Kempens Landschap - Nieuwsbrief 43

Kempens Landschap Geg arandeerd

d e ce m b e r 2 0 1 8 | N i euws b r i ef 43

Hof ter Laken

Parel aan de Grote Nete » Pagina 6 Moestuinburen in Essen » Pagina 5 Biesbesbos groeit » Pagina 7 De Pannenhoef » Pagina 8

Gegarandeerd Kempens Landschap Kempens Landschap zorgt voor waardevolle landschappen en historische gebouwen om ze veilig te stellen voor de toekomst.

Er is beslist een interessant domein in je buurt. Ga er eens kijken!

Vzw Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord.

Vzw Kempens Landschap is actief in een 60-tal gemeenten in de provincie Antwerpen. Als organisatie kan ze voor Vlaanderen uniek en exemplarisch genoemd worden.

Het is immers geen natuur- of monumentenvereniging, maar een landschapsvereniging. Vzw Kempens Landschap stelt bij al haar domeinen een multidisciplinaire aanpak voorop. Het landschap heeft immers niet alleen een natuurfunctie, we wonen, werken en ontspannen er ook.

Dat alles vraagt een geïntegreerd beheer en juist daarin maakt onze vereniging zich sterk.

Momenteel heeft vzw Kempens Landschap ruim 1000 ha in eigendom.

Onze domeinen 1. De Poppelaer - Brecht 2. Bel - Geel 3. De Caters - Schilde 4. Buitengoor-Meergoren - Mol 5. Boerderij Wortel-Kolonie - Hoogstraten 6. Heidehuizen - Mol 7. Berkenbossen - Mol 8. Kempense Heuvelrug - Herentals 9. Zwartgoorheide - Vosselaar 10. De most - Balen 11. Volsbergenbossen - Balen 12. (Achterste) Keiheuvel - Balen 13. De Hellekens - Herentals 14. Volmolen - Mol 15. Amoco - Geel 16. Kalvarieberg - Geel 17. Molse Heide - Meerhout 18. Rijsbergdijk - Balen 19. Pelerheide-Schrieken - Beerse 20. Speelbergenbos - Heist-op-den-Berg 21. Blauwbossen - Hoogstraten 22. Rooise Loop - Oud-Turnhout 23. Blommerschot - Zandhoven 24. Glaverbel - Mol 25. Helschot - Laakdal 26. Achterbos - Mol 27. Koude Beekvallei - Borsbeek, Mortsel

2

Nieuwsbrief 42 Kempens Landschap

28. Roosendael - Sint-Katelijne-Waver 29. Scherpenbergmolen - Malle 30. Ter Speelbergen - Putte 31. De Welvaert - Zoersel 32. De Merode - Westerlo, Herselt, Laakdal 33. Noenheuvel - Brecht 34. Molen ‘In Stormen Sterk’ - Lille 35. Frac - Turnhout 36. Goriënberg-Den Ellenboog – Retie 37. Laakvallei - Beerse 38. Schrieken - Ravels 39. Kapelletje Celen -Heist-op-den-Berg 40. Biesbesbos - Boechout 41. Kruiskensberg - Herenthout, Nijlen 42. Spoorwegfort - Duffel 43. Philipsbos - Grobbendonk 44. Vallei van de grote Nete - Heist-op-den-Berg 45. Steenovensbos - Merksplas 46. Bleke Heyde - Wuustwezel 47. Beddermolen - Westerlo 48. Hof ter Linden - Edegem 49. Park Franciscanessen - Wuustwezel 50. Park Redemptoristen - Essen 51. Umicore - Olen 52. Frijthout - Hove 53. Kasteelhoeve d’Ursel - Grobbendonk 54. Spoorlijn Kwartier Noord - Brasschaat 55. Park Hof ter Borght - Hulshout 56. Kolonie - Hoogstraten

57. Zwarte Molen - Lille 58. Beersgat - Wuustwezel 59. Abdijpark - Hemiksem 60. Wintertuin - Sint-Katelijne-Waver 61. Den Aert - Herentals 62. Zellaer - Bonheiden 63. Boshoek - Hove 64. Noeveren-EMABB - Boom 65. De Notelaer - Bornem 66. Het Hof – Vosselaar 67. De Merel - Brecht 68. Hof ter Laken - Heist-op-den-Berg

INBRENG EXPERTISE 1. Ursulineninstituut - Sint-Katelijne-Waver 2. Kapel - boerderij - Merksplas 3. Dorpskern Gestel - Berlaar 4. Dorpskern Weelde - Ravels 5. Jan Vlemincktoren - Wijnegem 6. Douaneloods - Essen 7. Kerkruïne Sint-Michiels - Hulshout 8. Gemeentepark - Boom 9. Fort van Kessel - Nijlen 10. Fort 4 - Mortsel 11. Het Witte Huis - Arendonk

Duurzaam toerisme Beste lezer,

De zomer zinderde dit jaar nog lang na, maar nu is de herfst echt aangebroken. Bij Kempens Landschap staan de spoorfietsen en de eTuktuks weer op stal en zijn de klompen opgeborgen. Toch valt er nog heel wat te beleven op onze domeinen en sites. Zo kan je ook tijdens de wintermaanden interessante rondleidingen volgen.

Natuur en erfgoed openstellen is dan ook één van onze doelstellingen.

Zo kan jong en oud blijven genieten van de bijzondere landschappen en monumenten die we beheren. Dit mag echter niet ten koste gaan van ecologische doelstellingen, de sociale draagkracht of de erfgoedwaarde van de domeinen. In Wortel- en Merksplas-Kolonie werpt deze strategie alvast zijn vruchten af. Steeds meer cultuur- en natuurliefhebbers vinden hun weg naar deze voormalige landloperskolonies. De toeristische ontwikkeling heeft ook een positieve impact op het landschap zelf.

Daarom zijn we trots dat het project van Wortel- en MerksplasKolonie in Cyprus door een internationale jury bekroond werd met de ‘Sustainable Cultural Tourism Destination 2018 Award’ in de categorie ‘Cultural Landscapes’. De award werd uitgereikt door het European Cultural Tourism Network. Ook Europa Nostra en de European Travel Commission waren betrokken naar aanleiding van het Europees Jaar voor Cultureel Erfgoed. Deze erkenning geeft ons moed om de opwaardering en ontwikkeling van het gebied verder te zetten!

Deze duurzame visie willen we blijven toepassen bij nieuwe projecten, bijvoorbeeld op Hof ter Laken in Booischot. Over dit nieuwe domein lees je meer op de volgende pagina’s.

Veel leesplezier gewenst, Kempens Landschap

Nieuwsbrief 43 Kempens Landschap

3

VOLG DE GIDS! Laat je onderdompelen in het verhaal van een fort, een molen, een kasteel of een voormalig gerenommeerd meisjesinternaat. Een gids toont je de mooiste plekjes en vertelt over wat je ziet. Trommel je vereniging, familie of vrienden op en boek een groepsrondleiding. Of sluit aan bij ĂŠĂŠn van de vaste rondleidingen of bezoekmomenten:

Kasteel Zellaer in Bonheiden Elke eerste zondag van de maand om 14:00 uur | 4 euro per persoon

Info en inschrijven gidsen@kasteelzellaer.be www.kasteelzellaer.be

Beddermolen in Westerlo

Elke eerste en derde zondag van de maand open van 13:00 tot 17:00 uur | gratis Reserveren is niet nodig www.beddermolen.be

Ursulineninstituut in Sint-Katelijne-Waver Elke derde zondag van de maand om 14:30 uur | 10 euro per persoon Info en inschrijven info@visitwintertuin.be www.visitwintertuin.be

Koloniewandeling in Merksplas-Kolonie Elke vierde zondag van de maand om 14:00 uur | 5 euro per persoon Reserveren is niet nodig www.kolonie57.be

Fort Duffel

Elke laatste zondag van de maand om 14:00 uur | 3 euro per persoon

info en inschrijven reservatie@gidsenfortduffel.be www.fortduffel.be

Windmolen In Stormen Sterk in Lille Elke laatste zondag van de maand open van 13:00 tot 17:00 uur | gratis Reserveren is niet nodig www.kempenslandschap.be/nl/evenementen

4

Nieuwsbrief 42 Kempens Landschap

Silvy Kloeck en Yasemin Aydin

Moestuinburen in Essen

In het Park Redemptoristen in Essen ligt een historische moestuin met druivenserre. Dankzij steun van LEADER Markante Kempen, de Vlaamse Landmaatschappij en de gemeente kon de moestuin vorige winter hersteld worden. Een deel doet dienst als bloemenweide voor bijenkasten, de rest is in gebruik als samentuin voor de school en de ouders en buurtbewoners.

Ouders Silvy Kloeck en Yasemin Aydin vertellen enthousiast over het project: Terwijl ze tussen de bedden wandelen, controleren Silvy en Yasmin nauwgezet de planten. Sinds het voorjaar zijn ze buren in de samentuin. Aanvankelijk hadden Yasmin en Silvy zich enkel aangemeld om de kinderen te helpen in de schoolmoestuin, maar algauw begon het te kriebelen om ook zelf aan de slag te gaan. Als beginnelingen waren ze blij met de informatie en tips van Velt, die de tuinierders begeleidt. Af en toe ging er eens iets mis, maar toch kon er al heel wat geoogst worden. Zelfs in de herfst staan er nog groenten zoals wortelen, prei en spinazie in de grond. De tuinierders houden elkaars planten mee in het oog.

De oude druivenserre met waterpomp is gemeenschappelijk terrein.

groentebedden die de leerlingen zelf bewerken. In het begin waren sommige kinderen bang om zich vuil te maken, geeft Silvy toe, maar ondertussen vinden ze het echt leuk. Hier worden groenten gekweekt waar lekkere soep van wordt gemaakt. Deze

week staat er pompoensoep op het menu en de vriezer zit nog vol met zelfgekweekte courgette, meldt Yasemin.

Voor de samentuin er was, kenden Silvy en Yasemin het park Redemptoristen niet zo goed. Nu zijn ze hier vaak te vinden en genieten ze van de dreven, de natuur en het contact met de andere tuinierders. Zelfs als ik hier helemaal alleen ben, is het ontspannend werken, lacht Yasmin. De locatie van de samentuin is echt een meerwaarde. Of ze er volgend seizoen opnieuw voor gaan? Zeker, ze hebben de smaak te pakken!

Een gedeelte van de tuin is ingericht voor de lagere school: elke klas heeft twee

Nieuwsbrief 43 Kempens Landschap

5

Speelbos in Boechout uitgebreid

Biesbesbos groeit In 2009 ontstond tijdens een grootscheepse plantactie het Biesbesbos. Verschillende jeugdbewegingen, de gemeentelijke school en inwoners van Boechout namen deel aan de plantactie en kozen ook de naam van het jonge bos met streekeigen boomsoorten. Dit speelen vredesbos is een plek waar kinderen en jongeren kunnen ravotten en de natuur ontdekken. Hier stopt het echter niet: er is uitbreiding op komst.

Samen met de gemeente Boechout zal Kempens Landschap een perceel park- en bosdomein van ruim een hectare groot huren. Het stuk bos ligt naast de F11 fietsostrade Antwerpen-Lier en sluit aan bij het speelbos. Het historische parkdomein is in private eigendom, maar wordt nu dus publiek opengesteld. Op die manier ontstaat er

6

Nieuwsbrief 43 Kempens Landschap

– samen met het reeds gerealiseerde Biesbesbos - ruim 5,5 hectare groene, publieke ruimte in het centrum van de gemeente Boechout.

In het nieuwe domein vind je een historische padenstructuur, een vijver en een schuilkelder. De komende 20 jaar zullen de gemeente en Kempens Landschap het stuk in huur nemen. De gemeente draagt 20% van de huur bij en neemt ook de kosten voor het beheer van het domein op zich.

Vorig jaar werd er nog een beheersplan opgesteld voor het Biesbesbos in samenwerking met de provincie Antwerpen. Het domein is vooraleerst een speelbos voor kinderen, maar toch krijgt ook de natuur vrij spel om zich te ontwikkelen. Zo zal dood hout blijven liggen als voedsel of woonplaats voor allerlei planten, paddenstoelen en insecten.

Parel aan de Grote Nete

Hof ter Laken Deze zomer kon Kempens Landschap een nieuw domein verwelkomen! En wat voor één: Hof ter Laken is een imposant 30 hectare groot groendomein met een neorenaissance kasteel en bijgebouwen. Sinds dit najaar kan iedereen er volop komen wandelen en van het rijke verleden en landschap genieten.

Van burcht tot buitenverblijf

Hof ter Laken ontstond in de twaalfde eeuw als middeleeuwse waterburcht aan de oevers van de Grote Nete. Het domein dankt zijn naam aan de kleine waterlopen of ‘laken’ die door het drassige gebied liepen.

Door de eeuwen heen verruilde het domein zijn militaire functie voor een louter residentieel gebruik. De laatste 300 jaar was het in handen van de familie de Gruben, zij lieten eind 19de eeuw het huidige kasteel in neorenaissance bouwen. Het kasteel diende initieel als buitenverblijf voor de adellijke familie. Hof ter Laken imponeert verder met een indrukwekkende toegangsdreef, een bijzondere remise, bossen met oude bomen, een historische moestuin met boomgaard, waterpartijen en fraaie vergezichten.

Doorbraak

Ongeveer vijftien jaar geleden gaf de baron aan dat hij Hof ter Laken wilde verkopen.

Sindsdien zocht Kempens Landschap samen met de gemeente Heist-op-den-Berg naar mogelijkheden om het domein te verwerven. Na een jarenlang traject kwam er deze zomer een doorbraak in het dossier.

Kempens Landschap nam het domein op 19 juli in erfpacht en de gemeente kocht het geheel vervolgens aan. Er werd overeen gekomen dat de baron en barones nog enkele jaren in het kasteel kunnen blijven wonen.

graslanden gemaaid en nieuwe zitbanken en infoborden geplaatst. Begin oktober werd Hof ter Laken dan plechtig geopend.

De imposante hoofddreef die tot aan de Nete reikt, is opengesteld voor fietsers en wandelaars. Te voet kan je ook door het park een route wandelen.

Toekomstplannen

De volgende jaren zullen Kempens Landschap en de gemeente Heist-op-den-Berg samen het domein verder opwaarderen.

De ringgracht en de moestuin zijn aan een opknapbeurt toe en ook de aanleg van een speelbos en een nieuwe fietsverbinding behoren tot de mogelijkheden. Ook de restauratie en invulling van het kasteel zelf wordt de komende jaren onderzocht en voorbereid.

Openstelling

Voor het domein opengesteld kon worden, werden eerst de nodige beheerwerken uitgevoerd. De bomen werden gecontroleerd,

Nieuwsbrief 43 Kempens Landschap

7

Gluren bij de buren

De Pannenhoef Tussen Zundert, Rijsbergen en Sprundel wacht er ruim 700 hectare natuurgebied in De Pannenhoef! Na 40 jaar natuurontwikkeling door onze partnerorganisatie Brabants Landschap kan je hier prachtig komen wandelen langs vennen, beken, bossen en bloemrijke graslanden.

De Pannenhoef was oorspronkelijk een veengebied waar turf werd afgegraven.

De turf werd gedroogd en per boot naar Breda gebracht langs aangelegde vaarten.

Getuige hiervan is De Turfvaart die langs het gebied loopt. Nadat de turf uitgeput was, werd het gebied ontgonnen als bosen landbouwgrond.

In 1970 kocht Brabants Landschap De Pannenhoef aan en gaf de natuur weer volop kansen in het gebied. Maar liefst

je langs de vennen brengen. Ook met de fiets kan je het gebied verkennen. Tijdens de zomermaanden kan je terecht in het Buitenlokaal De Zwarte Schuur.

elf vennen werden opnieuw uitgegraven waardoor je er nu heel wat vogels kan spotten. Aan het ven De Flesch werd hiervoor een vogelkijkhut gebouwd.

Her en der staan moderne ‘veenpalen’: kunstwerken die aangeven hoe dik de veenlaag ooit was op die plek.

Laat je auto achter op één van de parkings of bij De Menmoerhoeve en vertrek voor een afwisselende wandeling. Er zijn verschillende uitgestippelde routes die

Meer info

www.brabantslandschap.nl Parking Vaartven: Pannenhoef 1 4891 TJ Rijsbergen Nederland Horeca www.menmoerhoeve.nl

Deze bedrijven en organisaties ondersteunen onze activiteiten: Vito – Mol Sibelco/NZM nv – Dessel NV Luyckx – Brecht KPMG Fiduciaire – Brussel Vanhout nv – Geel Pidpa – Antwerpen Erfgoed & Visie – Oostmalle Greenroad NV – Heusden Antea Group – Antwerpen Groep Van Roey – Rijkevorsel Eandis – Melle De Kleine Boerderij BVBA – Rijkevorsel

8

Nieuwsbrief 43 Kempens Landschap

DWE bvba – Turnhout Arx – Tremelo Tuinarchitectuur Moris – Berlaar Verstraete & Vanhecke NV – Wilrijk Havenbedrijf Antwerpen – Antwerpen Lintacker Consulting BVBA – Boechout Borg-Bouw – Lille Scheyck bvba – Laakdal Recova Nv – Berlaar ichoosr BVBA – Antwerpen Bailleul ontwerpbureau BVBA – Gent Het Beeld van Morgen – Beringen

Uitgever vzw Kempens Landschap Peredreef 5 - 2580 Putte Tel: 015 / 22.82.33 www.kempenslandschap.be

Abonnement Word voor €10 per jaar beschermer van Kempens Landschap en ontvang drie keer per jaar onze nieuwsbrief in de bus!

Fotografie James van Leuven Kempens Landschap Maria van der Heyden

Meer info op www.kempenslandschap.be/nl/ steun.

Tekst vzw Kempens Landschap

Volg ons op: