11 minute read
'De Acht Bergen' in de bioscoop
De Acht Bergen vertelt het verhaal van Pietro en Bruno, een stadsjongen en een bergjongen, die vriendschap sluiten als ze elf zijn, met een vergeten stukje Alpen als Koninkrijk. Terwijl Bruno trouw blijft aan zijn berg, trekt Pietro de wereld rond. Een tocht in eenzaamheid en liefde, langs afkomst en bestemming, over vriendschap, leven en dood heen tegen de achtergrond van de ongerepte natuur van de Italiaanse Alpen. KBF ging in gesprek met regisseurskoppel Felix Van Groeningen en Charlotte Vandermeersch over de bekroonde verfilming van de besteller "Le otto montagne" van Paolo Cognetti (2017).
Advertisement
KBF: Is ‘De acht bergen’ een bergbeklimmersverhaal, zoals het soms wordt voorgesteld?
Felix: Het is een verhaal dat vooral heel gelaagd is. Het begint met de vader-zoon relatie en evolueert meer en meer naar een verhaal over vriendschap, waarbij de berg veel meer is dan de achtergrond. De berg is op alle mogelijke manieren verbonden met de personages en is als het ware het derde hoofdpersonage.
KBF: Wat trekt jullie zo hard aan in dit verhaal?
Charlotte: In de kern is dit een episch verhaal over vriendschap dat zich in de bergen afspeelt. Over twee jongens die vrienden worden, elkaar uit het oog verliezen en elkaar pas als volwassenen terug ‘vinden’. Er wordt gezegd wat moet gezegd worden, of net niet: veel gebeurt net in de stilte. Maar toch begrijpen ze elkaar. Die tederheid en dat respect komt sterk tot uiting in het boek. Voor ons was het een unieke kans om zo’n mooi verhaal te kunnen verfilmen. Er worden veel vragen in gesteld: wat is vriendschap? En liefde? Hoe kan je de keuzes van de ander respecteren? Kan je vrijheid geven zonder te gaan oordelen, ook al doet het jezelf soms pijn? Heb je een lotsbestemming en kun je daar ook aan ontsnappen? Kan je het anders doen dan je ouders? Wat is je plek in de wereld? Maar er worden ook thema’s aangesneden als leven dood, bijvoorbeeld met het verlies van Pietro’s vader. Zo vele laagjes en toch zo herkenbaar… Felix: Het gaat over je weg zoeken in ’t leven, en deze soms niet te vinden, weer getriggerd worden door anderen die hem wél schijnen te vinden en daardoor ook zelf keuzes gaan maken.
Felix: Enkele weken voor ik het boek gelezen heb, deed ik een skitourtocht in Zwitserland. Voor ’t eerst in die hoge bergen, met ook drie nachten slapen in berghutten. Daar begreep ik waarom mensen zo gepassioneerd kunnen zijn door de bergen. Ik voelde dat zelf ook echt. Door de uitputting, het ijle en de schrik, de ervaring weg te zijn van alles en letterlijk vanuit de hoogte naar de wereld te kijken was het een wat maffe, bijna spirituele beleving. Voor mij een unieke ervaring die ging over vriendschap én het voelen van zowel de gevaren als de schoonheid van de bergen. Ik snap echt wel waarom mensen het soms wat hoger gaan zoeken!
Charlotte: Ik heb geen bergwandelverleden, maar reisde wel al naar Ladakh in de Indische Himalaya, waar we ook vijf dagen een trekking deden over een 5000m-hoge bergpas. Ik was niet zo goed getraind, zag af door de inspanning, de hoogte, gebarsten lippen… en toch was het zo mooi dit met twee goede vriendinnen te beleven! Dat gevoel van vrijheid, de natuur, de ruige omgeving, de vriendschap, je vermoeidheid en de focus telkens weer verder willen... Het boek benoemt veel van die ervaringen. KBF: Ook hoofdpersonage Pietro zwierf een tijd rond in de Himalaya, voor hij als volwassene terug naar Aosta kwam. In Nepal ontmoette hij een oudere man die vertelde dat hij ‘een tocht maakte langs de acht bergen’, verwijzend naar de mythologie van de berg Sumeru, waarrond zich acht lagere bergen en acht zeeën bevinden. Hij vroeg Pietro: "Wie zal meer hebben geleerd: hij die de tocht langs de acht bergen heeft gemaakt of hij die de top van de Sumeru heeft bereikt?" Is dat voor jullie belangrijk en welke plaats heeft het in de film gekregen?
Felix: Het zit er wel en niet in. Het is minder expliciet dan in het boek maar de betekenis is wel doorheen het verhaal geweven. Veel van die mooie beschouwingen hebben ons geïnspireerd om de film te maken.
Charlotte: Die spirituele en filosofische laag maakt het verhaal ook zo sterk. Het verkennen van wat ongrijpbaar lijkt. Het wezen van het zijn, waar we het zaadje niet van kennen. Die verwondering over de wereld en het kosmische… Die metafoor, waarvan we denken dat hij ze zelf heeft uitgevonden bij het zien van een mandala-tekening, vat het wel helemaal!
Wanneer we met die film bezig waren ontdekten we ook verschillende kanten van onszelf en hoe deze zich verhouden binnen jezelf en tegenover elkaar: ik ben meer de zwerver in ’t leven en Felix is de filmmaker die voor die ene berg gaat, als missie. Terwijl we wel ieder onze ‘bergen’ hebben die we willen beklimmen op meerdere vlakken in ’t leven. En die doelstellingen veranderen ook in de verschillende fasen van je leven.
KBF: Ook in een ander boek, ‘Zonder de top te bereiken’, refereert Cognetti aan de waarde van de reiservaring eerder dan van het bereiken van het initiële doel.
Felix: Ja, dat is zowat het contrast met de vader van Pietro, de bergbeklimmer die altijd maar naar die bergtop wil, die bovenop wat teleurgesteld is en dan zo snel mogelijk terug omlaag wil.
Charlotte: En toch is dat ook wat het leven is: een top bereiken en je dan afvragen waar je volgende doel gaat liggen. Eigenlijk gaat het over mindfulness: ook in meditatie gaat het over eventjes die top loslaten, niet vooruit en niet achteruit denken, maar wel in ‘het nu’ zijn. Be here now! Het is zo belangrijk het evenwicht tussen het doel en de reis te vinden...
KBF: Hoofdpersonage Pietro merkt in het boek op dat “bergbeklimmen het enige is wat mijn vader me heeft meegegeven dat een beetje in de buurt van een opvoeding kwam". Hoe kijken jullie zelf naar de plaats van natuur- en bergbeleving in de opvoeding van kinderen?
Felix: We hebben onze driejarige zoon meegenomen naar Aosta gedurende de hele zomer en een maand in de winter. Dat was fantastisch! Hij is een echte buitenjongen geworden. Hij ging van de koeien houden en speelde met de Italiaanse kinderen tot ’s avonds laat buiten.
Charlotte: Hij wilde zelfs amper nog naar binnen en dat is zo waardevol! Hij leerde een heel andere kant van zichzelf kennen, stelde zich veel meer open en ging op ontdekking in de natuur.
Felix: De bergen lijken niet meteen de meest evidente vakantiebestemming met kinderen, zeker niet als je wil gaan stappen. We hebben geprobeerd om met zo’n kinderdraagzak te gaan wandelen, maar dat zag hij totaal niet zitten, hij wilde zélf stappen! Daarna zijn we verhuisd naar een plek met meer groen en een grote tuin. Ook wijzelf zijn opgegroeid met veel groen: Charlotte in de Vlaamse Ardennen, en ik zowel in de stad als in het Centraal Massief in Frankrijk. Die vrijheid die ik gekend heb, daar kijk ik met plezier naar terug. Kampen bouwen, zwemmen in meertjes, laat opblijven met vrienden… avonturen beleven - in een nog best veilige omgeving - is zoveel waard.
Charlotte: Ik ben meer tussen de velden opgegroeid en dat heeft me een gevoel van vrijheid gegeven dat ik altijd ben blijven koesteren. Een soort idylle streven we toch wel na, een evenwicht tussen wat we aangenaam en praktisch vinden.
KBF: Jullie gaan nog niet naar een almhut in Aosta verhuizen?
Felix: We hebben daar al een berghut gebouwd… voor de film! Maar nee, verhuizen gaan we niet doen. Ik heb altijd nog dat plekje in Frankrijk waar ik heen kan als ik wat meer wil ‘aarden’ of even deconnecteren. Onze tweede plek is wel daar waar Paolo [Cognetti, de auteur] woont, zijn vrienden zijn ook onze vrienden geworden.
We voelen ons daar in dat bergdorpje zeer welkom. Zoveel mensen hebben we daar leren kennen: berggidsen, ezelhoeders, sneeuwmakers enz…
Charlotte: Door het leren van Italiaans is er ook een heel nieuwe wereld opengegaan, en dat was wel nodig om die contacten te leggen. KBF: In het boek lijkt het bergdecor bijna geschilderd, zo scherp zijn de beschrijvingen over de kleuren van het ijs op de gletsjers, de sensatie bij het zien van bergbeekjes of in hoe het verhaal van gletsjers ‘als de sneeuw van winters uit het verleden’ wordt verteld. Een unieke setting die leest als het kijken naar een film… Hielp dit bij de regie?
Charlotte: Het was bijzonder inspirerend. De auteur doet je aandachtiger naar zo’n puinhelling kijken en leert je veel woorden die je voordien als leek niet kende.
Felix: Net door die intense beschrijvingen neem je het allemaal ook mee op in de film. Eén van die bespiegelingen is dat ieder zijn ideale hoogte heeft op de berg: die waar je je het best voelt of die het meest met je karakter overeenkomt. Die verschillende hoogtes visueel duidelijk maken hebben we wel benadrukt, zonder het echt uit te leggen. Vanaf je je camera ergens op richt heb je al een mooi beeld, dus het is echt heerlijk om zo’n film te maken!
KBF: Wat mij in het boek opviel is hoe vaak de bergomgeving als een metafoor gebruikt wordt: het bergbeklimmen als zoektocht naar geluk, of hoe de verschillende hoogtes op de berg symbool staan voor de persoonlijkheden van de personages in dit verhaal.
Charlotte: Het zit er uiteindelijk niet expliciet in, maar je ziet wel hoe Pietro over en weer gaat tussen het groene dal waar zijn mama thuishoort en de onherbergzame bergen, die zijn vader bijna dwangmatig gaat beklimmen. Felix is graag op grote hoogte en kale toppen, ik voel me op mijn best vlak boven de boomgrens, waar het landschap weidser wordt maar ook nog kleurrijk blijft. Ik voel me dan nog wat beschermd en het is er idyllisch en gezellig.
KBF: Het klinkt niet zo eenvoudig om deze film logistiek rond te krijgen, met filmen in verschillende landen, seizoenen, terrein én op grote hoogte. Hoe was dat?
Felix: Ja, het was een groot avontuur. Er zijn vele helikopters en een grote crew aan te pas gekomen. Gelukkig bleek veel mogelijk voor het Italiaanse productiehuis, we hebben eigenlijk op al onze droomlocaties kunnen filmen. Zo hebben we gefilmd aan het bergmeer, waar je normaal alleen geraakt na twee uur stappen. In de winter vlogen ze er ons met een helikopter naartoe, en we gingen zelfs eens met sneeuwscooters omdat de helikopter door de mist niet kon uitvliegen. Per twee erop… en dat om onze crew van 40 personen daar te krijgen! Charlotte: De grillen van de bergen en het weer hebben ons parten gespeeld. Gelukkig zijn er geen ernstige ongelukken gebeurd, maar er waren wel wat kwetsuren door valpartijen. Het blijft uiteindelijk toch een soms meedogenloze omgeving. Eén misstap en je kan eraan zijn. De bergomgeving heeft zich wel getoond als iets waar je ervaring in nodig hebt om er veilig te vertoeven.
Het was geen evidente film om te maken. We zijn dan ook blij dat we de ganse ploeg en de acteurs meekregen om dit avontuur aan te gaan.
Aan Rifugio Mezzalama op 3036m hebben we bij avond- en ochtendlicht gefilmd. Dat betekende dat we op grote hoogte met een kleinere crew van 25 in de hut moesten blijven slapen. Dus sliepen we met z’n allen op dat zoldertje, ieder in zijn slaapzak… en dat was toch wat trekken en duwen om dat van de crew gedaan te krijgen. Het was niet voor iedereen evident.
KBF: Dit was jullie eerste samenwerking als regisseursduo, en meteen kapen jullie in Cannes de juryprijs. Hadden jullie dat verwacht?
Felix: We hadden van in ’t begin al het idee met een speciaal verhaal bezig te zijn. Het was een grote productie met al bij al niet veel tegenslagen. We zijn er altijd in blijven geloven. Het is een prachtig verhaal dat moést verfilmd worden en dat zijn weg naar een groot publiek wel zou vinden. Het is een project waarover we nooit twijfelden. Wij hebben ons aandeel daar natuurlijk in, maar de bijdrage van Paolo, de acteurs en de crew was eveneens erg bepalend. Het succes in Cannes kwam niet geheel uit de lucht vallen, maar we zijn wel superblij om die erkenning te krijgen én de film meer in de aandacht te krijgen.
Charlotte: Het is een film die je meetrekt, die je uitnodigt om mee ‘op wandel’ te gaan. Je gaat op tocht omhoog en ook terug naar beneden, ook in filosofische zin. Wie bereid is wat te verstillen en daarvoor de tijd te nemen, vindt die film schitterend. Mensen die ervoor zijn, vallen er keihard voor.
*De acht bergen is te zien in de Belgische bioscopen vanaf 14 december.
