ΕΝΑ
Όταν κατακτήσεις την επιτυχία, μην ξεχάσεις τα κλειδιά της ευτυχίας.
«Την ευτυχία δεν την φέρνουν ούτε τα υλικά αγαθά
ούτε ο χρυσός, η ευτυχία βρίσκεται στην ψυχή». - Δημόκριτος
Μπορεί να ήταν λάθος μου να ανακοινώσω δημόσια ότι η αγαπημένη μου κουζίνα είναι εκείνη του Νότου της Ινδίας, επειδή
επί έναν ολόκληρο χρόνο έτρωγα σάμπαρ για πρωινό, σάμπαρ
για μεσημεριανό και σάμπαρ για βραδινό. Στην πραγματικότητα, τα σάμπαρ με ακολουθούσαν όπου κι αν πήγαινα. Για όσους
δεν γνωρίζουν τι είναι το σάμπαρ, πρόκειται για κάτι σαν γιαχνί
που έχει ως βάση του τις φακές, και το οποίο συνοδεύει διάσημα πιάτα με βασικό συστατικό το ρύζι, όπως το ντόσα ή το
ίντλι. Από το Ηνωμένο Βασίλειο έως την Αυστραλία, όλοι όσοι με προσκαλούσαν στο σπίτι τους με τάιζαν τη δική τους εκδοχή από αυτή την πολυαγαπημένη σούπα με φακές. Έχοντας καταναλώσει τόσο μεγάλες ποσότητες, ήταν φυσικό επόμενο να γίνω γνώστης του πιάτου. Ήξερα πού θα βρει κανείς
Βομβάης. Έχω ζήσει εκεί ως μοναχός είκοσι δύο χρόνια και όχι
μόνο μελέτησα τα έργα της αρχαίας ανατολίτικης σοφίας για
την προσωπική μου καλλιέργεια, αλλά έμαθα και πώς να μοι-
ράζομαι με τους ανθρώπους την πρακτική εφαρμογή των αρχών
αυτών. Οι άνθρωποι που παρακολουθούν τις διαλέξεις μου με
προσκαλούν συχνά για μεσημεριανό στο σπίτι τους αλλά, προς
απογοήτευσή τους, συνήθως αρνούμαι. Ως μοναχός, πρέπει να προσέχω την υπερβολή: το να παραμένει κανείς πιστός στις συνήθειές του είναι κρίσιμης σημασίας. Ωστόσο, μετά από μήνες
παρακλήσεων, δέχτηκα διστακτικά μια πρόσκληση να επισκεφτώ το σπίτι του κυρίου και της κυρίας Άγιερ, μια απόφαση που
θα βάθαινε μέσα μου μακροπρόθεσμα την κατανόηση της έννοιας της ευτυχίας.
Η Βομβάη φημίζεται για την έντονη υγρασία της στα μέσα
Μαΐου. Είναι αυτό το είδος της κολλώδους υγρασίας, όπου ο
ιδρώτας κάνει τη μπλούζα σου να κολλάει στην πλάτη σου.
Αλλά αυτό το νιώθει κανείς μόνο στο επίπεδο της θάλασσας
και όχι στο διαμέρισμα του Χαριπράσαντ και της Λαλίτα Άγιερ
που βρισκόταν ανάμεσα στα σύννεφα, σε ένα πολύ ψηλό κτίριο
στο κομψό Ουόρλι. Αυτή η περιοχή της Βομβάης είναι κάτι σαν
την 5η Λεωφόρο της Νέας Υόρκης ή το Πάρκ Λέιν του Λονδίνου.
Στην πραγματικότητα, αν υπήρχε μια έκδοση Μονόπολης για
τη Βομβάη, οι τιμές θα ήταν τσουχτερές για τους μεγαλοπρε-
πείς πύργους του Ουόρλι: το Παλέ Ρουαγιάλ ή το Όμκαρ 1973.
Και εκεί βρέθηκα και εγώ, ένας μοναχός που στο όνομά του
είχε μετά βίας μία ρουπία, να απολαμβάνω το δροσερό αερά-
κι της Αραβικής Θάλασσας στον εικοστό όγδοο όροφο, όπου
βρισκόταν το σπίτι των ευγενικών οικοδεσποτών μου. Προς
αποφυγή παρεξηγήσεων: σε αυτή την ιστορία έχω αλλάξει τα
ονόματα. Αυτή η προσαρμογή έγινε όχι μόνο για την προστα-
σία του απορρήτου του ζευγαριού, των οποίων τα μυστικά θα
μοιραστώ με τους αναγνώστες, αλλά και για να μην προσβάλω
όσους με έχουν κεράσει σάμπαρ που δεν ανταποκρίθηκε στα πρότυπα που έθεσαν οι Άγιερ.
Η έναρξη του γεύματος με βρήκε μπερδεμένο. Δεν είχα φάει
ποτέ σάμπαρ μόνο με κουτάλι, πόσο μάλλον με τρία κουτάλια.
Με έβαλαν να καθίσω στην κεφαλή μιας μεγαλοπρεπούς δρύινης τραπεζαρίας, η οποία είχε θέα στη θάλασσα. Ένα εύθραυστο, αστραφτερό διακοσμητικό πάνω στο τραπέζι φώτιζε
δωμάτιο, καθώς έλαμπε στον ήλιο του μεσημεριού. Το τραπέζι
ήταν στρωμένο μόνο για εμένα: υπήρχε ένα βαρύ χρυσό πιάτο σε σχήμα φύλλου, μια σατέν πετσέτα διπλωμένη σε σχήμα
κύκνου, η οποία βρισκόταν επάνω στο πιάτο, και μαχαιροπίρουνα διαφόρων σχημάτων και μεγεθών που είχαν τοποθετηθεί γύρω από το πιάτο. Τρία κουτάλια βρίσκονταν μπροστά μου, δύο μαχαίρια βρίσκονταν δεξιά μου και τέσσερα πιρούνια αριστερά μου. Τέσσερα πιρούνια! Δεν ήμουν σίγουρος αν υπήρχαν τέσσερα πιρούνια σε ολόκληρο το άσραμ, καθώς σχεδόν όλοι χρησιμοποιούν απλώς τα πέντε τους δάχτυλα. Κοίταξα τον κύριο Άγιερ ελαφρώς ανήσυχος και παρακάλεσα εκείνον και τη σύζυγό του να φάνε μαζί μου, όχι μόνο για να με καθοδηγήσουν
σε αυτόν τον λαβύρινθο μαχαιροπίρουνων, αλλά και για να μου κρατήσουν συντροφιά. Δεν είναι ωραίο να τρώει κανείς μόνος
του. Ο κύριος Άγιερ ήθελε να με σερβίρει ο ίδιος, αλλά τον έπεισα να καθίσει και εκείνος για φαγητό. Η σύζυγός του, ωστόσο, αντιστάθηκε στην πρόταση και επέμεινε ότι θα μας σέρβιρε η
ίδια τις ζεστές ντόσα και άλλα πιάτα που είχε ετοιμάσει ένας
λόχος από σεφ στην πολύβουη κουζίνα
ΖΩΗΣ | 23
ζεστά, σήκωσε τα μανίκια του και ξεκίνησε να τρώει με τα χέρια
του, κάνοντάς μου νόημα ότι μπορούσα να κάνω το ίδιο. Ενθουσιάστηκα. Πίστευα πάντα ότι το φαγητό είναι νοστιμότερο
όταν τρώγεται με τα χέρια. Αν και πλούσιος, ο Χαριπράσαντ δεν
απέπνεε αλαζονεία.
«Πώς είσαι τόσο ταπεινός ενώ έχεις τέτοιο κύρος;» τον ρώτησα.
«Δεν νομίζω ότι είμαι ταπεινός, αλλά όποια ταπεινότητα
θεωρείς ότι μπορεί να έχω οφείλεται στην απλότητα των γο-
νιών μου από τη νότια Ινδία που με μεγάλωσαν με πολλή αγάπη» απάντησε.
Αν και γύρω από το πιάτο του σήμερα υπήρχαν πολλά κουτάλια, ο Χαριπράσαντ δεν μεγάλωσε τρώγοντας από χρυσά κουτάλια. «Μεγάλωσα σε ένα μικρό χωριό έξω από το Τσενάι…» ξεκίνησε να μου λέει, βουτώντας την ντόσα του στο σάμπαρ. Η σύζυγός του η Λαλίτα ήρθε με έναν ακόμα γύρο από
ντόσα και κοντοστάθηκε στιγμιαία ακούγοντας τον σύζυγό της
με ενδιαφέρον. «Ο πατέρας μου εργαζόταν σε ένα εργοστάσιο
με υφάσματα» συνέχισε ο Χαριπράσαντ. «Ο μισθός του έτρεφε
την οικογένειά μας, και το εργοστάσιο μας έδινε δωρεάν βαμβα-
κερά ρούχα που περνούσαν πρώτα από τα μεγαλύτερα αδέλφια
και τις αδελφές μου. Είμαι ο μικρότερος, οπότε τα περισσότερα
ρούχα μου είχαν το όνομα των αδελφών μου στην ετικέτα τους.
Ο πατέρας μου δούλευε πολύ σκληρά για εμάς».
«Κοίτα όμως τα ρούχα σου σήμερα! Μπορείς να τα αγο -
ράζεις μόνο επειδή είσαι ο εξυπνότερος από τα αδέλφια σου»
πετάχτηκε η Λαλίτα σερβίροντάς του άλλη μια ζεστή ντόσα.
Χαμογέλασαν τρυφερά ο ένας στον άλλον. Παρατήρησα ότι
με τα ρούχα Gucci που φορούσε έμοιαζε πράγματι με έναν
κομψό πολιτικό.
«Και η μητέρα σου;» ρώτησα.
«Η μητέρα μου έμενε στο σπίτι μαζί μας. Μας έπαιρνε από
το σχολείο, μαγείρευε όλα τα γεύματα και μας έδινε συμβουλές στις δύσκολες στιγμές. Τα μαλλιά της ήταν πάντα πιασμένα σε
έναν σφιχτό κότσο, αλλά τα χέρια της ήταν πάντα ανοιχτά για
να μας αγκαλιάσουν. Η εκπαίδευσή μας ήταν πάντα η πρώτη προτεραιότητά της, επειδή ήθελε να έχουμε μια καλύτερη ζωή».
«Απ’ όσο φαίνεται, ζεις όντως μια καλύτερη ζωή» είπα.
Ο Χαριπράσαντ δεν πρόσεξε το σχόλιό μου και συνέχισε:
«Θυμάμαι το άγχος των δύο γονιών μου να περάσω στο Ινδικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Βομβάης και να τα πάω καλά εκεί. Άξιζε, βέβαια, γιατί, χάρη στο ότι πήρα χρυσό έπαινο στο Ινστιτούτο, έγινα αμέσως δεκτός στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο Χάρβαρντ».
Η θέα του κούλφι με γεύση μάνγκο, ενός ινδικού παγωτού, το οποίο έφερε από την κουζίνα η Λαλίτα σε έναν ασημένιο δίσκο, διέκοψε στιγμιαία την κουβέντα μας.
«Μιλάτε για το Χάρβαρντ;» ρώτησε η Λαλίτα, ενώ παράλληλα μου σέρβιρε δύο μπάλες κούλφι, παρά τις αντιρρήσεις μου. «Εκεί πρωτογνωριστήκαμε» μου είπε. «Τότε τελείωνα τις σπουδές μου στην ιατρική και γνωριστήκαμε στην ομάδα Ινδών φοιτητών του Χάρβαρντ. Ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά.
Αλλά τότε δεν γνώρισα τον Χαριπράσαντ από τη νότια Ινδία, γνώρισα τον «Χάρι», όπως τον έλεγαν οι Αμερικανοί φίλοι του».
«Ωραία, έτσι θα τον φωνάζω από εδώ και στο εξής!» γέλασα.
Καθώς το γεύμα έφτανε στο τέλος του, ο Χάρι μίλησε για
τη δουλειά του ως διευθυντή μιας πολυεθνικής εταιρείας υπηρεσιών συμβουλευτικής. Η επιτυχία του Χάρι στο Χάρβαρντ
του έδωσε μεγάλη ώθηση στα επαγγελματικά
«Προσπαθούμε και οι δύο να βοηθήσουμε όσο περισσότε-
ρους ανθρώπους μπορούμε προτού αποφασίσουμε να κάνουμε
παιδιά. Θέλουμε να δώσουμε στους ανθρώπους τη δυνατότητα
να πετύχουν» είπε ο Χάρι κρατώντας το χέρι της συζύγου του.
Μου έκανε ευχάριστη έκπληξη το πόσο καλλιεργημένο και
ευγενικό ήταν αυτό το ζευγάρι. Επιπλέον, το κορυφαίο σάμπαρ
της Λαλίτα συμβόλιζε τη ζεστασιά και την αγάπη μεταξύ τους.
«Ευχαριστώ για αυτό το τόσο υπέροχο γεύμα!» τους είπα, δείχνοντας ότι έπρεπε να φύγω. «Θα ήθελα πολύ να μείνω περισσότερο, αλλά έχουμε κάποιες συναντήσεις στο άσραμ σε μία ώρα. Μπορείτε να μου καλέσετε ένα ταξί;» ρώτησα.
«Ταξί;» αναφώνησε ο Χάρι λες και τον είχα προσβάλει.
«Άφησέ με να σε γυρίσω εγώ πίσω. Το άσραμ είναι μόλις τριάντα λεπτά δρόμος».
Θυμήθηκα ότι ο Χάρι είχε μια Μερσεντές. Πόσο γρήγορα
θα έφτανα σπίτι με αυτό το μέσο! Ευχαρίστησα τη Λαλίτα για
το θεσπέσιο φαγητό. Με ευχαρίστησε με τη σειρά της με ένα
χαμόγελο, αλλά παρατήρησα ότι κρατούσε το στομάχι της σαν
να μην αισθανόταν καλά.
Δεν έδωσα σημασία ούτε εγώ αλλά ούτε και ο Χάρι. Μπήκα-
με βιαστικά στο ασανσέρ, το οποίο μας μετέφερε από τα σύννε-
φα στο υπόγειο γκαράζ μέσα σε δευτερόλεπτα.
Όταν άνοιξαν οι πόρτες του ασανσέρ, ο Χάρι άρχισε να ψά-
χνεται πανικόβλητος. Είχε την έκφραση που έχει κάποιος όταν δεν βρίσκει το κινητό του στην τσέπη του. «Ξέχασα τα κλειδιά
μου» είπε, πατώντας με δύναμη το κουμπί του ασανσέρ για να
μεταφερθεί ξανά στον εικοστό όγδοο όροφο. «Επιστρέφω αμέσως». Με άφησε στο γκαράζ που έμοιαζε εγκαταλελειμμένο.
Περπατώντας στον χώρο στάθμευσης, άναψαν κάποια
αυτόματα φώτα, τα οποία αποκάλυψαν έναν παράδεισο για
νεαρά αγόρια, ένα φεστιβάλ που φιλοξενούσε τα πιο ακρι -
βά αυτοκίνητα που μπορούσε να φανταστεί κανείς. Έκανα
μια βόλτα στο γκαράζ σκεπτόμενος πόσο με ενθουσίαζαν
τα αυτοκίνητα όταν ήμουν μικρός. Γέλασα λιγάκι όταν είδα
την αντανάκλασή μου στο τζάμι μιας Φεράρι που είχε το
ίδιο πορτοκαλί χρώμα με τα ρούχα μου. Αλλά δεν έβλεπα τη
Μερσεντές του Χάρι στον χώρο στάθμευσης. Οι πόρτες του
ασανσέρ άνοιξαν και πετάχτηκε από μέσα λαχανιασμένος ο
Χάρι με τα κλειδιά στο χέρι.
«Πού είναι η Μερσεντές σου;» τον ρώτησα με περιέργεια.
«Έπρεπε να την πουλήσω, δυστυχώς. Το αμάξωμα ήταν πολύ χαμηλό για τους δρόμους της Βομβάης. Στη θέση της
πήρα μια Λέξους. Άκουσα ότι είναι το αυτοκίνητο των πραγματικών τζέντλεμαν».
«Υποθέτω ότι αυτά είναι τα ωραία προβλήματα, το αν θα
πουλήσεις τη Μερσεντές σου για να πάρεις μια Λέξους!»
Γελάσαμε και οι δύο σαν παλιοί φίλοι. Καθώς περπατούσαμε
βιαστικά προς τη γυαλιστερή Λέξους του, ανέφερα πόσο πολύ
είχα εντυπωσιαστεί που ένα ζευγάρι με το δικό τους εκτόπισμα,
τον πλούτο και την επιρροή που είχαν επανασυνδέονταν με τις πνευματικές τους ρίζες.
«Να σου πω μια ιστορία που νομίζω ότι θα σου αρέσει;»
Ο Χάρι έγνευσε καταφατικά και ξεκινήσαμε τη σύντομη
διαδρομή μας στην πόλη. Άναψε το φως του συνοδηγού και με κοίταξε έντονα καθώς ξεκίνησα να μιλάω.
«Οι διακοπές με φίλους είναι μία από τις καλύτερες εμπει-
ρίες που μπορεί να ζήσει κανείς. Προτού γίνω μοναχός, τρεις
από τους στενότερους φίλους μου από το πανεπιστήμιο στο
Πούνε και εγώ αποφασίσαμε να κάνουμε παρέα ένα ταξίδι στο
Νέο Δελχί. Είχαμε κάνει κράτηση σε ένα ξενοδοχείο, αλλά δεν
είχαμε συνειδητοποιήσει ότι το δωμάτιό μας βρισκόταν στον
δέκατο όγδοο όροφο ενός ουρανοξύστη» είπα, παρατηρώντας
τον Χάρι να κάνει όπισθεν για να βγάλει το αυτοκίνητο από
τη θέση στάθμευσης. «Αφού αφήσαμε τις βαλίτσες μας, απο-
φασίσαμε να εξερευνήσουμε την πόλη με μηχανοκίνητο ρίκ-
σο. Ξεκινήσαμε από το Κόκκινο Οχυρό, φάγαμε μεσημεριανό
στο Τσάντνι Τσόουκ, διαλογιστήκαμε στον Ναό του Λωτού
και, στη συνέχεια, ξεκουραστήκαμε στο γρασίδι γύρω από την
Πύλη της Ινδίας. Ήταν μια όμορφη μέρα. Κουρασμένοι και κά-
πως πεινασμένοι, αποφασίσαμε να επιστρέψουμε στο ξενοδο-
χείο μας και να παραγγείλουμε φαγητό στο δωμάτιο. Φτάσαμε
στο ξενοδοχείο ακριβώς μετά τη δύση του ηλίου και μάθαμε
ότι το ασανσέρ είχε χαλάσει».
Ο Χάρι έβγαλε μια πνιχτή κραυγή. «Και τι κάνατε;»
«Ήμασταν νέοι, οπότε αποφασίσαμε να ανέβουμε με τις
σκάλες μέχρι το δωμάτιό μας».
«Αυτό είναι τρελό. Αν έπρεπε να ανεβαίνω με τα πόδια στο
διαμέρισμά μου, θα ακύρωνα τη συνδρομή μου στο γυμναστή-
ριο. Και κατά πάσα πιθανότητα θα έπρεπε να κουβαλάω και τη
Λαλίτα στην πλάτη μου!» αστειεύτηκε.
«Στο τέλος είχαμε εξαντληθεί, αλλά, όπως λένε, ο χρόνος
περνάει πολύ γρήγορα όταν περνάς καλά. Μιλώντας και γελώ-
ντας με φίλους όλα γίνονται πιο εύκολα».
«Συμφωνώ» είπε, γνέφοντας καταφατικά. «Και τι συζητούσατε;»
«Λέγαμε αστεία και ιστορίες, κάναμε ο ένας τον άλλον να γελά, πειραζόμασταν. Περνούσαμε από όροφο σε όροφο χωρίς
να γκρινιάζουμε καθόλου. Στον δέκατο πέμπτο όροφο συνειδητοποιήσαμε ότι ένας από τους παχουλούς φίλους μας δεν
μιλούσε και πολύ. «Είσαι εντάξει;» τον ρώτησα. «Καλά είμαι»
απάντησε κοφτά. Όλοι έχουμε έναν φίλο που δεν διηγείται καθόλου καλά αστείες ιστορίες. Στη δική μας παρέα ήταν αυτός».
«Όλοι μου οι φίλοι είναι αστείοι!» είπε ο Χάρι.
«Τότε μάλλον ο μη αστείος είσαι εσύ» τον πείραξα. «Οπότε, μετά από μερικά λεπτά στα οποία προσπαθήσαμε να τον πείσουμε, καταφέραμε να μας πει μια ιστορία. Στην αρχή κόμπιαζε, αλλά μετά είπε μονομιάς: “Η δική μου αστεία ιστορία είναι ότι ξέχασα τα κλειδιά του δωματίου στο ρίκσο”». Μείναμε. Στον Ναό του Λωτού μόλις είχαμε διδαχτεί την αρχή της
ahimsa, ή την αρχή της μη άσκησης βίας, αλλά σε αυτή την περίπτωση μας ήταν αδύνατον να την εφαρμόσουμε! Επιστρατεύοντας όλη τη δύναμή μας να συγκρατηθούμε, ξεκινήσαμε
τη σιωπηλή κάθοδο προς την υποδοχή του ξενοδοχείου, παρακαλώντας να έχουν αντικλείδι».
Ο Χάρι έσκασε στα γέλια. «Μπορώ να φανταστώ την αγωνία
στο πρόσωπό σου όταν έμαθες ότι δεν είχε το κλειδί».
Έγνευσα καταφατικά. «Ωστόσο, μόνο μετά από χρόνια κατάλαβα το δίδαγμα αυτής της ιστορίας. Τη θυμήθηκα σήμερα όταν ξέχασες τα κλειδιά του αυτοκινήτου σου. Χάρι, έχεις κάνει απίστευτη πρόοδο στη ζωή. Οι άνθρωποι μόνο στα όνειρά τους απολαμβάνουν την επιτυχία που έχεις κατακτήσει.
Σπούδασες σε κορυφαία ιδρύματα σε ολόκληρο τον κόσμο, έχεις μια σύντροφο που σε αγαπά, ζεις στον ψηλότερο όροφο
ενός ουρανοξύστη, έχεις επταψήφιο μισθό και απολαμβάνεις
επαγγελματική φήμη τόσο νέος. Έχεις διανύσει πολύ δρόμο. Χαίρομαι, όμως, πολύ από το γεγονός ότι, ανεβαίνοντας τη σκάλα της επιτυχίας, δεν ξέχασες τα κλειδιά της ευτυχίας. Ως κοινωνία, είναι πολύ εύκολο να εστιάσουμε στα εξωτερικά επιτεύγματα και να ξεχάσουμε να αξιολογήσουμε το κατά πόσον είμαστε ευτυχισμένοι από τη ζωή μας. Νιώθω ανακούφιση που δεν έχεις παραμελήσει αυτή την πτυχή της ζωής σου».
«Υποθέτω ότι έτσι είναι…» παρατήρησε αμήχανα ο Χάρι. Είχε σταματήσει να χαμογελά. Κατάλαβα την αλλαγή στον τόνο της φωνής του. Καθώς το αυτοκίνητο έβγαινε από το
