Kempens Landschap Geg arandeerd
sept em ber- o kto b e r- nove m b e r 2 0 1 6 | N i euws b r i ef 35
Fort van Duffel laureaat voor de Onroerenderfgoedprijs!
» Pagina 8
De molen is mijn levenswerk » Pagina 5 Restauratie koetshuizen gestart » Pagina 6 Fietsen door het Philipsbos » Pagina 7
Gegarandeerd Kempens Landschap Dit zijn de domeinen in eigendom of beheer van vzw Kempens Landschap, met als doel het behoud van ons erfgoed voor u en de generaties na ons. Er is beslist een interessant domein bij u in de buurt te vinden. Ga er eens kijken! Vzw Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord. Vzw Kempens Landschap is actief in een 60-tal gemeenten in de provincie Antwerpen. Als organisatie kan ze voor Vlaanderen uniek en exemplarisch genoemd worden. Het is immers geen natuur- of monumentenvereniging, maar een landschapsvereniging. Vzw Kempens Landschap stelt bij al haar domeinen een multidisciplinaire aanpak voorop. Het landschap heeft immers niet alleen een natuurfunctie, we wonen, werken en ontspannen er ook. Dat alles vraagt een geïntegreerd beheer en juist daarin maakt onze vereniging zich sterk. Momenteel heeft vzw Kempens Landschap zo’n 850 ha in eigendom.
Inga Verhaert
2
Nieuwsbrief 35 Kempens Landschap
Peter Bellens
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52
De Poppelaer / Noenheuvel - Brecht Geel-Bel - Geel-Bel De Caters - Schilde Wortel- en Merksplas-kolonie - Hoogstraten, Merksplas Heidehuizen - Mol Buitengoor-Meergoren / Berkebossen - Mol Kempische Heuvelrug - Herentals Zwartgoorheide - Vosselaar De Most - Balen Glaverbel - Mol De Keiheuvel - Balen De Hellekens - Herentals Amocobos - Geel Kalvarieberg - Geel Rijbergerdijk / Gompel - Mol Pelerheide / De Diepte - Beerse Speelbergenbos - Heist-op-den-Berg Ter Speelbergen - Putte Blauwbossen - Hoogstraten Rooise Loop - Oud-Turnhout Blommerschot - Zandhoven Helschot - Laakdal Achterbos - Mol Koude Beek - Borsbeek/Mortsel Roosendael - Sint-Katelijne-Waver De Merode - Westerlo, Herselt, Laakdal Scherpenbergmolen - Malle De Welvaert - Zoersel FRAC - Turnhout Molen ‘In Stormen Sterk’ - Lille Den Ellenboog / Goriënberg - Retie Laakvallei - Beerse De Schrieken - Ravels Biesbesbos - Boechout Zr. Franciscanessen - Wuustwezel Fort van Duffel - Duffel Nete-vallei - Heist o/d Berg Philipsbos - Grobbendonk Militaire spoorlijn - Kapellen-Brasschaat Bleke Heyde - Wuustwezel Beddermolen - Westerlo Hof Ter Linden - Edegem Kapelletje Celen - Heist-op-den-Berg Kruiskensberg - Herenthout/Nijlen Steenovenbos - Merksplas Redemptoristen - Essen Umicore - Olen Fruythout - Hove Kasteelhoeve - Grobbendonk Park Hof ter Borght - Hulshout Zwarte Molen - Lille Beersgat - Wuustwezel
INBRENG EXPERTISE A Ursulinen instituut - Sint-Katelijne-Waver B Kapel - boerderij - Merksplas C Rangeerstation - Essen D Fort van Lier - Lier E Gestel - Berlaar F Weelde - Ravels G Kerkruïne Sint-Michiels - Hulshout H Sint-Bernardusabdij - Hemiksem I Jan-Vlemincktoren - Wijnegem J Noeveren - Boom K Gemeentepark - Boom L Fort van Kessel - Nijlen Wilt u meer informatie over onze domeinen? Ga dan naar www.kempenslandschap.be en klik op het domein van uw keuze.
Trotse laureaat Beste lezer,
Laten we maar met de deur in huis vallen: het fort van Duffel maakt kans op de eerste Onroerenderfgoedprijs van de Vlaamse overheid! Uit tientallen ingediende projecten selecteerde de jury drie laureaten, waaronder het spoorwegfort. Op zeven oktober wordt de uiteindelijke winnaar bekend gemaakt, nog even spannend dus… De voorbije maanden gingen er nieuwe collega’s aan de slag bij Kempens Landschap. Sindsdien zijn er dus twaalf medewerkers om onze missie – zorgen voor waardevolle landschappen in de provincie Antwerpen – uit te dragen. Het patrimonium van onze organisatie blijft immers aangroeien. Zo schonk mevrouw Maria Geentjes eerder dit jaar haar tot woning omgebouwde molen in Lille aan Kempens Landschap. In deze nieuwsbrief vertelt Maria over de Zwarte molen. Verder komt u meer te weten over de restauratiewerken in Hof ter Linden in Edegem en stellen we het Philipspad aan u voor: een nieuwe duurzame fietsverbinding doorheen het Philipsbos in Grobbendonk. Ondertussen blijft Kempens Landschap zich ook inzetten in het dossier van Wortel- en Merksplas-Kolonie. De komende weken wordt de laatste hand gelegd aan het transnationale nominatiedossier om de Koloniën van Weldadigheid voor te dragen als Werelderfgoed. In
januari 2017 zal het dossier via Nederland worden ingediend bij het Werelderfgoedcomité. Tijdens de zomer van 2018 kunnen de Koloniën dan mogelijks Werelderfgoed worden! In Merksplas-Kolonie zijn de restauratie- en inrichtingswerken aan de Grote Hoeve nog steeds volop aan de gang zodat het nieuwe bezoekerscentrum in het voorjaar van 2017 de deuren kan openen.
Veel leesplezier gewenst, Kempens Landschap
Nieuwsbrief 35 Kempens Landschap
3
Familie-avontuur met de wandel-app Vossenstreken Wandelen saai? Met de nieuwe app Vossenstreken wordt een familiewandeling plots een echt avontuur! Kempens Landschap ontwikkelde samen met Nederlandse partners Brabants Landschap en Natuurmuseum Brabant een app voor kinderen van vijf tot twaalf jaar en hun (groot)ouders: Vossenstreken. Met deze app zult u maar liefst zeventien routes kunnen volgen doorheen de mooiste gebieden van de Kempen en het Nederlandse Noord-Brabant. De eerste gerealiseerde route in de Kempen neemt u mee op ontdekking doorheen het Merodegebied. Deze wandeling start aan Afspanning Den Eik in Laakdal, vlakbij het Klompenbelevingspad. U kunt de app en de route “De Merode” ter plaatse downloaden voor u de natuur intrekt. De app Vossentreken is gratis beschikbaar in de App Store en Google Play Store. START HOEVE DEN EIK 3 IN 2431 LAAKDAL
(parking voorzien)
AGENDA DAGELIJKS TOT 7 OKTOBER DOMEIN ROOSENDAEL ROOSENDAAL ZNR 2860 SINT-KATELIJNE-WAVER
23 OKTOBER - AANVANG OM 15.00 UUR DE ROBIANOSTRAAT 64 BORSBEEK
Expo WEGvanKUNST
Het geboortebos groeit aan met 24 nieuwe bomen voor alle kinderen uit Borsbeek geboren in 2015!
Start uw wandeling aan het fietscafé en ontdek verschillende beeldende kunstwerken in deze openluchttentoonstelling! www.roosendael.com
Geboortebos
TOT DE HERFSTVAKANTIE FORTSTEENWEG 2950 KAPELLEN
Spoorfietsen
Voor het derde seizoen kan jong en oud spoorfietsen op een militaire spoorlijn. www.spoorfietsen.be
4
Nieuwsbrief 35 Kempens Landschap
Maria Geentjes
De molen is mijn levenswerk
Zorgen voor erfgoed is een dankbare uitdaging, daar kan mevrouw Maria Geentjes van meespreken. Maria erfde de Zwarte Molen in Lille en de restauratie van de molenromp werd haar levenswerk. Nog steeds is ze dagelijks in de weer om de molen en de tuin piekfijn te onderhouden. Om er zeker van te zijn dat het geheel in goede handen blijft, schonk ze de Zwarte molen eerder dit jaar aan Kempens Landschap. Trots toont Maria de verschillende verdiepingen van de molen. Vroeger werd hier graan gemalen en olie geslagen, nu is de romp ingericht als woning. De molen is niet beschermd maar werd wel opgenomen in de inventaris van het bouwkundig erfgoed. Als zestienjarig meisje kwam Maria in dienst als gezelschapsdame bij Jeanne, de weduwe van architect Paul BergĂŠ. Hij had destijds de oude molen aangekocht en omgevormd tot buitenverblijf. Na
de dood van Jeanne erfde Maria de negentiende-eeuwse molen en de ongeveer een hectare grote tuin. Meteen ging ze aan de slag om de molen volledig op te knappen, met de hulp van familie en verschillende aannemers. De speciale ramen werden zelfs op maat gemaakt in Zwitersland, vertelt Maria enthousiast. Terwijl ze over vroeger praat, bladert Maria door oude fotoalbums. Van de oude platenspeler over het meubilair tot de decoraties: alles heeft een verhaal.
De molen is een klein museum vol herinneringen geworden. Gedreven als Maria is, werkt ze nog bijna elke dag in de tuin en doet ze allerlei klusjes aan de molen. Waarom Maria besloot de molen aan Kempens Landschap te schenken? Als je dit ziet, begrijp je waarom ik het niet verloren wil laten gaan, zegt ze. Voor haar is dan ook logisch om de zorg voor de molen en de tuin over te dragen aan Kempens Landschap. Zo wordt het geheel van landschap en gebouwen in zijn totaliteit veiliggesteld. Zolang ze leeft, kan Maria in de molen blijven wonen.
Nieuwsbrief 35 Kempens Landschap
5
Hof ter Linden in Edegem
Restauratie koetshuizen gestart Het kasteeldomein Hof ter Linden met neoclassicistische gebouwen uit de achttiende eeuw krijgt stapsgewijs zijn oude grandeur terug. Voor de rust terugkeert staan er nog enkele grote werken op de agenda: kasseien worden opengebroken, het toegangshek verhuist tijdelijk naar een atelier en een deel van de vijver wordt zelfs even afgedamd. Toch blijft het domein steeds toegankelijk voor bezoekers. Ruimere visie Sinds 2012 is Kempens Landschap medeeigenaar van het kasteeldomein van Hof ter Linden vlakbij het centrum van de gemeente Edegem. Het kasteel met koetshuizen is omgeven door een statig landschapspark van maar liefst 55 ha groot. Om de toekomst van het hele domein in goede banen te leiden, werd een concrete visie en werkplanning opgemaakt voor zowel de gebouwen als het omliggende park. In 2014 werd bijvoorbeeld het prieeltje aan de vijver gerestaureerd. Om het domein rechtstreeks te verbinden met het achterliggende Fort 5, worden er bovendien verschillende nieuwe fiets- en wandelpaden aangelegd. Zorgvuldige restauratie Deze zomer ging de eerste grote restauratiefase in Hof ter Linden van start. In deze fase worden de twee koetshuizen, de vijvermuur- en trap, de verharding op het binnenplein en het ijzeren toegangshekken aangepakt. Tegelijkertijd worden moderne nutsleidingen op het domein binnengebracht om nieuwe functies mogelijk te maken.
6
Nieuwsbrief 35 Kempens Landschap
De als monument beschermde koetshuizen ondergaan een zorgvuldige restauratie. De gevels worden hersteld en enkele dichtgemetselde historische muuropeningen worden opnieuw open gemaakt. Waardevolle nog aanwezige elementen zoals bijvoorbeeld de paardenboxen blijven daarbij behouden. Doordat Hof ter Linden een van de demonstratieprojecten is in het Europese Interreg project DEMI MORE, wordt ook bekeken of er gewerkt kan worden met een innovatie isolerende gevelpleister. Het westelijk koetshuis wordt omgevormd tot brasserie. Door het open interieur, kan hier een aangename gelagzaal ingericht worden. De bestemming van het oostelijk koetshuis staat nog niet helemaal vast. GeĂŻnteresseerden konden zich deze zomer aanmelden na een open partneroproep. Voor de kost van de werken kunnen de eigenaars rekenen op twee goedgekeurde erfgoedpremies van de Vlaamse overheid. Architectenbureau Erfgoed & Visie bereidde de restauratie voor en begeleidt de werf. Bouwbedrijf Verstraete | Vanhecke voert de werken uit.
Zomerse opening in 2017 Kempens Landschap, de gemeente Edegem en het agentschap voor Natuur en Bos hopen u volgende zomer te kunnen verwelkomen in de gerestaureerde koetshuizen. De gebouwen en hun onmiddellijke omgeving zullen dan opnieuw de allure van weleer uitstralen en voorbijgangers verleiden tot een bezoek. In tussentijd bent u alvast van harte welkom op het domein.
Groen in Grobbendonk
Fietsen door het Philipsbos
Sinds 2010 is Kempens Landschap eigenaar van het Philipsbos in Grobbendonk. U vindt er zo’n 43 ha groen: een gemengd bos doorsneden door dreven, een waterpartij en heidebestanden. Kinderen kunnen zich zelfs uitleven in een speciale speelzone die in 2012 samen met de studenten van KHK Geel werd ingericht. In juni stelden de gemeente Grobbendonk en Kempens Landschap het nieuwe Philipspad voor: een fietsverbinding door het bos. Veilig alternatief Het Philipspad slingert langs de noordelijke bosrand en volgt het tracÊ van een oude bosweg. Het fietspad is een veilig alternatief voor fietsers die de drukke Liersesteenweg willen vermijden. Door nieuwe verbindingen zijn er mooie doorsteken tussen de woonwijken in Bouwel en de wijken richting Nijlen ontstaan. Schoolkinderen kunnen vanaf dit schooljaar langs een groene en veilige route van en naar school fietsen. Natuurlijke aanleg Door het pad aan te leggen op de plaats waar vroeger een oude bosweg liep, werd de impact op het bos tot een minimum beperkt. Zo moesten er heel weinig bomen gekapt worden om de fietsverbinding mogelijk te maken. Ook het gebruikte materiaal, geeft het Philipspad een natuurlijk uitzicht.
Groene long De aanleg van het Philipspad maakt deel uit van een bredere visie van het beheer van het bos. Om de natuur meer kansen te geven en dus de ecologische waarde van het bos te vergroten, kreeg het bos in 2012 namelijk een uitgebreid bosbeheerplan. Daarin staat de planning van alle beheerwerken voor de komende twintig jaar. Het bos wordt in die tijd geleidelijk aan omgevormd naar een inheems gemengd bos met verschillende biotopen waar een rijke fauna en flora zich thuis voelen. In de zomer van 2015 werden er bijvoorbeeld gericht bomen geveld om het bos meer licht en ruimte te geven. Open plekken in het bos en een graduele bosrand zorgen zo voor een grotere diversiteit aan planten en dieren.
Nieuwsbrief 35 Kempens Landschap
7
Onroerenderfgoedprijs
Fort van Duffel laureaat! Het fort van Duffel maakt kans om de eerste Onroerenderfgoedprijs van de Vlaamse overheid in de wacht te slepen! Het is nog even nagelbijten tot zeven oktober, het moment waarop de winnaar bekend gemaakt zal worden. De Onroerenderfgoedprijs is de opvolger van de Vlaamse Monumentenprijs en wordt dit jaar voor het eerst uitgereikt. Enkel erfgoedsites die publiek toegankelijk zijn, konden zich voor deze editie inschrijven. Maar liefst achtendertig kandidaten meldden zich aan. Een onafhankelijke jury bekeek alle inschrijvingen, ging ter plaatse kijken en koos het spoorwegfort in Duffel, De Roma in Antwerpen en de neanderthalersite Hezerwater in Veldwezelt uit als laureaten. De jury oordeelde dat deze projecten inspireren door hun vernieuwend concept, maatschappelijke relevantie en lokale verankering.
Met Kempens Landschap zijn we dan ook bijzonder trots op deze realisatie! De voorbije maanden kon ook het publiek stemmen voor een speciale publieksprijs, die naast de Onroerenderfgoedprijs uitgereikt zal worden. Op 7 oktober 2016 zal minister-president Geert Bourgeois, Vlaams minister van Onroerend Erfgoed, de uiteindelijke winnaars van de Onroerenderfgoedprijs en de publieksprijs onthullen. Elke laureaat wint een bedrag van 2.500 euro. De uiteindelijke winnaar ontvangt daarbovenop een bedrag van 12.500 euro.
Kempens Landschap kocht het fort van Duffel aan in 2009. In minder dan vijf jaar tijd werd het militaire erfgoed beschermd als monument, kreeg het complex een evenwichtige restauratie en werd het fort opnieuw opengesteld voor het publiek. U kunt er van dinsdag tot en met zondag terecht voor een wandeling, een bezoek aan de belevingstentoonstelling of een rondleiding door een vrijwillige fortgids. In de voormalige slaapzalen kunt u genieten van een hapje of drankje in Brasserie De Krone. Duizenden mensen bezochten het fort tijdens een evenement zoals de publieksopening, de jaarlijkse Fortengordel of de Open Monumentendag. Ook digitaal en online is het fort mee met zijn tijd door website en filmpjes met 3D beelden en een eigen app voor smartphones en tablets.
Deze bedrijven en organisaties ondersteunen onze activiteiten: Vito - Mol Sibelco/NZM nv - Dessel NV Luyckx - Brecht KPMG Fiduciaire - Brussel Vanhout nv - Geel Pidpa - Antwerpen Erfgoed & Visie - Oostmalle Greenroad NV - Heusden Antea Group - Antwerpen Groep Van Roey - Rijkevorsel Eandis - Melle De Kleine Boerderij BVBA - Rijkevorsel DWE bvba - Turnhout Falcade BVBA - Antwerpen
8
Nieuwsbrief 35 Kempens Landschap
Arx - Tremelo Tuinarchitectuur Moris - Berlaar OPMS - Malle Bertram ingenieursbureau bvba – Waasmunster Verstraete & Vanhecke NV - Wilrijk Havenbedrijf Antwerpen - Antwerpen Lintacker Consulting BVBA - Boechout Bouwmaterialen Van Den Broeck - Lier Lemmens BVBA - Arendonk Borg-Bouw - Lille Scheyck bvba - Laakdal Recova Nv- Berlaar ichoosr BVBA– Antwerpen
Uitgever vzw Kempens Landschap Peredreef 5 - 2580 Putte Tel: 015 / 22.82.33 www.kempenslandschap.be Fotografie James van Leuven Tekst vzw Kempens Landschap
Abonnementen België/buitenland € 10 per jaar. Jaarabonnementen gaan automatisch in na ontvangst van uw overschrijving op rek.nr. 068-2250705-41 t.n.v. vzw Kempens Landschap te Putte. U ontvangt dan drie nummers.
Volg ons op: