bow stijl

Het Departement van Burgerlijke Openbare Werken (bow) werd sinds 1854 belast met de bouw en het onderhoud van civiele bouwwerken van het Gouvernement in Nederlands-Indië. De bow documenteerde hun projecten vanaf 1892 in jaarverslagen. De groep trof elkaar vanaf 1895 in de ‘Vereeniging van Bouwkundigen in NederlandschIndië’.43 Na de invoering van de Ethische politiek in 1901 nam het aantal bouwopdrachten toe en vond een vereenvoudiging plaats van het besluitvormingsproces. Er werd steeds meer gevarieerd op ‘normaalontwerpen’. De voorgevels van deze gebouwen bestonden vrijwel altijd uit vakwerk. Mede door de wereldtentoonstellingen vonden dergelijke inheemse stijlen overal in de wereld navolging. Ook de chaletstijl raakte zo wereldwijd in de mode. De ongeveer honderd ingenieurs van bow regelden de bouw van jaarlijks honderden scholen verspreid over de hele archipel. Daarnaast bouwden ze dienstwoningen voor overheidspersoneel, gouvernementsbureaus, rechtsgebouwen, gevangenissen, pasanggrahans (logeergebouwen), ziekenhuizen en pandhuizen en post- telegraaf- en telefoonkantoren. De representatieve ‘landsgebouwen’ werden vanaf die tijd wel ‘onder architectuur’ gebouwd door de architecten onder de ingenieurs, die bij hun ontwerp openstonden voor de architectuurstromingen, die zich in de wereld aandienden.

Boven en rechtsonder op de volgende pagina: Serang: bebouwing van de Opleidingsschool voor inlandse ambtenaren naar ontwerp van bow. Foto uit Verslag bow 1910

Batavia: Gouvernements-Europeesche lagere school, naar standaard ontwerp bow. Foto uit Colijn (1912) p. 265

Buitenzorg: Gouvernements-Inlandsche school, naar standaard ontwerp bow. Foto’s uit Colijn (1912) p. 269