ir Ferm é) ( b )

Victor o f de kinderen aan de m acht (R oger V itrac)

K a m ag u rk a (b ), Kamarotti

De kunst van de komedie (Eduardo de F ilippo)

T riste ro (B)

Slissen en Cesar (Jeroom V erten & Jos G evers)

F ilm k o m e d ie s o p de A k e n k a a i

AbigaiVs Party

Briefopbrengers (René Eljon)

B lake E d w ards, The Party

te k s te n v a n Bart M eu le m an

W o o d y A lle n , A M idsum mer N ig ht’s Sex Comedy

tek st M ik e L e ig h

B illy W ild er, Some like it hot

R a lf R a lf (GB)

T h e S h ip o f Fools

E rn st L u b itsc h , Trouble in Paradise

The Sum m it

nachtprogram ma op d efestivalboot

Jacq u es T ati, Les Vacances de M onsieur Hulot

M anM anM an(B),

C h a rle s C h a p lin , The Great Dictator

beeld Jeroom / vorm Johny Van De Vyver & Kris Demey

B e rn a rd Van E eghem (B)

W ij zijn niet mooi, maar we bestaan!

One Hand Wauing Pree Two

W o u te r D ep re z ( b ), M oest ik van u zijn ?

F ilm k o m e d ie s in h e t F ilm m u s e u m

W im H e lsen (b ), Heden Soup!

E rn st L u b itsc h , Lady W indermere’sfa n

K O M E D I E F E S T IV A L D E C O M É D IE R uud G ie le n s & K a a ith e a te r (B)

Bert o f R o y (b )

C e c il B. D em ille, The affairs ofA natol

Tg STAN & D ito ’ D ito (B)

La revue des utopies perdues

G in o S an cti(B ), N iet op de openbare weg strooien

M alco lm StClair, The grand duchess and the waiter

De Kerstman

(revue ‘Some Like it Z O T ’ )

V ita ls k i (b ), Lifter

C e c il B. D em ille, M ale andfem ale

n aa r Le père Noël est une ordure

reg ie R u u d G ielen s

O n tro ere n d G oed (b ), PorrorTrilogy

E rn st L u b itsc h , The marriage circle

v a n L’é q u ip e S p len d id

m u zik a le le id in g Jan G oo v aerts

Ben H a m id o u ( b ), Maroxelleries

M a lco lm StC la ir, Areparentspeople?

M ireille & M a th ieu ( b )

Tristero op het Komediefestival met A b iga il’s Party: tragiek met gin-tonic

T ristero had eerder al enkele opgem erkte kom edies gerealiseerd. A lle s v o o r de tu in en A lt ijd ’t z elfd e w aren goed gem aakte en scherp ge speelde voorstellingen. Dat ze op goed gekozen locaties speelden, w as een essentieel onderdeel van het verhaal. Tristero w as één van de redenen w aarom het kom ediefestival er überhaupt kwam . De keuze van de groep viel op A b ig a il’s P a rty , een hilarische cultklassieker van M ike Leigh over een koppel dat zijn buren heeft u it genodigd. Het feestje is een stroeve bedoening. Verderop in de straat is de party van A b igail, de dochter van een buurvrouw. A an h et la Abigail's Party - © L. Bernaerts

1 16

w aai te horen, lijk t het er daar veel leuker aan toe te gaan.

In ju n i 2004 was h et zover: het Kaaitheater organiseerde zijn kom e

Ook voor A b ig a il’s P a rty m oest een geschikte locatie (in de buurt)

diefestival S o m e L ik e It Z O T . Speciaal voor de gelegenheid w erd er

w orden gevonden, w at niet erg m eeviel. U iteindelijk viel de keuze

n ieu w w erk gecreëerd door Tg STAN & D ito’Dito, door het N eder

zeer d ich t bij hu is, en w el op een ru im te in het Kaaitheater die net

landse MONK en door de Brusselse theatergroep Tristero. Voor die

groot genoeg w as om een scène (met gang, livin g, keuken en toilet!)

laatste groep w as het een eerste sam enw erking m et het Kaaitheater.

te herbergen en een zestigtal toeschouw ers te ontvangen.

3 0 JAAR K A A I THE A TER

Komediefestivaldecomédie Some Like It ZOT/Certains Paiment SOT

A b ig a il’s P a rty levert heel w at herkenning op. Om te begin n en de se-

Twee jaar en een eerste hernem ing later slaan in ju n i en ju li 2006

v e n tie s setting en m u ziek, tenm inste voor de toeschouw ers die niet

de k v s , de B eursschouw burg en het Kaaitheater de handen in elkaar

later dan in het b egin van de jaren ’y o geboren zijn. Iedereen heeft al

voor de realisatie van Tristero’s K om edrie, waarm ee de kom edietrilo-

w el eens een feestje m eegem aakt w aarbij de m ensen elkaar n iet o f

gie voor het eerst in zijn geheel gezien kan w orden. Alles v o o r de tu in

nauwelijks kenden en er maar geen sfeer w ou ontstaan. Iedereen kent

speelt in een huis aan de Zuidlaan. A lt ijd ’t z e lfd e is te zien in café

w el iem and o f heeft w el een tante als de bed ilzieke en b em oeizu ch

Bridge op de hoek van de Lakensestraat en de Hooikaai. A b ig a il ’s P arty ,

tige Beverley. O f heeft een schuchtere, door pijn lijke ervaringen ge

ten slotte, w ordt voor een tweede keer hernom en op locatie in het

tekende bu u rvrou w als Susanne. O f kent w el ergens een echtgen oot

Kaaitheater.

die zo hard w erkt dat er van zijn huw elijk niet veel m eer overblijft.

T ristero’s versie is als T h e M o u se tr a p van A gatha Christie. Er is

Daarmee is m eteen ook aangegeven dat A b ig a il’s P a rty veel m eer

altijd publiek voor. In septem ber 2007 kom t er een vijfde speelreeks.

is dan een doorsnee kom edie. A lle hum or en spitsigheden ten spijt

M et de groep hebben w e afgesproken dat ze h et stuk blijven spelen

is h et eigenlijk een door en door tragisch stuk over de m oeilijkh eid

tot iedereen het gezien heeft. Kom t u vooral eens kijken! Zelfs al

tot com m unicatie in een leven dat bepaald w ord t door (goedbe

w as het m aar om dat na elke voorstellin g Beverley h et p u b liek u it

doelde) voorschriften , van etiquette in de om gan g tot het sla af zijn

n od igt voor een gin-tonic.

van een carrière toe. Zonder de lach zou h et stu k ondraaglijk zijn.

— Jo h a n R eyn iers

Tristero kiest daarbij voor een enscenering die aanschurkt bij de dolle pret van het boulevardtoneel, m aar ze aan de randen ervan

Abigail's Party w as een productie van Tristero, i.s .m . het Kaaitheater.

donker inkleurt. Ze k n ip oogt naar het realism e van televisiesoaps, m aar benadrukt tegelijk het toneelm atige karakter m et een u itver grotin g die som s op, m aar n ooit over h et randje is.

seizoen 2 0 0 3 - 2 0 0 4

117

Ch arlo tte V anden E y n d e : tactiele perform an ce Hoe ra! O ok de k u n st w o rd t ‘vro u w e lijk e r’ . V a n d a a g is er een generatie jonge vro uw elijke k u n ste n aars - C harlotte V anden E y n d e , M arijs B oulogne , M a n a h D e p a u w , M ette Ingva rtse n, Kate M c ln to s h , om slechts die te noem en die zo n d e r com plexen hun ding doen. Bij hun w erk heb je som s het gevoel door vro uw en ogen te kijken - d a t is het betere p a ar ogen w a a r een m en s ove r beschikt.

M A P M E va n C h arlo tte Vanden Eyn d e en h aar partner Kurt V an dend riessch e w a s zo een voo rstelling . ‘ H et uit g an g s p u n t w a s de w il om de ve rbon denh eid tussen tw ee m ensen op een pla stisch e m an ier te to n e n ,’ vertelde V anden Ey n d e . ‘ H e t th e m a fa s cin e e rt mij al lang. M ijn zw a n g e rs c h a p heeft die fa s cin a tie enkel v e rs te rk t.’ V an den Eyn d e en Van dend riessch e brachten - zoals de titel a a nge eft - hun licham en in k a a rt, on der andere via op hun huid geprojecteerde videobeelden. Twee lichamen die m ek aar aftas tte n en op een h a a s t verstilde w ijze zoch te n n aar s ym b io s e . H e t lijf als ‘v o o rw e rp ’ w a a ro ve r je je eindeloos kan blijven v e rw o n d e re n , (jw )

1 18

3 0 JAAR K A A I THE A TER

beeld Pierre Putman / vorm Kris Demey

M et ingang van het nieuwe seizoen stelt Johan Reyniers het programma van het Kaaitheater samen m et Petra Roggel, die uit Berlijn overkomt. In Brussel deze Week zegt zij: ‘Het is belangrijk om tot een betere uitwisseling te komen. Die is er nu te weinig. Hoewel Brussel en Berlijn in de dans en de performance allebei steden zijn waar veel gebeurt. De Belgische generatie podiumkunstenaars van de jaren tachtig kennen ze wel goed in Berlijn, maar voor jullie liggen Amsterdam, Parijs en Londen blijkbaar toch dichterbij dan Berlijn.’ /// Vooruit is voor het laatst organisator van het Vlaams-Nederlands Theaterfestival. Vanaf 2 0 0 5 zal het festival afwisselend in Brussel (Kaaitheater) en Antwerpen (deSingel) spelen. /// Gerardjan Rijnders regisseert bij Toneelgroep Amsterdam Katchen von

Heilbronn van Heinrich von Kleist als Keetje van H eilbron. ‘Und ich muss sagen: ich bin ein grosser Fan von Kleist, das ist einer der grössten für mich. Ich liebe den Schluss vom Katchen: „Giftmischerin!" W O W !!!’ (Jennifer Elfert, e-m ail) /// Jan Ritsema regisseert bij de Volksbühne im Prater (het door René Pollesch geleide tweede plateau) het stuk Twopence-twopence und die Voodoothek (van Pollesch), maar de voorstelling wordt op last van Pollesch na de première geannuleerd. Jan Ritsema voelt zich gecensureerd en betoogt dat de Volksbühne niet om kan met zijn niet-theatrale en niet op het spectaculaire gerichte radicaliteit. Pollesch van zijn kant zegt dat Ritsema de tekst op een representerende wijze heeft geënsceneerd. /// Joris De Bolle (ex-Needcompany) opent in december de boekhandel annex café Bolle Books in de Vlaamsesteenweg 5 7 . /// Op tweede kerstdag richt een tsunami een ravage aan in Zuid-Oostazië en Oost-Afrika. Er vallen naar schatting 2 6 0 .0 0 0 slachtoffers. /// In de film Der Untergang van Oliver Hirschbiegel portretteert de Zwitserse acteur Bruno Ganz Hitler in zijn laatste levensdagen in de bunker in Berlijn als een mens van vlees en bloed. /// Op 14 januari landt de ruimtesonde Huygens op Titan, de grootste maan van Saturnus. III Marianne Van Kerkhoven wordt in februari bekroond met de Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor de Podiumkunsten. /// In het kader van het eerste Brusselse kunstenweekend BRXLBRAVO (2 5 tot 2 7 februari) organiseert het Kaaitheater zijn eerste Lange Nacht van de Dans. /// Begin maart zet het Vlaams Belang de aanval in op de stadstheaters omdat ze een koers zouden varen die te elitair en te progressief is. ‘Ik wil Shakespeare zien zoals ik hem altijd gezien heb,’ zegt Vlaams Belanger Bob Hulstaert. Jan Goossens (KVS) merkt op dat geen enkele slogan elitairder is dan ‘Eigen volk eerst’. Namens het Brussels Kunstenoverleg reageert Johan Reyniers in De Morgen. ‘Het theater is een live labo ratorium voor het denken van een maatschappij. (...) Het is een plek waar mensen in eikaars gezelschap iets meemaken - en m éé-m aken.’ /// Paul Corthouts verlaat het Kaaitheater en gaat aan de slag als adjunct-kabinetschef voor Brussel bij Bert Anciaux. /// Na een pontificaat van zesentwintig jaar overlijdt op 2 april paus Johannes Paulus II. Zijn doodsstrijd is zo goed als live op televisie te zien. Zijn opvolger kardinaal Ratzinger neemt als paus de naam Benedictus XVI aan. /// Eén jaar na de heropening en het ontslag van directeur Guido Minne is de Beurs schouwburg in crisis. Pascal Smet (VGC) en Bert Anciaux spelen met het idee om er een ‘kinderkunstencentrum’ in onder te brengen met Bronks als huisgezelschap. Op die manier zou het geplande Bronkstheater niet gebouwd hoeven te worden. Bronks en Beursschouwburg betogen dat de werkingen van de twee instellingen niet binnen één gebouw met elkaar verzoend kunnen worden. De denkpiste wordt uiteindelijk verlaten. /// Oscar van Woensel (Dood Paard) ergert zich in de Volkskrant (van 2 8 april) aan de theaterkritiek: ‘Ik heb behoefte aan achter gronden, tradities, landschappen, oeuvres en lange lijnen. Maar door de kunstredacties van de Nederlandse dagbladen wordt daar kennelijk anders over gedacht. W illekeur schijnt te heersen, samen met de waan van de dag.’ /// Jan Lauwers vraagt zich in de nieuwsbrief van Needcompany (mei) af hoe het staat ‘met de sociale mix in, zeg maar, het Europees parlement? Moest men in de politiek de sociale mix ernstig nemen, dan zou de metro van Brussel een veilige plek zijn. Maar nu is het toch maar de laagste klasse die zich noodgedwongen voortbeweegt in de ondergrondse. Neen, men gebruikt het begrip sociale mix in de kunsten enkel en alleen om een stok te vinden om datgene w at men niet begrijpt te vernietigen.’ /// Tom Naegels neemt het in zijn column in De Standaard op voor Het Raamtheater: ‘Zoals veel kunsten heeft het hedendaagse Vlaamse theater niet echt veel moeite gedaan om de conservatievere middenklasse te bereiken, een grote groep die niet meer aanvaardt dat zij als achterlijk aan de kant wordt geschoven. Als er dan een goed theatergezelschap is dat die groep wél bereikt, waarom mag dat dan niet blijven bestaan?’ (1 1 ju n i) /// De Italiaanse performancegroep Kinkaleri werkt gestaag aan een (continu groeiende) video-installatie over doodgaan. In Europese hoofdsteden gaan zij op zoek naar mensen die op straat voor de camera willen ‘doodvallen’. Op 2 4 juni worden in samenwerking met het Kaaitheater opnames gemaakt in Brussel. /// Ook op 2 4 juni beslist de Vlaamse regering over de subsidiëring voor het geheel van de werking in het kader van het Kunstendecreet. Het Kaaitheater ziet zijn toelage voor de periode 2 0 0 6 -2 0 0 9 stijgen van 1 .2 5 8 .0 0 0 naar 1 .5 0 0 .0 0 0 euro. (jr)

Het samenvallen van leven en werk T H EAT E R / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

N o o rd N e d e rla n d s Toneel (NL) H et hoofd van Ibn Hazm

J a n L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B)

te k s t F enneke W ekk er

Isabella’s Room

reg ie F loris v a n D elft

te k s t Jan L a u w ers & A n n e k e B o nnem a

in h e t k ad e r v a n h e t C ó rd o b a i-fe s tiv a l

m u z ie k H a n s P etter D ahl & M aa rten S eg h ers

F irm a R ie ks S w a rte (NL) Van de w ind en de berg

De P arade (B)

te k s t Els P elg ro m

Caravaggio

reg ie E m a n u e l M u ris

t e k s t & re g ie R u d i M e u le m an s

in h e t k ad e r v a n h e t C ó rd o b a !-festiv al

h e rn e m in g

O n a fh a n k e lijk Toneel (NL) De P arade (B)

D on ’t touch here

tek st T jee rd B is s c h o ff

Een leven bijeengelogen te k s t & re g ie R u d i M e u le m an s

reg ie M irja m Koen

h e rn e m in g

in h e t k ad er v a n h e t C ó rd o b a [-festival

In Sulla en de m us (2 0 0 4 ) ve rte lt recensent en d ra m a tu rg W im Van G a n sb e k e , gezeten

De P arade (B)

O n a fh a n k e lijk Toneel (NL)

in een kitscherige B ed o e ïe n e n te n t, ove r zijn

Life is all w e have

A l-ta srif

eigen leve n. Van G a n sb e ke w a s va n 1 9 7 6

te k s t & re g ie R u d i M e u le m an s

te k s t A li S m a ii

h e rn e m in g

re g ie G errit T im m e rs

tot 1 9 9 4 een legendarisch criticus van in h e t k ad e r v a n h e t C ó rd o b a [-festival

en S tu d io B russel en da arn a m o r De Morgen

De P arade (B) Trilogie van het Goede Leven

T h e a te r A rte m is (NL)

Caravaggio - Life is all we have -

Córdoba duizend-en-één

D on’t touch here

het V la a m s e thea te r. Voor O m ro e p B ra b a n t

s ch ree f hij s ch erp e, s ne lle, uitdagende en fla m b o ya n te teksten die veel gelezen

te k s t H an R o m er

of beluisterd w erden en o n m isk en b aa r te k s t Sr reg ie R udi M e u le m an s / h e rn em in g

reg ie M a tth ijs R ü m ke in h et k ad e r v a n h e t C ö rd o b a [-festival

O p uitnodiging va n D irk P a uw els (Victoria)

LE B EN O D ER TH EATER?

V o lk s b ü h n e a m Rosa L u x e m b u rg

sch ree f gh ostw riter Jo ss e Oe Pa u w

Je eigen leven spelen op een podium,

P la tz (D)

het leve n s verh a al va n Van G a n sb e k e ,

hoe voelt dat aan? z o

door W im ze lf op de scène ve rto lk t. In deze

W e ln u , z o a ls e e n s c h e u t tin c tu u r v a n jo d iu m

te ks t w ordt ‘ een leven bijeengelogen’ :

op h e t b e e n d a t j e n e t z e l f h e b t a f g e z a a g d .

J é rö m e B el (F) The Show Must Go On z

T o n e e lg ro e p A m s te rd a m (NL) Keetje Van Heilbron

Pablo in der Plusfiliale

T h e a te r A n tig o n e & G o e d e rtie r (B)

w o r d t e r m ij g e v r a a g d .

te k s t en re g ie René P o llesch

te k s t H e in ric h v o n K leist re g ie G erard jan R ijn d ers

een invloed h adden op het th ea te rp u b liek .

Jan Jo ris L a m e rs (NL)

fictie en au tobiografie verm e nge n zic h .

Zelfportret van de kunstenaar

M e t w eem oed en verlan gen kijkt een m an

H e t s c h r ijn t , m a a r la a t d e s c h ijn u n ie t b e d r ie g e n ,

als ouder wordende man

teru g op zijn leven. Een voo rstelling die

al lijk t d e in g re e p u d a n o o k w e ! e rg k o r d a a t :

M aisonfragile ee n p ro je c t v a n A b k e H a rin g , S e n Jan Jansen Sr B art M e u le m an

D ito ’ DitO (B)

Sulla en de mus

m e n k a n b e te r z ijn e ig e n w a a r h e id lieg en d a n m e n d it a a n to n e e ls p e le r s o v e r la a t.

te k s t Josse D e Pau w

wordende m an o f vrouw, (m vk )

d o o r W im V an G an sbeke

Sulla en de mus w as een productie

D a a r b ij h e lp t ijd e lh e id e n e ig e n w a a n

van Victoria (Gent).

- v o lg e n s in s id e r s e e n f a m ilie k w a a l -

W a n tedfor love only te k s t N ed jm a H adj

perfect aa n s lo o t bij het K aa ithea te rpro je ct

Zelfportret van de kunstenaar als ouder

V ic to ria (B)

T o n e e lg ro e p A m s te rd a m (NL) e n g e e n te h o g e d u n k v a n d it b e s t a a n .

re g ie Sr sp e l Iris V an C a u w en b e rg h , B ern ard V an E e g h em Sr M iek e V erdin

v a n H a ro ld P in ter

m u z ie k L aïla A m e z ia n Sr P ie t M aris

reg ie Peter v a n Kraaij

in h e t k ad e r v a n h e t C ó rd o b a l-festiv al

Im m e r s , m e t o m d e n e k e e n t o u w v a n ta a l to c h in e e n z a a l o p e e n v e r h o o g g a a n s t a a n : h e t is n o c h m in n o c h m e e r s u ïc id a a l.

W im V a n G a n s b e k e

seizoen 2 0 0 4 - 2 0 0 5

121

Needcompany, Isabella’s Room: samen zingen

Er zijn de voorbije jaren w ein ig vo orstellin gen gem aakt die op zo’n

ennegentigjarige Isabella haar levensverhaal dat m eteen het verhaal

genereuze m anier m et hun p u b liek com m uniceren als Is a b e lla ’s

van de tw in tigste eeuw is: van de Eerste W ereldoorlog, het kolon ia

room (2005) van Jan Lauwers en zijn Needcom pany. Vanuit haar ka

lism e, de on tw ikkelin g van de m oderne kunst m et Picasso en Joyce,

m er vo l antrop ologische en etnologische objecten vertelt de vier-

over de Tweede W ereldoorlog, de m aanreizen, D avid Bowies Z ig g y

k'su 'p o rta : de taal is kapot Tussen m etersh oge, a d em end e lu ch tkussen s dw ale n eigenaardige figuren in afgebleekte s u p e rm a n p a k je s rond, ze verken n en tra a g en sch u c h te r hun om g evin g . E r o n tvo u w t zich een surrea listische w ereld w aarin elke logica zoek is, bevo lkt door fabeldieren of v re e m d soortige cyborg s, m isschien w el geplaagd door v iru s s e n , s pyw are en co okies. L a n g za a m a a n geeft het d ra m a van deze w e ze n s zich prijs: de taal is kapot. Vera M a n te ro ’ s groepsvoorstelling w a s a lv a s t even en igm atisch als h aar grafisch e tite l, m a a r ook doordrongen van een w o n d e r lijke verb eeld in g , lichthe id, poëzie en m u zik alite it. H oe zo u d e n m en s en w ereld eruit zien indien w e niet langer ove r ta a l beschikten? R e s t ons dan een u itzich tlo ze postapoc alyptisc he verbijstering? O f zoude n w e nieuw e vorm e n va n c o m m u nic atie ontw ikkelen? (jp)

k ’su'porta was een productie van 0 Rumo do Fum o (Lissabon).

122

3 0 JAAR K A A I THE A TER

S ta rd u st, tot de honger in Afrika en de doorbraak van het Vlaam s Blok

catiem iddel geweest. Taal is verbon

in A ntw erpen. Tegenover die catastrofale eeuw staat Isabella m et

den m et m acht en verlangen. Taal is tegelijk een tekort en een teveel: er

haar vitaliteit. Isabella is een eigentijdse M olly Bloom , een vrou w die bij alles

w orden in Lauwers’ voorstellingen

w at haar overkom t - en dat is n iet w ein ig - steeds op nieu w ‘ja ’ zegt.

verschillende talen tegelijk gesp ro

Een vrouw elijke Zorba de Griek, aldus Jan Lauwers. Haar m innaar

ken, er w ordt vertaald van de ene taal

Alexander, die de atoom bom op H iroshim a overleeft m aar na de

in de andere, er w ordt door elkaar

oorlog gek w ord t, zeg t over haar: ‘Ik verb leef graag bij Isabella. Zij hield oprecht van de w ereld en ik haatte diezelfde wereld. Ik h aat

gepraat en vaak geschreeuw d... Taal i

loopt steeds tegen haar eigen grens

te de w ereld om dat er niks m eer van klopte. Ze deden m aar w at en

aan, m aar in de zang van Is a b e lla ’s ro o m w ord t ze een ogenblik lang

ik voelde niks dan ergernis en Isabella w as de enige die m e deed ver

over die grens heen getild.

geten. Haar passie voor het leven was zuivere onuitstaanbare schoon heid. .. Het enige w apen tegen de d ictatuur van de leu gen .’

Over die sam enzang zegt de regisseur zelf: ‘Sam en zingen is een van de m ooiste d ingen die je kan doen. H et w as een van m ijn dro

Hoewel het som bere w ereldbeeld van Lauwers over het algem een

m en om dat op het toneel te zetten. En het lukte w on derlijk genoeg

dich t aanleunt bij dat van Alexander, gaat hij in deze voorstelling

heel snel. We hebben gekozen voor een heel terloopse aanwezigheid

vo lu it voor de passie en de schoonheid van Isabella. De generositeit

van de zang en de m uziek. De m u ziek lijk t zijdelin gs aanw ezig,

en de vitaliteit die de vo orstellin g com m uniceert, heeft niet alleen

m aar eigenlijk dom ineert hij alles. Je em oties w orden bepaald door

te m aken m et Isabella’s levensverhaal m aar ook en vooral m et de

w a tje hoort. Ik w il dat iedereen zoveel m ogelijk m et de glim lach

m anier w aarop dat verhaal verteld w ordt. Isabella vertelt haar le

naar het p u b liek toe zingt. Ik zelf sta m ee op het toneel om het g e

vensverhaal im m ers niet alleen. A l degenen die voor haar belangrijk

heel nog w at meer te relativeren. Ik ga er gewoon bijzitten, w at m ee

w aren, de vele doden in haar leven, vertellen het m et haar mee: haar

zingen , w at u itleg geven aan het publiek. Zo ontspannen m ogelijk.

ouders A nna en Arthur, haar m innaars Alexander en Frank. En ze

Geen heilig gedoe. Ik w il dat het ritueel van het theater zoiets w ordt

vertellen niet alleen haar verhaal, ze zingen het ook.

als m ensen die sam enkom en om te zin gen .’

Lauwers gebru ikt vaker live m u ziek en zang in zijn vo orstellin

— E rw in Jans

gen, m aar n ooit op een zo uitn od igend e m anier als hier. Er w ordt veelsam en gezongenin lsab elIa’sRoom. Z a n g is een andere vorm van

Isabella’s Room was een productie van Needcom pany.

uitw isselin g van energie dan h et gesproken w oord. In de vo orstel lin gen van Jan Lauwers is taal altijd een problem atisch com m uni-

S a s h a Petlu ra: S o vje t-R u s sisc h erfgoed S a s h a Petlura b ezoek t elke w eek vlo o ie n m a rk te n , vooral in M oskou en om g eving. Al m eer dan dertig jaa r v e rza m e lt d eze O ek ra ïne r kledij afk o m s tig uit het tw in tig s te -e e u w s e R u slan d en /o f het s ovjetb lok : alledaagse p a kk e n , s p o rtte n u e s , fe e s tkle d ij, u n ifo rm e n ... In zijn collectie heeft hij ze lfs een origineel S o vje t-R u s sisc h kos m o n a u te n p a k! O o k a c cessoires, s c h o e n e n , hoeden , p a ra p lu ’ s , vlin d e rn e tte n , pre n ten , va a tw e rk en vele andere prullaria die hij b e w a a rt in de kelder va n een huis in M o s k o u . P etlu ra’ s s c h a t is officieel erkend als Ru ssisc h erfgoed. Zijn perfo rm an ce s zijn als m od es h ow s of tableaux vivants geënsceneerde vertellinge n. H e t h oofdthem a zijn sp roo kjes , m ythes en sagen en vooral de ontw ikkeling va n de R u ssisc he m aa tsch ap pij in de tw in tigste eeuw . De kos tu u m s w orden gepresenteerd door m odellen die Petlura ter plekke ronselt, c .q . in de straten va n B ru ssel of via een oproep aan het publiek v a n het Kaa ithea te r. D e scènes w orden voo rzien van popd e u n tje s , m ilitaire m arsen of vo lk s m u zie k . Z o on ts ta a n kleine voorstellingen m e t titels als L e n te , Huw elijk, R uim tevaart of Olym piade, (pr)

Observing the observers en Street of Truth. Living Installations werden geproduceerd door Katrin Rathert. Alexandr Petlura

seizoen 2 0 0 4 - 2 0 0 5

123

T g STAN (B)

PER FO R M AN CE ///////////////////////

“ “ redde wie zich redden ka n ” geen slechte tite l” naa r 5 ‘Dram olette’ (Freispruch, Eis,

A k ra m K h a n C o m p a n y (GB) Ma

A le x a n d r P e tlu ra (RU)

a rtistie k e le id in g A k ra m K han

Observing the Observers

c o m p o n is t R ic ca rd o N ova

M aiandacht, M atch, A Doda) v a n T h o m a s B ern hard

beeld Hans Roels / vorm Michel Van Beirendonck

Van Lu n a p a rk to t K aa ithea te r

M a rte n S p a n g b e rg (sv)

Z O O /T h o m a s H a u e rt (B)

M odify

H e t N e t (B)

c o n c e p t & le id in g T h o m a s H auert

Zeg het maar. O f heb j e liever dat wij

She She Pop (D)

c h o re o g ra fie & d an s T h o m a s H au ert,

het zeggen?

BAD

M a rtin K ilvad y, M a rk Lo rim er, Sara L u d i,

She S he Pop (D)

M at V oorter

H e t stijlplura lism e va n de S a in ctelettesq uare te k s t H a n s A a rs m a n

H e t O p e n M on u m e n te n w e e k e n d va n 2 0 0 4 focu ste op

re g ie Josse D e P au w

m odernism e en art deco. H e t K aa ith e a te r n am deel m e t een tentoon stelling die de gesch ied enis van het Kaa ith ea te rg eb o u w en va n de om liggende w ijk

C h ry sa P ark in so n , U rsu la Robb,

W h a t’s W rong? (It’s Okay) D ood Paard (NL) A treus S£ Thyestes tek st O scar v an W oensel & G illis B iesheuvel

C in d y Van A c k e r K ris V e rd o n c k (B)

C o m p a g n ie G re ffe (CH)

Balk 00:49

in beeld brach t. De S a in ctelettesquare is nam elijk i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

een vitrin e va n het ‘ s tijlp lu ra lis m e ’ va n het interbellum :

De P arade (B)

a rt deco (K aaith e ate r, arch ite ct M arcel D rie sm a n s ,

De Emigrés

1 9 2 9 - 1 9 3 2 ) , m odernism e (C itro ë n , architecten Alexis D u m o n te n M arcel Van G o e th e m , 19 3 3 )

naa r Die Ausgewanderten v a n W .G. S eb a ld b e w e rk in g & re g ie R u d i M eu le m an s

Frans P o e lstra & R o b e rt S te ijn (NL) J é rö m e Bel & P ic h e t K lu n c h u n M ADE IN THAILAND L e ctu re p e rfo rm a n c e i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

en de b e a u x -a rts -s tijl va n het huidige V G C -g e b o u w (c a . 1 9 2 5 ) en va n het flatg e b o u w Le S a illa n t de l’Ys e r

T o n e elg roe p A m s te rd a m (NL)

te k s t In g m a r B erg m an

O p de locatie va n het huidige K aa ith e a te r w a s er v a n a f

re g ie Ivo V an H ove

1 9 1 3 to t ergens in de Eers te W ereldoorlog een lu na park.

ro th e a te r thea te r. H et L u n a th e a te r w erd geopend op 7 oktober

Les B a lle ts C. de la B. (B) 9 x9

DANS /////////////////////////////////////

P r o u s ti,2 ,3 £ 4

19 3 2 m a a r m oest al in 1 9 3 4 de deuren sluiten .

n aa r A la recherche du tem psperdu v an M arce l P ro u st

C h ris tin a C iu p k e , K e rs tin F o lle n iu s & M a rtin S c h ü ttle r (D)

E szte r S a la m o n (H/D)

Souvenir

What a body you have, honey

C h ris tin a C iu p k e

E szte r S a la m o n (H/D)

Souvenir 2

PROUST

La g d a t aa n de voortijdige dood va n directeur Ern e s t Kin d e rm a n s tw ee w eken na de opening?

C h ris tin e De S m e d t/

Scènes u it een huw elijk

(architecten M . Ju lien en L . D u h a y o n , 1 9 2 5 -1 9 3 0 ).

V a n d a a r de originele n aam va n het g e b o u w : het L u n a -

Frans Poelstra, his dramaturg and Bach

& L in a L in d h e im e r (D)

Reproduction M a rk T o m p k in s (F)

b e w e rk in g E ric de K u yper, G u y C a ssiers,

T h o m a s L e h m e n (D)

E r w in ja n s

Schreibstück

Song and Dance

A rc h ite c tu u rh is to ric u s Stijn H e re m a n s ve rza m e ld e voo r de tentoon stelling uniek m ateriaal ove r de oude h a ve n w ijk , de aanleg va n de S a in ctelettesquare en de bouw

re g ie G u y C a ssiers

c h o re o g ra fie ë n v a n Jo n ath an B u rro w s,

Rosas (B)

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

H o o m a n S h a rifi, C h ris tin e D e S m ed t,

Desh - the secondpart o f the night

in T h éa tre N atio n al

M ette E d va rd sen & M a rte n S p a n g b e rg

& S alva S a n ch is

va n het Lu n a th e a te r. De tentoon stelling w erd v o r m gegeven door on tw erper M ichel Van B eire n d o n c k. (jw)

ch o re o g ra fie A n n e T eresa D e K eersm aek er

T h e W o o s te r G ro u p (USA) Poor Theater - A Series o f Sim ulacra

M eg S tu a rt/D a m a g e d G oods,

i.s.m . D e M u n t /La M o n n aie

B e n o it L a c h a m b r e /p a r b .l.e u x

Van Lunapark tot Kaaitheater was een productie re g ie E liz a b eth L e C o m p te

van het Kaaitheater.

& H a h n R ow e (B/CAN)

Jan R its e m a & S a n d y W illia m s

FORGERIES, LOVE A N D OTHER

BLINDSPOT

M ATTERS T H E A T E R & F IL M / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

W a yn T r a u b /H e t T o n e e lh u is (B)

c h o re o g ra fie & d an s M e g S tu a rt

Vera M a n te ro & G u e sts (P)

& B e n o ït L a ch a m b re

... k1 s y 'p o r1'1'1 e s e p a ’r e kJtjë le do

liv e m u z ie k H a h n R ow e

n ö d e ödyl

Maria-Dolores te k s t & re g ie W a y n T rau b

M e tte E d v a rd se n (B)

m u zie k W im D e W ild e

Private collection SL Tim e w ill show (detail)

a rtistie k e le id in g V era M antero co c rea tie & p erfo rm a n c e C a rlo s Pez G o n zalez, Jo S to n e , Joao S a m ö e s, Paulo C a stro , S a b in a H o lzer, Vera M an tero

»>

124

3 0 JAAR KAAI THEATER

De Parade: een manier van leven

Op 17 oktober 2004 brach t De Parade, het Brusselse c o lle ctief rond

Zoals b lijk t u it D e T r ilo g ie v a n h e t G oed e L e v en heeft De Parade een

auteur-regisseur Rudi M eulem ans, een eenm alige m arathonvoor-

voorliefde voor ‘docum entaire’ figuren: m ensen die écht bestaan o f

stellin g van de T r ilo g ie v a n h e t G oed e L ev en . De afzonderlijke delen

al verdw enen zijn. De m eeste hiervan zijn m aatschappelijk gezien

w aren eerder al gepresenteerd in de K aaitheaterstudio’s. In elk lu ik

‘b uitenstaanders’: vaak gaat h et om kunstenaars, m aar ook om h o

van deze trilogie staan het leven en het w erk van een controversieel

m o’s, zw arten, m arginalen van allerlei aard; kortom , om m ensen

kunstenaar centraal. Deel 1, C a ra v a g g io , verdiept zich in de bevlogen

die zich niet thu is voelen in dit leven en in deze wereld, die er ande

en gew elddadige handel en w andel van de Italiaanse schilder Cara

re, afw ijkende m en ingen en gedragin gen op na houden. Het span

v a g gio (1573-1610). In L ife is a ll w e h a v e kom t Francis Bacon (1909-

n ingsveld tussen in d ivid u en m aatschappij is hierdoor steeds aan

1992) aan het w oord, de Ierse schilder die gekend is om zijn brutale

w ezig in het w erk van De Parade: h et persoonlijke en het politieke

schilderij en m et verw rongen, verm inkte figuren. In D o n ’t to u c h here

zijn n iet van elkaar los te m aken. Rudi M eulem ans: ‘A ls theaterm a

w ord t in gezoom d op de provocerende foto’s én levensgeschiedenis

ker w ens ik h et norm ale, het legitiem e, het dom inante in vraag te

van de A m erikaanse fo to graa f Robert M applethorpe (1946-1989). De m on oloog C a ra v a g g io dateerde van 2002. L ife is a ll w e h a v e en D o n ’t to u c h h ere w erden respectievelijk in 2003 en in 2004 door De

stellen. (...) Het opkom en voor de eigenheid, voor de veelheid is m ijn u itg an gsp u n t als kunstenaar. Z e lf een buitenstaander heb ik geen andere k eu ze.’

Parade gerealiseerd, in de schoot en m et de steun van het Kaaithea

De verstrengeling van leven en w erk - zoals die zich o.a. toont bij

ter. Sindsdien w erd de groep van Rudi M eulem ans een vaste w aar

kunstenaars als C aravaggio, Bacon o f M applethorpe - is voor Rudi

de in het Kaaitheaterprogram m a m et voorstellingen als D e E m ig rés,

M eulem ans niet alleen een them atische rode draad in zijn sch rif

S ta m b e r g , S w in g en D e E x e c u tie v a n M a x im ilia a n . Het werk van De Parade vertoon t een zeldzam e consequentie en

tuur, m aar ook in zijn praktijk als theaterm aker. De trilo gie on t leent haar titel aan ‘de filosofie van h et goede leven’ zoals de A m e

integriteit. Het gezelschap w erd door Rudi M eulem ans op gericht in

rikaanse filosofe Martha N ussbaum die om schreef. ‘Het goede leven’

1987 na het beëin digen van zijn studies aan het r i t c s en sindsdien

kan je volgen s Rudi M eulem ans slechts bereiken door het zoeken

is deze groep zijn enige w erkterrein gebleven. Hij is n ooit ‘vreem d

naar een em pathie om het onvertrouw de vertrouw d te m aken, door

gegaan’ en heeft een even trouw e groep van acteurs - zoals b.v. Hilde

de verstrengeling van werk en leven aan te gaan, door je eigen gren

W ils, Tom de H oog o f Johan Heesterm ans - rondom zich geschaard:

zen te verleggen. ‘M isschien is het goede leven wel: het sam enval

eigenlijk fu n ctioneren zij als ‘een co lle ctief m et een artistiek leider’.

len van leven en w erk, en de ru st die je daarin vin d t.’ D aarom ook

Zij zouden daarom een van de w ein ige ‘vaste gezelschappen’ in

loop t bij De Parade de ene p rod u ctie va n zelf verder in de andere en

Vlaanderen genoem d kunnen w orden, w are het n iet dat h u n ‘sub-

o n tw ikkelt er zich parallel daarm ee een discours over het w erk /de

sidiestatus’ hen nog steeds verp licht om van het ene proj eet naar het

k unst zelf. ‘Dat is’, zegt Rudi M eulem ans, ‘eerder een m anier van

andere te trachten overleven. D esondanks h eeft zich zow el op het

leven dan van w erken.’

niveau van de theaterteksten (van de hand van Rudi M eulem ans) als

—

M a ria n n e Van K erk ho ven

op dat van de voorstellin gen een sterke cohesie en con tin u ïteit o n t w ikkeld. De Parade heeft zich een w ereld gecreëerd m et een eigen,

Sedert Don’t touch here werd alle werk van Rudi Meulem ans geproduceerd door De Parade

sobere, u itgepuurd e stijl, een eigen them atiek, een eigen discours.

i.s .m . het Kaaitheater.

seizoen 2 0 0 4 - 2 0 0 5

1 25

René Pollesch en het turb oka pita lism e N a aflo op w a s ik Pa blo. O n d e r de vo e t gelopen in de Plu sfiliale . D e ze voo rstelling w a s een w indh oo s die je tegen verw a ch tin gen en codes a a n s m a k te . R a ze n d ! U it de h a a k geslagen. Teder geflu ister beva tte een venijnige bo o d s ch ap : ‘ Ik wil d a tje s te rft.’ Z o g a a t een ‘ p a ra d o xa a l-kritisc h e re gisseur va n het tu rb o k a p ita lis m e ’ dus te w e rk . G loba liserin g trek t de sam e n le vin g uit ve rb a n d . O u d e afspraken s ta an op de helling, m arktregels v e ra n d e re n , eve nw ich te n w orden verlegd. S tu m p e rs aan de ba sis m oeten creatief zijn om te o v e rle ve n , va n nieuw e solidariteit tot n ietson tzien de m a ffia . Globaliserin g en thea te r. De focu s va rieert va n de pedante b o ve n laag die buiten s ch o t blijft tot het individu d a t platged rukt w ordt. E n de focu s va n Pablo in der Plusfiliale ? O p een w edstrijd die zo ontketend is d a t solidariteit een su b ve rs ie f gegeven w o rd t, (gs)

Pablo in der Plusfiliale w as een productie van de Volksbühne am Rosa-Luxem bu rg-Platz (Berlijn) in een regie van René Pollesch. Pablo in der Plusfiliale - © Thomas Aurin

K a a ith e a te r (B)

P h ilip p e B elo u l, iMoi 5:1

C h riste lle F illod & Y ukiko S h in o za ki (B)

B L IN D M A N

Lange N acht van de Dans

Eva K lim a ck o v a , Rieka 04

inner horizon

& M o n d ria a n Q u a rte t (B/NL)

U ltim a V ez / W im V an d ekeyb u s,

Jean F ürst & B én éd icte D av in , Fearfully yours

Rent a Kid, No Bullshit! Z u lu N a tio n / FULLFX & O PTIM U M , The True Meaning ofHip-H op Culture NOJA / S te fa n D reher, Loving Luci C M M I C ie M atteo M o les, Scusi, perm ette?

C h a rlo tte V a n de n E ynde (B)

Eric S le ic h im , Gestimmtseit

ID E A /C ie José B esp ro svan y, Le Danseur et le Roi

BEGINNINGS/ENDINGS

G eo rg e C ru m b , Black Angels

G aetan B u lou rd e , made in Japan

i.s.m . K u n sten festiv a ld e sa rts

K o en D e Preter, les m ots... toujours les mots

L ife W o rk C o m p a n y & P ic h e t

bien sur A n V erstraete, Alw ays there/Toujours la

K lu n c h u n

Z O O / T h o m a s H au ert, Im provisationpart 1,2

K a ro lin a W o lk o w ieck a , Cocktail

Shoes/The sacrifice ofPh ya Chattan

E n sem b le L e p o rello , Opstanding

Y u k ik o S h in o za k i & C h riste lle F illo d , Breaking

C ie G io lisu / L isa D a B o it & G io v a n n i S c arce lla, Ultime Exil C ie M ich èle A n n e D e M ey, 12 Easy Waltzes C ie P ie rre D ro u lers, Les Beaux Jours Y u ri K o rec, A n d re j P etro vic & T arek H alaby,

i.s.m . K u n sten festiv a ld e sa rts

C h a rle s Ives, The Unanswered Question co n c e p t & a rtistie k e le id in g E ric S le ic h im

Ic tu s (B) Portrait ofLuciano Berio

through the roof o fits house (extract) A y e le n P aro lin , 25.06.76 2 m u c h co m p a n y / G ild a B e llifem in e, Cliché me

H e lm u t O e h rin g , Stille.M acht. F lo rian M aier, The Key SC the Gate

ZO O / T h o m as H au ert, Jumps

E n sem b le L e p o rello , Passies

L u cia n o Berio, Naturale, Linea, Ricorrenze, Circles

MUZIEK //////////////////////////////////

i.s.m . B ozar M u sic

M ilto n Paulo & S tev e G ib b s, 3 pas, d ’innombrables particules de poussière D am e d e p ic / C ie K arin e P o n ties, Brutalis

C h a m p d ’A c tio n (B)

W a lte r Flus & F re d eric R ze w s k i (B)

Nono

Preludes en Fuga’s 1-6

A le x a n d ra B a ch z e tsis, Gold

L u ig i N o n o , Onde sofferte serene

Preludes en Fuga’s 7-12

F o liad a, Galician dance

P eter Fol & S h a n i G ra n o t, i t ’s a sm all world

Improvisaties in de stijl van Nono,

Preludes en Fuga’s 13-18

J o jiln c ./ J o h a n n e S a u n ie r, [SWOT]

M arten S p a n g b e rg & T o r L in d stran d ,

re c ita n t Josse D e P au w

Preludes en Fuga’s 19-24

A T O M /P ie rre R ubio,

International Festival

L u ig i N o n o , Quando stanno morendo, diario

Preludes SCFugues 1-24.- m arathon

ph-neutral

Signal-m ent(en)part 1 ,2 ,3 ,4

D a n sfilm s,

s a r m a

etc.

M am b o C h a ïri, Black Coffee

P h ilip p G e h m a c h e r (D)

C a ro lin e H a in a u t & Palle D yrv all,

incubator

Catastrophe Com m unication Combinatoria C ie N ya n g a Z a m / Ebale Z a m , Eke? (Ou vas-tu?) K o b a lt W o rk s / A rc o R enz, .States.

Polacco2

v a n W alter H us

m u zik a le le id in g Jo n ath an S to ck h a m m e r

C ie C la u d io B e rn a rd o / A s P alav ras, ScaryFaces

126

Oehring, Crum b, lues, Maier, Sleichim

U la S ic k le, Figure F

ch o re o g ra fie & d an s C lara C o rn il, P h ilip p G eh m a ch er, Sab in a H olzer, D a v id S u b al

C a p illa F la m e n c a (B) F la t E arth S o cie ty & U ri C aine (B/USA)

& E n s e m b le O ltre m o n ta n o (B)

FES f t . Uri Caine

Obrecht, Desprez, de la Rue e.a

w e rk v a n U ri C a in e & P eter V erm ee rsch

i.s.m . B o zar M u sic

»>

3 0 JAAR K AA I THE A TER

Ph ilipp G e h m a c h e r: ruim telijk dansen

Incubator begon in W enen in 2 0 0 4 m et de bew erkin g va n een bew egin gscatalogus die de ba sis v o rm d e va n het s tu k . D a a rn a ging de groep voo r telkens drie w eken n aar B erlijn , B ru ssel en Lyo n . D a a r w erd het bew eg in gsm ateria al opn ieu w on der zo c h t en on tstond telkens een nieuw e versie van de voo rstelling. In B ru ssel w erkten de vier p erfo rm ers op de scène v a n het Kaa ithea te r. De ru im te , de m u re n , licht en geluid, m a a r ook de gesprekken ove r d a t alle s , drongen door in het w e rk . De opvoeringen va n Incubator m m

een hom m a ge aan de ru im te . De toesch ou w ers

w erden gesensibiliseerd vo o r een bew egingstaal die m en zou kunnen beschrijven als s ta a n , liggen, va lle n . R u im te en bew eging resulteerden in een eenheid. Bij llke there’s no tomorrow w a s G e h m a c h e r enkel ch oreograaf, geen danser. Hij voegde zijn karakteristieke bew egingstaal toe aan teksten die on tleend w are n aan film s en die , parallel m et de bew egingen, op de scènew and geprojecteerd w erden en via luidsprekers te horen w a re n . A a n de hand va n d eze zin n e n associeerde de to e s c h o u w e r een gesch ied enis bij elkaa r voo r de drie personen op de scè n e , (pr)

Incubator en llke there's no tomorrow waren producties van Philipp Gehm acher/ Mumbling Fish (W enen); het Kaaitheater w as in beide gevallen een van de coproducenten.

Ivo Van H ove en de on vo lm aa kth e id va n het m enselijke sam en leven Ivo Van H o v e , artistiek leider va n Toneelgroep A m s te rd a m , b ew erkte de zesdelige tv -s e rie Scènes u ite e n huwelijk va n de Zw e e d s e cineast Ingm ar B ergm an tot een vier uur durende thea te rvoorstelling : een verslag ove r de teloorgang van een h uw elijk, een bijzondere thea te rervaring vooral va n w e g e de krac ht va n de gekozen d ra m a tu rg ie . S ce n o g raa f Ja n V ersw eyveld ontw ierp een decor m et drie kam e rs ; het pu bliek, in drie groepen verd eeld , ging in een carrousel va n kam er to t kam er w a a r telke ns een ze lfd e scène w erd g esp ee ld. Iedereen had op het einde het hele s tu k gezien Scènes uit een huwelijk - © Chris Van der Burght

m a a r in verschillen de chronologie. De hoofdpersona ges - Jo h a n en M arian n e - w erden ve rto lkt door drie acte urskoppels behorend tot verschillen de g en eratie s. Pas in de laatste scène k w a m e n alle toes ch ou w ers én alle a c te urs s a m e n . H et publiek d a t letterlijk m e t zijn n eus op de feiten w erd g e d ru k t, kreeg op die m an ier een verm e n ig vu ld ig in g va n visies te zie n : op de te k s t, op het c o nflic t. M e t als re su lta a t; een m ilde, a a n va a rd e n d e kijk op de o n vo lm a a kth e id va n het m enselijke s a m e n le v e n , (m vk )

Scènes uit een huwelijk w as een productie van Toneelgroep Am sterdam .

seizoen 2 0 0 4 - 2 0 0 5

127

The Wooster Group, Poor Theater, A Series o f Simulacra-. hoe ontstaat betekenis?

van de Poolse theaterm aker Jerzy G rotow ski centraal. H et derde en laatste deel zoom t in op de m ethodes en het w erk van W illiam Forsythe en het Ballett Frankfurt. Tussen deze delen in zit een zeer kort deel, dat als een soort scharnier fungeert. Het gaat over de dadaïs tische D uitse kunstenaar M ax Ernst. D it m iddendeel bevat de sleu tel tot de voorstelling. Je hoort er hoe Ernst een reeks tekeningen m aakte w aarbij hij vellen papier op een planken vloer legde en er m et p otlood over wreef. Zo on tstond zijn techn iek van de fr o tta g e . Er tegenaan w rijven, dat is ook w at er in de andere delen gebeurt. De acteurs van The W ooster Group spelen een fragm en t u it A cro p o lis van G rotow ski na, in het Pools, com pleet m et gebaren en al. Je b egrijp t geen w oord van w at ze zeggen, en daardoor m o e tje in hun lichaam staal en intonaties op zoek naar elem enten die betekenis kunnen genereren. In het derde deel zien w e in een video, gefilm d in hun eigen P erform ing Garage, hoe ze zich inbeelden het Ballett Frankfurt te zijn. De kleine Garage w ordt zo gebruikt dat het lijkt als o f ze de grootte van de opera van Frankfurt h e e ft! Daarna kruip t een verbluffende Scott Shepherd in de hu id van Bill Forsythe, die uitleg geeft over zijn werk. In een interview m et Z o n e 02 zegt Liz LeCompte: ‘A ls kind werd m ij altijd geleerd: kopieer niet, w ees origineel en creatief. Maar het is een leugen dat we niet zouden kopiëren. Een schilder van nu maakt een kopie van ouder w erk om te achterhalen hoe de m aker het g e creëerd heeft en hoe hij bepaalde b eslissingen heeft genom en.’ P o o r T h e a te r is een excursie rond essentiële vragen. W at is een k o pie? Wat is een origineel? Wat is acteren? Is het nabootsend o f o n t Zoek bij The W ooster Group niet naar iets dat achter o f onder o f

staat het u it z ic h z e lf? Hoe ontstaat betekenis?

boven het toneel verscholen zit. De N ew Yorkers w orden alom g e

Na de voorstellingenreeks verscheen in D e M o rg en een colum n

prezen om hun unieke, uitdagende m anier van theater m aken w aar

w aarin w erd bew eerd dat het Kaaitheater het w erk van The W ooster

bij heterogeen m ateriaal (oude teksten, nieuw e teksten, beelden,...)

Group alleen n og m aar toont om dat het prestige is, en niet om w ille

w ord t geconfronteerd m et nieuw e m edia. O m dat de toeschouw er

van de artistieke kw aliteiten ervan. H et is waar, The W ooster Group

w ord t gebom bardeerd m et inform atie, w erken hun voorstellingen

staat voor prestige. Maar presentatie ervan is altijd een dure aan

vaak overdonderend. H et essentiële p u n t b lijft echter: er staat w at

gelegenheid, w ant het gaat om een grote groep m ensen, en de ver

er staat. What y o u see is w h a t y o u g et. De inh oud kom t tot stand door

eisten op techn isch vlak zijn niet m is. Over de noodzaak en het b e

heen de vorm . M eer n og, de inh ou d is de vorm . D aarom is het w erk

lan g van een presentatie van P o o r T h e a te r heb ik lang nagedacht.

van deze groep rond regisseur Liz LeCom pte ook altijd een les in

U iteindelijk is er géén vo orstellin g die ik m et m eer overtuigin g heb

kijken. Zoiets kan geen kw aad in een gem ediatiseerde w ereld die de

besloten te presenteren dan P o o r T h e a te r.

w erkelijkheid voortdurend aan het zich t onttrekt, m eer zelfs: w aar

— J o h a n R eyn iers

in de m edia de w erkelijkheid gew orden zijn. P o o r T h e a te r - A S eries o f S im u la c r a is w at dat betreft een m arkante

Poor Theater - A Series o f Simulacra was een productie van The Wooster Group (New Vork).

voorstelling. Ze bestaat u it drie delen. In het eerste staat het w erk

1 28

3 0 JAAR KAAI THEATER

Kris V erdo nc k: een pas de deu x in het heelal Een m an en een vro u w zw e v e n in de lucht in een innige o m h e lzin g : een pas de deux in het heelal. D u et is één va n de vijf in stallatie s / perfo rm an ce s die Kris Verdonck s am e n b ra c h t in de voo rstelling//. H et publiek legde, geleid door een g id s , een parcours a f in de K a a ith e a te rs tu d io 's langsheen v ijf ‘ bee lden ’ : een lichtbron die blind m a a k t, een m an die probeert te zien m e t zijn ore n , een vro u w va n wie de lichaam senergie w ordt a fg e ta p t, het zw e v e n d e koppel overgeleverd aan de zw a a rte k ra c h t en ten slotte een regen van vuur. De ‘ m o m e n te n ’ die Verdonck to o n t zijn steeds ‘ un h eim lich ’ : ze ‘ve r-b e e ld e n ’ ervaringen va n ‘ sensory d e p riva tio n ', va n paniek of van angst voo r de A p o c a lyp s. De figuren uit zijn wereld doen zich voo r als doorsnee s ta dsbew one rs, m aa r zijn in feite bijn a-c yborgs, w eze ns die het m idden houden tussen m ens en m achine. In zijn w erk them atiseert hij de groeiende im pact van de technologie op ons leven, (m vk) Het werk van Kris Verdonck wordt geproduceerd door Margarita Production (Brussel).

S vo b od a E n se m b le (D)

H e in e r G o e b be ls

& D u n e d in C o n s o rt (GB)

ERARITJARITJAKA, Musée desphrases

Stockhausen i.s.m . A r s M u sica

naa r E lias C a n etti i.s.m . K u n sten festiv a ld e sa rts

A s k o -S c h ö n b e rg E n se m b le

B e a triz C a ta n i & G a b rie l G a rrid o

Stockhausen, Van derA a

Francesco C avalli, Gli Am ori D ’A pollo

m u z ik a le le id in g E tien n e Sie b en s i.s.m . A rs M u sica

e di Dafne m u z ie k F ran cesco C a va lli lib re tto G io v a n n i F ran cesco B u sen ello

B L lN D M A N

m u zik a le le id in g & b e w e rk in g

& E n se m b le M u s iq u e s N o u v e lle s (B)

G ab riel G arrid o

R E -M AX l c o m p o s itie s v a n T h ie rry D e M ey,

reg ie B e a triz C a ta n i i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

P eter V erm ee rsch , W alter H u s, E ric S le ic h im , Jean-Paul D essy i.s.m . A rs M u sica

F IL M / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / 9x9: land art m e t m ensen

Ic tu s (B)

Jan L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B)

Tussen 20 0 0 en 2 0 0 5 creëerde C h ristin e De S m e d t vijftien versies va n h aar project 9x9. De choreo

‘ Une nouvelle nature’ - M ochizuki,

Goldfish Game

grafie behandelde th e m a 's als grootte, overvloed en m a s s a . E r w aren telkens 9 x 9 = 8 1 perform ers.

M urail, Maresz

Nu eens w aren d a t b a b y ’ s , dan g ep e nsion eerden , v ra c h tw a g e n c h a u ffe u rs of k oorzan g ers, een enkele

i.s.m . B o zar M u sic & A rs M u sica

C O NTEXT ////////////////////////////////

keer ze lfs d a n s e rs . Voor de creatie va n de dernière in B russel bestond de groep uit fotografen (professionelen en liefh ebbe rs) en w erd er g e w e rkt rond d o c u m e n te re n , a rch ive re n , en scenering e n z.

C h a m p d 'A c tio n & M a re V a n ru n x t (K u n s t/W e rk )

K a a ith e a te r

Bij de openingsscène keken alle fotografen va n op de scène de za a l in, m et hun toestel in de aa nsla g.

Stockhausen, Feldman, Globokar

Van Lunapark t o t Kaaitheater

O n d e r het publiek w aren w egw erpcam eraatjes uitgedeeld: de fotografen w erden m assaal gefotografeerd.

resea rc h S tijn H erem a n s

H et ging C h ristin e De S m e d t niet om de sociale of politieke aspecten va n het fen om een ‘ m a s s a ’

A lla fra n c e s c a & D is c a n tu s (F)

te n to o n s te llin g

m a a r in de eerste plaats om de m as s a als probleem va n v o r m , organ isatie en beh eersbaa rh eid.

A nonym es 13e siècle, M achaut, Dufay e.a. i.s.m . B o zar M u sic

D W B - Portret van de kunstenaar

Je a n -M a rie W yn a n ts in Le Soir■ . ‘ Cela tie n t plus du “ land art h u m a in ” que de la da nse proprem ent

als ouder wordende man o f vrouw

d ite, m ais c e tte fra g ilité et c e c ö té é p h é m è r e n'en re ndent l’en sem ble que plus é m o u v a n t. ( . . . )

T o m Jansen, F rieda P itto o rs,

M U Z IE K T H E A T E R / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

V iv ia n e D e M u y n ck , Josse D e Pauw,

9x9 m e t un peu de b a u m e su r le désarroi de nos solitudes u rb a in e s .’ (jw) 9x9 was een productie van Les Ballets C . de la B. (Gent).

G erard jan R ijn d e rs en S tefa n H e rtm a n s

W a yn T ra u b /H e t T o n e e lh u is (B)

b o ek p rese n ta tie

W ayn Wash II:Jean-Baptiste co n c e p t & reg ie W ayn T rau b

No M onum ent

m u z ie k W im D e W ild e

W h a rf

te k s t M arie L e co m te, S im o n n e M o esen ,

te n to o n s te llin g

L u d m illa K lejn iak & W ayn T rau b

seizoen 2 0 0 4 - 2 0 0 5

129

Walter Hus: ik hou van noten

handen verm ogen beter dan twee de kleine lawines van invallen die Hus bij een desnoods m in u scu u l m u zikaal ideetje te bin n en sch ie ten volledig te dekken. Daarbij vallen op: een grote voorliefde voor po lyritm iek, de n eigin g om veelgelaagde passages van een b ezw e rende dreun in reine intervallen te voorzien, en som s zelfs een op vallend rom antische inborst voor iem and die ook van noten zonder achterkant houdt. Hus is van nature een im provisator die bij voorkeur vrij associeert. Hij liet zich ooit ontvallen: ‘Er zijn geen w etten. O f liever: er zijn er honderdduizend, m aar geen ervan is op mij van toepassin g.’ Dat zo iem and zich aangetrokken voelt tot de fu ga, een van de strengste traditionele vorm en, m ag dan on logisch lijken, het is het eigenlijk niet. Vooral om dat h et Hus deels om de onlogica ze lf te doen is: ‘Een Frederic Rzewski & Walter Hus

fu ga is in principe onbeluisterbaar om dat zij de grondregels van

Ooit, het m oet in 1998 gew eest zijn, in het n u V lerick gew orden se

het gehoor niet respecteert. Je lu istert naar één ding, niet naar vier

m inarie op de Reep in Gent, in h et kader van een kam ikazefestival-

m uzikale lijn en tegelijk. Die tegenspraak is w at m ij eraan interes

letje w aarin we m et het Goeyvaerts Consort in tien dagen negen

seert. H et is m u ziek die totaal on gesch ikt is voor onze tijd. Ik heb

program m a’s m et nieuw e m uziek b rach ten ... Ooit, zei ik dus, in ter

altijd gehouden van m uziek w aarbij je als toeschouw er m oet w er

view de ik W alter Hus en Lucien Posm an sam en voor het publiek,

ken. De spanning en de noodzaak tot inspann ing m oeten blijven,

nadat op een van de genoem de concerten w erk van beiden w as g e

en daarvan is de fu ga een goed voorbeeld.’

creëerd. Het w as toen dat ik W alter de eerste P r e lu d e s en F u g a ’s h oo r

Eigenlijk was het W alters b ed oelin g doorheen de reeks preludes

de spelen, u it zijn toen n og enige boek van zes voor piano solo. In

en fu g a ’s een transform atie van het idee ‘fu ga’ te volbrengen, een

de kom ende zeven jaar zou het project in het Kaaitheater u itg ro e i

veralgem enin g van het p rin cip e, verdergaand dan het louter noten-

en tot vier boeken van zes preludes en fu ga’s - een volledige Bach-

m atige. ‘Dat is n iet helem aal gelu kt’, zegt hij zelf, ‘integendeel:

hom m age dus - w aarvan de laatste drie w elisw aar voor pianoduo

som m ige van de laatste fu ga’s klinken regelrecht klassiek. Eigenlijk

gezet werden. De broeierige creatie van het boek 2 in de Studio’s - sa

ben ik tegen m ijn plannen in pretentieloos gebleven.’ En dan w eer

m en m et Frederic Rzew ski, een m edeplichtige van vele jaren - was

die lach.

overigens bijzon der m em orabel. Maar ik had het over dat interview. Op een gegeven m om ent vraag

H et goede n ieuw s is: Hus plant een volledig nieuw e reeks p relu des en fu ga’s. Een schaduw hoek, noem t hij het, w aarin de genoem

ik de heren zic h z e lf kort te typeren als com ponist. Z egt Posm an,

de transform atie w el tot stand m oet kom en. Zal kom en.

sardon isch en toch ook m ild, zoals hij dat kan: ‘Ik behoor to t het

— R u d y T a m b u yser

postm aniërism e, een door m ijze lf u itgevon d en strom in g w aarvan ik vooralsn og ook de enige vertegenw oordiger ben.’ H ilariteit. W al

Preludes en Fuga’s was een productie van

ter H us, nochtans even beroem d om zijn lachsalvo’s, lacht n iet en

Walter Hus i.s .m . het Kaaitheater.

zegt doodernstig: ‘Ik h ou van noten.’ Er zijn dus m instens twee ver tegenw oordigers van h et postm aniërism e. Hus had de n agel niet beter op de kop kunnen slaan. Dat doet hij vaak, zo tussen neus en lippen. Je zit m et hem aan tafel o f too g en tussen de grappen en grollen en onbedaarlijke lachbuien door zegt hij dan plots zoiets doodeenvoudigs en toch opzienbarends. Ik hou van noten. Vandaar natuu rlijk dat v a n a f het boek 2 van zijn Preludes en F u g a ’s er twee piano’s aan te pas kw am en. Meer piano’s, m eer noten. Vier

130

3 0 JAAR KAAI THEATER

i f '& >

V ë e s io / j y

&*eAtiAL

PitbcxOK. V&O! USÏALTBR. - E*jkWH~1

röwne?

D o e -h e t-ze lf-c h o re o g ra fie va n T h o m a s Leh m en

Schreibstück is een boek en een s tu k . H e t boek vo rm t de ba sis va n het stu k en w o rd t op a a n v ra a g to e g e zo n d e n , sam en m e t een s to p w a tc h , k le e fb a n d , een vilts tift en een m eetlin t. H e t idee is e en vou dig. Iedereen kan zijn of h aar versie va n Schreibstück re aliseren. H et boek b e va t een door ch oreograaf T h o m a s Le h m e n on tw ikkelde pa rtitu u r die het g e raa m te va n het stu k vo rm t. Voor de realisatie heeft m en drie d a n s e rs nodig, vo o r de fin a n c ie rin g een pro ducent en voo r de opvoerin g tw e e andere ve rsie s va n Schreibstück. De p a rtitu ur is geconcipieerd als een ca n o n . De sto p w a tc h en het m eetlin t zijn nodig vo o r de op de m in u u t berekende uitvoe rin g op v o o ra f gem arkeerde plekken in de ru im te . H et Kaa ithea te r, M on ty en Vooruit gaven de o p d ra c h t aan Jo n a th a n B u rro w s , H oo m a n S h arifi en Ch ristin e De S m e d t om hun versie te m ak en . C h ristin e D e S m e d t spra k op h aar beurt M ette Ed v a rd s e n en M arten S pan gberg a a n . Elke versie w erd uitgevoerd door drie da n s e rs en in de drie centra getoond als een gro epsw e rk vo o r negen d a n s e rs , (pr)

Schreibstück was een productie van Monty (Antw erpen), Vooruit (Gent) en het Kaaitheater.

Ja n Joris L a m e rs , levende geschiedenis A ls afslu iter va n het project Zelfportret van

de kunstenaar als ouder wordende m an o f vrouw vro eg het K aa ith e a te r aa n Ja n Joris La m e rs om een m onoloog te m aken en te s pelen . D eze N e d e rlan d s e ac te ur-regisseu r is zo w a t ‘de d ra g e r’van de hele th e a te r geschiedenis van de laatste veertig ja a r in de Lage L a n d e n . L a m e rs stond aa n de wieg va n het W erkteater, het O n a fh a n k e lijk Toneel en M a a ts ch a p p ij D iscordia en oefende Club C a v a l-© Manah Depauw

C a n a le tto , het so cia a l-a rtis tie k e project va n het K aa ithea te r

zow e l m et zijn praktijk als m et zijn d e n k

beelden een grote invloed uit op jongere generaties van th e a te rm a k e rs . Groepen als S T A N ,

In 2 0 0 3 w e rd , op in itiatief va n het Kaa ithea te r, het b u urtn etw erk C a n a le tto opgericht.

D ito ’ D ito , de Koe, de R o o ve rs , ’t Barre land en D ood Paard zijn ze e r sch atplic htig aan zijn

H e t wil de c o m m u nic atie tu s s e n b ew on ers , w e rk n e m e rs en gebruikers van

w erk en aa n d a t van M a a ts c h a p p ij D is co rd ia, zow e l w a t de m an ier va n acteren als w a t

de - h eroplevende - ka n a a lzo n e bevo rderen . Z o organiseerde C a n a le tto in 20 0 4

het om g a an m e t te ks t en repertoire betre ft. In deze solo verbon d Ja n Jo ris La m e rs zijn

W aterbruid, een sym bolisch huw elijk tu s s e n B ru ssel en M olen bee k d a t w erd voltrokken

altijd w eer intrigerende aa n w e zig h e id op de scène m et zijn verhe ldere nde inzichten ove r

op de brug tussen de D a n s a e rts tra a t en de G e n ts e s te e n w e g . Voor m uzikale begeleiding

het th e a te rva k en zijn g es ch ied en is, (m v k )

zorgde n fa n fa re s en groepen die alle a a n w e zig e etnieën in de bu urt vertege nw oordigden .

Zelfportret van de kunstenaar als ouder wordende man w as een productie

In 20 0 6 w a s er Synapse, een straa tten toon s tellin g va n fan ta sierijke ‘o n d e rw a te rw e ze n s ’ ,

van Maatschappij Discordia (Am sterdam ) en het Kaaitheater.

gebo uw d door tientallen scholen en organ isaties uit de k a n a a lzo n e , in sam en w e rk ing m e t k u n ste n a a rs . De tentoon stelling w a s a n d e rh a lve m aa n d lang te bezichtigen in de s traten rond de V is m a rk t en het k a n a a l. In 2 0 0 7 w ordt g ew erkt aa n Caval, een artistiek project va n An V erstraete en M a n a h D e p a u w vo o r kinderen uit de bu urt, rond een paard d a t op stal s ta a t in de K a a ith e a te rs tu d io ’s. (jw) Canaletto wordt gesteund door het Stedenfonds van de VGC .

seizoen 2 0 0 4 - 2 0 0 5

131

Lange Nacht van de Dans De eerste editie van B R X L B R A V O (2 5 -2 7 februari 20 0 5) w a s m eteen ra ak . D a t voor dit sta d s fe e s t ruim honderd verenigingen s a m e n w e rk te n , het w a s ongezien in B ru ss e l. H e t konin gin nen stu k va n B R X L B R A V O w a s de eerste Lan ge N a c h t va n de D a n s , w a a rvo o r het Kaaitheater en de Kaaitheate rstu dio's overrom peld w erden door enthousiaste dansliefh ebbe rs. O p het program m a zo goed als de hele B ru sselse d a n s s c è n e , in tota al zo een vee rtig a c ts , niet alleen de postm o dern e choreografen en a v a n t-g a rd is tis c h e da nsgroepen die kind aan huis zijn in het Kaa ithea te r, m aa r ook enkele volk s d an s g roe p en en h ip h o p d a n s e rs . (jw)

De Lange N a c h t van de Dans was een productie van het Kaaitheater.

beeld Ole Stragier/vorm Kris Demey

1 32

3 0 JAAR KAA I THE A TER

seizoen 2 0 0 4 - 2 0 0 5

133

beeld Ole Stragier / vorm Kris Demey

Londen viert op 6 juli uitbundig feest omdat het in 2 0 1 2 de Olympische Spelen mag organiseren. De volgende dag volgt de ontnuchtering: bij bom explosies in metro en bus vallen 3 7 doden. Het spoor wijst naar Al Qaeda. /// Op Het Theaterfestival bezoekt prins Filip Isabella’s Room van Jan Lauwers & Needcompany. Volgens festivalieider Michel Price is de voorstelling exem plarisch voor de keuzes van festivalcurator Cis Bierinckx: ‘ Er zit dans en muziek in, de scenografie is belangrijk, en er is een Franse monoloog. Cis’ keuze is de richting van de toekomst. Die klok wordt niet meer teruggedraaid.’ (De Standaard , 2 4 augustus) /// Hugo Vanden Driessche wordt in september voorzitter van de Vlaamse Directies voor Podiumkunsten (VD P). /// In De waar gebeurde geschiedenis van Victor en Clara

Rooze van Kristien Hemmerechts lezen we: ‘Jades vader wilde iets eten voor we naar huis reden. In het restaurant begon hij te vertellen over een voorstelling die hij onlangs in het Kaaitheater had gezien. Halverwege had een man vloekend de zaal verlaten “omdat hij geen zin had om nog langer naar die zever te kijken”.’ Navraag bij de auteur leert ons dat het incident zich in werkelijkheid niet in het Kaaitheater maar in de Bourlaschouwburg heeft voorgedaan. /// Zanger en acteur Erik Goossens (bekend van Familie ) opent recht tegenover de KVS in hartje Brussel een nieuw huis: Theater Arte. Hij hoopt er een podium te kunnen bieden aan gezelschappen die anders niet in Brussel staan, zoals het Raamtheater of ’t Arsenaal. /// Bert Anciaux wil meer aandacht voor allochtonen en armen. De artistieke vrijheid, zo zegt hij, wordt te pas en te onpas misbruikt om vooral géén maatschappelijke verantwoordelijkheid te moeten opnemen. Hij roept 2 0 0 6 uit tot het jaar van de culturele diversiteit. III Claude Diouri (van de bioscopen Actor’s Studio en Styx) heeft plannen voor een Actor’s Boat, een drijvende bioscoop met vier filmzalen die aan de Akenkaai zou komen te liggen. /// De Vlaamse, in Amerika woonachtige auteur Paul Verhaeghen aanvaardt de Bordewijkprijs voor zijn roman

Omega m inor, maar niet de bijbehorende geldprijs van 5 0 0 0 euro, en dit omdat hij niet wil dat de Verenigde Staten - die hij vergelijkt met het Duitsland van de jaren dertig - zich zouden verrijken met de belasting die hij op de prijs betaalt. /// Hugo Claus krijgt de Prijs Algemene Culturele Verdienste van de Vlaamse Gemeenschap. De jury onder leiding van theatercriticus Pol Arias (VRT) noemt hem de belangrijkste figuur die de Vlaamse kunsten cultuurscène in de twintigste eeuw heeft voortgebracht. /// Op vrijdag 1 8 februari heropent een gerenoveerd Atomium zijn deuren. /// De vereniging Zot van de Zenne, die de Brusselse rivier wil ‘herbronnen, reanimeren, herwaarderen’, krijgt een kantoor in het Kaaitheater. III Cis Bierinckx wordt directeur van de Beursschouwburg. Eerder werkte hij o.a. in het Walker Art Center in Minneapolis. /// Aan de Varkensmarkt in hartje Brussel wordt op 8 maart de eerste steen gelegd voor het Bronkstheater. /// Bert Anciaux stopt 6 0 .0 0 0 euro in de Europese promotietour voor Eurosongkandidate Kate Ryan. ‘Het blijft zoeken’, schrijft Karl Van den Broeck in Knack, ‘naar een transparant systeem waarbij subsidies gebruikt worden waarvoor ze dienen: om die projecten mogelijk te maken die in een vrije markt niet kunnen worden gem aakt.’ /// De drie Vlaamse ministers Bert Anciaux (Cultuur), Fientje Moerman (Economie) en Dirk Van Mechelen (Financiën) lanceren Cultuurinvest, een investeringsfonds voor cultuurtakken als musical, film en mode. /// Op 8 en 9 april viert de KVS de opening van zijn gerenoveerde schouwburg met een feestelijk project met Brusselse koren. /// In een productie van het NTGent speelt Koen De Sutter de door Bart Meuleman geschreven en geregisseerde monoloog

Martens, een koningsdrama, rond de politicus die meer dan tien jaar lang Belgisch regeringsleider was, en van 1 9 9 3 tot 2 0 0 3 ook de voorzitter van de raad van bestuur van het Kaaitheater. /// Naar aanleiding van een optreden in New York schrijft de Village Voice over Meg Stuart: ‘Prolific American choreographer Stuart, based in Brussels for years, is one of the main reasons cognoscenti claim that the center of the dance world has migrated th ere.’ /// Frie Leysen is in mei aan haar laatste Kunstenfestival toe. Vanaf de editie 2 0 0 7 ligt de artistieke leiding bij Christophe Slagmuylder. Roger Christmann blijft zakelijk directeur. /// De anarchistische kunstenaar Jan Bucquoy wil het café De Dolle Mol heropenen, want in Brussel zijn er volgens hem te veel trendy cafeetjes, en er is geen plaats meer om te rebelleren. ‘Veel kunstenaars behoren ook tot het systeem. Kritiek leveren ze niet meer. Ze verkopen hun kunst. Dan worden ze gelauwerd en plakken ze kevers op het plafond van het koninklijk paleis.’ (De Standaard, 2 9 mei) /// Het gemeentebestuur van Düsseldorf weigert de Heinrich Heineprijs te overhandigen aan de Oostenrijkse schrijver Peter Handke omdat hij de begrafenis van de Joegoslavische ex-president Slobodan Milosevic heeft bijgewoond. Handke vindt dat de Serviërs niet als enigen verantwoordelijk zijn voor de bloedbaden op de Balkan. /// Communicatiewetenschapper Nico Carpentier plaatst kanttekeningen bij de neoliberale context waarin de digitale televisierevolutie plaatsvindt. ‘De kijkers en de winst maximaliseren is op zich geen probleem, maar het wordt wel een probleem als de mediagebruikers herleid worden tot alleen nog maar consumenten.’ (De Standaard, 31 mei) /// Sinds 1 januari is het verboden te roken in openbare ruimtes en op de werkplaats. Dus ook op de bühne. In een reactie op klachten daarover zegt minister van Volksgezondheid Rudy Demotte dat hij de artistieke vrijheid van de acteurs niet wil beknotten. Een sigaret op scène moet dus kunnen ‘als dat nodig is om het scenario op een realistische wijze gestalte te geven’, (jr)

In het beeld blijven N o t the real thing: het onvoorstelba re

Option #4: Audience

A nn ek e B o n n e m a , H a n s Petter D ahl en Robert S te ijn, sa m e n L & O A m s te rd a m , m aken voorstellingen op het grensgebied va n te k s t-

is there, but there is no theatre-play, no dance.

It's all in our minds.

This is w hat I w ant. This is w hat I long for. This is w here I wanna go.

th e a te r en perfo rm an ce a rt. In N o t the real thing vroegen zij zich a f hoe reëel een w ereld kan zijn die uitsluitend g eda ch t w o rd t. Robert Ste ijn: ‘ Hoe het on denkbare te denken? H oe je het onvoorstelbare voo r te stellen? D eze vragen w aren lange tijd voorbehouden aan de go d s d ie n s t en de esoterie. We brachten d eze vra gen terug het th e a te r in. M a a r n a a r de an tw oo rden zoch te n w e niet zo ze e r op het p o d iu m , als wel in het hoofd va n de to e s c h o u w e r ze lf. W a n t ook hier heeft de secu larisatie toegesla gen. Uiteindelijk is iedereen zijn eigen eigen th e a te rm ak e r. Al stopten w e niet m e t praten op het po d iu m , w e za g e n ons ze lf niet langer als de verkon dige rs va n het w o o rd , in tegendeel, hoe m eer w ij re den eerd en, en fa n ta s e e rd e n , hoe m eer w e ben adrukten w a t niet gezegd en niet in de verbeeld ing g eb rac h t w e rd . En het w a s aa n het publiek d a t in te v u lle n .’ (rs)

Not the real thing was een productie van L& O Am sterdam i.s .m . het Kaaitheater.

H E T T H E A T E R F E S T IV A L 2 0 0 5 / / / / /

T H E AT E R / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

R uud G ie le n s & K a a ith e a te r (B)

T riste ro (B)

H et mom ent waarop we niets van elkaar

A biga il’s Party

H e t Z u id e lijk Toneel (NL)

Forced E n te rta in m e n t (B)

w isten/Le m om ent oü nous ne savions

4.48 Psychose

M arathon Lexicon

rien les uns des autres

te k s t S ara h K ane, re g ie O liv ie r P ro v ily

re g ie T im E tch e lls

n aa r P eter H an dk e

H e t T o n e e lh u is & ro th e a te r (B/NL) Bezonken rood n a a r J eroen B ro u w ers, re g ie G u y C a ssiers

te k s t M ik e L e ig h / 2de h e rn e m in g

Jan L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B) De Lobstershop/Le Bazar duH om ard/

H e t T o n e e lh u is (B)

Jan R its e m a , B o ja n a C v e jic ,

Androm ak

M e tte Ingvartsen & S andy W illia m s (B)

m u z ie k H a n s P ette r D ahl

know H 2Ow

Sr M aa rten S eg h ers

T o n e elg roe p C e re m o n ia (B) Brand

te k s t P eter P ercev al & L u k P erceval,

te k s t & re g ie E ric D e V o ld er

n aa r R a cin e , re g ie L u k Perceval

NTG ent

The Lobster Shop

try -o u t

De P arade (B)

& S c h a u s p ie lh a u s Z ü ric h (B/CH)

Jan L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B)

Dragelijk/Tragbar

Needlapb 11

Stam berg te k s t & re g ie R u di M eu le m an s

PER FO R M ANCE ///////////////////////

te k s t n aa r M ich e l H o u elle b ec q , re g ie J ohan S im o n s

M e g S tu a rt/E S en o ït L a c h a m b re /

T o n e elg roe p A m s te rd a m (NL)

T o n e e lg ro e p A m s te rd a m (NL)

L&O A m s te rd a m (NL)

H et tem men van defe e k s

Kruistochten

N o t the real thing

H a h n R ow e (B/CAN)

te k s t W illia m S h a ke sp ea re

FORGERJES, LOVE AND OTHER MATTERS

r e g ie Ivo V an H ove

A b a tto ir Ferm é (B) Galapagos

te k s t A la n A y c k b o u rn , re g ie Ivo V an H ove

M ik k o H y n n in e n (Fl) Jan D e c o rte - B lo e t v z w

J a co b W re n /P M E (CAN)

& K a a ith e a te r (B)

J a n L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B),

Families Are Formed Through Copulation/

Zeldzam e Werken 2 - ‘dieuüt les esprits

Isabella’s Room

La Familie se crée en copulant

v iva nts’

te k s t Sr re g ie S t e f L ern o u s

te k s t Jan L auw ers & A n n e k e Bonnem a

T ris te ro (B)

<OTTO>

Zeldzam e W erken 1 - S t e n “Burgaudine"

Play w ith Repeats

I Cenci / Spettacolo

te k s t M a rtin C rim p

D ood P aard (NL)

A le x a n d r P e tlu ra (RU)

H e t N e t (B)

Shakespearest ock

R ic h a rd M a x w e ll

Zeg het maar. O f heb j e liever dat wij

Zom em achtliefde (i.s.m . M ONK)

& T h e N e w York C ity P la ye rs (USA)

het zeggen?

Coriolanus

Drum m er Wanted

te k s t H ans A a rs m a n , reg ie Jo sse D e P au w

re g ie J ohan S im o n s

Tg STAN (B) Lucia M elts te k s t O scar v a n d en B o o g a ard

T riste ro (B) AbigaiVsParty te k s t M ik e L eigh

seizoen 2 0 0 5 - 2 0 0 6

M a rijs B o u lo g n e (B)

De P arade (B)

J.C.

tek st Pier Paolo P asolin i & C o r H erkströter,

Street o f Trut h. Living Installations

Pas maar al gerot

TITUS

Swing

R a n d p ro g ra m m a : N T G e n t (B) D eu xv o ix

K in k a le ri (l)

Jan D e co rte - B lo e t v z w (B)

Kruistochten te k s t A la n A yc k b o u rn , reg ie Ivo V an H ove

i.s.m . A rg o s

M y lo v e fo ry o u w ill neverdie

re g ie & co n c e p t Jan L auw ers,

T o n e e lg ro e p A m s te rd a m (NL)

Kaaitheaterstudio’s

H o T z u -N y e n (SG)

Forced E n te rta in m e n t (GB)

te k s t & re g ie R udi M e u le m an s

Utam a, every name in (riston/ is I

Exquisite Pain

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

i.s.m . K u n sten festiv a ld e sa rts

te k s t S o p h ie C alle reg ie T im E tch e lls

T g STAN (B)

PAK (CH)

of/niet

Kanalbühne

te k s t n aa r Party Time v a n H a ro ld P inter & Relatively Speaking v a n A la n A y c k b o u rn

»>

137

Het Theaterfestival 2 0 0 5 In 20 0 5 w erd voo r de selectie van H et Theaterfestival aan V la a m s e zijde geen jury m a a r een curator aange steld. C is Bierinckx m aakte een persoonlijke en eigenzinnige keuze die ook voorbij de gre nzen va n het th eate rgen re en va n de N e d e rlan d s e ta a l keek. N ederlan d creëerde een eigen festival en zal d a t ook in de toe k o m st blijven doen. Ja n L a u w e rs brak in zijn S ta te of the Un ion een lans voo r de k u n st: ‘ W aarom m oeten k un sten aars zic h altijd verdedigen? W aarom w ordt er altijd zo ve e l sociale en politieke correctheid geëist va n k unstenaars? Ik denk d a t het te m aken h eeft m et de vrijheid die ze sym b o lise re n . Ze zijn w eerloos o m d a t er geen m a c h t aa n die vrijheid gekoppeld w o rd t. Enkel veran tw oord elijk h eid . En k un sten aars hebben nu eenm aal een veran tw oordelijkheid te dragen . K u n s te n a a rs sta an hoog op de m aa tsch ap pelijke ladder. ( ...) Ik denk d a t de m eeste k u n ste n aars ze e r ernstige m en sen zijn . E n d a t er veel m anieren zijn om die ernstige ta a k te v e rvu lle n . K un st kan donker en obsc uu r zijn . S om m ig e kun stw erken m aken me d e p ressief. Som m ige zijn licht en helder. And ere doen m e glim la ch en. W eer andere doen m e va n a fs c h u w de blik a fw e n d e n . S om m ig e zijn virtu oos en p re ten tieus. And ere kruipen va n sch a a m te in een hoekje o m d a t ze w eer m is lu k t zijn . Z e sta an er alle m a a l, het ene al op va llen d er dan het a n d e re , s tilzw ijgen d toe te kijken als koppige getuigen va n de onm etelijke vergissingen die de m en s in n a a m van z ic h ze lf h eeft bega an . En ze hebben één din g g em ee n : ze zijn allem aal geboren uit de zo n oodzakelijke liefde voo r d ie zelfde m ens die ste eds m aa r w e e r verg eet en vergeet en vergeet. En d a t is nu precies de functie w w w .theaterfestival.be

va n ku n st, en dus ook v a n th e a te r: d a t eeuw ige vergeten begrijpelijk en d a a rd o o r draaglijker m a k e n .’ (ed) © Johny Van De Vyver

138

3 0 JAAR K A A I THE A TER

seizoen 2 0 0 5 - 2 0 0 6

139

Forced Entertainment,

Exquisite Pain-, coconnetje en macrokosmos Robin A rth u r plaatst daar getuigenissen u it de m acrokosm os tegenover. Vaak is het even overkom elijk als het hare, een enkele keer, zoals bij een overlijden, is het onnoem elijk veel groter. Zonder te interfereren gaan deze twee verhaallij nen in dialoog. Zijn de klappen even erg, dan verhouden de twee vertellers zich als lotgenoten. Is het ene veel ingrijpender, dan w ordt het andere plots erg banaal. E x q u is ite P a in is een fraai voorbeeld u it het tweede leven van Forced Enter tainm ent. Nadat de groep u it Sheffïeld zich tien ja a r b e zig h ie ld m et sn elle, fysieke m ontagevoorstellingen, legde hij zich v a n af 1994 m eer toe op tekst. O f die n u u it lijstjes, q uizzen, rondvragen o f m arathonim provisaties afkom stig was, deed er niet toe. Enkele basisbeginselen kom en m ooi sam en in E x q u isite P a in . Hoe verzam elde getuigenissen in uiteenlopende cultuur vorm en w orden gepoot. A ls bloem en in een vaas. Zoals in C lu b o fN o R e g re ts, w aar in de kenm erken van de politiethriller, het sprookje en voodoo de houders zijn

D o u le u r e x q u ise w as Forced Entertainm ent u it het hart gerukt. De

om losse elem enten te groeperen.

Franse conceptuele artieste Soph ie Calle sch reef haar boek na een

O f hoe de getu igenissen van een totaal andere orde kunnen zijn,

relatiebreuk in 1984. N egentig dagen na elkaar deed ze verslag van

zoals in S p ea k Bittemess, w aar de acteurs bekentenissen afleggen

haar ervaring. N adien vroeg ze andere m ensen w at h u n grootste

over m oord, vervalsin g, zelfs genocide, m aar ook dat ze in eikaars

desillusie in de liefde was.

dagboek keken o f de hond vergaten u it te laten. Hoe de plaatsing van

Forced E ntertainm ent m aakt er in E x q u is ite P a in een sim ultaan-

de getuigenissen toevallige betekenissen oproept, die de m akers bij

vo orstellin g van. Een m an en een vro u w lezen alternerend getu ige

voorbaat zelf niet kennen. Maar steeds die m erkwaardige verbinding

nissen voor. Elk b lijft netjes op zijn terrein.

tussen flarden fictie en echo’s u it de w ereld die ons om ringt. Eer

Dat is bij C athy N aden haar coconnetje van verdriet. Keer op keer

der dan de tragische helden, speelt Forced Entertainm ent de koor-

herhaalt ze w at haar overkwam . De feiten versch illen aanvankelijk

figuren uit.

weinig; de onderliggende em oties verschuiven van gekw etstheid naar

—

G eert Seis

verontw aard igin g, boosheid, afw ijzin g en berusting. Pas later k rij

140

gen de feiten een andere interpretatie. Dan w ord en ze drastisch in

Exquisite Pain w as een productie van Forced Entertainm ent (Sheffield);

gekort o f van com m entaar voorzien.

het Kaaitheater w as een van de coproducenten.

3 0 JAAR K AAI THEATER

E szte r S a la m o n (D)

A le x a n d e r L o n q u ic h

Nvsbl

& P h ilip p G e h m a c h e r & S alva S anchis

& N e e d c o m p a n y (B)

M e tte E d va rd se n (B)

M ozart Choreographies

Chunking

Opening

c h o re o g ra fie ë n v a n P h ilip p G ehm acher,

Rosas (B)

J e n n ife r L ace y (F)

p ia n o A le x a n d e r L o n q u ic h

Kassandra - speaking in tw elve voices

Two Discussions o f an A nteriorE vent

in h e t k ad e r v an D an c e A u s tria

TH EATER & DANS ///////////////////

& J o h a n n e S a u n ie r (A)

G ra ce E lle n B a rkey

S alva S a n ch is & J o hanne S au n ier

tek st O scar v a n W o e n sel

M e tte In g v a rts e n (B)

reg ie & ch o reo grafie Jolente De Keersm aeker

50/50

Student Works 1

& A n n e Teresa D e K eersm aek er h e rn e m in g

J e n n ife r L ace y (F)

c h o re o g ra fie ë n v a n A n d ro s Z in sb ro w n e

i.s.m . D e M unt/La M o n n aie

Tuto Discussions o f an A nterior Event

& S a n d y W illia m s

tedere m oeder, argeloos kind

L a tifa L a a b issi (F) I b v e li k e anim als

DANS /////////////////////////////////////

M arijs Boulogne:

‘Ik heb een baby g e m a a k t/H e t is R A.R .T.S . (B)

een m e is je /Ik heb h aar Pas ge noem d/

Student Works 2 Ik heb h aar in e lf m aanden gem aakt E d u a rd G a b ia (RO)

ch o re o g ra fie ë n v a n L o u ise B adu el,

R o s a s /A n n e Teresa De K e e rsm a e ke r

M y presence - p r o o f o f time

T rish a B ro w n , E leanor Bauer,

& S alva S a n c h is (B)

BONUS

T are k H a la b y & S u eY e o n Y ou n

In h aar arm en h oudt M arijs Boulogne

in s ta lla tie B e n jam in V an d ew alle

een gebo rdu urd e en geh aa kte b a b y: zow el

Desh - the secondpart o f the night i.s.m . D e M u n t /La M o n n aie

K o n in k lijk B a lle t v a n V la a n d e re n (B)

h e rn e m in g

U ncontainable ch o re o g ra fie ë n v a n A n n a b elle L o p e z

M e g S tu a rt/D a m a g e d G oods (B)

O c h o a , A le x e y M iro sh n ich e n k o , C a yetan o

A t the table

So to, In m a R u bio T o m a s, M a tteo M o les

J e n n ife r L a c e y /N a d ia L a u ro (F)

P ierre R ig a l/A u ré lie n B o ry (F)

m hm m m m

Erection

en d a t is veel te la n g /Ze kan niet leven. ’

aa n de b in n e n - als aa n de bu ite nkan t

MUZIEK //////////////////////////////////

een com plete m e n s. H e t ske let, de organ en, de b lo ed vaten , de spie rw e e fse ls, de z e n u w

M a la P u n ic a (I)

ba n e n : alles exact op zijn p la a ts , in de juiste

Codex Faenza - Liturgie a ltem atim

kleur, alles m et kleine on rege lm atighe den,

et dim inutions instrum entales en Italië

m et een eigen gesch ied enis. M a a r het kindje

i.s.m . B o zar M u sic

is doo d . A ls een fore nsisch experte,

J o n a th a n B u rro w s

Z O O /T h o m a s H a u e rt (B)

B L IN D M A N (B)

als een tedere m oede r van de doo d,

& M a tte o Fargion (GB)

Walking Oscar

B ach , Polyphonic variations

als een argeloos kind m e t een pop zal ze

The Q uiet Dance

tek st O scar v a n d e n B o o gaard i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

M a rk T o m p k in s /C ie I.D .A . (F) ANIM AL

‘N ie t boos zijn ... /Alles w at niet w eg wil,

H et visioen van Tondal - Op zoek naar

M e tte In g v a rts e n (B) to come

op het kindje een au to psie uitvoe ren .

D ia lo g o s (F)

B o ck & V in c e n z i (GB)

m iddeleeuwse gezangen u it Dalm atië

Here, as ifth e y hadn ’t been, as i f they are

La vision de Tondal - A l a recherche

not. A n epilogue. The invisible dances

des chantres dalm ates du M oyen Age

i.s.m . K u n sten festiv a ld e sa rts

m ag blijven/alleen als h et in iets anders kan veranderen.' Pas m aar al gerot: een van de m erk

reg ie, c o n c e p t & te k s tb e w e rk in g

w aardigste en aangrijpen dste voorstellingen

K a ta rin a L iv lja n ic

X a v ie r Le R o y /E s z te r S a la m o n (D)

B e n o ït L a c h a m b re (CA)

Giszelle

Lugares Comunes

va n de laatste ja re n . (m vk )

i.s.m . B o zar M u sic

Pas maar al gerot w as een productie J é rö m e Bel (F)

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

Véronigue Doisneau

R a im u n d H og h e (D)

J o h n C a g e - 44 Harmonies

schouwburg, Nieuwpoorttheater, T IM E-fe s tival.

m u zie k John C a g e, L u d w ig D aser,

some notes are

O rla n d u s L a ssu s, W illia m B yrd,

kc nOna & Mechelen 2005 vzw.

K n u t N y sted t

D A N S .K IA S / S a skia H ö lb lin g (A)

Cadavre Exquis

van Marijs Boulogne, i.s .m . Stuk, Beurs

H e in e R. A vd a l (B)

Sw anLake, 4 A cts

V in c e n t D u n o y e r/V a n ity (F/B)

B L IN D M A N & G o e yva erts C on so rt (B)

Jours blancs

c o n c e p t Eric S le ic h im & M are M ich ael D e S m e t

in h e t k ad e r v a n D ance A u stria

S e q u e n tia (D) M e g S tu a rt/D a m a g e d G oods (B)

a rtific ia l h o riz o n / M illi B itte r li (A)

D i sfigure Study

Dissipating I

h e rn e m in g

in h e t k ad er v a n D an ce A u stria

Edda m u z ik a le le id in g B e n jam in B a g b y i.s.m . B o zar M u sic

»> seizoen 2 0 0 5 - 2 0 0 6

141

P A K te s t uw condition hum aine H et Zw its e rs e collectief P A K b e s ta a t uit vie r k u n ste n a ressen (een fo to g ra fe , een ch oreografe, een arcbitecte en een beeldend k u n ste n a re s), In hun w erk houden zij zich bezig m e t concrete locaties en situ aties en ontcijferen zij sociale co ntexten . N a enkele bezoeken aan B ru ssel en het Kaa ithea te r besloot P A K om een on derzoe k te w ijden aan de dubbele brug over het ka n a a l, op de Sain ctelettesquare. Z o ontstond het project Kanalbühne. In de in terven ties 2 5 R e d Cars, 7 Carpets en 1 Spotlight w erde n in w oners v a n de stad betro kken. Z e w are n de o p m a a t tot een tentoon stelling w aarin P A K vision aire en/of n iet-rea liseerbare plannen voo r de brugsite on tw ikkelde. G eïn spireerd door herhaalde bezoeken aa n voorstellingen in het K aa ith e a te r, w erkte P A K het s eizoen da aro p een fitnessp a rcours uit. De toe s ch o u w e rs konden hier hun sociale, fys ie k e , spirituele en m en tale fitn e s s m et betrekking to t het th e a te rb e zo e k te s te n , (pr)

Kanalbühne (200 5 -20 0 6 ) en Are you fit for Kaaitheater? (2 0 0 6 -20 0 7) waren producties van PA K , Praxis für angewandte Kunst (Zürich) en het Kaaitheater. Kanalbiihne - © PAK

M U Z IE K T H E A T E R / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

E n se m b le C o n tre c h a m p s (CH)

M in g u e t Q u a rte tt (D)

S alv ato re S c ia rrin o , Archeologia del Telefono

H e in z H o llig e r, M a ’m ounia

M a tth ia s P in ts ch e r, Figura 11/

M atth ia s P in tsch er, Verzeichnete Spur

M ic h a ë l Ja rrell, Essaim s-Cribles

Frammen to

H e t T o n e e lh u is (B)

H e lm u t L a ch e n m an n , Pressionfür einen Cellisten

M ic h a ë l Jarrell, ...m ais les images

M a tth ia s P in ts ch e r, Figura IV /

Heliogabal

M atth ia s P in tsch er, Choc (Monum ento IV).

restent...

Passaggio

te k s t T h o m a s Jonigk

A ntiph onenfü r grosses Ensemble

H e in z H o llig e r, Puneiga. ï o Lieder

S a lv a to re S c ia r rin o , Streichquartett n. 7

m u zie k Peter V erm ee rsch

m it Zw ischenspielen

W o lfg a n g R ih m , Quartettstudie

reg ie Josse D e Pau w

K la n g fo ru m W ie n / P in ts c h e r (A)

i.s.m . A rs M u sica

m u z ik a le le id in g F ran ck O llu

Ic tu s (B)

i.s.m . A rs M u sica

H e lm u t L a c h e n m a n n , Gran Torso i.s.m . A rs M u sica

M u z ie k th e a te r T ra n s p a ra n t (B) Jacob Lenz

B ru n o M a n to v a n i, LaM orte M editata P e te r E ö tv ö s , Intervalles-Intérieurs

M a rin o F o rm e n ti (I)

C a p illa F la m e n c a (B)

m u z ie k W o lfg a n g R ih m

Peter E ö tv ö s , Thunder

M a tth ia s P in ts ch e r, M onum ento I.

Zodiac - Les trés riches heures deJean

lib re tto M ich a e l F rö h lin g ,

F ra n c k B e d ro s s ia n , It

In m em oria di A rthu r Rimbaud

de France, duc de Berry

n aa r G eo rg B ü ch n er

m u z ik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs

S a lv a to re S c ia r rin o , T r eN o ttu m i

a rtistie k e le id in g D irk S n e llin g s

m u zik a le le id in g A le jo Perez

i.s.m . A rs M u sica & B o zar M u sic

H e lm u t L a c h e n m a n n , Serynade

i.s.m . B o zar M u sic

reg ie C a ro lin e P etrick i.s.m . A rs M u sica & D e M u n t/ L a M o n n aie

i.s.m . A rs M u sica

A la in F ra n co (B)

Ic tu s & O rc h e s tre de L ille (B/F) J ea n -L u c F a fc h a m p s , Lettres Soufies

G a rth K n o x /V in c e n t R oye r (F)

J.S. B a ch - Das w ohltem perierte Klavier try -o u t

H e t T o n e e lh u is (B) BEATS

m u zik a le le id in g P eter R undel

G éra rd G risey, Prologue

i.s.m . B o zar M u sic

H o r a tiu R a d u le s c u , A gnus Dei,

c o n c e p t M are D id d e n & Josse D e P au w

in P SK /PB A

opus 8 4/homage to Igor Stravinsky

m u zie k R oland V an C a m p e n h o u t,

S a lv a to re S c ia r rin o , A i lim ite della notte

P e rc y jo n e s & g asten

H o ra tiu R a d u le scu , Das Andere, opus 49 M ic h a ë l L e v in a s, Lettres enlacées V i.s.m . A rs M u sica

142

>»

3 0 JAAR KAAI THEATER

M ette In g va rtse n : de vre u g d e v a n het lichaam O n b e va n g e n en v rij, d a t is het w e rk va n de D e e n s -B ru s s e ls e M ette Ingvartsen ( e x - R A .R .T .S .) . D a t bleek al uit h aar solo 5 0 /5 0 (2 0 0 4 ) w aarin zij m e t een kinderlijk plezier de m ogelijkheden van het da n s e n d e licha am o n d e rzo c h t. Iets dergelijks is aa n de hand in het g roepsw erk to com e (2 0 0 5 ). In het eerste deel d em on streren vijf lic h a m e n , gehuld in n au w s lu iten d e bla uw e pakken die zow e l de identiteit als de sekse uitw is se n , allerlei s ta n d je s , m a a r de pornog rafische zu c h t is w eg, dit is klinisc h, bijna peda gogisch. De scène voltre k t zic h in een bek lem m en de stilte. De klan k band krijgen w e in deel tw e e : de d a n s e rs , nu in alleda agse plu nje, vorm e n een koortje d a t org astische geluiden kreu n t, zu c h t en zin g t. O m dan in deel drie uit te barsten in een fina le va n pu ur d a n s p le zie r, op keiharde s w in g m u zie k . N a de voo rstelling begaf het publiek zich aa n een potje sw in g d a n s en in de foyer, (jw)

to come is een productie van Werkhuisproducties (B russel), DWA danswerkplaats (Am sterdam ) en PAC T Zollverein (Essen ).

Kon inklijk B allet v a n V la a n d e re n , Uncortainable ‘ B alle t is een levende ku n stvorm , niet een voortdurende herhaling van w a t al lang b e s ta a t.’ Het is een uitspraak va n Kathryn B e n n e tts . Toen zij in 2 0 0 5 aa n tra d als directeu r va n het Koninklijk B alle t v a n V la a n d e re n , besloot zij om een w edstrijd uit te schrijven vo o r op kom en de choreografen . Zij vo n d in het K aa ith e a te r een partner. U it alle hoeken va n de w ereld w erden z o ’ n h o nd erdtw intig vid e o 's en d v d 's o p g e stu u rd . S a m e n m e t Kathryn B en netts en tw e e v a n h aar m edew erkers vo rm d e ik een jury. O n d a n k s het verschil in ac htergron den w aren w e het roerend eens o ve r de keuze vo o r v ijf ch oreog rafen : A n n a b e lle Lo p e z O c h o a , A lexey M iro sh n ich enko, Inm a Rubio T o m a s , C a y e ta n o S oto en M atte o M oles. Zij kregen de o p d ra c h t om elk een korte gro epsch ore ografie te m ak en . H et geheel w erd als vo la v o n d p ro g ra m m a getoond op ’t Eilan d je (de th u is b a s is va n het KB VV ) en in het Kaa ithea te r. C a y e ta n o S oto en M a tte o M oles m och ten als uiteindelijke e x -a e q u o w in n a a rs van de w edstrijd n a a r huis m e t de door H a p a g Lloyd aang e boden geldprijs va n 1 0 .0 0 0 eu ro. (jr)

Uncontainable w as een productie van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen (Antw erpen), i.s .m . het Kaaitheater.

seizoen 2 0 0 5 - 2 0 0 6

1 43

Ruud Gielens ensceneert Peter Handke: een ‘stadsstripverhaal’

‘W atje gezien hebt, verraad het niet; blijf in het beeld/ Op het K om ediefestival, waarm ee het seizoen 2003-2004 w erd afgesloten, bracht de jon ge Brus selse regisseur Ruud Gielens op overtuigende w ijze een m eute jo n ge perform ers op de scène in de R ev u e des U to p iesP er d u e s. Het gebeurt niet vaak dat jo n ge regisseurs m et m eesterschap het gew eld van ‘het grotere w erk’ (grote zaal, veel perform ers) aankunnen. Johan Reyniers vroeg daarom Ruud Gielens om in het seizoen 2005-2006 aan de slag te gaan m et H e t m o m e n t w a a r op w e n ie ts v a n elk a a r w is te n . In deze ‘tekst’ - o f eerder: in dit scrip t - van de Oostenrijkse auteur Peter Handke w ord t geen w oord gesproken en passeren er zo’n driehonderd personages over een plein in een stad: een atypische theatertekst dus, die om een atypische m anier van theater m aken vraagt en die door zijn w oorden loosheid geknipt is voor het m eertalige p u b liek van de Brusselse biotoop. H et lijk t erop dat Peter Handke z e lf ergens aan de rand van een stadsplein is gaan zitten, genoteerd heeft w at hij zag en hoorde en op die gegevens dan associatief verder heeft gedacht. Schrijven als oefen in g in beschrijven en benoem en. Een schrijver is voor Handke im m ers geen leverancier van betekenis. Hij m oet enkel schrijven, het geven van betekenis legt hij in handen van de lezer. Zo ook in H e t m o m e n t...: als toeschouw er zitten w ij m ee aan de rand van het plein, zitten w ij m ee in h et beeld. Het m otto dat H andke aan deze tekst m e e g a f‘Wat je gezien hebt, verraad het niet; b lijf in het beeld’ is ook voor Ruud Gielens h et u itg an gsp u n t gew eest bij het creëren van de w ondere w ereld die hij sam en m et A n n W eckx (kostuum s) en Jan G oovaerts (m uziek) in het Kaaitheater tot stand heeft gebracht. Hij liet een dertigtal perform ers - acteurs, zangers, m uzikan ten en dansers, van verschillende generaties, professionelen en am ateurs - b ezit nem en van d e p u b lie k s Het moment waarop we niets van elkaar wisten - © Kurt van der Eist

CONTEXT ////////////////////////////////

Petra R o g g el in g esp rek m et in tern a tio n a le ,

O pen d e u r b ij de o p e n in g

in B ru ssel g e v e stig d e c h o re o g ra fe n

v a n h e t seizoen

M ette E d va rd sen en H ein e A v d a l

K a th ryn B en n etts o v er K o n in k lijk B allet v a n V la an d eren T h e o V an R o m p a y o v er A n n e T eresa D e K eersm aek er en Rosas N ad ia La u ro en M y ria m V an Im sc h o o t o v er h u n w erk m et B e n o it L a ch a m b re en J en n ifer L a cey D an iela W e ttste in o v er P A K (Praxis fü r A n g e w a n d te K unst) Petra R o g g el o v er ANIM AL v a n M ark T o m p k in s p r e s e n ta tie v a n de w eb site w w w .sa rm a.b e d o o r S tev en D e Beider C h ry sa P ark in so n

144

E rw in Jans

T im E tch e lls

IN S T A L L A T IE / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

o v e r D ouleur exquise / Exquisite Pain E ric S le ic h im o v e r BLIN D M AN X av ie r V an d am m e

ov er S h a ke sp ea re, D o o d Paard

o v er de co n c e rte n re e k s m id d e le eu w se

en Ivo V an H ove

m u z ie k

K in k a le ri (I) W EST (Paris) (Roma) (Amsterdam) (Athena) (W ien) (Berlin)(Brussels) v id e o in s ta lla tio n

Jean -M arie W y n a n ts (Le Soir) o v er V la am s th e a te r g e z ie n d o o r

D W B , H e t b e s c h rijf

F ran stalig en

& h e t K a a ith e a te r (B )

Josse D e Pauw, M are D id d en en R oland o v er Heliogabal en Beats T riste ro m e t fra g m e n te n u it Iemand van ons M aria n n e V an K e rkh oven

De N acht van DWB

T E N T O O N S T E L L IN G / / / / / / / / / / / / / / / /

K a a ith e a te r

M et K oen P eeters & K a m iel V an h o le,

Van de Botaniek tot de Basiliek/

Elm a v a n H a ren , P eter H o lv o et-H a n sse n

Du Botanique d la Basilique

& d e k le zm e rb a n d , B ra b o sh in k e,

research P au lin e V an D ijck

C e es N o o te b o o m , S te fa n & Peter

in g esp rek m e t Jan D ec o rte en S ig rid V in k s

H e rtm a n s K w a rtet, S ask ia d e Coster,

PAK - P raxis fü r a n g e w a n d te K u n s t

o v er dieuSt les esprits vivants

P atric ia d e M artelaere, Peter V erh elst,

Kanalbühne

M aria n n e V an K e rkh oven

o v er d e in te rn a tio n a le d a n sg em e en sc h a p

in g esp rek m e t R udi M e u le m an s o v er

in B ru ssel

Stam berg, S is i en R o m i S c h n eid er

v id e o -d j L een D ervea u x & dj Johan C am bré

een te n to o n s te llin g en v ie r in terv en ties

3 0 JAAR KAAI THEATER

ruim te van de grote Kaaitheaterzaal, com pleet m et balkon, alle aan

M et dit bew egend ‘stadsstripverhaal’ creëerden Ruud Gielens en

palende gangen en loopbruggen. Zelfs achter de rug van de toeschou

zijn dertig w ervelende perform ers een theaterevenem ent, waarbij

w ers w erd er gespeeld. Een stadschoreografie. De stedelijke b io

het p u b liek beladen m et energie de zaal verliet. W egens succes her

toop als een w ild ern is w aarin ieder voor zich tracht te overleven:

nom en in het seizoen 2006-2007.

slaan, stelen, uitd agen en uitlachen, plagen en pesten, territoriu m

—

M a ria n n e V an K erk h o ven

verdedigen... Ruud Gielens brach t in een bijzon der m ooi ritm e een hectische m achine op gang w aarbij de toeschouw er n iet w eet w aar

Revue des Utopies Perdues en Het moment waarop we niets van elkaar wisten waren producties

eerst te kijken. Die m achine valt slechts op enkele m om enten stil:

van het Kaaitheater i.s .m . Canaletto.

als iem and sterft, als twee m ensen sam en een m om ent van teder heid beleven... H elem aal op het einde b lijft een slagveld van v u il nis op de scène achter. De p u in hoop van het leven.

Van de Botaniek tot de Basiliek 1 7 5 ja a r België, d a t w a s het th e m a va n de Open M on um en ten dagen 20 0 5 . H et K aa ith e a te r h aak te in m et een tentoon stelling ove r de geschiedenis va n de verkee rsas K ru idtuin laan en Leopold ll-la a n , tw ee grote boulevards die het stem pel dragen va n re sp. W illem I en Leopold II.

Van de Botaniek tot de Basiliek b e va tte , n a a s t vele h istorische fo to ’ s en d o c u m e n te n , ook tw e e film s uit het Koninklijk Film arch ief. H et eerste film p je , Durch Brussel in 1 0 M inuten (D u its la n d , c a . 19 0 5 ) beva tte s pectaculaire beelden va n de ce n tru m la n e n . De tw ee de film ,

Bruxelles (P atric k Le d o u x , 1 9 5 9 ) w a s een bijwijlen poëtische im pressie va n het fiftie s-m odernism e in Brussel voo r en na Expo 58, m et o .a . beelden v a n een au to rit op h et v ia d u c t en door de tun nels va n de Kleine Ring. De tentoon stelling w erd sam en geste ld door arch ite ctuu rh istorica Pauline va n Dijk en vo rm g egeven door M ichel Van B eire n d o n c k. (jw )

Van de Botaniek tot de Basiliek w as een productie van het Kaaitheater.

seizoen 2 0 0 5 - 2 0 0 6

145

*v . v

' '

. D ood P a a rd : S h ak es p eare in stock ln de N ed erlan d en zijn er eigenlijk geen g ezels ch a p p en m eer die nog 'repertoire h o u d e n ', d .w .z . eerder gecreëerde stu kken o pn ieu w opvo eren .

In navolging va n M a a ts c h a p p ij D iscordia bu nde lt de N e d e rlan d s e groep D ood Pa ard a f en toe een reeks producties tot een S fo c A -e v e n e m e n t.

H u n S h a k e s p e a re S tock ( 2 0 0 5 - 2 0 0 6 ) o m v a t t e de d r ie al e e r d e r g e ë n s c e n e e r d e R o m e i n s e t r a g e d i e s v a n S h a k e s p e a r e . ril Titus ( n a a r Titus f i H

A n d ro m c u s ). J C ( n a a r Ju ltu s C a e s a r) en C o rio la n u s ( n a a r C o rio la n u s ) A ls u i t s m i j t e r of m i s s c h i e n a ls t e g e n g i f bij d e z e d r ie t r a g e d i e s v o l g e w e l d . w r a a k en b l o e d v e r g i e t e n , v o e g d e n

zij

de k o m e d i e Z o m e rn a c h tlie fd e t o e ( n a a r M id z o m e rn a c h ts d ro o m ) H e t z e lf v e r t a l e n v a n d e z e t e k s t e n m a a k t

v o o r D o o d P a a rd e e n i n t r i n s i e k d e e l u it v a n h et w e r k p r o c e s :

zij

z e t t e n S h a k e s p e a r e s t a a l o m n e e n s c h e r p , v i r t u o o s en r u ig N e d e r l a n d s i d i o o m

v a a k n o g d o o r s p e k t m e t r e s t e n E n g e ls . ' R e p e r t o i r e h o u d e n b e t e k e n t v o o r h e n h e t r e a l i s e r e n v a n e en m e e r w a a r d e : er w o r d e n n i e u w e p u b l i e k e n a a n g e b o o r d en d e a c t e u r s z e lf o n t d e k k e n n i e u w e v e r b a n d e n t u s s e n en e en n i e u w e k ijk op de t e k s t e n ' R e p e r t o i r e h o u d e n ' is e en r i j p i n g s p r o c e s . .. , g: ; ,

zo ie ts als bij w ijn die na een tijd uit de kelder w o rd t g e h a a ld , (m v k )

Shakespeare Stock w a s een p ro d u c t ie v a n Dood Paard ( A m s t e r d a m ) .

146

3 0 JAAR KAAI THEATER

t h

beeld Fien Muller/vorm Kris Demey

t e

2006-2007

Italië wint in Duitsland de finale van het wereldkampioenschap voetbal tegen Frankrijk. /// Op 12 juli valt het Israëlische leger Libanon binnen in een poging om de Hezbollah uit te schakelen. /// Brussels minister Pascal Smet en burge meester Freddy Thielemans maken bekend dat het Brusselse openluchtzwem bad aan het Bécodok ter hoogte van Tour & Taxis zal komen te liggen. De eerste

zwemmers worden in 2 0 0 9 verwacht. /// Tijdens de zomer overlijden twee Vlaamse theatermonumenten: Senne Rouffaer ( 1 9 2 5 - 2 0 0 6 ) en Julien Schoenaerts (1 9 2 5 -2 0 0 6 ). /// Jonathan Rhys-Meyers speelt naast Tom Cruise in Mission Impossible 3. ‘Repeteren is voor theatermietjes,’ zegt hij. /// Op een tijdens Het Theaterfestival door het VTi ingerichte dag over de toekomst van het theater, A Stage Odyssey, zegt artistiek directeur van Victoria Dirk Pauwels tijdens zijn slottoespraak: ‘Het maatschappelijk engagement van de kunstenaar is zijn w erk.’ /// Op het TF-1 (H et Theaterfestival-nieuwe-stijl) in Amsterdam ontvouwt Ivo Van Hove een negenpuntenplan voor het theater van de 21ste eeuw. Hij klaagt de wildgroei, de versplintering en het gebrek aan doorstroming aan. Hij pleit voor een herinrichting van het landschap waarbij een sterk centrum ruimte zou scheppen voor een sterke marge. Het magere internationale theateraanbod in Amsterdam vindt hij een groot gemis. /// Eind september verandert de VDP (Vlaamse Directies voor Podiumkunsten) van naam: oKo staat voor Overleg Kunstenorganisaties. Zij verbreedt haar werkterrein van podium kunsten en muziek naar alle professionele kunstvormen. /// Cultureel Duitsland staat op stelten als de Deutsche Oper opvoeringen van Idomeneo schrapt omdat er een scène in voorkomt waarin de afgehakte hoofden van Poseidon, Boeddha, Jezus en de profeet Mohammed worden tentoon gesteld. De directie spreekt van een ‘moeilijk in te schatten veiligheidsrisico’. Bondskanselier Merkel zegt dat zelfcensuur uit angst onduldbaar is. /// M et de creatie van Mefisto for ever op tekst van Tom Lanoye opent regisseur Guy Cassiers zijn eerste seizoen als artistiek directeur van Het Toneelhuis. /// Op initiatief van Tom Barman vinden naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen op 1 oktober (‘0 1 /1 0 ’) in Antwerpen en in Brussel concerten plaats voor verdraagzaamheid. Op initiatief van Luc Tuymans loeit op 5 oktober op tal van plaatsen in het land - ook in het Kaaitheater en in de Kaaitheaterstudio's - om 15u de sirene als waarschuwing tegen extreem-rechts. /// Choreograaf Thierry Smits is wedstrijdjurylid voor het VTM-programma Dancing on ice. Tijdens de uitzending op 1 oktober roept hij Vlaanderen op om niet op een extremistische en racistische partij te stemmen. /// ‘Luk Perceval wil niet langer werken als gastregisseur bij Het Toneelhuis. Daarmee protesteert de gewezen artistiek leider van het Antwerpse gezelschap tegen het beleid van zijn opvolger.’ (De Morgen, 2 2 november) Aanleiding daarvoor is een menings verschil over de plaats van (vaste) acteurs in grote gezelschappen. Perceval verdedigt het acteursensemble, Cassiers wil meer projectmatig werken. /// Rosas en het Kaaitheater zijn samen de initiatiefnemer van een nieuwe werkplaats voor podiumkunsten, waarvoor zij een deel van hun infrastructuur ter beschikking stellen. De werkplaats zal fungeren als een transitzone voor jonge makers tussen opleidingen en veld in. /// De laatste film van Robert Altman (1 9 2 5 -2 0 0 6 ), A Prairie Home Companion, met o.a. Meryl Streep en Lindsay Lohan, is een ode aan de verdwenen cultuur van de live radioshows in de midwest. /// Performancekunstenares Miranda July debuteert als filmster met Me and you and everyone we know. De film gooit hoge ogen. Of er een verschil is met haar andere werk? ‘Mijn grote frustratie is net dat zo weinig mensen mijn andere artistieke werk te zien krijgen. Misschien denken de mensen dat mijn werk ontoegankelijk is, maar het enige ontoegankelijke is de plek waar je naar mijn werk kunt kijken: het museum, de galerie.’ (De Standaard, 18 januari) /// In BOZAR opent op 1 maart de tentoonstelling Restlessness waarin Jan Lauwers zijn beeldend werk exposeert. /// In maart ensceneert Jan Decorte op uitnodiging van het Mladinsko theater in Ljubljana voor twee Sloveense acteurs het bijbelse Hooglied onder de titel Visoka Pesem / Song o f Songs. /// Voormalig Kaaitheaterdirecteur en intendant van Brugge 2 0 0 2 Hugo De Greef (5 4 ) wordt op 1 4 maart aangesteld tot directeur van Flagey. /// Het Kaaitheater is in mei het festivalcentrum van het Kunstenfestivaldesarts. /// Kim Clijsters zet op 7 mei een punt achter haar tenniscarrière. /// Het NTGent kijkt aan tegen een schuldenberg van (maximaal) 2 ,7 1 miljoen euro, dit is de optelsom van een deficit uit het verleden én een boekhoudsysteem dat niet transparant is en dat de kosten om een voorstelling te maken afschrijft over diverse jaren. Artistiek directeur Johan Simons maakt er een erezaak van om op post te blijven. /// De federale verkiezingen van 1 0 juni zijn een afstraffing voor de paarse coalitie. Winnaars zijn het kartel CD&V/N-VA en Lijst Dedecker. /// Directeur Bernard Foccroulle neemt op 2 3 juni afscheid van De Munt, die hij vijftien jaar geleid heeft. Vanaf 2 0 0 7 -2 0 0 8 ligt de verantwoordelijkheid voor het programma bij zijn opvolger Peter de Caluwe. /// De Amerikaanse r&b-zangeres Kelis speelt eind juni op Couleur Café. Op de vraag van een interviewer hoe de muziekindustrie haar behandelt antwoordt zij: ‘Geen idee. Een beetje smerig misschien? Het is een harde en moeilijke wereld. We worden verwacht dingen te creëren en onze gevoelens uit te dragen, maar anderzijds moeten we ook een product maken dat in de markt moet worden gezet en dat verkocht moet worden.’ /// Het Kaaitheatercafé sluit zijn deuren voor een verbouwing. In de plaats komen een ‘lounge’, een ticketverkooppunt en een ‘vitrine’ die het volledige voorgebouw aan de Sainctelettesquare voor publiek en gebruikers zullen ontsluiten, (j r)

Proberen te zijn

S H U FF LE ////////////////////////////////

H e t T o n e e lh u is (B) M ejistofor ever

T ris te ro & tra n s q u in q u e n n a l (B)

re g ie G u y C a ssie rs /te k s t T o m L a n o ye,

L’un d ’entre nous

n aa r K lau s M an n

K a te M c ln to s h (B)

Jo h n J e s u ru n (USA)

A ll Natural

Philoktetes

te k s t Jo R a n d erson

Z O O /T h o m a s H a u e rt

te k s t Sr r e g ie Jo h n Jesu run

T in e Van A e rs c h o t

& C hrysa P a rkin so n (B)

& C la ire M a rs h a ll (B/GB)

Parallallem ande

I have no thoughts, and this is one ofthem

J o n a th a n B u rro w s & M a tte o F argion (GB)

D ood P aard (NL)

Both Sitting D uet St The Q uiet Dance

ECO

(sho rt versio n s)

Clapping M usic ( m u zie k S tev e Reich)

T h e a te r K la ra (CH) D N A - Eine Familiensaga

M e tte In g va rtse n (B)

v a n C h ris to p h F rick , S u za n n e Z a h n d

to come

& K L A R A -E n se m b le

h e rn em in g

Philoktetes, tussen hem el en aarde ‘ Lis te n to m e , l’ m tellin g you s o m e th in g ./

T riste ro (B) A ra b a n d a (B)

A biga il’s Party tek st M ik e L e ig h / 3de h e rn e m in g

PAK (CH) Are you f i t fo r Kaaitheater?

S o th a t you learn the va lu e of s u ffe rin g ,/ th e joy of sacrifice an d pa tien ce , m urder a n d / m a n s la u g h te r/ S o th a t y o u ’ ll learn

Jan L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B) De Lobstershop/Le Bazar du Homard /

to sp e a k the language o f/ th e d e a d ./ O n ce again it's tim e fo r you to shu t u p .’

The Lobster Shop

THEATER ////////////////////////////////

D a t ze g t de G riekse held Ph ilokte tes op zijn tek st, reg ie, se t Jan L auw ers /m u z ie k H ans Petter D ahl St M aa rten S eg h ers

T riste ro (B) Iemand van ons

gekom en zijn om hem de boog en pijl van

NTG ent & M ü n c h n e r K a m m e rs p ie le (B/D)

R uud G ie le n s & K a a ith e a te r (B)

H eracles a fh a n d ig te m a k e n . Ph ilok te tes, g e sch u w d en verlaten om zijn stinkende

Robinson Crusoe, de vrouw en de neger w o n d e . De A m e rik a a n s e re g is se u r-a u te u r-

H et m om ent waarop we niets van elkaar

n aa r ‘Foe’ v a n J.M. C o e tze e / b e w e rk in g

w isten/Le m om ent oü nous ne savions

P ie ter D e B u ysser /re g ie Jo han S im o n s

rien les uns des autres n aa r P eter H a n d k e / h e rn e m in g

eiland tot O d y ss e u s en N eo p to le m u s die

cineast John Jesurun schreef deze Philoktetes in 1 9 9 3 , net na de eerste Golfoorlog, op vra ag

Forced E n te rta in m e n t (GB) The W orld in Pictures

V iv ia n e De M u y n c k , Ja n L a u w e rs

re g ie T im E tch e lls /te k s t T im E tch e lls

& N e e d c o m p a n y (B)

St F o rced E n tertain m en t

van Ron Vaw ter, acteur bij T he W ooster G rou p. De aa n aid s lijdende V a w te r speelde delen va n die te k s t in 19 9 4 in zijn Philoktetes-

Variaties in het K aa ith ea te r, in een regie

A lles is ijdelheid n aa r C la ire G o ll/ b e w e rk in g V iv ia n e

De P arade (B)

va n Ja n R its e m a . Kort d a a ro p stie rf Vaw ter.

De M u y n c k / re g ie Jan L auw ers

De Executie van M axim iliacm

Je su ru n liet de te k s t tien ja a r liggen vo o r hij

te k s t St re g ie R u di M eu le m an s

hem ze lf ensceneerde in een bijzond er

A b a tto ir Ferm é (B) M oe maar op en dolend

C a rly W ijs & R yszard T u rb ia s z /

m ooie en heldere s c en ografie: Philoktetes,

in h e t k ad er v a n P erfo rm a tik 1 -

E xile s v z w (B)

tu s s e n hem el en a a rd e , tu s s e n leven

p e rfo rm a n c e & th eater

W h at is thin king ?

en d o o d , tussen realiteit en a b stra c tie , tu s s e n brutaliteit en s c h o o n h e id , (m vk )

A b a tto ir Fe rm é (B)

Philoktetes was een productie van

Testament John Jesurun (N ew York). te k s t St re g ie S t e f L ern o u s

seizoen 2 0 0 6 - 2 0 0 7

1 49

R ené P o lle s c h -V o lk s b ü h n e a m R o s a -L u x e m b u rg -P la tz (D) L’affaire M artin! etc. i.s.m . K u n sten festiv a ld e sa rts

T o s h ik i O k a d a /C h e lfits c h (J) Five Days in March i.s.m . K u n sten festiv a ld e sa rts

Tg STAN (B) De Eenzame Weg n aa r A rth u r S c h n itz le r

KlaraFestival

DAKHEMELRUIMTE (de Titanen Trilogie) n a a r N escio

Ja n Decorte w ou al heel lang een barokopera en s cen ere n . Jo h a n Reyniers z a g de kans schoon toen het K la ra fe s tiva l v a n Vlaa nderen

D ood Paard (NL)

vo o r zijn editie 20 0 6 m e t het K a a ith e a te r in zee w ilde gaan en ze tte een coproductie m et het fe s tiva l op. Decortes enscen erin g van

SCHUUR

Dido & Aen ea s va n H en ry Purcell w a s een kleine m ijlpaal in de o p e rap rak tijk . Geen dure m ac hin erie, geen dram aturgisc h e overkill,

te k s t Rob d e G ra af

m a a r een bescheiden en die n s tb a re regie, die recht n a a r de essentie va n Purcells w e rk ging. H e t jonge V la a m s e m u zie k e n se m b le B ’ Rock

Jan D e c o rte (B) en dirigent Richard Eg a rr w are n vo o r velen een re velatie.

M ü ller/T rak to r

H e t K aa ith e a te r organiseerde in het fe s tiva l nog drie m u zie k th e a tra le pro ductie s: een 'soirée c o m p o s é e ’ door het En s e m b le Explora tio ns

try -o u t

van cellist Roel D ieltien s, de B elg is ch -M a g h re b ijn se zan geres Laïla A m e zia n en ja zzs a x o fo n is t Erw in V a n n ; Ra im u n d H ogh es versie van

Le Sacre du printem ps va n S tra vin s ky , live begeleid door de pianisten G u y V an drom m e en Alain Fra n c o ; en Le com eback de Jean-Baptiste van W ayn Tra ub, m et o .a . het Franse scratchersviertal Birdy N am N a m en de B eethoven Aca dem ie in een va n haar allerlaatste optred ens, (jw)

Dido & Aeneas w as een productie van het Kaaitheater en het Festival van Vlaanderen Brussel.

PERFO R M AN C E ///////////////////////

Poni (B) Project 2: Soma Sema

K a te M c ln to s h (B) H airfrom the Throat in h e t k ad e r v a n P e rfo rm a tik 1 -

p e rfo rm a n c e St th eater

H o o m a n S h a rifi (N) NO 1 NO 2 in h e t k ader v a n P erfo rm a tik 1 p erfo rm a n c e & th eater

Endless M edication

•S -

in h e t k ad e r v a n P erfo rm a tik 1 p erfo rm a n c e & th eater

K ris V e rd o n c k , H an s De M a n, G a b rie l S é ve rin (B) Lecture performance in h e t k ad e r v a n P erfo rm a tik l p e rfo rm a n c e & th eater

150

3 0 JAAR KAAI THEATER

A n to n ija L iv in g s to n e (CAN)

Love. Death. M y life w ith Tin-Yu.

K a a ith e a te r

The Part

Oh w a it.Ia m y o u

Lange nacht van de dans 200 / /

in h e t k ad er v a n P erfo rm a tik 2 -

c h o re o g ra fie T are k H alaby, S u e-Y eo n Y o u n

Longue N u it de la Danse 200 7

p erfo rm a n c e & dans

i.s.m . D e M u n t/ L a M o n n aie

Les S lo va K s D ance C o lle ctiv e , T a k u z to slapepani!

T h o m a s L e h m e n (D)

T ia go G u e d es (P)

Lehmen lem t

Trio/U m S olo

De ondergang van de schemering B andaka D an ce G ro u p , Brasilian dance

in h e t k ad e r v a n P erfo rm a tik 2 p erfo rm a n c e & dans

Jan R itse m a & W alter H u s,

M a rk T o m p k in s (F)

C saba M o ln a r/P .A .R .T .S ., N um berTw o

Hommages

M are V an ru n xt & H o g e r In stitu u t v o o r D ans,

M a rte n S p a n g b e rg (sv)

in h et k ad er v a n P erfo rm a tik 2 -

you m ust understand that we lived in an

p e rfo rm a n c e & dans

atmosphere o f euphoria youth and enthusiasm

M a rte n S p a n g b e rg & ‘A is ik l (SV/B) A fter Sade in h e t k ad er v a n P asta fo r T ired D an cers (P e rfo rm a tik 3)

that can hardly he imagined today

R o s a s /S a lv a S a n c h is (B)

M ette In g v artsen , 50/50 (excerpt)

S t il! Live

T h e O rig in a l P o p p in ’ S h a k o Crew,

c h o re o g ra fie S alv a S a n ch is

A b a tto ir Fe rm é , Testament: hypn otische m aa lstro om H e t w erk va n het M echelse A b a tto ir Fe rm é is ooit

On the Classic Poppin’ and Lockin’ Set

o m sch reven als ‘existentieel h o rro rth e ate r’ . i.s.m . D e M u n t/ L a M o n n aie

K ris V e rd o n c k (B)

i/n /m /nii v o o rs tu d ie

V ic to ria (B)

In de S tu d io ’ s toonden w e Galapagos (H e t T h e a te r

T a n g o c h a n c e , Argentinian tango

M e tte E d va rd se n (B)

R obin Jonsson/P.A.R.T.S., Super conflict (excerpt)

fe s tiv a l 2 0 0 5 ), M oe m aar op en dolend en Testament

Time w ill show (detail)

M ette E d va rd sen , Opening (excerpt)

(beide in het seizoen 0 6 -0 7 ) .

+ The w ay/you move r ltc o u ld h e (try-o u t)

B ro th ers & S isters,

L eslie M a n n è s (B)

DANS /////////////////////////////////////

S alva S a n c h is , Lonely Woman

Copy/Cut/Paste (try-out)

A u te u r en regisseur S te f Le rn o u s licht zijn s ch edelpan :

The New Style o f the Same Culture

‘A l jaren ben ik gefascine erd door het syn droo m va n S alva S a n ch is , Lament

C o ta rd , een neurologische a a nd oen ing w aarbij m en

in h e t k ad er v an P erfo rm a tik 2 -

Ilh am , Oriental dance

p erfo rm a n c e & dans

A lb e rt Q u esada /P.A.R.T.S., Solo on Bach

zich dood w a a n t of d e n kt d a t zijn organen of bloed

A n e sia d o u , B ry ssin c k & Peeters,

o n tbreken. De aa n d o e n in g g a a t v a a k gepa ard m et

Nachtschade co n c e p t D irk P au w els /re g ie Pol H e yv a ert ƒ

M a rt K a n g ro (EST)

ch o re o g ra fie A la in Platei,

Start. Based o n a T r u e Story

Chuck Norris Doesn’t Sleep, He W aits (excerpt)

dep e rs on alis a tie. Bij het m aken va n de voo rstelling

G a licia B a ila, Galician Dance

M oe m aar op en dolend, zijn w e inhoudelijk vertrokken W im V an d eke yb u s, Vera M an tero ,

in h e t k ad e r v an P erfo rm atik 2 -

J o h an n e Sau nier, C a terin a S ag n a,

p erfo rm a n c e & dans

ZO O / T h o m as H auert, Playing on common ground (im p ro v isa tio n )

in terpreteerbaar als een rijke d ram atu rg ie voo r M o e ,

S ty le C o n tro l, A B-Boy Phenomenon

Eric D e V older, C lau d ia T rio z z i

Jo n a th a n B u rro w s L e slie M a n n è s (B)

& M a tte o F a rgion (GB)

D elusive Figures

Both Sittin g D u et

v a n u it dit ziek teb e eld , m aa r al g a u w bleek het syndroom

G eo rg ia V ard a ro u & G illes Polet/P.A .R .T .S.,

Testament en Tourniquet. In 18 8 0 besprak Cotard

ETAIPA19

het geval va n M adem olselle X die het b estaa n va n

PON I, PONI in concert

god en duivel on tk en d e. N e t als latere patiënten

L e slie M a n n è s & M a n o n S a n tk in (B)

h e rn e m in g

B y p ro d u ctj

A n d ro s Z in s-B ro w n e , Recreations

g a f ze te kennen d a t het h a a r on tbrak aa n leve nslu st

S te fa n D reher, ‘Angie’ the most beautiful girl

M a k i M o ris h ita (Tokyo)

P h ilip p G e h m a c h e r (A)

M ik ael M a rk lu n d /P .A .R .T .S ., no title

en ze voe lde zich als verdoem d tot in de eeu w igheid.

K o sh itsu

like there’s no tomorrow

Z a catan , Amalgama

T h e a tra a l in teressan t d u s , gede person aliseerde lijven

R osas & R A.R .T.S. (B)

Jo n a th a n B u rro w s

S tefa n D reher, Island

A n eveningforP.A.R .T.S.

& M a tte o F a rgion (GB)

C a rlo s G arbin /P .A .R .T .S., Boarding

Penture (prem ière)

The Q uiet Dance (h ern em in g )

Jean L u c D u c o u rt, K ristin e S le tte v o ld

Speaking Dance

& A la in F ranco,

In k in d i N ’Im an zi & K a za d i, Rwandan dance

c h o re o g ra fie A n n e T ere sa D e Keersm aeker,

c h o re o g ra fie M e tte In g v a rtsen

India

Vera M a n te ro (P) Until the m om ent when God is destroyed

c h o re o g ra fie A n n e T ere sa D e K eersm aek er

Lateral pass - passed on

doo r een un ivers u m s lep en , w a a r ze precies uitvoeren w a t het ‘ s c rip t' hen dicteert. De levende dode zo e k t

sémantiques » (im p ro v isa tio n )

datgen e op w a t hij niet heeft en d a t doet hij door acties en beelden op te roepen uit ‘de re aliteit' en het on d e r

A n d ro s Z in s-B ro w n e , Limewire

b e w u s te . O p zo e k n a a r b etekenis, w orde n ze geritu ali

by the extrem e exercise o f beauty

seerd en kan er bij wijlen een hypn otische maelstrom

R o s a s (B)

c h o re o g ra fie S alv a S a n ch is

Erase-E(X), part 2

on der een grotere k ra c h t. Personae die zic h lusteloos

ENTRE DEUX « variations sur quelques racines

D a v id H e rn an d ez

M anual fo cu s

zo n d e r gevoel voo r goed en kw a ad die g e b u kt gaan

Yukiko S h in o za ki & Un Yam ada (B/JP)

F a se,fou r m ovem ents to the m usic

on ts ta a n . De (zo e k )to c h t langs die uzu m a ki achten w e

Hibi

o f Steve Reich

belangrijker dan het v e r h a a l.’ (sl)

c h o re o g ra fie A n n e T eresa D e K eersm aek er

ch o re o g ra fie T rish a B row n/

in R osas P erfo rm an ce S p a ce

a d a p ta tio n L a n ce G ries

i.s.m . D e M u n t /La M o n n aie

Galapagos, Moe maar op en dolend en Testament waren producties van Abattoir Ferm é (M echelen).

»> seizoen 2 0 0 6 - 2 0 0 7

151

Lange Nacht van de Dans 2 0 0 7 De tw ee de editie va n de Lan ge N a c h t bevestigde Brussel als hoofdsta d(je) va n de d a n s , en het K aa ithea te r als het h oofd stedelijk danspaleis. O p zaterda g 3 m a a rt, va n 15 uur ’s m iddags tot 3 uur ’s n ach ts, w aren dertig acts te zien op de scène van het Kaaitheater, gespreid ove r ze s ‘ pro gra m m a blokke n ’ w aarin m oderne d a n s p e rfo rm a n c e , volk sdan sen uit A frik a , L a tijn s Am erika en Eu ro p a en hiphop elkaar in e ve n w ich t hielden. Een m élange die , buiten het fo rm a t van de Lange N a c h t, w ellicht op scepsis zou onthaald w orden m a a r die nu gefêteerd w erd door een jubelend publiek d a t zich graag c o n s ta n t liet v e rra s s e n , (jw) De tweede Lange Nacht van de Dans w as een productie van het Kaaitheater.

co BRAVO

kaaitheater

beeld Ole Stragier / vorm Kris Demey

1 52

3 0 JAAR KAAI THEATER

seizoen 2 0 0 6 - 2 0 0 7

153

Tine Van A e rs c h o t: een universele litanie K un ste na res Tine va n A e rs c h o t sch ree f een m onoloog, I have no thoughts a n d this is one o fth e m , h aar eerste th e a te rw e rk . Een ze e r persoonlijke te k s t, gesch reven vo o r en g eb rac h t door C laire M arsh all (v a n de Enge lse groep Forced E n te rta in m e n t). In een vou dige zin n e n -

alleen m a a r ontkenningen - pa ss e e rt een leven de re vue. Een vro u w m a a k t de balan s op , stelt

v a s t en blikt vo o ru it. C laire M arsh all s ta a t alleen op de s cè n e , een glas w a te r binnen han dbere ik. Zij richt zich tot het publiek en brengt de tekst als een litan ie. Elke toesch ou w er zie t zich geconfronteerd m et zijn of h aar eigen verw a ch tin gen , on tgooch elin gen , e rva rin g e n , d ro m e n , w e n s e n ... Z o persoonlijk als de te k s t va n Van A e rs c h o t is, zo universeel is hij; hij ra a k t elke toesch ou w er. Een te ks t die een geda ch te m o len op gang brengt, (pr)

I have no thoughts and this is one ofthem van Tine Van Aerschot en Claire Marshall w as een productie van Palindroom v zw (Brussel), in coproductie m et het Kaaitheater en Kunstencentrum Vooruit (Gent). Claire Marshall - © Tine Van Aerschot

M a re V a n ru n x t (B)

M a re V a n ru n x t, K u n s t/W e r k

D o n a tie n n e M ic h e l-D a n s a c (F)

M a rtin S ie w e rt (A)

Deutsche Angst

& C h a m p d ’A c tio n (B)

Georges Aperghis, 14 Re'citations pour

Dual Resonances in 2 M ovem ents

RA U M

voix seule

in h e t k ad er v a n P asta fo r T ire d D an cers

S u sa n n e L in k e (D)

C h o re o g ra fie M are V an ru n xt /

C a th e rin e M a x im o ff (F)

(P e rfo rm a tik 3)

lm Bade wannen

m u zie k M o rto n F eldm an , Pattem s in

Georges Aperghis: Tempête sous

a Chromatic Field SC Crippled Symmetry

un Crane (film )

ch o re o g ra fie M are V an ru n xt

c h o re o g ra fie , dans S u san n e L inke

Flut c h o re o g ra fie S u sa n n e L in ke

Rosas & Ic tu s (B)

& B L IN D M A N [4 x 4 ]v o ic e (B)

(P e rfo rm a tik 3)

Buxtehude

Steve Reich Evening

H e in r ic h S c h ü tz , Cantate Dom ino

B ill S h a n n o n (USA)

ch o re o g ra fie A n n e Teresa D e K eersm aeker/

Sketchy

m u zie k Steve R eich, G y ö rg y L ig eti

D im itrio s P o lis o id is (A),

D ie tr ic h B u x te h u d e , Das N eugebor’ne

i.s.m . D e M u n t / La M o n n aie

C h ris tin e G a igg (A),

Kindelein; M issa Brevis;Jesu, komm ,

co n c e p t & re g ie B ill S h a n n o n

B e rn h a rd L an g (A),

Canticum Novum

M a rtin A rn o ld (USA),

m ein Trost und Lachen;

M eg S tu a rt/D a m a g e d G oods

A la in F ranco & Jean L u c D u c o u rt (B)

L a u re n t G o ld rin g (F)

Fried und Freudenreiche

& El RA (B/P)

Figure de voisinages

Bem hard Lang Evening

J.S. B a c h ,Jesu, meine Freude

BLESSED

d a n s en c h o re o g ra fie Jean L u c D u c o u rt m u z ie k B ach

H iro a k i U m e d a /S 2 0 (J)

W hile going to a condition

MUZIEK ////////////////////////////////// E n se m b le E x p lo ra tio n s , Laïla

D am a g e d G oods

A m e z ia n , E rw in V ann & frie n d s (B)

& M u m b lin g Fish (B/A)

Soiree composée i.s.m . h e t K lara F estiv al v a n V la an d eren

c h o re o g ra fie P h ilip p G eh m a ch er en M e g S tu a rt

A la in Franco (B) J.S. B a ch , Das w ohltem perierte Klavier

M e tte In g va rtse n (B) W h y W e Lo ve A c tio n

D A N S & M U Z IE K / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

c h o re o g ra fie C h ristin e G aig g /

m u z ie k H e in ric h S c h ü tz , A n d reas H a m m e rs ch m id t, Johann H erm an n

A lone. Life W astes Andy Hardy (video) v a n M a rtin A rn o ld

A R o o m fu ll o f Shoes m u z ie k B e m h a rd L a n g (co m p u ter)

i.s.m . B o zar M u sic

in h e t k ad e r v a n P asta fo r T ir e d D an cers

L e if Inge (N) 9 Beet Stretch

B ru n o M a n to v a n i, Streets R a p h a ë l C e n d o , Scratch Data

in h e t k ad e r v a n P asta fo r T ire d D an cers

Y a n M a re s z, Sul Segno

(P e rfo rm a tik 3)

B ru n o M a n to v a n i, Éclair de lune

X a v ie r Le R oy (D)

(Strawberry Fields Forever)

H e lm u t L a c h e n m a n n ,

(P e rfo rm a tik 3)

lo tu s & Irc a m (B/F) M antovani, Maresz, Cendo

I am sitting in a room /N othing is Real

in h e t k ad e r v a n P asta fo r T ire d D an cers

D ario C a ste llo , G iro la m o F resco b ald i, B iag io M arin i

Sacre, the Rite o f Spring

i.s.m . h e t K laraF estival v a n V la an d eren

C lau d io M o n te ve rd i, S a lo m o n R ossi,

i.s.m . B ozar M u sic

A lv in L u c ie r (USA)

p ia n o G u y V an d ro m m e & A la in Franco

D ie d ric h B ecker, J. R. A h le,

W iederholung 2 v a n B ern h ard L a n g

R a im u n d H o g h e (B)

m u z ie k Ig o r S tra v in sk y

S c h e in , Jan P ie te rs zo o n S w ee lin ck ,

Video van Laurent Goldring op Differenz/

(P e rfo rm a tik 3)

m u z ie k K ris D efo o rt & C lau d e D e b u ssy

La P e tite B a n d e (B) S chü tz religious / M onteverdi secular

m u z ie k B ern h ard L a n g

L O D /K ris D e fo o rt & Jan M ic h ie ls (B) Dedicatio

i.s.m . B ozar M u sic

m u z ie k B e rn h ard Lang

V-Trike

i.s.m . h e t K u n sten festiv a ld e sa rts

M AYBEFOREVER

D W 6a

e -v io o l D im itrio s P o liso id is

A ccum ulated Layout /

154

B L IN D M A N

in h e t k ad e r v a n P asta fo r T ire d D an cers

m u zik a le le id in g G eo rg es-E lie O cto rs i.s.m . B o zar M u sic & A r s M u sica

S a lu tfü r Caudw ell

»>

3 0 JAAR KAA I THE A TER

Kate M c ln to s h : m etam orfos es Een m eisje h urkt op een w a t rare m an ier op de gro nd, bijna n a a k t, getooid m et een glitterpakje en grote bla uw e s tru is vo g e lve re n . Ze ze g t: ‘ I h ave an in stin ct fo r fa ilu re . I can sm ell it c o m ing. It’ s a natu ral thin g. Y ea h , I can sm ell it n o w .’ In h aar w ereld zo a ls die te zie n w a s in de solo Alt natural en het g ro epsstu k H air trom the Throat (2 0 0 6 -2 0 0 7 ) ta s t de N ie u w -Z e e la n d s e perfo rm an ce artieste Kate M cln to sh de gre nzen a f tu s s e n het dierlijke en het m en se lijke, tussen het n atuurlijke en het gec onstru eerd e. H a a r grootste in sp iratie bron zijn de die ren , de la n d s c h a p p e n , de extrem e natu urversc hijn se len uit h a a r th u is la n d . H a a r ce n trale th e m a is d a t v a n de m e ta m o rfo s e . Zij ve rtre kt va n de idee d a t de m an ier w a a ro p wij leven slechts één va n de vele m ogelijke m an ieren is : w a t zij op de scène to o n t zijn da a ro m slechts ‘ a tte m p ts at being’ . Probeersels en d u s o n v o lm a a k t. G e fascin eerd doo r de m an ier w a a ro p m ensen hun leven s am en stellen uit stukjes en brokjes va n in fo rm atie , bricoleert M cln to sh op de scène een w onderlijke w ereld bij elkaar, (m vk ) Het werk van Kate Mclntosh w ordt geproduceerd door Margarita Production (Brussel). Bill S h a n n o n : op krukken tussen hoge en lage cu ltuur Een b re ak d an ce r op een th e a te rs cè n e , en dan nog een die zich vo o rtb e w e e g t ste un end op krukken en rollend o p z ijn ska te b o ard ! D a t klinkt sp e c tac u la ir: m en v e rw a c h t zich aan een buitenissig h oogstand je, aan luchtig en te rta in m e n t. Bill S h a n n o n , alias the crutch m aster, en zijn groep m aken ons in Sketchy echter getuige va n een ze e r bijzond ere on dernem ing. S h a n n o n organ iseert een botsing tu s s e n de codes va n de s tra a t en die va n het thea te r, een o n tm oe tin g tussen hoge en lage cultuur. Hij lokt liefhebbers v a n breakdan ce of hiphop de hoogdrem pelige cultuurtem pels binnen en confronteert het geregelde thea te r- en da nspubliek m e t ruw e en tegelijkertijd virtu o ze s tre e ta c ts . D it levert een on gew one s feer op in de za a l: een publiek d a t a a rze lt tu s s e n het beleefde ‘zw ijgen plus e in d a p p la u s ' va n geoefende th e a te rgangers en de en th ou siaste kreten en aa nm oedigingen zo a ls die b .v . bij een popconcert te horen z ijn . S h a n n o n vo rm t de streetdan ce om to t een echte b ew eg in gsta al: gestileerd m a a r virtu o o s , sp o n ta a n en gedisciplineerd tegelijkertijd. In Sketchy zitte n ze lfs knipogen n aar het klassieke ballet als vie r in het w it geklede s treetdan cers een rijdansje uitvoeren also f het vie r ‘ k lassiek e’ jonge zw a n e n zijn . Via in teractieve videobeelden w orden de h oogstandjes va n de hiphop beeld per beeld geana lyseerd en een scratch ende dj zo rg t vo o r de pa ssen de begeleiding, (m v k ) All Natural - © Kate Mclntosh

Sketchy w as een productie van Bill Shannon (N ew York).

Triste ro’s Iem and van ons-, M e g a -C lic h é -R o lle rc o a s te r S o m s vertrekken th e a te rm a k e rs niet va n een be s ta a n d e te k s t, m a a r knippen ze stukken uit hun s am en levin g en m onteren ze die to t een ve rras s e n d geheel. Voor Iem and van ons graaiden de Triste ro’ s in de grote bak van de clichés en dw ongen ze z ic h ze lf m e t beh ulp va n an on iem e e -m a ila d re s s e n tot b e ken ten issen. H e t re su ltaat is een u its p ra ke n m ix, w a a rin w a a rh e d e n elkaa r a a n ta s te n of h elem aal o p v re te n , en w aarin u het ba n a a ls te plots in teressan t kun t vin d en . U n eem t dan plaats in de M e g a -C lic h é -R o lle rc o a s te r: een steile klim to t hoog in de politiek, o ve r de to p p e n en de dalen va n de liefde, to t in de die pste persoonlijke geheim e putjes va n de spelers. U kom t te re c h t in een s to rtv lo e d , een sp e rvu u r, een m isse lijkm a ken de o p s o m m in g v a n u its p ra ke n , definities en to o g p ra at. D aa rin flits t a f en toe de m en s op: k w e ts b a a r of s te rk , e e n za a m of n iet, eerlijk en v a ls tegelijk, (pb)

Iemand van ons was een productie van Tristero (Brussel).

seizoen 2 0 0 6 - 2 0 0 7

1 55

Tiago G u e d e s : een nagel in de m uu r Tiago G u ede s behoort tot de jon gste generatie va n Portugese choreografen . In Um Solo speelt G u e d e s m et a lle d a ag se g eb ru ik s voorw e rp en , w a a rm e e hij verras s e n d e gebeurten issen co nstrue ert. E e n nagel in de m u u r slaan om er een rugzak aan op te h an gen. Uit die ru g zak een s ch aa r h alen , papieren za k k e n , een appel en nog een nagel. A a n de andere kant va n de ruim te een spiegel oph an gen aan die tw e e d e nagel. Kleine, surrea listische ge b e u rte n issen die zich afspelen tussen w aken en dro m e n ; getekende fig uu rtjes w orden even reëel als een papieren h u is , een persoon op gym sch oen en of een ru g za k . In Trio, G u e d e s ’ eerste g ro e p s s tu k, w orden va ria tie s op het th e m a ‘trio ’ geb rac h t. Drie personen op een afgelijnd w it v la k , d a t biedt talloze m ogelijkheden om bew egingen aan te ze tte n : alleen , in reactie op de an deren, als groep. Zich verho uden tot elkaar. En to t ru im te , d y n a m ie k , persp ectief en b a lan s - m in im a a l, geredu ceerd, (pr)

In de m en tale tuin va n N a d ia La u ro W erk va n k un sten are s N a d ia La u ro w a s in het K aa ith e a te r altijd op de scène te zie n , in voorstellingen va n de choreografen B arb ara K ra u s , Je n n ife r L a c e y , Vera M an tero en BenoTt La c h a m b re . M et Tu montes 1 1 hear

voices w a s ze nu voo r het eerst in de foye r ac tie f. Zij bouw de er een installatie die de foye r gedurende enkele m aa nde n om toverd e in een ‘ m en tale tu in '. Rotsblokken uit piep s c h u im , bekleed m e t een za c h te grijze pels achtige sto f, stonden versp reid opgesteld in de ru im te . U it enkele blokken kon m en , n auw elijks h oorbaar, g esp rekk en , geruis Tu montes ? I hear voices -

en andere klanken o p va n g e n . Een ijl w inters licht viel de ruim te b in ne n. D eze m entale rotstuin nodigde de toe s ch o u w e rs uit om erop te gaan leu ne n, zitte n , lig g e n ... (pr)

Tu montes ? I hear voices van Nadia Lauro & Guests (Parijs) w as een productie van het Kaaitheater. Tu montes ? I hear voices - © Luc Schaltin

1 56

3 0 JAAR KAAI THEATER

m u s ik F a b rik /P e te r R u n d e l (D)

T h e W o o s te r G ro u p (USA)

Andre, van d erA a, Boulez

LaD idone

M a rk A n d r e , ni

m u z ie k F ran cesco C a va lli

M ic h e l v a n d e r A a , M ask

r e g ie E liz a b eth L e C o m p te

P ie rre B o u le z, D érive II

m u zik a le le id in g B ru ce O d la n d

m u z ik a le le id in g P eter R undel

i.s.m . K u n ste n fe stiv a ld e sa rts

i.s.m . A rs M u sica

W a lte r H u s /A c a d e m ie v o o r M u z ie k Q u a tu o r D an e l (B)

& W o o rd S in t-A g a th a -B e rc h e m (B)

D usapin, M aratka, Bedrossian

De N acht

P a s ca l D u s a p in , Q uatuo r d cordes n°4

m u z ie k W a lter H u s

K r y s t o f M a ra tk a , Fables

re g ie Els B ru yn se els, N ed jm a H adj

F ra n c k B e d ro s s ia n , Tracés d ’ombres P a s c a l D u s a p in , Q uatuor cl cordes n°5 i.s.m . A rs M u sica

C a p ric c io S tra v a g a n te

Tu tu Puoane

& C o lle g iu m V o ca le (F/B)

& B ru sse ls Jazz O rc h e s tra

La Pellegrina

A la in Franco en de s hort stories va n Bach Alain Franco speelde B achs Wohltemperiertes Klavier in de S tu d io ’ s op tw ee zo n d a g n a m id d a g e n ,

Jo ke va n L e e u w e n , Paul V e rh a e g h e n ,

in tw ee v e rsie s . Fra n c o : ‘ De 4 8 p re ludes en fu g a ’ s va n D as Wohltemperierte K la vie r zijn e ve n

m u z ik a le le id in g S k ip S em p é

C arl N o ra c , A n d ré Velter,

veel s hort stories w a a rv a n ik tw e e m on tag es vo o rs te ld e , in een poging om het m ateria al m et

in PSK / i.s.m . B o zar M u sic

C a ryl P h illip s & V a m b a S h e rif

zic h ze lf te laten d ia lo g e re n .'D e illustratie to o n t Alain F ra n c o ’ s h a n d s ch rift va n de beginnoten

W riting Billie va n elk va n de 4 8 preludes en fu g a ’ s va n het Wohltemperiertes Klavier, (jw )

A la in F ra n co (B)

i.s.m . P assa P o rta F estival

Alain Franco’ s Wohltemperiertes Klavier w as een productie van het Kaaitheater.

Bach, Goldberg Variationen

M U Z IE K & F IL M IllllIIIIIIIIIIIIIIIII M U Z IE K T H E A T E R / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / W ille m B re u k e r K o lle k tie f (NL) Jan D e co rte , R ic h a rd E garr

Faust

C O NTEXT ////////////////////////////////

X a v ie r Le R oy (D) Let’s talk about m usic projects

& B ’ R ock (B)

m u z ie k W ille m B reuk er

Dido SéAeneas

film F.W. M u m a u (D, 1926)

S a rm a

in h e t k ad e r v a n P asta fo r T ire d D an cers

& M e g S tu a rt/D a m a g e d G oods (B)

(P e rfo rm a tik 3)

v a n H e n ry P u rcell

B-Chronicles re g ie Jan D eco rte m u z ik a le le id in g R ic h a rd E garr

FILM //////////////////////////////////////

in h e t k ad e r v an P erfo rm atik 2

N o b e a u ty fo r m e th e re w h e re h u m a n life is rare

i.s.m . K lara F estiv al v a n V la an d eren

L a u w e rs & N e e d c o m p a n y (B) W a yn T ra u b, W im De W ild e

Goldjish Game / h e rn e m in g

& B e e th o ve n A c a d e m ie (B) Le

comeback de Jean-Baptiste cre a tie, co n c e p t, ch o re o g ra fie

J o a c h im K o e ste r (DK)

Franz A n to n C ra m e r (D)

sym posium over Needcompany

Exotic, Political: Josephine Baker,

m et G eo rg es B an u , E rw in Jans,

Valeska Gert and the Etnographic Craze

N ico la s T ru o n g , C h riste l S ta lp a ert,

in h e t k ad e r v an P e rfo rm a tik 2

m o d e ra to r F red erik Le Roy i.s.m . U G en t

Tarantism B o ja n a C vejig (B)

& re g ie W ayn T rau b

i.s.m . Jan M o t G a llety

Gould and Gold, and the dancing others

sc e n a rio W ayn T rau b & S im o n n e M o esen

H e t G ro o t B e s c h rijf

in h et k ad e r v an Pasta fo r T ire d D an cers

B e tty M ella erts in g esp rek m et W ilfrie d

(P e rfo rm a tik 3)

M arten s en K ristie n H e m m ere ch ts,

m u z ie k W im D e W ild e & B ird y N am N am i.s.m . K lara F estiv al v a n V la an d eren

IN S T A L L A T IE / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

Over de macht van het woord

B L IN D M A N

N a d ia L a u ro (F)

& M u z ie k th e a te r T ra n s p a ra n t (B)

Tu M ontes ? I hear voices

B o ja n a C vejig (B)

M ark S c h a ev ers in g esp rek m et A b d elk a d er

M usic is a verb

B enali en D yab A b o u Jah jah , In Libanon

in h e t k ad e r v an P asta fo r T ire d D an cers

Intra-M uros [IM Pasolini] m u z ie k en re g ie E ric S le ic h im

B a rb a ra H in d a h l (D)

te k s t P eter V erh e lst

Anam orphoses

i.s.m . H e t b e s c h r ijf & Passa Porta F estival

(P e rfo rm a tik 3)

in h e t k ad e r v a n P asta fo r T ire d D an cers (P e rfo rm a tik 3)

seizoen 2 0 0 6 - 2 0 0 7

157

Jonathan Burrows & Matteo Fargion, de trilogie-. Brecht zou het leuk gevonden hebben

Twee halfkale pip o’s die erg op elkaar lijken m aar zeker n iet id en tiek zijn, in bijna dezelfde kleren. Ze zitten naast elkaar op stoelen en doen dingen. B ew egingen die w orden afgebroken, stilgelegd - heel w at gedoe m et handen en arm en, som s herkenbaar als alle daagse gebaren, som s abstract o f dansant. Ze hebben blijkbaar ook iets m et klank; het gelu id van een handpalm die op een knie tikt, o f het plotse uitadem en w anneer ze beiden achteroverleunen in ex orbitante rust. In het volgende stuk laten ze de stoelen achterw ege om w at rond te struinen, som s samen, vaker alleen. Ze lopen eindjes heen en weer, draaien rondjes. Bij die eindjes en rondjes m aken ze geluid; een lang gerekt ‘aghhhh’ o f ‘aaaahhhhh’ bijvoorbeeld; ze stoten h et u it zon der enige merkbare em otie m aar toch is er een vage notie van vallen, van dreigin g, van onbepaalde angst. Zoals ze daar over die zw arte scène evolueren, lijken ze geboetseerd, sim pele m enselijke figu u r tjes m et een w oord en schat aan bew egin gen en geluiden die op een kom ische (of tragische) m anier beperkt is. H et zijn creaturen die leven bin n en een begren zin g, twee m ensen die gevangen zitten in het geraam te van een o f ander scenario, in een ontm oeting waarvan

de elem enten door elkaar gehusseld zijn, losgekoppeld van con ti

In het derde en laatste stuk keren ze terug naar hun stoelen en m a

n u ïteit en causaliteit.

ken ze m eer geluiden - ze spreken, ze zingen zelfs. De w oorden

Muziek, performance en pasta O p uitnodiging va n het K aa ith e a te r stelde de W eense d ra m a turg Berno O d o Polzer een program m a sam en rond perform ance en m u zie k . P o lze r g a f zijn project een cryptische titel m ee,

Pasta for Tired Dancers, een titel die hij c a dea u kreeg van de A m e rik a a n s e co m p o n is t A lvin Lucier. Luc ier, een grote vriendelijke reus geboren in 1 9 3 1 en een grote n aam in de A m e rik a a n s e m u zie k , bereidde ja re n la n g een pa stasch otel vo o r een bevriende da nsere s die elke m aa n d a g a v o n d bij hem op krachten kw am na een uitpu ttend e dag da n s rep etities . Anamorphosen (Barbara Hindahl) - © Barbara Hindahl

Lu c ie r brach t in het K a a ith e a te r zijn m u zie k p e rfo rm a n ce

I am sitting in a room ( 1 9 7 0 ) , een com positie voo r een kam er, een ste m en een taperecorder. Binn en de w ereld va n de expe rim entele c .q . elektronische m u zie k , w a s dit - en w e bedoelen d it als een c o m p lim e n t - oude m u zie k op h istorische in stru m e n te n . N a afloop bereidden Lu c ie r en P o lze r een potje pasta vo o r de bezo e k e rs, (jw )

Pasta for Tired Dancers w as een productie van het Kaaitheater.

Georges Aperghis, 14 Récitations pour voix seule (Donatienne Michel-Dansac)

1 58

3 0 JAAR KAAI THEATER

lopen gelijktijd ig - m et en door elkaar, zij aan zij, over en onder el

Ze zijn heel erg hier en nu. Ze zijn niet ondergedom peld in een o f

kaar, pu n t en contrapunt. De w oorden beschrijven m eestal een be

andere diepe em otie, ze zijn n iet van de w ereld weg. Ze zijn hier,

w egin g, m isschien een dansbew eging, m isschien iets anders. Run.

h eel erg hier en n u en als ze ooit al eens een m om ent lang in iets

Run. Run. Stop. Run. Run. Run. Stop is alles w at ik m e zo m eteen

verzonken lijken te zijn, dan is dat geen m ysterie, niet het grote an

kan herinneren. Het gaat snel, levendig, opgew ekt.

dere - m eer dat ze even perplex zijn o f helem aal in beslag genom en

Dat alles stuu rt je gevoel van w at eenvoudig en w at geco m p li

door de grote com plexiteit van h u n taak.

ceerd is danig in de war. Meestal begint het m et iets sim pels, iets heel

Waar ik van hou is dat het werk zo abstract is en tegelijk zo sociaal,

sim pels, maar dan modelleren ze dat m et grote ijver; ze herhalen het,

zo m enselijk, zo leesbaar, zozeer geënt op m ensen, de w arm te, het

versieren het, zetten de sequensen in loop, bew egen in al dan niet

spel, de discip lin e en het onderzoek d a tje voelt in hun relatie. M is

gelijke fases en w ijzigen het tem po zodat w at m isschien b egon als

schien is dat de vreem de en nivellerende paradox van de dans, dat

iets w a tje aan achtjarigen zou kunnen leren veeleer eindigt als Bach.

hoe m athem atisch h et ook w ordt, daar nog altijd m ensen vo or jo u

Veel w iskunde, veel telwerk. Op een vreem de m anier virtu oos, on

staan die het doen en het is deze paradox die Jonathan en M atteo zo

danks het sterke aura van banaliteit.

heel erg bezigh ou d t, die zij onderzoeken en om helzen.

Vaak liggen er op de vloer voor hen partituren (vellen papier);

W a it. R a ise a rm s a n d lomer th e m . D u c k d o w n , s it b a ck . L ift h a n d s an d

kaarten, diagram m en, n otities en lijsten, verm oed je, alhoew el je

th e n ta k e th e m b a ck to th e kn ees.

ze niet kan zien. Van tijd tot tijd w erpen ze er een b lik op. En kijken

— Tim Etchells

ze ook naar elkaar. En kijken ze ook naar ons. Dat kijken - h u n aan dacht en hoe die zich verplaatst - is op een o f andere m anier de kern

Both SittingDuet, The QuietDance en Speaking Dance waren producties van Burrows & Fargion.

van het werk, de reden w aarom ik dacht dat Brecht dit leuk zou g e

The QuietDance werd gecoproduceerd door Dance 4 (Nottingham ), Dance Umbrella (Londen),

vonden hebben. De betekenis ligt niet zozeer in w at ze doen, m aar

Joint Adventures (Miinich) & het Kaaitheater.

in de m anier waarop.

Fs j#T

a * ___ , ; ■

i Mjj

i f •

seizoen 2 0 0 6 - 2 0 0 7

(

1 59

P O N I , P ro je c t2 : Som a Sem a In okto ber 2 0 0 5 pre senteerde P O N I P ro je c t2 : Som a

S em a, een m ix va n ro c k m u zie k , sprookjes en circus. M ichaël Bellon in Brussel D e ze Week: 'E r is af en toe w a t re lativism e nodig, w a t bijtende h um or, w a t co m p ro m isloos d a d a ïs m e , een duidelijke ‘fu c k y o u ' - m a a r dan geen w elg e m e e n d e . D a a ro m hebben wij m e t d a n k b a a r heid en goedkeu rin g gekeken n a a r w a t het B ru sselse collectief P O N I allem aa l stond te doen op het podium va n de K a a ith e a te rs tu d io ’ s . ( ...) H e t eerste w a t w e te zien kregen toen een va n de vele g eïm proviseerde theate rgordijntje s opzij geschoven w e rd , w a s een m ens m e t bloem en in h aar h aar en een hoop ap pels in h aar ro ze legging. Z e m aa kte zic h ze lf al zinge nd m e t bevende ste m bekend als ‘th e w a lk in g tre e , the ta lk in g tre e , the tree of hope and h u m a n i t y D a t zou ze in de loop van de voo rstelling nog een aa n tal keer h erh ale n, en telkens Project 2: Soma Sema - © Luc Massin / subjactive

vertelde ze er nog een sprookje bij. O v e r een m eisje d a t een gou dvis inslikt die ve rvolgen s h a a r h art k u s t, m aar dan va n het m eisje te horen krijgt d a t zij nog niet klaar is vo o r een relatie. O f ove r een circu sfig uur die w ordt verm o ord door zijn ve rza m e lin g a fg e za a g d e led em aten. P O N I brach t ze lf ook een aa n tal ab su rd is tis ch e circu s acts m et spe e lk aa rte n , th e e le p e ls , tam boerijnen en een bloot g a t. E n fin , het soort za k e n w a a r veel m ensen de za a l voo r v e rla te n , w a t in dit geval niet g e b e u rd e .’ Het werk van P O N I wordt geproduceerd door Margarita Production (Brussel). Project 2: Soma Sema - © Luc Massin / subjactive

1 60

3 0 JAAR KAA I THE A TER

beeld Charlotte Vanden Eynde / vorm Kris Demey

2007-2008

Voor Johan Reyniers en Petra Roggel is het seizoen 2 0 0 7 -2 0 0 8 hun laatste Kaaitheaterseizoen. Vanaf 2 0 0 8 -2 0 0 9 zal het programma worden samen gesteld door Guy Gypens en Katleen Van Langendonck. /// Voor de start van zijn eerste Kaaitheaterseizoen ( 1 9 9 8 - 1 9 9 9 ) met Agna Smisdom, zei Johan Reyniers in De Morgen: ‘W e willen hier graag een tijdje mee doorgaan.

Er bestaan in hethuidige landschap twee soortenplekken: diewaar mensen te lang blijven en die waar mensen te snel weer weggaan. Ik denk dat hetonze uitdaging

is om ietser tussenin te vinden.’ (2 6 juni

1 9 9 8 ) /// Liesbeth Gritter van theatergroep Kassys zegt in de Volkskrant dat film

haar makkelijker kan meeslepen dan toneel. ‘De directheid, het hier-en-nu van theater is bijzonder, maar ook zijn zwakte. Als ik naar een film kijk, denk ik er niet aan dat, als je de camera een meter wegdraait, je waarschijnlijk de cateringbus voor de acteurs in beeld krijgt; film wordt als realistisch ervaren, maar creëert een prettige afstand. Als ik naar een theatervoorstelling kijk, kan ik niet vergeten dat de acteurs hebben afgesproken nu twee uur lang te doen alsof ze iemand anders zijn en dat het publiek dit weet en zich bewust laat bedriegen. Als ik de tribune afloop en een speler omvergooi, is de magie voorbij.’ (5 juli) /// Theater Arte in de Lakensestraat sluit na twee jaar zijn deuren. /// Op 18 september begint het programma Kaaitheater * 3 0 *S hu ffle dat in twee weken tijd - zonder representatief te willen zijn voor het geheel - een tw aalftal producties toont van artiesten die het programma sinds 1 9 9 8 -1 9 9 9 gekleurd hebben. De reeks begint met W hile We Were Holding It Together van nieuwkomer Ivana Müller en eindigt op 2 9 september met The Show M ust Go On van Jéröme Bel. /// Op die laatste dag wordt het boek

Humus 3 (Kaaitheater 1 9 7 7 /1 9 9 8 /2 0 0 7 ) aan pers en publiek voorgesteld. /// ‘The show must go on.’ I had always believed that and lived by it. But why must the show go on? - seeing that some shows are pretty terrible. W ell, because you agreed to do it, because there is an audience out there; they have paid and each one of them is entitled to the best you can give. You owe it to them. You owe it also to stagehands and manager and producer and other members of the company - and to those who taught you your trade, and to others stretching back in history to open-air theaters and stone seats and even to storytellers squatting in a market place. Noblesse oblige. (Robert A. Heinlein, Doublé Star, Doubleday Science Fiction, Doubleday & Company, New York, 1 9 5 6 ). (j r)

Vooruitkijken

1977-2007

KAAI THEATER

30 ^

★

ww w.kaaitheater.be - 02/201 59 59

H E T T H E A T E R F E S T IV A L 2 0 0 7 / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

K A A IT H E A T E R * 3 0 * S H U F F L E / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

SELECTIE VOLWASSENENTHEATER

B e rlin (B), Bonanza

P e e pin g Tom ( B ) , Lesous-sol

K assys (NL), Liga

KVS & ro th e a te r (B/NL), O nschuld

T ris te ro (B), A biga il’s Party Forced E n te rta in m e n t (GB), FirstN ig ht

T in e Van A e rs c h o t & C la ire M a rs h a ll (B-GB),

A b a tto ir Ferm é (B),

I have no thoughts, and this is one o f them

M u g m e td e g o u d e n ta n d (NL), M u g ln n

Moe maar op en dolend

T h e a te r A n tig o n e ( B ) , The bult and the heautiful A b a tto ir Ferm é (B), T inseltow n

U n io n S u sp e cte (B), W ePeople

X a v ie r Le Roy ( D ), SelfU nfinished

J é rö m e Bel (F), The Shou> M ust Go On

Ivana M u lle r (NL-F), W hile We Were

C h a rlo tte V a n de n E ynde

S tu d io O rka (B), Lava, een bodemonderzoek

T h e a te r A rte m is (NL), Pakm an

B ro n k s (B), Zw ijnen!

ro th e a te r (NL), R ichardlII

m ig h ty s o c ie ty (NL), m ightysociety4

J a k o p A h lb o m (NL), Vielfalt

D e u fe rt+ P lis c h k e / F ra n k fu rte r K ü c h e (D),

Eszter S a la m o n (D-HU), MagyarTancok

Les S lo v a K s D an ce C o lle c tiv e (B),

E d u a rd G a b ia (RO), 8 days aw eek

Opening N ight (working title)

E m io G re co | PC (NL), E xtraD ry

Holding It Together

T H EAT E R / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

Ivo Van H ove & T o n e e lg ro e p A m s te rd a m (NL), Romeinse Tragedies

& K u rt V a n d e n d rie s s c h e (B), M A P ME

M e g S tu a rt / D am a g e d G oods (B), I t’s n o tfu n n y

PAK (CH), Are y o u fitfo r Kaaitheater?

Jan D e c o rte /B lo e t, K a a ith e a te r

G u y C assiers & T o n e e lh u is (B),Woï/skers

Y oung Jean Lee (USA),

Jan K la ta (P-D), Transfer!

A b a tto ir Ferm é (B), D eviant

& De R oovers (B), M uller/Traktor

SELECTIE TF-1

A R T & S H O C K T h e a te r (KZ), Back in the USSR

Directory 3: Tattoo

R a im u n d H o g h e ( D ) , Letteream orose

SELECTIE JEUGDTHEATER

E A S T O F B R U S S E LS /////////////////////////////////

T ris te ro (B), A N

Songs o f the Dragons Flying to Heaven

»> seizoen 2 0 0 7 - 2 0 0 8

163

De P arade (B), Sarajevo

R o b e rto R am o s / D .A .M . (BR),

Ivo Van H ove & T o n e e lg ro e p A m s te rd a m (NL),

Satellites, Continuüm

L a w re n c e M a ls ta f (B), Boreas

Angels in America

Z O O /T ho m a s H a u e rt (B), Cow sinSpa ce

Jan D e c o rte , R ic h a rd E g a rr & B ’ ro c k (B),

L O D / K a rin e P o n ties, D o m in iq u e P a u w e ls,

T riste ro (B), Iemand van ons

M a re V a n ru n x t / K u n s t/W e rk (B),

Dido and Aeneas

N a tu re T h e a te r o f O k la h o m a (U SA),NoD ice

Show title # 63 Black Mark

C h a m p d ’A c tio n

H o te l M o d e rn (NL), KAM P

Rosas (B), Creatie 2008 - Bach/Webem

& S la g w e rk g ro e p Den H aag (B-NL),

K ris V e rd o n c k (B), End

M eg S tu a rt / B e n o it L a c h a m b re /

Organised Sound

S ta n , D is c o rd ia , De Koe, D ood Paard

H a h n R ow e (B-CAN-USA),

B L IN D M A N (B) 2 0 x 2 0 ,

& W ille m de W o lf (B-NL), Detoverberg

FORGERIES, LOVE AND OTHER M ATTERS

zo th anniversary concert

J o n a th a n B u rro w s & M a tte o F argion (GB),

Z e firo Torna & Z O O /T h o m a s H a u e rt (B), puzzled

Both Sitting D uet, The Q uiet Dance, Speaking Dance

Laïla A m e z ia n (B), Bast

J e n n ife r L ace y & N a d ia L a u ro (F), Les assistantes

DANS //////////////////////////////////////////

Ic tu s & O c tu rn (B), Bo v a n d e r W e rf, Le Grand Gamelan

G ra ce E lle n B a rk e y & N e e d c o m p a n y ( B ) , The Porcelain Project

P E R F O R M A N C E / /// /// /// /// /// // /// /// //

M e tte E d va rd se n ( B ) , or else nobody w ill know

T h ie rry S m its & C o m p a g n ie T h o r ( B ) ,

M a is o n D ah l B o n n e m a & N e e d c o m p a n y (NL-B),

C ONTEXT ////////////////////////////////////

The Ballad ofR ick y and Ronny - a p o p opera

V.-Nightmares

V in c e n t D u n o ye r & R osas ( B ) , Sister

Im p u re C o m p a n y / H oom an S ha rifi (N),

M U Z IE K & M U Z IE K T H E A T E R lllll

God exists, the M other is present,

Jo han n a K in t & Stev en Jacobs

but they no longer care

R ené B o o m k en s & H ans A c h te rh u is

P ro m e th e u s E n s e m b le (B),

R oel V and e W in k e l & L ieve D esm et

o .l.v . M a u ric io Kagel

E d w in C a rels & P ie ter v an B o gaert

L ou ise L e c a v a lie r & B e n o ït L a c h a m b re (CAN),

Ic tu s (B), Waits/Weill

S v en S terk e n & B o ris D eback ere

‘I’ Is Memory

B L IN D M A N & C o lle g iu m V o ca le (B), Isotropes

i.s.m . H o g e sch o o l S in t L u kas

S u sa n n e L in k e / VA W ö lfl (D),

Ic tu s / O péra de L ille (B-F),

Schritte verfolgen - Reconstruction 2007

164

Expo 5 8 , v ijf tig ja a r la te r lezingen door

Georges Aperghis, A vis de tempête

3 0 JAAR KAAI THEATER

Kaaitheater vzw

R AA D V AN B E S T U U R

E N S E M B L E S EN V E R E N I G I N G E N IN H E T K A A I T H E A T E R C O M P L E X

septem ber 2007

M are O o m s, v o o rz itte r ; Peter D e Jo n ge, v o o rz itte r

A K E N K A A I 2:

d a g e lijk s b e stu u r; B art C la es, se cre taris; Ed d y V an G elder,

b l In d m a n

p e n n in g m e e ste r; S a rah A v c i, T o n B roed ers, Peter D e Bie,

ZenneSenne

G u id o F o n teyn , F arida L a m k an fi, O liv ie r O n g h e n a , C h an tal

S A I N C T E L E T T E S Q U A R E 19:

P a ttyn , M ia V aerm an , D irk V an o v erb ek e, b e stu u rd e rs;

C u ltu re e l Jo n geren P a sp o ort

Ivo G o ris, H e n k Van h e lle m , re g e rin g sc o m m is s a ris se n ;

E u rop ean N etW ork o f C u ltu ra l A d m in is tra tio n

M ars M o ria u , w a a rn e m e r

T ra in in g C en tres

v g c

;

W ilfrie d M a rte n s, e re v o o rz itte r

In fo rm a l E u ro p e an T h e a tre M e e tin g S o c ia a l F ond s v o o r de P o d iu m k u n ste n

A L G E M E N E VER GAD ERIN G

V la a m s T h e a te r In s titu u t K arei A n th ie re n s , S ig rid B o u sset, H e rm an C ro u x ,

O v erleg K u n ste n o rg a n isa tie s

B art D eco ster, Jean D e G ro ef, Peter M a e n h o u t, W a lte r N ys, P eter T h o m a s, P iet V an W a e y e n b e rge , led en

E N S E M B L E S IN H E T C O M P L E X VAN DE K A A I T H E A T E R S T U D I O ’ S O N Z E - L I E V E - V R O U W V AN V A A KS T RA A T 83:

A L G E M E N E L E ID I N G

T riste ro H u g o V an d en D rie s s ch e , alg e m e e n d irecteu r;

M e g S tu art/D am a ged G o od s

T an ja W e n tz e l, d ire c tie a ssiste n te ; M ir ia m R o ttiers, ZO O / T h o m a s H au ert v e ra n tw o o rd e lijk e b o e k h o u d in g ; K aren D e C o o m a n , a d m in is tr a tie f a ssiste n te

B ru ssels K u n ste n o v e rle g B ru sselse W e rk p la ats v o o r P o d iu m k u n ste n

A R T IS T I EK E L E ID I N G M E T S T E U N VAN

Joh an R eyniers, a rtistie k d irecteu r; Petra R o ggel, p ro g ram m ade V la a m se re g e rin g , m e d ew erk er; M a ria n n e V an K erk h o v en , d ra m a tu rg e; de V la a m se G e m e e n sc h a p s co m m is s ie v an M y ria m D rab s, d a g e lijk se le id in g ; Elke V an le rb e rgh e , a r tis tie k assiste n t; F réd ériq u e P ie te rs, a r tis tie k a s s is te n t ad in te rim

h e t B ru ssels H o o fd s te d e lijk G ew e st, h e t B ru ssels H o o fd s te d e lijk G ew e st de S ta d B ru ssel

COÖRDINATIE SPONSORS

Paul V an S a n tv o o rt, d a g e lijk se le id in g en b e h e e r ge b o u w e n ; B ru ssel D eze W eek A n n D e R idder, a d ju n c t co ö rd in atie ; G eertje T erlaeke n ,

D e M o rg e n

a ssiste n te d a g e lijk se le id in g ; H ild e F au co n n ier, co ö rd in a tie KBC B an k & V e rze k e rin g e n K a a ith e a terstu d io ’s; E sth er M ic h ie ls , le id in g a v o n d staf; K lara W illy V an H u ffe l, h u isb e w a a rd e r K n a ck C O M M U N I C A T IE

T V -B ru ssel

Joh an W a m b a cq , le id in g co m m u n ica tie ;

FM B ru ssel

Elke D eco ker, p e rs en co m m u n ica tie ; Jonas M aes, m a rk e tin g ; E sth er M ic h ie ls , a r c h ie f TECHNIEK

M a rk B isa erts, te c h n is c h e le id in g ; In n e Box, ad ju n ct; P ie t D e Koster, G u y Peeters, L u c S c h a ltin , C h ris S e g e rs, F rank V an d ezan d e, H e rm an V e n d e ric k x , p o d iu m te c h n ie k RECEPTIE

W a n d a H o rem a n s, K a th leen P a tty n , re se rv e rin g e n en o n tv a n g st; L u s B aleci, o n tv a n g s t ONDERHOUD

E m eterio T e m in o , te c h n is c h o n d e rh o u d ; Erna D e R aes, v e ra n tw o o rd e lijk e o n d e rh o u d ; F an n y L a m b re ch ts, G us D e W in ter, M arie-José Eraerts, Se rp il A k g ü n , o n d e rh o u d

Humus 3

CONCEPT

FR A N S E VERTALING

Joh an R eyn iers

Isabelle G ry n b e rg & M o n iq u e N a g ie lk o p f E N G E LS E VERTALING

RE D A C T I E

D a n ië l F rett

Joh an R eyn iers, M a ria n n e V an K erk h oven ,

V O R M G E V IN G

Petra R o g g e l, Joh an W a m b a cq , Elke D eco k er

K ris D e m e y E INDREDACTIE

A S S IS T E N T I E O P M A A K

Joh an W a m b a cq , Elke D e co k er

C a th e rin e D al SCHETSEN

AUTEURS

Ever M eu len

M a arten B eiren s (m b), Paul B o ga ert (pb),

F O T O 'S S E I Z O E N S M A G A Z I N E S

H u g o B o u sset, B ojana C v ejig (bc), Elke D e co k e r (ed),

T o m S w yn s

T im E tch ells, E r w in ja n s (ej), S t e f L e rn o u s (sl), Jeroen Peeters (jp ), Joh an R eyn iers (jr),

D RU K

G era rd jan R ijn d ers (gjr), Petra R o g g e l (pr),

S in tjo ris , M eren d ree

E lly R u tten (er), G eert S eis (gs), A g n a S m is d o m (as),

G E D R U K T OP

R o b ert S te ijn (rs), R u d y T a m b u y s e r (rt),

A r c tic th e V o lu m e 150 gr/m 2 v a n A r c t ic Paper

W illy T h o m a s (w t), P ieter T ’Jonck, T in e V an A e rs c h o t (tva), C h a rlo tte V an d evyver,

W E T T E L I JK D E P O T

W im V an G an sb ek e, M a ria n n e V an K erk h oven (m vk),

D / 2 0 0 7 /2 8 7 1/2

K atleen V an L a n g e n d o n c k (kvl), Johan W a m b a cq (jw ) ST AGIAIRS

F an n e B o lan d , V eerle V an d erleen , S a rah D e B o eck, D av id V an de C a u ter

M et steun van de = Vlaamse overheid 3

VLAAMSE GEMEENS CHAPSCO M M ISSIE

■ ■ ECHMNATDE IACULTURE VILLEDE BRUXELLES W Ë SCHEPENAMBTVOORCULTUUR —

If \

jLJI —

I |/ U r IO

KBC

r C |l

Ieen open geest beleeft

/ / ** a U U /

KAAI THEATER ★ 30 ^ 5

/iu/ /e 18

►2

0 9 .0 7

mw. kaaitHater.be

kaaitheater

s3 Kaaitheater

Humus 1 en Humus 2 brach ten de eerste tw intig ja a r van het K aaitheater in beeld: de festivals, de artiestenvereniging Schaam te, de overgang n a a r een seizoensw erking, de verhuis in 1993 n a a r het toenm alige L unatheater en, ten slotte, het afscheid van artistiek directeur Hugo De G reef eind 1997. Humus 3 m arkeert de tien ja a r onder de artistieke leiding van johan Reyniers. In zijn eerste drie seizoenen [1998-2001] w erkt hij in een co-directie met A gna Smisdom. Vanaf 2004 w ordt het program m a mee sam engesteld door P etra Roggel. In deze episode vindt het K aaitheater zichzelf opnieuw uit zonder zijn roots te verloochenen. M arianne Van K erkhoven kijkt in een essay terug op de geschiedenis van dertig ja a r K aaitheater. Pieter T'Jonck evalueert de w erking van de jongste tien jaar. Vijfentwintig auteurs brengen in korte teksten en legendes de producties in herinnering die het jongste decennium sterk hebben gekleurd.

K A A I T H E A T E R V Z W - A K E N K A A I 2 - 1000 B R U S S E L - W W W . K A A I T H E A T E R . B E

theater