Bosblad 2023 - nr. 1

Redactie

Riek Broekaert, Wietse Frickel, Kathleen Van Huyse, Kristof Van Eyken, Marijke Smans, Anne Booten, Ilse Nijskens, Martijn Marchal, Mieke Decoster

Fotografie

Cover: Lander Loeckx

Foto’s Bosgroep Vlaams-Brabant vzw, De Bosgroepen

Bosblad verschijnt tweemaal per jaar, het is een uitgave van de Bosgroep Vlaams-Brabant en wordt zowel digitaal als per post verstuurd naar leden en geïnteresseerden.

Lay-out & grafische vormgeving: Koloriet - Leefdaal

Drukwerk:

Antilope De Bie

Contact rond Bosblad: info@bosgroepvlaamsbrabant.be

016 26 76 00

Bosgroep Vlaams-Brabant vzw

Zetel: Diestsevest 54/101 3000 Leuven

Post: Provincieplein 1 3010 Leuven

0683.509.015 - RPR Leuven www.bosgroepvlaamsbrabant.be

Raad van bestuur

Bart Nevens, Geert Herbots, Jos

Lambrechts, Gilbert Hollanders, Dirk Van Assche, Frederik Vandendriessche, Florent Frederix, Stefan

Lenaerts, Dries Claes, Guido Janzegers, Guy Dohogne

INHOUD

3 Voorwoord

4 Personeelsvoorstelling

5 Bosgroepnieuws

7 25 jaar Bosgroepen

Vijf coördinatoren van het eerste uur Verslag symposium

Suzanne De Smedt

Bert Wierbos

Roel Vanhaeren

15 Verzorgen van jonge aanplantingen

18 Info

19 Agenda

20 Contact

Beste lezers,

Met groot genoegen presenteren we het allereerste Bosblad van Bosgroep Vlaams-Brabant. Dit magazine is het resultaat van onze toewijding en inzet om het belang van bossen in onze regio te benadrukken.

De Bosgroep is een enthousiaste organisatie die zich toelegt op het beheer en de ontwikkeling van bossen in deze regio. Onze groep bestaat uit betrokken medewerkers, vrijwilligers, lokale belanghebbenden en boseigenaars die zich inzetten voor duurzaam bosbeheer.

Dit magazine is ontworpen om te informeren, te inspireren en te begeleiden. We zullen je voorzien van waardevolle inzichten, praktische tips en relevante informatie die je kan gebruiken bij het beheer van jouw bos. We willen je in staat stellen om weloverwogen beslissingen te nemen die zowel het bos als de bredere gemeenschap ten goede komen.

Het Bosblad is een uitnodiging om samen te ontdekken hoe de Bosgroep eigenaars verenigt, begeleidt en ondersteunt in hun belangrijke rol als beheerders. Door krachten te bundelen, streven we naar de realisatie van de Vlaamse doelstellingen op het gebied van instandhouding, uitbreiding en toegankelijkheid van bossen. Bossen spelen een cruciale rol in het tegengaan van klimaatverandering, het beschermen van de waterkwaliteit, het bieden van leefgebieden voor talloze planten en dieren, en het bevorderen van de menselijke gezondheid en het welzijn.

Elk bos is uniek, met zijn eigen specifieke uitdagingen en potentieel. Daarom zorgen we ervoor dat onze dienstverlening is afgestemd op de behoeften van boseigenaars. Of je nu een bos-

beheerplan wilt opstellen, advies nodig hebt over biodiversiteit, of wilt leren over duurzame exploitatiepraktijken, wij staan voor je klaar.

We zorgen niet enkel voor de nodige kennis en expertise, maar ook voor netwerken en contacten binnen de sector. Samen kunnen we groeien, van elkaar leren en bijdragen aan de ontwikkeling van een duurzaam bosbeheer in onze provincie.

Namens de Bosgroep Vlaams-Brabant wil ik je bedanken voor je interesse. Wij geloven in de kracht van samenwerking en de waarde van onze bossen. Samen kunnen we ervoor zorgen dat deze natuurlijke schatten behouden blijven en gedijen voor toekomstige generaties.

Bart Nevens

Eerste Gedeputeerde van de Provincie Vlaams-Brabant Voorzitter Bosgroep Vlaams-Brabant vzw

Wie is de Bosgroep?

Team administratie

Wij zijn Anne en Ilse en ondersteunen onze collega’s van achter de schermen. Je hebt ons misschien al aan de lijn gehad of een mail van ons ontvangen, want wij beantwoorden met veel plezier al jullie vragen en volgen alles administratief op.

Bosconsulenten

Vaak moet je bos gewoon bos laten zijn. Maar vaak kan doordacht beheer je bos nog beter maken; denk daarbij aan aanplanten met de juiste, standplaatsgeschikte soorten, vrijstellen, paden ma-

ken, manueel vellen of met machines, werken met paarden, bomen selecteren voor de toekomst, de ecologische, recreatieve of economische component versterken... Of je wil gewoon eens een andere mening omtrent jouw bos. Wij, Marijke, Wietse, Kristof, Kathleen en Riek, staan jou graag èn vrijblijvend bij met raad en daad inzake duurzaam bosbeheer.

Projectmedewerker

Voor een natuurbeheerplan of de aanleg van een nieuw bos kan je bij mij, Martijn, terecht. En wisten jullie al dat ik deze zomer versterking krijg bij mijn opdracht?

Coördinator

Mijn naam is Mieke, als coördinator is het mijn doel om het team te ondersteunen en te helpen het werk in goede banen te leiden.

Nieuw in het team

Ik ben Riek: nieuw als bosconsulent, maar ik sta te popelen om samen met jou je bos te bespreken van a tot z. Van Asse tot Zemst dus, want ik neem de regio Brabantse Kouters voor mijn rekening.

Van links naar rechts: Mieke, Martijn, Kristof, Ilse, Marijke, Anne, Kathleen, Wietse en Riek

Bosgroep Vlaams-Brabant meets

Bosgroep Oost-Vlaanderen

De medewerkers van Bosgroep Vlaams-Brabant zijn voortdurend op zoek naar meer kennis en inzicht in duurzaam bosbeheer. Daarom ging de Bosgroep op bezoek bij de buren om kennis op te doen en ervaringen uit te wisselen.

In april ontmoetten Bosgroep Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen elkaar rond het thema populier. Populierenbossen komen vaak voor in en rond onze provincie, zeker in het Pajottenland en de Vlaamse Ardennen, waar ze mee het landschap bepalen.

Dag 1 stond het aanplanten en de opvolging van populierenbossen centraal. Medewerkers van het Instituut voor Natuuren Bosonderzoek bespraken op percelen van een boseige-

Opruimactie

In mei organiseerden we samen met de Koepel en het bedrijf Bridgestone een opruimactie in een privaat bos in Merchtem. In het verleden kwam door een stort op een naburig terrein helaas ook heel wat afval terecht in het mooie bos van de eigenaar. Het enthousiaste team van Bridgestone, onder begeleiding van de eigenaar, de Bosgroep en de Koepel slaagde erin om maar liefst 2 volle aanhangwagens vol vuilnis bijeen te rapen en uit het bos te halen. De opruimactie gaf ons ook de kans om de aanwezigen meer uitleg te geven hoe we bosex ploitatie aanpakken en hoe kappingen een meer waarde kunnen zijn voor de ontwikkeling van het bos.

naar enkele populierenvariëteiten, hoe je best opsnoeit en met welke soorten ze gemengd kunnen worden om de economische en ecologische waarde van het bos te verhogen.

Dag 2 stond exploitatie centraal; we bezochten verschillende percelen waar de Bosgroepen exploitaties begeleidden en bespraken hoe dit zo duurzaam mogelijk kan verlopen. Eén van de grootste aandachtspunten hierbij is bodemdruk, en hoe we schade aan de bodem bij exploitatie zoveel mogelijk kunnen beperken.

Dankzij deze intense 2-daagse is er heel wat kennis verworven, die vertaald kan worden in nog betere ondersteuning op het terrein.

Plantactie met school

Op een zonnige winterochtend stonden de kinderen van VBS ‘de kleine Toekan’ aan de rand van een nieuw, jong bos. Na de verwijdering van het uitheems naaldhout stonden de pas aangeplante jonge loofboompjes te wachten om uit te lopen. De kinderen waren hier echter niet voor het bos zelf, maar wel voor een essentieel, doch vaak vergeten onderdeel ervan; de illustere bosrand.

Een bosrand is een overgangsvegetatie, een zogenaamde ‘ecotoon’, die zich bevindt tussen opgaand bos en laagblijvende vegetatie. De bosrand is ecologisch erg interessant. Soorten als de kleine ijsvogelvlinder, bosparelmoer, vliegend hert

Stage bij de Bosgroep

Mijn naam is Thiemen Adams, student Groenmanagement aan de Hogeschool PXL te Diepenbeek. Ik heb stage gedaan bij Bosgroep Vlaams-Brabant van 8 mei tot 2 juni. De Bosgroep leek mij de perfecte stageplaats om mijn kennis en ervaring in het werkveld te verbreden. Ik heb leren inventariseren op het terrein, en mocht dit verwerken in een beheerplan. Door het inventariseren verbeterde ik tevens mijn plantenkennis. Ook het beheerplan zelf maken was een mooie ervaring.

Ik ben ook een paar keer mee geweest op een terreinbezoek. Hierdoor heb ik geleerd hoe ik moet omgaan met particulieren en heb ik ook mijn communicatievaardigheden verbeterd.

Wat mij vooral is bijgebleven, is de leuke werkervaring. Het werk binnen de Bosgroep is interessant en gevarieerd. De afwisseling van buiten en binnen aan werken is een goede balans in de werkverhoudingen.

en draaihals, alle zeldzaam in België, maken graag gebruik van bosranden.

Niet alleen voor de biodiversiteit zijn bosranden van belang, ze beschermen ook het bos door het bosmicroklimaat mee in stand te houden. Verdroging, wind en de instroom van allerlei stoffen verliezen aan kracht door de bosrand.

De kinderen hebben, met een schop en plantsoen in de hand, tientallen plantgaten gegraven en weer gevuld, elk een kleine struik rijker. Dankzij hen heeft dit jonge bos een extra troef om de uitdagingen van zijn lange toekomst het hoofd te bieden.

25 jaar Bosgroepen

Vijf coördinatoren van het eerste uur

Vijfentwintig jaar. Een kwarteeuw. Zo lang is het geleden dat de eerste kiemen voor De Bosgroepen gelegd werden.

In dit artikel laten we enkele pioniers aan het woord die er vanaf het prille begin bij waren. Ze nemen ons mee naar de beginjaren, maar kijken ook naar de huidige uitdagingen en de toekomst.

Hoe ging het eraan toe in die beginjaren?

Jan Seynaeve: “In 2001 ontstond de Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw. Een werkgroep van private boseigenaars, waarvan ook het Vlaamse Gewest en de provincie deel uitmaakten, schreven de statuten. Er was veel dynamiek en enthousiasme. Het Vlaamse Gewest betrok ons ook bij de ontwikkeling van het Uitvoeringsbesluit van het Bosdecreet die de Bosgroepen rechtsgrond gaf. Een nieuwe, inspirerende samenwerking tussen private eigenaars en overheid!”

Sylvie Mussche: “Voor mij begon het in 2001, met een lijstje van zo’n 15 boseige-

naars die bekend waren bij de Vlaamse Overheid. De Vlaamse Overheid, Provincie Oost-Vlaanderen en Stad Sint-Niklaas wilden ook in Oost-Vlaanderen een Bosgroepproject opstarten, dat werd Bosgroep Zandrug Maldegem-Stekene. Het hielp in het contact met boseigenaars dat we jong en onbevooroordeeld waren. We keken met een open blik naar alles.”

An Pierson: “Ik verving in 2001 Jan Mampaey als coördinator van de prille Bosgroep West-Limburg. In Noord-Oost Limburg liep op dat

moment ook een pilootproject op initiatief van Jan Spaas die een tiental grote boseigenaars verenigde in een vzw. In 2002 nam de provincie dat project over, werd ik daarvan coördinator en kwam er een nieuwe coördinator voor Bosgroep West-Limburg.”

Jan Goris: “Ik startte in 2002 vanuit het toen net opgerichte Regionaal Landschap Houtland. Jarenlang waren ik en de administratief medewerker Marie-Louise de enige Bosgroepmedewerkers in West-Vlaanderen. We waren manusjes-van-alles. Tegen de maand april waren de reserves op en was het wachten op de jaar

Het hielp in het contact met boseigenaars dat we jong en onbevooroordeeld waren

lijkse subsidie. De coördinatoren van over heel Vlaanderen vormden een hechte kliek.”

Jeroen Franssens: “Ik werd in 2004 coordinator van Bosgroep Dijle-Geteland. Het was een warme omgeving om in te werken. Wij moesten op zoek naar een andere aanpak dan in de Kempen, want de eigendommen waren groter en de bossen meer verspreid. Het was een spannende, stimulerende periode. We hadden geen echte anciens om op terug te vallen, dus al snel was ik de ancien.”

Wat was er zo vernieuwend aan de aanpak van De Bosgroepen?

Jan Seynaeve: “Dat we neutrale verenigingen van boseigenaars zijn. De eindbeslissing ligt bij hen, maar de overheden zijn wel enorm betrokken. Het eerste wat mensen ons vroegen wanneer we naar hen toestapten, was: Ge zijt toch gene groene, he. Veel eigenaars dachten dat er wel een addertje onder het gras moest zitten.”

An Pierson: “Dat de eigenaars en ambtenaren elkaar spreken op vergaderingen, creëert wederzijds vertrouwen en draagt bij aan de positieve sfeer. Een eerste golf van eigenaars was snel enthousiast gemaakt, anderen waren wat

achterdochtiger, maar de mond-aanmondreclame onder boseigenaars en de resultaten op het terrein zorgden voor een snelle groei.”

Jeroen Franssens: “We luisteren echt naar de mensen en leggen niets van hogerhand op. Het was een initiatief van de overheid, maar niemand zwaaide met het vingertje.”

Wat is er de afgelopen 25 jaar veranderd?

Jan Goris: “Qua doelstellingen veranderde er nagenoeg niets. Wat we wel zien, is dat bossen regelmatig van eigenaar veranderen. We zien nu opvallend veel nieuwe eigenaars die een bos kopen om er tiny houses te verhuren of workshops bushcraft of yoga te geven, waarbij ze stuiten op de boswetgeving. Notarissen en makelaars zouden hen beter moeten inlichten. Anderzijds zien we een groeiende groep jonge mensen die een bos kopen om een stukje groen Vlaanderen te behouden.”

Jan Seynaeve: “We creëren nu veel meer nieuw bos, zowel via spontane verjonging als aanplantingen. We gaan ook relaxter om met exoten. In het begin wilden we van elke eigenaar een beheerder maken. Nu weten we dat niet iedereen dat kan of wil. Sommige leden

willen gewoon een betrouwbare partner die er mee voor zorgt dat het bos goed beheerd wordt, zonder dat het hen veel geld kost.”

Sylvie Mussche: “De context waarbinnen we werken en de wetgeving veranderden enorm de voorbije jaren. Alles is complexer, en de nood aan professionele begeleiding voor de doorsnee boseigenaar nog groter. Het ledenaantal van De Bosgroepen groeide heel sterk, waardoor we nu minder tijd kunnen besteden aan elk individueel lid. Daarnaast professionaliseerden we ons steeds verder, onder meer met de oprichting van de Koepel van Vlaamse Bosgroepen.”

Wat zijn de grootste verwezenlijkingen van De Bosgroepen?

Sylvie Mussche: “We tilden het beheer van privaatbos naar een hoger niveau. Dankzij onze neutrale, bemiddelende rol konden we een krachtig netwerk uitbouwen. Eigenaars komen via ons ook met elkaar in contact en wisselen ervaringen uit.”

Jeroen Franssens: “We veroorzaakten een mindshift bij de politiek en de natuursector, die plots beseften dat private eigenaars, mits wat ondersteuning, aan kwaliteitsvol natuurbeheer kunnen

Sylvie Mussche

An Pierson

doen en dat het niet nodig is om alle natuurgebieden aan te kopen om natuurdoelstellingen te behalen. We gaven boseigenaars ook meer plezier in bosbeheer.”

Jan Seynaeve: “De bossen van bepaalde leden zien er nu totaal anders uit dan twintig jaar geleden, met meer boomsoorten en biodiversiteit. We betekenen vaak meer voor onze leden dan hulp bij bosbeheer. Je zit samen rond de keukentafel en vormt een luisterend oor. Dat mensen zelf natuur in bezit hebben, geeft een speciale band. Die liefde en dat eigenaarschap geven een extra dimensie aan het natuurbeheer. Als we dat zouden verliezen, gaat er iets ontzettend moois verloren.”

Jan Goris: “Privébossen werden lang meewarig bekeken. De bossen waren verwaarloosd, kennis over het beheer ontbrak en tijd om het beheer uit te voeren ook. Uit de laatste bosinventaris blijkt echter dat de private bossen het op een aantal vlakken minstens even goed en soms zelf al beter doen dan openbaar bos. Ik wil graag denken dat De Bosgroep hier van aan de basis liggen”.

An Pierson: “Mijn grootste drive is dat we mensen echt helpen. Bij al mijn collega’s vind ik die dankbaarheid en het ple-

zier terug. Er is geen enkele andere organisatie of overheidsdienst die in de bres springt voor de kleine private eigenaars zoals wij dat doen, wat natuurlijk enkel kan dankzij de steun van de overheid. We zijn ook echt mee met de laatste ontwikkelingen en volgen het onderzoek op de voet. Dat is enorm belangrijk om de bossen weerbaar te maken voor de toekomst.”

Wat zijn de grootste uitdagingen waar De Bosgroepen voor staan?

Sylvie Mussche: “We krijgen steeds meer taken, soms zonder voldoende bijkomende financiering. Denk bijvoorbeeld aan de bosuitbreiding, de realisatie van Europese natuurdoelen en de verhoogde nood aan communicatie om het draagvlak te vergroten voor boswerken.”

Jan Goris: “De discussies rond kapwerken nemen toe, zelfs in bossen waar we in het verleden zonder problemen dunningen uitvoerden. Communicatie is hier een grote uitdaging. Daarnaast slinken de overlevingskansen van jonge bossen door de klimaatverandering en wildvraat.”

We gaven boseigenaars meer plezier in bosbeheer.

Jeroen Franssens

Jan Goris

Symposium De Bosgroepen

Verslag van een boeiende namiddag

De Bosgroepen groeiden van zaailingen uit tot een volwaardig bos dat zich over heel Vlaanderen vertakte. Op maandag 22 mei verzamelden partners uit de natuur- en houtsector, bestuurders en beleidsmakers in het Vlaams Parlement in Brussel. Ze blikten terug op de afgelopen 25 jaar, maar namen ook de uitdagingen van morgen onder de loep.

Jan Verheeke van de Minaraad praatte het geheel aan elkaar. Eric Smeets, voorzitter van de Koepel van Vlaamse Bosgroepen, stelde in zijn verwelkoming dat De Bosgroepen de start-upfase ontgroeiden. Daarom sprak hij de hoop uit voor een erkenning van de Koepel als een natuurvereniging. Het zal een volgende stap zijn in de professionalisering.

Volgens Jan De Haes, gedeputeerde van de provincie Antwerpen, zorgen bossen goed voor mensen via de vele ecosysteemdiensten die ze leveren, en De Bosgroepen en hun leden zorgen op hun beurt goed voor die bossen. Het is dus niet meer dan logisch dat de provincies goed voor De Bosgroepen zorgen.

Zonering op landschapsschaal

Professor Bart Muys (KU Leuven) wees op de veranderde context van het beleid rond bosbeheer, waarbij de focus op instandhoudingsdoelstellingen maakt dat de andere ecosysteemdiensten van bossen naar de achtergrond verdwijnen. Hij

stelt een alternatief voor: natuurgericht, klimaatslim bosbeheer dat focust op drie aspecten: biodiversiteit, klimaatadaptatie en -mitigatie en circulaire bio-economie. Hierbij pleit hij voor een zonering op landschapsschaal van natuurreservaten, bossen waar de productie primeert en multifunctionele zones.

Hij toonde aan dat zelfs intensief bosbeheer voor veel minder verstoring zorgt dan andere vormen van landgebruik. Uit onderzoek blijkt dat indien het aantal boomsoorten stijgt, het bos meer hout oplevert. Het mengen van boomsoorten doet ook het effect van de klimaatverandering op de vitaliteit van het bos afnemen. Bart breekt een lans voor klimaatbestendige uitheemse soorten en vergeten inheemse soorten zoals de taxus.

Straffe ambities

Bosgroepcoördinatoren An Pierson en Jan Goris zetten het unieke van de Bosgroepformule in de verf en benadrukten de hoge efficiëntie die al meermaals uit onafhankelijke screenings naar voren kwam. Maar ook stonden ze stil bij de

stijgende werkdruk en de nood aan meer middelen.

Jan en An sloten af met de ambities die De Bosgroepen de komende jaren gaan nastreven:

Binnen 10 jaar 80% van de Vlaamse oppervlakte aan privébos multifunctioneel beheren.

– Klimaatveerkrachtig beheer in alle aangesloten bossen.

Elk jaar minstens 100 ha nieuwe bossen planten.

– Koepel van de Vlaamse Bosgroepen erkend als natuur- en milieuvereniging.

Liefde voor het bos

Boseigenaar en bestuurslid Chris Couwelier nam ons op humoristische en emotionele wijze mee naar een van zijn drie bosjes. Nadat hij en zijn vrouw 0,8 ha aankochten, begon hun bosavontuur. De boswachter bracht hen in contact met Bosgroep Houtland en de stad hielp om een bouwvallige chalet op het perceel op te ruimen. Door gebrek aan beheer was het een zeer dichte aanplant met geen enkele volgroeide boom. Een dunning, een beplantingsplan en een plantactie luidden de omschakeling naar een gemengd loofbos met gedeeltelijk hakhoutbeheer in.

Chris eindigde met de mooie wens dat zijn kleinkinderen binnen 25 jaar nog steeds kunnen rekenen op professionele begeleiding van De Bosgroepen bij het duurzaam beheer van de bosjes van opa. Dat leverde hem heel wat bijval uit de zaal op.

Eenzame strijd

Vlaams minister van omgeving, Zuhal Demir wees in haar speech op het feit dat het merendeel van de Vlamingen pro bosuitbreiding is, en toch horen we vooral de tegenstanders. Ze lanceerde een warme oproep aan alle aanwezigen om hun stem te laten horen. Hoe dan ook is er de voorbije jaren iets in beweging gezet, en die tanker kan niet meer gekeerd worden.

Verder sprak de minister haar waardering uit voor de aanpak van De Bosgroepen, die op relatief korte termijn uitgroeiden tot “een prachtige organisatie, wiens rol niet te overschatten valt”. Ze sloot af met een oproep aan De Bosgroepen; blijf doen wat je doet en kom als één blok naar buiten.

Bevlogen panelgesprek

Vervolgens was het tijd voor het panelgesprek met Wim Smits (Natuur en Bos), Jan De Haes (gedeputeerde provincie Antwerpen), Andries Saerens (Belgische Houtconfederatie), Professor Kris Verheyen (UGent), Marie-Dominique Vande Plassche (boseigenaar) en Sylvie Mussche (coördinator Bosgroep

Oost-Vlaanderen Noord). Moderator

Jan Verheeke legde het panel zes thema’s voor. Hier de belangrijkste bevindingen van de panelleden.

De toekomst van de Vlaamse houtproductie

– Bosbeheer en houtproductie zijn onlosmakelijk verbonden, bosbeheer en biodiversiteit versterken elkaar. Het is echter een uitdaging om dit goed te doen.

– De communicatie naar burgers over kapwerken is heel belangrijk. Het zou goed zijn om dit nog meer overkoepelend als natuur- en houtsector aan te pakken.

– Vaak ligt onwetendheid of gebrek aan kennis aan de basis van reacties. Daarom moeten ook (lokale) beleidsmakers beter geïnformeerd worden.

Klimaatslim bosbeheer

Uit bevragingen blijkt dat klimaatslim bosbeheer voor veel eigenaars een prioriteit is.

– De samenwerking tussen De Bosgroepen en kennisinstellingen kan nog beter.

– Neem klimaatreflexen standaard op in de beheerplannen.

Denk op landschapsschaal.

– De introductie van nieuwe boomsoorten is complex en moet doordacht gebeuren.

– Betrek de houtsector om mee te waken over de uitvoerbaarheid van plannen.

Overheden hebben een voorbeeldfunctie met hun eigen bossen.

Bosuitbreiding

– De omwenteling naar meer bos is ingezet, maar er zijn veel moeilijkheden, waaronder de pachtwetgeving, de grote gronddruk/ruimtelijke ordening,...

Ook andere overheidsinstellingen zouden (meer) kunnen inzetten op bebossing.

– We mogen niet blind bebossen, maar moeten focussen op kwaliteit en ecosysteemdiensten.

Recreatie

– Gebruik gezondheid en recreatie als hefboom voor bosuitbreiding. Meer groen zorgt voor miljoenen euro’s besparing in de gezondheidszorg. Dit geld zou moeten geïnvesteerd worden in nog meer groen.

Een goed toegankelijkheidsreglement en duidelijke communicatie naar burgers is zeer belangrijk, ook handhaving van belang. ANB speelt hierin een belangrijke rol.

– Vervuiling en verstoring zorgen voor een negatieve effect bij privébeheerders. Handhaving en overlast kunnen met meerdere eigenaars samen aangepakt worden. Lokale overheden kunnen helpen, ook via preventie zoals de inrichting van een hondenlosloopzone.

De rol van private boseigenaars in de toekomst

Bij veel boseigenaars leeft bezorgdheid over de toekomst. We moeten de liefde voor bossen doorgeven aan de volgende generatie.

– Boseigenaars zijn divers. De liefde voor bossen is de rode draad. Het is zeer waardevol dat een grote groep mensen zorg draagt voor de bossen en dit uitdraagt naar de directe omgeving. Dat moeten we koesteren.

Suzanne De Smedt, ex-bestuurder bij de eerste Bosgroep

Vijfentwintig jaar geleden kreeg Suzanne De Smedt de vraag om mee te stappen in een nieuwe vzw van boseigenaars in de Antwerpse Kempen. Al snel werd ze lid van de Raad van Bestuur, een positie die ze zo’n 15 jaar enthousiast zou bekleden. Daarmee behoorde ze tot de eerste lichting van boseigenaars die zich verenigden en een gezamenlijke visie voor hun bos uitwerkten.

Hoe begon jouw Bosgroepavontuur?

“Mijn man en ik kochten een huis met een aanpalend bos van 1,5 ha in Lichtaart. We wisten niets van bosbeheer en lieten de natuur haar gang aan. Op een dag kregen we bezoek van Frederik Vaes, die peilde naar onze plannen voor het bos. Hij vertelde over het pilootproject waar hij mee bezig was: boseigenaars bij elkaar brengen. Toen men mij vroeg of ik me wilde aansluiten bij een nieuwe vzw en me kandidaat stellen als bestuurder, dacht ik: waarom ook niet?”

Hoe verliepen die eerste jaren?

“Als lerares plastische kunsten was ik niet thuis in de werking van vzw’s, maar ik werd verkozen als bestuurder bij Bosgroep Kempische Heuvelrug en leerde snel bij. De meeste leden hadden een sterke visie voor hun bos, waardoor ook mijn blik verruimde. We ondersteunden

eigenaars met advies en organiseerden praktische cursussen, wandelingen en infodagen. Je voelde dat er interesse was. De Bosgroep groeide snel.”

Wat was de visie in die beginperiode?

“We probeerden eigenaars samen te brengen, om op een grotere schaal werken uit te voeren. Eerst lag de focus op achterstallig bosbeheer en exotenbestrijding. De gezamenlijke houtverkoop was ook vroeg een vaste waarde. Het was voor sommige eigenaars een stimulans en we merkten dat ze hun bos terug gingen waarderen, in een tijd waarin mensen meer interesse hadden in verre reizen dan in natuur in eigen land.”

“Wat ons eigen bos betreft, leerde ik snel en liet een grote, broodnodige dunning uitvoeren. Zo’n dunning schrok veel eigenaars af, omdat het er niet zo mooi

uitziet en weleens opmerkingen van wandelaars oplevert. Maar door mijn engagement in de Bosgroep kon ik goed uitleggen waarom de kappingen nodig waren en waarom we dood hout lieten liggen.”

Wat wens je De Bosgroepen voor de toekomst?

“Dat ze dit unieke platform voor private boseigenaars sterk blijven uitbouwen. Verder wens ik ook dat De Bosgroepen ons blijven vertegenwoordigen op alle niveaus: de gemeente, de provincie en Vlaanderen, en dat het besef van onze meerwaarde als private eigenaar nog meer mag doorsijpelen. Zelfs een kleine eigenaar heeft een belangrijke inbreng bij natuurbehoud.”

Bert Wierbos, houtaankoper voor West Fraser

Als houtaankoper bij houtverwerkend bedrijf Norbord, sinds 2020 onderdeel van West Fraser, heeft Bert Wierbos een nauwe band met De Bosgroepen en een goed zicht op de houtindustrie.

Hoe begon jouw Bosgroepavontuur?

Welke meerwaarde hebben De Bosgroepen voor de houtmarkt?

“We werkten altijd al met privéboseigenaars. Het zou goed zijn als alle particuliere bosbezitters zich aansluiten bij de Bosgroepen om een goed beheer en betere vermarkting van de producten mogelijk te maken. De houtindustrie maakt zich grote zorgen over onze bossen. Het gebruik van hout als duurzame grondstof wordt goed gepromoot, maar we moeten er ook voor zorgen dat er voldoende lokaal hout voor de volgende generaties is. Het huidige systeem van De Bosgroepen, waarbij ze dunningen uitvoeren en kloempen aanplanten onder bestaand bos, is op zich niet slecht. Maar het volstaat absoluut niet als je ziet welke rol bossen in de toekomst moeten spelen. Ik vind dat er al decennialang te weinig bos wordt vervangen door jong en weerbaarder bos, ook in bossen van Bosgroepleden. Met de huidige zeer mooie houtprijzen is het perfect moge-

lijk om volop in nieuw, weer baar en biodivers bos te inves teren en nog een surplus over te houden.”

Hoe verloopt voor jou de samenwerking?

“Goed. Ik doe altijd mee met de openbare houtverkopen, heel handig. Die volumes stegen doorheen de jaren, maar zouden nog veel hoger kunnen. Het jaarvolume dat wij kopen van de Bosgroepen bedraagt ca. 10 % van ons totaal volume eigen aankoop, goed voor ongeveer 10.000 m3 per jaar. Op de 18 jaar dat ik met De Bosgroepen samenwerk, hebben we voor meer dan 4 miljoen euro aan hout gekocht via hen. Het is wel jammer dat wij als trouwe klant aan openbare veilingen moeten meedoen, dat er geen structurele samenwerking is.”

Hoe zie jij de toekomst voor de Bosgroepen?

“Ik zie een zeer grote rol voor hen weggelegd, maar er moeten meer middelen komen. Als de overheid meer en weerbaarder bos wil, moet ze hechter samenwerken met de Bosgroepen. Daarnaast vind ik dat de Bosgroepen meer moeten inzetten op certificering, bij voorkeur PEFC.”

“Ik merk dat de medewerkers over veel kennis en goede wil beschikken, en hoop dat er mensen blijven binnenstromen vanuit bosbouwopleidingen. Ik ken geen enkele andere organisatie of dienst waar zoveel bekwame specialisten bij elkaar zitten. Ze moeten hun stem echter nog meer durven verheffen en meer gewicht in de schaal krijgen aan de onderhandeltafel.”

Roel Vanhaeren, ex-medewerker Agentschap voor Natuur en Bos

In de jaren ’90 werkte Roel Vanhaeren voor de afdeling Bos en Groen van de Vlaamse Overheid, die later samen met de afdeling Natuur zou fuseren tot het Agentschap voor Natuur en Bos. Hij was vanaf het prille begin een van de bezielers van De Bosgroepen.

Op welke manier was de Vlaamse overheid betrokken bij het ontstaan van De Bosgroepen?

“Het Bosdecreet van 1990 besteedde veel aandacht aan privébossen, samen goed voor zo’n 70% van het Vlaams bosareaal. Er waren toen meer dan 100.000 eigenaars, wier bos gemiddeld minder dan een halve hectare groot was. Het bosdecreet omvatte maatregelen voor privaat bos, maar dat vormt nog geen garantie voor realisatie op het terrein. De grote eigenaars waren al enigszins georganiseerd, per provincie was er een ambtenaar privébos en er waren beperkte subsidies voor de begeleiding van beheerplannen.”

“Midden jaren ‘90 startte het Bosverplegingsproject Kempische Heuvelrug. Een team van arbeiders werkte aan de bestrijding van Amerikaanse vogelkers. De Vlaamse Overheid voorzag financiële middelen. Gaandeweg verbreedde de werking zich: dunningen, gezamenlijke

houtverkoop, beheerplannen, toegankelijkheidsregelingen. Vanuit het bosdecreet was al bepaald dat bossen veel verschillende functies moeten vervullen. Elke eigenaar legde zijn eigen focus. De Vlaamse overheid en de provincies werkten goed samen, en de gemeenten haakten vlot aan.”

Wat was jouw rol hierin?

“Mijn opdracht was om het project draaiende te houden. Tientallen keren reed ik ’s avonds naar Retie om vergaderingen bij te wonen. Dan was ik vaak pas om middernacht thuis. Maar ik had het ervoor over, want ik zag de resultaten op het terrein. Vervolgens kreeg ik de opdracht om de werking uit te breiden naar de andere provincies. Dat ging vrij vlot omdat het zo’n goed concept is. Elke politieke partij vond wel een aanknooppunt. Wij als Vlaamse overheid bleven op de achtergrond. In 2003 is

het concept van De Bosgroepen geïntegreerd in het Bosdecreet. Later verschoof de werking van het Vlaams niveau naar de provincies.”

Wat wens je De Bosgroepen toe voor de toekomst?

“Ik hoop dat het beleid ook in de toekomst inziet hoe belangrijk privébossen zijn, en dat De Bosgroepen meer middelen krijgen om hun ambities waar te maken, ook in de regio’s waar ze nu nog niet echt een voet aan de grond hebben. Elke vierkante meter bos in Vlaanderen is belangrijk en verdient een doordacht beheer. De Bosgroepen vervullen een belangrijke rol binnen de Bosalliantie en de nood aan deskundig bosbeheer zal enkel maar toenemen.”

Verzorgen van jonge aanplantingen

Met de start van de lente hebben niet alleen boompjes een scheut gekregen.

Ook bramen, grassen, haagwinde, adelaarsvaren en andere ruigtekruiden zijn flink in de groei. Dat hoeft niet steeds een probleem te zijn.

Vaak vormen deze kruiden en de spontaan uitgroeiende hakhoutstoven een meerwaarde voor de biodiversiteit en beschermen ze de jonge aanplant tegen felle zoninstraling, uitdroging en wildschade. Maar als ze te zeer uitgroeien kunnen ze de jonge aanplant ook overwoekeren en de overleving van de jonge planten hypothekeren.

Heb je de afgelopen jaren aangeplant?

Dan is het belangrijk om dit goed op te volgen en indien nodig de concurrerende vegetatie te verwijderen. Dit noemen we vrijstellen.

Enkele tips rond vrijstellen vind je in het artikel hieronder. Twijfel je of vrijstelling nodig is voor jouw aanplant, wil je graag advies rond hoe je te werk moet gaan of hulp om de werken te laten organiseren door een professionele ploeg? Neem in dat geval contact op met de bosconsulent van jouw regio.

Welke vegetatie hou je best in de gaten?

Bramen

Bramen vormen een belangrijke voedselbron voor bestuivers, vogels en zoogdieren. Ze beschermen de jonge planten tegen vraatschade door ree en tegen vorst, en houden de bodem vochtig. Ijle en lage bramen vormen geen probleem, maar als ze hoger worden en sterke uitlopers vormen is het opletten geblazen.

Op korte tijd kunnen de bramen immers sterk uitgroeien en een aanplant volledig overwoekeren. In dat geval is het aangewezen de boompjes vrij te stellen.

Op plaatsen met veel bramen is dit vrijstellen vaak een aantal jaar na elkaar nodig. De beste manier om bramen te verzwakken, is om te maaien in de periode van midden mei tot midden augustus. In die periode is de energievoorraad in de wortels immers het laagst. Tegen het einde van de zomer en het najaar zal de plant uitlopers vormen die naar de bodem toe groeien en wortelen om in het volgende jaar uit te schieten en nieuwe planten te vormen. Als je voor de late zomer (rond half augustus) maait, kan je dit proces met wat geluk beperken.

Is in de winter reeds een goed ontwikkelde hoge bramenvegetatie aanwezig?

Dan wacht je half mei best niet af en stel je meteen vrij. Immers het risico op beschadiging van de jonge boompjes bij het vrijstellen vergroot gevoelig wanneer de boompjes door de woekerende bramen nauwelijks terug te vinden zijn.

Meerdere keren maaien tussen mei en midden augustus is zeer effectief, maar om praktische en financiële redenen wordt er vaak maar 1 keer per seizoen vrijgesteld. Je kan natuurlijk wel steeds in je eigen bos de vegetatie opvolgen en tussendoor kleine ingrepen zelf uitvoeren.

Grassen en ruigtekruiden

Vrijstellen van de jonge boompjes door de grassen in een straal van ca. 50 à 100 cm rond de boompjes weg te maaien is enkel nodig indien de grasmat of de ruigtekruiden (zoals brandnetel) erg dicht staan én vrij hoog zijn. In dat geval kunnen ze immers, wanneer ze omvallen door storm, zware regenval of sneeuw, de jonge boompjes naar beneden duwen. Als een grasmat hoog staat (tot soms zelfs boven de boompjes) maar

vrij ijl is, is vrijstellen niet nodig. Het kan in dat geval zelfs contraproductief zijn om vrij te stellen omdat de grasmat de boompjes ook beschermt tegen bijvoorbeeld zoninstraling. Grassen vormen een belangrijke concurrent voor water voor de boompjes, maar na maaien blijft deze concurrentie minstens deels bestaan.

Houtige vegetatie

Is er veel spontane verjonging of stoofopslag aanwezig in jouw jonge aanplant? Vaak is dat een meerwaarde – zo komt een bosmicroklimaat sneller tot stand en zullen de jonge aangeplante boompjes minder te lijden hebben van wildschade. De spontaan gevestigde boompjes kunnen de aanplant verrijken en zorgen voor meer opties voor de selectie van de meest kwaliteitsvolle stammen. Pionierssoorten als berk en wilg, of stoofopslag van Amerikaanse eik, Amerikaanse vogelkers of populier kunnen echter snel groeien en daardoor concurreren met de aangeplante boompjes. In dat geval haal je houtige opslag die over de top van jonge aangeplante, vitale mooie boompjes dreigt te groeien best weg. Dit kan je doen door knakken van

de scheuten van deze opslag, al dan niet na gedeeltelijk inzagen ervan bij de dikkere exemplaren.

Gebruik het juiste materiaal

Als het gaat over een kleine oppervlakte is het vaak voldoende om met een kapmes of zeis aan het werk te gaan. In sommige gevallen is plattrappen of knakken van de ongewenste vegetatie ook een optie.

Van zodra dit niet meer uitvoerbaar is, zijn er ook mechanische opties. Vrijstellen met de bosmaaier kan heel efficiënt en nauwkeurig gedaan worden. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn bij een aanplant in kleine groepjes of op plaatsen waar je de natuurlijke verjonging tussen de aanplant maximaal wilt sparen.

Waar de volledig oppervlakte aangeplant werd, wordt vaak gekozen voor een kleine tractor met klepelmaaier. Als er een afstand van 2 tot 2,5m tussen de rijen is, is op deze manier vrijstellen goed te doen.

Let wel op; vrijstellen kan ook schade veroorzaken. Zo ga je er best vanuit dat een klein percentage van je aanplant accidenteel beschadigd kan worden tijdens het vrijstellen. Daarnaast maai je ook de natuurlijke verjonging van niet geplande, maar mogelijks gewenste boom- en struiksoorten weg.

Hoe gaat het nu verder?

Het eerste jaar na de aanplant valt de druk van ruigtekruiden vaak nog mee. Vooral het tweede en derde jaar na aanplant zijn belangrijk. Het loont de moeite om enkele jaren goed op te volgen, en vervolgens het jonge bos zijn weg te laten zoeken.

Blijf je toch nog met vragen zitten, of wil je graag meer weten over vrijstellen? Neem contact op met je bosconsulent.

Verslag houtverkoop

Meer dan 45 bosbeheerders namen dit jaar deel aan de houtverkoop van de Bosgroep Vlaams-Brabant. Hun percelen werden gegroepeerd tot 31 loten, waarvan twee loten niet verkocht werden wegens geen interesse of een bod lager dan de met de bosbeheerder afgesproken minimumprijs.

Het te rooien hout op de 29 overige loten werd geschalmd en berekend op een totaal volume van 7017,45 kubieke meter. Er werd een gemiddelde verkoopprijs voor naald- en loofhout bekomen van 45,94 euro per kubieke meter.

Er zijn tien verschillende exploitanten die één of meerdere loten gekocht hebben.

Gemiddelde

Aantal bosbeheerders: +45

Verslag Algemene Vergadering

Op 18 maart trokken we met z’n allen naar het Kasteel van Huizingen voor onze jaarlijkse Algemene Vergadering. Na een verkwikkende wandeling onder leiding van 2 ervaren gidsen kwamen heel wat inhoudelijke thema’s aan bod. Daarna hebben we 2023 goed ingezet met een gezellige receptie.

We verwelkomen ook 3 nieuwe bestuurders, Guy Dohogne, Guido Janzegers en Frederik Vandendriessche. Daarnaast namen we afscheid van Paul Vanderroost en Kris Vanderstraeten.

Wie graag nog eens alles in detail naleest vindt de documenten van de Algemene Vergadering terug op onze website www.bosgroepvlaamsbrabant.be.

Zet alvast volgende datums in je agenda:

30/06/2023 Einde van de schoontijd

31/08/2023 Deadline subsidie herbebossing

1/09/2023 Deadline aanmelden aanplantproject 2023-2024

09/2023 Cursus bosmaaien*

28-29/09/2023 ECS 1 Roosdaal*

19-20/10/2023 ECS 2 Roosdaal*

11/10/2023 Dag van de Boseigenaar

8/10/2023

15/10/2023 Week van het Bos

25/10/2023 Lezing Wanneer hout goud wordt!*

15/11/2023 Start plantseizoen

29/11/2023 Lezing Wanneer hout goud wordt!*

28/02/2024 Einde van het plantseizoen

Meer informatie kan je steeds terugvinden op de website www.bosgroepvlaamsbrabant.be of bij de medewerkers van de Bosgroep via info@bosgroepvlaamsbrabant.be.

* Inschrijven voor deze vorming zal mogelijk zijn via de website. De uitnodiging hiervoor mag je verwachten in een nieuwsbrief.

Waarom de Bosgroep?

Boseigenaar of -beheerder zijn, daar komt heel wat bij kijken. De Bosgroep ondersteunt haar leden bij het duurzaam beheer van het bos. Wie zich aansluit krijgt advies op maat, informatie, hulp bij administratie en ondersteuning voor het organiseren van boswerken. Daarnaast organiseert de Bosgroep ook opleidingen en excursies.

Bovenop het behouden, gezond houden en verbeteren van onze bestaande Vlaams-Brabantse bossen zet de Bosgroep ook sterk in op bosuitbreiding. Bossen zijn onmisbaar voor het

milieu en de strijd tegen de klimaatverandering. Ze zijn een essentieel onderdeel van de natuur en herbergen heel wat fauna en flora. Daarbij leveren bossen ook de hernieuwbare grondstof hout en hebben ze een positieve invloed op onze gezondheid. De ecologische, economische en sociale functies kunnen in bos verenigd worden tot een multifunctioneel geheel.

Elke boseigenaar kan gratis lid worden en geeft recht op onze dienstverlening. Lid zijn houdt geen verdere verplichtingen in.

Regio Pajottenland & Zennevalei

Dijleland

Noord-Hageland

Brabantse Kouters

Zuid-Hageland

Contact

Bosgroep Vlaams-Brabant vzw

Zetel: Diestsevest 54/101 - 3000 Leuven

Post: Provincieplein 1 - 3010 Leuven

0683.509.015 - RPR Leuven

Mail: info@bosgroepvlaamsbrabant.be

Tel: 016 26 76 00