Nieuwsbrief 42 - Kempens Landschap

Kempens Landschap Geg arandeerd

a ug us t us 2 0 1 8 | N i euws b r i ef 42

Kasteel Zellaer is een kind van zijn tijd

» Pagina 5

Verslag uit Bahrein » Pagina 6 Doorbraak voor De Merel » Pagina 7 Natuurmuseum Brabant » Pagina 8

Gegarandeerd Kempens Landschap Kempens Landschap zorgt voor waardevolle landschappen en historische gebouwen om ze veilig te stellen voor de toekomst.

Er is beslist een interessant domein in je buurt. Ga er eens kijken!

Inga Verhaert

Peter Bellens

Onze domeinen 1 2 3 4

De Poppelaer / Noenheuvel - Brecht Geel-Bel - Geel-Bel De Caters - Schilde Wortel- en Merksplas-kolonie - Hoogstraten, Merksplas 5 Heidehuizen - Mol 6 Buitengoor-Meergoren / Berkebossen - Mol 7 Kempische Heuvelrug - Herentals 8 Zwartgoorheide - Vosselaar 9 De Most - Balen 10 Glaverbel - Mol 11 De Keiheuvel - Balen 12 De Hellekens - Herentals 13 Amocobos - Geel 14 Kalvarieberg - Geel 15 Rijbergerdijk / Gompel - Mol 16 Pelerheide / De Diepte - Beerse 17 Speelbergenbos - Heist-op-den-Berg 18 Ter Speelbergen - Putte 19 Blauwbossen - Hoogstraten 20 Rooise Loop - Oud-Turnhout 21 Blommerschot - Zandhoven 22 Helschot - Laakdal 23 Achterbos - Mol 24 Koude Beek - Borsbeek/Mortsel 25 Roosendael - Sint-Katelijne-Waver

2

Nieuwsbrief 42 Kempens Landschap

Vzw Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord.

Vzw Kempens Landschap is actief in een 60-tal gemeenten in de provincie Antwerpen. Als organisatie kan ze voor Vlaanderen uniek en exemplarisch genoemd worden.

Het is immers geen natuur- of monumentenvereniging, maar een landschapsvereniging. Vzw Kempens Landschap stelt bij al haar domeinen een multidisciplinaire aanpak voorop. Het landschap heeft immers niet alleen een natuurfunctie, we wonen, werken en ontspannen er ook.

Dat alles vraagt een geïntegreerd beheer en juist daarin maakt onze vereniging zich sterk.

Momenteel heeft vzw Kempens Landschap ruim 1000 ha in eigendom.

26 De Merode - Westerlo, Herselt, Laakdal 27 Scherpenbergmolen - Malle 28 De Welvaert - Zoersel 29 FRAC - Turnhout 30 Molen ‘In Stormen Sterk’ - Lille 31 Den Ellenboog / Goriënberg - Retie 32 Laakvallei - Beerse 33 De Schrieken - Ravels 34 Biesbesbos - Boechout 35 Zr. Franciscanessen - Wuustwezel 36 Fort van Duffel - Duffel 37 Nete-vallei - Heist o/d Berg 38 Philipsbos - Grobbendonk 39 Militaire spoorlijn - Kapellen-Brasschaat 40 Bleke Heyde - Wuustwezel 41 Beddermolen - Westerlo 42 Hof Ter Linden - Edegem 43 Kapelletje Celen - Heist-op-den-Berg 44 Kruiskensberg - Herenthout/Nijlen 45 Steenovenbos - Merksplas 46 Redemptoristen - Essen 47 Umicore - Olen 48 Fruythout - Hove 49 Kasteelhoeve - Grobbendonk 50 Park Hof ter Borght - Hulshout 51 Zwarte Molen - Lille 52 Beersgat - Wuustwezel 53 Sint-Bernardusabdij - Hemiksem

54 Ursulineninstituut - Sint-Katelijne-Waver 55 Den Aert - Herentals 56 Domein Zellaer - Bonheiden 57 Boshoek - Hove 58 De Notelaer – Bornem 59 site Lauwers – Boom 60 Het Hof – Vosselaar 61 De Merel – Brecht 62 Hof ter Laken – Heist-op-den-Berg INBRENG EXPERTISE A. Kapel - boerderij - Merksplas B. Douaneloods - Essen C. Fort van Lier - Lier D. Gestel - Berlaar E. Weelde - Ravels F. Kerkruïne Sint-Michiels - Hulshout G. Jan-Vlemincktoren - Wijnegem H. Gemeentepark - Boom I. Fort van Kessel - Nijlen J. Fort 4 - Mortsel K. Het Witte Huis - Arendonk Meer informatie over onze domeinen?

Ga dan naar www.kempenslandschap.be

Zilveren Award Beste lezer,

In april kreeg het project van de Beddermolen een zilveren Publica Award in de categorie “erfgoed”! De jury was gecharmeerd door de aanpak en het resultaat van dit project, gedragen door Kempens Landschap, de gemeente Westerlo en heel wat vrijwilligers. De jury loofde ook de focus op het ambachtelijke proces van graan tot brood en de laagdrempelige openstelling voor jong en oud.

De award is een mooie erkenning voor het werk dat hier verricht werd en wordt. Na de restauratie van de molen zelf, is nu ook het bakhuisje weer in eer hersteld. Op termijn zal er hier opnieuw allerlei lekkers gebakken kunnen worden. De restauratiewerken aan de andere gebouwen van het molenerf zijn nog volop aan de gang.

Bij het begin van de zomer steeg de temperatuur bij Kempens Landschap nog enkele graden meer dan elders. Eind juni werd namelijk het nominatiedossier van de Koloniën van Weldadigheid besproken op het Werelderfgoedcomité in Bahrein. Iedereen wachtte in spanning de beslissing af. De zeven Koloniën werden nog niet ingeschreven op de UNESCO Werelderfgoedlijst maar kregen het nodige huiswerk om in 2019 een herwerkt dossier in te dienen. Meer hierover lees je verder in de nieuwsbrief.

Maak op de volgende pagina’s kennis met Frederik Sabbe, één van de kersverse vrijwillige kasteelgidsen in domein Zellaer. Graag stellen we ook domein De Merel voor, een gebied dat onlangs veiliggesteld werd.

Tenslotte geven we nog een leuke vakantietip mee uit het Noorden: Natuurmuseum Brabant in Tilburg.

Veel leesplezier gewenst, Kempens Landschap

20 18

AWARDS

Inspire the Public Sector

Nieuwsbrief 42 Kempens Landschap

3

AGENDA Elke zaterdag tot en met 1 september van 11:00 tot 18:00 uur zondag 9 september van 10:00 tot 18:00 uur

Zomerse Zaterdagbar Zellaer Oude Baan 100 l 2820 Bonheiden Geniet van een pop-up zomerbar aan de voet van het kasteel met live optredens en snacks. ww.kempenslandschap.be

9 september

Open Monumentendag

Kapelstraat 10 l 2330 Merksplas Breng een bezoek aan Merksplas-Kolonie met een gids, inschrijven verplicht. www.openmonumentendag.be

20-22 en 27-29 september | 20:00 uur

Musicalspektakel Niemandsland

Rouwmoer 7 l 2910 Essen betalend In de kloostertuin van de paters Redemptoristen barst een musicalspektakel los over Essen tijdens de Eerste Wereldoorlog. www.essen.be/niemandsland

21 oktober | 14:00 uur

Veteraanbomen in De Merel

Schotensteenweg 62 l Brecht gratis Ga met een natuurgids op stap in domein De Merel. De wandeling start aan de parking van Camping de Groene Linden. Stevige schoenen zijn een aanrader. www.vmpa-vzw.be

4

Nieuwsbrief 42 Kempens Landschap

Frederik Sabbe

Kasteel Zellaer is een kind van zijn tijd

Nog geen jaar geleden nam Kempens Landschap domein Zellaer in Bonheiden in erfpacht. Het park opende in het voorjaar de deuren en sinds mei kan je ook binnenin het kasteel een kijkje nemen. Een vijftiental vrijwilligers verdiepten zich in de geschiedenis van Zellaer om er rondleidingen te geven. Frederik Sabbe is ĂŠĂŠn van deze kersverse gepassioneerde kasteelgidsen en vertelt met plezier over het domein.

Kasteel Zellaer is een onvoorstelbaar boeiende locatie. Ik zag de oproep in de krant en toen ik online meer over het domein opzocht, was ik meteen verkocht.

Als architect voer ik zelf inspecties uit van waardevolle gebouwen bij Monumentenwacht en ik kende de werking van Kempens Landschap hierdoor al.

De combinatie van het mooie domein en de betrokkenheid van Kempens Landschap overtuigde me om de gidsenopleiding te volgen.

Het domein heeft twee troeven: het karaktervolle negentiende-eeuwse kasteel en het historisch waardevolle park.

Het huidige kasteel werd opgetrokken in een tijd waarin vormgeving uit vroegere

Het park, dat is een totaal ander verhaal.

Al in 1771 werd de merkwaardige parkaanleg opgetekend in de Ferrariskaart. Die structuur met beukendreven en doorzichten naar het kasteel is er nog steeds. Het is een bijzonder en historisch staaltje landschapsarchitectuur.

periodes werd geplukt om nieuwe gebouwen te ontwerpen. Het kasteel is een smeltkroes van stijlen en daardoor een kind van zijn tijd.

Bezoekers verwachten zich misschien aan een echt Middeleeuws gebouw, maar het neogotische kasteel Zellaer is zeker net zo boeiend en waardevol.

Wist je bijvoorbeeld dat de zoldering eigenlijk uit ijzeren balken bestaat die met hout zijn bekleed? Die combinatie van moderne materialen in een oude vormgeving is typisch voor die tijd. Er zijn ook heel wat leuke dingen om te vertellen aan het publiek. Zo is er een in de lambrisering verborgen deurtje van waaruit het personeel de adellijke bewoners discreet kon bedienen.

Vraag een rondleiding aan gidsen@kasteelzellaer.be Rondleiding van twee uur 4 euro pp, min. 40 euro per groep max. 15 personen per groep

Nieuwsbrief 42 Kempens Landschap

5

Wortel- en Merksplas-Kolonie

Verslag uit Bahrein Eind juni werd het nominatiedossier van de Koloniën van Weldadigheid behandeld tijdens het internationale Werelderfgoedcomité in Bahrein.

Een delegatie van Nederlandse en Vlaamse partners volgde alles ter plaatse op. Het comité besloot om de zeven Koloniën voorlopig niet in te schrijven.

Toch zijn de gebieden een stap dichter bij de inschrijving op de UNESCO Werelderfgoedlijst. De delegatie keerde met een positief gevoel en het nodige huiswerk terug.

Internationale samenwerking

Samen met vijf Nederlandse Koloniën van Weldadigheid werkten Kempens Landschap, de provincie Antwerpen, de stad Hoogstraten en de gemeente Merksplas en het agentschap Onroerend Erfgoed sinds 2012 aan het Werelderfgoednominatiedossier voor de Koloniën. In 2015 kwamen de Koloniën van Weldadigheid op de nationale kandidaatslijst van België (in Nederland gebeurde dit al eerder) en in 2016 besliste het Nederlandse Rijk om het dossier effectief in te dienen. Dat gebeurde in januari 2017 in Parijs. De Koloniën werden voorgedragen als transnationaal serieel cultureel landschap.

Van defferal naar referral

Op het Werelderfgoedcomité beslissen 21 landen jaarlijks samen over het lot van de voorgedragen sites. Een genomineerd

6

Nieuwsbrief 42 Kempens Landschap

dossier kan op verschillende manieren beoordeeld worden, van inschrijving tot afwijzing. Eerder dit jaar gaf het adviesorgaan ICOMOS in het door hen opgestelde rapport de Koloniën van Weldadigheid een ‘deferral’. Dit betekent dat het dossier grondig herschreven diende te worden en opnieuw de standaard procedure zou moeten doorlopen.

Vele landen die in het comité zetelen waren enthousiast over het dossier van de Koloniën van Weldadigheid. Het was echter Brazilië die tijdens het comité een amendement indiende om de Koloniën een ‘referral’ toe te wijzen. De andere aanwezige landen stemden hiermee in.

Met een referral op zak is een belangrijke stap voorwaarts gezet. De leden van het Werelderfgoedcomité erkennen hiermee de hoge erfgoedwaarde en het potentieel van zowel de vrije als onvrije Koloniën.

Mogelijk kan het aangepaste dossier al in februari 2019 opnieuw ingediend worden.

Sleutelwerk

Vooraleer de Koloniën mogelijks definitief kunnen worden ingeschreven op de Werelderfgoedlijst, moet er echter nog gesleuteld worden aan het dossier.

De partners kregen daarom het nodige huiswerk om het nominatiedossier sterker te maken en aan te passen. Zo moet de focus liggen op de best bewaarde culturele landschappen van de vrije en onvrije Koloniën. Ook moet de evolutie van de gebieden, die aan het begin van de negentiende eeuw ontstonden vanuit een utopisch verlicht gedachtengoed, goed gekaderd worden. Er ligt dus nog werk op de plank, maar Kempens Landschap zal zich net zoals de voorbije jaren blijven inzetten voor Wortel- en Merksplas-Kolonie!

Volg de nominatie op www.kolonienvanweldadigheid.eu Plan je bezoek aan Wortel- en MerksplasKolonie op www.kolonie57.be

Ontdek 128 hectare waardevol landschap

Doorbraak voor De Merel Ingesloten tussen de baan van Brecht naar Schoten en de vaart naar Turnhout ligt domein De Merel. Wandel door dit uitgestrekte landschap met bos, graslanden en statige dreven. Samen dat de nabijgelegen Brechtse Heide werd De Merel grotendeels aangeduid als waardevolle ankerplaats. In juni dit jaar kocht Kempens Landschap er 76 hectare landbouwgebied aan.

Werk van lange adem

De Merel was eigendom van de stad Antwerpen, die in 2003 besloot om de gronden van de hand te doen. Sindsdien ijvert Kempens Landschap om dit waardevolle landschap als één geheel te bewaren en te beheren. Even werd immers gevreesd dat een grootschalige ontwikkeling het gebied zou verstoren. Gelukkig nam de gemeente Brecht in zijn Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan op dat enkel kleinschalige recreatieve ontwikkelingen nog welkom zijn in het gebied. De voorbije jaren werkte onze organisatie samen met het Agentschap voor Natuur en Bos en de gemeente Brecht verder aan een gezamenlijke aankoopstrategie.

Strategisch project

In juni verwierf Kempens Landschap 76 hectare landbouwgebied in De Merel. Om deze aankoop mogelijk te maken, kon onze organisatie rekenen op Vlaamse aankoopsubsidies van het Strategisch Project ‘Bebouwd Perifeer Landschap’. Ook de gemeente Brecht droeg 20% van de aankoopkosten bij. Diezelfde dag kocht het Agentschap voor Natuur en Bos 52 hectare bosgebied aan.

De gemeente is sinds 2009 reeds eigenaar van zo’n 20 hectare gronden bestemd voor actieve dagrecreatie.

Bovenlokaal groendomein

Dankzij de aankoop is het gebied als geheel veiliggesteld en kunnen de nieuwe eigenaars het landschappelijk opwaarderen en openstellen voor zachte recreatie. Om dat te bereiken wordt een beheervisie uitgewerkt met een evenwicht tussen natuur, landbouw en recreatie. Domein De Merel is en zal nog meer een prachtige plek worden om in alle rust te genieten van een weids landschap. Niet alleen voor buurtbewoners: ook voor mensen uit de wijdere omgeving is De Merel de moeite om te ontdekken.

Nieuwsbrief 42 Kempens Landschap

7

Gluren bij de buren

Natuurmuseum Brabant Op zoek naar een leuke activiteit? Ga dan eens op stap in het Natuurmuseum Brabant in Tilburg. Vlakbij het station kan je hier een hele dag rondneuzen en bijleren over dieren en natuur. Verwacht je niet aan een stoffig museum maar ontdek deze interactieve plek waar jong en oud de natuur induikt.

Al vijfentachtig jaar kan je in het natuurmuseum terecht om over het leven van planten en dieren te leren. Verschillende tentoonstellingen op maat van jonge of wat oudere kinderen zorgen ervoor dat iedereen geboeid is. Zo kan je in de 00 -ZONE zelf natuuronderzoek doen als een echte detective. Voor kleine kinderen is er het magische BOS (Beleef Ontdek Samen) met een geprojecteerd bos dat er elke seizoen anders uitziet.

In een andere tentoonstelling wandel je door een echte trein als symbool voor de reis van leven tot aan de dood.

In de tijdelijke tentoonstelling Ijstijd sta je oog in oog met wolharige neushoorns, wolharige mammoeten, grottenleeuwen en sabeltandtijgers! Ook het gezellige museumcafé is speels ingericht met leuke dierenweetjes en een kindvriendelijk menu.

Natuurmuseum Brabant heeft ook aandacht voor het landschap. In de nieuwe tentoonstelling ‘Jouw Brabant, mijn Brabant’ staan herinneringen aan het landschap centraal. Hier vind je trouwens ook informatie over landschappen van Kempens Landschap.

Meer info

www.natuurmuseumbrabant.nl Spoorlaan 434 5038 CH Tilburg open van 10:00 tot 17:00 uur dinsdag tot en met zondag maandag gesloten

Deze bedrijven en organisaties ondersteunen onze activiteiten: Vito – Mol Sibelco/NZM nv - Dessel NV Luyckx - Brecht KPMG Fiduciaire - Brussel Vanhout nv - Geel Pidpa - Antwerpen Erfgoed & Visie - Oostmalle Greenroad NV - Heusden Antea Group - Antwerpen Groep Van Roey - Rijkevorsel Eandis - Melle De Kleine Boerderij BVBA - Rijkevorsel DWE bvba - Turnhout

8

Nieuwsbrief 42 Kempens Landschap

Arx - Tremelo Tuinarchitectuur Moris - Berlaar Verstraete & Vanhecke NV - Wilrijk Havenbedrijf Antwerpen - Antwerpen Lintacker Consulting BVBA - Boechout Bouwmaterialen Van Den Broeck - Lier Borg-Bouw - Lille Scheyck bvba - Laakdal Recova Nv- Berlaar ichoosr BVBA - Antwerpen Bailleul ontwerpbureau BVBA - Gent Het Beeld van Morgen – Beringen

Uitgever vzw Kempens Landschap Peredreef 5 - 2580 Putte Tel: 015 / 22.82.33 www.kempenslandschap.be

Abonnement Word voor €10 per jaar beschermer van Kempens Landschap en ontvang drie keer per jaar onze nieuwsbrief in de bus!

Fotografie James van Leuven Kempens Landschap Maria van der Heyden

Meer info op www.kempenslandschap.be/nl/ steun.

Tekst vzw Kempens Landschap

Volg ons op: