Magazine Nieuwe Hollandse Waterlinie 2012

Ontdek het geheime wapen van Nederland

Beleef de Nieuwe Hollandse Waterlinie!

intro

2 4 7 8 9 10 16 20 30 40 44 46

Forten en vestingsteden

Onder water te zetten gebied

Wat lees je in dit magazine: Overzichtskaart

Wat is de Nieuwe Hollandse Waterlinie?

De Waterlinie verborgen in het landschap

Hoe werkt de Nieuwe Hollandse Waterlinie

Forten ABC

Wat is er in het Fortenseizoen te doen

Wegwijs in de Waterlinie, regio Noord Wegwijs in de Waterlinie, regio Midden Wegwijs in de Waterlinie, regio Zuid Uit in de Waterlinie!

Algemene informatie

Beleef de Waterlinie

Er zijn veel plekken en bouwwerken in het landschap die herinneren aan de Hollandse Waterlinie.

Sommige zijn stoer en opvallend, zoals de forten. Andere liggen verscholen, zoals dijken, kazematten, inundatiekanalen of sluizen. Veel verdedigingswerken hebben een nieuwe functie gekregen, bijvoorbeeld als activiteitencentrum, restaurant of als musea. Op andere plekken mag de natuur haar gang gaan‌ Lees dit magazine om te ontdekken wat het geheime wapen van Nederland jou te bieden heeft.

Hollandse Waterlinie | Algemeen

Wat is de Nieuwe Hollandse Waterlinie?

Het concept voor een waterlinie dateert al van 1589. Toen kreeg prins Maurits van de Staten van Utrecht en Holland opdracht om te onderzoeken hoe de jonge Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden zo efficiënt mogelijk kon worden verdedigd.

Een waterlinie leek dé oplossing. Daar waar hoog Nederland overgaat in laaggelegen poldergebied is het tamelijk eenvoudig om land onder water te zetten. Dit kan door het openzetten van sluizen of het doorsteken van dijken. Prins Maurits zou destijds gezegd hebben dat hij het land met zo’n waterlinie en slechts tienduizend man tegen de ‘gansche werelt’ zou kunnen verdedigen.

De Oude Hollandse Waterlinie

In 1672, het rampjaar, werd ons land door een immense overmacht aan Franse troepen aangevallen. Op het allerlaatste moment besloten de Staten van Holland en stadhouder prins Willem III de Waterlinie in werking te zetten. De unieke Hollandse formule bleek een succes. De Oude Hollandse Waterlinie bracht de Franse opmars tot stilstand. Hierna besloot men om haar tot hoofddefensie van Nederland te maken.

De Nieuwe Hollandse Waterlinie

Tussen 1815 en 1885 onderding het verdedigingsstelsel een flinke verbetering; de Nieuwe Hollandse Waterlinie werd aangelegd. Het verschil met de Oude Hollandse Waterlinie was dat de Linie nu ook de stad Utrecht beschermde. Verder was de Linie beter bestand tegen moderne aanvalswapens.

In staat van verdediging

De Nieuwe Hollandse Waterlinie heeft haar waarde als verdedigingslinie nooit echt kunnen bewijzen, maar is wel drie keer (gedeeltelijk) in staat van verdediging gebracht. De tweede keer dat de Waterlinie haar waarde als verdedigingslinie moest bewijzen was tijdens de Eerste Wereldoorlog. De laatste keer was in 1939 toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, wanneer de Duitse luchtmacht over de onder water gezette gebieden en forten vliegt, blijkt dat de Linie zijn verdedigingswaarde grotendeels heeft verloren.

De Waterlinie nu

Tegenwoordig heeft de Nieuwe Hollandse Waterlinie een nieuwe functie. Het is een prachtig uitgestrekt gebied, waarin je de geschiedenis volop kunt beleven, kunt genieten van de natuur en vele leuke activiteiten kunt ondernemen.

Algemeen | Hollandse Waterlinie

Het ontstaan van de Waterlinie

De Waterlinie verborgen in het landschap Schijnbaar willekeurig liggen de restanten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie nu verspreid in het landschap. Ze zijn deels verborgen: ze vallen niet op en zijn nauwelijks of niet zichtbaar. Maar de ligging van de verschillende onderdelen van de Linie is zeker niet toevallig.

Geheime militaire functie

Er bestaat een (historisch gegroeide) organisatorische samenhang en een onderliggende structuur in het landschap die niet zonder meer zichtbaar is. In die nietzichtbare organisatie en de bijna onzichtbare structuur van dat militaire landschap schuilt het ware geheim van de Waterlinie.

Want door de nauwgezette achterliggende (geheime) organisatie zijn de voorwaarden geschapen om het systeem in werking te laten treden. Het geheim van de Waterlinie is: ze is er wel, maar je ziet haar niet!

Verboden terrein De forten en betonnen ‘bunkers’ zijn de meest zichtbare en tastbare objecten van het voormalige militaire stelsel. Ze waren verboden terrein voor de burger, stonden niet op de civiele kaart en er mocht niet worden gefotografeerd.

Veel van de werken zijn vanaf de openbare weg weliswaar niet zichtbaar, maar ze zijn in ons polderlandschap als het ware altijd vanzelfsprekend aanwezig geweest. Wat de werkelijke functie was van de sluizen, hadden de meeste mensen geen benul.

Ook inundatie- en schootvelden waren er wel maar zagen (en zien) er gewoon uit als weilanden. Alleen de direct verantwoordelijke autoriteiten en militairen waren bekend met de werking van het bijzondere defensieve systeem als geheel.

De Waterlinie gemobiliseerd De Waterlinie wordt pas zichtbaar wanneer ze daadwerkelijk in werking wordt gesteld.

Tijdens een mobilisatie werden de verdedigingswerken in gereedheid gebracht.

Soldaten werden in stelling gebracht en - bij oplopende spanning zoals in 1914 – inundaties gesteld.

Een oud-militair vertelt: “Overdag betekende dit bomen verwijderen, grachten uitdiepen, het landschap rondom het fort in orde maken voor verdediging. Daarnaast waren er alledaagse klussen. Voor alle manschappen moest er eten, beddengoed en uniformen zijn.

Wasgelegenheden en toiletten moesten schoon worden gehouden.

In de slaapzalen stonden ijzeren kribben. De soldaten vulden hun matrassen met stro; ze dansten op de zak om het stro zo plat mogelijk te krijgen. De matrassen gingen twee maanden mee voordat het stro in stof veranderde. In de avonduren was er op het fort weinig vermaak.

Om tien uur ging het licht uit; voor de jonge soldaten veel te vroeg. Meestal werd er volop gekaart, er waren taalcursussen en af en toe theater of cabaret…”

Hollandse Waterlinie | Algemeen

Hoe werkt de waterlinie?

Verdediging met het water Voor een waterlinie wordt een reeks aaneengesloten stroken polderland opzettelijk onder water gezet. Deze stroken worden beveiligd door verdedigingswerken en troepenopstellingen. Zo’n waterbarrière was 3 tot 5 kilometer breed en slechts 30 tot 60 centimeter diep. De onder water gezette velden waren zó breed dat de vijand er niet overheen kon schieten en zó ondiep dat de waterplas onbevaarbaar was. Bovendien werden sloten en greppels in het modderwater onzichtbaar, zodat waden verraderlijk was.

Verdediging langs het water Op de kwetsbare punten in de Linie kon de vijand via rivieren, dijken en hooggelegen gronden toch in de Linie doordringen.

Daarom werden op deze zogenaamde accessen forten gebouwd. De forten werden goed gecamoufleerd. Beren en monniken vormden extra hindernissen voor de vijand. Vanuit de forten grendelden de verdedigers met geschut de doorgang af en beschermden ze de inundatiesluizen. Zo kon men met relatief weinig manschappen een groot gebied verdedigen. De belangrijkste bestanddelen van een waterlinie zijn dus water, forten, geschut en niet te vergeten: gespecialiseerde manschappen.

Manschappen De Nieuwe Hollandse Waterlinie kende een permanente bezetting van ongeveer 12.000 man. In tijden van internationale spanning kwamen er 6000 manschappen bij. Tijdens oorlogsdreiging werd de Linie op “organieke sterkte” gebracht. Dit betekende dat er 33.000 tot 36.000 man gelegerd waren.

Verboden kringen Om in oorlogstijd vrij schootsveld in de Linie te hebben, was het gebied rond de verdedigingswerken ingedeeld in zones van driehonderd, zeshonderd en duizend meter. Dit waren de Verboden Kringen. In deze gebieden golden allerlei bouw- en beplantingsvoorschriften. Binnen een kring van 300 meter mochten bijvoorbeeld alleen houten huizen worden gebouwd. In geval van oorlog konden alle obstakels, zoals huizen, gebouwen en bomen binnen de drie kringen zonder pardon worden afgebroken of verbrand.

Inundaties De inundatie (onderwaterzetting) vormt het meest kenmerkende onderdeel van een waterlinie. Tot de 19e eeuw werden inundaties gerealiseerd door het doorsteken van dammen en dijken. Vanaf 1815 werd het stellen van inundaties technisch geperfectioneerd. Er kwam een vernuftig stelsel van in- en uitlaten om het waterpeil te beheersen.

Algemeen | Hollandse Waterlinie

escarp de toren van het fort

fort een naar alle zijden gesloten verdedigbaar werk, van waaruit de defensie zelfstandig kan worden gevoerd

gedekte gemeenschapsweg toegangsweg of begaanbare strook door onder water gezet gebied

door zware wallen beschermde wegen tussen forten waarover militairen en materieel ongehinderd door vijandelijk vuur konden worden verplaatst

artillerie

infanterie

acces

alles wat behoort tot geschut, inclusief de personen die het bedienen

bastion vijfhoekige gemetselde of aarden uitbouw van een verdedigingsmuur of wal

de militairen die te voet vechten

een aantal stukken geschut samengevoegd in een organisatie en in onderling vuurverband, maar ook een opstellingsplaats voor een aantal stukken geschut

bomvrij gebouw gebouw van zwaar metselwerk bestand tegen projectielen gevuld met buskruit

chambree

breed verdedigingswerk in de vorm van een halve maan (Frans: lune= maan) dat aan de achterzijde open is

reduit

onderwaterzetting of terrein dat onder water is gezet als hulpmiddel ter verdediging

verdedigingswerk in een fort dat bedoeld is als laatste toevluchtsoord voor de verdedigers

kazemat

remise

ruimte voor geschut in een rondeel of bastion; ook klein zelfstandig verdedigingswerk dat met geschut is uitgerust

rondeel

inundatie

bomvrije schuilplaats voor geschut

kazerne

halfronde, gemetselde uitbouw aan een verdedigingsmuur (voorloper van bastion)

een verblijfsgebouw voor soldaten en hun uitrusting

vesting

keel batterij

lunet

open of gesloten achterzijde van een verdedigingswerk

kringenwet wet (1853) die de cirkelvormige gebieden (kringen) rond forten bepaalde, waar niet in steen gebouwd mocht worden: huizen werden hier meestal van hout gebouwd.

Tijdens mobilisatie konden ze snel worden afgebroken of afgebrand zodat er een vrij schootsveld was vanuit de forten

versterkte stad

vestingwet wet (1874) die bepaalt dat de verbetering van de Nieuwe Hollandse Waterlinie hoge prioriteit krijgt

waterlinie aaneengesloten linie of stelling bestaande uit door inundatiĂŤn gedekte verdedigingswerken en troepenopstellingen

slaapzaal in een kazerne

Hollandse Waterlinie | Algemeen

Fortenseizoen 2012 De vleermuizen zijn wakker, de forten zijn weer open!

Na een lange winterslaap zijn de vleermuizen wakker en daarom gaan de meeste forten binnen de Nieuwe Hollandse Waterlinie weer open. Elk jaar wordt de start van het fortenseizoen gevierd. De feestelijke opening vond plaats op zaterdag 21 en zondag 22 april. Bezoekers konden in de Nieuwe Hollandse Waterlinie wandelen en fietsen, maar er was ook muziek, theater, rondleidingen en diverse leuke kinderactiviteiten. De komende maanden zijn er nog veel meer leuke activiteiten te doen in de Waterlinie.

Welke? Lees hierover in dit magazine of kijk op de website www.hollandsewaterlinie.nl.

App fortengame Spionage aan de Linie

Zoektocht naar de gouden vleermuis Boswachter Bert, boswachter bij Staatsbosbeheer, zag het beestje voor het eerst. In een van de verlaten gebouwen van Fort Ruigenhoek, bij Groenekan, klonk geritsel en een snerpend geluid.

Het leek op het geluid van een vleermuis, maar klonk toch net iets anders…

Het diertje had een heel bijzondere kleur. Het leek wel van goud… Bert is al 20 jaar boswachter, maar zoiets had hij nog nooit gezien. Hier in Nederland is deze soort met gouden gloed nog nooit aangetroffen en helaas heeft boswachter Bos sindsdien de vleermuis niet meer gezien. Tijdens de opening van het fortenseizoen konden de bezoekers boswachter Bert helpen de Gouden Vleermuis te vinden. Met bijzondere speurtochten werd de vleermuis gezocht en konden leuke prijzen worden gewonnen. Ook konden de kinderen hun fantasie laten gaan. Hoe zou de gouden vleermuis eruit zien? De mooiste kleurplaat werd beloond met een i-pad. Alle winnaars zijn terug te vinden op www.facebook.com/waterlinie Fortenseizoen 2012 | Hollandse Waterlinie

Spionage aan de Linie kan op een iPhone gratis gespeeld worden in de vestingsteden Naarden, Weesp en Muiden. De app is gemaakt voor deze drie vestingsteden, die onderdeel zijn van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De uitdaging voor de spelers is om erachter te komen welk land, voorafgaand aan de Eerste Wereldoorlog, onderzocht hoe sterk de linie daadwerkelijk was. Spelers lopen langs bezienswaardigheden van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in de verschillende steden. Op een aantal plekken geven virtuele personages uit die tijd door middel van opdrachten en spellen aanwijzingen om het mysterie op te lossen. Daarnaast krijg je informatie over de historie van de steden zelf. De game ‘Spionage aan de linie’ is gratis te downloaden in de App Store van iedere iPhone.

Meer informatie: www.vvvgooivecht.nl

Nacht van de vleermuis op 24 en 25 augustus Op tal van locaties zullen vleermuiswandelingen en excursies worden georganiseerd door vleermuiswerkgroepen, bezoekerscentra en vrijwilligers. Meer informatie verschijnt t.z.t. op www.vleermuis.net

het Muiderslot Onder water op n het Rond de start va rd er fortenseizoen we ondere een wel heel bijz uimte op het tentoonstellingsr nd. Wat je Muiderslot geope doen lees je hier kan zien en verderop in het magazine!

Layar voor Nieuwe Hollandse Waterlinie Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie is ook te ontdekken met een layar-applicatie. Na het downloaden van de appplicatie is met een iPhone of Android smartphone de omgeving te scannen op Waterlinieobjecten. De layar geeft een toegevoegde laag op het mobiele telefoonscherm. In de extra laag van het beeldscherm komen iconen van de waterlinie in beeld. Elk icoon geeft informatie over de geschiedenis en huidig gebruik. Ook is de afstand naar het waterlinieobject te zien en Google Maps geeft aan hoe bij het object te komen. De Layar applicatie en Hollandse Waterlinie Layar zijn gratis te downloaden. Zoek eerst in de App store of Android market place naar “Layar” om de Layar applicatie te downloaden. Start vervolgens de Layarapplicatie op en zoek naar “Hollandse Waterlinie”.

Fortenseizoen 2012 ‘Komt een plant bij de dokter!’ op Fort Hoofddijk Wel eens een plant bij de dokter gezien? Planten zijn niet alleen leuk om de wachtkamer op te fleuren, maar hebben de dokter nog veel meer te bieden. Veel van de werkzame stoffen uit medicijnen komen uit planten of zijn ervan afgeleid. Planten kunnen je beter maken, maar pas op, je moet wel weten wat je doet!

Meer weten? Bezoek dan onze Thematentoonstelling of loop de bordenwandeling. Voor kinderen is er ‘De jacht op de groene pillen!’, een spannende speurtocht met een EHBO-koffer in de hand. Kinderen ontdekken zo spelenderwijs wat de betekenis van planten is voor onze gezondheid. Kijk voor meer informatie op: www.uu.nl/botanischetuinen

Vaartocht Naardermeer Live

Festival met Hart en Ziel Tijdens de Pinksterdagen op 27 en 28 mei ben je van harte welkom op het tweede ‘met Hart en Ziel’ festival op Fort bij Vechten. ‘Een waarlijk vrije plek waar fantasie en creativiteit met hart en ziel beleefd wordt’. Locatietheater, (gewelven) theater, straattheater, variété, cabaret, acts, dans, beeldende kunst, muziek en natuurlijk heel veel lekker eten en drinken! www.festivalmethartenziel.nl

Fortenmaand September is Fortenmaand in de Hollandse Waterlinie. De Fortenmaand is een feestelijke afsluiting van het seizoen voor de forten die dicht gaan en de forten die openblijven presenteren hun winterprogramma. Tijdens de Fortenmaand zijn er tal van activiteiten en evenementen voor jong en oud. In de zomer meer info op: www.fortenmaand.nl

Een avontuurlijke vaartocht op het Naardermeer voor gezinnen met kinderen van 4 t/m 12 jaar. Met opdrachtjes op en rond het water. Met de gids maak je een avontuurlijke beleeftocht door de natuur. Onderweg doe je samen met je ouders pittige opdrachtjes op en rond het water. Zo kom je van alles te weten.

Op verschillende data deze zomer, wanneer? Kijk op www.natuurmonumenten.nl/ naardermeer

Spoelspektakel Een weekend lang , 9 en 10 juni, hét openingsfeest van het hernieuwde Werk aan het Spoel. Het fort wordt twee dagen lang een ontmoetingsplek. Een proeftuin waarin amateurs en het publiek met theatermakers, beeldend kunstenaars, dansers, musici en verhalenvertellers aan de slag gaan met de verbeelding van de Nederlandse Canon met daarin een prominente plaats voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Want waarom staat de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) eigenlijk niet in de Nederlandse Canon?! www.werkaanhetspoel.nl

juni 2012: GeoFort gaat van start!

Op 24 juni is er de publieksopening van het GeoFort! Op het terras genieten van een kopje koffie met een ambachtelijke 3D taart, terwijl de kinderen zich vermaken als vleermuis in de speurtuin van Staatsbosbeheer. Een verrassende speurtocht brengt de kinderen letterlijk in alle hoeken en gaten van het bastion. Bij het kampvuur met eigen gebakken broodjes is het tijd om spannende verhalen uit te wisselen. Het intelligente doolhof is een uniek doolhof en biedt een platform voor diverse games. Volwassen kinderen kunnen een brandweeroefening doen waarbij het doolhof een metafoor is voor een felle bosbrand. Je hebt de opdracht om zo snel mogelijk alle ‘hubs’ in het doolhof te vinden.

Daarbij moet je gebruik maken van slimme sensoren en coole communicatieapparatuur. www.geofort.nl

Riddertoernooi op Slot Loevestein Ter gelegenheid van het 651-jarig bestaan van Slot Loevestein heeft ridder Frederic Zoon tot Egmond een riddertoernooi uitgeroepen. Op 20 en 21 oktober gaan vier ridders de strijd aan met elkaar in een spectaculair steekspel. Behalve het toernooi heeft ridder Frederic nog veel meer verrassingen in petto voor de gasten. Daarnaast zijn er tal van doorlopende activiteiten voor jong en oud: Middeleeuwse muziek, zwaardvechten, ridderverhalen, goochelen, kindertoernooi met ezels, wapenschild maken, boogschieten en een gezellige middeleeuwse taveerne. Bij de ridders van de Noorderwind word je opgeleid tot ridder, in de kiddy battle kun je je kunsten tonen. De Middeleeuwen zijn een weekend lang terug in Slot Loevestein! www.slotloevestein.nl

Hollandse Waterlinie | Fortenseizoen 2012

Een uniek theateren lichtspektakel

21 april 2012

Licht op de Linie Lunetten Utrecht Op zaterdagavond 21 april was het zover; Licht op de Linie 2012.

Een uniek theater- en lichtspektakel op de vier Lunetten in Utrecht.

Na maanden van voorbereiding en organisatie is een bijzonder en feeëriek project gerealiseerd, dat de vier forten op een spectaculaire manier in het licht heeft gezet. Naar schatting hebben meer dan 3000 bezoekers het evenement bijgewoond.

Verbinding Al van oudsher hebben de vier Lunetten een verbindende functie. Op Lunet 1 (fort van de democratie) is dit zowel binnen als buiten nog volop zichtbaar. Verbinden was ook het thema van de avond. Zes laserstralen vormden de verbinding tussen de forten. De Domtoren verbond het centrum met de wijk Lunetten en vier bijzondere voorstellingen hebben het publiek verbonden en geraakt.

Lunetten Na de opening door Mw. M. Pennarts, gedeputeerde van de provincie Utrecht, werd gestart met de “verhuizing” van de Domtoren naar Lunetten. Op het witte pand van Conclusion bij Lunet 1 verscheen de Dom in al haar glorie.

Fortenseizoen 2012 | Hollandse Waterlinie

Licht op de Linie is georganiseerd onder de vlag van De Vrede Van Utrecht en op Lunet 2 verrichtte Dhr. P. Feld, projectleider bij de Vrede, de openingshandeling. Hierna klonk in stilte een prachtig lied. Twee solisten van de Nederlandse Opera vertolkten diverse, prachtige aria’s.

Op lunet 3 werd het licht ontstoken door dhr. F. Lintmeijer, wethouder cultuur in de gemeente Utrecht. Na de opening ging het publiek samen met verteller Peter Faber terug tot de Romeinse tijd. Een onmogelijke liefde tussen de Romeinse soldaat Lucius en de schone jonkvrouw Luna. Een liefde die niet mocht zijn. Lunet 3 veranderde in een boosaardige draak, maar na een zware strijd sloten zij elkaar in de armen. Gelukkig overwint de liefde alles!

Na de opening door dhr. E. d’Hondt, voorzitter van de Nationale Commissie Nieuwe Hollandse Waterlinie, begon het kabaal!

Rebels of Rythm; Percossa heeft de bezoekers live laten ontdekken hoe communicatie is ontstaan. Met een wervelend optreden stond Lunet 4 in vuur en vlam en werd het publiek verrast en meegevoerd over het fort.

Samenwerking Licht op de Linie 2012 is ontstaan uit een samenwerking tussen de provincie en gemeente Utrecht, het projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie en Luudiek Evenementen. Met vereende krachten is gewerkt aan de realisatie van dit unieke project.

Het vervolg 2013 is het jaar van De Vrede van Utrecht en op dit moment wordt volop gesproken over de realisatie van een vergelijkbaar project in het jaar van De Vrede. Wellicht anders, maar zeker weer indrukwekkend!

Met dank aan de fotograven: Aerjan Boots, Andre Guitaneau, Ton de Koning en Dirk Kayaert

Liniebrede tours door de Nieuwe Hollandse Waterlinie Contigo International ontwikkelt, samen met het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stichting Liniebreed Ondernemen, tours om de fascinerende Nieuwe Hollandse Waterlinie te ontdekken.

Er zijn algemeen toeristische een- of meerdaagse liniebrede tours samengesteld, alsmede tours voor mensen met een specifieke belangstelling voor cultuurhistorie, watertechniek en natuurbehoud.

Deze tours worden bij een Nederlandse touroperator aan de buitenlandse toeristen aangeboden, maar uiteraard kun ook je, als geĂŻnteresseerde Nederlander, deze (groeps) arrangementen boeken. Er zijn verschillende soorten arrangementen en tours mogelijk in diverse delen in en rondom de Nieuwe Hollandse Waterlinie, aansluitend op jouw wensen en specifieke belangstelling. Voor een advies op maat kun je contact opnemen met De Stichting Liniebreed Ondernemen.

Dagtour: Aankomst in Hilversum, ontvangst en rondleiding door het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in het Mediapark Hilversum met een verrassende en interessante filmpresentatie over “Nederland en het Water�. Hierna een rondvaart van 2 uur met lunch, over de Loosdrechtse plassen en de Vecht, met uitleg over het (noordelijke) deel van de Hollandse Waterlinie. Een (bus) tour met deskundige uitleg langs en bezoek aan enkele interessante forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de dag afsluitend met een diner in (of nabijheid van) een van de forten.

Beleef de Militaire historie van de Hollandse Waterlinie Wil je op onderzoek in de Waterlinie ga dan mee met een dagtocht van Durendale. Bij onze dagtochten ligt de nadruk op het militaire karakter van de Waterlinie en kun je in de forten iets van het soldatenleven proeven. Natuurlijk geniet je daarbij van het mooie Hollandse landschap.

Je kunt kiezen tussen een dagtocht van Utrecht naar Muiden en Naarden of van Utrecht naar Gorinchem. We reizen met kleine groepen in minibusjes. Minimum groepsgrootte is vier personen. Meerdaagse arrangementen zijn ook mogelijk.

Durendale T: 06-13618832 W: www.durendale.nl E: info@durendale.nl

Hollandse Waterlinie | Fortenseizoen 2012

Wegwijs in de Waterlinie Regio Noord

Je kunt de Nieuwe Hollandse Waterlinie opdelen in drie regio’s, Noord, Midden en Zuid. In de regio Noord valt de Nieuwe Hollandse Waterlinie voor een deel samen met de Stelling van Amsterdam. Een andere beroemde Linie. De forten in regio Noord hadden vroeger een dubbelrol. Zij beschermden zowel de stad Utrecht als Amsterdam.

Ken je de uitdrukking ‘voor Pampus liggen?’ deze heeft alles te maken met Forteneiland Pampus, een van de bekendste onderdelen van regio Noord. Ook het kasteel Muiderslot is zeker een bezoek waard. Verschillende forten hebben een nieuwe bestemming gekregen en zijn zelfs open voor publiek. Zo zijn er regelmatig theatervoorstellingen te zien op Fort Werk IV en kan je overnachten bij Fort Spion. Wil je weten hoe het is om in een gevechtsloopgraaf te staan? Dit kan in het Muizenfort. Het Vestingmuseum in Naarden is dé plek om alles over de Nieuwe Hollandse Waterlinie te leren.

De regio Noord is rijk aan prachtige water- en natuurgebieden.

Ideaal dus om al wandelend, op de fiets of (kano)varend deze regio van de Nieuwe Hollandse Waterlinie te bekijken. De gezellige vestingsteden Muiden, Naarden en Weesp zijn zeker een bezoek waard!

Fo rt e i l a n d Pamp us, Het Muiderslot W est bat t e r ij , Vesting Muiden H e t Mui z enfort, Vesting Weesp Fort O ss en ma rkt, Fort Uitermeer Fo rt Hi n d e rdam, Fort Ronduit V esting Na a rden Bat t e r i j en K a rnemelksloot Fo rt W e r k I V, Fort K ij kuit Fo rt S p i on , Fort Nieuwersluis Fo rt T ienhoven Regio Noord | Hollandse Waterlinie

Muiderslot verrast met modern Waterschild Het Muiderslot is een van de oudste waterburchten van Holland, een echt kasteel met een slotgracht. Het slot werd later een vesting met bijbehorende vestingwerken en vormde een onderdeel en sluitstuk van vier waterdefensie linies: de Utrechtse Waterlinie, de Oude en Nieuwe Waterlinie en de Stelling van Amsterdam (UNESCO Werelderfgoed). Om dit deel van de geschiedenis van het slot te laten zien, is het Waterschild gebouwd.

In dit verzonken paviljoen, in de pruimenboomgaard, wordt op een groot scherm een animatiefilm van zeven minuten getoond. Die geeft de bezoeker een compleet beeld van water als vriend en water als vijand van het kasteel. Ook het ontstaan van de Waterlinies speelt hierin een belangrijke rol.

Als de film is afgelopen, staat de bezoeker voor de keuze: stapt hij achter het watergordijn of niet….

Kijk voor meer informatie op www.muiderslot.nl

Het Vestingmuseum: het spannendste museum op de wallen!

De vestingstad Naarden is de parel van het Gooi, met prachtige huizen, stoere kazernes en begroeide wallen. Maar eens was Naarden de militaire verdediging voor de rijke stad Amsterdam.

Je beleeft de Gouden Eeuw van de vestingbouw, met verhalen over de Spaanse Moord, het beleg van 1673, Naarden & Napoleon. Dwaal over het prachtige terrein, wandel over de groene wallen, verken de onderaardse gangen, schrik van een kanonsschot, vaar door de vestinggracht en geniet van koffie in “De Cantine”.

Het Nederlands Vestingmuseum Westwalstraat 6, 1411PB Naarden, T: 035-6945459 W: www.vestingmuseum.nl, E: info@vestingmuseum.nl

HET MUIDER MUIZENFORT MUSEUM IS WEER OPEN! Met ingang van zaterdag 7 april 2012 is het Muider Muizenfort Museum weer geopend voor publiek. Er is een tentoonstelling te zien over de vroegere Bouvy-zoutfabriek in Muiden. De pop in de hal is voorzien van een Nederlands uniform uit de jaren vijftig. Verder zijn de loopgraven, de expositie over fort Coehoorn in Muiderberg en gravures over de Groote Zeesluis een aanrader.

Het MMM is op zaterdag geopend, voorlopig van 10.00 tot 13.00 uur. De entree: kinderen t/m 5 jaar gratis, t/m 11 jaar € 1,50, overige bezoekers € 2,50. W: www.muidermuizenfortmuseum.nl

Pampus – altijd een ongelooflijk verhaal Voor Pampus liggen. Ooit geweten waar dat gezegde vandaan komt?

Forteiland Pampus geeft het antwoord. Vlakbij Amsterdam voor de kust van Muiden ligt in het IJmeer, een van de parels van de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie: Forteiland Pampus.

Werelderfgoed

Pampus is een eiland vol verhalen, die teruggaan tot de VOC-tijd, toen schepen uit de Oost op weg naar Amsterdam voor Pampus kwamen te liggen. Als forteiland kreeg Pampus een nieuwe betekenis ter verdediging van de stad Amsterdam.

Tegenwoordig is Pampus geopend voor publiek en zijn deze en andere spannende verhalen nog altijd op Pampus te beleven.

Dagelijks worden rondleidingen gegeven op Pampus en voor kinderen zijn er speurtochten. Maar Pampus is meer.

Regelmatig zijn er activiteiten op Pampus, voor jong en oud. En in het Pampus Paviljoen kun je nagenieten met koffie en taart of een heerlijke lunch. Kom ook naar Pampus voor een dagje uit en ontdek een van de best bewaarde geheimen van het IJmeer.

Pampus staat op de werelderfgoedlijst en herbergt het bezoekerscentrum van de Stelling van Amsterdam. Op Pampus beleef je hoe Holland en Amsterdam verdedigd werden aan het einde van de negentiende eeuw. Dwaal door de ruïnes van het fort en stel je voor hoe dat er vroeger aan toe ging.

Of bezoek in het fort de Pampus Xperience waar de geschiedenis weer tot leven wordt gewekt met de modernste interactieve multimedia en spannende digitale games.

Eiland

Pampus is een eiland en dat alleen al maakt je bezoek tot een onvergetelijke gebeurtenis. Stoer en romantisch ligt het eiland middenin het IJmeer geduldig op je te wachten. Tijdens de overtocht per schip laat je al je dagelijkse beslommeringen achter op de wal. Eenmaal op Pampus geniet je rondom een uitgestrekt uitzicht over water en land. Vanaf het terras bij het Pampus Paviljoen trekken de mooiste Hollandse luchten en de schepen van de bruine vloot als een permanent wisselend decor aan je voorbij. Onder de rook van Amsterdam lijkt de stad dan opeens ver weg.

Informatie

Pampus is geopend van 1 april tot en met 31 oktober. Je kunt Pampus bezoeken van dinsdag tot en met zondag van 10.00 tot 17.00 uur.

Pampus is alleen bereikbaar over het water. Om er te komen vaart vanuit Muiden een reguliere veerdienst naar het eiland en terug. Je kunt ook naar Pampus met de veerdienst vanuit Amsterdam IJburg. Kijk voor de actuele vertrektijden van de beide veren of meer informatie op www.pampus.nl. Natuurlijk kun je ook met een eigen boot naar Pampus toe.

In het centrum van Muiden is beperkt parkeergelegenheid. Daarom kun je het beste parkeren op het parkeerterrein P2 bij afslag 4 van de A1. Van daaruit wijzen wegwijzers je binnen 10 minuten door het oude vestingstadje naar de afvaartplaats op de Herengracht (tegenover huisnummer 33).

Een bezoek aan Pampus kost € 17,50/13,50 (volwassenen/kinderen), inclusief de veerdienst naar het eiland en terug, toegang tot het fort en de Pampus Xperience. Voor bezoekers met een eigen boot kost de entree tot het eiland en het fort € 10,50/8,00 inclusief steigergeld en toegang.

Hollandse Waterlinie | Regio Noord

Vernissage dé plek voor speciale gelegenheden Middenin de bebouwde kom van Bussum ligt het groene sfeervolle fort; fort Werk IV. Vernissage geeft in deze prachtige inspirerende omgeving haar creatieve en culinaire workshops en feestarrangementen voor jong en oud.

Sinds 2010 kan men elkaar het ja-woord geven op Fort Werk IV. Vernissage verzorgt alles tot in de puntjes zodat het een onvergetelijke dag wordt. Ook feestelijke partijen en bijeenkomsten worden op deze unieke verrassende plek georganiseerd.

Voor elke gelegenheid is een opmaat gemaakt feest te bedenken.

De omgeving van het fort leent zich uitstekend voor zomerse buitenevenementen. Om het feest compleet te maken kunt u een klassieke auto huren om de omgeving van het noordelijke deel van de Hollandse Waterlinie te bezoeken en af te sluiten met een diner in fort Werk IV.

Onder het motto: “Je kunt véél met weinig en méér dan je denkt”, is alles naar wens en op maat te bespreken. Maak vrijblijvend een afspraak met Nanny Blank om de sfeer en de mogelijkheden te ontdekken die Vernissage en Fort Werk IV te bieden hebben. Je bent altijd van harte welkom bij Vernissage op Fort Werk IV. Fort Werk IV en Vernissage, Dr. Abraham Kuyperlaan 1a 1402 SB Bussum, T: 035-6916788 W: www.vernissage.nl, E:info@vernissage.nl

In Vernissage zelf kunnen groepen van 6 tot 80 personen terecht voor bijvoorbeeld een creatief en culinair samenzijn, een high tea of een culinaire workshop. Het fort beschikt over een gewelfde sfeervolle ruimte, de kazemat, met een professionele keuken; “Kookstudio Fortreffelijk”. Hier worden voor groepen van 8 tot 30 personen culinaire workshops, wijnproeverijen en private dinners georganiseerd.

Het Naardermeer, parel van de Waterlinie Er is in ons land geen natuurlijker meer. Komt dat zien!

Beleef de weldadige rust midden in de Randstad tijdens een boottocht, een wandeling of vanaf het terras van Gasterij Stadzigt.

Vergaderen in het groen (of andere bijeenkomst) Varen met een gids langs rietkragen en moerasbossen.

Lunchen lekker en duurzaam!

Terras met uitzicht op bossen en hooilanden.

Wandelen naar bijvoorbeeld een prachtig uitzichtpunt.

Gasterij Stadzigt, Meerkade 2, Naarden (Gasterij Stadzigt is vanaf 27 juni geopend) W: www.natuurmonumenten.nl/naardermeer

Natuurmonumenten beheert drie forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Fort Nieuwersluis, Fort Hinderdam en Fort Kijkuit. Forten zijn behalve van cultuurhistorische waarde maar ook van belang voor dieren en planten.

Prachtig ijsvogels scheren over het water van de fortgracht en zeldzame plantensoorten bloeien op de zanderige wallen.

Fort Nieuwersluis, het verdedigingswerk tussen Breukelen en Loenen aan de Vecht, ontstond in 1673. In de loop van de eeuwen werd het fort gemoderniseerd, maar tevergeefs. Na de Tweede Wereldoorlog diende het fort als gevangenis voor veroordeelde NSB’ers. Tijdens de Koude Oorlog was het een schuilplek tegen atoombommen.

De ruïnes van Fort Hinderdam liggen op een eiland in de Vecht bij Nederhorst den Berg. Het fort wordt aan de natuur overgelaten. Vanaf de waterbank heb je een prachtig zicht op het fort. Deze bank is een replica van een waterbank die hier in de Gouden Eeuw heeft gestaan.

W: www.natuurmonumenten.nl/forten

Regio Noord | Hollandse Waterlinie

Layar voor Nieuwe Hollandse Waterlinie De Nieuwe Hollandse Waterlinie is sinds vorig jaar te ontdekken met een layar-applicatie.

Als je de app download, kun je de omgeving scannen met je smartphone. Je kunt zien of er Waterlinieobjecten bij jou in de buurt zijn.

Slapen in de natuur!

Tijdens een fietstocht kan je op diverse plekken het verhaal van de verdedigingswerken lezen en beleven. De verhalen, afkomstig van de forten, zijn bovendien gebundeld en te vinden op de website www.oneindignoordholland.nl

Natuurcamping “Fazantenhof” is gelegen in de Vuursche bossen op de grens van de Utrechtse Heuvelrug en het Gooi’s Natuur Reservaat, niet al te ver van de Hollandse Waterlinie en het Vecht-& Loosdrechtse plassen gebied. Wij bieden rust en ruimte om tent of caravan te plaatsen met 6 amp electra. Er is eenvoudig verwarmt sanitair, boules-baan ,tafeltennis en kleine speeltuin maar geen kantine. De camping ligt direct aan wandelen fietsroutes: winkels ca. 4km, OV na 2km en restaurant om de hoek (50mtr). Lage Vuursche op 1500 meter. In de omgeving is er veel te beleven met leuke steden & dorpen vol cultuur en knusse evenementen.

Scan deze QR-code en ga direct naar de pagina van Fortenland op de website van Oneindig Noord-Holland.

Geopend: 1 apr. - 1e week okt. Trekkers altijd plaats. achter Karnemelksweg 1a , 3739 LA Hollandsche Rading T: 06-10484896 of T: 035-5771845 W: www.campingfazantenhof.nl E: info@campingfazantenhof.nl

Fortenroute (34 km) Hollandse Waterlinie

Muiderslot www.muiderslot.nl

Pampus www.pampus.nl

Muiden

Muizenfort www.muizenfort.nl

Regio Muiden Weesp Bussum Naarden

(knooppunten Fietsroutenetwerk Noord-Holland)

Muiderberg

Weesp

Naarden

Vestingmuseum Naarden www.vestingmuseum.nl

De Horn Uitermeer

Bussum Fort Ossenmarkt www.stelling-van-amsterdam.nl

Fort Uitermeer www.uiteraarduitermeer.nl

Fort werk IV www.fortwerk4.nl

Hollandse Waterlinie | Regio Noord

Wegwijs in de Waterlinie

Flowerpower: Botanische Tuinen Utrecht

Regio Midden

Toen in 1672 de Oude Hollandse Waterlinie zijn functie bewees en de Fransen wist tegen te houden, werd besloten om de Nieuwe Hollandse Waterlinie aan te leggen. Hiermee kon de belangrijke stad Utrecht ook beschermd worden. Logisch dus dat in en rondom de stad diverse forten, opvallend en onopvallend aanwezig zijn, samen vormen zij de Stelling van Utrecht.

Een van deze forten is Fort Hoofddijk. Rondom dit fort zijn prachtige Botanische Tuinen te vinden die het mogelijk maken om even de drukte van de stad te ontvluchten. Fort de Bilt en Lunet I dienen als educatief centrum. Hier zijn interactieve tentoonstellingen te vinden waarbij de thema’s Vrede en Democratie centraal staan. In Werk aan de Korte Uitweg zijn er diverse workshops en bijzondere activiteiten te doen. En ook Fort aan de Klop mag bij een bezoek aan deze regio zeker niet worden vergeten. Op deze prachtige plek kunt u niet alleen overnachten maar beschikt ook over een gezellige brasserie waar een heerlijk hapje en drankje genuttigd kan worden.

Fort Rijnauwen is het grootste fort uit de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Behalve cultuurhistorisch monument is het fort, door de jarenlange afsluiting, ook een waardevol natuurgebied geworden. Met diverse prachtige wandelingen, fiets-, kano- en skate route’s is deze prachtige regio van de Nieuwe Hollandse Waterlinie te ontdekken.

Fort Ma a r ss eveen, Fort de G agel Fo rt Rui g en hoek, Fort a a n de K lop Fo rt B l auw k a p el, Fort Voordorp Fo rt d e B ilt, Fort Hoof ddij k Fo rt V o ssegat, Lunetten Fo rt R i j n au wen, Fort Vech ten Fo rt bi j ‘t Hemeltj e, Fort Jutp ha as Fo rt Vreeswij k We r k a a n de Wa a lse Wetering We r k a a n de Korte Uitweg We r k a an de G roeneweg Fo rt Honswij k Regio Midden | Hollandse Waterlinie

Hoofddijk is een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en, samen met 14 andere Utrechtse forten, van de Stelling van Utrecht.

Het fort, dat eigenlijk ‘Werk aan de Hoofddijk’ heet, stamt uit 1879, maar heeft uiteindelijk nooit in een oorlog gefunctioneerd. Het bleef in bezit van Defensie tot het in de jaren zestig door de Universiteit Utrecht werd aangekocht, samen met het gebied waar het in lag, de Johannapolder. De Universiteit startte met de bouw van het Universiteitscomplex De Uithof en het fort en omliggende terreinen werden de basis voor een nieuwe locatie van de universitaire botanische tuinen.

Bloemen in plaats van kanonnen

Voor de aanleg van de rotstuin werd 2100 ton steen uit de Ardennen op de remises gestort, die de perfecte ondergrond vormden voor een fantastische bergtuin die zijn weerga in Nederland niet kent. Rondom deze tuin zijn ook andere tuindelen aangelegd, zoals de Systeemtuin waar familierelaties tussen planten centraal staan en de Thematuin vol plantenverhalen en verhalen over de relatie tussen mensen en planten. In het Kassencomplex zijn ook tropische soorten te bewonderen zoals Koffie, Banaan of imposante lianen. En in de Diertjestuin vol nijvere bijen en prachtige vlinders, vindt je oude fruitrassen en allerlei plantaardige insectenlokkers in fraaie borders.

Meer informatie

De Botanische Tuinen (Budapestlaan 17, Utrecht) zijn geopend van 1 maart tot 1 december. Tijdens het seizoen vinden regelmatig evenementen plaats zoals het Tropisch Vlinderfestival en de Jaarthematentoonstelling (dit jaar ‘Komt een plant bij de dokter!’, over de bijzondere rol van planten voor onze gezondheid). Dit jaar is er ook een bijzondere buitententoonstelling met 120 grote foto’s van Nederlandse landschappen te zien: ‘Wonderlijk natuurlijk’. Ook zijn op verzoek rondleidingen mogelijk. Tuincafé Botanica zorgt voor heerlijke koffie, een broodje en, op bestelling, zelfs een picknickmand.

Kijk voor alle ins en outs op de website van de Tuinen: www.uu.nl/botanischetuinen of bel T: 030-2535455.

Maak van uw dag een feestje. . .

Gezellig lunchen of poffertjes eten bij Brasserie Olivier in Bilthoven.

welkom op fort vechten!

Fort Vechten is de ideale locatie om te trouwen, te feesten, bedrijfsbijeenkomsten te houden, of om te relaxen. Het sfeervolle fort is het op een na grootste van de Waterlinie.

lijkse ‘Kinderfort’ en ‘Vormgevers in Hout’, bieden wij een interessant programma met bijvoorbeeld ‘Fort Vechten Live’ en ‘Festival met Hart en Ziel’. Het volledige programma staat op onze site.

Het fort is in de weekeinden vrij toegankelijk. Op ons terras serveren we koffie en thee met gebak en heerlijke lunches.

Kinderen kunnen er lekker spelen. Iedere zondagmiddag zijn er rondleidingen en is de Romeinse wachttoren open.

Vaste bewoners zijn de vleermuizen die het fort gebruiken als winter- of zomerverblijf.

De combinatie van cultuur, geschiedenis en natuur maakt Fort bij Vechten uniek!

Bezoek onze website voor meer informatie: www.fortvechten.nl.

Scan met uw smartphone de QR code en beleef vast een voorproefje van uw bezoek aan ons restaurant!

Brasserie Olivier De kwinkelier 54 3722 AS Bilthoven T: 030 2291152 W: www.brasserieolivier.nl

Er is van alles te doen. Naast het jaar-

C-Fordt Maarsseveen Het fort, of eigenlijk ‘werk’ bij Maarsseveen is een werk in uitvoering. Het fort heeft lange tijd liggen wachten op een nieuwe bestemming tot een groep enthousiastelingen het plan C-Fordt presenteerde. In dat plan wordt het fort omgevormd tot een broedplaats voor kunst en cultuur. Het fort wordt een verzameling lege ruimtes die voor een zeer bescheiden bedrag kunnen worden gehuurd als oefenruimte voor bandjes en theatergezelschappen, voor creatieve workshops of als inspirerende vergaderruimte.

Maar dat niet alleen... Het team is zeer ambitieus en wil van C-Fordt Maarsseveen het eerste autarkische fort-eiland van Nederland maken. Dat wil zeggen dat het fort straks zelfvoorzienend wordt in water- en energiebehoefte.

Voor meer informatie of een bezoekje: check onze website www.C-Fordt.nl of volg ons via twitter @C_Fordt

Hollandse Waterlinie | Regio Midden

Fort bij Rijnauwen:

springlevend monument

Interview met boswachter Andries van Barneveld: Als boswachter van Staatsbosbeheer help ik mensen graag de natuur te beleven. Fort bij Rijnauwen neemt hierbij een bijzondere plek in.

bouw je eigen fort!

In de Waterlinie Workshop van Het Leege Land werk je als historische vestingbouwer en beleef je het landschap van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Een unieke manier om de geschiedenis van de NHW te ervaren. Meet hoogteverschillen in het landschap voor inundaties en klim op het talud om de helling te bepalen. In de Waterlinie Workshop werk je twee uur als vestingbouwer, op één van de oude forten in een prachtig historisch landschap.

Voor groepen die een leuke, interessante activiteit wil ondernemen op een fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Kijk voor aantrekkelijke arrangementen op: www.hetleegeland.nl/waterlinie HET LEEGE LAND, T: 06-51629196 W: www.hetleegeland.nl, E: contact@hetleegeland.nl

Behalve het grootste (31 hectare) is het ook het best bewaarde fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het fort, gebouwd tussen 1868 en 1871, is een natuurgebied met een militairhistorische waarde. Staatsbosbeheer heeft het beheer hierop afgestemd.

Sinds Fort bij Rijnauwen zijn oorspronkelijke functie heeft verloren, is het een monument van de vroegere poging ons land te verdedigen met kanonnen en water. De binnenplaats wordt niet langer bevolkt en gemaaid door soldaten. Wat rest, zijn herinneringen in steen en landschap en vooral veel verhalen.

Wie denkt dat het fort daarmee een stoffig fossiel is, heeft het mis. Het fort bij Rijnauwen is een springlevend monument. In de zomer is de binnenplaats één grote bloemenzee. Die bloemen, waaronder diverse wilde orchideeën, zijn daar niet zomaar gekomen. De soldaten zijn ooit begonnen met dit ‘natuurbeheer’: zij maaiden het gras en voerden dit af, waardoor zij de basis hebben gelegd voor een bijzondere plantengroei. Staatsbosbeheer voert nu hetzelfde beheer uit.

Niet alleen bloemen maar ook dieren huizen op het fort, zoals reeën, vossen, ijsvogels en kerkuilen. Het meest bijzondere zijn de grote aantallen vleermuizen die ‘s winters hier hun winterslaap houden.

Je waant je in fort bij Rijnauwen in een andere wereld. Het is een verstilde plek met een bijzondere sfeer. Soms vormt het fort het decor voor operavoorstellingen.

Samen met Staatsbosbeheer houden twintig vrijwilligers van 1 april tot 1 oktober excursies voor kinderen en volwassenen.

Groepsrondleidingen zijn op afspraak te boeken. Kijk op www.staatsbosbeheer.nl voor meer informatie. Het fort is onder begeleiding vrij toegankelijk tijdens het forten openingsweekend in april en op alle zondagen in de fortenmaand september.

Regio Midden | Hollandse Waterlinie

Stelling van Utrecht heeft bezoekers veel te bieden De forten rondom Utrecht werken samen in de Stichting Stelling van Utrecht. Kom eens over de brug en breng een bezoek aan onze forten.

Alle activiteiten vind je op:

De Stelling van Utrecht bestaat uit 16 forten en verdedigingswerken rondom de stad Utrecht die deel uitmaken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De 19e eeuwse verdedigingslinie is na de Tweede Wereldoorlog in onbruik geraakt maar in de afgelopen 10 jaar zijn veel forten gerestaureerd en hebben een nieuwe bestemming gekregen.

www.stellingvanutrecht.nl

In de Stelling van Utrecht varieert dat van een brasserie en vergadercentrum op Fort aan de Klop, een herstelde fortgracht en nieuwe woningen, kleine bedrijfjes en een recreatieterrein op Fort Blauwkapel en een Herinneringscentrum voor de Toekomst op Fort de Bilt tot de Botanische Tuinen op Fort Hoofddijk, het Fort van de Democratie op Lunet I en het toekomstige Waterliniemuseum op Fort Vechten.

De Stichting Stelling van Utrecht wil de samenwerking tussen de forten stimuleren en zo de Waterlinie, de Stelling van Utrecht en de individuele forten beter op de kaart zetten. Anton van Emst van de gemeente Utrecht, eigenaar van 8 forten: “Het is voor de hand liggend en goed om samen te werken, het stimuleert om ideeën uit te wisselen en je bereikt uiteindelijk meer. Dat doen we natuurlijk ook landelijk, de Stelling van Utrecht is daar een logische, lokaalregionale aanvulling op”.

Gezamenlijke activiteiten

De stelling van Utrecht bestaat uit de forten Aan de Klop, Maarsseveen, de Gagel, Ruigenhoek, Blauwkapel, Voordorp, De Bilt, Hoofddijk, Vossegat, Rijnauwen, de vier Lunetten op de Houtense Vlakte, Vechten en ‘t Hemeltje. Contact: info@stellingvanutrecht.nl

Op een aantal forten van de Stelling van Utrecht worden regelmatig publieksactiviteiten georganiseerd. De start van het fortenseizoen (3e weekend van april) werd dit jaar spectaculair ondersteund door het theater- en lichtevenement ‘Licht op de Linie’, op de vier Lunetten. In de maand juli is er een verhalenfestival op de forten onder de titel ‘Zomer vol verhalen’. Tijdens de Fortenmaand in september is op 4 forten rondom Utrecht de tentoonstelling ‘Windnomaden’ te zien. Voor december zijn winter- en Kerstactiviteiten gepland. Verder wordt er hard gewerkt aan de gezamenlijke website: www.stellingvanutrecht.nl waar alle publieksactiviteiten in de Stelling van Utrecht makkelijk te vinden zijn.

Hollandse Waterlinie | Regio Midden

Stelling van Utrecht heeft bezoekers veel te bieden

Fort Ruigenhoek

Fort Blauwkapel

Gebouwd in de periode 1867-1870 aan de Ruigenhoeksedijk ten noorden van Utrecht.

Toekomstig gebruik?

Eigenaar Staatsbosbeheer onderzoekt het toekomstig gebruik van het fort.

Deel fortgracht wordt gebruikt door natuurzwembad ‘de Kikker’. Het fort is nu niet openbaar toegankelijk. www.staatsbosbeheer.nl

Fort Blauwkapel is één van de grootste forten van de Waterlinie en werd rond 1820 rondom een bestaand dorpje gebouwd.

Recreatieterrein Eigenaar is de gemeente Utrecht dat het fort heeft gerestaureerd en hersteld. Fort Blauwkapel kreeg nieuwe woningen, kleine bedrijfsgebouwen en een groot openbaar recreatieterrein. www.utrecht.nl/forten

Fort de Gagel Tussen 1819 en 1821 aangelegd als aarden werk ten noorden van Utrecht.

Poort Eigenaar gemeente Utrecht wil het fort na restauratie bestemmen als ‘poort tot het Noorderpark’ met een infocentrum over de natuur en de Waterlinie, een horecavestiging en verhuur van fietsen en kano’s.

Openbaar toegankelijk. www.utrecht.nl/forten

Fort Hoofddijk

Werk te Maarsseveen

Als verdedigingswerk gebouwd in 1877-1879 ter afsluiting van de Hoofddijk.

Botanische Tuinen Het fort is in gebruik als Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht.

Open van 1 maart tot 1 december van 10.00-16.30 uur. www.uu.nl/botanischetuinen

Gebouwd in 1880-1881.

Cultuurfort Eigenaar provincie Utrecht draagt het fort over aan initiatiefnemers die er het duurzaam cultuurcentrum C-Fordt willen starten. info@C-Fordt.nl

Fort De Bilt Fort aan de Klop Rond 1820 aangelegd bij herberg ‘de Klop’ aan het riviertje de Vecht.

Eigenaar is de gemeente Utrecht die het fort grondig heeft gerestaureerd en geschikt gemaakt voor zijn nieuwe functie.

Brasserie Sinds zomer 2007 is het wachthuis in gebruik als brasserie.

In de houten loodsen van het fort kan je vergaderen en overnachten. www.fortaandeklop.com

Regio Midden | Hollandse Waterlinie

Het Fort op de Biltstraat werd aangelegd in 1816-1818. Omstreeks 1930 werd de Biltsestraatweg dwars door het fort getrokken.

Vredeseducatie De gemeente Utrecht is eigenaar van het noordelijk deel van het fort waar een monument herinnert aan de 140 verzetsstrijders die hier in WO II werden gefusilleerd.

De Stichting Vredeseducatie ontvangt in het ‘Herinneringscentrum voor de Toekomst’ basisscholieren uit de Utrechtse regio. Toegang: maandag t/m donderdag van 9.30-17.00 uur. Het zuidelijk deel van het fort is nog eigendom van Defensie en niet openbaar toegankelijk. www.vredeseducatie.nl

Fort Vossegat Fort Vossegat werd aangelegd in de bocht van de Kromme Rijn tussen 1817 en 1819.

Brug met zeven gaten Op het terrein van de nieuwe Kromhoutkazerne zijn de ‘brug met de zeven gaten’ en het oorspronkelijke wachthuis van het fort bewaard gebleven. Niet openbaar toegankelijk, eigenaar: Ministerie van Defensie.

Fort Voordorp

Fort Rijnauwen

Gebouwd in 1867-1870 ten oosten van Utrecht.

Evenementen Het fort is particulier eigendom en wordt als evenementenlocatie gebruikt voor allerlei zakelijke bijeenkomsten als congressen, personeelsfeesten en recepties.

Niet openbaar toegankelijk. www.fortvoordorp.nl

Fort Rijnauwen, het grootste van de Waterlinie, werd gebouwd in 1868-1871.

Rondleidingen Op het fort worden regelmatig rondleidingen gehouden.

Eigenaar: Staatsbosbeheer www.staatsbosbeheer.nl

Fort Vechten Lunet III

Lunet I

Aangelegd in de periode 1823-1825. Kanonkazemat gerestaureerd door gemeente Utrecht in 2009-2010.

Scoutinghonk en BSO In gebruik als scoutinghonk (Scouting Salwega) en als buitenschoolse opvang Fort Kakola (Ludens). www.ludens.nl www.salwega.nl

Gebouwd in de periode 1825-1828. Door de gemeente Utrecht gerestaureerd in 2005-2009.

Fort van de Democratie Lunet I is nu in gebruik als Fort van de Democratie (Stichting Vredeseducatie), waar jongeren hun democratisch gehalte kunnen testen en als buitenschoolse opvang ‘Het Fort’ (Ludens). www.fortvandedemocratie.nl / Lunet IV www.ludens.nl Gebouwd in de periode 1824-1826.

Zorgfort De gemeente Utrecht wil op Lunet IV, in samenwerking met een zorgaanbieder, een ‘zorgfort’ voor verstandelijk gehandicapten ontwikkelen. Restauratie is gepland in 2013. www.utrecht.nl/forten

Lunet II Gebouwd in 1822-1823. Houten loods in 2009-2010 gerestaureerd door de gemeente Utrecht.

Monumentenwacht De houten loods is in gebruik door de Monumentenwacht Utrecht en de Stichting Reinaerde (leer-werktrajecten voor gehandicapte jongeren). www.monumentenwacht-utrecht.nl / www.reinaerde.nl

Het Fort bij Vechten werd gebouwd tussen 1867 en 1869 ten zuidwesten van Bunnik.

Op dezelfde plaats ligt ook een fort uit de Romeinse tijd: Castellum Fectio.

Waterliniecentrum Het fort is in gebruik als feest- en vergaderlocatie. Ook vinden er evenementen plaats.

Fort Vechten krijgt een groot informatiecentrum over de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Eigenaar: Staatsbosbeheer. www.fortvechten.nl www.staatsbosbeheer.nl www.hollandsewaterlinie.nl

Fort ‘t Hemeltje Het Fort bij ‘t Hemeltje is in de jaren 1878-1881 gebouwd.

Eigenaar: Staatsbosbeheer.

Gebruiker: Stichting Werk aan de Linie www.staatsbosbeheer.nl www.fortvechten.nl

Hollandse Waterlinie | Regio Midden

Genieten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in de provincie Utrecht De Nieuwe Hollandse Waterlinie is een prachtig natuurgebied vol forten, kanalen en sluisjes. Vroeger was het een verdedigingslinie tussen Muiden en de Biesbosch.

Vanaf ongeveer 1870 tot en met de Tweede Wereldoorlog werd het gebied bij dreiging onder water gezet om vijanden tegen te houden. Inunderen wordt dat genoemd. Tegenwoordig heeft een deel van de forten een hedendaagse functie gekregen. Op en om de forten kun je wandelen, recreëren of overnachten. Op Fort Vechten komt het landelijke Liniemuseum. Andere forten zijn juist niet toegankelijk, om plant en dier daar te beschermen. De provincie Utrecht maakt zich sterk voor herstel en duurzaam behoud van de Waterlinie. Zodat we ook in de toekomst van dit prachtige culturele erfgoed kunnen blijven genieten.

Zoek en vind de Waterlinie Als je aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie denkt, denk je vooral aan de forten. Maar de Waterlinie is meer dan dat alleen. Veel restanten van de linie zijn verborgen in het landschap. Het is leuk om te zoeken naar de structuur die er onder ligt. Tot hoe ver konden de gebieden onder water worden gezet? Heb je wel eens een groepsschuilplaats gezien? Want dat is het geheim van de Waterlinie: ze is er wel, maar soms moet je even goed zoeken. En de provincie Utrecht probeert je daarbij te helpen. Door de Waterlinie nog toegankelijker te maken, Regio Midden | Hollandse Waterlinie

met bijvoorbeeld betere routes, informatieborden en opgeknapte forten.

De Linie heeft toekomst De provincie Utrecht vindt het bijzondere landschap en culturele erfgoed van de Nieuwe Hollandse Waterlinie belangrijk.

Veel forten en werken worden daarom gerestaureerd. En eenmaal opgeknapt, kijken we naar een duurzame manier om de gebouwen te behouden. Door goed eigenaarschap bijvoorbeeld, dat het beheer en onderhoud ook op langere termijn voor haar rekening neemt. Of door een nieuwe

functie aan het fort te geven, bijvoorbeeld als kleine camping.

Naast de forten, is het landschap natuurlijk ook een mooie manier om kennis te maken met de Waterlinie. We investeren in fietsen wandelpaden, zoals bij de Plofsluis in Nieuwegein. En hou je van kanoën, dan zal je de Waterlinie straks vanaf het water ook beter kunnen ervaren, omdat we bruggen verhogen voor betere kanoroutes.

De provincie Utrecht werkt tot 2020 aan het herstel en de toegankelijkheid van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, zodat iedereen het verhaal van de linie nog lang kan beleven.

“Wij zijn trots op het Utrechtse deel van de Hollandse Waterlinie.”

Gedeputeerde cultuur en erfgoed, Mariëtte Pennarts, van de provincie Utrecht: “Wij zijn trots op het Utrechtse deel van de Hollandse Waterlinie. Daarom investeren we de komende jaren volop in de forten. Ik vind toegankelijkheid voor publiek daarbij heel belangrijk.”

Werk bij Maarsseveen wordt C-Fordt

Nationaal WaterLiniemuseum bij Fort Vechten Fort Vechten is een van de grootste forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Op Fort Vechten komt het Nationaal Waterliniemuseum. Een culturele, recreatieve en educatieve plek voor bezoekers uit binnen- en buitenland waar je ervaart hoe het er vroeger op de forten aan toeging.

De officiële opening staat voor 2014 gepland.

Voor het ontwerp van het museum is een prijsvraag voor jonge architecten uitgeschreven: winnaar is Anne Holtrop. De bouw start dit najaar.

Om de bezoekers goed te kunnen ontvangen wordt in april gestart met de aanleg van een nieuwe parkeerplaats. Bijzonder is dat de parkeerplaats wordt gemaakt van duurzaam asfalt. Ook de bouw van de loods is al in volle gang. Wil je meer weten, zie www.provincie-utrecht.nl

In 2012 transformeren we het fort Werk bij Maarsseveen tot een duurzame broedplaats voor Kunst en Cultuur: het C-Fordt. Het gaat ruimte bieden aan zowel amateurkunst als cultureel ondernemerschap. Het project is vooral bijzonder vanwege de hoge mate van duurzame uitvoering. Het Werk moet het eerste autarkische - zelfvoorzienende - fort ooit worden. Water, verwarming, riolering en elektriciteit wekken we zelf op. Het gebouw en de omgeving lenen zich hier uitstekend voor. De kennis die er wordt opgedaan met de duurzame installaties zal voor andere forteigenaren en exploitanten beschikbaar komen.

Tijdens uitvoering van de werkzaamheden is het C-Fordt op afspraak te bezoeken.

Zie ook www.c-fordt.nl

  Social return

maaimachine

Groen parkeren

Low-tech helofytenfilter

Stimuleren fietsgebruik

High-tech Meetbaar voor anderen

Hollandse Waterlinie | Regio Midden

De Vesting3hoek, stroom mee door Hollandse

Wegwijs in de Waterlinie

historie…

Regio Zuid

In het stroomgebied van de Merwede, Waal, Maas en Linge ligt het zuidelijke deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In dit waterrijke gebied zijn de forten, vestingsteden en prachtige natuurgebieden het leukste om over het water te bezoeken.

Neem bijvoorbeeld de Gorcumse Veerdienst die jou (en de fiets) naar de mooiste plekjes brengt.

Een van die mooie plekken is Slot Loevestein. Dit kasteel is onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en vooral bekend door de ontsnapping van Hugo de Groot in de boekenkist.

Ook de Forten in regio zuid zijn zeker een bezoek waard. Fort Asperen en Werk aan het Spoel zijn voor de kunst&cultuur liefhebbers een must. Verleg je grenzen op GeoFort, in de vleermuizenspeeltuin, doolhof of laat de geschiedenis tot leven komen. Bekijk ook de andere forten waar de natuur nog vrij spel heeft. En als je er toch bent… vergeet dan niet lekker rond te struinen in de gezellige, knusse vestingsteden Woudrichem en Gorinchem.

Er is in deze prachtige regio zoveel te zien, te doen en te ontdekken dat je er een echt dagje of weekend uit van kunt maken. Huur daarom een fiets of boot en ga op pad. Schuif voor een voordelige lunch of diner aan bij Fort Altena of restaurant Merwezicht en blijf ‘natuurlijk’ overnachten bij een van de B&B’s, zoals Fort Bakkerskil.

Forten, kastelen en complete vestingsteden: je vindt het allemaal in de Vesting3hoek. Waren de vestingen ooit bedoeld om de vijand buiten te houden, nu is iedereen er van harte welkom! De Vesting3hoek wordt gevormd door de vestingsteden Gorinchem en Woudrichem, Fort Vuren en Slot Loevestein en is het sluitstuk van één van de mooist bewaard gebleven verdedigingslinies van Nederland: de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het rivierenlandschap van de Waal, Maas en Merwede wordt afgewisseld met historie en cultuur.

De leuke winkels, vele terrassen en restaurants maken het plaatje compleet. De Vesting3hoek: een mooie bestemming voor een dagje uit of een weekendje weg.

Over het water de Vesting3hoek beleven

W e r k a a n h et S p oel Fo rt Everdingen W e r k s p oorweg Dief dij k Fort A sp eren Fo rt bi j de Nieuwe Steeg Fo rt V u r en , Vesting G orinchem V est i n g Woud r ich em, S lot Loevestei n Batt e r i j B r a k e l, Batterij Poederoijen Fort A ltena He t W e r k a a n de Ba kkerskil Fo rt St eu rgat, Fort G iessen Fo rt Pa nnerden Regio Zuid | Hollandse Waterlinie

Waar de prachtige Hollandse rivieren het land verdelen, zijn de veerdiensten er om noord, zuid, oost en west weer te verbinden. De veren varen tussen Gorinchem, Woudrichem en Sleeuwijk en in de zomermaanden dagelijks naar Slot Loevestein en Fort Vuren. Tussen Woudrichem en Slot Loevestein gaat het eeuwenoude voetveer dagelijks tijdens de openingstijden van het kasteel. Op afwijkende trajecten en buiten de reguliere dienstregeling van de veerboten is de watertaxi (T: 06 22 55 82 33) een ideale oplossing. De fiets mag gratis mee!

Arrangementen

Uitgebreid de unieke Vesting3hoek bezoeken? Een dagkaart van de veerdienst biedt de mogelijkheid om alle locaties met elkaar te verbinden. Een dagkaart kost 8 euro en is te verkrijgen bij VVV Gorinchem of aan boord van de diverse veren. Op de website www.vesting3hoek.nl staan leuke arrangementen en tips voor een bijzondere dag of weekend uit!

Slot Loevestein: T: 0183 - 447171, W: www.slotloevestein.nl Fort Vuren: T: 0183 - 660950, W: www.wff.nl VVV Gorinchem, T: 0183 - 631525, W: www.vvvgorinchem.nl

GeoFort is een educatieve attractie op een spannend fort op het gebied van cartografie en navigatie. Hier kan je zowel nieuwe als oude navigatietechnieken uitproberen en een kijkje nemen bij de bijzondere selectie kaarten met het thema “liegen en bedriegen met kaarten”. GeoFort biedt vele activiteiten voor een verrassend bezoek.

Vleermuisspeurtuin Kinderen navigeren als een vleermuis door de verrassende speurtuin van Staatsbosbeheer. Je volgt een route dat het verhaal van de vleermuis vertelt: waar ze eten, slapen, paren en hoe ze navigeren naar de vleermuizenbunker.

Intelligent doolhof Voor iedereen is het doolhof een uitdaging. Het is een speciaal doolhof waar je door opdrachten goed te vervullen steeds een level hoger komt. Het is een ‘serious game’, want hoe voorkom je een overstroming in het rivierengebied… Hoe slimmer je bent hoe meer levens je redt!

Foto: Marcel Koppen

Verleg je grenzen op GeoFort!

1001 bommen en granaten een explosieve vesting!

Slot Loevestein is meer dan een kasteel. Als ‘sluitstuk’ van de Hollandse Waterlinie speelde de vesting eeuwenlang een belangrijke rol in deze verdedigingslinies. Met haar aarden wallen, dubbele grachten, bastions, arsenaal, kazemat en het straatje met soldatenhuisjes ademt de vesting nog steeds de sfeer van een 18e eeuws soldatendorp. Dit verhaal gaan we vanaf 2013 vertellen! Op verschillende plaatsen in de vesting, bijgebouwen en het kasteel komen interactieve presentaties: samen vertellen ze de explosieve geschiedenis van de vesting en haar bewoners. Je bent van harte welkom om nu vast een voorproefje te komen nemen. De eerste onderdelen van de nieuwe presentatie zijn klaar en nu al te bewonderen.

Volg de verbouwing live ter plaatse of online via www.slotloevestein.nl.

Slot Loevestein Loevestein 1, 5307 TG Poederoijen (gem. Zaltbommel) T: 0183 - 447 171, E: info@slotloevestein.nl W: www.slotloevestein.nl

Geschiedenis komt tot leven Op het fort voel je het verleden.

Het is boeiend om deze historie tot leven te laten komen met verhalen die via een smartphone verteld worden. De oude soldaten, waschvrouwen en generaal Krayenhoff komen aan het woord.

Geniet na al het speuren en ontdekken van een drankje met lekkere zelfgemaakte fortencake of van een echte streeklunch in het 3D Café.

GeoFort gaat op 24 juni 2012 open voor het publiek.

Kijk op www.geofort.nl voor de actuele openingstijden.

GeoFort, Nieuwe Steeg 74, 4171 KG Herwijnen, T: 0345–630480 E: info@geofort.nl

Heijmans Restauratiewerken

Fort Pannerden, een dagje historie, natuur en cultuur.

In het prachtige natuurgebied Gelderse Poort, op het splitsingspunt van de Rijn in Pannerdensch Kanaal en de Waal, ligt Fort Pannerden, fraai gerestaureerd. Als slot op de kraan van de NHW waakte dit fort over de watertoevoer. De soldaten waren hier gelegerd van 1871 tot mei 1940. Ontdek hoe het leven in dit fort is geweest. Er zijn diverse wandel- en fietsroutes naar dit fort. Uitstekend geschikt voor een dagje uit.

Elke 1e en 3e zondag van april t/m oktober 2012 is het fort te bezichtigen van 12 tot 17 uur. Om 13.00 en 15.00 uur kunnen max. 20 bezoekers deelnemen aan een rondleiding met gids (€1,00 extra). Groepen op aanvraag.

Entreeprijzen: 4 tot 13 jaar € 2,50 en vanaf 13 jaar € 5,00.

Fort Pannerden, Waaldijk 1, 6686 MV Doornenburg W: www.fortpannerden.eu Hollandse Waterlinie | Regio Zuid

Opknapbeurt voor militaire schuilplaatsen Diefdijklinie 26 militaire schuilplaatsen in de Diefdijk, tussen de Lekdijk bij Vianen en het Lingebos bij de A15, hebben een opknapbeurt gehad. Van deze historisch waardevolle schuilplaatsen zijn er drie opengesteld voor publiek, vlakbij KunstFort Asperen. De rest gaat voor altijd dicht en is alleen voor vleermuizen toegankelijk.

De batterijschuilplaatsen uit 1900 en groepschuilplaatsen uit 1916 en 1940 staan verspreid over een lang deel van de Diefdijk. Het hoofddoel van het opknappen van de gebouwtjes is de vleermuizen een veilige plek te geven om te schuilen. De provincie Gelderland betaalde de opknapbeurt, om de schuilplaatsen als onderdeel van het cultuurhistorisch erfgoed Nieuwe Hollandse Waterlinie te behouden. Ook particulieren met een gebouwtje op hun terrein kunnen bij voldoende belangstelling meedoen aan de opknapbeurt. Dienst Landelijk Gebied benadert hen hiervoor namens de provincie Gelderland.

De Appelgaard Aan de lek, verscholen achter de dijk en vlakbij het oude historische stadje Culemborg, ligt Bed and Breakfast pension ‘De appelgaard’ Een prima uitvalsplek om ‘Fort’ Werk aan het Spoel te gaan bezichtigen en goed te combineren met prachtige fietsroutes langs de forten en rivieren van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Zie onze website www.pensiondeappelgaard.nl voor meer informatie en een sfeer impressie van onze plek.

Beusichemsedijk 12, 4101 NV Culemborg T: 0345-534094 M: 06-13582021

Lots4U B&B Lots4U aan de dijk langs de Lek met een ruim, zonnig en beschut terras. De grote weelderige tuin (Betuwse Open Tuinenroute) is de moeite waard om een kijkje te nemen. Over de dijk, het natuurgebied de Baarsemwaard. Dichtbij is het fietspontje over de rivier de Lek bij Fort Werk aan ’t Spoel. De historische binnenstad van Culemborg is vanaf Lots4U op 1 km afstand. De logeerschuur is bijzonder geschikt voor gezin of familie, groepjes vrienden of bevriende stellen. In de woonboerderij ruime tweepersoonskamers met eigen opgang.

Feestelijke oplevering dubbele Waaiersluis en Taveerne Zaterdagmiddag 16 juni ben je vanaf 13.00 uur van harte welkom bij de oplevering van de restauratie van zowel de unieke historische Waaiersluizen als de Taveerne bij KunstFort Asperen, Langendijk 60 te Asperen.

Gedeputeerde Annemieke Traag van de Provincie Gelderland is te gast om de oplevering te vieren. Het belooft een gezellige middag te worden te midden van de prachtige historische bouwwerken aan het water.

Provincie Gelderland kocht de dubbele waaiersluis in maart 2011 en zorgde dat de restauratie uitgevoerd kon worden. De sluizen zijn in 1815 aangelegd en maken deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Door een speciale constructie kunnen de deuren van de waaiersluis tegen de stroming in worden geopend of gesloten. Dit unieke waterkundige werk is uitgevonden door Jan Blanken (1755-1838), de eerste Inspecteur-Generaal van Waterstaat.

Regio Zuid | Hollandse Waterlinie

B&B Lots4u, Goilberdingerdijk 25, 4105 LB Culemborg T: 0345 519527, W: www.lots4u.nl

Openingstijden: 1 okt. tot 1 apr. 08.00u – 20.00u 1 apr. tot 1 okt. 08.00u – 22.00u Ron en Laura Leijser, Lange Pad 1, 4265 TD Genderen T: 0416-319181, M: 06-51587901 E: info@melk-drive.com , W: www.melk-drive.com

werk aan het spoel een bruisende ontmoetingsplek kunstfort asperen, Cultuureiland aan de Linge KunstFort Asperen is één van de mooiste forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In dit monumentale torenfort is deze zomer zowel een design- als een historische tentoonstelling te zien. Voor volwassenen en kinderen zijn er daarnaast bij KunstFort Asperen onder andere creatieve workshops, interessante lezingen en smakelijke arrangementen. Kijk voor alle activiteiten op de website.

Werk aan het Spoel ligt in de uiterwaarden van de Lek net ten westen van Culemborg. De historie en de ligging in de natuur bepalen het unieke karakter van de plek. Naar een ontwerp van landschapsarchitect Ronald Rietveld en kunstenaar Erick de Lyon is Werk aan het Spoel heringericht zodat de oorspronkelijke vorm van het fort en de verdwenen inundatiesluis op een nieuwe manier weer zichtbaar zijn. Coupures in de wal bieden fraaie panorama’s op natuur en landschap rondom het fort.

Werk aan het Spoel is een gastvrije, eigentijdse ontmoetingsplaats waar je wordt geïnspireerd door verrassende, vooral culturele activiteiten. Je kunt op excursie in de uiterwaarden, een historische lezing bijwonen, een tentoonstelling bezoeken, een creatieve workshop volgen, of gewoon heerlijk buiten picknicken en genieten van de prachtige locatie en persoonlijke ontmoetingen.

Elke maand is het atelier in de fortwachterswoning het toegankelijke werkterrein van een ‘Artist in Residence’. Beeldhouwster Anneke Wessels geeft in het Bomvrij gebouw cursussen en workshops. Het amfitheater biedt plaats aan theater, muziek en andere voorstellingen in de openlucht.

In het nieuw gebouwde Forthuis en bij mooi weer buiten op het terras serveert De Veldkeuken heerlijke biologische hapjes en drankjes.

Werk aan het Spoel heet je van harte welkom!

Werk aan het Spoel is openbaar toegankelijk tussen zonsopgang en zonsondergang. Er is beperkt parkeermogelijkheid, kom als het even kan op de fiets of te voet.

In de zomermaanden zijn we ook bereikbaar met de Liniepont die vaart tussen Fort Honswijk, Fort Everdingen en Werk aan het Spoel.

Lekker eten en drinken kan in de recent gerenoveerde Taveerne naast het KunstFort. Beide liggen op een idyllisch eiland, dat niet voor niets onderdeel is van diverse mooie fiets- en wandelroutes. Op pad in de Betuwe? Dan mag een bezoek aan dit prachtige cultuureiland aan de Linge absoluut niet ontbreken!

KunstFort Asperen, Langendijk 60 4151 BR Acquoy, T: 0345-619992 W: www.kunstfortasperen.nl

cultuurcafe

....in de uiterwaarden.

Streekgerechten, Brood en patisserie uit eigen bakkerij, ontbijt, lunch, high tea, koffie & taart, borrelkaart & proeverijen, homemade fingerfoods, sapjes & een goed glas wijn. ‘s Zomers in de zon, ‘s winters bij de houtkachel.

slow food restaurant met vrienden & familie, met collega's of je lief.

Een inspirerende plek voor een presentatie, meeting, workshop of familiedag.

Goilberdingerdijk 40a 4106 LC Culemborg www.veldkeuken.nl

Werk aan het Spoel, Goilberdingerdijk 40, 4106 LC Culemborg T: 0345 779900, W: www.werkaanhetspoel.nl, E: info@werkaanhetspoel.nl

Hollandse Waterlinie | Regio Zuid

O geevnerileotoes n Liniepont

Het voetveer vaart gedurende de zomermaanden over de Lek tussen een aantal forten.

Kijk voor meer info en het vaarschema op: www.liniepont.nl of www.uiterwaarde.nl

trekpontje

over de CuLemborgse vLiet

Het trekpontje is gelegen ter hoogte van de Donkere Kade aan de Diefdijk (gemeente Leerdam) en de Acquoyseweg (gemeente Geldermalsen).

Postbus 6139 4000 HC Tiel T 0344 68 16 44

www.uiterwaarde.nl

Ontdek vier eeuwen wezengeschiedenis in Culemborg Museum Elisabeth Weeshuis ligt op fietsafstand van fort Werk aan het Spoel, in het centrum van het pittoreske Lekstadje Culemborg.

Het is gevestigd in het eerste nieuwgebouwde weeshuis in Nederland uit 1560.

Naast het verhaal van het weeshuis komt ook de rijke Culemborgse stadsgeschiedenis aan bod. Zo zijn de portretten van graven en gravinnen van Culemborg en het monumentale drieluik van Jan Deys uit 1573 in de vaste presentatie opgenomen, als mede het Culemborgse kerkzilver met topstukken van Hendrik Step (1654), Andries Grill (1643) en John Morley (1595).

Voor groepen zijn er diverse arrangementen, zoals een rondleiding, gecombineerd met een ontvangst met koffie, thee en gebak. Tevens verhuurt het museum zijn sfeervolle zalen en tuin voor diverse gelegenheden. Ook trouwen in het weeshuis behoort tot de mogelijkheden.

SLAPEN IN EEN FORT VAN DE NIEUWE HOLLANDSE WATERLINIE

Museum Elisabeth Weeshuis Herenstraat 29 , 4101 BR Culemborg T: 0345-513912 W: www.museumculemborg.nl

Lezersactie: Restaurant Merwezicht Voor de restauratie.

EĂŠn van de kamers.

Vroeger was slapen in een fort een kille en koude beproeving.

Maar sinds Fort Bakkerskil gerestaureerd en gemoderniseerd is ervaar je het als een luxe overnachting in een rustige omgeving.

Nu is dit Rijksmonument een Erfgoed Logies en zijn de kamers smaakvol ingericht en beschikken over een badkamer en CV. Door de ligging vlakbij de Biesbosch en de Vestings Driehoek is

In dit prachtige restaurant gelegen in Gorinchem, met uitzicht over de rivier de Merwede en de Hollandse Waterlinie kun je heerlijk eten en de prachtigste wijnen drinken.

Met de speciale lezersactie kun je bij een 3 gangen lunch, of 2 gangen al la carte diner genieten van een aperitief van het huis (actie is geldig t/m september 2012).

het een ideale uitvalbasis voor wandel-, fiets- en autotochten.

www.fortbakkerskil.nl Bed & Breakfast Fort Bakkerskil Kildijk 143, 4255 TH Nieuwendijk (Werkendam) Koos & Marjolein Lucas E: fortbakkerskil@telfort.nl T: 06-4593 4892

Regio Zuid | Hollandse Waterlinie

Eind 19, 4201 CP Gorinchem T: 0183 689747, W: www.restaurantmerwezicht.nl

Een droomvilla op Landgoed Kraaiveld Landgoed Kraaiveld is een groot nieuw landgoed nabij de mooie vestingstad Woudrichem in het Land van Heusden en Altena. Het gebied is uitstekend bereikbaar (5 minuten) vanaf de rijksweg A-27. Het stedenkwartet Breda, Utrecht, Den Bosch en Rotterdam ligt op rijafstand van een half uur.

In dit gebied van rust en ruimte is op het nieuwe landgoed een bijzonder wooneiland vorm gegeven dat geïnspireerd is op de forten langs de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het wooneiland biedt ruimte aan de bouw van 8 eigentijdse villa’s van 1500m3 op ruime kavels. Je kunt hiervoor zelf een ontwerp maken, de gronden zijn inmiddels bouwrijp. Het eiland wordt omgeven door een brede waterpartij met rietgordels.

Tussen de kavels liggen robuuste aarden wallen begroeid met wilde bloemen. De wallen zijn zodanig geplaatst dat ze privacy geven, en dat vanuit huis optimaal kan worden genoten van het omringende landschap. www.landgoedkraaiveld.nl

Interview

met Wilco de Zeeuw, initiatiefnemer en eigenaar; In 2001 zijn wij begonnen met het herstel van het oude landgoed Kraaiveld. Daarvoor zou onze boerderij verplaatst moeten worden. In de jaren die volgden werd mij duidelijk hoe belangrijk de Waterlinie zou worden.

De hoofdweerstandsstrook met bunkers loopt over ons land. Wij hebben toen contact gelegd met onze beide buren, om de linie over een grote lengte te herstellen. Dit is afgelopen winter daadwerkelijk gebeurd, met water voor de bunkers, en een wandeldijk die er achterlangs loopt. Als klapstuk hebben we een nieuw forteiland gecreëerd, op een perceel van 8 ha, waarop 8 villa’s gebouwd mogen worden. De hele natuur er omheen beheren wij als zorgboerderij, en wordt gebruikt voor onze bio boerderij om te begrazen, en het bos als energiebron. De waterlinie is een geweldige inspiratiebron geweest voor onze plannen, en het hele landgoed is daar ook op aangepast!

Hollandse Waterlinie | Regio Zuid

Gorinchem: grootsteeds, kleinschalig en veelzijdig Zoek je een grote stad waarin je je niet verloren voelt? Een stad omringd door natuur en ook nog aan het water? Probeer dan Gorinchem eens. Hartje Nederland, met een gemakkelijk te belopen historische stadskern waar je gezellig kunt winkelen, op een terrasje kunt zitten, lekker kunt eten, naar de bioscoop of schouwburg kunt, een museum en galerietjes kunt bezoeken of wandelen over de vestingwallen.

Wil je de rust van de natuur opzoeken, dan is de haven om de hoek, je stapt op de veerboot en vaart naar een plek waar je wandelend of fietsend kunt genieten van een weids rivierenlandschap. Dat kan allemaal in Gorinchem.

Met de auto ben je er vanuit Breda, Utrecht of Rotterdam binnen een half uur.

Vanaf het station is het een kippeneindje naar centrum en veerdienst. Ben je zelf met de boot, dan meer je aan in de Lingehaven: midden in de stad en natuurlijk van alle gemakken voorzien. De Lingehaven is in 2011 onderscheiden met de Blauwe Vlag en gaat ook dit jaar weer voor deze mooie onderscheiding.

Ook kinderen amuseren zich opperbest in Gorinchem. Alleen al, dat ze op één dag drie provincies kunnen bezoeken (Gelderland, Noord-Brabant en Zuid-Holland) en drie rivieren kunnen bevaren: Waal, Maas en Merwede, is een belevenis op zich.

Evenementen Steeds meer mensen verliezen hun hart aan Gorinchem en komen na een eerste kennismaking graag weer eens terug. Je bent dan ook niet gauw uitgekeken op deze veelzijdige stad. Zelfs de maandagRegio Zuid | Hollandse Waterlinie

ochtend is gezellig, want dan is er markt.

Bovendien zijn er het hele jaar door evenementen. De Open Havendag (12 mei), de Pinkstermarkt (28 mei), braderieën (9 juni en 4 augustus), het Zomerfeest in de laatste week van de schoolvakantie (14-19 aug.), het Koorfestival ‘Vesting3hoek Vocaal’ (15 september) en de Botenbeurs (28-29 september).

Stadswandelingen Stadswandelingen zijn natuurlijk de manier bij uitstek om kennis te maken met Gorinchem. Bij de VVV is een stadswandeling verkrijgbaar. Er is ook een wandeling over de vestingwallen. Die geeft je een goede indruk van de vroegere vestingwerken. Je komt langs de Dalempoort, de enige die nog over is. De betekenis van de visserij blijkt uit het beeld van de Zalmvisser, een van de vele kunstwerken die je op deze wandeling tegenkomt. Voor kinderen is er een puzzelwandeling. De VVV regelt desgewenst groepswandelingen met gids.

Veer en watertaxi Gorinchem heeft bijzonder vervoer: de veerdienst. 7 dagen per week kun je daarmee naar Fort Vuren, Slot Loevestein, het

historische visserstadje Woudrichem of naar Sleeuwijk. Ook de autoveren BrakelHerwijnen en Veen-Aalst worden door de Veerdienst Gorinchem geëxploiteerd.

Sinds 1 april is er met de komst van de Gorinchem XI een hele nieuwe veerverbinding naar Hardinxveld en Werkendam tot stand gekomen, waarbij ook het vervoer richting de Biesbosch en de Drechtsteden dichterbij komt. De Gorinchem XI is een innovatieve snelle veertaxi die ook rolstoelstoeltoegankelijk is. Samen met Damen Shipyards Hardinxveld heeft de veerdienst jaren van ervaring met woon-werkverkeer, toeristenvervoer en taxidienst in deze voor Nederland unieke boot verwerkt. De boot wordt onder meer buiten de dienstregeling ingezet als watertaxi voor voetgangers en fietsers. Het motto is: ‘U vraagt, wij varen... ‘ Je hoeft alleen maar te bellen met T: 06-22558233.

De veerdienst Gorinchem zet de watertaxi bovendien in voor culinaire arrangementen.

Een dagje Gorinchem en Loevestein Met een speciaal arrangement kun je een dagje Gorinchem combineren met een bezoek aan Slot Loevestein. Koffie, gebak, stadswandeling, lunch, bezoek aan Loevestein en een informatiepakket zijn inbegrepen. Een aantrekkelijke kennismaking met cultuur en historie van stad en slot.

Botenbeurs en camperbeurs Vrijdag 28 en zaterdag 29 september is de Botenbeurs Gorinchem. Dit evenement staat landelijk bekend om z’n laagdrempeligheid en gemoedelijke sfeer. Dit jaar wordt de Botenbeurs uitgebreid met een camperbeurs, waar particulieren hun camper kunnen verkopen. Naast de occasions worden de nieuwste campers gepresenteerd. Twee dagen lang worden er boten verkocht in de Lingehaven en bij Sleeuwijk Yachting aan de andere kant van de rivier. In Gorinchem Buiten de Waterpoort staan campers en aanverwante artikelen te koop. Beide beurslocaties worden met een gratis veerdienst met elkaar verbonden. Op zaterdag is er bovendien een grote nautische en recreatieve markt langs de Lingehaven en Buiten de Waterpoort waar het veer ook vertrekt.

Fietsen, Rondje Pontje Gorinchem ligt in een regio met een rijke historie en mooie landschappen. In dit mooie stukje Nederland verbindt de Veerdienst Gorinchem met zijn fiets- en autoveren de verschillende unieke plaatsen. Je maakt hier met plezier een rondje met het pontje.

De fietsknooppunten en de verschillende veerovergangen maken het mogelijk om diverse routes te fietsen. Van ontspannen en op je gemak, met een terrasje of een picknick, tot een langere route. Er is van alles mogelijk. Voor iedere gelegenheid, ieder gezelschap is er wel een leuke route samen te stellen. De fietsknooppunten maken het heel eenvoudig om zelf je route op maat te maken. Te veel wind onderweg? Dan is de route eenvoudig in te

Gorinchem ontstaat rond het jaar 1000 bij de monding van de Linge. De bewoners zijn vissers en boeren. Eind 13e eeuw wordt de nederzetting een vesting. Aan het eind van de Middeleeuwen wordt de Grote Toren voltooid, in de volksmond bekend als de Sint Jans-toren. In de 16e eeuw komt een nieuwe vestingwal met elf bastions, die nog bijna volledig intact is. De Grote Markt is sinds de Middeleeuwen het hart van de stad. Het huidige museum is van 1437 tot 1994 stadhuis. In 1621 ontsnapt Hugo de Groot in een boekenkist uit Slot Loevestein en wordt naar de woning van koopman Daetselaar aan de Grote Markt gebracht.

korten. Een veerovergang opnemen in je fietsroute is eigenlijk altijd leuk, voor jong en oud! Maak gebruik van een dagkaart voor € 8,- incl. (brom)fiets. De dagkaart is 1 dag geldig op al onze veren.

Wil je liever van tevoren weten wat je gaat doen? Boek dan bij het VVV het arrangement ‘Happen en trappen in de Vesting3hoek’. Dit arrangement is gecombineerd met het Rondje Pontje.

Fiets huren Lingehavenkantoor, Eind 5.

Je kunt kiezen uit een fiets met versnellingen of een elektrische fiets. Tarieven: Fiets € 8,50 per dag(deel). Kinderzitjes voor of achter € 2,00 per dag(deel). Elektrische fiets € 19,50 per dag(deel).

Ook bij de VVV kun je terecht voor een elektrische fiets tegen hetzelfde tarief.

Rond 1368 laat ridder Dirc Loef van Horne Slot Loevestein bouwen: het stenen huis van Loef. Iedereen kent Hugo de Groot en de boekenkist. Maar er is meer. Wandelen rond het slot of een bezoek aan het kasteel opnemen in een fietstocht.

Fort Vuren is onderdeel van de Hollandse Waterlinie. Er is een café met terras en wandelaars en fietsers kunnen er overnachten.

Open Havendag Zaterdag 12 mei van 9:00 - 17:00 uur staat de Lingehaven weer in het teken van de jaarlijkse Open Havendag. Dit jaar al weer voor de 25e keer! Dit evenement wordt geroemd om zijn gezellige sfeer. Een dagje uit voor het hele gezin! Ook dit jaar zijn er weer veel leuke en spetterende dingen! De Marine zal dit jaar weer aanwezig zijn, de Scouting pakt groots uit wegens het 100 jaar bestaan, liefhebbers kunnen lopen over het water in speciale Meerparels, kinderen kunnen proberen te zeilen in een van de optimisten met knal oranje zeil. Ook zullen er natuurlijk kramen langs de haven staan, tweedehands en nieuwe spullen, bedrijven en particulieren. Een heerlijk broodje paling zal niet ontbreken, een terras, veel gezelligheid en live muziek aan de haven.

Veen is gelegen aan de Afgedamde Maas, in het Land van Heusden en Altena. Over Veen (Vene) wordt voor het eerst gesproken in het jaar 1108. Aalst is bekend om de Steenfabriek en om het gemaal.

Rondje 2 ± 21 km > Gorinchem > Woudrichem > Brakel > Fort Vuren > Gorinchem <

Zaltbommel is meer dan duizend jaar oud.

In de 13e eeuw groeide het uit tot een belangrijke handelsstad, kreeg het stadsrechten en werden de vestingwerken aangelegd. Zaltbommel betekent zoute boomgaard. Het zout slaat op de invloed van het zeewater, dat hier voor de afsluitingen van de Waal te merken was. Oorspronkelijk heette de stad Bommel, en tot heden wordt de stad door de bewoners zo genoemd.

Rondje 4 ± 30 km > Zaltbommel > Brakel > Herwijnen > Zaltbommel <

1

Rondje 1 ± 15 km > Gorinchem > Sleeuwijk > Werkendam > Hardinxveld-Giessendam > Gorinchem <

Woudrichem, vestingstadje dat in 1356 stadsrechten krijgt. De vesting is volledig in tact.

In de haven liggen originele zalmschouwen. U kunt het visserijmuseum bezoeken. Én de korenmolen Nooit Gedagt.

NIEUWAAL NIEUW AAL

Rondje 3 ± 21 km > Gorinchem > Woudrichem > Veen > Aalst > Brakel > Fort Vuren > Gorinchem <

Hollandse Waterlinie | Regio Zuid

Met het aanbreken van de Tachtigjarige Oorlog in 1568 begint er voor Brabant een periode van oorlog. Dat begint met de Opstand in de Noordelijke Nederlanden tegen de Spanjaarden en eindigt pas in de negentiende eeuw, na Napoleon. In de tussenliggende jaren ligt Brabant vaak midden in het schootsveld. Dat verklaart het lange lint van linies voor de bescherming van Holland: de Zuiderwaterlinie. Dit is een historisch kralensnoer van vestingsteden, forten, schansen en inundatievlaktes. Ze loopt van Bergen op Zoom naar Grave, via Steenbergen, Willemstad, Klundert, Breda, Geertruidenberg, Heusden, ’s-Hertogenbosch en Ravenstein. Met een ingenieus stelsel van dijken en sluizen wordt het land tussen deze vestingsteden in tijden van oorlog onder water gezet.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog houden zowel Spaanse als Staatse troepen flink huis in Brabant. Veel oude vestingwerken stammen uit deze tijd. Daarna horen grote delen van het huidige Brabant bij de Republiek. Een nieuwe zuidelijke vijand ligt dan alweer op de loer: koning Lodewijk XIV. Hij valt tweemaal binnen: in 1667 en in 1672. De Nederlanden weten deze vijand ver terug te dringen, mede dankzij gebruik van de waterlinies.

Zuiderfrontier De oorlogsvoering bij de linies krijgt daarna een paar jaar geen maximale aandacht. Tot de legendarische vestingbouwer Menno van Coehoorn in 1695 het Zuiderfrontier bedenkt: een concept waarin hij al

Algemeen | Hollandse Waterlinie

bestaande onderdelen met verschillende inundatiegebieden en nieuwe werken verbindt. De aanleg van de linie verloopt echter traag en wordt nooit voltooid. Dan trekt Frankrijk onder leiding van Lodewijk XV in 1740 opnieuw op. De plannen van Van Coehoorn worden in allerijl uit de kast getrokken. Maar stadhouder Willem IV kan desondanks weinig uitrichten tegen de Franse koning. Die tekent echter in 1748 alweer (gedwongen) de vrede en geeft de veroverde gebieden terug.

De jaren die volgen, kenmerken zich door buiten- en binnenlandse spanningen.

In 1787 beleeft Frankrijk de bloedige Revolutie. Om de verworvenheden ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’

ook naar de Republiek te brengen, rukt generaal Pichegru in 1794 op tot aan het Hollands Diep. Daarmee de West-Brabantse Waterlinie doorbrekend. De Oranjes, onder wie ook de latere koning Willem I, vluchten.

Daarmee komt een einde aan de Republiek en aan de functie van het Zuiderfrontier.

Sporen in het landschap Deze oorlogen lieten allemaal hun sporen na in het landschap. Maar ook de tijd na de Republiek is hierin terug te zien.

Nieuwe verdedigingswerken van Napoleon, inundaties en redoutes van koning Willem I en Willem II. En de verbeteringen vanwege de Vestinwet 1874. Ze horen niet bij de linies uit de Tachtigjarige Oorlog en ook niet bij het historische Zuiderfrontier. Maar ook deze werken zijn onderdeel van de waterliniegeschiedenis van Brabant. In die zin horen ze dus óók bij de Zuiderwaterlinie.

Tegenwoordig zijn de oude Brabantse vestingwerken toeristische trekpleisters.

Op www.zuiderwaterlinie.nl zijn ze allemaal te vinden, inclusief alle bijzondere bijbehorende verhalen. Ook vind je hier het hele jaar door activiteiten in en rond de Zuiderwaterlinie en mooie wandel- en fietsroutes.

Beleef het vestinglandschap

Via www.hetleegeland.nl/zwl kunnen geïnteresseerde groepen zich aanmelden voor een ware beleving van het landschap in de Zuiderwaterlinie.

Het Leege Land organiseert onder meer vestingworkshops in ‘s-Hertogenbosch en Heusden. Liever zelf een fort ontwerpen met instrumenten van vroeger of te werk gaan als ouderwets cartograaf? Ook dat kan!

Vestingfietsen en –varen

De Hel

Een bezoekje aan de hel was nog nooit zo leuk! Op het kleine fort zwaait kunstenaar en fortwachter Frank Kastelein de scepter.

Een mix van creativiteit, fantasie, historie en gastvrijheid maken deze plek in de Ruigenhil (gemeente Moerdijk) tot een ultieme belevingslocatie. Weten wat er allemaal mogelijk is? www.fortdehel.nl

Het kan bij De Hertogboeren. Deze groep boeren combineert landbouwactiviteiten met het organiseren van toeristische uitstapjes. De geschiedenis in en rond Den Bosch komt tot leven onder leiding van de schipper of dankzij de uitstekend beschreven en prachtige fietsroutes. Kijk voor alle mogelijkheden op www.vestingfietsen.nl

Burgerinitiatief

‘s-Hertogenbosch

De stad ‘s-Hertogenbosch koestert haar vestinggeschiedenis en geeft deze graag een plek in het heden. Breng bijvoorbeeld een bezoek aan het Bastionder. Een ondergronds informatiecentrum waar heden en verleden naadloos in elkaar overvloeien. De vesting zelf beleven? www.vestingstad.com bundelt alle toeristische en educatieve activiteiten op een overzichtelijke manier.

De Stichting De Groene Vesting is een initiatief van bewoners van ‘s-Hertogenbosch en omstreken om de linie van 1629 rond de stad weer zichtbaar en beleefbaar te maken en te houden.

De stichting ontplooit verschillende activiteiten en werkt ook samen met onder meer Open Monumentendag om haar passie voor de historie te delen met bezoekers en inwoners van de stad. Kijk op www.degroenevesting.nl voor meer informatie.

Waan je in de 17e eeuw

Iedereen die graag door het verleden loopt, kan zijn hart ophalen in vestingstad Heusden. In Heusden vind je compleet gerestaureerde vestingwerken, eeuwenoude panden, karakteristieke smalle steegjes.

Met haar haventjes, stadspleintjes , terrasjes, galerieën en bijzondere winkeltjes biedt het stadje voor ieder wat wils. Zie ook www.hbtheusden.nl voor meer informatie, groepsuitjes, evenementen en leuke routes.

Hollandse Waterlinie | Algemeen

Uit in de waterlinie!

---------------------------------------

elke zaterdag

--------------------------------------Ontdek de linie met Fietsmandje.nl

Wil je fietsend de Nieuwe Hollandse Waterlinie zien, beleven en proeven? Boek dan één van de tochten van Fietsmandje. nl! Je gaat op weg met een fietsmandje, een bingospel, routeboekje, voordeelbonnen en vouchers voor de lunch. De kosten zijn € 30,- per twee personen.

W: www.fietsmandje.nl

---------------------------------------

12 mei

--------------------------------------Open Havendag Gorinchem

Op de jaarlijkse Open Havendag vinden in en om de historische Lingehaven van Gorinchem demonstraties en activiteiten plaats.

In de straten rondom de Lingehaven en op Buiten de Waterpoort staan de kraampjes van de traditionele rommelmarkt. Op en langs het water klinkt muziek, bij de zalmschouwen uit Woudrichem en Werkendam wordt vis gebakken op traditionele houtkachels en een stoomsleepboot maakt vaartochtjes op de rivier. Het evenement is gratis toegankelijk.

W: www.veerdienstgorinchem.nl

---------------------------------------

13 mei

--------------------------------------Aspergediner met Jazz en wijn op Fort Vechten

In de schitterende feestzaal en op het prachtige terras, ontvangen we je met een heerlijk glas mousserende wijn en een amuse. Gedurende de middag kun je onbeperkt genieten van heerlijke aspergegerechten en een uitgebreid assortiment kwaliteitswijnen. De middag wordt muzikaal begeleid door Jazzformatie Djezzn’, bekend van de Houtense Cultuurnacht 2012.

---------------------------------------

13 mei

--------------------------------------Moederdag in Hotel-restaurant Het Rechthuis

Verwen je moeder met een heerlijk ontbijt buffet bij Hotel Restaurant Het Rechthuis in Muiderberg!

Weer eens wat anders dan een ontbijtje op bed. En vanuit Het Rechthuis kun je een mooi stuk langs de Hollandse waterlinie fietsen. Reserveren is gewenst.

T: 0294-261323 Algemeen | Hollandse Waterlinie

---------------------------------------

---------------------------------------

---------------------------------------

---------------------------------------

17 mei

Dauwtrappen voor drinkwater

Van Slot Loevestein naar Fort Altena. Op Hemelvaartsdag kun je je inzetten voor waterprojecten van stichting Edukans.

Het traject van 15 kilometer (of de helft daarvan) mag wandelend of hardlopend meerdere keren worden afgelegd. Laat zien dat je bent voor eerlijke verdeling van water in de wereld. De start is zoals het hoort bij dauwtrappen bij zonsopgang om 5.44 uur.

W: www.waterdragen.nl

27 & 28 mei

Rondvaart over De Linge met uitgebreid Brunchbuffet

Vanuit Leerdam vertrek je om 10.00 of 13.00 uur. Je vaart 2,5 uur langs Leerdam, Asperen, Acquoy en Rhenoy en door de sluizen van de Hollandse Waterlinie.

Tarieven voor kinderen van 4-11 jaar zijn € 17,50. Voor volwassenen geldt € 32,50 p.p.

Reserveren kan op T: 0345-651269 W: www.rederijleerdam.nl

---------------------------------------

---------------------------------------

27 & 28 mei

---------------------------------------

Lentefestival ‘Met Hart en Ziel’

20 mei

Dagworkshop beeldhouwen in speksteen op Werk aan het Spoel in Culemborg

In de dagworkshop Beeldhouwen in speksteen maak je in 1 dag van een ruw stukje speksteen een eigen unieke gepolijste beeldje. Ervaring is niet vereist, speksteen is een zachte steensoort die makkelijk te bewerken is. Van 10.00 – 16.30 uur.

T: 030 6081340 E: aj.wessels@online.nl

---------------------------------------

20 mei

---------------------------------------

Kinderfort Fort Vechten verandert in een speelfort voor kleine en grote kinderen. Er is van alles te beleven: lekker knutselen, broodjes bakken, bootje varen en genieten van theater! Je kunt ook meedoen met de spannende spionnentraining, Levend Stratego, survival en nog veel meer.

Kom je ook?

---------------------------------------

20 mei

--------------------------------------Het laatste Koffieconcert op het Muiderslot

We hebben het jeugdig ensemble The Hague String Variations gevraagd om in deze geest een mooi progamma samen te stellen waarbij zij in verschillende samenstellingen composities van Anton Arensky, Franz Schubert, Rebecca Clarke en Giuseppe Tartine zullen spelen. En tot slot zullen we met met jou deze schitterende en dierbare locatie verlaten. W: www.stadmuiden.nl

---------------------------------------

27 mei

--------------------------------------Restaurant Merwezicht

Op 1ste pinksterdag serveren wij op een informele wijze kreeft, oesters en nog veel meer lekkers op ons terras. Met uiteraard uitzicht over de waterlinie.

W: www.merwezicht.nl

--------------------------------------Met de pinksterdagen, op 27 en 28 mei, vindt het lente festival ‘Met Hart en Ziel’ plaats op het prachtige Fort bij Vechten.

Beleef en geniet van (gewelven) theater, variété, cabaret, acts, dans, beeldende kunst, muziek en lekker eten en drinken!

W: www.festivalmethartenziel.nl

---------------------------------------

8 juni

--------------------------------------Een kijkje in een groepsschuilplaats

26 militaire schuilplaatsen in de Diefdijk hebben een opknapbeurt gehad. Een paar daarvan kun je tussen 14.00 en 16.00 uur komen bezichtigen op de kruising Meerdijk/ Kerkweg in Acquoy.

---------------------------------------

8 juni

--------------------------------------James Lisney (piano)

James brengt de laatste drie pianosonates van Beethoven ten gehore. De opbrengst gaat naar SOS - Kinderdorpen. Het concert begint om 15.00 uur en wordt gehouden in De Hooge Schuur. Je kunt dit eventueel combineren met een 3-gangen menu in Brasserie Marie. Toegang € 15,-W: www.marienwaerdt.nl

---------------------------------------

16 juni

--------------------------------------Publieksmiddag Waaiersluizen & Taveerne

Vanaf 13.00 uur kun je genieten van de feestelijke oplevering van de restauratie van de Waaiersluizen en de Taveerne bij KunstFort Asperen. A: Langendijk 60, Acquoy

---------------------------------------

6, 7 & 8 juli

--------------------------------------Kersenfestival met theatervoorstelling ‘De Kersentuin’

In deze voorstelling van BO!NK Theaterproducties is iedereen op zoek, maar waarnaar? De Kersentuin is een clash tussen oud

geld en nieuwe tijden. Het oude moet wijken voor het nieuwe en de veranderingen die dat met zich meebrengt, laten niemand onberoerd.

---------------------------------------

t/m 22 juli

--------------------------------------Wonen en werken in Vianen

Deze zomer in het Stedelijk Museum Vianen kun je genieten van: ‘ Expositie Wonen en werken in Vianen 1900-1950’, het Duoexpositie Stil’levens’echt , schilderijen van Catherine Gathier en beelden van Albert van Frankenhuyzen.

W: www.stedelijkmuseumvianen.nl

---------------------------------------

---------------------------------------

---------------------------------------

---------------------------------------

---------------------------------------

25 & 26 augustus

Militair-historische dagtochten

Op zaterdag kun je genieten van de dagtocht Waterlinie Noord (Utrecht naar Muiden/Naarden) en op zondag van de dagtocht Waterlinie Zuid (Utrecht naar Gorinchem). Militair-historische dagtochten met een minibusje kosten € 60,- p.p. De tochten zijn ook te boeken als tweedaags arrangement met een overnachting in de Waterlinie. Opstappen Utrecht Jaarbeurs 09.30 uur.

T: 06-13618832 E: info@durendale.nl

---------------------------------------

1 t/m 30 september

Vanaf 5 augustus

---------------------------------------

Wonen en werken in Vianen

September is Fortenmaand in de Hollandse Waterlinie. De Fortenmaand is een feestelijke afsluiting van het seizoen voor de forten die dicht gaan en de forten die openblijven presenteren hun winterprogramma. Tijdens de Fortenmaand zijn er tal van activiteiten en evenementen voor jong en oud. In de zomer meer info op www.fortenmaand.nl

--------------------------------------Kom naar de semipermanente expositie Historisch Vianen. Van Loenen & Van Haaster: schilderijen, grafiek, foto’s, gedichten & beelden. W:www.stedelijkmuseumvianen.nl

---------------------------------------

14 t/m 19 augustus

--------------------------------------Zomerfeest in Gorinchem

Op en rond de Groenmarkt zijn elke avond muziekoptredens van landelijk bekende bands. Topartiesten, maar ook artiesten in opkomst en regionale bands vertegenwoordigen diverse muziekgenres. Op zaterdag zijn er ook andere activiteiten. De week wordt afgesloten met een zondagmiddagmatinee. W: www.zomerfeest-gorinchem.nl

Fortenmaand

---------------------------------------

15 september

--------------------------------------Koorfestival ‘Vesting3hoek Vocaal’

Op diverse locaties in de Vesting3hoek vindt de vierde editie van het koorfestival Gorinchem plaats. Koren van allerlei genres doen mee zoals klassieke, pop en barbershop koren. W: www.vestingdriehoekvocaal.nl

---------------------------------------

---------------------------------------

---------------------------------------

---------------------------------------

160 standhouders hebben originele artikelen voor in en om het huis, bijzondere kleding en tal van accessoires. De ‘Culinaire Weide’ loopt over van eerlijke en bijzondere specialiteiten. Keileuk zijn ook de miniworkshops waar je aan mee kunt doen; van scrapbooken tot visagie. Entree € 15,-, maar kinderen t/m 12 jaar mogen gratis genieten.

W: www.landgoedfair.nl

Dit jaar wordt de Botenbeurs uitgebreid met een camperbeurs, waar particulieren hun camper kunnen verkopen. Naast de occasions worden de nieuwste campers gepresenteerd. Twee dagen lang worden er boten verkocht in de Lingehaven en bij Sleeuwijk Yachting. In Gorinchem staan campers en aanverwante artikelen te koop.

Beide beurslocaties worden met een gratis veerdienst met elkaar verbonden.

15 t/m 19 augustus Landgoedfair 2012

---------------------------------------

28 & 29 september

Botenbeurs en camperbeurs

24 & 25 augustus

---------------------------------------

Nacht van de vleermuis

---------------------------------------

--------------------------------------Op tal van locaties worden vleermuiswandelingen en excursies georganiseerd door vleermuiswerkgroepen, bezoekerscentra en vrijwilligers. De Vleermuiswerkgroep Nederland (VLEN) coördineert de activiteiten.

W: www.vleermuis.net

30 september

Hardloopevenement langs waterwerken

Recreatieve- en wedstrijdlopers kunnen op 30 september 2012 een halve marathon lopen of deelnemen aan een wedstrijd- , prestatie- of jeugdloop van 5 of 10 km. De start is in Culemborg bij Werk aan het Spoel en de finish is in het Lingebos in Vuren. Het parcours volgt een gedeelte van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. W: www.statina.nl

t/m 30 september

Bezoek Fort Rijnauwen

Met zijn 31 ha is Fort Rijnauwen het grootste fort uit de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Het fort was jarenlang niet toegankelijk voor publiek. Hierdoor is het een paradijs geworden voor veel (bedreigde) planten en dieren. IJsvogels, reeën, ringslangen en wezels voelen zich er thuis. Ga eens op pad met de boswachter of gids van Staatsbosbeheer. Je komt op onverwachte plekken en hoort boeiende verhalen. Het fort is alleen toegankelijk tijdens excursies.

---------------------------------------

t/m 30 september

--------------------------------------Cultuursnuiven in de Vesting3hoek

Op één dag drie provincies bezoeken, 600 jaar geschiedenis beleven en maar liefst drie rivieren bevaren; het kan allemaal in de Vesting3hoek. Er zijn verschillende arrangementen waarmee je de Vesting3hoek op bijzondere manier kunt verkennen.

W: www.vesting3hoek.nl

---------------------------------------

20 & 21 oktober

--------------------------------------Vormgevers in hout

Duurzame kunst in een monumentale omgeving: Tijdens dit jaarlijkse evenement presenteren meubelmakers, beeldhouwers, houtdraaiers en andere vormgevers in hout hun werk. De makers zijn aanwezig om hun werk toe te lichten. Op ‘Vormgevers in hout’ kun je de passie aanraken en voelen.

Ook zijn er allerlei producten te koop. Kom langs op fort Vechten.

---------------------------------------

t/m 28 oktober

--------------------------------------Diverse vaartochten op het Naardermeer

Op diverse dagen tot en met eind oktober kun je mee op verschillende leuke vaartochten! Aalscholvertochten, Vaartochten Eendkooi, Naardermeer Live, Dauwvaren, Avondvaarttochten of Fotografie vaartochten. W: www.natuurmonumenten.nl/ naardermeer

---------------------------------------

t/m 31 oktober

--------------------------------------De Pampus Xperience

Sinds 2011 heeft Forteiland Pampus een nieuw bezoekerscentrum. Tijdens de ontdekkingsreis naar het eiland kan de bezoeker de verhalen ervan nu echt beleven. In de diverse ruimtes vind je films, exposities,

Hollandse Waterlinie | Algemeen

3D objecten en vaak interactieve uitingen.

Zo zie je hoe zeelieden in de zeventiende eeuw voor Pampus lagen.

W: www.pampus.nl

---------------------------------------

t/m 31 oktober

--------------------------------------Zeilen in de waterlinie

Muiden is het ideale vertrekpunt voor een zeiltocht. Cultuurliefhebbers maken, voordat zij aan boord gaan, een wandeling door het historische vestingstadje. Je komt langs veel mooie en indrukwekkende bezienswaardigheden. Arrangement Sterke Hein cultureel: Combineer je tocht met een bezoek aan het Muiderslot en Forteiland Pampus! W: www.sterkehein.nl

---------------------------------------

t/m 31 oktober

--------------------------------------Bezoek het Muiderslot

Het Muiderslot is een prachtig middeleeuws kasteel, gelegen aan de monding van de Vecht. Het is rond 1280 door graaf Floris V gebouwd. Meubels, gebruiksvoorwerpen en schilderijen in het kasteel vertellen zeven eeuwen Vestinggeschiedenis. Je kunt het kasteel via drie publiekroutes verkennen.

Kinderen kunnen een speurtocht doen die eindigt met een echte ‘ridderslag’.

W: www.muiderslot.nl

---------------------------------------

t/m 1 november

--------------------------------------Loopgraven bij Muizenfort

Het museum bestaat uit een binnen expositie in het Muizenfort en een loopgravencircuit met diverse voorzieningen van het fort uit 1874 dat een originele groepsschuilplaats , een waarnemingspost en een voormalige kazemat met elkaar verbindt. Ook is er een liniekijker die de onderwaterzetting van de Noord- en Zuidpolder na bootst.

W: www.muidermuizenfortmuseum.nl

---------------------------------------

t/m 1 december

--------------------------------------Botanische Tuinen

Fort Hoofddijk is tussen 1877 en 1879 ten oosten van Utrecht gebouwd. Op het terrein van het fort liggen de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht. Deze kan je tussen 27 februari en 1 december bezoeken. W: www.botanischetuinen.uu.nl

---------------------------------------

t/m 30 december

--------------------------------------Workshops van Het Leege Land

Sinds begin 2011 zet Het Leege Land de Landschap Workshop in de markt. Het belooft een goede toevoeging te zijn in de regiopromotie van onder andere de Algemeen | Hollandse Waterlinie

Grebbelinie/Gelderse Vallei, de Nieuwe Hollandse Waterlinie en Het Groene Woud.

W: www.hetleegeland.nl/workshops

alles met een landelijke sfeer en in de verte kijk op Hollandse Waterlinie.

W: www.de-wetering.com

---------------------------------------

---------------------------------------

---------------------------------------

---------------------------------------

t/m 31 december

Slapen in een bunker bij Woudrichem Bij de vestingstad Woudrichem, aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie, ligt het Landgoed Kraaiveld. Drie bunkers op dit landgoed zijn ingericht als slaapgelegenheid. Wilco de Zeeuw wil zijn gasten op deze manier de Hollandse Waterlinie laten beleven. W: www.slapenineenbunker.nl en www.landgoedkraaiveld.nl

t/m 31 december

Geluidswandeling Waterlanders vanaf Fort aan de Ossenmarkt

t/m 31 december

Soundtrackcity ontwikkelde speciaal voor de Stelling van Amsterdam een geluidswandeling. Deze loopt vanaf Fort aan de Ossenmarkt in Weesp langs de oostoever van de Vecht naar Fort Uitermeer.

In ‘Waterlanders’ wordt je meegenomen op een theatrale ontdekkingsreis. De duur geluidswandeling is 60 minuten.

W: www.soundtrackcity.nl

Hotel-restaurant Het Rechthuis

t/m 31 december

----------------------------------------------------------------------------Tijdens de tocht langs de Hollandse waterlinie kun je heerlijk uitrusten in Hotel-Restaurant Het Rechthuis in Muiderberg. Gezellig familiehotel in rustige en groene omgeving, direct aan de dorpsbrink van Muiderberg.

Gehele jaar geopend voor ontbijt, lunch en diner. W: www.hotelhetrechthuis.nl

---------------------------------------

t/m 31 december

--------------------------------------Oudheidskamer Vreeswijk

Op Fort Vreeswijk zit de Oudheidskamer Vreeswijk. Dit museum biedt een overzichtstentoonstelling over het leven en werken in Vreeswijk vanaf ongeveer 1850.

In de presentatie wordt vooral veel aandacht besteed aan de geschiedenis van de binnenvaart.

---------------------------------------

t/m 31 december

--------------------------------------Speelbos De Kleine Waterlinie te Vuren

In het Lingebos is een superstoer speelbos met een heus speelfort, soldaten en kanonnen. Hier kun je de hele middag met water kliederen, in bomen klauteren en verstoppertje spelen in het bos.

Geopend van zonsopgang tot zonsondergang.

---------------------------------------

t/m 31 december

--------------------------------------Overnachten op B&B Boerderij De Wetering

Even buiten het dorp Schoonrewoerd (gemeente Leerdam) aan de rand van de polder staat dit pittoreske boerderijtje met daarnaast een sfeervol groot tuinhuis met prachtig uitzicht. Je kunt in de boerderij of in het tuinhuis overnachten, wat gekenmerkt wordt door rust, sfeer, romantiek en natuur. Je kunt hier ook terecht voor vergaderingen, teamuitjes, workshops…

----------------------------------------------------------------------------Wijnproeven op Fort Jutphaas

Wijnkooperij Trouvaille zit op het mooie Fort Jutphaas uit 1820. Het fort is toegankelijk voor publiek en er zijn diverse wijn arrangementen en een wijncursus te volgen.

De bijna 200 jaar oude stalen buitendeuren staan uitnodigend open, zodat je je ogen te goed kan doen. Alle wijnen die in de kelders van Fort Jutphaas liggen, zijn door de directie ter plekke bij de wijnboeren geproefd en geselecteerd. W: www.rietveldwines.com

---------------------------------------

t/m 31 december

--------------------------------------Waterlinieloop door polderwachter

De polderwachter is een boswachter zonder bos. Dit wandelend kunstwerk is je reisleider op het platteland. Tijdens de wandelingen krijg je, al luisterend, een hippe cursus landschaplezen. Er zijn twee Waterlinie wandelingen. Rederij Schuttevaer in Utrecht verzorgt een rondvaart vanuit de stad over de Vecht naar Maarssen. Daar gaat u aan wal voor een wandeling met de polderwachter. Na de wandeling met de boot terug naar Utrecht.

W: www.polderwachter.nl

---------------------------------------

t/m 31 december

--------------------------------------Heerlijk overnachten in het puntje van het Groene Hart

Gastenverblijf De Weesper Koe is een luxueus en gezellig onderkomen voor een weekendje weg met familie of vriendengroep. Uitermate geschikt voor vergaderen in huiskamerstijl. Volop privacy, rust en ruimte. T: 06-12368162 W: www.deweespekoe.nl, E: info@deweesperkoe.nl

---------------------------------------

Prachtig kinderboek over vleermuizen Vleermuizen staan bekend als griezelig. Maar wie Dora ondersteboven heeft gelezen, zal er anders over denken. Dit kleurrijke kinderboek beschrijft een jaar uit het leven van een grootoorvleermuis; Dora. Zij leeft in een fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het is een leuk en toegankelijk verhaal, met extra achtergrondinformatie in korte intermezzo’s. Lichaamsbouw, echolocatie, winterslaap: op een speelse manier maken kinderen kennis met deze bijzondere zoogdieren. Ook erg leuk voor ouders en leerkrachten!

Verkrijgbaar voor € 9,95 in de boekhandel, via www.knnvuitgeverij.nl en www.zoogdiervereniging.nl

Hollandse Waterlinie Erfgoedreeks In samenwerking met het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie brengt Stokerkade cultuurhistorische uitgeverij een reeks uit over verdedigingswerken in de Waterlinie.

Tot nu toe zijn verschenen Fort Altena, Fort bij Asperen, Slot Loevestein, Fort Vuren, Werk aan het Spoel en Fort Pannerden, nieuw in de reeks is Fort Bakkerskil. De boekjes zijn handzaam en informatief en kosten € 7,50 per stuk. Ze zijn verkrijgbaar op de locaties zelf en via de site www.stokerkade.nl.

Waterlinie in Vogelvlucht

In het spoor van de Prins:

De NHW in Vogelvlucht is een mooi prentenboek van de hand van Lex Tempelman waarin het verhaal van de Nieuwe Hollandse Waterlinie letterlijk en figuurlijk wordt verbeeld en verhaald in vogelvlucht.

Bij de rake tekeningen zijn slechts weinig woorden nodig om systemen van inundatie en bouwstructuren van de forten uit te leggen. Het boek geeft een goed beeld van onze landsverdediging in de 19de en begin 20ste eeuw. De Nieuwe Hollandse Waterlinie in Vogelvlucht is te koop in de fortenwinkels en te bestellen bij het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Het boekje kost € 8,-.

recreatieve reisgids voor waterlinietoeristen Een cultureel-recreatieve reisgids met een behoorlijk hoog niveau. Dus niet alleen leuke museale en culturele tips, maar ook veel historische achtergronden. Met als rode draad het verhaal van stadhouder Willem III, die in het Rampjaar 1672 per paard het waterliniegebied doorkruiste.

Van alle twaalf vestingsteden zijn waterlinieommetjes opgenomen, o.a.

Naarden, Oudewater, Schoonhoven, en Gorinchem. Bij elke wandelroute hoort een duidelijke kaart.

Bernt Feis e.a., In het spoor van de Prins, ontdekkingstochten langs de Oude Hollandse Waterlinie, 140 blz., 180 foto’s en kaarten, full colour, winkelprijs € 14,95.

Te bestellen op www.groenehart.info Hollandse Waterlinie | Algemeen

----------------------------------------------------------

BEZOEKERSCENTRA & MUSEA

----------------------------------------------------------

Informatiecentra Fort Vechten Op Fort Vechten is een informatiecentrum voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het centrum biedt informatie over de geschiedenis van de Waterlinie en de huidige en toekomstige functies. Het centrum is op publieksdagen geopend. T: 030-6565285/ W: www.fortvechten.nl ----------------------------------------------------------

Mobiel Informatiecentrum Het mobiele informatiecentrum kan overal geplaatst worden. Voor meer informatie neem contact op met: www.fortvechten.nl ----------------------------------------------------------

Het vredeseducatiecentrum op Fort de Bilt Op het voormalig militair Fort De Bilt in Utrecht is een herinneringscentrum voor de toekomst ontwikkeld van nationale betekenis. Er is een unieke interactieve vooroordelen, het zondebokverschijnsel en het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en in het heden. T: 030-2723500/ W: www.vredeseducatie.nl ----------------------------------------------------------

Fort van de democratie op Lunet 1 Het Fort van de Democratie is een educatief centrum van nationale allure. Bezoekers kunnen in een uitdagende tentoonstelling onderzoeken wat democratie voor hen betekent en wat zij aan de democratie kunnen bijdragen. T:030â&#x20AC;&#x201C;2723500/ W: www.fortvandedemocratie.nl ----------------------------------------------------------

Het Nederlandse vestingmuseum Ontdek het verhaal in de ondergrondse kazematten, wandel tussen kogelvangers en groene wallen, drink koffie in een kanonremise, geniet van het uitzicht.

T: 035-6945459/ W: www.vestingmuseum.nl ----------------------------------------------------------

Muiderslot Het Muiderslot beleefde de grootste bloeitijd in de Gouden Eeuw dankzij de beroemdste bewoner van het kasteel, de schrijver en dichter P.C. Hooft. De Toren- en Algemeen | Hollandse Waterlinie

Ridderroute voeren je door de middeleeuwse burcht van graaf Floris V, bouwheer van het Muiderslot. T: 0294-256262/ W: www.muiderslot.nl ----------------------------------------------------------

Slot Loevenstein Het kasteel is tijdens openingstijden zelfstandig te bezoeken. Er worden twee belangrijke periodes uit de geschiedenis van Loevestein gepresenteerd: de middeleeuwen en de Staatsgevangenis. Uiteraard is er veel aandacht voor Hugo de Groot, de bekendste gevangene van Loevestein!

T: 0183-447171/ W: www.slotloevestein.nl ----------------------------------------------------------

Botanische tuinen van Fort Hoofddijk: Hier vind je de prachtige Rotstuin, de Systeemtuin, de (sub)tropische collecties en de Thematuin. Er worden regelmatig speciale activiteiten georganiseerd. T: 030-2531826/ W: www.uu.nl ----------------------------------------------------------

OVERNACHTEN

----------------------------------------------------------

Fort Spion Fort Spion ligt bij de Loosdrechtse Plassen.

Er is een groen kampeerterrein en er kan ook Ă­n het fort worden overnacht, in de kanonremise of het bomvrije wachthuis.

T: 0294-234932/ W: www.fortspion.nl ----------------------------------------------------------

Fort aan de Klop Aan de Vecht ligt verscholen in het groen het Fort aan de Klop. Hier kun je overnachten in een van de Genieloodsen of met je tent op het fortterrein. T: 030-2660555/ W: www.fortaandeklop.nl ----------------------------------------------------------

Werk aan de korte uitweg Tussen 20 mei en 1 oktober is het terrein bij Fort Werk aan de Korte Uitweg open als natuurkampeerterrein. T: 030-6342199/ W: www.fortwku.nl ----------------------------------------------------------

Fort Vuren Fort Vuren is een pleisterplaats waar overnacht kan worden. Juist voor die kampeerders die de basic van deze bezigheid begrijpen is hier de mogelijkheid om de

nacht door te brengen. T: 0183-660950/ W: www.wff.nl ----------------------------------------------------------

Suite & Breakfast Slot Loevestein Overnachten in de vesting van Slot Loevestein is een bijzondere belevenis. Als je door de toegangspoort de vesting betreedt, wordt je direct opgenomen in de historische sfeer. T: 0183-447171/ W: www. slotloevestein.nl ----------------------------------------------------------

Hostel op landgoed Rijnauwen Op landgoed Rhijnauwen, waar ook Fort Rijnauwen ligt, kun je overnachten in een middeleeuwse ridderhofstede met slotgracht. T: 030-6561277/ W: www.stayokay.com ----------------------------------------------------------

FEESTEN & PARTIJEN

----------------------------------------------------------

Forteiland Pampus Je kunt jouw familiebijeenkomsten, huwelijksfeesten en personeels - en bedrijfsfeesten vieren op het forteiland Pampus bij Muiden. Op aanvraag kun je er een barbecuefeest van maken of met elkaar lasergamen. T: 0294-262326/ W: www.pampus.nl ----------------------------------------------------------

Muiderslot De zalen, de schoonheid van de vesting en de geborgenheid van de tuinen bieden een ongekend scala aan mogelijkheden voor een diner, een unieke personeelsbijeenkomst of een inspirerende vergaderplek. In de Ridderzaal van het Muiderslot kan een huwelijksceremonie plaatsvinden. T: 0294256262/ W: www.muiderslot.nl ----------------------------------------------------------

Fort Werk IV Heb je iets te vieren zoals een jubileum, een familiedag of wilt u met vrienden op een bijzondere manier iets delen? Dan bent u bij Vernissage aan het goede adres! Zij zorgen samen met u voor een programma dat past bij uw wensen. De genodigden krijgen uitleg over de unieke plek in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Daarna worden de gasten uitgedaagd creatief en/of culinair aan de slag te gaan.

T: 035-6952277/ W: www.fortwerk4.nl ----------------------------------------------------------

Fort aan de klop

Fort aan de Klop

Het bomvrije wachthuis (anno 1851) was vroeger de plek waar de manschappen zich verschansten in tijden van oorlog. Vandaag is het de plaats om te genieten van een heerlijke kop koffie of thee met taart, stevige lunch of een heerlijk diner.

T: 030-2660555/ W: www.fortaandeklop.nl ----------------------------------------------------------

Fort aan de Klop biedt karaktervolle en professionele ruimtes voor een vergadering, training, lezing of workshop. Ook bij uitstek geschikt voor meerdaagse activiteiten door onze overnachtingsmogelijkheden.

T: 030-2660555/ W: www.fortaandeklop.nl ----------------------------------------------------------

Fort Voordorp

Fort Vechten Fort Vechten is een unieke locatie voor elk gewenst feest. Er is een grote feestruimte (maximaal 195 personen) en een kleine feestruimte (maximaal 40 personen). Behalve het feest, kan een bruidspaar elkaar hier het jawoord geven en de huwelijksnacht doorbrengen in onze betoverende bruidssuite. T: 030-6565285/ W: www.fortvechten.nl ----------------------------------------------------------

Slot Loevestijn Het schitterend gelegen Slot Loevestein is van oudsher een aantrekkelijke locatie voor feesten en partijen. Loevestein heeft voor elke gelegenheid de juiste accommodatie; van kleine gezelschappen vanaf 10 personen tot grotere groepen van maximaal 500 personen. Daarnaast is Slot Loevestein ook een prachtige trouwlocatie.

T: 0183-447171/ W: www.slotloevestein.nl ----------------------------------------------------------

Fort Altena Fort Altena is bij uitstek een locatie voor een informeel, gezellig feest. Of het nu een bruiloft, familiereünie of verjaardag is, in ontspannen sfeer kun je je volledig richten op uw gasten. T: 0183- 447171/ W: www.fortaltena.nl ----------------------------------------------------------

VERGADEREN & WORKSHOPS

----------------------------------------------------------

Muiderslot In de wintertijd is het Muiderslot als congres- of vergaderlocatie beschikbaar.

De stijlvolle Ridderzaal is een absoluut inspirerende omgeving voor een vergadering of bedrijfspresentatie. T: 0294-256262/ W: www.muiderslot.nl ----------------------------------------------------------

Fort Voordorp in Groenekan is gerenoveerd tot een sfeervol congrescentrum. Je kunt hier cursussen, lezingen, presentaties, workshops of feestelijke bijeenkomsten houden voor groepen tussen de 20 en 1500 personen. T: 030-2735354/ W: www.fortvoordorp.nl ----------------------------------------------------------

Colofon Uitgever: Kennik Media, Elise van der Linden & Hanneke Weterings Vormgeving: Color your Company, Marlise Zijlstra Drukwerk: Dijkman Offset Fotografie: Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie, Martin van Lokven en anderen Publicatiedatum: mei 2012 Het magazine Beleef de Nieuwe Hollandse Waterlinie is mede mogelijk gemaakt door Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie, Provincie Utrecht, de Stichting Liniebreed Ondernemen en de linieondernemers.

Fort Vechten Fort Vechten beschikt over allerlei ruimten met een authentieke sfeer. Je kunt ze huren van woensdag tot en met zaterdag voor onder andere vergaderingen. Er is ruimte voor maximaal 70 personen.T: 030-6565285/ W: www.fortvechten.nl ----------------------------------------------------------

Fort Vuren Met de Fortwachterij beschikt Fort Vuren over een sfeervolle accommodatie voor 50 tot 70 personen. beschikt het fort over een vergaderruimte voor 8 á 10 personen.

T: 0183-660950/ W: www.wff.nl ----------------------------------------------------------

Slot Loevestein De perfecte locatie om te vergaderen, brainstormen, concepten bedenken, onderhandelen, of met goede relaties genieten van al het moois dat de omgeving te bieden heeft. In de vesting zijn diverse ruimtes die plaats bieden aan gezelschappen van 2 tot 150 personen. T: 0183-447171/ W: www.slotloevestein.nl ----------------------------------------------------------

Fort Altena Inspirerende seminars, uitzonderlijke productpresentaties, constructieve vergaderingen, spannende excursies, functioneel werkontbijt. Er is veel mogelijk op Fort Altena. Een zeer inspirerende omgeving voor vergaderingen, recepties, workshops en cursussen T: 0183-447171/ W: www.fortaltena.nl

Dit magazine is met zorg samengesteld.

De juistheid van de gegevens is aan verandering onderhevig en mede afhankelijk van informatie die ons is verstrekt door derden. Indien de informatie onjuistheden blijkt te bevatten kan Kennik Media en het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie daarvoor geen aansprakelijkheid aanvaarden.

Heb je suggesties of opmerkingen die ons kunnen helpen bij het verbeteren van dit magazine dan kan je deze sturen naar Kennik Media. Ook kun je contact met ons opnemen als je wilt participeren in de volgende uitgave.

Het nieuwe magazine zal in het voorjaar van 2013 uitkomen, voor de start van het nieuwe Fortenseizoen.

Kennik Media t.a.v. Nieuwe Hollandse Waterlinie Postbus 190 1200 AD Hilversum T: 035 - 621 27 03 E: info@kennikmedia.nl Meer weten over Kennik Media… scan de QR code!

Hollandse Waterlinie | Algemeen

Ontdek het geheime wapen van Nederland

Bezoek de activiteitenkalender op www.hollandsewaterlinie.nl