Klasse Magazine 018 by klasse.be

018 - december 2019

www.klasse.be

december 2019

MAGAZINE

753 jaar leraar

JAAR LERAAR

www.klasse.be

Volg je eigen leerlijn Dit magazine ruikt helemaal naar de klas. Leraren met samen 753 jaar op de teller, nodigen je uit om (door het gat, zo je wil) binnen te kijken in hun lokaal. Omdat elke klasdeur die openzwaait, garant staat voor leren in het kwadraat.

p. 38

Dit jubileumblad (Klasse wordt 30, hoera!) is als een opendeurdag waarbij je zelf de route bepaalt. Onder elk artikel krijg je drie opties, die je (soms ook letterlijk) je boekje te buiten doen gaan. WELK STARTPUNT KIES JIJ? Cindy, die met haar klassieke aanpak alle leerlingen ver wil krijgen (p. 24)? Co-teachers Iris en Saskia in hun bomvolle kleuterklas (p. 32)? Tom, die structuur wil bieden aan zijn leerling met ASS (p. 50)? Of plof je vinger gewoon ergens neer op deze geĂŻllustreerde inhoudstafel. Veel lees- en leerplezier!

p. 50

p. 24

p. 44

p. 14

p. 30

p. 56

p. 42 p. 10

p. 65

p. 16

p. 22

p. 28 p. 48

p. 52

p. 32

p. 58

p. 18

Advertentie

Klasse Magazine

Edito

Kippenvel

“Allez, dan ga je eindelijk weten wat écht werken is”. Leraar Veerle hoort dat net iets té vaak als ze besluit haar school een weekje in te ruilen voor een bedrijfsstage op onze redactie. “Akkoord, veel leraren staan met zoveel passie voor de klas dat lesgeven hun hobby lijkt”, vertelt ze. “Maar zelfs bedoeld als kwinkslag, dat ondertoontje dat het ‘maar’ lesgeven is en geen échte job, klinkt wel door. Kippenvel krijg ik daarvan, want het toont hoe de maatschappij over ons beroep oordeelt.” Vijftien jaar al geeft Veerle hartstochtelijk Nederlands en is ze een warme leerlingenbegeleider. Ze verdient complimenten omdat ze uit haar vaste routine breekt en mee op reportage trekt. Terwijl zij ideeën sprokkelt voor creatieve schrijfoefeningen en schoolnieuwsbrieven, krijgen haar leerlingen via Syntra les van echte ondernemers. Een win voor iedereen. Ook voor Klasse: via Veerle komt de school binnen op de redactievloer. Ze voedt ons met openhartige verhalen over hoe ze met de handen in het haar zat toen een leerling zichzelf kraste, over de eerste wankele stappen naar co-teaching en nieuwe werkvormen om ‘haar’ eerstejaars tot leren te brengen. “Als ouders zeggen: ‘Onze zoon kregen we met geen stokken aan het leren, maar dankzij jou maakt hij nu zijn huiswerk zelfstandig’, dan weet je: voor hem maak ik een verschil. Ook dan krijg ik kippenvel.” Want kippenvel – erfenis van onze behaarde voor ouders – krijg je niet alleen als je het koud hebt, kwaad of in het nauw gedreven bent. Je voelt het ook als je met iets buitengewoons geconfronteerd wordt. Ik voel het ook, als ik de passie in Veerles woorden hoor. Het magazine dat voor je ligt, is ook wat buitengewoon, en niet alleen omdat er een gat in de cover zit. Klasse bestaat 30 jaar. Al vanaf het eerste nummer in januari 1990 deelt Klasse onderbouwde praktijkvoorbeelden, waarderende verhalen en inspirerende inzichten die jou als onderwijs professional doen groeien. Aanvankelijk als boekske, vandaag als onderwijsmagazine met online kanalen, acties en campagnes. In deze feesteditie kijk je binnen bij leraren met samen maar liefst 753 jaar leservaring. Ze nodigt je uit om bij hen ‘op bezoek’ te gaan. Want leren van elkaar werkt drie keer efficiënter dan formeel leren, zegt onderzoek. Elk artikel toont de leergierige, gedreven en authentieke vakman in iedere leraar. Speel de verhalen van Veerle, Jos, Diederik en hun collega’s gerust door aan al wie vooroordelen heeft over de job. Wedden dat ook zij kippenvel krijgen?

Lees hoe leraar Jos respect zaait p. 14 Levensecht leren in de klas van leraar Diederik Josfien bengt eerstejaars tot leren p. 38

p. 52

Hans Vanderspikken Hoofdredacteur Klasse hans@klasse.be

Klasse Magazine

Klastips

“En nu doe ik dat zó” Doe jij alles nu anders dan toen je pas startte? Leerlingen zijn je groeihormoon. De klas is je rijkelijk gevulde inspiratiebron. Ervaring weegt. Leraren delen hun toptips.

Tekst Stijn Govaerts

BINNENPRETJES “Mijn tip voor starters (en ook voor oude rotten in het vak): denk aan iets vrolijks voor je je les binnenstapt! Wat voor mij werkt? Terugdenken aan een fijn weekend, een lekker ontbijt of mijn zoon die een job heeft.” Yolanda Bleeckx, leraar elektriciteit-elektronica en mentor aanvangsbegeleiding in VTI Kontich, 32 jaar voor de klas

SERGEANT “Autoriteit straal ik niet uit, de sergeant spelen lukt me niet. Interesse tonen in de leefwereld en persoonlijkheid van mijn leerlingen kan ik wél. Op die manier bouw ik vrij snel een goede band op met mijn mannen.” Lorina Vandenbroeck, leraar Nederlands en Engels in Don Bosco Helchteren, 4 jaar voor de klas

TO-DO-LIJST SCHRAPPEN “Vroeger stopte ik mijn schooldag bomvol. Waren mijn to do’s niet afgevinkt, ging ik opgejaagd naar huis. ‘Wat is het belangrijkste,’ vroeg een collega, ‘alles af hebben, of je leerlingen gelukkig de schoolpoort uit?’ Nu neem ik meer tijd en probeer vooral te genieten van de klasgroep.” Jelke Hanselaer, kleuterleraar in SBS De Regenboog Erembodegem, 2 jaar voor de klas

SAMEN WERKT “Met coöperatieve leerstrategieën leren je leerlingen snel van elkaar. Het is ook een prima manier om te peilen naar voorkennis én om leerstof te herhalen. Je leerlingen spreken, luisteren, reageren, memoriseren. En leren actief, snel én graag. Ik gebruik ze dagelijks.” Niels De Ruyck, leraar in leefschool Klavertje 4 in Nevele, 5 jaar voor de klas

Klasse Magazine

Meer over klasmanagement? Schrijf je in klasse.be/nieuwsbrieven Afspraken met je klas. Tips van team De Kraal p. 42 Coöperatieve werkvormen in de klas van leraar Annelies p. 10

DONALD MUYLLE “Gebruik zelfspot en relativeringsvermogen. Ik lach met mezelf, lees al eens voor als Donald Muylle. Onlangs zat een leerling in zak en as na een tekort voor mijn vak ‘Jij smijt mijn toekomst weg!’ riep hij kwaad. Ik zocht hem tijdens de pauze op om het voorval uit te spreken en te leren relativeren. Daarbij schuw ik voorbeelden uit mijn eigen jeugd niet.”

DRIE REGELS “Stel bij de start van het schooljaar, trimester of zelfs de week samen met je leerlingen drie regels op voor een goede klassfeer: zwijgen als iemand aan het woord is, de klas proper achterlaten, openstaan voor andere meningen. Daarop kan je altijd terugvallen, tenslotte vonden ze die zelf belangrijk.”

Matthias De Lobel, leraar geschiedenis en aardrijkskunde in Erasmusatheneum Deinze, 9 jaar voor de klas

Morgane Deprest, student lerarenopleiding Arteveldehogeschool in Gent, staat straks voor de klas

DOE DE STRIJK “Stuur elke leerling opgewekt naar huis. Praat een voorval met een klasgenoot eerst uit. Als je een opmerking gaf in de klas, spreek de leerling dan na de bel nog eens kort aan om de plooien glad te strijken. Blijf niet doordrammen als een leerling iets nog niet kan. Laat hem na een dagje rust opnieuw proberen.”

VOLUMEKNOP LAAG “Grote klassen, bijvoorbeeld bij co-teaching, zijn soms lawaaierig. Begin zelf niet te roepen. Spreek leerlingen of groepjes fluisterend aan en vraag dat ze dat ook onderling doen. Laat je leerlingen met kaartjes of dobbelstenen visueel signaleren dat ze een vraag hebben, zonder hun stem te gebruiken.”

Martine De Smaele, leraar derde leerjaar, De Wante Schorisse, 30 jaar voor de klas

Lisa Verhelst, leraar Nederlands in COOVI Anderlecht, 4 jaar voor de klas

Klasse Magazine

Wie is Annelies Vercoutter? • leraar vierde leerjaar • Basisschool De Smalle, Koolkerke • 18 jaar voor de klas • inspiratie uit het boek ‘Coöperatieve leerstrategieën’ van Kagan

Klasse Magazine

Interview

“Een stille klas is niet per se een goede klas” Tekst Bart De Wilde Beeld Eva Vlonk

Aan de leerstof sleutelde leraar Annelies Vercoutter door de jaren niet. Wel aan haar didactiek. Stap voor stap perfectioneert ze zich in coöperatieve werkvormen die alle leerlingen stimuleren om actief mee te werken in haar lessen.

Klasse Magazine

Interview

“Tien jaar lang liepen mijn lessen goed. En toch miste ik iets: nog meer leerlingen die actief meewerken, nog meer leerkansen. Coöperatieve werkvormen waren het ontbrekende puzzelstuk. Tweetal-coach, waarbij de ene leerling een opgave oplost en zijn partner alleen vragen stelt of coacht tot ze het eens zijn, was de eerste die ik testte. Een van de moeilijkste werkvormen, bleek achteraf pas. Zodra ik hem samen met mijn leerlingen in de vingers had, breidde ik mijn arsenaal uit. Nu kan je geen halve dag in mijn les zitten zonder samen te werken.” PER VIER IN EEN BASISKAMP “Voor alle coöperatieve leerstrategieën die ik gebruik, zitten de leerlingen per vier rond een tafel: oogmaatje voor je, schoudermaatje naast jou. Zes weken lang. Daarna switcht de samenstelling. Omdat ze zo intens samenwerken, brandt de zuurstof in het groepje na een maand een beetje op. Kinderen hebben dan nood aan nieuwe ploegmaats. Leerlingen en ouders weten dat ik kinderen heel bedachtzaam groepeer: nooit de toppers samen met de minst sterke leerlingen. Wel leerlingen die bij elkaar aanleunen. Alleen zo vermijd je frustratie of minderwaardigheidsgevoel. Goed afwegen wie je bij elkaar zet, is cruciaal. En ook al zijn de onderlinge verhoudingen anders in taal dan in rekenen – daar botsen we soms tegenaan – toch is dat niet erg. Mooi toch dat niet altijd dezelfde leerling de sterkste is.” “Als een leerling zijn groepje niet ziet zitten, plooi ik niet. De eerste twijfel verdwijnt altijd. Door samen te werken ontstaat snel een band binnen het viertal. Leerlingen zullen later ook samenwerken met collega’s met wie ze minder een klik hebben. Die sociale vaardigheden pikken ze hier al op.” DE OREN VAN EEN KONIJN “Anders dan in leergesprekken of groepswerken dragen leerlingen bij coöperatieve werkvormen wel stuk voor stuk evenveel bij. Gretige vingers trekken niet alles naar zich toe, verlegen kinderen zwijgen niet in veilige kleine groepen met duidelijke opdrachten en rollen. Wie het initiatief neemt of wie welke rol krijgt (tijdbewaker, eerste spreker, verslaggever) bepalen we met een banale vraag: ‘Vandaag start de leerling met de grootste schoenmaat, het laagste huisnummer of de langste naam’. Dat zoeken ze met z’n vieren snel uit voor ze erin vliegen. Dat geeft wat rumoer, maar een stille klas is niet per se een goede klas. Er moet hard gewerkt worden. Dat detecteer jij als leraar. Je loopt rond en wie niet goed bezig is, stuur je bij.” “Coöperatieve leerstrategieën vervangen instructie niet, ze volgen erop of gaan eraan vooraf. Ze helpen je om voorkennis te activeren. In groepjes noteren kinderen bijvoorbeeld wat

ze weten over Wereldoorlog II. Door hun woordvelden weet je waar je uurtje klassieke geschiedenisles start en waarop je het best wat langer inzoomt.” “Maar je kan er ook leerstof mee oefenen, nieuwe of van weken geleden. Geef leerlingen elk een strookje met vooraan een vraag, achteraan het antwoord. Ze stappen rond, klappen een klasgenoot aan met een high five en leggen elkaars vragen voor. Komt er geen correct antwoord, dan delen ze tips uit. ‘De oren van een konijn rijmen op tepels’. ‘Lepels!’ Na een goed antwoord, geven ze elkaar een compliment en verhuist het strookje van eigenaar. Daarna zoeken ze een nieuwe partner.” “Of gebruik de werkvormen na een dictee. Leg een blad in het midden én een groene balpen. Een leerling vertelt aan zijn ploegmaats hoe hij ‘stallen’ schreef. Gaat iemand niet akkoord, dan motiveren ze hun keuze vanuit de regels: korte klank verdubbelen. Nog twijfel? Dan is het werkboek een eerste hulplijn, de leraar een tweede. In vijf minuten doorlopen ze de woordenreeks van het individuele dictee. Daarna kijk ik hun dictee na. In de individuele versies staan fouten, maar in het teamresultaat niet. Leerlingen stelden hun fouten vast en zochten uit waarom het anders moest. Van feedback seconden na hun dictee leren kinderen veel meer dan de volgende ochtend drie keer de correcte antwoorden zonder nadenken te kopiëren.” MEER DOEN IN ÉÉN LESUUR “Daar draait het natuurlijk om: leerlingen vliegen vooruit door te leren van elkaar én directe feedback. Voor die groei, dat leerrendement, doe je het. En dat ze bij een belsignaal uitroepen: ‘Is het nu al tijd, juf? Of maken we nog een oefening?’ Ze beseffen nauwelijks dat ze hard aan het leren zijn, taal oefenen, opdrachten doen, oude leerstof bovenhalen en dieper opslaan.” “De sterkste leerling vindt in zijn groepje niet altijd nieuwe inzichten, maar deelt kennis en opent zijn denkpatronen voor zijn teammaten. Mijn eigen zoon vond dat in eerste instantie frustrerend. ‘Ik ken het antwoord, waarom mag ik niet gewoon stilletjes verder werken?’ Maar dat antwoord uit je kortermijngeheugen hengelen, bewijst niet altijd dat je het ook écht snapt of grondig beheerst. Dat je het helder kan uitleggen aan je klasgenoten, wel.” “Je leerlingen doen meer en met sterkere focus op dezelfde tijd. Een rondje doen en iedereen laten vertellen wat hij weet? Kan veel efficiënter in de groepen van vier. Daarna laat je een leerling luidop samenvatten. Oefenen ze actief luisteren én spreken. Om tijd te winnen staat op elke tafel een team-emmer met lesmateriaal. Moeten ze niet meer naar potloden zoeken op de bodem van hun boekentassen. Die zit gewoon in de emmer. Tel je tijdswinst!”

Klasse Magazine

“Gun jezelf voldoende tijd om met coöperatieve werkvormen te experimenteren, anders val je snel terug op oude gewoontes”

VOORRANG VOOR STORINGEN “Koud starten met coöperatieve werkvormen lukt niet. Goed klasmanagement en een veilig klasklimaat zijn essentieel. Storingen hebben daarom altijd voorrang. Kleine ruzies, misverstanden spreken we uit. We werken ook preventief aan een warme klasgroep. Als we nieuwe groepen vormen, doen we teambouwers: activiteiten die snel een groepsgevoel kneden. Leerlingen zoeken samen een teamnaam, verzinnen een kreet.” “Daarna volgen korte opdrachten. Beeld samen de letter A uit binnen de zestig seconden. Dan gooit het ene viertal zich op elkaar, in een ander groepje kruisen ze samen de vingers. Interessant voor de leraar: je ziet meteen wie de leiders zijn, wie laat lopen. Vroeger filmde ik die oefening en herbekeken we ze in de klas. ‘Wat denk je ervan, wat liep goed, wat minder?’ Zo leren ze kritisch kijken naar zichzelf én zijn ze opnieuw over leerstof bezig.” GROEN LICHT VAN DE DIRECTEUR “Mijn eerste ervaringen hield ik bij in een boekje: die leerling trekt alles naar zich toe, die werkvorm moet ik anders in gang steken. Zo bleef mijn blik helder en groeide ik. Het heeft wel een tijdje geduurd voor ik mijn nek uitstak en mijn collega’s durfde te vertellen waarmee ik bezig was. Vreemd, want bij coöperatieve leerstrategieën draait het nét om samenwerken. Intussen observeerden collega’s in mijn klas

én organiseerde ik voorbeeldlessen met hun leerlingen. Zien dat het met je eigen klasgroep ook lukt, overtuigt leraren het meest. En werkt altijd: zelfs zorgleerlingen, taalzwakkere leerlingen en wie niet meteen een groepswerker lijkt, vinden coöperatief hun draai. Als het niet loopt, ligt het niet aan de leerling of de werkvorm, wel aan hoe je die aanbracht.” “Als leraar moet je een drempel over, durven afstappen van je routine, van kennisbrenger af en toe naar observator en feedbackgever. Maar het mooie is: je moet niet wachten op groen licht van de directeur. Wie met coöperatieve werkvormen wil experimenteren, moet niet sleutelen aan zijn leerstof of inhoud, maar ze anders aanbrengen. Die autonomie heb je in je klas. Al is het nog sterker als je met het hele team de deur openzet voor coöperatieve leerstrategieën. En dat kan vanaf de derde kleuterklas tot op het einde van het secundair.”

Win Annelies een uur in jouw klas Mail redactie@klasse.be Werkvormen in secundair? Stap in de klas van leraar Josfien p. 38 Verzamel lesmateriaal en stappenplannen p. 70

Klasse Magazine

Brief aan mijn jongere zelf

Dag Jos, Wat scheelt er, jongen? Je ziet er niet gelukkig uit. Het was weer een zware les, hé. Die klas sleept al jaren problemen mee. Wat ga je eraan doen, van uw tak maken? Daar worden zij niet gelukkig van en jij ook niet. Wil je aan het eind van het jaar blij zijn dat je van die leerlingen af bent? Of wil je dat ze je bedanken, omdat je ze niet hebt laten vallen?

Toen schrijnwerker Jos Verheyen (55) dertig werd, koos hij voor het onderwijs. Hij schrijft een brief aan zijn jongere zelf, die twijfelt over zijn aanpak.

Toen jij hier op school zat, hing je het ook soms uit. Trekbommetjes, propjes schieten ... Als de leraar ernaar vroeg, wist je natuurlijk van niks. Die spanning om iets uit te steken, moet je weghalen. En dat kan alleen als je rust in de klas brengt. Je bent geen groentje meer. Je bent vader van twee. Je hebt tien jaar in de privé gewerkt. Bij het toelatingsexamen voor de werkreserve was je bij de besten. Je had de scholen voor het uitkiezen, maar je wilde naar het oude nest. Om wat te doen? Als een marionet voor de klas te staan? Kijk Jos, je mag twijfelen. Als je nooit bij je fouten stilstaat, leer je niet. Maar jij twijfelt al vijf jaar aan je aanpak. Dat moet stoppen. Je bent jezelf niet voor de klas. Waarom schreeuw je bij het minste rumoer? Het zijn kinderen. Ze willen gewoon aandacht. Negeer die prutsen. Je kan beter reageren als ze iets goed doen. Geef ze een schouderklop, maak een mopje. Vraag naar hun weekend. En laat ze uitrazen als dat nodig is. Zaai geen angst, kweek respect. Natuurlijk is dat vermoeiend. Steeds in gesprek gaan, die leerling wéér apart nemen. Na elke vakantie ben je terug bij af. Je krijgt verhalen te horen. Die kinderen maken wat mee thuis. En als je ouder wordt, wil je lichaam niet altijd mee. Maar ik beloof je: als jij voor je leerlingen zorgt, zorgen zij voor jou. Komen ze af met een stoel en een snoepje. Vergeet ook niet voor jezelf te zorgen. Aan tafel moet het niet altijd over werk gaan. Koester je partner. Koester je kinderen en toekomstige kleinkinderen, want ze zijn groot voor je het weet. Koester ook je collega’s. Leer ze kennen, want je hebt een geweldig team. Ooit kan je hier mens zijn. Dat moment is dichterbij dan je denkt, en jij hebt er zelf een aandeel in. Laat maar komen.

Ontdek wat collega’s Hout van elkaar leerden p. 56 Kleuterleraar Katie schreef ook een brief aan zichzelf p. 48 Lees hoe belangrijk authenticiteit is klasse.be/authenticiteit

Bewerking Kyra Fastenau Beeld Thomas Sweertvaegher

Wie is Jos Verheyen? • 24 jaar leraar hout in Don Bosco Helchteren, zijn oude school • koos bewust voor het onderwijs, na 10 jaar in de nijverheidssector

Die ene leerling

Klasse Magazine

Die ene leerling

“Zijn Engels was een ramp, maar hij studeerde voor mij” Tekst Nele Beerens Illustratie Thijs Lansbergen

Sommige collega’s haalde hij het bloed onder de nagels vandaan, maar taalleraar Katrien De Mesmaeker van het GO! Lyceum Aalst had wél een klik met pientere speelvogel Brecht. “Voor het eerst was ik voor een jóngen een luisterend oor. Dankzij onze gedeelde humor en scoutsverleden.” “De drie musketiers. Die geuzennaam krijgen Brecht, Jeroen en Nicholas al snel wanneer ze bij ons starten in het secundair. Het trio haalt de ene na de andere frats uit en heeft vaak de pech betrapt te worden. Vooral Brechts glinsterende ogen vallen me op. Die onbezonnenheid herken ik uit mijn eigen tienerjaren.” “Pas in 3 Wetenschappen krijg ik Brecht bij me in de klas als leraar Nederlands en titularis. Hij is slim, maar ook snel afgeleid, dus ik bied hem zo veel mogelijk uitdaging. In tegenstelling tot waar ik voor gewaarschuwd was, hangt hij het bij mij niet uit. Integendeel, ik voel dat hij me respecteert en geef echt gráág les in zijn klas: altijd lachen!” “Ons eerste échte gesprek komt er met kerst. Op zijn mooie rapport prijkt toch één buis voor wiskunde. Hij is bang om naar huis te gaan en voor straf de scoutsfuif te moeten missen. ‘Mijn moeder haat mij’, flapt hij eruit. Ik reageer cynisch dat dat zeker het geval is. Dat soort humor blijkt te werken. In een rollenspel oefenen we het gesprek met zijn ouders. De volgende ochtend krijg ik een mailtje: ‘Ik mocht toch gaan!’” “In het vierde jaar geef ik Engels aan Brecht en weet hij nog altijd met zijn energie geen blijf. Hij krijgt een volgkaart voor zijn gedrag. Hoe graag ik het ook voor hem opneem, toch moet hij op een bepaald moment van mij op de blaren zitten voor een banale fout. Vooral

dat hij er aanvankelijk over liegt, maakt me boos: ‘Je kent me toch’, zeg ik teleurgesteld. Hij komt zich naderhand verontschuldigen. Maar even later wordt hij alweer betrapt als hij met zijn kompanen een afgedankt frigootje van de container haalt.” “Intussen zitten ook Brechts ouders met de handen in het haar. Ze hebben een superlieve zoon, maar hij krijgt zó vaak negatieve feedback. Ook Brecht zelf gaat daar steeds meer onder gebukt, merk ik in onze gesprekjes. Met zijn ouders, directie en leerlingenbegeleiding zorgen we ervoor dat hij zich opnieuw beter voelt. En komt er medicatie, de zwembandjes die hij nodig heeft. Hij rondt zijn schooljaar met succes af. Daar ben ik zelf niet bij, want ik zit dan al een poosje ziek thuis.” “Begin vorig schooljaar verneem ik dat Brecht toch van school is veranderd: hij heeft bewust voor tso gekozen. Ik weet dat hij daar gelukkiger wordt, het is geen gast om acht uur per dag op de schoolbanken te zitten, wel een harde werker.” “Vandaag zit Brecht in zijn laatste jaar. Ik zie hem niet meer, maar we sturen af en toe nog berichtjes. Ik ben vooral dankbaar dat hij mij in vertrouwen nam. Het maakt me sterk dat mijn aanpak werkt. Ik weet hoe belangrijk het is om je goed te voelen op school. Toen ik vroeger zelf met een moeilijke thuissituatie in de klas zat, vroeg niemand hoe het met me was.”

Meer over die ene leerling? Lees over Tister p. 36 p. 52 Stap in de klas van leraar Diederik en leer levensecht Met deze tips ben je meester van je klas klasse.be/straffen-en-belonen

Klasse Magazine

Wie is Koen Iwens? • leraar derde leerjaar • Basisschool De Klinker Rotselaar • 16 jaar voor de klas

Klasse Magazine

Interview

“Geef jezelf, je leerlingen en je lessen voldoende zuurstof” Tekst Klara Tesseur Beeld Eva Vlonk

Na een time-out vanwege een depressie keerde leraar Koen Iwens zichzelf en zijn lessen binnenstebuiten. Zes jaar later is zijn natuurhoekje uitgegroeid tot een schoolboerderij. “Je kan de wereld binnenbrengen met prenten en een beeldscherm, maar hoeveel blijft effectief hangen?”

Klasse Magazine

Interview

“Om in het voorjaar al lekkere aardbeitjes te oogsten, moet je de scheutjes in de herfst al planten en laten afsterven. Veel mensen weten dat niet, maar onze leerlingen wel dankzij de schoolboerderij die ik met parallelcollega Koen en kleuterjuf Annita uitbouwde. Koen en ik timmerden dierenhokken uit oude houten palletten. Annita onderhoudt met haar kleuters de moestuin. ‘s Morgens en in de weekends verzorgt ze de dieren: een dertigtal konijnen en cavia’s, duiven en kippen. Elke dinsdag- en donderdagmiddag openen we de tuin voor alle leerlingen.” “De boerderij vraagt onderhoud, dus organiseren we één keer per maand een buitendag met alle derdejaars. Konijnen hokken proper maken, compost en schors scheppen ... ’s Morgens prik ik een overzichtsblad met taken aan de muur. De kinderen kiezen zelf. Achteraf overlopen we de taken en tonen we de oogst. ‘Alle aardperen geoogst? Hoeveel kippen, hoeveel hanen?’ We motiveren de leerlingen om verantwoordelijkheid op te nemen en zorg te dragen voor elkaar, voor de dieren. Op zo’n buitendag bereiken we gemakkelijk een honderdtal leerplandoelen. Maar het is geen alleenstaand moment. Wil je leerlingen iets bijbrengen over bosbeheer, dan volstaat het ook niet om een dagje naar het bos te gaan.” DE WERELD IN JE KLAS “Op de eerste schooldag planten mijn leerlingen een zaadje. De plantjes staan in de klas. De grond komt van onze composthoek. Tijdens de middagpauze scheppen we schors. Ze leren wat hun plantjes nodig hebben om te groeien. Wekelijks meten ze hun stekje, dan wordt het bijna een race om ter grootst!” “We kweken ook samen konijnen. Hun nestjes volgen de leerlingen op met de kalender in de klas. ‘Dat van mij gaat bijna nesten. Het is al wol aan het plukken!’ De kleintjes maken we tam en verkopen we aan de dierenwinkel, of ouders adopteren ze. Iets gelijkaardigs doen we met broedkasten. We kijken in de klas hoe lang het duurt tot de bevruchte eitjes uitgebroed zijn. Als we kuikentjes hebben, wegen we ze dagelijks tot op de gram nauwkeurig!” “Voor een project rond verantwoordelijkheid hebben de derdejaars zich in groepjes van drie ontfermd over telkens drie kleuters en samen de moestuin aangeplant. De oogst dient als lesmateriaal. ‘Verdeel de groenten in zakjes van één kg’. Die verkopen we aan de schoolpoort. Of ‘Meet de prei en vergelijk met die uit de winkel’. Waarom is onze prei korter? Dan hebben we het over gewassen die bespoten worden, over de overschotten van supermarkten, over prijsbepalingen. Zo haal je de wereld naar binnen.”

Klasse Magazine

MOTIVEREN DOET LEREN “Vraag je na zo’n buitenwerkdag: ‘Wie wil er tijdens de middag helpen?’, dan gaan zo goed als alle vingertjes in de lucht. Voor die positieve ingesteldheid en leerbereidheid doe je het. Leerlingen motiveren en zich goed doen voelen in de klas, zie ik als een persoonlijke uitdaging.” “Je kan buiten binnenbrengen met prentjes of een beeldscherm. Maar blijft daar effectief wat van hangen? Een bezoek aan het recyclagepark is vast onderdeel van het lesthema afval en zwerfvuil. Daar helpen we de parkbezoekers hun afval sorteren. Het kan niet dat ze na die lessenreeks het recyclagepark in hun gemeente niet weten liggen of niet weten dat er plastic in de grachten ligt.” “Ik ben een buitenmens! Het contractwerk dat meester Koen en ik wekelijks doen, geeft ons ruimte voor doe- of buiten opdrachten. En soms betrekken we andere leraren daarbij. Zoals tijdens het herfsthoekenwerk. Juf Kristien van het vierde leerjaar werkte rond zegswijzen en herfstweetjes. De leerlingen van meester Koen determineerden bladeren en vruchten. Bij mij zochten ze spinnen. Met de afgedankte microscopen van de middelbare school kunnen ze een spinnenpoot van dichtbij bekijken. Ik had de opdracht net voor de speeltijd aangekondigd. De hele middag hebben ze vrijwillig spinnen gezocht. Ik telde er veertig. Die moesten ze achteraf wel terugzetten.” BACK TO BASICS “Maar het was ooit anders! Thuis werkten we allebei fulltime, en met twee kindjes was ’s nachts opstaan geen uitzondering. Op een avond had ik een berg papierwerk verzet maar was ik niet aan mijn lesvoorbereiding toegekomen. De volgende ochtend plofte ik met de leerlingen in de zithoek: ‘Wie moest zich haasten vanochtend?’ Een tiental stemmetjes door elkaar. Opstaan, tanden poetsen, wassen, kleren zoeken, drinkbus vergeten, zus naar de crèche brengen, boterhammen in de auto opeten. Ik vroeg ze elke ochtend iets mee te nemen waar ze rustig van worden. De ene bracht een teddy mee, de ander een strip. Sindsdien starten we de ochtend met vijftien minuutjes rust.” “Na zeven jaar lesgeven perfect volgens het boekje, stelde ik mezelf de vraag: waarom werd ik leraar? Ik werk ongelooflijk graag met kinderen en wil hen graag doorgeven waar ik zelf van doordrongen ben. Dat dat ook op mijn eigen manier kan, heb ik pas na mijn depressie ontdekt.” “Nu vind je me een kwartiertje voor schooltijd in het natuurhoekje. Daar vind ik rust. Als de kinderen binnenstappen, mag er rumoer zijn. Hun banken staan altijd in een U-vorm. De grote tafel in het midden is de plek waar ik de kinderen feedback geef. Een leerling die het moeilijk heeft, geef ik

“Prop dagen niet vol. Zorg dat leerlingen écht weten wat ze geleerd hebben” tweemaal zoveel tijd om te tonen wat hij kan. Met correctie sleutels controleren ze hun werk of dat van een klasgenoot. Niemand zegt dat ik elke oefening in elk boek gezien moet hebben. Een werkboek draagt niet voor niets die naam. Daar mogen foutjes in staan. De belangrijke oefeningen corrigeren we wel samen en we zoeken uit waarom het precies fout loopt. Daar stak ik vroeger te weinig tijd in.” MEESTER VAN EIGEN PLANNING “Voor WO schrapten we de methode en verdeelden we de doelstellingen en thema’s per graad. Slechts twee of drie dagen uittrekken voor een thema om dan te switchen naar het volgende thema, dat werkt niet. Zien we dat een doelstelling niet voldoende aan bod komt, nemen we die op in een ander thema. Als leraar ben ik meester van mijn planning. Veel liever dan dagen volproppen ‘zodat het boek uit is’, zorg ik ervoor dat mijn leerlingen echt weten wat ze geleerd hebben. Dat vergt afstemming, maar geeft ook ruimte. Kinderrechten en privacy bijvoorbeeld. Tijdens het klasgesprek vraagt een leerling: ‘Wat als ik door het sleutelgat kijk?’ Dus knutselen we een deurhanger die leert dat je bij info context nodig hebt. Daarbij zetten we in op elkaars talenten. Koen is sterk in het muzische. Hij leert kinderen een lied aan in mijn klas, terwijl ik in zijn klas een knutselwerk begeleid.” STERKE BEREN EN NERVEUZE CAVIA’S “Door aanspreekbaar te zijn en rust te brengen, probeer ik leerlingen weerbaar te maken. Dat miste ik zelf. Niemand die dat doorhad. Ik was toch de sterke beer, de laatste die zou uitvallen? En hoe druk ik als persoon soms mag zijn, vorig jaar kreeg ik van drie ouders te horen: ‘Meester, bedankt voor het rustige jaar.’ Mooi toch dat die leerlingen zich goed voelden, een heel jaar lang. Net als die jongen met ASS die weinig verbinding vond met zijn klasgenoten. Hij bleek als enige in staat om de nerveuze cavia’s op te pakken. Daardoor begon hij sociaal open te bloeien en wat later toonde hij andere kinderen van de school hoe ze het vertrouwen van die beesten winnen.”

Meer over Koen? klasse.be/leren-moestuin Buiten binnenbrengen via de Lerarenkaart p. 62 Leren op de werkvloer? Stap in de klas van Diederik p. 52

Klasse Magazine

Eén vraag, veel leraren

Wat doe je nu anders dan vroeger? Lesgeven is groeien. Wat leerden de leraren van Freinetschool Op Stelten in Dilsen en cours de route? 01.

Ann Schoofs (15 jaar voor de klas): “Vroeger maakte ik me zorgen om alles. Komt die les wel goed, wat gaan de ouders van me denken? Nu kom ik relaxed werken, vijftien jaar voor de klas leert me alles in perspectief zien.”

02.

Nathalie Thomassen (16 jaar voor de klas): “Ik ben mondiger dan vroeger. Onze rapporten telden destijds veertien pagina’s per kind. Vier weken schrijfwerk. Ouders lazen alleen de commentaren bij minpunten, kinderen keken angstig uit naar de slechte punten. Ik introduceerde Seesaw, een digitaal feedback-platform. Daardoor telt ons rapport nu nog één pagina en volgt feedback razendsnel na de taak of toets.”

03.

Stella De Raeve (21 jaar voor de klas): “Als je pas afgestudeerd bent, denk je dat je het allemaal onder de knie hebt. Tot je beseft: dat eerste schooljaar als leraar is een sprong in het onbekende. Ik voelde me heel klein. Maar elk jaar groei ik. Nu sta ik vol zelfvertrouwen voor de klas, maar ook steviger in mijn schoenen buiten de school.”

04.

Martine Corten (25 jaar voor de klas): “Handleidingen en boeken gooide ik overboord. Na vijfentwintig jaar ken ik mijn leerplandoelen. Nu laat ik de kinderen op hun eigen manier inoefenen. Dat maakt de lessen zeer levendig. Ik voel me echt betrokken bij het leerproces van elk individueel kind. De dag vliegt voorbij. Waar is die pauzeknop?”

05.

Sarina Vandermaesen (5 jaar voor de klas): “Ik geef de kinderen steeds meer inspraak. Daarvoor moest ik wel leren om wat controle over de lesdagen te lossen. Nu zou ik niet meer anders kunnen werken. De kinderen zijn een stuk gemotiveerder dan wanneer je ze alles oplegt.”

06.

Karen Knaepen (15 jaar voor de klas): “Vroeger waren gesprekken met ouders voor mij een opgave. Nu ik zelf mama ben, kan ik me beter verplaatsen in hun denkwereld. Ik kamp zelf ook met die kleine dingen waarvan ze wakker liggen. Daardoor voel ik me vandaag veiliger en zelfzekerder tijdens oudergesprekken.”

07.

Willeke Hermans (12 jaar voor de klas): “In je eerste jaren wil je bewijzen dat je alles zelf kan. De drempel om hulp te vragen ligt hoog. Resultaat: je blijft te lang aanmodderen. Maar na een tijdje weet je: mijn collega’s zitten vol goede raad en staan meteen klaar. Nu ik veel sneller bij collega’s aanklop, is het fijner lesgeven.”

Tekst Stijn Govaerts Beeld Jo Valvekens

03.

01.

04.

02.

05.

07.

06.

Hoe verandert onderwijs? Leraar Dag schrijft een brief p. 28 Leraar Koen gooide zijn aanpak om. Stap zijn klas binnen p. 18 Basisschool Kameleon pakt de refter anders aan klasse.be/rust-refter

Klasse Magazine

Wie is Cindy Blommaerts? • 7 jaar informaticus bij Sidmar en Siemens • 12 jaar leraar wiskunde • richtingen met 6, 7 en 8 uur wiskunde (derde graad) • Kardinaal Van Roey-Instituut Vorselaar

Klasse Magazine

Interview

“Moeilijke leerstof doorgrond je pas als je ervan leert houden” Tekst Seppe Goossens Beeld Eva Vlonk

“De grootste kick in mijn les wiskunde? Dat eureka-momentje als een leerling het laatste stukje van de puzzel legt”, vertelt Cindy Blommaerts. “Het rekenwonder dat verder gaat dan bewijzen neerpennen en zich op wiskundeterrein waagt dat ook voor mij nieuw is. Maar nog meer: de leerlingen die met knarsende hersenen zichzelf overtreffen.”

Klasse Magazine

Interview

“Zie een leerling die je overvleugelt als een mooi geschenk” “Dit jaar geef ik enkel wiskunde aan leerlingen die zes, zeven of zelfs acht uur wiskunde volgen. Toch hoor je mij niet zeggen dat sterke wiskunde de heilige graal is waar élk kind dat hoog scoort op school voor moet kiezen. Zeker, we hebben onze toekomstige ingenieurs en wetenschappers die abstract wiskundig denken hard nodig. Maar wiskunde doorgrond je pas als je ervan houdt. Als je blijft zoeken naar die creatieve opening die alles doet kloppen. Voel je die passie niet, dan zijn er zoveel richtingen waar je je ei wél kwijt kan.” OUDE LIEFDE ROEST NIET “De vonk sloeg over toen ik in het derde middelbaar de wereld van algebra binnen stapte. De wiskundeles was het lichtpuntje in mijn schooldag, en thuis moest elke oefening eraan geloven. Toen ik naar de unief trok, was zuivere wiskunde een logische keuze. Toch nam ik op de arbeidsmarkt

een andere afslag: informatica. Eerst software ontwikkelen, later monitoren. De vormingen voor klanten koesterde ik het meest. Mensen iets nieuws leren, gaf me energie. Na zeven jaar in de privé werd ik voor de eerste keer moeder. Haalde mijn kind af als de crèche sloot en ging met de Maxi Cosi naar kantoor om wat af te werken. En besefte: zo draait een gezin niet.” “Niet dat de werkdruk daalde toen ik in het onderwijs stond. De uren die ik vrijmaakte voor mijn gezin haalde ik ’s avonds in, wanneer iedereen sliep. Nachtwerk om twintig verschillende uren voor te bereiden, voor een vak dat ik zeven jaar aan de kant geschoven had. Ik wilde elke oefening zelf oplossen zodat ik wist waar leerlingen konden struikelen. En toch ben je soms die onervaren wie-gooien-ze-hier-nuweer-binnen-leraar. Zoals die keer dat ik er bij mijn leerlingen Boekhouden-Informatica niet in slaagde om de variabele x

Klasse Magazine

te vinden op een grafische rekenmachine, omdat ik daarmee nooit eerder werkte.” OP ZOEK NAAR JE WISKUNDEKNOBBEL “Mijn lessen ogen traditioneel. Ik breng de basis aan het bord en leerlingen gaan zelfstandig aan de slag. Wie vastloopt, overlegt met klasgenoten of roept mijn hulp in. Wie extra uitdaging wil, krijgt die. Ook in de wiskunderichtingen is het niveauverschil erg groot. Sommige leerlingen komen twee keer verder dan andere. Daarom voorzie ik bovenop de basisoefeningen telkens een groot pakket uitbreiding.” “De wiskundeknobbel bestaat echt. De ene leerling heeft een talent dat hem tot diepere inzichten brengt. Maar die gave helpt je geen meter verder als je de goesting niet hebt. Zoals dat briljante meisje dat de uitbreidingsoefeningen links laat liggen omdat ze niet de drive heeft om de oplossing te kennen. Of de jongen die extra uitdaging aankan, maar liever het klassikale traject kiest omdat hij zich daar het veiligst bij voelt. Soms schat je leerlingen verkeerd in. Iemand die steevast theorievragen overslaat maar wel de moeilijkste knopen ontwart? Gebrek aan inzet, denk je dan. Tot blijkt dat een creatief wiskundig brein geen synoniem is voor een goed geheugen.” “Vorig jaar had ik een leerling met veel talent én honger. Nog voor de paasvakantie had hij in zijn eentje alle leerstof verwerkt. Ik maakte hem wegwijs in cursussen van de unief. Hij verkende terrein dat voor mij niet zo vertrouwd was. Had ik niet meteen een pasklaar antwoord op zijn vragen, dan voelde het soms alsof ik tekort schoot. Dook ik ’s avonds in de boeken om er het fijne van te weten. Nu zie ik dat het een mooi geschenk is als een van je leerlingen je op een dag overvleugelt. Na de proclamatie bedankte hij me: blijkbaar betekende mijn steun veel voor hem.” WAZE EN KWANTUMCOMPUTERS “Natuurlijk is zo’n uitschieter fijn, maar ik ben trots op elke leerling die met mijn hulp zijn interesses uitspit. Of die nu een iets lichter pakket wiskunde kiest of acht uur. Ik besef goed dat je in zulke klassen in een bevoorrechte positie staat. Die leerlingen voelen zich in hun sas, zitten vaak al met het ingangsexamen burgerlijk ingenieur in hun hoofd. Het cliché van het clubje wereldvreemde nerds met vreemde hobby’s en een onbestaand sociaal leven klopt niet. Hun gemeenschappelijke noemer is gedrevenheid. Op school, maar even goed in de sportclub. Of als ze een

fuif organiseren: tot in de puntjes geregeld. Wiskunde is ook geen mannenzaak meer. Onze wiskundeleerlingen zijn vaker meisjes dan jongens, al geeft ons verleden als meisjesschool een vertekend beeld.” “‘Wiskunde blijft altijd hetzelfde: dan valt je voorbereidingswerk toch mee?’ Ik begrijp die reactie. Maar je moet de link leggen met hun wereld als je leerlingen wil overtuigen van het belang van wiskunde. Hoe media en politici statistische gegevens verkeerd interpreteren. Wat artificiële intelligentie precies is, of hoe een app zoals Waze werkt. Er komt een pak wiskunde bij kijken als je de snelste route van A naar B zoekt en daarbij rekening houdt met parameters zoals wegenwerken, verkeersdrukte en snelheidslimieten. De dag waarop kwantumcomputers voor het grote publiek toegankelijk worden, is onze informatie niet meer veilig voor hun rekenkracht. En dus moeten we op zoek naar nieuwe manieren om gegevens te beveiligen. Die onderwerpen zitten tjokvol wiskundige vraagstukken. Boeiend om uit te pluizen, maar ook best tijdrovend.” “Elk jaar nemen we deel aan een wiskundetornooi. Dit jaar stond ruimtevaart centraal. Welke snelheid moet een raket hebben om in een baan rond de aarde te geraken? En om daar te blijven? Fascinerende vragen die je leerlingen de kans bieden om de race naar de maan vanop de eerste rij te herbeleven. Toen ik in de privésector werkte, kriebelde het na enkele jaren steeds om mezelf te vernieuwen en een andere functie op te nemen. Die behoefte voel ik in het onderwijs niet. Je krijgt constant nieuwe uitdagingen. Een uitstapje in de leerstof. Een nieuwe cursus. Of een andere klas die je dwingt om je aanpak bij te sturen.” TOCHT DOOR HET DONKER “Dag in dag uit zwoegen voor zes op tien is ontmoedigend als je ziet hoe je buurvrouw fluitend over elke horde springt. Ik hou mijn leerlingen voor dat ze zich enkel met zichzelf mogen meten. ‘Dit leerstofonderdeel ligt je beter dan het vorige. Je mag terecht trots zijn dat je de basis zo grondig beheerst.’ Iedereen tast de grenzen van zijn denken af. Logisch dat je de moed verliest als je in het pikdonker de weg moet zoeken. Of er geen plezier in vindt om een oplossing te geven die voor jou zonneklaar is. Het is mijn taak om leerlingen net voldoende bij te lichten om zelf hun weg te vinden. Om hun nieuwsgierigheid te voeden. En de liefde voor mijn vak brandend te houden.”

Hoge verwachtingen in bubao bij leraar Ewout p. 58 Wiskunde bij kleuters klasse.be/kleuters-wiskunde Brecht had een buis voor wiskunde p. 16

Klasse Magazine

Brief aan mijn oudere zelf

Hé Dag, Weet je nog dat je kinderen langs dino’s gidste, op school een STEAM-richting opstartte en ijverde voor gelijke kansen? Ik ben benieuwd welke idealen al die jaren zijn blijven plakken.

Leraar Dag De Baere (26) wil de grote onderwijsuitdagingen aanpakken, maar hoe? In een brief vraagt hij raad aan zijn oudere zelf.

Ik wil je zoveel vragen over onderwijs. Hoe zien scholen eruit in 2032? Hebben we het lerarentekort opgelost? De kloof tussen leerlingen met en zonder migratieachtergrond gedicht? De praktijkschok verzacht? Hoe zijn al die uitdagingen geëvolueerd? Als wetenschapper wil ik het grote geheel begrijpen, maar als leraar voel ik mij ervan vervreemd. Wat kan ik doen? Ik wil de leerachterstand helpen reduceren, maar niet enkel inzetten op kennis. De studiekeuze van leerlingen laten aansluiten bij hun talenten en interesses. Ouders beter betrekken. Stuk voor stuk gigantische uitdagingen. Ik heb geen antwoorden, maar ik wil met plezier helpen. De vraag is: waar heb ik de meeste impact? Voor de klas, of op een andere plek? Wat doe jij nu, Dag? En op welk moment heb je beslist? Ik weet wel dat het goed komt. De wereld gaat er alsmaar op vooruit. Er zijn minder analfabeten, meer gendergelijkheid en de levensverwachting stijgt. Het heeft gewoon tijd nodig. Ongelijkheid is niet morgen opgelost. Ik heb dat leren aanvaarden en ik hoop dat jij het niet vergeten bent. Dat je enthousiast bent, geen norse bompa die elke tegenslag pareert met “Ik kan er niets aan doen!” Want er is één ding dat ik vrees. Dat leraren in de toekomst nog steeds dezelfde frustraties hebben. Dat ze zich nog altijd slachtoffer voelen van ‘het systeem’. “We will never have a perfect world, but it’s not romantic or naïve to work towards a better one,” schrijft Steven Pinker. Als ik leerlingen op de speelplaats vraag hoe het gaat, klinkt het soms: “Niet goed”. Dan vraag ik door. “Ben je gelukkig?” De meesten antwoorden: “Ja, eigenlijk wel.” “Jij gelukkig, ik gelukkig,” reageer ik. Ik hoop dat jij ook gelukkig bent met jezelf en je keuzes.

Meer over het lerarentekort? klasse.be/lerarentekort Wat schrijf jij naar je toekomstige zelf? Mail kyra@klasse.be Kleuterleraar Katie schreef haar jongere versie p. 48

Bewerking Kyra Fastenau Beeld Thomas Sweertvaegher

Wie is Dag De Baere? • 3 jaar leraar wetenschappen op Koninklijk Atheneum Antwerpen • medewerker partnerschappen bij Teach for Belgium • ex-gids bij het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen

Klasse Magazine

Mijn recept

MIJN RECEPT VOOR EEN

gedifferentieerde les

INGREDIËNTEN

AANPAK

Willekeurig aantal leerlingen

Start met klassikale instructie. Die duurt nooit langer dan tot aan de ochtendpauze. Daarna zelfstandig hoekenwerk.

Bord op wieltjes

Laat leerlingen zichzelf inschalen in een spoor. Snappen ze de theorie? Lukken de oefeningen zonder begeleiding of niet? Zit hun inschatting verkeerd: geen probleem, ook daaruit leren ze. De meeste leerlingen draaien hun beslissing snel terug. Doen ze dat niet, dan spreek je ze individueel aan.

Lokaal met computers Verspreide opstelling, miniklas en individuele tafels voor venster of kast

Begeleid spoor 1 in een miniklas. Oefeningen volg je kort op, leerlingen krijgen extra theoretische duiding. Zet sporen 2 en 3 individueel aan de slag. Hebben ze toch hulp nodig? Dan schuiven leerlingen uit groep 2 even aan aan de twee vrije tafels bij de miniklas. Kinderen uit spoor 3 grijpen naar internet, klasgenoten of de leraar en het mobiele bord. Liefst in die volgorde.

Duur: voormiddag

Geef aan spoor 4 uitbreidingsoefeningen of een volledig ander curriculum. Die leerlingen hebben de leerstof al onder de knie. Zij moeten zich via een test leren inschalen op nieuwe leerstof die binnenkort volgt. Oefeningen die vlekkeloos gaan: opnieuw spoor 4, leerstof die moeilijker loopt: misschien is spoor 2 even aangeraden. Bouw voldoende herhalingsmomenten zodat leerlingen een paar dagen later de leerstof nog eens terughalen. Wie is Kim Busselen? • vijfde leerjaar • Basisschool De Berk in Paal • staat 17 jaar voor de klas

Kim zet samen met de collega’s van Basisschool De Berk in Paal hard in op binnenklasdifferentiatie via het viersporenbeleid ontwikkeld door CEGO.

Klasse Magazine

MIJN RECEPT VOOR EEN

goede theorieles

INGREDIËNTEN

AANPAK

Willekeurig aantal leerlingen

Neem vijf minuten tijd om de voorkennis van leerlingen in te schatten. Met drie vragen over de vorige les, één over drie lessen geleden, nog één over voorbije maanden. Kan op papier of digitaal.

Willekeurig moment van de dag

Gebruik klassikale instructie. Ik kies daarbij vaak voor Powerpointondersteuning. Beelden zonder veel tekst, alleen dan kunnen leerlingen kijken naar het scherm én tegelijkertijd luisteren naar hun leraar.

Lokaal met pc en beamer

Laat leerlingen toepassingen maken: van sterk begeleid naar steeds grotere vormen van zelfstandig werk.

Klassieke opstelling: per twee aan een bank, vier rijen

Controleer hun oplossingen. Leerlingen evalueren eerst individueel, daarna in duo, tot slot klassikaal. Komt een antwoord maar half, dan schakel ik niet over naar hongerige vingers die willen helpen, maar stuur met vragen de leerling liefst zelf de goede richting uit. Idealiter komt iedereen aan het woord.

Duur: vijftig minuten

Eindig je les met het exit-ticket. Leerlingen krijgen vijf minuten om in te vullen met welke vragen ze achterblijven en ze schatten zichzelf in: een cijfer op tien, hoe goed snap ik deze les?

Wie is Christophe Keyenberg? • leraar pedagogische vaardigheden, sociale wetenschappen, integrale opdracht • 5 STW, 5 JGZ, 6 Verzorging • Heilig Graf Turnhout • staat 7 jaar voor de klas

Christophe deelt principes voor effectief lesgeven op zijn school. Hij begeleidt een groep van twaalf leraren die hun lessen minder op buikgevoel en meer op wetenschappelijke inzichten willen bouwen. Na twee infomomenten testen, observeren en bespreken ze leerstrategieën in elkaars lessen.

Lees hoe leraar Annelies voorkennis activeert p. 10 Meer klastips van leraren? p. 8 Poster voor zelfsturing klasse.be/zelfsturing-posters

Klasse Magazine

Wie is Saskia De Rocker? • startende kleuterleraar • 2 jaar voor de klas • Basisschool KA Zottegem

Wie is Iris Basten? • kleuterleraar • 23 jaar voor de klas • Basisschool KA Zottegem

Klasse Magazine

Interview

Met twee voor een klas bomvol kleuters Tekst Cherline De Maeght Beeld Eva Vlonk

“Co-teachen is eerst loslaten om vervolgens te leren van elkaar”, vertellen Iris De Rocker en starter Saskia Basten. “Je klasdeur open en altijd een collega naast je geven goesting en energie om er elke dag voor te gaan.”

Klasse Magazine

Interview

Iris: “Samen met Saskia co-teach ik een klas van eenendertig kleuters. Vorig jaar gaven we parallelle co-teaching in twee klassen. Dit jaar staan we voltijds samen in een klas. Door de verbouwing op onze campus, moesten we verhuizen en op zoek gaan naar een geschikte ruimte. We kregen de gang als klas. Door zijn L-vorm kunnen we verschillende beweeg-, knusse en stille hoeken organiseren.” Saskia: “Met twee kunnen we onze kinderen van de derde kleuterklas extra aandacht geven en scherper observeren. Flexibel inspelen op ‘de temperatuur’ van de klas. Merken we tijdens het onthaal dat de groep druk is? Dan beslissen we om één groep een verhaal voor te lezen en met de andere een bewegingsspel te spelen.” DUBBEL ZOVEEL TENTAKELS Iris: “Differentiëren is beter haalbaar. Voor ons thema ‘Als het schoentje past’ dagen we de kinderen in acht hoeken uit op verschillende talenten: in de werkhoek oefenen ze met z’n vieren veters strikken, in de knutselhoek maakt een groep een sokkenmonster, in de kring maken drie kleuters een toren van schoenendozen, in de leeshoek duikt een viertal de boeken over schoenen in. Terwijl Saskia in de knutselhoek blijft, kan ik observeren en ondersteunen waar nodig. Daphne*, die CVI (Cerebrale Visuele Stoornis) heeft, kunnen we vaker begeleiden met haar optische hulpmiddelen. En onze twee kindjes met ADHD vinden we met vier ogen sneller terug.” Saskia: “Het is mijn tweede schooljaar voor de klas. Veel taken blijven nieuw: de klasadministratie, klasblog, het oudercontact. Als starter co-teachen met Iris die drieëntwintig jaar ervaring heeft, is een groot cadeau. Bij haar kan ik meteen terecht met vragen. Zij leert me de prioriteiten scheiden van de bijzaken waardoor die ‘zotte’ start in het onderwijs beter lukt. Helemaal in het begin bemoederde Iris me wel eens, maar heel snel had ze door dat dat niet nodig is.” AFKIJKEN MOET Iris: “Iets nieuws schrikt me niet snel af. Toch was co-teachen in het begin wat zoeken. Zou ik mijn eigen klas niet missen? Ondertussen ben ik overtuigd: samen maken wij onze klas sterker. Want wij leren van elkaar. Dagelijks. Saskia brengt nieuwe leermiddelen zoals een splitsmachine en 3D-spiegels in de klas. Ze zet me aan tot outdoor teaching en nieuwe media.

Dankzij Saskia hebben we nu altijd muziek bij via onze smartphone. Zij zette alle klas-cd’s om in mp3’s. En nu ik van Saskia kan afkijken hoe je online presentaties gebruikt tijdens de les, sparen we papier uit.” Saskia: “Bij Iris leer ik de knepen van klasmanagement: hoe ik structuur creëer in de klas en duidelijke afspraken maak met de kleuters. Als ik vast zit met een kleuter, vraag ik raad aan Iris. Van haar leerde ik om een rustmoment in te lassen en individueel in gesprek te gaan met de kinderen. Toch fijn dat zo’n kindgesprek tijdens de les kan plaatsvinden? Ook Iris’ tips over omgaan met ouders kleur ik goud!” ELKAARS GOESTINGGEVERS Iris: “Onze sterkte is dat we graag iets nieuws uitproberen. Samen ontstaat meer goesting, en energie. Morgen maken we voor het eerst een stop-motionvideo. Saskia kiest een geschikt programma, ik neem foto’s en samen monteren we. Bijna dagelijks verandert er iets in onze klasinrichting. Die is nooit af. Tegelijkertijd is onze drive ook onze valkuil. ’s Avonds sturen we nog ideeën aan elkaar door.”

Klasse Magazine

“Spreek af wie welke taken doet en durf loslaten. Anders doe je dubbel werk” Saskia

begin durfden we moeilijk loslaten. We betrapten onszelf ook al op dubbel werk. Wie wat doet, maken we nu zo concreet mogelijk met een taakverdeling. Dat helpt, maar ook het vertrouwen in elkaar dat elke dag groeit.” Iris: “Aan het begin van mijn schoolcarrière gaf ik les achter een gesloten deur. Als mijn hoekenwerk niet liep zoals verwacht, moest ik zelf uitzoeken hoe dat kwam. Nu heeft mijn klas zeven deuren en heb ik altijd een collega naast me die kan bijsturen. Co-teaching wordt pas interessant als je fouten benoemt en samen de beste oplossing zoekt.”

Saskia: “Van maandag tot vrijdag zijn we samen. Een meningsverschil is bijna onvermijdelijk. Daarom praten en luisteren we veel, heel veel. Onze relatie is nog jong, dus is het zoeken hoe we zo eerlijk mogelijk kunnen zijn. Sowieso is onze afspraak: als we er niet uitkomen, kiezen we altijd voor de meest positieve oplossing.” COLLEGAVRIENDSCHAP Iris: “Tweewekelijks overleggen we ook op woensdagmiddag. De kleuters zijn er dan niet, dus kunnen we écht tijd maken voor elkaar. We stellen de weekplanning op en verdelen de taken. De een fikst een post op de klasblog, de ander schrijft de themabrief. Ook buiten de schoolpoort spreken we wel eens af om samen een koffie te drinken. Dan praten we vooral over onze gedeelde passies: fotografie en katten. En een kleine verrassing voor elkaars verjaardag, ook dat versterkt onze band.” Saskia: “Als co-teachers kan je elkaars takenpakket verlichten. Maar dat is ons grootste werkpunt. We zijn allebei gedreven en hebben de neiging om alles zelf te doen. In het

VAN CO- NAAR TEAMTEACHING Iris: “Vanaf januari 2021 zal ‘de juf van het derde kleuter’ niet meer bestaan. In onze nieuwbouw gaan we van co-teachen naar teamteachen. Klassen maken plaats voor grote flexibele leerruimtes, kampvuren, een crearuimte en een plek voor jungle-gym. Met zes kleuterleraren begeleiden we onze kinderen niet meer per leeftijd, maar wel volgens hun talenten en mogelijkheden. Een uitgelezen kans om nog meer te differentiëren. Bovendien zullen leraren er vooral de vakken geven waar ze in uitblinken. Tijdens vakken waar we minder uitgesproken talent voor hebben, krijgen we een ondersteunende rol. Om ons voor te bereiden op deze nieuwe, spannende switch, organiseren we volgende maand al enkele lesblokken klasoverschrijdend.” *Om privacy-redenen gebruiken we niet de echte naam van de leerling.

Lees wat een vakgroep van elkaar leert p. 56 Ook co-teachen? klasse.be/co-teaching Ontdek hoe dko-leraar Stijn inspeelt op zijn leerlingen

p.44

Die ene leerling

Klasse Magazine

Die ene leerling

“Niemand wist dat hij zó goed kon dansen” Tekst Nele Beerens Illustratie Thijs Lansbergen

In Congo zat hij vast omdat hij traditionele en moderne dans vermengde. In ons land is Tister Ikomo intussen een gewaardeerd professional. Dat ontdekte Stien Van Opstal van Leerpunt Gent-Meetjesland-Leieland pas toen ze hem buiten de NT2-klasmuren leerde kennen. “Onze cursisten zijn zo veel meer dan wat ze niet kunnen.” “Het is choreograaf Alain Platel die in eerste instantie Tisters talent spot en hem uit Congo wegplukt. Hij trouwt met een Vlaamse en integreert snel. Registreert zich in Leerpunt voor de cursus NT2, maar met dat Nederlands wil het niet zo vlotten, omdat hij zich met zijn vloeiende Frans meestal uit de slag weet te trekken.” “Wanneer hij voor ons klasdoorbrekende theaterproject ‘Wij, Mens’ deelneemt aan een workshop en ons een video toont waarin hij als danser te zien is, vallen onze monden open. Hij had al wel eens flyers uitgedeeld van een voorstelling, maar zo’n talent, dat hadden we niet in de gaten. Typisch Tister: altijd bescheiden.” “Hij mag aan het project deelnemen bovenop zijn reguliere NT2-traject. Het kan zijn woordenschat en spreekdurf alleen maar ten goede komen, redeneren we. Effectief, zo blijkt. De leervraag verdwijnt even naar de achtergrond, waardoor de focus komt op wat mensen wél goed kunnen. Een eyeopener voor velen.” “De regisseurs vragen Tister een choreografie in elkaar te boksen. Ongelooflijk hoe hij de bewegingen stap voor stap aanbrengt, aangepast aan ieders niveau. Hij steekt iedereen aan met zijn leuze ‘Lachen, dansen, zingen’. Gunt iedereen zijn gloriemoment. Precies wat

ik ook in de klas doe: elke cursist laten schitteren. Als leraar in de basiseducatie hou je het ook alleen zo vol: blij zijn met kleine successen.” “Noem mij gerust een idealist. ‘Besmet’ door mijn moeder die zich als vrijwilliger engageerde in een alfabetiseringsproject, kwam ik eerst in de sociaal-culturele sector terecht en stapte later in de basiseducatie. Nog altijd voel ik me meer vormingswerker dan leraar. Lesgeven beschouw ik als het duwtje in de rug dat ik cursisten geef. Bij mij komen ze niet in de eerste plaats voor dat certificaat. Wel om sterker in hun schoenen te staan.” “De ervaring met Tister heeft mijn voelsprieten verfijnd: ik probeer nog meer oog te hebben voor wat áchter de leervraag van de cursisten zit. Niet alleen hun (vaak multi-)problematiek, maar ook hun talenten. Ik besef dat ik niet ieders buddy kan zijn, maar ben alvast minder afstandelijk dan vroeger. Theater en dans zijn nu eenmaal fysieke activiteiten.” “Met 3000 zijn ze in totaal, onze cursisten. Ze komen uit meer dan 100 landen en vertoeven meestal enkel in hun eigen klasgroep. Terwijl onderling contact zó hard zijn vruchten afwerpt. We nemen nu vaker initiatieven om cursisten over het muurtje te laten kijken, in de lessen ‘Koken met culturen’ bijvoorbeeld. En ook de docenten bundelen nu vaker de krachten.”

Rappen in de OKAN-klas klasse.be/rappen Hoe breng je structuur voor een ASS-leerling? p. 62 Die ene niet te missen Lerarendag

p. 50

Klasse Magazine

Wie is Josfien Demey? • leraar Nederlands in tweede jaar A-stroom, Lyceum Ieper en in 4 aso, College Ieper • coördineert de aanvangsbegeleiding in het Lyceum • won de Inspiratie Award op de SETTbeurs voor innovatief leren • 12 jaar voor de klas

Klasse Magazine

Interview

“Ik faal elke week nog” Tekst Eva Coudyser Beeld Eva Vlonk

Leraar Josfien Demey zoekt voortdurend naar nieuwe, sterkere lessen. Dat doet ze voor haar leerlingen, maar ook om zelf te groeien. “Ik wil inspelen op de voorkennis en interesses van de leerlingen. Dan vang ik hun aandacht en leren ze meer.”

Klasse Magazine

Interview

“Spring niet op alles, maar focus op één groeithema per schooljaar” “Behoorlijk fanatiek blijf ik bijleren en nieuwe werkvormen uitproberen om mijn lessen een upgrade te geven. Terwijl ik me vastbijt in leerstrategieën en uren lessen uitwerk, ligt mijn verbeterwerk soms stof te vangen. Ideeën pluk ik uit boeken, blogs, Pinterest, Facebook-groepen en zelfs LinkedIn. Of uit interviews of blogs: dan test ik de aanpak van een kleuterjuf die inspirerend communiceert met haar kinderen in mijn secundaire klascontext. Ook je eigen lerarenkamer zit vol prille lesideeën, klaar om over door te denken of te verspreiden. Onlangs hoorde ik dat mijn collega wiskunde de rechterhelft van haar toetsenbladen voorbehoudt voor remediëring. ‘Ben je niet geslaagd voor deze oefening of lukte dit moeilijk? Dit zijn de oefeningen die je kan maken’. Die geïntegreerde aanpak probeer ik nu ook.” “Vorig jaar startte ik een les zinsleer met Snapchat. Leerlingen moesten een korte story schrijven met zinnen opgebouwd uit een aantal verplichte zinsdelen. Dit schooljaar startte ik in september met een handleiding als schrijfoefening. Ik pikte het idee op LinkedIn. Een CEO publiceerde daar een handleiding van zichzelf zodat zijn werknemers zouden weten hoe ze met hem kunnen omgaan. Een ideale opdracht om mijn leerlingen beter te leren kennen. Het helpt me ook in mijn klasmanagement. Een leerling schreef dat hij moeite had met studeren omdat er thuis te veel lawaai is. Als ik start met een blad vol afspraken en regels dat toch ongelezen in hun rugzak belandt, krijg ik die info niet. Nee, dan deel ik op 1 september liever ook mijn eigen handleiding uit: ‘J. Demey. Jouw amfetamine voor meer taalspieren.’ Daarin speel ik open kaart over mezelf: ben ik streng, geef ik moeilijke toetsen, waar kan ik (echt niet) om lachen, hoe kunnen we vlot samenwerken? Daarna zet ik ze zelf aan het werk.” ÉÉN GROEITHEMA PER JAAR “Wie niet af en toe bijleert, groeit minder als leraar. Maar je kan jezelf ook voorbij lopen. In mijn eerste jaren voor de klas sprong ik op alles omdat ik me na de lerarenopleiding nog niet voldoende gewapend

voelde om drie vakken te geven én lastige klassituaties aan te pakken. Ik durfde toen geen hulp vragen aan collega’s, nu doe ik dat sneller.” “Ik leerde grenzen trekken en focus nu elk jaar op één groeithema. Vorig schooljaar was dat actief leren, dit jaar herhaling. Leerstof opfrissen in de klas is essentieel om ze echt te verwerken. Wanneer de leerlingen de les binnenkomen, hangt er soms een post-it onder elke stoel en dan moeten ze het verband zoeken tussen alle briefjes. Met stellingen over vorige hoofdstukken start ik ook geregeld mijn les. Of met een toegangsticket: de leerlingen mogen pas de les binnen als ze een ticket hebben verdiend. Aan mijn klasdeur hangt een QR-code. Nadat ze die scannen met hun smartphone, verschijnt er een Google Form met vijf tot tien vragen. Als ze die correct hebben ingevuld, verdienen ze een toegangsticket.” “Als je sleutelt aan je aanpak, ga je soms de mist in. Ik faal elke week nog. Onlangs liep een les helemaal in het honderd. Ik plande een leesfeestje. Niet elke leerling deed wat ik verwacht had en dat stelde me teleur. De leesopdracht schoot zijn doel voorbij omdat ik te weinig had gestuurd. Ik ga niet graag op mijn bek, maar doe niet flauw over fouten. Ik zeg het aan mijn leerlingen als de les mislukt en waarom. Ze mogen dat weten. Op die manier geef ik aan dat fouten maken mag.” ACTIEVE WERKVORMEN, ICT EN VEEL HERHALING “Natuurlijk geef ik nog klassieke lessen, die vertrekken vanuit goeie instructies. Niet alles moet leuk zijn, leren moet effectief zijn én kan ook lastig zijn. Collega’s vinden het soms moeilijk om hun les een andere draai te geven, maar het zit hem in de kleine dingen die je les beter maken, zonder de leerstof te versimpelen. Ik probeer gewoon het klassieke lesgeven creatief in te vullen. Met werkvormen en leerstrategieën die wetenschappelijk onderbouwd zijn.” “Uit steeds meer onderzoeken blijkt de negatieve invloed van zitgedrag bijvoorbeeld. Dus stap ik soms naar buiten met mijn leerlingen. Net voor de proefwerken geef ik een herhalingsles op de speelplaats. De leerlingen of ikzelf maken een stapel flitskaarten. Op de ene kant staat een vraag over de leerstof van het afgelopen trimester, op de achterkant staat het antwoord. Elke leerling krijgt een vijftal flitskaarten. De leerlingen wandelen per twee en stellen elkaar de vragen. Na enkele minuten schuiven ze door. Ze ontdekken hoe goed ze de leerstof al kennen en helpen elkaar.” “Of ik organiseer een levende memory met woordenschat. Ik maak de les letterlijk actief, de leerlingen zitten dan vijftig minuten buiten in plaats van binnen. Een simpele ingreep: je

Klasse Magazine

“Zeg het aan je leerlingen als de les mislukt en vertel waarom. Dan weten ze dat fouten maken mag”

klasdeuren een uurtje dicht en de leerstof actief verwerken in openlucht. Leerlingen zijn altijd enthousiast en dankbaar dat ik zulke lessen geef. Ik merk dat leerlingen nu meer nood hebben aan variatie dan vroeger. Alles flitst in hun omgeving, ze schakelen snel. Daar probeer ik op in te spelen. Met actieve werkvormen, met ICT en veel herhaling.” LAST VAN PIONIERSPIJN “Mijn ervaringen openleggen en delen, daar zet ik hard op in. Mijn blog, mijnspringuur.be, is een schop onder mijn eigen kont. Hij dwingt me om na te denken over mijn aanpak en nieuwe dingen uit te proberen. Het leukste is dat ik daar andere leraren mee inspireer en feedback krijg, waaruit ik automatisch weer nieuwe inzichten opsteek. En ik bouw dankzij mijn teksten ook een netwerk uit van gepassioneerde collega’s tot ver buiten mijn schoolmuren. Best gek dat ik zo hou van professionaliseren, want vroeger was ik een student die de kantjes eraf liep.”

“Ik krijg veel positieve reacties omdat ik mijn klasdeur open gooi en werkvormen online plaats. Maar ik bots ook op weerstand. Pionierspijn, noem ik dat. Wellicht ben ik soms te druk en boezem ik wat angst in omdat vernieuwen leraren uit hun routine en comfortzone trekt. Vroeger snapte ik ook niet dat niet alle leraren even koortsachtig op zoek zijn naar nieuwe technieken om beter les te geven en sterker aan te sluiten bij hun leerlingen. Nu besef ik dat wat ik doe in mijn vernieuwingskoorts goed is, maar wat andere collega’s doen ook. De ene leraar is de andere niet. Gelukkig maar, leerlingen steken van iedereen veel op.”

Download de handleiding klasse.be/handleiding Leraren vertellen over hun klasaanpak p. 8 Ook NT2-leraar Stien ontdekte talenten p. 36

04.

09.

03.

05.

06.

08.

12.

11. 05. 02. 10.

Help piekeraars met flipkaarten klasse.be/flipkaarten Naar de les van een collega? Ga op klasdate p. 77 Zuurstof in je lessen? Stap in de klas van leraar Koen p. 18

Eén vraag, veel leraren

Klasse Magazine

Wat spreek jij af met je leerlingen? Gun elkaar successen. En ruzie maken mag. Welke afspraken maken de leraren van Basisschool De Kraal in Winksele nog?

07.

01.

Katrien Denon (20 jaar voor de klas): “Niet alles moet meteen perfect zijn. Leerlingen uit het eerste willen hun sommen en schrijfoefeningen soms zo goed doen dat ze blokkeren of geen plezier beleven aan leren.”

02.

Sylvia Dewit (3 jaar voor de klas): “Lief zijn voor elkaar, is mijn klasslogan. Met verhalen en korte gesprekken moedig ik dat aan.”

03.

Els Herbots (23 jaar voor de klas): “Fouten maken mag, daar leer je van. Daarom doorstreep ik zelden, maar teken met potlood een bolletje naast oefeningen die ze het best opnieuw proberen.”

04.

Anne Celis (8 jaar voor de klas): “Dat mijn leerlingen leren kijken en luisteren naar elkaar en naar de juf.”

05.

Yasmin Trompet en Linda Vallers (co-teachers, 5 en 25 jaar voor de klas): “Iedereen mag zichzelf zijn. We overleggen over de regels en passen ze aan waar nodig. Daardoor weten kleuters heel goed wat wel/niet kan.”

06.

Tiny Schelles (16 jaar voor de klas): “Geloof in jezelf! Als leerlingen zeggen ‘Ik kan dat niet’, dan reageer ik: ‘Je kan het nóg niet. Geen probleem!’ Je moet niets van de eerste keer heel goed kunnen.”

07.

Veerle Bosmans (20 jaar voor de klas): “Iedereen hoort erbij. Ik heb het moeilijk met pesten en onrecht. Vorig schooljaar was één kind altijd de boeman, ook als hij afwezig was. Dat pakten we samen aan.”

08.

Annelore Wouters (4 jaar voor de klas): “Streng zijn in de eerste maanden. Pas later in het schooljaar laat ik humor binnensluipen of relativeer ik een (zeldzame) vergeten huistaak.”

09.

Liesbeth Vanherck (13 jaar voor de klas): “Wees jezelf. Als ik een mindere dag heb, zeg ik dat. En ik kan het hebben als een leerling even boos, verdrietig of opgewonden is.”

10.

Karolien Vaes (13 jaar voor de klas): “‘Plak? Band!’ Dat trucje gebruik ik om mijn klas na groepswerk meteen stil te krijgen.”

11.

Kristine Dewinter (37 jaar voor de klas): “Respecteer elkaar en het materiaal. Dat kreeg ik mee van thuis en wil ik nu mijn leerlingen bijbrengen.”

12.

Kristien Vernelen (9 jaar voor de klas): “Ruzie maken mag. Dan leer je opkomen voor jezelf, respect tonen voor anderen en meningsverschillen bijleggen. En gun elkaar successen. ”

Klasse Magazine

Wie is Stijn Kuppens? • leraar cello • academies Boom en Jette • 19 jaar voor de klas

Klasse Magazine

Interview

“Motiveer je leerlingen, begin bij jezelf” Tekst Leen Leemans Beeld Eva Vlonk

Hoe verleid je jongeren en volwassenen om vol te houden als ze op elk moment hun instrument aan de haak kunnen hangen? Stijn Kuppens, celloleraar: “Als er eentje zijn motivatie verliest, zoek ik nieuwe invalshoeken of schrijf extra oefeningen. Liever aan mezelf werken dan sakkeren op de leerling.”

Klasse Magazine

Interview

“Ik ben een heel gelukkige leraar omdat ik de passie voor mijn instrument kan delen. Dat mensen cello willen leren spelen, vind ik wonderlijk en nooit vanzelfsprekend. Daarom zal ik alles doen om hen te begeleiden. Ik heb geen goede of slechte leerlingen, alleen mensen die elk hun weg zoeken en hindernissen proberen te overwinnen. Elk op zijn eigen tempo en niveau.” “Ik wil bereiken dat ook mijn leerlingen de cello integreren in hun leven, net zoals ik doe. Dat ze uitzoeken: wat is mijn muzikale missie? Dan stippelen we samen een mooi traject uit. Onderweg kan je gerust afwijken en ergens anders naartoe gaan. Aan de cello leer je jezelf kennen, geduld opbrengen, luisteren naar jezelf en naar anderen.”

GEEN LESMATERIAAL VAN EEN ANDER “Toen ik naar het conservatorium trok, was ik niet van plan om leraar te worden. Ik zou fulltime cellist worden en concerten geven. Tot iemand me vroeg een paar uur in te vullen op de academie. Omdat ik naar mijn gevoel niet genoeg kennis had over lesgeven, verdiepte ik me erin en verzamelde een hele bibliotheek. Maar zo gaf ik les met het materiaal van iemand anders. Daarom besloot ik mijn eigen cursus te maken. Als leraar moet je vanuit jezelf vertrekken: de muziek doorgronden en uitleggen zoals je die zelf begrijpt.” “Weten dat ik goed voorbereid ben, geeft me innerlijke rust. Dat is ook respect voor de leerling. Ik geef elke les

“Denk niet in zwakke of sterke leerlingen. Iedereen legt zijn weg af, op zijn eigen tempo, op zijn eigen niveau”

Klasse Magazine

“Probeer elk idee te realiseren. Keer op keer verleg je daarmee grenzen”

het maximum. Als ik merk dat iemand niet gemotiveerd is of niet studeert, ga ik nog harder werken. Ik probeer nieuwe invalshoeken te ontdekken en nog meer oefeningen uit te schrijven, waardoor ik tegelijkertijd mezelf ontwikkel en mijn methode uitbreid. Ik werk aan mezelf in plaats van te sakkeren dat een leerling thuis te weinig oefent. Dan kom je als leraar en leerling in een negatieve spiraal.” DAVID GUETTA OP CELLO “Mijn methode bestaat uit drie cellotechniekboeken die gradueel opbouwen en zeven repertoireboeken met elk heel veel klassieke stukken van hetzelfde niveau. Dus zodra leerlingen een volgend niveau hebben bereikt, kunnen ze meteen een arsenaal aan nieuwe stukken spelen. Zo krijgen ze niet het gevoel dat ze continu nieuwe technieken moeten leren. Ze kunnen dan echt muziek maken. Door die aanpak kan ik de vorderingen van mijn leerlingen goed volgen.” “Daarnaast mogen de leerlingen zelf muziekstukken voorstellen. Die moeten aan geen enkel criterium voldoen qua genre. Bestaat er geen partituur van? Geen probleem, ik probeer elk idee te realiseren. Keer op keer is dat grensverleggend! Het technische niveau van die stukken is vaak veel moeilijker dan waar we op dat moment mee bezig zijn. Maar omdat ze het zo graag willen, leren ze het.” “Dat contrast tussen het gestructureerde werken met ‘mijn’ stukken en het lossere werken met ‘hun’ stukken is heel bevrijdend en motiverend. En hoe meer ik dat ben, hoe meer ik dat afstraal op mijn leerlingen. Het leert mij ook muziek van nu kennen. Tieners komen aanzetten met voor mij onbekende namen van populaire groepen. Van ‘Titanium’ van David Guetta een partituur maken voor cello: supertof en een groot succes.” GEVECHT MET JEZELF “Een leerproces is een lichtcirkel die verbreedt telkens je nieuwe kennis opdoet of uit je fouten leert, zodat je meer en meer ziet. Ik heb nog nooit tegen een leerling

gezegd: ‘Dit gaat niet werken’. Alleen de leerling zelf mag tot die conclusie komen. En zolang hij of zij dat niet doet, proberen we het samen.” “Een strijkinstrument leren bespelen, is een hele uitdaging. Het vraagt een pak techniek voor je een mooie noot kan spelen. Een lang gevecht met jezelf: kan ik het wel, ben ik goed bezig? En net daardoor een kans om jezelf te aanvaarden, om geen probleem te maken van je beperkingen. Je merkt dat je door vol te houden, met toewijding en geduld, iets kan bereiken. Leerlingen leer ik ermee omgaan dat ze iets niet onmiddellijk kunnen en dat ze tijd nodig hebben om het te leren. Dat is een les die de rest van hun leven nuttig blijft. Een les die ik zelf ook heb geleerd.” EERST INGENIEUR, DAN CELLIST “Ik studeerde eerst handelsingenieur en behaalde vlot mijn diploma. De zomer daarop gooide ik mijn leven helemaal om. En trok ik vanuit een soort roeping naar het conservatorium. Daar bevond ik mij opeens in een veel zwakkere positie: ik kon niet op korte tijd een concerto instuderen, zoals de dikke cursussen aan de universiteit. Ik botste plots op mijn eigen limieten. Het kostte mij twee jaar om mijn studiemethode om te schakelen. Maar het is gelukt. Naar het conservatorium gaan, was de beste beslissing van mijn leven.” “Ook daarna bleef ik studeren. Mijn leven is een voort durend leerproces, tot het punt waar ik nu sta: ik ben cellist en celloleraar. Als cellist legde ik een lange weg af – in zowel orkest als kamermuziek – en sta ik stevig in mijn schoenen met mijn eigen muziek en soloproject ‘Inner Cello’. Als leraar sta ik er ook. Wat me hier bracht, probeer ik mee te geven aan mijn leerlingen: toewijding, een goede studiemethode, weten dat je weg niet vastligt en blijven leren. Dat laatste doe ik nog elke les, dankzij mijn leerlingen.”

Stijn doet mee aan de klasdate. Schrijf je ook in p. 77 Lat hoog, zonder druk? Maarten Vansteenkiste klasse.be/lat-hoog-zonder-druk In de klas van leraar Cindy zitten wiskundeknobbels p. 24

Klasse Magazine

Brief aan mijn jongere zelf

Lieve Katie, Je hebt de juiste keuze gemaakt. Die kleuterschool in Melle, daar paste jij niet. Dat wist je al van dag één. Dorpsroddels en knippen op de stippellijn zijn niet aan jou besteed. En kilometers door de kou fietsen om ’s ochtends de busronde te doen? Daar mocht je best ‘nee’ tegen zeggen.

In haar tweede jaar ruilde kleuterleraar Katie Antjon (53) een dorpsschool voor Gent. De juiste beslissing, schrijft ze in een brief aan haar jongere zelf.

Als startende leraar is het zwemmen of verzuipen. Heel Gent en omstreken heb je afgeschuimd. Op een dag zal je beseffen dat die vijfenveertig interims een schat aan ervaring zijn, maar nu wil je ergens aanmeren. En waar anders dan in je thuishaven Ledeberg? Het dorp in de stad, waar het leven zich afspeelt op straat en men niet bezig is met wat er achter de vensters gebeurt. Als klein meisje speelde je op de Tolhuislaan met kinderen uit alle windstreken. Later zullen ook jouw kinderen hier ravotten, met één voet in de Vlaamse klei en de andere in hun Afrikaanse vaderland. Wat voor jou normaal is, is niet overal evident. Het moederschap opent je ogen voor discriminatie en maakt je nog gedrevener. Je klas is een smeltkroes van culturen. Witte verhalen zijn exotisch voor hen. Dus ga je zelf prentenboeken schrijven, tekenen en uitgeven – voor een symbolische cent winst per exemplaar. Je werk brengt je prijzen en in paleizen. Maar echt de koning te rijk ben je in klas, met verf en klei aan je ellebogen. Blijf je eigen koers varen, Katie. Laat geen enkele droom schieten “omdat het zo niet hoort”. Leer vertrouwen op het kompas van je kleuters. Geef ze een springplank, laat ze wankelen en hou een vangnet klaar. Kinderen mogen aanmodderen en op ontdekking gaan. Wat geeft het als ze verf morsen? Pak een doek en veeg het op. Er komt een dag dat je Ledeberg verlaat. De zee lonkt en wordt een permanente thuis. Opnieuw sta je voor dag en dauw op voor een toezicht. Maar dan met een glimlach. En als je na school langs de groentewinkel fietst, kom je altijd een bekende tegen. “Mevrouw, ik heb bij u gezeten. Weet u mijn naam nog?” Soms moet je even nadenken, maar je kent ze nog allemaal. Die duizenden kinderen, en hun kinderen. Op een goede dag ga je van “onze kinderen” spreken. Die woorden zitten nu al klaar in je hoofd. Straks, als je moeder bent, zakken ze naar je hart. Doe maar, zoetje. Het komt goed.

BS De Toverberg gooide het roer om klasse.be/trapklassen Blijf in de kleuterklas met leraren Iris en Saskia p. 32 Hulpmiddeltjes rond opvoeding op Pinterest nl.pinterest.com/klasse_be

Bewerking Kyra Fastenau Beeld Thomas Sweertvaegher

Wie is Katie Antjon? • kleuterleraar • 32 jaar voor de klas, waarvan 30 jaar op het OLVC Ledeberg • met haar boekenreeks 'De klas van Immi' won ze de Koningin Paolaprijs en de Jong & Wijs prijs van de stad Gent

Klasse Magazine

Die ene leerling

“Hoe bied ik als chaoot structuur aan een leerling met ASS?” Tekst Cherline De Maeght Illustratie Thijs Lansbergen

Maarten, een leerling met autisme, had moeite met humor, chaos en persoonlijke ruimte. Huistaken gooide hij in de vuilbak, zijn leraar in de lucht. “Moet ik alles voorspelbaar maken of hem leren omgaan met verrassingen?” vroeg leraar Tom Morel van Freinetschool De Sterre-Spits zich af. “Maarten fascineert me meteen wanneer hij in mijn klas terecht komt. Hij is fors gebouwd, speelt vooral met meisjes en praat supervlot, het liefst met volwassenen. In de klas kan hij me plots innig omhelzen of letterlijk in de lucht zwieren. En ook al vertel ik hem dat ik dat niet fijn vind, zijn vurig enthousiasme valt niet te remmen. Maar als ik zelf te dichtbij kom of hem een schouderklopje geef, reageert hij geïrriteerd.” “Maarten is een leerling met autisme. Mijn impulsieve aanpak werkt niet voor hem. Vaak zet ik het lessenrooster op zijn kop voor de actualiteit, een les buiten of een extra half uur techniek. Maarten heeft het daar moeilijk mee. Ik vraag me af: is het mijn taak om alles voorspelbaar te maken, of om hem net te leren omgaan met verrassingen?” “Ook humor wordt plots een uitdaging. Een flauwe grap zoals ‘Gooi jullie huistaken maar in de vuilbak’ voert Maarten effectief uit. Het gegiechel op de achtergrond en de frustraties bij hem signaleren dat ik het anders moet aanpakken. Maar hoe? Humor als ingrediënt uit mijn lessen schrappen, hem sociaal wenselijk gedrag aanleren of ironie leren begrijpen?” “Ik besluit om hem gewoon te vragen hoe ik hem het beste vooruit kan helpen. Grappen uithalen met hem vindt hij leuk, maar liever niet klassikaal. Ook legt hij me uit dat zijn lichaam blokkeert wanneer hij de nabijheid van mensen niet kan voorspellen. Het lessenrooster lastminute aanpassen is oké, als ik uitleg waarom. Veel structuur helpt Maarten om het onzekere aan te pakken. ”

“Maarten leert me om dichter bij mijn leerlingen te komen. Ik vertel mijn klas nog steeds waarom ik een les vakoverschrijdend invul, iets lastminute wijzig en ik vraag of dat oké is. Want hoe meer ik mijn keuzes verwoord, hoe minder frustraties. Hij leert me ook mijn leerlingen te zien en te benoemen zoals ze zijn: voor zijn projectwerk kiest hij zelf het thema autisme. Een kans om zijn klasgenoten te vertellen over de chaos in zijn hoofd en hoe hij hunkert naar duidelijkheid.” “Wanneer hij het eindresultaat voorstelt, ben ik bang voor harde reacties. Maar één leerling reageert: ‘Maar Maarten, je doet alsof autisme iets speciaals is, maar eigenlijk is dat gewoon Maarten’. Daarmee is alles gezegd. Ik zie in dat het beter is om te benoemen dat de ouders van Iben gescheiden zijn, dat Sharon dyslexie heeft, dat Gallina thuis Russisch spreekt. Door niets te verbloemen, maken we het elkaar makkelijker.” “Ik sprak onlangs met Maarten af in een koffiebar. Om te vragen of het oké is dat ik over hem vertel in Klasse. Het gaat prima met hem. Hij studeert japanologie. Wanneer ik vraag of dat lukt met zijn autisme, heb ik opnieuw de neiging om zijn leerstoornis te verdoezelen. Dat blijkt nergens voor nodig. Maarten slaagt erin om van zijn drempel een opstapje te maken naar magische resultaten op de universiteit.” “Ik was vaak bang dat ik Maarten niet kon helpen. ’s Nachts droomde ik hoe hij de meest fantastische sprongen maakte in mijn klas, maar overdag leek mijn klimervaring te klein om samen de berg te overwinnen. Nu weet ik het zeker: Maarten is een groot cadeau. Hij maakte van mij een betere leraar.”

Structuurkaarten voor je leerlingen klasse.be/structuurkaarten Die ene leerling: Brecht werd altijd betrapt p. 16 Hoofdredacteur Hans over lesgeven p. 7

Klasse Magazine

Wie is Diederik Roelandts? • leraar Toegepaste Informatica en Projectbeheer • Miniemeninstituut Leuven • 27 jaar voor de klas • Microsoft Innovative Educator Expert • 3e Educator Laureaat Expert Koningin Paolaprijs • innovatief/creatief 3e Laureaat Koningin onderwijs Paolaprijs innovatief/creatief onderwijs

Klasse Magazine

Interview

“Geen projecten zoáls op de werkvloer. Dit ís de werkvloer” Tekst Seppe Goossens Beeld Eva Vlonk

Diederik Roelandts en zijn collega’s laten hun tso-leerlingen via stages en uitwisselingen de wereld ontdekken.“Het geheim van gemotiveerde leerlingen? Hier is niks virtueel, alles is echt. En er is geen plaats voor half werk.”

Klasse Magazine

Interview

“Korte anekdote. Ik ben in Luxemburg voor een projectoverleg, mijn leerlingen zitten in de klas in Leuven. Een van hen stuurt me een WhatsApp’je. Of hij alvast een paar klasgenoten wegwijs mag maken in een nieuw lay-outprogramma, zodat het werk opschiet tegen mijn terugkeer? Voor die momenten doe je het. Vergis je niet: dit zijn geen modelleerlingen die al jaren zonder morren doen wat je ze opdraagt. Waanzin als je merkt hoe net die gasten zelfsturend worden. Hoe ze elkaar zelfs stimuleren om te groeien. Onze tso-leerlingen hebben geen boodschap aan oefenen op het droge. En half werk bestaat hier niet. Een conferentieruimte boek je niet à peu près. Ofwel is het in orde, ofwel begin je opnieuw.” EEN DUIVENKOT “Samen met mijn collega Dirk – die Duits geeft – zet ik al vijftien jaar in op internationaal projectwerk. Het eerste idee ontkiemde in Alden Biesen, waar we deelnamen aan een Europees jongerenparlement. Interessant, al waren er ook oeverloze debatten over de hoofden van onze leerlingen. ‘Hier zit meer in’, voelden we. Samen met een Duitse en een Zwitserse school werkten we een driedaagse uit. Dan pas merk je hoe vlot je leerstof aan dat project kan ophangen. Natuurwetenschappen om een debat over groene wagens of duurzaam wonen voor te bereiden. Informatica om een planning uit te werken of de lay-out van het dagprogramma te verzorgen. En talen natuurlijk. Om te debatteren, maar even goed om samen

te koken, te poetsen of een quiz te organiseren. Of hoe we met projectwerking landsgrenzen én vakken overstijgen.” “Intussen trekken heel wat leerlingen uit Internationaal Projectmanagement – zo heet Secretariaat-Talen in onze school – en andere richtingen via Epos, Erasmus+ en in eigen beheer naar het buitenland, voor een bedrijfsstage of om les te volgen. Iedereen logeert in gastgezinnen, studentenresidenties of zelfstandig in een studio. Dankzij projectsubsidies kunnen we de kosten laag houden. Cruciaal: net de leerlingen die niet alle kansen op een schoteltje krijgen, steken het meest op van zo’n ervaring in het buitenland.” “Mijn klas is een duivenkot. Eén leerling zit net een maand in Spanje, een andere vertrekt naar Luxemburg. Al je leerlingen netjes samen voor je neus? Onmogelijk. En dus moet je de traditionele aanpak overboord gooien. Directe instructie giet ik in korte videotutorials. Leerlingen verwerven de leerstof die ze nodig hebben, wanneer ze die nodig hebben. Ieder op zijn tempo. Zelfs toetsen leggen ze af wanneer ze er klaar voor zijn: helemaal niet onoverkomelijk, merk je na een tijdje.” DE LERAAR KIEST “Natuurlijk is die flexibiliteit niet voor elk vak en voor elke leraar haalbaar. Dan maak je duidelijke afspraken, zeker wanneer een leerling twee of drie maanden naar een partner-

Klasse Magazine

school trekt. Hoe speelt de leraar de leerstof door? Wat doet de leerling als hij vastloopt? En kan de leerling ter plekke toetsen afleggen in een gecontroleerde omgeving? Voor taalvakken is een internationaal project de ideale kapstok. Maar pakt de leraar Frans dat stukje grammatica liever klassikaal aan, dan doet hij dat gewoon. En natuurlijk hoeft de leraar Nederlands het verhaal van Reinaert de vos niet krampachtig in het project te wurmen.” “Kan je als leerling de verantwoordelijkheid aan en heb je je leertraject onder controle? Dan krijg je van de klassenraad groen licht om op uitwisseling te vertrekken. Met een leerovereenkomst op maat, afhankelijk van de vakken die je in de partnerschool kan volgen. Economie in het Spaans is natuurlijk niet haalbaar. Maar een leerling die thuis Frans spreekt, kan in een Spaanse school wel als taalassistent aan de slag tijdens de les Frans. En in Noorwegen red je het bijna voor elk vak als je Engels begrijpt. Afhankelijk van je workload krijg je daarnaast de opdracht om in de partnerschool een workshop over onze projecten te geven of je eigen portfolio uit te werken.” DE BRIL VAN BLOOM “Na een klassieke toets een zeven op tien noteren in je puntenboek geeft een geruststellend gevoel. Maar weet die leerling met dat cijfer écht waar hij staat? Als je de competenties van je leerlingen evalueert, kom je er niet met toetsen en cijfers. Per taak benoemen we zo precies mogelijk de leerdoelen die we willen realiseren. Voor elk doel stellen we rubrics op, als het even kan met gradaties die we baseren op de taxonomie van Bloom. Observeerde de leerling bij de workshop aandachtig? Nam hij actief deel? Nam hij andere deelnemers op sleeptouw? Een tijdrovend werkje dat je niet meteen onder de knie hebt, maar zo bepaal je op welk niveau die leerling een competentie beheerst en waar je de lat voor die leerling uiteindelijk wil leggen. En je trekt er zonder veel omwegen cijfers uit als je die nodig hebt.” “Evaluatie ligt niet enkel in het kamp van de leraar. Leerlingen evalueren zichzelf en anderen. Hun oordeel telt voor de helft mee. Straf om te zien hoe hun evaluatie aansluit bij de onze. En wijkt hun inschatting af, dan weet je meteen: daar loopt iets fout. Bijna elke evaluatie gebeurt digitaal met online formulieren van Microsoft. Maar het kan even goed met Google Forms of betalende software zoals Simulise. Geen idee hoe we anders het overzicht zouden behouden.” “We evalueren voortdurend. Dat begint al op het perron als we op excursie vertrekken. De leerling die de dienstregeling zelf opzoekt, staat verder dan de leerling die me vraagt wanneer de trein komt. Een leerling die te veel hapert bij zijn presentatie voor de Franse delegatie? Opnieuw oefenen, tot het goed genoeg is om ermee naar buiten te komen. Nog-

“Trek met leerlingen die niet alle kansen op een schoteltje krijgen naar het buitenland” maals: alles is echt, en dan is er geen plaats voor half werk. Je komt er niet onderuit met een onvoldoende. Die onvoldoende betekent niet dat je het niet kan, maar dat je het nog niet kan. Een cruciale nuance. Wie onze aanpak niet ziet zitten, kiest niet voor deze richting. De voorbije jaren stapte één leerling op. Alle anderen waren op het einde van de rit geslaagd.” GEEN HALF WERK “Het eindproduct van de derde graad is een competentie verslag: een portfolio op basis van de voorbije jaren. Geen turf die niemand leest en waar je met een lintmeter naast staat om te tonen hoe hard je gewerkt hebt. Wel een aantrekkelijk vormgegeven verslag dat je voor een jury verdedigt in vier talen. Sommige leerlingen begeleid je daarbij meer dan anderen. Ons systeem laat toe om te differentiëren. ‘Dit vraagt het leerplan, maar hier durven wij de lat voor jou leggen.’ Zo levert iedereen een resultaat waar hij fier op kan zijn. ” “Voor onze leerlingen is die laatste horde voor hun diploma niet wat ertoe doet. De bakens die ze tijdens de projecten verzetten, maken veel meer indruk. Via Buurklassen van Epos werken we samen met een school uit Potsdam het project ‘Against Oppression’ uit. We interviewen mensen die de onderdrukking meemaakten en brengen hun getuigenis in de vorm van paspoorten. Oost-Duitsers die het Stasi-tijdperk beleefden, maar ook verhalen die veel dichterbij komen. Zoals de grootmoeder van een leerling die ondervond wat het apartheidsregime in Zuid-Afrika aanrichtte. De moeder van een meisje over haar vlucht uit Nigeria, of de grootvader van een jongen die het moeilijke verleden van Moldavië uit de doeken doet. Intussen reizen de paspoorten Europa rond en groeit de schat aan verhalen. We stelden het project al voor in de stadsschouwburg en zelfs aan de Vlaamse fractie op bezoek in Potsdam. Je leerlingen die vol vuur aan onze politici vertellen over het belang van tolerantie, democratie en burgerzin: dan bonkt je hart van trots in je keel.”

Leerlingen bouwen hun eigen STEM-school klasse.be/stem-school Recepten voor goede lessen p. 30 Zelf naar de klas van Diederik? Mail naar redactie@klasse.be

Klasse Magazine

Eén vraag, veel leraren

Wat leerde jij van je collega? De leraren Hout van THHI Tessenderlo moeten elke dag scherp staan. Ze manoeuvreren in het werkhuis tussen half afgewerkte bouwwerken, schaafsel, zware machines en naarstig werkende leerlingen. Wat ze al doende opsteken van hun collega? 01.

Freddy Maes (25 jaar voor de klas): “Nieuwe houtbewerkingstechnieken. Ik werkte vroeger in een kleine schrijnwerkerij vooral met massief hout. Nu leren ze me werken met platen. We delen hier al onze kennis met elkaar. En we lachen wat af samen, ook belangrijk.”

02.

Mario Janssens (15 jaar voor de klas): “Dat ik de leerlingen altijd correct, maar tegelijk ook streng moet behandelen. Dat met de vuist op de tafel van ’t werkhuis slaan al eens nodig is. En dat ik lang genoeg moet blijven hameren op veiligheid, tot dat erin zit bij de leerlingen.”

03.

Luc Raymaekers (15 jaar voor de klas): “Dat je er nooit alleen voor staat. Als er aan het begin van het jaar twintig nieuwe leerlingen voor je neus staan met hier en daar een rebel tussen, is het fijn om te weten dat we elkaar steunen en bijspringen waar nodig.”

04.

Koen Pirard (6 jaar voor de klas): “Ik deed vroeger alles van A tot Z voor en hield de leerlingen bij het handje. Een collega wees me erop dat we die mannen het best zelfsturend laten werken. Dan leren ze meer, onthouden ze beter en werken ze eens zo hard.”

05.

John Beerten (11 jaar voor de klas): “In mijn eerste jaar voor de klas was ik nogal opvliegend. Ik wou altijd tempo maken. Zoals in de privé. Daar moest een badkamer of een keuken op het einde van de dag volledig afgewerkt zijn. Mijn collega’s zeiden me het af en toe wat rustiger aan te doen.”

06.

Luc Verheyen (14 jaar voor de klas): “Mijn praktijkervaring delen met de leerlingen. Daar komen ze graag voor naar de les. Ze willen weten hoe het er in het echt aan toe gaat. Leerlingen die met een praktisch probleem zitten in hun werkstuk, probeerde ik vroeger volgens het boekje mee te nemen naar een oplossing. Maar daar zijn die jongens niets mee.”

07.

John Vanhees (6 jaar voor de klas): “In het luidruchtige werkhuis is het belangrijk dat je de groep duidelijke instructies geeft. Daarom moeten ze soms in groep vóór je staan. Vroeger stond ik tussen de jongens. Dan had de helft niets gehoord, of waren ze afgeleid. Mijn collega maakte me attent op mijn ‘positiespel’. Dat is nu volledig euh ... bijgeschaafd.”

Tekst Stijn Govaerts Beeld Jo Valvekens

04. 05. 03.

02. 07.

01.

06.

Lees waarom goede relaties gelukkig maken klasse.be/collegas Nog een team in beeld. Hun gouden klasregels p. 42 Teken alle talenten van je team uit klasse.be/talentenkaart

Klasse Magazine

Wie is Ewout De Coene? • leraar eindklas type 3 • bubao Sint-Gregorius Gentbrugge • 10 jaar voor de klas

Klasse Magazine

Interview

“Stretchen als Cristiano Ronaldo” Tekst Bart De Wilde Beeld Eva Vlonk

“De grootste fout die je bij onze leerlingen kan maken, is denken dat ze geen progressie kunnen maken in sociale vaardigheden en kennis”, vertelt leraar Ewout De Coene. Daarom brengt hij eerst structuur en duidelijke afspraken aan, daarna een pak buitengewoon mooie leerkansen.

Klasse Magazine

Interview

“Op 1 september trek ik de lijnen in mijn klas, een groep leerlingen met gedrags- en emotionele stoornissen. Misschien wel de enige keer dat ik dertig minuten aan een stuk het woord neem. Wekenlang werk ik aan mijn speech rond de basispijlers veiligheid, zelfstandigheid en eerlijkheid. Alle woorden, klemtonen en pauzes moeten goed zitten. Toneel bijna om onze verwachtingen naar elkaar uit te spreken, afspraken te maken. Wat ik vertel? Dat ik mijn leerlingen altijd zal geloven. Hun ogen! Maar, voeg ik eraan toe, mijn blinde vertrouwen speel je helemaal kwijt als je de boel belazert.” “Of nog: we zijn een groep en tonen altijd respect. Materiaal verzorg je, afspraken kom je na. En we zijn dankbaar naar iedereen, in de klas en daarbuiten. Scoor jij op ons voetbalveld het winnende doelpunt? Chique, maar geen goal zonder die mooie bal van je ploegmaat. Dus vier je samen. En niet zelfvoldaan in je eentje zoals hun held Cristiano Ronaldo.” VLAAMSE PRIMITIEVEN “Duidelijke afspraken en structuur maken een schooljaar. Sterker nog: ze zijn de fundamenten voor uitdagende leerkansen. De grootste fout die je bij onze leerlingen kan maken, is denken dat ze geen progressie kunnen maken in sociale vaardigheden en kennis. Ik vraag veel van mijn leerlingen. Horen ze op Karrewiet over een aanslag in Polen of een nieuwe diersoort in Brazilië, dan is het zonde dat ze geen geografische basiskennis hebben. Daarom marchandeer ik niet graag met lestijd, ik benut die zo kwalitatief mogelijk. Als leraar moet je je leerlingen constant voeden en leerkansen aanbieden, want je hebt de morele verantwoordelijkheid om ze zo ver mogelijk te brengen. Best lastig soms om rekenles te geven als sommige leerlingen op school arriveren zonder ontbijt of na een fikse ruzie met papa. Dan moet je daar eerst iets mee. Zonder daarin door te slaan: elk akkefietje op de speelplaats plat analyseren hoeft niet.” “Minstens even belangrijk als leerlingen kennis meegeven, is hun leergierigheid aanwakkeren. Wie is die man met gespreide armen op Italiaanse euromunten? Dat zoeken ze graag samen uit op internet. Zo’n fascinerende figuur als Da Vinci opent een voorraadschuur aan verhalen. Net als de Vlaamse Primitieven. Geen leerling blijft onberoerd bij het schildertalent van Van Eyck. Zijn portret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw, vol minuscule details en vakkundig verborgen symbolen, daar koppel ik de kenmerken van de Primitieven aan.” “Nog een voorbeeld: dit jaar daagde ik mijn leerlingen uit om honderd beroepen op te sommen en hun ouders te interviewen over hun job. Niet makkelijk: de relatie is niet altijd sterk én heeft iedereen wel een job waarover hij wil vertellen? Als de helft van mijn klas met iets kwam, was ik al tevreden. Maar ze dienden elk apart tot vier knappe interviews in. Veel

meer dan wat ik vroeg. Dat cadeau moet je met grote gebaren uitpakken. ‘Hoe ongelooflijk straf van jullie!’ Fier dat ze waren, op zichzelf én op hun familieleden.” VLIEGENDE SPELBORDEN “Natuurlijk heeft elk kind zijn limieten. Aan een jongen die na mijn eindklas in bubao naar 1B trekt, vraag ik meer dan aan zijn klasgenoot die dat niet aankan. Op kennistoetsen over fietsonderdelen of kunst vult de eerste alle vragen in. De tweede slechts de helft en hij mag fonetisch schrijven. Wat wel voor allebei geldt: samen zoeken we de limieten op, stretchen die als het kan. Zodat ze soms verder komen dan verwacht. Daarin mogen ze Cristiano Ronaldo wél imiteren.” “Op beloningsmomenten, maximaal twee keer per week, open ik mijn kast met speldozen. Dan spelen we twintig minuten lang leerspellen. Geen Monopoly of Levensweg, wel Keer op Keer of Qwixx. Mijn leerlingen leren daardoor nieuwe spelregels verwerken, omgaan met wisselende kansen, samenwerken in duo’s, respect tonen voor elkaar en tactieken toepassen. Heel intensieve en leerrijke tussendoortjes. Zeker voor sommige leerlingen in type 3 die impulsief het spelbord door de klas willen keilen als hun winstkansen plots kelderen.” MACHTIGE EENDEN “Ik wil leerlingen niet alleen kennis meegeven, maar ook zelfstandiger maken. Zodat ze het later zelf kunnen rooien. Want niet iedereen heeft een sterke, steunende thuis waarop je altijd kan terugvallen. Mijn leerlingen nemen daarom zelf verantwoordelijkheid op. Na een conflict in de klas, verhuist de aanstoker met zijn bank naar de gang. In de klas bespreken ze wat er nodig is om de boosdoener weer in de klasgroep toe te laten. Lukt dat voor alle partijen? Dan tillen alle leerlingen de bank weer naar zijn oude plek. Symbolischer kan het niet: jij excuseerde je zoals we vroegen, wij nemen je daarom weer op in onze groep. Maar ook omgekeerd is het signaal krachtig: als de groep beslist dat terugkomen nog niet kan, kan je de leerling opvegen.” “Ik maak de groep belangrijk. Daarom heet mijn klas niet langer ‘vierde klas van type 3’, maar wel The Mighty Ducks. Naar een jeugdfilm waarin een groep gasten uit arme buurten en een hockeycoach die ook fouten maakt, leren samenwerken. Het resultaat laat zich raden: ze raken op elkaar ingespeeld, worden een hecht team en spelen zelfs de taaiste tegenstanders van het veld. Dat vat mooi samen wat ik in het schooljaar wil bereiken met mijn klas. Niet dat ik daarbij alles uit handen geef, daarvoor ben ik te sturend. Minstens even vaak ben ik de leraar die wel vraagt of ze de taak met potlood of pen schrijven, maar niet of ze de opdracht zien zitten.”

Klasse Magazine

HARD MAAR NOOIT UNFAIR “Vijf jaar geleden besliste ik om als leraar niet langer rond de pot te draaien en eerlijke feedback te geven. Gedraagt een leerling zich slecht in de rij? Of haalt een taak onvoldoende kwaliteit? Dan zeg ik dat zonder omwegen, tegen de ‘het-is-allemaal-niet-zo-erg’-cultuur in. Mijn leerlingen en hun ouders waarderen het dat ik hard maar nooit unfair ben. En ze weten ook: een compliment van mij telt door. Niemand die nog twijfelt of ik het meen als ik zeg dat iets goed is.” “Ook als ik even geen tijd heb voor een leerling, zeg ik dat klaar en duidelijk. Hoe vaak luisteren we maar half door tijdsgebrek of beloven we straks te passeren, terwijl we dat acht op de tien keer vergeten. Ik antwoord: ‘Sorry, het lukt nu niet. Maar ik wil je verhaal wel kennen. Spreek je me vanmiddag nog even aan?’ Onlangs kon ik in mijn les geen tijd maken voor een meisje. Maar in het zwembad – ze zwom niet mee – lukte dat wel. Dat intense gesprek duurde tien minuten, maar we hebben daar allebei de volgende tien maanden veel aan.”

“Geef eerlijke feedback, dan tellen jouw complimenten dubbel”

GOEDGEVULDE ACHTERBANKEN “Wat je vraagt aan je leerlingen, moet je zelf doen. Ik werk zalig samen met twee collega’s. Maar als iets onder de maat blijft, verzwijgen we dat niet voor elkaar. Eind vorig schooljaar stelden we vast dat we te weinig didactische uitjes plannen met onze leerlingen. Werkpunt. Dus reden we dit jaar met onze wagens – een grote gezinsuitstap, leraar aan het stuur en leerlingen op goedgevulde achterbanken – naar de bibliotheek, naar de watertoren, de winkel, het recyclagepark en het politiekantoor.” “Ik ben geen klassiek zorgende leraar, maar ik bied door structuur en eerlijke feedback mijn eigen manier van zorg aan. Dat maakt mijn aanpak authentiek, maar geen bijbel voor andere leraren. Of ze ook deels werkt in een tweede leerjaar of vierde secundair? Geen idee, we wisselen in onderwijs te weinig expertise uit verder dan je klaslokaal, gang of school. Soms bel ik naar een secundaire school. Vraag ik of ik met mijn leerlingen mag passeren voor hun studiekeuze. Steek ik altijd iets van op. Eerlijke kritiek aan mezelf: Ewout, waarom doe je dat niet vaker?”

Leerlingen motiveren: celloleraar Stijn p. 44 Leraar Chris maakt zijn leerlingen zelfredzaam klasse.be/zelfredzaam Ewout doet mee aan de klasdate. Jij ook? p. 77

Klasse Magazine

Lerarenkaart

LERARENDAG+ IN GENT

EXCLUSIEF PROEVEN VAN HET NIEUWE GUM Vrijdagavond 27 maart 2020 (19.30 uur) in GUM (Gent)

Eind maart 2020 opent het GUM (Gentse Universiteitsmuseum) in de Gentse plantentuin. Dit ‘forum voor wetenschap, twijfel en kunst’ toont objecten en verhalen uit diverse disciplines, van biologie en archeologie tot geneeskunde en psychologie. Je duikt er in het hoofd van wetenschappers. Welke uitdagingen komen ze tegen? Welke ruimte is er voor verbeelding, twijfel en falen? Alle info over het nieuwe museum: gum.gent Klasse organiseert samen met het GUM een exclusieve nocture voor leraren. Gratis met je Lerarenkaart voor 50 duo’s. Meer info en inschrijvingen via klasse.be/lerarendag.

Klasse Magazine

Lerarenkaart

FILM

1917 Op een cruciaal moment tijdens WO I krijgen Schofield en Blake, twee jonge Britse soldaten een op het eerste gezicht onmogelijke missie. Op vijandelijk terrein moeten ze in een race tegen de klok een boodschap afleveren die honderden levens kan redden, waaronder de broer van Blake. ‘1917’ is een episch drama van Oscarwinnaar Sam Mendes, met George MacKay en Dean-Charles Chapman in de twee hoofdrollen. www.entertainment.nl – ‘1917’ loopt vanaf 8 januari 2020 in de bioscoop. De film zal ook beschikbaar zijn voor schoolvoorstellingen. WIN! 200 duotickets voor ‘1917’ op een datum en in een zaal van je keuze. Waag je kans via klasse.be/win.

Klasse Magazine

Uitgelicht Voor dit Klasse Magazine selecteert de lerarenkamer van het Paridaensinstituut in Leuven haar topvoordelen. Waar halen deze collegaâ&#x20AC;&#x2122;s hun Lerarenkaart vooral boven?

WETENSCHAP EN TECHNOLOGIE

MUSEUM VOOR NATUURWETENSCHAPPEN permanent in Brussel

CULTUUR EN GESCHIEDENIS

GALLO-ROMEINS MUSEUM permanent in Tongeren

Brussel heeft zijn eigen Jurassic Park! Je wandelt er tussen dinosaurussen en neanderthalers, ontdekt er de evolutie van de mens en leert er alles over biodiversiteit in de stad. En tot eind augustus 2020 nemen de pinguĂŻns je mee richting Antarctica. Gratis met je Lerarenkaart

Dat een museum over de geschiedenis van de mens in onze contreien zich in onze oudste stad bevindt, lijkt logisch. Onder het goedkeurend oog van Ambiorix brengt het museum ons verleden tot leven, van prehistorie tot het einde van de Romeinse tijd. 2 euro korting met je Lerarenkaart (5 euro i.p.v. 7 euro)

Klasse Magazine

Lerarenkaart

ATTRACTIE- EN DIERENPARKEN ATTRACTIE- EN DIERENPARKEN

GROTTES DE HAN

PLOPSA-PARKEN

permanent in Han-sur-Lesse

permanent meerdere adressen

Avontuurlijke attracties op kindermaat gecombineerd met de magie van Studio 100. Tot in Polen reikt de aantrekkingskracht van Maja de Bij, Wickie de Viking en andere Berend Brokkenpappen. Gratis tijdens de paas-, herfst- en kerstvakantie 44,99 euro korting met je Lerarenkaart op een abonnement. Je betaalt 45 euro i.p.v. 89,99 euro

In de grotten wandel je diep onder de grond, in het wildpark tussen (inheemse) wilde dieren. Durvers ploeteren in het Parcours Speleo letterlijk door het slijk. In PrehistoHan jaag je met Lara Croft op schatten en Han 1900 toont het dagelijkse leven en de beroepen van toen. Tot en met 31 december 2019: gratis PassHan met je Lerarenkaart (i.p.v. 31 euro; vanaf 1 januari 2020 wijzigt dit voordeel)

Klasse Magazine

CULTUUR EN GESCHIEDENIS

GRAVENSTEEN

SINT-ROMBOUTSTOREN

permanent in Gent

permanent in Mechelen

Dikke muren, steile wenteltrappen, kantelen. Een echte burcht in het hartje van Gent, ooit huis van de graven van Vlaanderen, daarna muntslagerij, rechtbank, gevangenis ... De stem van Wouter Deprez leidt je terug naar de middeleeuwen en je waant je even ridder of prinses. 2,50 euro korting met je Lerarenkaart (7,50 euro i.p.v. 10 euro)

In Mechelen staat een toren. Bij gebrek aan geld zonder spits, maar toch scheiden 538 treden je van de top. Onderweg kan je rusten in de torenkamers, boven wacht je een al even adembenemend zicht. ‘Het gaat niet om de bestemming, maar om de reis ernaartoe’. 2 euro korting met je Lerarenkaart (6 euro i.p.v. 8 euro)

Klasse Magazine

Lerarenkaart

WINKELEN ATTRACTIE- EN DIERENPARKEN

SCHLEIPER

EFTELING permanent in Kaatsheuvel (Nederland)

Sprookjes en attracties voor alle leeftijden: van Langnek en Holle Bolle Gijs tot achtbanen en shows. Het grootste attractiepark van Nederland ligt midden in de natuur en is elke dag van het jaar geopend. 5 euro korting met je Lerarenkaart (37 euro i.p.v. 42 euro) + tijdens volledige krokusvakantie 2020 gratis met je Lerarenkaart (mits 1 betalende bezoeker)

permanent 10 vestigingen in België

In 1892 opent glazenmaker Joseph Schleiper in Brussel een winkel met ambachtelijke spiegels en lijsten. Vandaag heeft deze familiezaak winkels over heel België met een ruim aanbod van school- en kantoorbenodigdheden, hobbymateriaal, wanddecoratie, kunstenaarsbenodigdheden en kwaliteits papierwaren. Op elk artikel korting met je Lerarenkaart, zowel in de winkels als in de webshop

Klasse Magazine

Leraar Ewout vult zijn achterbank voor didactische uitjes p. 76 Reischeque winnen? Vul de doorloper in klasse.be/lerarenkaart Honger naar meer voordelen?

p. 58

CULTUUR EN GESCHIEDENIS CULTUUR EN GESCHIEDENIS

MIMA

KINEPOLIS permanent 11 bioscoopcomplexen in België

Zoek je een film bij een pedagogisch project? Kies er dan eentje uit de ruime filmcatalogus voor scholen en organiseer een filmvoorstelling voor je klas in een van de Kinepolisvestigingen. Of geniet gewoon zelf van de recente films. Met je Lerarenkaart 1 euro korting op het basistarief van elke voorstelling

permanent in Brussel

In 2016 opende in Molenbeek het ‘Millennium Iconoclast Museum of Art’ zijn deuren. Het museum mikt naar eigen zeggen op de ‘2.0-cultuur’ en op een nieuw publiek met hedendaagse kunst van een nieuwe generatie kunstenaars die artistieke grenzen verkennen en verleggen. 4,50 euro korting met je Lerarenkaart (5 euro i.p.v. 9,50 euro)

MOET JE WETEN

Klasse Magazine

Moet je weten

Samenstelling Anne Siccard

Interessant lesmateriaal Een les anders aanpakken? De moderatoren van KlasCement, ook halftijds leraar, halen uit een schat aan leermiddelen vierentwintig pareltjes naar boven.

SPLITSKAMPIOEN

COGGLE

Lager onderwijs

Secundair en Volwassenenonderwijs

“Met Splitskampioen, een coöperatief bordspel, oefen ik de splitsingen tot vijf, tien of twintig. Leerlingen gaan de uitdaging aan met opa Kamiel. Wie opent als eerste de schatkist?” Lies, moderator lager onderwijs en leraar in Don Boscoschool Sint-Niklaas

“Met deze mindmap geef ik cursisten structuur als ze een spreek- of schrijfopdracht moeten uitvoeren. Het kan allemaal snel en efficiënt met deze gratis tool!” Tina, moderator volwassenenonderwijs en lerares NT2 in CVO Semper Meise-Jette

ZOEKOPDRACHT IN MUNTPUNT

IDEEËNWAAIER

Secundair en Volwassenenonderwijs

Lager onderwijs

“Je hoort het overal: kinderen bewegen te weinig. Bekijk de ideeënwaaier en ga aan de slag in je klas. Wat denk je van een springtouwestafette om splitsingen tot tien te oefenen? Of van klankenhockey en letterloop? Het proberen waard!” Lies, moderator lager onderwijs en leraar in Don Boscoschool Sint-Niklaas

CANVA

“Ik vind het belangrijk dat mijn NT2-cursisten de bibliotheek kennen en durven bezoeken. Een klassikaal bibliotheekbezoek is een must! Doe de opdracht begeleid in groep of stuur de sterkere cursisten zelfstandig op pad.” Tina, moderator volwassenenonderwijs en lerares NT2 in CVO Semper Meise-Jette

PAY IT FORWARD

Secundair onderwijs

“Maak je les visueel efficiënter en aantrekkelijker en je leerlingen zullen aandachtiger zijn. Ik doe dat met Canva, een grafisch ontwerptool, gratis en handig voor niet-designers.” Erik, moderator secundair onderwijs en leraar Frans in O.-L.-V.-College Assebroek

“Goed doen. In een wereld waar de focus vaak op het negatieve ligt, brengt deze klasopdracht ons alweer een stapje dichter bij een betere wereld. Leerlingen helpen driemaal iemand en vragen daarna om hetzelfde te doen.” Erik, moderator secundair onderwijs en leraar Frans in O.-L.-V.-College Assebroek

Klasse Magazine

Moet je weten

QUIZIZZ.COM

START TO LISTEN

Secundair onderwijs

Lager onderwijs

“Ik gebruik de gratis Quizizz-website om online een klasquiz op te stellen. De leerlingen doorlopen de vragen op hun eigen tempo en duiden telkens het juiste van meer dan vier antwoordmogelijkheden op hun tablet of smartphone aan. Ook handig als toets of huistaak.” Els, moderator secundair en leraar PAV in Sint-Lambertus Woluwe

MENTIMETER.COM

“In de online toolbox rond luistervaardigheid staat een staalkaart met audiofragmenten. Zo daag je de leerlingen uit om ‘anders’ te luisteren. De luistervragen moedigen reflectie aan. Met deze website kan je heel wat innovatieve en creatieve luisteroefeningen maken.” Arnoud, klantenadviseur en ooit leraar lager onderwijs

RIJKSSTUDIO

Secundair onderwijs

“Mentimeter maakt mijn lessen interactief omdat de leerlingen via een code en hun tablet of gsm meewerken: hun mening geven, vragen beantwoorden of stellen, samen een woordwolk maken (zo laat ik ze o.a. een nieuw lesthema kiezen). Je kan Mentimeter zowel online gebruiken als integreren in je PowerPoint.” Els, moderator secundair en leraar PAV in Sint-Lambertus Woluwe

BEELDBARBAAR

“Rijksstudio is een interactieve site met hoogwaardige afbeeldingen uit de collectie van het Rijksmuseum Nederland. Je stelt er zelf collecties samen en deelt ze. Veel afbeeldingen kan je in hoge resolutie downloaden. Ideaal om leerlingen zelf mee te laten printen op panelen, collages of T-shirts bedrukken.” Arnoud, klantenadviseur en ooit leraar lager onderwijs

OEFEN.BE

Lager onderwijs

“Als knutselmeester voor de hele lagere school zocht ik overal naar inspiratie. Toen ik bij KlasCement startte, ontdekte ik Beeldbarbaar. Op de site krijg je materialen, thema's, originele invalshoeken, visie op beeldopvoeding en vooral kansen om kinderen met beelden te begeesteren.” Bart, hoofd moderatie en ooit leraar lager onderwijs in Hartencollege Meerbeke

“De online oefenmodule is een te goed bewaard geheim. Alle interactieve oefeningen die leraren delen op KlasCement (Quizlet, LearningApps, Educaplay ...) vinden leerlingen én ouders hier terug, zonder aanmelden. Een andere manier van huiswerk geven!” Bart, hoofd moderatie en ooit leraar lager onderwijs in Hartencollege Meerbeke

Klasse Magazine

CHECKLIST REDELIJKE AANPASSINGEN

STAPPENPLAN IN HET ZWEMBAD Lager onderwijs

Lager onderwijs

“De checklist redelijke aanpassingen in de klas geeft mij de kans om na te gaan welke brede basiszorg-acties ik al uitvoer. De maatregelen zijn onderverdeeld volgens het REDICODIS-principe: remediëren, differentiëren, compenseren en dispenseren.”

“Leerlingen met een verstandelijke beperking en jonge kinderen hebben nood aan veel structuur. Ik help ze in hun dagelijkse activiteiten met een visueel stappenplan of pictoverhaal. Mijn tip voor als je met leerlingen naar de zwemles trekt: het stappenplan uit- en aankleden in het zwembad.”

Nicolas, moderator lager onderwijs en leraar-ondersteuner BuLo in MPI Zonnebos Gravenwezel

DIGITALE ESCAPEROOM/EDUSCAPE Derde graad lager onderwijs

“Bij de digitale escaperoom ‘Ontsnapping uit het oude Rome’ moet je enkel rode plastic folie voorzien. De leerlingen proberen te ontsnappen uit het Colosseum. Bij allerlei Romeinse locaties lossen ze puzzels op en zoeken de code. Een vernieuwende manier om Romeinse cijfers in te oefenen!” Lien, ICT-moderator en ICT-coördinator BuLo in Don Bosco Halle

SJABLOON KNIJPKAARTEN Basisonderwijs

WEPBOEK Kleuteronderwijs

“Geanimeerde prentenboeken kijken is het nieuwe voorlezen. Digitale prentenboeken stimuleren taalontwikkeling bij peuters met woorden, beelden, geluiden en multimedia. Taalbegrip gaat twee keer sneller dan bij een ‘gewoon’ prentenboek! En samen kijken geeft kinderen een knus gevoel.” Peter, moderator kleuteronderwijs en leraar kleuter- en lager onderwijs in VBS Keukeldam Waregem

FLIPPITY Lager onderwijs

“Met een blanco sjabloon maak ik mijn eigen knijpkaarten. Kleuters en jonge kinderen gaan zelfstandig met de kaarten aan de slag en ontwikkelen zo zelfsturing. Na de opdracht ontdekken ze zelf waar ze eventueel fout zaten.” Peter, moderator kleuteronderwijs en leraar kleuter- en lager onderwijs in VBS Keukeldam Waregem

“Met deze tool in Google Spreadsheets maak ik in een handomdraai interactief lesmateriaal. Zeer gebruiksvriendelijk om bijvoorbeeld naamkaartjes te maken. Mijn collega’s op school delen mijn enthousiasme.” Lien, ICT-moderator en ICT-coördinator BuLo in Don Bosco Halle

Advertentie

Klasse Magazine

Moet je weten

Meer lesmateriaal klascement.net/thema/ klasse-tips-moderatoren-klascement Co-teachers Iris en Saskia delen ervaringen p. 32 Schrijf een brief aan jezelf, zoals leraar Jos p. 14

SLAPEN EN DROMEN

GOOGLE EXPEDITIES

Secundair onderwijs

Lager en secundair onderwijs

“Mijn leerlingen verzorging werken rond een slaapstoornis en moeten een informatieve website ontwikkelen. Via de handige werkbundel oefenen ze verschillende vaardigheden die ze nodig hebben om een goede geïntegreerde proef te maken: bronvermelding, opzoekwerk, logboek bijhouden.”

“Virtual augmented en mixed reality … hebben een mooie toekomst in de klas. Met Google Expedities breng ik ze op een goedkope en eenvoudige manier de klas binnen. Ik verken met leerlingen historische herkenningspunten, ga in de diepte tot atoomniveau, zwem met haaien of reis door het heelal.”

Ludo, moderator technische en praktijkvakken en leraar in GO! Atheneum Bree en CVO Cursa

Jan, ICT-moderator en ICT-coördinator in Sint-Augustinusinstituut Aalst

CS UNPLUGGED

STEM-KOMPAS

Lager onderwijs

Secundair onderwijs

“Computationeel denken duikt op in de eindtermen. Leren denken zoals een computer staat daarbij centraal. De website en handboeken bewijzen met heel wat leuke informatica oefeningen dat je dat niet altijd achter een computer doet. Leer je leerlingen hoe een computer werkt, zónder computer!”

“Het STEM-kompas is handig voor mijn STEM-lessen. De handleiding dient als leidraad en inspiratie om activiteiten of lessen rond STEM te organiseren. Het kompas beschrijft op welke manier je een STEM-activiteit inhoudelijk en didactisch opbouwt.”

Jan, ICT-moderator en ICT-coördinator in Sint-Augustinusinstituut Aalst

Jamila, STEM-moderator en leraar wiskunde in Sint-Lukas kunsthumaniora Schaarbeek

PIXABAY

STEM-PROJECT

Algemeen

Secundair onderwijs

“Uren zoeken naar mooie, rechtenvrije afbeeldingen om lesmateriaal te verfraaien of verduidelijken? Handen uit het haar en surf naar Pixabay. Je mag alle beelden uit de digitale bibliotheek gratis en zonder bronvermelding voor persoonlijke of commerciële doelen gebruiken. ’t Is al vaak mijn redding geweest!”

“Een robotwagentje ontwerpen, solderen, monteren, programmeren en besturen. Daarvoor zijn kennis, inzicht en vaardigen uit de verschillende STEM-componenten nodig. De leerlingen gebruiken hun creatieve, probleemoplossende en algoritmische talenten. In dit totaalproject komen zelfs wetenschappelijke onderzoeksmethoden aan bod.”

Bram, hoofd gebruikservaring en ooit leraar BuLo in Jonatan Berkenboom Sint-Niklaas

Jamila, STEM-moderator en leraar wiskunde in Sint-Lukas kunsthumaniora Schaarbeek

Klasse Magazine

Door loper

2 3 4 5 6

Ons kruiswoordraadsel is een wit blad, wachtend op oplossingen.

7 8 9 10

Een tip: de cijfers tussen de haakjes verklappen de lengte van de woorden. Deze keer krijg je één vakje cadeau (het bovenste vakje van verticaal 10): daar staat ‘30’. Een getal dus, ongewoon, maar met een reden.

Dit getal en de woorden in de gele vakjes zijn je eerste stap richting een reischeque van 500 euro. Daarmee kan je een citytrip kiezen uit het volledige aanbod van Holidayline. Surf vóór 3 februari naar klasse.be/win en waag je kans.

De doorloper is een doodloper. Terug naar de inhoudstafel p. 3

11 12 13 HORIZONTAAL

VERTICAAL

1. Verzamelboek (foto’s, prentjes …) (5) / Griekse mythologische vrouw (2) / Italiaanse rivier (2) / Het getal 30 / taxi (Engels) (3) 2. Aaneenvoegen (9) / voornaam van cineast Van Dormael (4) 3. Eirond (5) / deel van een tennismatch (3) / vocht van fruit (3) / landteken op Turkse kentekenplaat (2) 4. Achterdeel van de hals (3) / Europese bergketen (5) / voornaam van voetballer Benzema (5) 5. Kleine mens (5) / voornaam van componist Stravinsky (4) / oever, kust (Italiaans) (4) 6. Hoofdredacteur van Klasse (13) 7. Uitkrabbelen, etsen (7) / opkopers van gestolen goederen (6) 8. Irish Republican Army (3) / oorlog (Engels) (3) / ajuin (2) / bevallen (5) 9. Voornaam van tv-icoon Sullivan (2) / lengtemaat (5) / minder (Engels) (4) / op dit moment (2) 10. Vals (3) / slank (4) / Noord-Ierse provincie (6) 11. Spanning (4) / bril (Engels) (5) / emeritus (afkorting) (2) / schuif (2) 12. Intensiveren (10) / dunne paling (3) 13. Bouwland (3) / kortaf (4) / voornaam van actrice en zangeres Verbeeck (6)

1. Einde van de dag (5) / Kameraad (6) / topleveldomein voor Venezuela (2) 2. Heilwens (4) / appreciëren (9) 3. Uitspuwen (6) / wasem (4) / Nederlands vissersstadje (3) 4. Universiteitsbibliotheek (afkorting) (2) / vaatwerk van leem of klei (9) / nummer 51 bij Mendelejev (afkorting) (2) 5. Molen (Engels) (4) / verouderde ‘je’ (2) / knaagdier (3) / schuimwijn uit Piemonte (4) 6. Bezielen (10) / hoofddeksel (3) 7. Lofdicht (3) / landbouwwerktuig (2) / mensen die ’s nachts lawaai maken (8) 8. Polyethyleentereftalaat (3) / pluis (3) / haars inziens (afkorting) (2) / geluk hebben (Engels) (5) 9. Gewichtsmaat (3) / kittelingen (8) / eerstvolgende (afkorting) (2) 10. 30 / tijdsmaat (4) / uitgever van dit magazine (6) / nee (Engels) (2) 11. Italiaans eiland (5) / figuur in rood pak (8) 12. Aanmoedigen (9) / bezieling (4) 13. Ex-hoofdredacteur van Klasse, geluksambassadeur (7) / alleen (Duits) (3) / bier (Engels) (3)

Al 30 jaar laat Klasse je binnenkijken bij andere leraren. Nu kan jij dat in het écht! Als leraar Nederlands nieuwsgierig hoe een praktijkles hout verloopt? Je plattelandsschool eens ruilen met hartje Brussel? Als kleuterleraar een NT2-les volgen? Alles kan! Klasse stuurt jou op date naar een onbekende klas. Je observeert er een les naar wens. Voor het tweede afspraakje nodig jij je date uit in jouw klas. Want daten, da’s leren van elkaar!

Schrijf je vóór 31 december in via klasse.be/klasdate en geef je voorkeuren door: onderwijsniveau, regio, interesses … Na de kerstvakantie ontdek je of er voor jou een match is! Wordt februari 2020 voor jou datemaand?

Stap in de klas van wiskundeleraar Cindy p. 24 Onze fotograaf had een date met team Op Stelten p. 22 Geen date zonder een goed (les)recept p. 30

Klasse Magazine

JE HOORT WAT IN EEN KLASLOKAAL

COLOFON

OVER JE ABONNEMENT

Klasse Magazine 018 – december 2019 Magazine voor onderwijs in Vlaanderen, uitgegeven door het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Koning Albert II-laan 15, 1210 Brussel

Met Klasse Magazine willen we jou als leraar of onderwijsprofessional informeren, inspireren en versterken. Bedankt dat jij een abonnement nam! Daar horen enkele voorwaarden bij.

Hoofdredacteur: Hans Vanderspikken Eindredacteur Klasse Magazine: Bart De Wilde Vormgeving: Tim Sels Cover: Thijs Lansbergen Klasse is een team. Werken samen aan dit project: Michel Aerts, Nele Beerens, Alexander Callewaert, Ruben Cassiman, Sabrina Claus, Eva Coudyser, Tinne Deboes, Patrick De Busscher, Heleen De Clercq, Cherline De Maeght, Robin De Vries, Hannah El Idrissi, Kyra Fastenau, Sara Frederix, Seppe Goossens, Stijn Govaerts, Mieke Keymis, Leen Leemans, Peter Mulders, Ann Nevens, Tim Paternoster, Eva Pieters, Mieke Santermans, Anne Siccard, Sander Teirlynck, Klara Tesseur, Bram Truyens, Marc Vanbelle, Toon Van de Putte, Sigrid Vandemaele, Sonja Van Droogenbroeck en Michel Van Laere. Klasse is een multimediaal communicatieproject dat onderwijsprofessionals, ouders en leerlingen versterkt en verbindt. Daarvoor gebruikt Klasse online kanalen, een magazine, acties en campagnes. Klasse.be facebook.com/klasse twitter.com/klasse_be Reageren op een artikel of heb je nieuws voor de redactie? 02 553 96 86 of redactie@klasse.be. Een adreswijziging doorgeven? Of een vraag over je abonnement of Lerarenkaart? Mail secretariaat@klasse.be of bel 02 553 67 82. Wil je adverteren in Klasse Magazine, op onze website of nieuwsbrieven? 02 553 96 94 of publiciteit@klasse.be.

Een individueel abonnement nemen op Klasse Magazine - Je kan je abonneren via klasse.be/ abonnementen. Een abonnement kost 10 euro (vrij van btw) en loopt gedurende 4 opeenvolgende nummers, ongeacht op welk moment in het jaar het abonnement is ingegaan. Bpost bezorgt elk nummer bij je thuis. Een abonnement is niet opzegbaar gedurende deze termijn en je kan ook geen gedeeltelijk abonnement nemen. Woon je in het buitenland? Dan kost een abonnement 20 euro. Een abonnement nemen als school of organisatie - Als school of organisatie kan je voor meer abonnees gelijktijdig een bestelling plaatsen en betalen. Dat kan via secretariaat@klasse.be. De verantwoordelijke van de school geeft daarbij alle nodige gegevens door in het sjabloon dat Klasse ter beschikking stelt. Je kan ervoor kiezen om de nummers te laten leveren op de respectieve thuisadressen van de abonnees óf op het adres van de school. Bij levering op school worden alle nummers afzonderlijk naar de school verzonden, dus niet in één pakket. De school is verantwoordelijk voor de persoonlijke bezorging bij de abonnee. Je abonnement verlengen - Je abonnement verlengen doe je telkens voor 4 opeenvolgende nummers. Als je niet kiest voor een abonnement dat automatisch hernieuwt, vind je bij het laatste nummer waar je recht op hebt een brief met alle nodige informatie om je abonnement te verlengen. Bij de overgang van een persoonlijk abonnement naar een abonnement dat wordt betaald door je school, neem je het best even contact op met secretariaat@klasse.be. Wanneer start je abonnement? - Een abonnement start pas zodra Klasse de betaling ontvangen heeft en geldt vanaf de verschijning van het eerstvolgende nummer. Abonnementen die betaald zijn nadat een nummer verschenen is, starten bij het daaropvolgende nummer en gelden voor 4 opeenvolgende nummers. Wat als een nummer verloren gaat?- Als abonnee ben je verantwoordelijk voor het bezorgen van je correcte adres wanneer je inschrijft op een abonnement. Bij een groepsabonnement met meerdere adressen is de organisatie die de bestelling plaatst verantwoordelijk. Wanneer er ondanks een correcte adressering toch een nummer verloren gaat tijdens de verzending, zal de redactie in de mate van het mogelijke dat nummer nazenden. Zijn er geen exemplaren van het betreffende nummer meer voorradig, dan verlengt Klasse je abonnement met 1 nummer. Adreswijzigingen zijn op verantwoordelijkheid van de abonnee. Je kan ze bezorgen aan secretariaat@klasse.be of via je profiel op Klasse.be. Acties en wedstrijden - Wanneer Klasse een speciale actie of een exclusief aanbod voor abonnees doet, geldt dit per abonneenummer. Wanneer 1 abonnee verschillende exemplaren van Klasse ontvangt, geldt het aanbod slechts voor 1 abonnement. Je Lerarenkaart - Abonnees die recht hebben op een Lerarenkaart én hun abonnement betaalden voor 1 november krijgen samen met het decembernummer van Klasse Magazine de Lerarenkaart voor het volgende kalenderjaar thuisbezorgd. Wanneer meerdere Lerarenkaart-houders op 1 adres wonen en slechts 1 van hen is abonnee, kan de abonnee bij het bestellen 1 extra Lerarenkaart koppelen aan het abonnement, voor andere inwonenden op hetzelfde adres. Zij krijgen dan ook de Lerarenkaart thuis bij het decembernummer. Het laten toesturen van meerdere Lerarenkaarten naar 1 abonneeadres is een gunst voor abonnees en geldt niet voor groepsabonnementen. Misbruik hiervan, vastgesteld op basis van onderzoek van de redactie of van klachten van benadeelde Lerarenkaart-houders, zorgt ervoor dat de abonnee geen Lerarenkaart meer krijgt toegestuurd. Lerarenkaart-houders die geen abonnee zijn, kunnen hun Lerarenkaart ophalen in hun lokale bibliotheek tot en met 10 juli. Welke dat is, kunnen ze nagaan op klasse.be/waarismijnlerarenkaart.

Overname van artikels uit de publicaties van Klasse is geen probleem, als je de bron expliciet vermeldt. Foto’s en illustraties worden door het auteursrecht beschermd.

Je Lerarenkaart blijft geldig tot 31 december van het kalenderjaar dat op de kaart vermeld staat. Startende leraren die nieuw in dienst treden in het onderwijs, krijgen een proefnummer van Klasse Magazine én hun Lerarenkaart in de brievenbus. Afhankelijk van wanneer je in dienst treedt, krijg je dit proefnummer 2 à 4 maanden na je start.

Verantwoordelijke uitgever: Ann Verhaegen, Departement Onderwijs en Vorming.

Contactgegevens - Klasse beheert de gegevens van abonnees met de grootste zorg en houdt deze enkel bij voor eigen gebruik. Klasse kan de contactgegevens van abonnees gebruiken om hen te contacteren met informatie over hun abonnement of andere diensten van Klasse. Privacy - Klasse hecht veel waarde aan de bescherming van persoonsgegevens en respecteert de privacy van abonnees. We gebruiken je gegevens voor beheer en betaling van je abonnement, communicatie over magazines en andere diensten van Klasse. Wanneer je een abonnement neemt, maken we ook een profiel voor je aan op Klasse.be, zodat je je abonnement ook zelf kan beheren. Dit betekent dat je als abonnee ook akkoord gaat met de gebruiksvoorwaarden van Klasse.be. Meer info kan je vinden in onze privacyverklaring.

is onderwijs en vorming

Abonnementsvoorwaarden - Het intekenen op een abonnement houdt in dat je deze abonnementsvoorwaarden aanvaardt. Klasse kan indien nodig de abonnementsvoorwaarden wijzigen. Deze abonnementsvoorwaarden vernietigen en vervangen dan alle voorgaande abonnementsvoorwaarden.

Advertentie

Klasse Magazine – driemaandelijks tijdschrift december/januari/februari 2019-2020 Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Redactie Klasse – Koning Albert II-laan 15 – 1210 Brussel Afgiftekantoor Brussel X – P-004699

PB- PP B- 02164 BELGIE(N) - BELGIQUE

Illustratie: Peter Goes

SLIMME LERAREN KOMEN OVERAL

Haal jij ook in 2020 je Lerarenkaart boven? Doen, want er is zo veel te beleven dat jouw lessen straﬀer maakt. Vang dus als de bliksem jouw nieuwe, rode exemplaar. En kom het hele jaar voordelig uit je kot. Wie z’n Lerarenkaart zoekt, die vindt. Ga snel naar waarismijnlerarenkaart.be

waarismijnlerarenkaart.be