Εισαγωγή
Ο πάγκος του μαγαζιού είναι τόσο ψηλός που για να ανταλλάξω ένα βλέμμα με τον άνθρωπο που φτιάχνει τα σάντουιτς πρέπει να σηκωθώ στις μύτες των ποδιών μου. Παραγγέλνω και μου γνέφει. Κάνω ένα βήμα πίσω κι ακούω μια φωνή από ψηλά. «Πώς τα πας;» με ρωτάει ο υπάλληλος, σκαρφαλωμένος σε μια σκάλα. «Καλά», του απαντώ, «αλλά θα είμαι πολύ καλύτερα μόλις φάω το σάντουίτς μου». Γελάει και στρέφει πάλι το βλέμμα στις κονσέρβες πάνω στο ράφι. «Εσύ πώς τα πας;» Γυρίζει πάλι προς το μέρος μου. «Εγώ; Τώρα που ήρθες μου έφτιαξες τη μέρα». Κάνει μια μικρή υπόκλιση και χαμογελάει. Μου κάνει κοπλιμέντο. κι εγώ αποφασίζω να το εκλάβω έτσι ακριβώς. «Έχεις ρεπό;» Το ντύσιμό μου δεν δείχνει καθόλου επαγγελματικό. Και καταλαβαίνω την απορία του. «Ε, είμαι συγγραφέας κι έτσι θα δουλέψω στον υπολογιστή μου». Κουνάω τα δάχτυλα σαν να πληκτρολογώ. Με ρωτάει τι γράφω. «Ένα βιβλίο για το πώς είναι να μιλάς με αγνώστους».
ΝΑ ΜΗ ΜΙΛΑΤΕ ΜΕ ΑΓΝΩΣΤΟΥΣ
3
«Για φαντάσου! Καλό!» Κατεβαίνει από τη σκάλα. «Εγώ, ξέρεις, το κάνω συνέχεια αυτό. Εδώ πέρα δηλαδή, έτσι είναι η δουλειά μου. Αλλά και γενικά παντού». Σηκώνει τα χέρια ψηλά σαν να μου δείχνει ολόκληρη την πόλη. «Μέσα στα ασανσέρ, ας πούμε, όχι πάντα βέβαια, δεν είναι πάντα σωστό. Ένα απλό γεια ή μια καλημέρα. Τις προάλλες ήμουν σε ένα ασανσέρ, γυρίζω και κοιτάζω τη γυναίκα δίπλα μου, της λέω: “Καλημέρα” και μετά κοιτάζω πάλι μπροστά μου. Μη νομίσει ότι θέλω και τίποτ’ άλλο, γιατί δεν θέλω. Κι εκείνη γυρίζει και μου λέει: “Καλημέρα σας”. Και μετά μου λέει: “Σας ευχαριστώ. Τώρα νιώθω άνθρωπος”. Το προσπαθώ γενικά. Μακάρι να το καταλάβαιναν όλοι. Δεν χρειάζεται να ζουν έτσι οι άνθρωποι, λες και δεν είμαστε όλοι ενωμένοι». Η προσωπική μου περιπέτεια είναι να μιλάω με ανθρώπους που δεν γνωρίζω. Είναι η χαρά μου, η επανάστασή μου, η απελευθέρωσή μου. Είναι ο τρόπος ζωής μου. Ιδού το γιατί. Όταν μιλάς με αγνώστους, κάνεις όμορφα και αναπάντεχα διαλείμματα στην αναμενόμενη ροή της καθημερινότητάς σου. Αλλάζεις προοπτική. Βρίσκεις ερωτήσεις που νόμιζες ότι ξέρεις τις απαντήσεις τους. Απορρίπτεις τις απόψεις που μας κάνουν τόσο καχύποπτους μεταξύ μας.
...
4
KIO STARK
Το σκέφτομαι καιρό τώρα. Όχι μόνο επειδή οι προσωπικές μου εμπειρίες με αγνώστους είναι γεμάτες νόημα για μένα. Αλλά κι επειδή με γοητεύουν οι ζωές των άλλων, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο μιλούν με αγνώστους, ο λόγος που το κάνουν ή δεν το κάνουν. Την περασμένη δεκαετία με γοήτευε μέχρι και ο κόσμος του διαδικτύου, με αυτή την τόσο νέα τεχνολογία που είναι ικανή να γεννήσει καινούργιους δεσμούς. Πολλές από τις ιδέες που θα συναντήσετε εδώ απέκτησαν τη μορφή τους σε ένα πανεπιστημιακό μάθημα που δημιούργησα στο Πρόγραμμα Διαδραστικών Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, στο οποίο δίδασκα σε τεχνολόγους, προγραμματιστές και σχεδιαστές εφαρμογών πώς να κατανοούν τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι άγνωστοι τους οποίους επιζητούν να φέρουν κοντά, αλλά και για ποιο λόγο οι άνθρωποι κάνουν ό,τι κάνουν μπροστά σε ανθρώπους που δεν ξέρουν. Στις σελίδες αυτές θα ερευνήσουμε γιατί μας κάνει καλό να μιλάμε με αγνώστους. Θα εξετάσουμε την αιτία που οι άνθρωποι ανοίγονται κάνοντας σύντομες συζητήσεις με αγνώστους, καθώς και τη συναρπαστική δυναμική του τρόπου με τον οποίο το κάνουν. Τι χρειάζεται για να πείτε ένα απλό «γεια» σε έναν άγνωστο που προσπερνάτε στο δρόμο; Πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί αυτή η αλληλεπίδραση; Σε ποια μέρη είναι πιθανότερο να επικοινωνήσετε με ανθρώπους που δεν γνωρίζετε; Πώς κόβεται μια
ΝΑ ΜΗ ΜΙΛΑΤΕ ΜΕ ΑΓΝΩΣΤΟΥΣ
5
συζήτηση; Όλα αυτά τα ερωτήματα ακούγονται εύκολα. Όμως, όπως θα δείτε, δεν είναι. Ας πάμε τώρα στους βασικούς κανόνες. Περιττό να το πω, αλλά, μιας και το βιβλίο αυτό μιλάει για την παρατήρηση πραγμάτων που θεωρούμε περιττό να λέμε, ας το πω: Όταν μιλάω για συζητήσεις με αγνώστους, μιλάω για μια ανοιχτή, γεμάτη σεβασμό, γνήσια αλληλεπίδραση. Τίποτα απ’ όσα θα διαβάσετε εδώ δεν έχει στόχο να υποστηρίξει ή να υπονοήσει ότι η ανεπιθύμητη, απειλητική επαφή –με άλλα λόγια, η παρενόχληση– συμβάλλει στην αίσθηση που έχουμε για τη θέση μας μέσα στην ανθρωπότητα. Η ομιλία με αγνώστους μπορεί να πάρει μορφή βίας: σφυρίγματα, βρισιές, μειωτικά σχόλια για τη σωματική διάπλαση, χλευασμός, φραστικές απειλές και απειλητικές ματιές. Και επειδή οι άνθρωποι συναντούν συχνά τέτοιες συμπεριφορές, μαθαίνουν να μη μιλούν με αγνώστους. Κάθε πολίτης που κυκλοφορεί στο δρόμο έχει δύο ευθύνες. Πρώτον, να είναι ευγενικός και να σέβεται τους άλλους. Δεύτερον, να διαμαρτύρεται σθεναρά όταν γίνεται μάρτυρας επιθετικής συμπεριφοράς, λεκτικής ή σωματικής, εφόσον βέβαια κρίνει ότι επεμβαίνοντας δεν θα επιδεινώσει την κατάσταση. Προστατέψτε τη δυνατότητα όλων να αλληλεπιδράσουν θετικά με ανθρώπους που δεν ξέρουν εκθέτοντας τους ταραξίες, τους μισάνθρωπους, τους φορτικούς. Μην το κάνετε και μην το ανέχεστε.
6
KIO STARK
ΝΑ ΜΗ ΜΙΛΑΤΕ ΜwΣΤΟΥΣ
Το βιβλίο αυτό ασχολείται με την ικανότητα να μιλάς, αλλά και να βλέπεις, να αφουγκράζεσαι και να αισθάνεσαι τον κόσμο ολόγυρα. Θέλω να σας δείξω πόσο ποιητικές και βαθιές μπορούν να γίνουν ακόμα και οι πιο φευγαλέες σχέσεις μας, θέλω να διευρύνω τον τρόπο σκέψης σας και την αντίληψή σας για ανθρώπους που σας είναι άγνωστοι. Θέλω να δείτε τους αόρατους μηχανισμούς και τα νοήματα που κρύβουν οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ αγνώστων. Θέλω να σας δείξω έναν νέο τρόπο να αγαπήσετε τον κόσμο.