Anansi 2.0 Anansi 2.0
Tien nieuwe verhalen
Bewerkt door Meesterverteller Paul Middellijn
Anansi 2.0 Tien nieuwe Anansiverhalen LM Publishers Parallelweg 37 1131 DM Volendam Nederland 0031 (0) 85 877 23 97 info@lmpublishers.nl www.lmpublishers.nl Š 2017, LM Publishers coÜrdinatie Peter Sanches bewerking Paul Middellijn illustraties Steve Ammersingh copy-editing Thecla Berghuis grafische vormgeving Ad van Helmond productie High Trade bv isbn 978-94-6022-437-9 Dit boek is mogelijk gemaakt door de Nederlandse Ambassade Paramaribo
Inhoud
Inleiding
7
Benen sluiten! Happen! – Dijon Denswil
11
Anansi Freeman – Miriam Symor
19
Anansi verhelpt een verslaving – Anyra Hamat
31
Pink Saturday – Marny Vogelland
41
Panas! Het is heet! – Rita Tjien Fooh
51
Zo kan het ook – Cherrie Partoredjo
61
Anansi, Tigri en Sekré – Angelique Locher-Schaap
73
Vliegen zonder vleugels – Hanny van de Lande
81
No wegi ‘pikin’ nanga ay (Onderschat mij niet) – Michaela Lew
89
De ene mens is de andere niet (Bonusverhaal) – Ashanti
101
Woordenlijst
109
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Inleiding
Anansi is de ultieme schelm, de trickster-figuur. Hij heeft maar één doel in zijn leven: zijn tegenstanders te slim af te zijn. Dit levert vaak komische en doldrieste situaties op. Met zijn streken weet hij vrijwel iedere tegenstander af te troeven en zich uit de neteligste situaties te redden. De verhalen van Anansi reisden met de tot slaaf gemaakte mensen uit West-Afrika mee naar het Caraïbisch gebied. In de tijd van de slavernij was Anansi de ideale figuur om protest tegen het slavenbestaan tot uitdrukking te brengen. In de verhalen van die tijd komt Anansi in verzet tegen de plantage-eigenaren en de koloniale overheersers. Ook werd de Afrikaanse cultuur in de verhalen levend gehouden. In het Caraïbisch gebied vormen de Anansiverhalen, tot de dag van vandaag een belangrijk onderdeel van de orale vertelcultuur en traditie. De verhalen worden generatie op generatie door- en naverteld, maar ook vele nieuwe verhalen en tradities komen tot leven. In Suriname is het moeilijk om iemand te vinden die níet heeft gehoord over Anansi. Iedereen kent wel een Anansiverhaal. Anansi heeft sprongen gemaakt naar alle culturen die Suriname rijk is. De verhalen worden aan verschillende realiteiten aangepast. Dat is de kracht van Anansi. Net zoals in Afrika. 7
Waar alle verhalen ‘verhalen van Anansi’ werden. Toen dieren nog mensen waren. Anansi belandde later via de diaspora – de trek van mensen uit het Caraïbisch gebied naar het land van de voormalige kolonisator – ook in West-Europa en dus in Nederland. De spin maakt in Nederland ook deel uit van het gedeelde erfgoed. Ook in Nederland worden sinds jaar en dag Anansiverhalen verteld. Steeds meer volwassenen en kinderen genieten van de streken van Anansi. Op 8 oktober 2016 is Anansi officieel aan de lijst van het Nederlands immaterieel erfgoed toegevoegd. Anansiverhalen behoren tot de orale traditie van mensen die hun wortels hebben in West-Afrika. Het zijn verhalen die je aan elkaar vertélt. En elke Anansiverteller heeft zijn eigen manier van vertellen waardoor hetzelfde verhaal keer op keer, op geheel eigen wijze wordt uitgebeeld. Het verhaal wordt aangepast aan de luisteraar en die wordt betrokken bij het verhaal. De wreedheid van de slavernij komt evenzo tot uitdrukking in de verhalen van Anansi. Daarom is het pedagogisch niet altijd verantwoord om alle verhalen op school, aan heel jonge kinderen, te vertellen. Maar er zijn er genoeg die ook voor de heel jonge luisteraar geschikt zijn. De behoefte aan Anansiverhalen zal altijd blijven bestaan. Het is daarom belangrijk dat Anansi meegaat met de tijd en de transformatie meemaakt. Iedereen kan Anansi zijn, maar dan in het karakter van een echte vriend, een helper, een raadsheer, een probleemoplosser, een proactieve persoon.
8
Nu over de verhalen in dit boek. Deze verhalen zijn een uitvloeisel van een schrijftraining die in 2016 is gehouden door de Schrijversvakschool Paramaribo en mogelijk gemaakt is door de Nederlandse Ambassade in Suriname. De bedoeling van de training, die door jongeren en volwassenen is gevolgd, was te komen tot nieuwe Anansiverhalen die zich in deze tijd afspelen. Een modernisering en transformatie van Anansi. Vandaar de titel Anansi 2.0. Aangezien het gaat om een training waren veel verhalen in de originele opzet niet direct geschikt voor publicatie. Wij hebben een echte Anansi-kenner, Paul Middellijn, gevraagd om de verhalen te bewerken met instandhouding van de boodschap. En dat heeft tot een heel mooi resultaat geleid. Dit boek is niet alleen bedoeld als aanmoediging en inspiratie voor de schrijvers maar ook voor de lezers om met storytelling en schrijven aan de slag te gaan en het erfgoed levendig te houden. Peter Sanches (coรถrdinatie)
9
Benen sluiten! Happen! Dijon Denswil
Jongeren uit de buurt waar hij woonde waren een beetje jaloers op Anansi, maar hij begreep dat dit overal voorkwam en dat het later wel weer over zou gaan. Het maakte hem niks uit. Hij had zijn hart op de tong en was recht door zee. Zo kende iedereen hem. Reeds vroeg had hij van zijn ouders geleerd dat hard werken gezond was en dat het zeker geen schande was om de handen uit de mouwen te steken. Schoon werk of vuil werk. Zonder werk was je een bedelaar. En aangezien hij te trots was om als echte kerel van achttien zijn ma nog om geld te vragen, was hij blij het zelf te kunnen verdienen. Hij zat nu ‘s avonds op de middelbare technische school en wilde over twee jaar een bedrijf beginnen om airco’s te repareren. Hij was ervan overtuigd dat hij hiermee altijd brood op tafel zou hebben, want de zon wordt steeds feller en de koele, houten huizen in Suriname worden allemaal vervangen door stenen huizen. Overdag deed hij verschillende klusjes voor senioren uit de buurt en hielp mensen om een tuintje aan te leggen of hun kostgrondje te bewerken. Zo kwam hij aan het geld waarmee hij leuke dingen deed en waarvan hij zijn eerste brommertje had gekocht. In zijn achterhoofd dacht hij, dat 11
hij later ook in de landbouw aan de slag wilde, naast zijn werk als aircomonteur. Om eerlijk te zijn was landbouwer ook zijn favoriete beroep. Wat denk je wel. Anansi hield van geld. Dat is geen schande toch. Hard werken vond hij geen probleem en hij zag met hoeveel geld de planter terugkwam van de markt, boi! Op een dag soms 3000 srd. Dat krijg je zomaar van de aarde als je het bewerkt en er plantjes instopt. Henna, zijn buurmeisje van zeventien had altijd commentaar op hem. Ze was grof gebouwd en leek veel ouder. Ze had grote dikke billen en was de hele dag met haar mobieltje bezig. Ze vond zichzelf geweldig en stuurde constant selfies. Hij moest lachen. Anansi had medelijden met die frontcamera. Maar eerlijk is eerlijk, Anansi was ook een beetje bang van haar. Henna was al jaren verliefd op Anansi, maar Anansi zelf was verliefd op haar beste vriendin Jaeza. Hij hield niet van Henna, omdat ze grofu was en omdat ze veel lelijke dingen gedaan had met hem in het verleden. Zijn lagere schooltijd was door haar een hel. Ze was een pestkop, pakte zijn brood, zijn stroop en geld af en gaf hem soms een baka ede klap. Ze lachte hem keihard uit. Anansi deed niks terug. Hij was een sufferd en zijn ogen zaten elke dag vol water. Hij had geen zusters, want als hij die wel had, zouden ze het voor hem opnemen. Hij was een mager jongetje toen en hij was niet zo leuk als de andere jongens uit de zesde klas.
12
Op de technische school was hij weer de magerste. Dit gaf hem een complex en daarom begon hij meer en gezonder te eten: groenten, kip, en hij dronk kokoswater, maar niks veranderde, totdat hij met podosiri begon. ‘s Morgens en ‘s middags. Hij had gelezen dat je bij alles wat je doet aan je houding en je spieren moet denken. Ze gaan dan vanzelf groeien. En het was waar. Die combinatie met podosiri en gezond eten was geweldig. Reeds na drie maanden voelde Anansi zich steviger worden. En na zes maanden kreeg hij een klein beetje vorm. Spieren! Biceps! Hij oefende thuis met push-ups. Hij was nu zeventien en blij met zijn lijf. Dit was Henna ook opgevallen. Ze probeerde persoonlijk contact te maken, maar hij was steeds weg als ze bij hem thuis kwam. Op een woensdagmiddag stond ze plotseling tegenover hem. ‘Anansi, mijn suikerspin, hoe gaat het?’ ‘Henna, wat wil je? Ineens ben je zo lief!’ ‘Nee, ik miste je gewoon hoor moppie. Je bent er nooit boi. Luister no, wat is je probleem? Waarom schuil je voor me? Ik ben verliefd op je toch.’ ‘Henna noem me geen ‘moppie’. Yu du so ferferi nanga mi!’ ‘Hoezo ben ik nu ineens moppie?’ ‘Anansi Laten we uitgaan noh? TBL, Burgerking? Jacana?’ ‘Henna, sorry ik weet niet waar dat is mang, wat voor ‘ana’?’ ‘Jacana! Dan ben ik lekker in mijn bikini!’ ‘Nee. Henna nee, alsjeblieft niet.’ Anansi dacht aan die grote dikke vette billen in bikini. Oh my god! Nee! ‘By the way, je bent met Kelvin toch!’ ‘Eeyuh, hij is allang buiten spel en bovendien, hij kan niet zwemmen, jij wel toch.’ ‘Nee! Eh, sorry, m’n moeder wil niet.’ ‘Anansi je bent een bobo noh? Doe niet suf. Jaeza komt ook.’ 13
Anansi begon sneller te ademen, z’n hart klopte in zijn keel. ‘Oh eh, ik kijk nog.’ Henna gaf hem een kus op zijn wang. ‘Hmm lekker ding! I’m loving it! Dus je komt zwemmen?’ ‘Als Jaeza komt, ben ik er zeker!’ ‘Oké, ik breng haar mee hoor!’ Anansi rende meteen naar huis en ging daarna naar de barbier. Hij knipte een mooie ‘Ballotelli’ met een ster. Daarna pakte hij de tas met nieuwe zwemspullen in omdat hij er goed uit wilde zien. Hij deed alles om indruk te maken op Jaeza en vooral om goed te kunnen zwemmen. Hij oefende in de badkamer op zijn buik: benen sluiten, happen! Drie keer gedaan, ehe, hij was ready! Hierna vertrok Anansi. Toen hij bij Jacana aankwam waren er zoveel kinderen in het water. Hij kreeg de schrik van zijn leven. Jaeza stond op de springplank van drie meter! Kijk, ze nam een duik en Anansi ging ook, meteen achter haar aan. Armen, benen sluiten, happen! Twee uur later werd Anansi wakker in het ziekenhuis. Hij was Jaeza achterna gegaan, omdat hij dacht dat ze zou verdrinken en toen was hij zelf bijna verdronken, want Anansi kon niet zwemmen. Jaeza kwam de volgende dag op bezoek maar Anansi was heel moe en moest uitrusten. Veel slapen zei de dokter. Net voor hij zijn ogen sloot, hoorde hij nog de ordinaire stem van bigi bille Henna ‘If mi no man kis yu nowansma e kis yu m-o sur yu!’
14
Anansi verhuisde naar een ander district en tot zijn verbazing was Henna weer zijn buurmeisje. Boi, hij kon niks doen, nergens naar toe gaan of ze was er. Was hij in gezelschap van andere leuke meiden, dan schreeuwde ze luid op ‘moppie, me lekker ding, me honnepon, me suikerspin.’ Ze had een stem als grof schuurpapier over een zinken dak. Alle leuke meisjes waren in een klap weg! Daar stonden ze dan. Hij en die grote reet. Hij kreeg geen adem van die meid! Op zijn twintigste verjaardag had hij een feestje, met dansen enzo. Ineens verscheen ze helemaal in vuurrode jurk en grote rode kartonnen doos… Hij dacht dat ze haar billen erin bewaard had. Mi gado en ze kwam recht op hem af. ‘Moppi, honnepon, suikerspin boi, ik heb je gemist.’ Het hele feest was in een keer afgelopen voor hem. Die grote bil had nu alle aandacht. Ze ging met hem dansen en nam hem in de houtgreep. Oh mi gado. Hij kon bijna niet ademen. Niemand hielp hem. Ze rook naar een of andere nep parfum. Henna schuurde hem openlijk en fluisterde in zijn nek: ‘Ik wil je, ik wil je, ik wil jou Anansi, maar ik kom je zeggen dat ik een vriend heb en ik vraag je toestemming.’ ‘Watte ik? Je bent gek noh waarom zou ik dat doen? Je bent niet van mij Henna, please!’ ‘Wel als je ‘t niet doet dan blijf ik gewoon bij jou dus zeg snel wat je doet.’ ‘Oké, oké, oké… ik g-geef toe-toestemming. Als je me maar met rust laat!’ ‘Anansi Omhels me, want anders ga ik schreeuwen hier, omhels me, hou me stevig vast, stevig zeg ik, hard, harder.’ Anansi omhelsde Henna hij deed zo zijn best maar ze begon toch te schreeuwen, zo hard en zo hardgrondig, keihard. 15
‘Ik wil je, je bent van mij, hoor je van mij, je kan doen wat je wil, je blijft van mij.’ O my god. Hij was klaarwakker nu. Hij had in zijn bed geplast, en bij de deur zag hij nog net die gigantische reet om de hoek verdwijnen… benen sluiten, happen plons. Boi, nachtmerries bestaan echt! De dokter en twee zusters stonden om zijn bed: ‘Anansi je bent wakker, welkom in de wereld. Je hebt gestreden om te blijven leven, je was bijna verdronken maar je hebt gewonnen.’ Je moet het rustig aan doen, we houden je even ter observatie en als alles goed gaat mag je over twee dagen naar huis.
16
Anansi Freeman Miriam Symor
Het is bijna vijf uur in de middag, het tijdstip waarop Anansi online gaat. Hij pakt een sigaret, wacht en stopt hem terug in het pak. Hij kijkt naar zijn vingers, die zijn bruin van de nicotine. Dit gevecht voert hij nu al maanden en elke keer is die stomme sigaret hem de baas. Hij loopt naar het toilet en gooit het hele pakje er in, maar hij spoelt niet door. Zielig kijken die domme sigaretten hem aan. Hij kijkt hoe ze opzwellen en bruin worden. Hij lacht en ziet dat er een tussenuit geglipt is. Hij bukt zich, zijn hoofd is naast de toiletpot, pakt die ene sigaret op, loopt naar zijn computer en steekt hem aan. Hij neemt een haaltje en staat weer op, loopt naar het toilet en deponeert netjes de sigaret erin. ‘Verdomme! ik ben de baas over mijn lijf.’ Hij loopt door zijn huis en zoekt alle asbakken op. Die verdwijnen in een vuilniszak. Zijn zus komt straks en die gaat vandaag helpen met schoonmaken. Het is bijna eind van het jaar en dan is het gebruikelijk dat het hele huis extra wordt opgepoetst en alles maar dan ook alles glimt en lekker ruikt! Anansi gaat voor zijn computer zitten. Hij heeft een vrienden bestand van 600 op Facebook en staat bekend als mr. Vrij. Maar dit gaat om zijn vaste chatgroep die dagelijks op hetzelfde tijdstip online is. De vrienden wonen verspreid over de hele wereld en chatten over van alles en nog wat. Suriname was het laatste onderwerp in de posting. 19