Fachowiec Lubelski nr 17

Jak spadać, to z wysokiego konia?

Elżbieta Amborska, ela@ihz.pl

Kryzys w budownictwie, zapaść kredytów hipotecznych, zastój w deweloperce, koniec boomu na remonty. Takie są ulubione tematy mediów, które opisują aktualną sytuację w branży. Czy naprawdę jest tak źle, czy to tylko chwyt medialny?

Media są po to, żeby na nich zarabiać i, to, czy są one publiczne, czy prywatne, to najmniej istotna sprawa. Tematy muszą być chwytliwe,

wywoływać emocje i pożądane postawy. Misja obiektywnego informowania czytelnika odgrywa raczej poślednią rolę, zwłaszcza w mediach ogólnospołecznych. Obiektywna to może być prognoza pogody. Resztę trzeba zinterpretować, dostarczając czytelnikom gotowego modus myślenia i działania. Wydaje się, że przynajmniej w pewnym stopniu w taki właśnie sposób opisywana jest sytuacja w branży budowlanej.

Skąd takie przekonanie? Ano stąd, że w mediach społecznościowych użytkownicy ciągle poszukują ekip wykonawczych. Zarówno tych od budowy domu, jak i tych z wykończeniówki. Z naszych rozmów z firmami budowlanymi, tak producentami, jak i dystrybutorami, wynika, że wiele firm podpisało kontrakty już na 2023 rok i czeka na niego ze spokojem. A zaprzyjaźniony z wydawnictwem deweloper, zapytany o to, jak to jest z tą „mieszkaniówką”, odpowiada, że „normalnie”. Wyjaśnia przy okazji, że mieszkań sprzedaje się teraz tyle, co przed pandemią, tylko że wtedy nikt nie określał tego kryzysem.

„Kryzysowy” chwyt medialny jest bardzo prosty: pisząc o kilkunastu albo i kilkudziesięciuprocentowych spadkach sprzedaży i zamówień, prasa porównuje dane z tego roku z danymi z okresu boomu po lockdownach. A przecież taki wzrost zamówień w budownictwie, jaki był w okresie pandemii, nie był czymś całkiem normalnym. Normalne jest natomiast to, że po wzrostach zawsze przychodzą spadki, tyle że tym razem branża spadła z naprawdę wysokiego konia i się trochę poobijała.

A kryzys? Być może będzie. Myślę, że wiele wyjaśni się na wiosnę, bo wtedy będzie wiadomo, w jakiej kondycji inwestorzy przetrwali zimę.

www.aic.lublin.pl

Żaluzje fasadowe to niezwykle praktyczne osłony przeciwsłoneczne, które skutecznie chronią wnętrza przed nadmiernym nagrzaniem przy równoczesnym zapewnieniu odpowiedniego komfortu optycznego. Cechą charakterystyczną tego typu produktów jest swoboda regulacji kąta nachylenia lameli, co pozwala na wybór właściwego stopnia zaciemnienia oraz dopasowanie go do indywidualnych potrzeb użytkownika.

Żaluzje fasadowe

SkyFlow SZF/A –żaluzja adaptacyjna Żaluzja w wersji adaptacyjnej przeznaczona jest do montażu na elewacji bądź we wnęce okiennej w budynkach już istniejących. Kaseta osłonowa standardowo wykonana jest z blachy aluminiowej o grubości 1,2 mm i dostępna w 4 wariantach zabudowy.

SkyFlow

SZF/P – podtynkowy Żaluzja w wersji podtynkowej dedykowana jest do montażu w budynkach nowopowstałych lub obiektach istniejących po dokonaniu niezbędnych zmian w obrębie nadproża.

SkyFlow

SZF/S – samonośny Żaluzja w wersji samonośnej została zaprojektowana głównie z myślą o montażu fasadowym w obiektach cechujących się dużymi przeszkleniami. Dzięki przemyślanej konstrukcji, elementem nośnym systemu są prowadnice, przenoszące cały ciężar na słupy fasady.

Erkado Ambasadorem

Firma ERKADO Sp. z o.o., producent drzwi wewnętrznych i zewnętrznych z Gościeradowa, została Ambasadorem Województwa Lubelskiego. Od 22 lat tytuł ten przyznawany jest osobom, instytucjom i firmom, które rozsławiają nasz region w kraju i za granicą. Kapituła, która przyznaje ten tytuł, bierze pod uwagę sukcesy pretendentów w następujących kategoriach: działalność gospodarcza, społeczna, nauka, sport, kultura. ERKADO to firma rodzinna z 45-letnią tradycją, która dostarcza na rynek krajowy i eksportuje za granicę produkty wysokiej jakości, co znajduje uznanie w oczach klientów. W imieniu firmy statuetkę odebrał Mateusz Kozłowski, wiceprezes zarządu i dyrektor zarządzający ERKADO.

Najlepsze marki budowlane 2022

Zdaniem wykonawców najlepsze budowlane marki 2022 to: ALUPROF (profile okienne aluminiowe i systemy roletowe), BLACHY PRUSZYŃSKI (pokrycia dachowe blaszane), BLUE DOLPHIN (taśmy i wałki malarskie), BUDMAT (blachy modułowe); FAKRO (okna dachowe), FLÜGGER (farby dekoracyjne wewnętrzne), GALECO (systemy rynnowe), H+H (elementy ścienne silikatowe), KLIMAS WKRĘT-MET(zamocowania budowlane oraz do elementów drewnianych), LAHTI PRO (odzież robocza), MAPEI (fugi oraz masy uszczelniające/silikonowe), OKNOPLAST (okna elewacyjne), PRODECK (deska tarasowa kompozytowa), ROCKWOOL (termoizolacje z wełny mineralnej), SOUDAL (kleje montażowe w kartuszach i piany montażowe), TERMO ORGANIKA (termoizolacje ze styropianu), WIŚNIOWSKI (bramy garażowe i wjazdowe, ogrodzenia metalowe), VIESSMANN (kotły grzewcze i pompy ciepła).

Ranking od 2004 roku przygotowuje firma ASM. Wykonawcy, którzy biorą udział w badaniu, odpowiadają na pytania o marki najwyższej jakości, marki najczęściej stosowane w danym roku oraz marki o najlepszej relacji ceny do jakości.

Kryształowa Cegła za rekonstrukcję pieca

Kapituła Konkursu o Kryształową Cegłę doceniła rekonstrukcję pieca do wypału cegieł, który można oglądać nad Zalewem Kraśnickim. Ekspozycję zaprojektował Marek Podolak, a wykonały trzy firmy: Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych inż. Michalina Pietrzyk oraz Budownictwo Drogowe Plus, PPHU Proton. W realizacji ekspozycji i rekonstrukcji pieca uczestniczył zespół archeologów, historyków i specjalistów w dziedzinie budownictwa. W jego skład wchodzili: Firma Gorgona Patrycja Piotrowska, Krzysztof Opaliński, Rafał Ratajczak, Aleksander Mazurek, Wojciech Mazurek, Pawłowski, Andrzej Poliszuk, Marcin Piotrowski i Dominik Szulc. Nad całością czuwał Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków. Cegły palcówki do rekonstrukcji pieca dostarczyła Cegielnia Hoffmanowska.

Bezpłatne konsultacje u inżynierów Już po raz drugi Lubelska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa zorganizowała akcję społeczną pod hasłem Dzień Otwarty Inżyniera Budownictwa. Budowa, eksploatacja, remont Twojego obiektu W ramach akcji w punktach konsultacyjnych w Lublinie, Chełmie, Zamościu i Białej Podlaskiej inwestorzy mogli skorzystać z bezpłatnych porad z zakresu prawa budowlanego i całego procesu inwestycyjno-budowlanego, od wyboru działki począwszy, na remoncie obiektu użytkowanego kończąc. Organizując Dzień Otwarty inżynierowie budownictwa chcą ułatwić inwestorom indywidualnym podejmowanie kluczowych decyzji związanych z przygotowaniem i prowadzeniem budowy bądź remontu oraz ich bezbłędne realizowanie.

Nastroje w budowlance raczej kiepskie

Redakcja

Nastroje w budowlance coraz bardziej pesymistyczne. Rok 2022 to trudny sezon dla branży, a następny na pewno nie będzie łatwiejszy. Zamówień jest coraz mniej, rośnie więc obawa, że na rynku dojdzie do mniej lub bardziej ostrej selekcji firm.

Gdybyśmy chcieli porównać zmianę nastrojów w branży budowlanej w ubiegłym i bieżącym roku, to najlepiej oddałaby ją chyba jazda na rollercoasterze. Rok 2021 bliski był hurra optymizmu. Zapotrzebowanie rynku na usługi budowlane było rekordowo wysokie. Tak duże, że jeżeli branża czegoś się obawiała, to tylko tego, że ten ogromny popyt nakręci wzrost cen za robociznę i materiały. Pewnie dlatego niektórzy określali go mianem klęski urodzaju. Ostatecznie obawy części branży się spełniły. Ceny wzrosły i to szybciej niż spodziewały

się tego firmy i z zupełnie innych powodów. Wojna na Ukrainie odwróciła (a raczej wywróciła) rosnący trend w budowlance w sposób wręcz dramatyczny. Jak podaje firma PMR, od lat badająca w formie indeksu koniunktury zmianę nastrojów rok do roku m.in. w budownictwie, w 2021 r. wskaźnik nastrojów/koniunktury wzrósł o 19,4%. W tym roku spadł o ponad 30%, do poziomu – 11,5%. Branża zaliczyła więc ostrą jazdę w dół, doświadczając przy tym lekkiego napadu lęku. Punktem przesilenia jest niewątpliwie wojna na Ukrainie i idące w ślad za nią: kryzys energetyczny, wysoka inflacja, ponownie zerwane łańcuchy dostaw, drogie kredyty hipoteczne i wysokie ceny na materiały budowlane. Wszystkie te czynniki łącznie sprawiły nagły spadek koniunktury w budownictwie. Największy spadek inwestycji zanotowała niestety mieszkaniówka, która mimo licznych inwestycji infrastrukturalnych jest de facto głównym motorem branży.

Twarde dane nie pozostawiają złudzeń

Jak podaje GUNB, liczba wydanych w I półroczu 2022 r. pozwoleń na budowę w budownictwie jednorodzinnym zmniejszyła się aż o 17% w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego. Na budynki wielorodzinne tych pozwoleń było o 9% mniej. W przypadku deweloperki nie byłby to dramatyczny wynik, gdyby nie to, że nie wszystkie uzyskane pozwolenia przekładają się na rozpoczęcie inwestycji. Niektórzy inwestorzy, bez względu na to, czy są to osoby fizyczne czy firmy deweloperskie, odkładają budowę na później. Na jej rozpoczęcie mają trzy lata, później pozwolenie traci ważność. Sytuację branży w jeszcze większym stopniu pogarsza popyt na kredyty hipoteczne.

Wysokie stopy procentowe i zaostrzone wymagania w zakresie zdolności kredytowej skutecznie zniechęcają inwestorów do zapożyczania się na cele mieszkaniowe. Bank Informacji Kredytowej podaje, że już w maju 2022 r. banki udzieliły o 43,3% kredytów mniej w porównaniu do roku ubiegłego. Mimo rosnących cen na usługi i materiały budowlane mniejsza była także wartość tych kredytów – o 38,6%. We wrześniu tego roku liczba udzielonych kredytów hipotecznych była już o 68,7% niższa w porównaniu do września ubiegłego roku. Ich wartość spadła zaś o 3,4% (pocieszające jest to, że wyniki z września są lepsze od danych za sierpień).

W rezultacie nie tylko mniej się buduje, ale i mniej mieszkań i domów wykonanych przez deweloperów znajduje swoich nabywców. A mniejsza liczba budów to mniejsze zapotrzebowanie na usługi wykonawcze, materiały budowlane i wykończeniowe.

Jak z zawirowaniami na rynku budowlanym radzą sobie firmy działające w naszym regionie? Postanowiliśmy to sprawdzić, korzystając z obecności przedstawicieli różnych obszarów branżowych na targach LUBDOM. Zapytaliśmy ich, jak oceniają kończący się sezon budowlany 2022 oraz jakie są ich prognozy na przyszły rok.

Nastroje w budowlance – sonda

i nie kupują mieszkań, a firmy ograniczają wydatki. Jeżeli ten trend się utrzyma, to wszystkie te produkty, które prezentowane są tu, na targach LUBDOM, nikomu nie będą potrzebne. Podłogi też.

Ten rok oceniam źle, a nawet bardzo źle. Mówię tak, ponieważ z jednej strony wszystko zdrożało: zarówno surowce, jak i komponenty, którymi handlujemy, z drugiej – zniknęli z rynku niektórzy nasi klienci. Sytuacja w naszym segmencie nie jest najgorsza, bo oferujemy podłogi z półki premium, przeznaczone dla zamożniejszych klientów, a oni jeszcze mają fundusze i wykańczają swoje domy i mieszkania. Jednak jeżeli to, co się dzieje na rynku budowlanym, będzie się utrzymywać, to prawdopodobnie wiele firm z naszej branży upadnie – albo ze względu na koszty funkcjonowania, albo z powodu braku klientów.

Z informacji, które docierają do nas z rynku, szczególnie niepokojące są te o wstrzymywaniu inwestycji we wszystkich segmentach budownictwa: mieszkaniowym, komercyjnym i budownictwa indywidualnego. W tej chwili mało kogo stać na kredyt hipoteczny, ludzie nie budują więc domów

Grzegorz Dyś, właściciel firmy Dyś – Buderus Jeżeli miałbym oceniać ten rok, to powiedziałbym, że należał do tych trudnych. W porównaniu do ubiegłego roku klientów jest więcej, ale wszystko mocno podrożało i są problemy z dostępnością urządzeń grzewczych. Na rynku brakuje zarówno kotłów, grzejników, jak i pomp ciepła oraz elektroniki do sterowania. Na realizację zamówień u kontrahentów czeka się po kilka miesięcy, a czasem nawet i rok. W efekcie firmy takie jak nasza, które sprzedają urządzenia grzewcze, nie mają wystarczającej ilości asortymentu, żeby ten popyt zaspokoić.

Jaki będzie przyszły rok, nikt nie potrafi powiedzieć. Żeby można było zaliczyć go do w miarę udanych, rynek musiałby się nasycić. Skończyłyby się problemy z dostępnością i ceny zaczęłyby spadać. Ale możemy mieć tylko nadzieję, że tak będzie. Jeżeli nie, to będzie ciężko. Zwłaszcza wtedy, gdy ceny będą rosnąć, bo klientów po prostu nie będzie stać na tak drogie urządzenia.

Krzysztof Adamus, właściciel firmy ALDACH Sp. z o.o. Dla ALDACH Sp. z o.o. ten rok nie był najgorszy. Technologia wiązarów dachowych sukcesywnie przebija się do świadomości coraz większego grona klientów. Jest szybsza w porównaniu do tradycyjnych metod wznoszenia konstrukcji dachu i daje

Andrzej Wroński, współwłaściciel w firmie Studio Podłóg Z53

zupełnie inne możliwości. Budynek na przykład nie musi mieć gotowego stropu, bo wiązary opierają się wyłącznie na ścianach. W stosunku do roku 2021 zanotowaliśmy nawet niewielki wzrost sprzedaży. Nie doświadczamy też problemów z dostępnością surowca, który w 100% pochodzi z importu. A ponieważ ceny na drewno notują zniżki, tanieją też i nasze produkty, przez co stają się bardziej przystępne dla inwestorów.

Niestety, widać oznaki hamowania w branży budowlanej. Obecnie zamówienia idą jeszcze siłą wcześniejszego rozpędu, ale odzew od nowych klientów indywidualnych już w tej chwili jest ograniczony. Po prostu realizuje się mniej nowych budów. Uważam więc, że w I półroczu 2023 r. może być różnie.

Janusz Łacek, specjalista ds. sprzedaży w firmie Unihaus Jeżeli chodzi o nas, producenta domów z bali i domów szkieletowych, to ten sezon był stabilny. Realizowaliśmy umowy podpisane wcześniej i ten rok mieliśmy zaplanowany. Przyszły rok zapowiada się również stabilnie. Na naszą korzyść działa to, że jesteśmy dość dużym wykonawcą.

Sytuacja niektórych firm, z którymi współpracowaliśmy, na przykład w zakresie zakupu drewna czy sprzedaży/odbioru gotowych elementów, jest jednak zdecydowanie gorsza. Część z nich już przestała istnieć. Największe problemy mają małe firmy wykonawcze. Jak będzie wyglądała sytuacja w naszym segmencie rynku budowlanego w przyszłym sezonie? Żeby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba by być jasnowidzem. Myślę, że nikt nie potrafi w tej chwili tego przewidzieć.

Natalia Wąsala, specjalista ds. sprzedaży i zakupów w firmie Alusky Dzięki temu, że „jesteśmy na dachach”, możemy uznać, że ten rok był dla nas w porządku. Wiadomo, okna dachowe montuje się pod koniec budowy obiektu, a wielu inwestorów w tym sezonie kończyło realizację inwestycji rozpoczętych nawet kilka lat temu. Przyszły rok dla okien dachowych może być jednak ciężki. Już teraz zaczyna dziać się źle. Na kondycję branży negatywnie wpływa zwłaszcza niestabilność cen materiałów budowlanych i drogie kredyty hipoteczne i inwestycyjne. Firma Alusky radzi sobie z trudnościami na rynku dzięki trzem czynnikom. Przede wszystkim mamy unikalny produkt – jesteśmy jedynym na świecie producentem aluminiowych okien dachowych. Nasz produkt jest w segmencie Premium – przeznaczony dla klientów, którzy chcą mieć dokładnie to, co im się wymarzy. Produkt ten oferujemy w bogatej palecie profili wewnętrznych, różnych rozmiarach i typach łączeń– co wyróżnia nas na rynku. Mamy zatem szeroką gamę możliwości, aby dopasować się do potrzeb i preferencji klienta. W obecnej sytuacji to bardzo ważne i w pewnym sensie nas „ratuje”.

LUBDOM 2022, czyli budowlanka w cieniu kryzysu

Elżbieta Amborska

LUBDOM 2022 odbył się nietypowo, bo na koniec sezonu budowlanego. Wiosną branża startowałaby może z dużą dozą niepewności po wybuchu wojny w Ukrainie. Teraz cieniem na nastroje wśród uczestników Targów położyło się widmo zastoju na rynku.

LUBDOM 2022 przez wielu przedstawicieli branży oczekiwany był z pewnymi nadziejami. To miała być pierwsza pocovidowa edycja tej imprezy. Spotkanie firm i inwestorów

w normalnych warunkach. I choć warunki sanitarno-zdrowotne uznać można za jak najbardziej zwykłe, to – niestety – o sytuacji firm budowlanych nie da się tego powiedzieć. Bardzo dobrze odzwierciedlał ją przekrój wystawców obecnych na imprezie.

LUBDOM 2022 bez banków, ścian i dachów

Od kilku lat LUBDOM trudno byłoby sobie wyobrazić bez obecności kilku banków wśród wystawców. W tym roku był tylko jeden: Alior Bank – bank uniwersalny, specjalizujący się w kredytach gotówkowych i hipotecznych. Jego obecność na Targach nie dziwi, bo to bodajże najbardziej widoczny w reklamach i najaktywniejszy w promowaniu swojej oferty bank na

polskim rynku. Jak widać „trzyma się” tej zasady także w dobie wysokich stóp procentowych.

Symptomatyczna wydaje się także nieobecność firm oferujących materiały ścienne oraz bardzo nieliczna reprezentacja firm oferujących materiały dachowe. Trudno sobie wyobrazić, że głównym powodem nieobecności przedstawicieli z tego segmentu rynku był nadchodzący koniec sezonu budowlanego. Jesień to dobry moment, żeby osoby planujące budowę na wiosnę zapoznały się z ofertą firm oferujących materiały do postawienia domu w stanie surowym. Poza tym jeszcze w tamtym roku inwestorzy rozpoczynali budowy praktycznie do pierwszych przymrozków, a niektórym nawet i te nie przeszkadzały. W tym roku jest inaczej. Nowych budów rozpoczyna się wyraźnie mniej, a na wiosnę może być jeszcze gorzej. Firmy to wiedzą, bo z uwagą śledzą dane dotyczące udzielanych pozwoleń na budowę. Na bieżąco zaś czują, co się dzieje, bo spada im liczba zamówień: kolejki inwestorów do wykonawców są coraz krótsze, rośnie za to liczba „wolnych terminów”. W przyszłym roku niektórzy spodziewają się zatem „ostrej selekcji” na rynku.

Firmy z ogrzewaniem były, ale bez hurra optymizmu Najliczniej na targach LUBDOM 2022 reprezentowana była branża „energetyczna”. Wśród wystawców były zarówno firmy sprzedające urządzenia grzewcze (kotły, kominki, pompy ciepła), jak i instalacje fotowoltaiczne.

Stoiska z ogrzewaniem cieszyły się sporym zainteresowaniem wśród zwiedzających. Urządzenia grzewcze wprawdzie mocno podrożały, ale w obliczu wysokich cen energii prawie każdy z nas poszukuje maksy -

malnie efektywnych rozwiązań grzewczych. Wydawać by się zatem mogło, że branża powinna przeżywać hossę. Niestety, kryzys kładzie się cieniem także i w tym segmencie rynku. Popyt na kotły, kominki, pompy ciepła, grzejniki itp. jest i to duży. Problem jest natomiast z podażą. Nie dość, że producenci (zwłaszcza zagraniczni) dostarczają za mało towaru na nasz rynek, to jeszcze na jego dostawę trzeba długo czekać.

LUBDOM 2022 – ekspozycje dla bogatych?

LUBDOM 2022 to przede wszystkim promocja firm, które na rynku wyróżniają trzy czynniki: skala działania, produkt z górnej półki albo produkt na rynku wyjątkowy. Wprawdzie na Targach nie było popularnych marek, takich jak Winerberger czy Roben, jednak większość wystawców obecnych na imprezie to firmy działające w całej Polsce, ze sporym zapasem kapitału (zwłaszcza krajowego) i pewnymi zamówieniami na przyszły rok. Ich produkty lokuje się na tzw. górnej półce, a więc dla klientów

z odpowiednio zasobnym portfelem. Do takich należą m.in. nie tylko promowane na LUBDOMIE podłogi firmy Jawor czy Parkiety Pałacowe, ale też systemy domu inteligentnego firmy Grenton oraz materiały brukarskie firmy Pebia. I trzeba przyznać, że ich ekspozycje cieszyły się dużym powodzeniem wśród zwiedzających.

Nie mniejszym zainteresowaniem cieszyli się wystawcy mający w swojej ofercie produkt oryginalny, przeznaczony dla inwestorów szukających unikalnych rozwiązań oraz inwestorów świadomie wybierających określone technologie. Do takich należały m.in. ekspozycje firmy Unihaus (domy z bali), Alusky (okna dachowe z aluminium), Goldsun (instalacje pv – ogrodzenia fotowoltaiczne).

Wśród wystawców z tej grupy optymizm był zdecydowanie największy. Dostrzegają oni symptomy osłabienia koniunktury w budownictwie, ale przynajmniej najbliższa przyszłość rysuje się dla nich w miarę jasnych barwach.

Nagrody Targowe

Konkurs Produkt Roku LUBDOM 2022 ƒ Nagroda Targowa – okno dachowe OPA PLUS V2 kolanko, firma Alusky

Wyróżnienia:

system termoizolacji cienkowarstwowej BAUTER ROOF –firma Media Market Mariusz Ćwirta;

pompa ciepła VESTA –ZMK SAS Sp. z o.o.;

kocioł ONE PLUS 8 –firma Heiztechnik Sp. z o.o.;

zespół zbiorników do gromadzenia wody deszczowej BOLT – Przedsiębiorstwo Usługowe TRAKT Krzysztof Tracz;

ogrodzenie fotowoltaiczne –firma Goldusn Zamość.

Konkurs Forma Promocji Targowej

Nagrody równorzędne dla: ƒ DOMO Okna i Drzwi;

Simba Group Sp. z o.o.

Lubelscy inżynierowie świętowali 20-lecie samorządu!

Lubelska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa w 2022 r. obchodzi 20-lecie funkcjonowania samorządu zawodowego inżynierów budownictwa. Jesteśmy jednym z największych samorządów zawodowych w województwie lubelskim i – uwzględniając wszystkie okręgowe izby inżynierów w kraju –jednym z największych samorządów w Polsce.

Lubelska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa jest samorządem zawodowym zrzeszającym osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, do których należą m.in. projektanci, kierownicy budów lub robót, inspektorzy nadzoru inwestorskiego oraz osoby sprawujące kontrolę techniczną utrzymania obiektów budowlanych.

Zawód inżyniera budownictwa jest zawodem zaufania publicznego, co oznacza, że realizowane przez członków samorządu zadania mają szczególne znaczenie z punktu widzenia interesu publicznego.

Lubelska Izba jest jedną z 16. okręgowych izb tworzących samorząd zawodowy – Polską Izbę Inżynierów Budownictwa, powołaną do życia mocą ustawy z dnia 15 grud-

Urszula Kieller-Zawisza, Lubelska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa

nia 2000 roku o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów. Pierwszy Zjazd Wyborczy Lubelskiej OIIB odbył się 6 maja 2002 roku. W jego trakcie wybrano pierwsze władze lubelskiej izby i przewodniczącym Okręgowej Rady LOIIB został Zbigniew Mitura. Inżynierowie budownictwa, wykonując swoją pracę, nie ograniczają się jedynie do rozwiązywania zagadnień czysto technicznych. Rozpatrują realizowane obiekty w aspekcie środowiskowym, przyrodniczym oraz społecznym, zarządzają dużymi projektami i budowami. Oficjalne uroczystości związane z jubileuszem odbyły się 22 października 2022 roku w Teatrze Muzycznym w Lublinie. Jednym z punktów wydarzenia było wręczenie odznaczeń i wyróżnień osobom zasłużonym dla Lubelskiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa. Zasłużeni członkowie lubelskiego samorządu uhonorowani zostali natomiast Medalami LOIIB. Obchody jubileuszu 20-lecia Lubelskiej OIIB patronatem honorowym objęli:

Lech Sprawka – Wojewoda Lubelski,

Jarosław Stawiarski – Marszałek Województwa Lubelskiego,

Krzysztof Żuk – Prezydent Miasta Lublin,

Mariusz Dobrzeniecki – Prezes Polskiego Związku Inżynierów Budownictwa.

Patroni medialni:

Polskie Radio Lublin,

TVP 3 Lublin,

czasopismo Inżynier Budownictwa.

Starania o oprawę tego szczególnego wydarzenia wsparli sponsorzy:

Elektromontaż Sp. z o.o.,

Grupa PBI Sp. z o.o.,

Przedsiębiorstwo Robót Drogowych Lubartów S.A.,

Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych i Drogowych DROGBUD Sp. z o.o.,

Zakład Wyrobów Betonowych Wojciech Trykacz. Foto: LOIIB

Trendy na Warsaw Home 2022

Trendy na Warsaw Home to katalog rozwiązań aranżacyjnych, który będzie obowiązywał w przyszłym sezonie. Dla naszych Czytelników sprawdziliśmy, co wystawcy warszawskiej imprezy uznają za obowiązujące w kolorystyce wnętrz oraz urządzaniu łazienki.

Choć minimalizm ciągle cieszy się sporą popularnością wśród osób urządzających nowe bądź remontowane domy, rzadko pojawia się w tegorocznej ofercie producentów materiałów wykończeniowych i wyposażenia wnętrz. Zamiast chłodnych bieli, szarości i czerni projektanci coraz śmielej proponują wprowadzanie stonowanych barw.

Na październikowych targach Warsaw Home&Contract (imprezie obowiązkowej dla architektów i projektantów wnętrz oraz dekoratorów) barwne były zarówno okładziny ścienne, jak i meble czy elementy wyposażenia wnętrz. Najwięcej w różnych

Redakcja

odcieniach koloru zielonego, żółtego, beżowego, ciepłego brązu.

Postaw na zielony

Zieleń wyraźnie zdominowała ekspozycję wnętrz na jesiennej edycji Warsaw Home. Nie jest to zupełna nowość, bo zielony architekci i projektanci wnętrz promują bodajże trzeci sezon. Najwyraźniej z powodzeniem. Może dlatego, że to kolor natury, do której wnętrzarstwo zdecydowanie powraca. Modne są praktycznie wszystkie odcienie zieleni. A najbardziej topowe rozwiązania to zielone ściany, które urządza się z żywych roślin (tzw. ogrody pionowe, ale tym razem w wersji do pomieszczeń).

Dla stonowanych pastele

Nie każdy lubi we wnętrzach jaskrawe czy nawet ciut żywsze bądź bardziej soczyste barwy. Designerzy doskonale zdają sobie z tego sprawę, co doskonale było widać na Warsaw Home. Na wielu ekspozycjach prezentowane bowiem były elementy wyposażenia w pastelowych barwach: różach, błękitach, rozmytych zieleniach itp.

Czerń i biel to też kolory

Choć może nie każdy z tym się zgodzi, to jednak czarny i biały to też kolory. Czarno-białych propozycji na Warsaw Home nie było wprawdzie zbyt wiele, ale trzeba przyznać, że miłośnicy czarnych wnętrz to niezbyt liczne grono klientów. Podobnie jak też granatowych ścian czy mebli. Na targach zaprezentowano je w nowej, ciepłej odmianie. Podobnie zresztą jak biele i szarości. Naturalne materiały

Zamknięci w domach uświadomiliśmy sobie, jak wielką rolę w naszym życiu pełni

kontakt z naturą. W modnych wnętrzach muszą zatem pojawić się roślinne motywy i naturalne materiały. Top trendy meble wykończone są zatem okładzinami przypominającymi naturalne materiały, przede wszystkim drewno.

Ciepłe barwy w łazience

Największym hitem sezonu 2023 ma być łazienka w kolorze brzoskwiniowym. To kolor ciepły, przytulny i nadający pomieszczeniu swoistej miękkości. Brzoskwiniowe mogą być ściany i podłogi, albo tylko meble do łazienki. Najbardziej radykalne aranżacje zaś proponują rozwiązania w stylu total look: wnętrze brzoskwiniowe niemalże w pełni.

Meble w lekkim formacie

Meble do łazienki nie mogą swoją formą przytłaczać ani pomieszczenia, ani tym bardziej nas. Propozycje na 2023 rok to lekkie konstrukcje o prostych kształtach, często

w „przyjaznych”, ciepłych kolorach. Ażury i metalowe ramy, formy podwieszane albo stojące na wysokich, smukłych nóżkach. Dzięki temu mamy poczucie większej przestronności, swobodnego przepływu światła i powietrza. To dodatkowy atut mebli do łazienki proponowanych na nadchodzący sezon, bo faktycznie zapewniają lepszą wentylację. A to w pomieszczeniach takich jak łazienka bardzo ważne.

Soft loft dla zwolenników industrializmu

Z przedcovidowych trendów „trzyma się” jeszcze chyba tylko styl soft loft. Może dlatego, że z założenia opiera się na kontraście pomiędzy surowymi formami a organicznością i łagodnością. Projektanci mebli do łazienki dla zwolenników soft loftu proponują zatem meble proste, w szarej „betonowej” kolorystce, ale w nowej, lżejszej formie.

Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych

Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych (PZITS) skupia aktualnie 3 200 techników, inżynierów i naukowców działających w zakresie inżynierii środowiska, którzy za cel swojej działalności stawiają sobie: ƒ rozwijanie techniki i myśli technicznej oraz szerzenie wiedzy i postępu technicznego w dziedzinach objętych zakresem działania Zrzeszenia, ƒ integrację środowiska zawodowego, ƒ podnoszenie i weryfikację kwalifikacji zawodowych członków Zrzeszenia i innych osób w specjalnościach PZITS, ƒ troskę o przestrzeganie zasad etyki zawodowej swoich członków.

Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych jest organizacją z ponadstuletnią tradycją. Do życia powołane zostało w 1919 roku pod nazwą Zrzeszenie Gazowników Polski, które powstało w obliczu wyzwań związanych z odzyskaniem niepodległości. W 1952 roku inżynierowie i technicy sanitarni z Lublina utworzyli Samodzielne Koło Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Inżynierów i Techników Sanitarnych, Ogrzewnictwa i Gazownictwa. Dzięki dużemu zaangażowaniu członków Koła w działalność PZITS oraz ze względu na dynamiczny rozwój

w regionie ‒ w 1959 roku powołany został PZITS Oddział Lublin. Działania PZITS Oddział Lublin koncentrują się na działalności opiniodawczej, eksperckiej, integracyjnej oraz organizacji i współorganizowaniu szkoleń w zakresie branży sanitarnej w regionie oraz w kraju. Specjaliści zrzeszeni w lubelskim Oddziale PZITS wykonują opinie techniczne i ekspertyzy dotyczące zagadnień inżynierii środowiska (dawniej inżynierii sanitarnej), w szczególności z zakresu: ƒ ogrzewnictwa, ƒ wentylacji, ƒ klimatyzacji, ƒ wodociągów, ƒ kanalizacji, ƒ technologii wody i ścieków.

Opinie i ekspertyzy wykonujemy na zlecenia sądów, prokuratur, samorządów, przedsiębiorstw oraz osób fizycznych.

Członkowie PZITS brali czynny udział w procesie tworzenia pierwszych struktur Lubelskiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa, a następnie wspierali działalność poszczególnych organów w Izbie. Obecnie biorą czynny udział w pracach między innymi Okręgowej Komisji Kwalifikacyjnej.

Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych ul. Marii Curie-Skłodowskiej 3, 20-029 Lublin tel./fax 81 532 2738, e-mail: biuro@pzits.lublin.pl www.pzits.lublin.pl

SkillsPoland 2022 z CERBUDEM

SkillsPoland 2022 z CERBUDEM. Zrzeszenie producentów tradycyjnej ceramiki czerwonej partnerowało zawodom z murowania, które odbyły się 8–9 grudnia 2022 r. na Politechnice w Białymstoku.

SkillsPoland to zawody branżowe, których celem jest promocja wysokich umiejętności zawodowych młodych profesjonalistów. To także przepustka do udziału w rywalizacji na

arenach międzynarodowych oraz możliwość atrakcyjnego zatrudnienia.

CERBUD promuje murarstwo Partnerem strategicznym wydarzenia jest Agencja Rozwoju Przemysłu oraz Fundacja Empiria i Wiedza. Poszczególnym Obszarom partnerują natomiast przedsiębiorstwa uznawane za liderów swojej branży. Partnerem Obszaru Murarstwo został w tym roku współpracujący z naszym wydawnictwem CERBUD, który zrzesza producentów tradycyjnej ceramiki czerwonej. W działania związane z partnerstwem zaangażowały się cztery cegielnie:

Redakcja

Czy wiesz, że…

W zawodach WorldSkills 2022 Special Edition medal doskonałości w kategorii budownictwo cyfrowe (BIM) zdobył reprezentant Polski Radosław Mazgaj. Wspierali go: ekspert – Jacek Magiera, partnerzy: AEC Design, Tech Data Polska oraz Politechnika Krakowska.

Cekobud s.c. ze Słodkowa Pierwszego (woj. lubelskie); ƒ Dąbrówka Zbigniew Zawadzki z Dąbrówki Strumiany (woj. łódzkie); ƒ Ceradbud Sp. J. z Radoszyc (woj. świętokrzyskie); ƒ Michałów z Michałowa (woj. świętokrzyskie). Zawody odbyły się w dniach 8–9 grudnia 2022 r. na Wydziale Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej. Uczestnicy rywalizowali w dwóch konkurencjach: Murarstwo, Inżynieria Mechaniczna CAD.

Do testu pre-eliminacyjnego przystąpiło 36 osób. Do finału w Białymstoku zakwali-

fikowało się sześć z najwyższą ilością punktów. W konkursie miały one do wykonania dwa zadania: murowanie na sucho na czas oraz murowanie na zaprawę według zadanego projektu. Zawodników oceniało jury w składzie:

mgr inż. arch. Tomasz Rogala z Pracowni Historii Architektury i Konserwacji Zabytków Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej;

dr inż. Katarzyna Kalinowska-Wichrowska, Prodziekan ds. Rozwoju i Współpracy Wydziału Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej;

mgr inż. Włodzimierz Zawrzykraj, współwłaściciel zakładu CERADBUD Sp.J. L. Zawrzykraj, W. Zawrzykraj.

Rywalizację wygrał Miłosz Adamczyk, reprezentant Politechniki Śląskiej, nabywając tym samym prawo reprezentowania Polski w finale EuroSkills 2023, który odbędzie się w Gdańsku.

SkillsPoland 2022 z CERBUDEM – kto może się sprawdzić?

W rywalizacji SkillsPoland 2022 Obszar Murarstwo swoje umiejętności sprawdzić mogli młodzi fachowcy, którzy w dniu 5 września 2023 roku ukończyli 18 lat i nie przekroczyli 25. roku życia.

Wykształcenie nie miało znaczenia, najważniejszą rolę odgrywały umiejętności zawodowe. Swoje umiejętności murarskie sprawdzić mogły zatem zarówno osoby uczące się oraz studiujące, jak i pracujące zawodowo. Poza oficjalną rywalizacją swoje umiejętności sprawdzić mogli także widzowie – z myślą o nich zorganizowane zostały strefy „try skills”.

Udział i partnerstwo jak certyfikat jakości

O prestiżu imprezy świadczy jej szeroki zasięg. SkillsPoland to zawody krajowe, w których wystąpi ponad 200 zawodników. Uczestnicy startują w 22 kategoriach, w tym 4. związanych z budownictwem. Kategorie podzielone są na Obszary (Obszar Murarstwo debiutuje na imprezie). Umiejętności startujących oceniać będzie aż 100 sędziów, a zmagania śledzić będzie około 25 tys. widzów. Zwycięzcy w poszczególnych Obszarach mają prawo reprezentować Polskę na zawodach międzynarodowych: EuroSkills i WorldSkills. W EuroSkills udział biorą zawodnicy z 31 krajów Europy. Najlepsi z nich mają prawo startu w zawodach WorldSkills. Polska jest jednym z 82 krajów, które uczestniczą w tym ogólnoświatowym wydarzeniu dla profesjonalistów.

Czy wiesz, że…

Murarz to jeden z najbardziej poszukiwanych fachowców na rynku krajowym. Nie inaczej jest i w naszym regionie. Jak podaje Barometr Zawodów, w tym roku brakuje ich w 10 powiatach woj. lubelskiego. Są to: powiat łukowski, opolski, kraśnicki, biłgorajski, zamojski, Miasto Zamość, krasnostawski, lubelski, świdnicki, tomaszowski. W przyszłym roku nie będzie lepiej. Jako powód braku rąk do pracy w zawodzie murarz Barometr wymienia m.in. brak młodych pracowników i odpowiedniego kształcenia. Na 126 szkół technicznych i branżowych w regionie w specjalności murarz kształci: Zespół Szkól Budowlanych i Ogólnokształcących w Biłgoraju, Branżowa Szkoła I Stopnia w Chełmie, Państwowe Szkoły Budownictwa i Geodezji w Lublinie, Zespół Szkół Budowlanych w Lublinie, Zespół Szkół nr 2 w Puławach, Branżowa Szkoła I Stopnia w Radzyniu Podlaskim, Zespół Szkół Techniczno-Zawodowych w Tomaszowie Lubelskim.

SkillsPoland towarzyszą zawsze warsztaty tematyczne dla nauczycieli szkół branżowych, strefy partnerskie, targi szkół i uczelni kształcących fachowców. Wisienką na torcie tegorocznej edycji będzie natomiast panel dyskusyjny, w którym udział wezmą przedstawiciele nauki, biznesu oraz instytucji publicznych.

Imprezę patronatem honorowym objął Prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki.

Foto: worldskillspoland.org.pl Politechnika Białostocka

Krajowe Zrzeszenie Producentów Materiałów Budowlanych CERBUD

Zrzeszenie powstało w 2001 r. W pierwszym okresie istnienia należało do niego 34 cegielnie, pod koniec 2001 r. liczyło ich już 100, obecnie liczy 20 członków. Dynamiczna zmiana liczebności członków Zrzeszenia doskonale odzwierciedla to, co się stało z branżą w okresie transformacji gospodarczej. Na skutek wprowadzenia w życie niekorzystnych zmian prawnych, otwarcia polskiego rynku dla wielkich firm produkcyjnych zza granicy i napływu nowych technologii budowlanych ponad 60% działających na początku XXI w. cegielni zamknęło swoją działalność. W liczbach bezwzględnych to 200 zakładów, które zatrudniało co najmniej 5 tys. osób. Aktualnie istnieje ok. 130 małych cegielni. Produkcję tradycyjnej ceramiki budowlanej w ubiegłym roku realizowało tylko około 50 z nich.

Więcej informacji o Zrzeszeniu i jego działalności na stronie: www.cerbud.org.pl

Więcej informacji o inicjatywie WorldSkills Poland i wydarzeniu SkillsPoland 2022:

https://worldskillspoland.org.pl/wydarzenia/skillspoland-2022/

https://worldskillspoland.org.pl/

https://www.facebook.com/WorldSkillsPoland/

https://www.instagram.com/worldskillspoland/

https://twitter.com/WorldSkillsPL

https://www.tiktok.com/@worldskillspoland

Lubelska Kuźnia Talentów 2022/2023

Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego

Lubelska Kuźnia Talentów 2022/2023 – wkrótce kolejny nabór wniosków.

O stypendium mogą ubiegać się już uczniowie klas I szkół średnich.

Uczniowie szkół podstawowych i średnich mogą otrzymać stypendium ze środków, którymi dysponuje Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego (UMWL). Dnia 1 września 2022 r. ruszył kolejny już nabór wniosków w ramach dwóch programów stypendialnych:

Lubelskie wspiera uzdolnionych 2021−2023; ƒ Lubelska Kuźnia Talentów 2021−2023.

ƒ

Środki finansowe na stypendia pochodzą z Europejskiego Funduszu Społecznego, budżetu państwa i budżetu Województwa Lubelskiego. Odpowiedzialny za ich realizację jest Departament Kultury, Edukacji i Dziedzictwa Narodowego UMWL.

Lubelskie wspiera uzdolnionych 2021−2023 – kto otrzyma wsparcie?

Z programu Lubelskie wspiera uzdolnionych stypendium otrzymać mogą uczniowie szkół podstawowych i średnich. Aby je otrzymać

muszą spełnić określone warunki. Wsparcie finansowe otrzymają bowiem tylko uczniowie, którzy: ƒ są szczególnie uzdolnieni; ƒ mieszkają lub uczą się w województwie lubelskim; ƒ uczęszczają do klasy VII albo VIII szkoły podstawowej albo do liceum ogólnokształcącego.

Lubelskie wspiera uzdolnionych to nie tylko program stypendialny, ale też promocja określonych zdolności. Aby je otrzymać, nie wystarczy mieć wysokiej średniej z ocen za naukę wszystkich przedmiotów na danym poziomie nauczania. Stypendia przyznawane są bowiem za osiągnięcia w zakresie konkretnych przedmiotów. Są to: nauki przyrodnicze, matematyka, informatyka, języki obce nowożytne, a także przedsiębiorczość.

Dodatkowym ograniczeniem jest wiek potencjalnych stypendystów. Ze wsparcia finansowego nie mogą skorzystać bowiem osoby, które uczęszczają do szkoły podstawowej bądź liceum ogólnokształcącego dla dorosłych.

Lubelska Kuźnia Talentów 2021−2023 – warunki

Lubelska Kuźnia Talentów 2021−2023, choć skierowana do uczniów szkół technicznych i branżowych, tylko częściowo promuje osiągnięcia w zakresie przyszłego zawodu. Jego beneficjentami zostać mogą uczniowie, którzy uczęszczają w trybie dziennym do: ƒ szkoły branżowej I stopnia; ƒ technikum; ƒ szkoły policealnej; ƒ szkoły artystycznej.

Stypendium otrzymują ci, którzy osiągną wybitne wyniki w zakresie przedmiotów:

ƒ

ogólnych (przyrodniczych, matematycznych, informatycznych, nowożytnych języków obcych oraz przedsiębiorczości); ƒ zawodowych. Uczniowie klas II i wyższych o stypendium wnioskować mogli już we wrześniu br. (nabór trwał od 1 do 16 września). „Pierwszaki” dopiero od 1 stycznia 2023 r., czyli po ukończeniu I semestru nauki. Wsparcie będzie wówczas udzielane w ramach programu Lubelska Kuźnia Talentów 2021−2023 II.

Na jaką kwotę mogą liczyć uczniowie?

Stypendia przyznawane są na okres od 01.09.2022 r. do 30.06.2023 r., w kwocie 350 zł miesięcznie – najzdolniejszym uczniom, którzy spełnią wymagane regulaminem kryteria i uzyskają najwyższą punktację w postępowaniu kwalifikacyjnym. W ramach obu programów w roku szkolnym 2022−2023 stypendium otrzyma 1259 uczniów: ƒ 200 ze szkół podstawowych, klas VII i VIII; ƒ 179 ze szkół licealnych, klas II, III i IV; ƒ 200 ze szkół licealnych, klas I;

408 ze szkół technicznych;

68 ze szkół branżowych I stopnia;

136 ze szkół artystycznych;

68 ze szkół policealnych. Szczegóły dotyczące programów: regulaminy, instrukcje i wymagane formularze znajdują się w zakładce Stypendia. Dodatkowych informacji udzielają pracownicy Departamentu Kultury, Edukacji i Dziedzictwa Narodowego:

kontakt telefoniczny: 81 478 1459, 81 441 6713, 81 441 6716

adres e-mail: stypendia_rpo@lubelskie.pl

Polskie Stowarzyszenie Dekarzy Oddział Lubelski

Polskie Stowarzyszenie Dekarzy Oddział Lubelski zrzesza osoby zawodowo związane z branżą dachową, to jest dekarzy. Jednocześnie współpracuje z dostawcami i producentami materiałów budowlanych przeznaczonych do budowy dachów. Oddział został założony w lutym 2001 r. przez grupę właścicieli firm budowlano-dekarskich w Lublinie, jako jeden z pierwszych oddziałów wojewódzkich Polskiego Stowarzyszenia Dekarzy (PSD).

Oddział powstał i działa w celu wspierania swoich członków w prowadzonej przez nich działalności gospodarczej oraz w celu zapewnienia im możliwości integracji i rekreacji w ramach środowiska zawodowego. Jego działania mają przyczyniać się także do szerzenia fachowej wiedzy dekarskiej, blacharskiej i ciesielskiej – poprzez kursy i szkolenia zawodowe oraz praktyki zawodowe dla Młodych Dekarzy w najlepiej prosperujących firmach dekarskich. Dążąc do integracji środowiska, Oddział organizuje grupowe wyjazdy na kongresy, targi i wydarzenia powiązane z branżą dachową, jak również wycieczki, zawody wędkarskie czy wyjścia do teatru.

Główne cele naszej działalności to: ƒ wykształcenie młodych rzemieślników poprzez praktyki u mistrzów PSD;

ƒ

promocja zawodu dekarz wśród dzieci i młodzieży szkół podstawowych; ƒ podnoszenie kwalifikacji zawodowych dekarzy, blacharzy, cieśli w Lubelskim Ośrodku Kształcenia Dekarzy; ƒ propagowanie nowoczesnych metod i technik wykorzystywanych przy wykonywaniu pokryć dachowych i izolacji; ƒ integracja środowiska dekarskiego.

Największym sukcesem naszego Oddziału jest to, że funkcjonuje nieprzerwanie już ponad dwadzieścia dwa lata, wciąż się rozwija i obecnie jest jednym z największych oddziałów PSD w Polsce. Obecnie Oddział Lubelski jest silną grupą, która zrzesza 60 Członków, właścicieli firm dekarskich i ogólnobudowlanych z Lublina, Radzynia Podlaskiego, Kraśnika i okolic. Z Oddziałem związanych jest 16 firm, które występują w roli Członków Wspierających – dzięki nim Oddział jest w stanie dynamicznie się rozwijać i promować zawód dekarz.

Szkolenia o tematyce dekarskiej i nie tylko Oddział prowadzi w swoim Lubelskim Ośrodku Kształcenia Dekarzy, w którym znajduje się sala do zajęć teoretycznych oraz duża hala do zajęć praktycznych, wyposażona w profesjonalne makiety szkoleniowe oraz bogate zaplecze dydaktyczne.

Lubelski Ośrodek Kształcenia Dekarzy Czerniejów 49A, 23-114 Jabłonna, tel. 667 668 686 e-mail: szkoleniadladekarzy@gmail.com www.szkoleniadladekarzy.pl

Orzecznicy Techniczni

Oddziału Lubelskiego wykonują Opinie Techniczne oraz uczestniczą w mediacjach w sprawach spornych. Przynależność do PSD uwiarygadnia firmę na rynku wykonawców pokryć dachowych.

Członkiem zwyczajnym Stowarzyszenia może być osoba fizyczna, która: ƒ ukończyła 18 rok życia; ƒ jest obywatelem Polski; ƒ wykaże się znajomością wykonawstwa pokryć dachowych i izolacji; ƒ przedstawi rekomendację co najmniej dwóch członków Stowarzyszenia; ƒ jest czynną zawodowo osobą w zawodzie: Dekarz, Blacharz lub Cieśla. Warunkiem otrzymania statusu członka zwyczajnego jest przedłożenie Zarządowi Oddziału pisemnej deklaracji o wstąpieniu do Stowarzyszenia oraz gotowości uiszczania składek członkowskich (obecnie to 500 zł rocznie).

Każdy Członek PSD Oddział Lubelski może korzystać z: ƒ preferencyjnego ubezpieczenia OC przygotowanego specjalnie dla członków PSD;

bezpłatnych szkoleń organizowanych w Lubelskim Ośrodku Kształcenia Dekarzy; ƒ promocji firmy i dekarza poprzez stronę internetową PSD; ƒ preferencyjnych warunków uczestnictwa we wszystkich wydarzeniach branżowych, takich jak Dzień Dekarza, Targi BUDMA, targi regionalne, Zawody Turbo Dekarz, spotkania integracyjne branży budowlano-dachowej.

ƒ

Jeżeli członek PSD jest Młodym Dekarzem i nie przekroczył jeszcze 26 roku życia, może sprawdzić swoje umiejętności i wystartować w największym wydarzeniu branżowym, jakim są Mistrzostwa Polski Młodych Dekarzy oraz Mistrzostwach Świata Młodych Dekarzy.

Biuro PSD Oddział Lubelski Czerniejów 49A, 23-114 Jabłonna tel. 503 123 889 e-mail: lubelski@dekarz.com.pl

Dariusz Pilipiec – wspomnienie

Przedsiębiorstw na UEP w Poznaniu. W Spółdzielni przeszedł wszystkie szczeble kariery, aż wreszcie został Prezesem Zarządu w 2015 r. Był człowiekiem wysokiej kultury, którego cenili pracownicy, kontrahenci, organy samorządów krajowych. W Krajowej Izbie Kominiarzy był założycielem i Prezesem Zarządu w Oddziale Lubelskim, a w kraju członkiem sądu koleżeńskiego. W Stowarzyszeniu Ruchu Spółdzielców w Lublinie był członkiem Zarządu oraz pełnił funkcję sekretarza. W Fundacji Ochrony Przeciwpożarowej i Ochrony Środowiska, która jest członkiem Europejskiej Federacji Mistrzów Kominiarskich, był wiceprezesem Zarządu.

Nie umiera ten, kto trwa w sercach i pamięci naszej

Jesteśmy pogrążeni w głębokim smutku i żalu z powodu śmierci naszego Prezesa i kolegi Dariusza Pilipca, który po bardzo ciężkiej i wyczerpującej chorobie odszedł od nas na zawsze w dniu 4 września 2022 r., przeżywszy zaledwie 43 lata.

Dariusz Pilipiec ukończył VI LO w Lublinie, w którym został zaliczony do grona wybitnych absolwentów. Całe swoje krótkie życie związał z pracą w naszej Spółdzielni, którą rozpoczął w 2004 r., po ukończeniu studiów prawniczych na Wydziale Prawa i Administracji UMCS w Lublinie. Ukończył również studia podyplomowe z Rachunkowości i Finansów

Zawsze serdeczny, pomocny, oddany pracownikom, zaangażowany w działanie Spółdzielni. Opracował dokumentację z wykonania usług, jako jedyny w Spółdzielni sporządzał komputerowe szkice przewodów kominowych. Był wzorem pracowitości i uczciwości. Wyróżniał się wysokim poziomem wiedzy prawniczej, ekonomicznej i kominiarskiej – w 2013 r. uzyskał tytuł czeladnika, a w 2019 r. tytuł mistrza w zawodzie kominiarskim.

Zapamiętamy go jako bardzo dobrego, mądrego człowieka, koleżeńskiego, zawsze z życiowym optymizmem, pełnego pasji i energii do działania. Uczynił w życiu wiele dobra dla innych, a zwłaszcza dla spółdzielców, za co otrzymał medal Zasłużony dla Ruchu Spółdzielców.

Zarząd i Pracownicy Spółdzielni Pracy Kominiarzy w Lublinie

Dariusz Pilipiec, Prezes Spółdzielni Pracy Kominiarzy w Lublinie, odszedł od nas na zawsze w dniu 4 września 2022 roku.

Dach Forum 2023

Dach Forum 2023 odbędzie się już w połowie stycznia. Po sukcesie pierwszej edycji kongresu branży dekarskiej organizatorzy postanowili po raz kolejny zaprosić dekarzy do Targów Kielce.

W drugiej edycji Kongresu i Targach Dekarzy, Cieśli i Blacharzy udział wezmą najwięksi producenci, najlepsi fachowcy z branży oraz uznane autorytety. Organizatorzy zaprosili ich, aby podzielili się z uczestnikami imprezy swoją wiedzą oraz zaprezentowali najnowsze rozwiązania technologiczno-sprzętowe.

Tak jak w ubiegłym roku Dach Forum 2023 towarzyszyć będzie konkurs DACH MASTERS. W finałowym etapie poprzedniej edycji konkursu rywalizowało 14 zawodników w trzech kategoriach: Dekarstwo, Blacharstwo, Ciesielstwo. Finałowe zmagania cieszyły się dużym zainteresowaniem zwiedzających, wystawców i licznej grupy kolegów po fachu. Zwycięzcy tegorocznego konkursu zgarną nagrody warte kilkadziesiąt tysięcy złotych. Impreza odbędzie się w dniach 14−15 stycznia 2023 r. w stolicy województwa świętokrzyskiego w hali Targi Kielce. Oprac. na podst. mat. Targi Kielce

Więcej informcji na stronie: https://www.targikielce.pl/dachforum

Redakcja

©Targi Kielce

Hydrofobizacja cegieł licowych – lek na wszelkie zło czy droga do kłopotów?

inż. Ryszard Belak, CERBUD

Hydrofobizacja cegieł poprawia ich odporność na zabrudzenia i kolorystykę. Nie chroni jednak przed destrukcyjnym działaniem wilgoci w odpowiedni sposób.

Wprowadzenie

Hydrofobizacja cegieł polega na pokryciu ich powierzchni preparatami „odpychającymi wodę” i utrudniającymi ich zwilżanie. W przypadku tworzyw ceramiki budowlanej

należących do kategorii materiałów budowlanych o czerepie porowatym, zabieg ten nie jest bez znaczenia. Zabezpieczone w ten sposób elewacje ceglane są bardziej odporne na zabrudzenia i polepsza się ich kolorystyka. Spowodowało to wzrost zainteresowania preparatami hydrofobowymi zarówno ze strony wykonawców, jak i inwestorów, przyczyniając się do niemal powszechnego ich stosowania. Powstaje jednak pytanie, czy warto hydrofobować ceglane elewacje i czy czasem nie sprzyja to degradacji atmosferycznej cegieł?

Studiując opis niektórych polecanych preparatów do hydrofobizacji cegieł, można

Twierdza Zamość

odnieść wrażenie, że jest to niezawodny sposób na przedłużenie żywotności murów ceglanych. Producenci tak konstruują przekazywane informacje, że osoba decydująca o zastosowaniu danego preparatu hydrofobowego jest zasypywana pseudonaukowymi informacjami i terminami.

Przykład: Fragment opisu jednego z produktów do hydrofobizacji Produkt jest krzemianowym preparatem z dodatkiem małocząsteczkowych substancji aktywnych o połączonym działaniu wzmacniającym i hydrofobizującym powierzchnię. Ze względu na małocząsteczkową strukturę w stanie wyjściowym preparaty wykazują bardzo dobrą zdolność penetracji i reagują chemicznie w materiale budowlanym w obecności wilgoci atmosferycznej, przechodząc w hydrofobową, odporną na promieniowanie ultrafioletowe i działanie czynników atmosferycznych substancję czynną. Po zabiegu substancja czynna odkłada się na ściankach kapilar i porów jako makromolekularna warstwa, jednocześnie wzmacniając powierzchnię impregnowanych podłoży. Ze względu na małocząsteczkowość substancji aktywnych zabieg impregnacji nie wpływa znacząco na dyfuzję pary wodnej. (…) Preparat, dzięki trwałemu wiązaniu chemicznemu z zabezpieczoną powierzchnią, gwarantuje kompletną i długotrwałą ochronę przed wodą, występowaniem wykwitów, zniszczeniami podłoża na skutek rozpuszczalnych w wodzie soli, mrozem czy rozwojem mikroorganizmów.

Taki opis to w istocie bardziej tekst marketingowy aniżeli deklaracje potwierdzone badaniami laboratoryjnymi, a tym bardziej sprawdzone w praktyce. Szczególnie wtedy,

Twierdza Zamość: degradacja cegieł ręcznie formowanych pokrytych preparatem hydrofobowym w odbudowanym murze

Twierdza Zamość: degradacja pokrytych preparatem hydrofobowym cegieł formowanych maszynowo w odbudowanym murze

ściany elewacyjne, ponieważ nie uwzględniają one własności fizycznych muru.

W niniejszym artykule przedstawiam moje kilkuletnie doświadczenia związane z reklamacjami po hydrofobizacji, jakie inwestorzy i wykonawcy robót budowlanych składali do producentów ceramiki budowlanej (głównie cegieł pełnych).

Wyjątkowa specyfika tworzywa ceramicznego

W wielu publikacjach w literaturze światowej sygnalizowany jest brak możliwości właściwego zhydrofobizowania cegieł za pomocą powszechnie dostępnych preparatów krzemoorganicznych. Niemożliwość ta spowodowana jest specyfiką tworzywa ceramicznego, które ma odmienną strukturą porowatości. Praktycznie wszelkie stosowane preparaty chronią powierzchnię cegły wyłącznie

przed okresowym zawilgoceniem wywołanym opadami atmosferycznymi. Ściany z cegieł wymagają natomiast ochrony hydrofobowej zabezpieczającej cegły w długim okresie czasu. Szczególnie dotyczy to ceglanych ścian elewacyjnych w rewitalizowanych obiektach zabytkowych.

Problemem zaś jest to, że producenci handlowych preparatów hydrofobowych w swoich przekazach informują, że ich produkt nadaje się do wszystkich rodzajów materiałów budowlanych. Nieprawdziwe są informacje, że oferowany preparat nadaje się np. do hydrofobizacji zasolonych lub zawilgoconych murów. Szczegółowe specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych, zatwierdzane m.in. przez konserwatorów zabytków, zawierają lakoniczne stwierdzenia, np.: Mur zabezpieczyć środkami hydrofobowymi lub Do hydrofobiza-

Manufaktura Łódź

cji murów zastosować impregnaty firmy x itp. Brak jest bliższych informacji dotyczących rodzaju i typu impregnatu. Firmy informują np.: Bezzapachowy impregnat do elewacji, murów, ogrodzeń i fasad z kamienia, cegły i betonu. Impregnat hydrofobizujący do stosowania nawet na wilgotnym podłożu. Takie uniwersalne sformułowania nie mają żadnego sensu, ponieważ – jak już wspomniałem – porowate tworzywa ceramiczne charakteryzują się specyficznymi własnościami. Na pewno zaś nieuzasadnione i tak naprawdę szkodliwe jest zalecenie: do stosowania na wilgotnym podłożu. Przeczą mu wszelkie testy i badania realizowane przez placówki naukowo-badawcze. Brakuje również rzetelnej informacji w zakresie: ƒ zasadniczych charakterystyk własności użytkowych handlowych preparatów hydrofobowych posiadających dokumenty odniesienia w postaci sprawozdań z badań laboratoryjnych realizowanych przez certyfikowane placówki naukowo-badawcze; ƒ informacji o możliwych wadach, jakie pojawią się na określonych tworzywach w wyniku ich niewłaściwego zastosowania.

Skutki wadliwej hydrofobizacji

Praktyka wykazała, że zarówno nowe ceglane mury elewacyjne, jak i zrewitalizowane mury zabytkowe (mury twierdzy Zamość, manufaktury Łódź), w których zastosowano preparaty hydrofobowe, ulegają przyśpieszonej degradacji pod wpływem zmieniających się warunków klimatycznych. Pomijając niewłaściwy wybór cegieł elewacyjnych (klasa, absorpcja wody), to bezpośrednią jej przyczyną jest niewłaściwy dobór preparatów hydrofobowych (stężenie,

Manufaktura Łódź: Degradacja cegieł pokrytych preparatem hydrofobowym w murach

wodorozpuszczalność itp.) do specyficznych własności fizykochemicznych tworzywa ceramicznego. Preparaty hydrofobowe często ulegają rozdziałowi fazowemu lub nadmiernie migrują w głąb czerepów ceramicznych, posiadają niewłaściwą przyczepność, powodując tworzenie się podczas tzw. utwardzania wadliwych powłok molekularnych związków krzemoorganicznych.

Wyjątkowa cecha ceramiki, jaką jest silne podciąganie kapilarne wywołujące swobodny przepływ wilgoci, utrudnia aplikowanie środków hydrofobowych. Niedoce-

niany jest wpływ środowiska naturalnego na zjawisko degradacji cegieł. Wpływ ten należy łączyć z oddziaływaniem wody oraz gazów znajdujących się w powietrzu (tlenki węgla, azotu, siarki, chloru). Zjawiska fizyczne zachodzące na granicach faz (dyfuzja), połączone z oddziaływaniem chemicznym, powodują krystalizację wody i rozpuszczonych w niej soli pod powierzchnią licową cegieł w ścianach elewacyjnych. W efekcie cegły ulegają powolnemu procesowi fizycznego zniszczenia.

Analiza przyczyn postępującej destrukcji zrewitalizowanych murów ceglanych

Porowata struktura cegły ceramicznej charakteryzuje się skłonnością do utrzymywania wody w swojej objętości. Gradienty temperatur i wilgotności przyczyniają się do powolnego zniszczenia cegły elewacyjnej pokrytej środkami hydrofobowymi i pogorszenia właściwości fizyko-mechanicznych,

przede wszystkim trwałości (odporności na zamarzanie i rozmrażanie). Pogarsza się estetyka i komfort użytkowania zniszczonych ceglanych elewacji.

Hydrofobizacja wykonywana jest za pomocą różnych preparatów, głównie na bazie polimerów. Roztwory polimerów, aplikowane na powierzchnię cegły metodą malowania, natryskiwania pod ciśnieniem, zanurzania czy nasycania, zostają wprowadzone w strukturę porowatą i w różnym stopniu wypełniają wolne przestrzenie w objętości materiału. Często w warstwach powierzchniowych pojawia się uszczelniający żel polisiloksanowy. Po utrwaleniu (zeszkliwieniu) i ustabilizowaniu struktury polimer lub nanopolimer tworzy na powierzchni materiału cienką błonkę ograniczającą wnikanie wilgoci i wody od strony zewnętrznej i uniemożliwia odparowanie wody z wnętrza muru elewacyjnego. Powłoka hydrofobowa niedostatecznie zabezpieczająca przed wnikaniem wody,

Zrewitalizowana fabryka Herbsta

np. z powodu niewytworzenia się powłoki molekularnej lub z powodu uszkodzeń mechanicznych powierzchni cegieł, a także nieoczyszczonej z kurzu i pyłów cegły, przyczynia się do powstawania wzmożonego procesu fizycznego uszkodzenia cegły, objawiającego się rozwarstwieniem jej licowej płaszczyzny. Badania przeprowadzone przez Różę Krzywołocką-Laurow wykazały, że w stosunku do cegieł bez hydrofobizacji nasiąkliwość powierzchniowa na cegłach po zastosowaniu preparatów hydrofobowych po upływie 14 dni maleje ponad 50-krotnie. Istotne warunki dla realizacji murów elewacyjnych

Projekt architektoniczno-wykonawczy powinien uwzględniać warunki atmosferyczne oraz zawierać informacje dotyczące zabezpieczenia przed uszkodzeniami technicznymi budowli. W każdym murze elewacyjnym zachodzi zewnętrzna korozja oraz fizykochemiczne starzenie się minerałów. Przyczynia się to do powolnej degradacji właściwości mechanicznych i skutkuje pojawianiem się uszkodzeń fizycznych w ustroju konstrukcyjnym budowli.

Mury elewacyjne niezabezpieczone wystawione na silną ekspozycję zmiennych warunków atmosferycznych muszą być wykonane z materiałów o jak najniższej absorpcji wody (nieprzekraczającej 5%), np. z klinkieru. Zabezpieczenia przed wodą z atmosfery powinny być przemyślane na etapie projektu i później konsekwentnie wykonane. Działanie wody jest tym bardziej szkodliwe, im dłużej przebywa ona w murze, a więc gdy nie ma możliwości szybkiego odparowania. Materiał złuszcza się, pęka lub powstają rysy – w zależności od jego wytrzymałości i budowy. Aby zapewnić

Zrewitalizowana fabryka Herbsta: degradacja pokrytych preparatem hydrofobowym nowych cegieł w odbudowanym parkanie

trwałość konstrukcji murowych, należy zabezpieczyć ją przed działaniem wody opadowej. Zawilgocenie cegieł w elewacjach jest związane z bardzo silnym podciąganiem kapilarnym charakterystycznym dla materiałów ceramicznych. Podstawowym warunkiem stosowania wszelkich preparatów do hydrofobizacji powierzchniowej w murach ceglanych elewacyjnych jest: ƒ brak soli rozpuszczalnych w zaprawach murarskich, ƒ dokładne zabezpieczenie murów przed zawilgoceniem, ƒ nanoszenie preparatów na mury wysuszone, ƒ stosowanie preparatów hydrofobowych wodorozcieńczalnych o odpowiednim do nasiąkliwości cegieł stężeniu.

Zła jakość stosowanych preparatów lub nieodpowiednie zastosowane preparaty to bezpośrednia przyczyna rozwarstwień i złuszczeń lica cegieł. Cegły przed wbudowaniem należy chronić przed zawilgoceniem, a po rozpakowaniu z foliowego opakowania palety powinny być niezwłocznie wbudowane.

Sugestie dotyczące likwidacji wad technicznych występujących w murach elewacyjnych Należy fizycznie usunąć uszkodzone cegły i kształtki elewacyjne. Po uzupełnieniu ubytków należy zabezpieczyć konstrukcje murowe przed zawilgoceniem. Na przykład zastosować ochronę w postaci obróbek blacharskich miejsc intensywnie zwilżanych strumieniami ściekających wód opadowych. Bezwzględnie należy dokładnie sprawdzić stan spoin – niedopuszczalne jest pozostawienie spoin niewypełnionych lub uszkodzonych. Należy unikać stosowania plastyfikatorów chemicznych w celu polepszenia urabialności zapraw. Zaleca się stosowanie tradycyjnych zapraw murarskich z zastosowaniem wodorotlenku wapniowego jako plastyfikatora.

Ratusz w Kołobrzegu: degradacja atmosferyczna cegieł pokrytych preparatem hydrofobowym w odnowionym murze kilka lat po rewitalizacji

Impregnację z zastosowaniem preparatów hydrofobowych stosować w ostateczności. Ewentualne zastosowanie środków hydrofobowych musi być poprzedzone analizą właściwości cegieł zabytkowych oraz cegieł współczesnych. Zaleca się stosowanie środków hydrofobowych wodorozcieńczalnych o dobranym do nasiąkliwości cegieł stężeniu. Przed przystąpieniem do hydrofobizacji zaleca się przeprowadzenie prób na wybranych odcin-

Ratusz w Kołobrzegu

kach muru. Aplikacja środków hydrofobowych na mury elewacyjne może być realizowana wyłącznie na wysuszonym murze.

Podsumowanie

1. Niewłaściwie przeprowadzona hydrofobizacja powoduje przesunięcie strefy krystalizacji lodu pod powierzchnię zaimpregnowanej zewnętrznej warstwy cegły.

2. Powłoka hydrofobowa niedostatecznie zabezpieczająca podłoże przed wnikaniem wody, np. z powodu niewytworzenia się molekularnej powłoki hydrofobowej lub z powodu uszkodzeń mechanicznych, rys, pęknięć lub braku izolacji wodochronnej, powoduje wzmożony proces fizycznego uszkodzenia cegły – złuszczenia.

3. Środki hydrofobowe, ze względu na skład chemiczny, wchodzą w reakcje ze związkami zawartymi w impregnowanej cegle lub płytce, tworząc w warstwach powierzchniowych żel polisiloksanowy, przez który niemożliwe jest odparowanie wody.

4. Przed wykonaniem impregnacji należy sprawdzić stan izolacji wodochronnej.

5. Konieczne jest przeprowadzenie badań podstawowych dot. szybkości degradacji atmosferycznej powierzchni ceglanych pokrytych środkami hydrofobowymi.

Budowle ceglane były wznoszone w Polsce od XIII wieku i przetrwały bez hydrofobizacji do naszych czasów. Prognozuję, że moda na stosowanie środków hydrofobowych niewłaściwie dobranych do rodzaju tworzywa znacząco przyśpieszy degradację wszelkich ceglanych elewacji. Z tego powodu z całą pewnością nie wytrzymają one kolejnych 800 lat.

Krajowe Zrzeszenie Producentów Materiałów Budowlanych CERBUD

Powstało w 2001 r. W pierwszym okresie istnienia należało do niego 34 cegielnie, pod koniec 2001 r. było ich już 100, obecnie liczy 20 członków. Dynamiczna zmiana liczebności członków Zrzeszenia doskonale odzwierciedla to, co się stało z branżą w okresie transformacji gospodarczej. Na skutek wprowadzenia w życie niekorzystnych zmian prawnych, otwarcia polskiego rynku dla wielkich firm produkcyjnych zza granicy i napływu nowych technologii budowlanych ponad 60% działających na początku XXI w. cegielni zamknęło swoją działalność. W liczbach bezwzględnych to 200 zakładów, które zatrudniało co najmniej 5 tys. osób. Aktualnie małych cegielni jest około 130. Jedynie w około 50 z nich produkuje się tradycyjną ceramikę budowlaną.

Powyżej przedstawione doświadczenia i przemyślenia skłonią – taką mam nadzieję – do bardziej przemyślanego stosowania metody hydrofobizacji jako sposobu zabezpieczania murów elewacyjnych.

Literatura:

Domasłowski, W. Profilaktyczna konserwacja obiektów zabytkowych. Toruń 1993. Wydawnictwo UMK. Domasławski, W., Kęsy-Lewandowska, M., Łukaszewicz J. Badania nad konserwacją murów ceglanych Toruń 1998. Wydawnictwo UMK. Krzywołocka-Laurow. R. Hydrofobizacja wyrobów budowlanych. Prace Instytutu Techniki Budowlanej, t. R 36, nr 1(1), 2007, s. 17−46.

Budowlanka w BDO 2023 –kogo obowiązuje segregacja?

Elżbieta Amborska, ela@ihz.pl

Budowlanka w BDO w 2023 roku będzie musiała wypełniać nowe formularze. 1 stycznia wchodzą w życie przepisy nakazujące wytwórcom i właścicielom odpadów budowlanych ich segregację.

Najważniejsze pytanie, jakie muszą sobie zadać firmy z branży brzmi: dlaczego budowlanka w BDO 2023 musi uwzględniać segregację odpadów budowlanych? Ano dlatego, że przepisy ustawy o odpadach uznają

je zarówno za wytwórcę, jak i właściciela odpadów.

Że firmy budowlane wytwarzają odpady, to fakt, z którym chyba nie ma co dyskutować. Ale że są ich właścicielami? Wielu budowlańców jest przeświadczonych, że pozostałości z budowy bądź remontu to własność inwestora. Zapominają tym samym o fundamentalnym fakcie, że na czas prowadzenia robót terenem inwestycji de facto włada firma budowlana. A skoro tak, to tym samym staje się właścicielem odpadów, które na tym terenie wytworzyła. Stąd już prosta droga do objęcia firm budowlanych obowiązkiem ewidencji

odpadów. Warto o tym pamiętać, podpisując umowę z inwestorem. Jeżeli w umowie zawarta będzie klauzula, że za odpady odpowiada inwestor (albo główny wykonawca), to on stanie się ich właścicielem. Zdejmie to z firmy budowlanej obowiązek ewidencjonowania w BDO odpadów objętych umową.

Segregacja odpadów – nowy obowiązek firm budowlanych

Dokonując nowelizacji ustawy w 2022 roku, ustawodawca poszedł dalej, stanowiąc, że (art. 101a.):

1. Odpady budowlane i rozbiórkowe zbiera się oraz odbiera selektywnie, z podziałem co najmniej na: drewno, metale, szkło, tworzywa sztuczne, gips, odpady mineralne, w tym beton, cegłę, płytki i materiały ceramiczne oraz kamienie.

2. Obowiązku, o którym mowa w ust. 1, nie stosuje się do gospodarstw domowych, punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych ani do odpadów budowlanych i rozbiórkowych, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 66 ust. 5.

3. Odpady budowlane i rozbiórkowe, które nie zostały zebrane i odebrane w sposób selektywny, podlegają sortowaniu co najmniej na: drewno, metale, szkło, tworzywa sztuczne, gips, odpady mineralne, w tym beton, cegłę, płytki i materiały ceramiczne oraz kamienie.

Czy wiesz…

Kto musi się rejestrować w BDO? Zgodnie z ustawą o odpadach z 14 grudnia 2012 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 699, 1250, 1726) wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej. Zarejestrować się w BDO i prowadzić ewidencję odpadów za jej pomocą musi zatem każda firma budowlana, chyba że obejmują ją zwolnienia przedmiotowe.

Kiedy firma budowlana nie musi rejestrować się w BDO? Rejestrować w BDO nie musi się firma, która spełnia warunki zwolnienia przedmiotowego z obowiązku prowadzenia ewidencji. Warunki te określa rozporządzenie Ministra Klimatu z 23.12.2019 r. w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów ewidencjonowania.

Co firma budowlana musi ewidencjonować w BDO?

Przedsiębiorstwa budowlane w związku z prowadzoną działalnością wytwarzają różne rodzaje odpadów. Są to między innymi odpady w postaci gruzu powstałego podczas budowy, ziemia czysta lub zanieczyszczona wydobywana podczas wykopów związanych z budową i wywożona poza teren budowy. Ponadto należy pamiętać o innych odpadach z grupy 17, czyli beton, tynki, odpady asfaltowe, odpady drewniane, metalowe, szklane i odpady z tworzyw sztucznych, takie jak pianki poliuretanowe, płyty styropianowe czy folie. Ogólnie rzecz biorąc, pod uwagę trzeba wziąć wszystkie odpady związane z pracami na danej inwestycji.

Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego

W praktyce oznacza to, że firmy budowlane już w miejscu prowadzenia robót muszą segregować odpady na co najmniej 6 frakcji, które wymieniono w ustawie. Firmy odbierające odpady budowlane nie powinny przyjmować ich w formie zmieszanej (kod 17 09 04). Wyjątek stanowią jedynie odpady budowlane, które firma odbiera od osób indywidualnych (w takim przypadku to odbiorca dokonuje segregacji).

UWAGA!

Firmom, które prowadzą aktualnie roboty budowlane i mają „na stanie” zmieszane odpady budowlane, specjaliści radzą przekazać je jeszcze przed końcem 2022 r. Po nowym roku wytwórcy mogą mieć problemy z oddaniem ich w takiej formie, muszą też liczyć się z wyższymi niż dotąd cenami za odbiór odpadów.

Przepisy te wchodzą w życie 1 stycznia 2023 roku. Firmy budowlane miały zatem ponad rok na przygotowanie się do realizacji nowych obowiązków, ale jak to zwykle bywa, wiele z nich zostawiło to na ostatnią chwilę. Niektóre dopiero teraz dowiadują się o nowym obowiązku, a pewnie są i takie, które jeszcze o nim nie wiedzą.

Budowlanka w BDO 2023 – co z odpadami zmieszanymi?

Nowe przepisy nie zabraniają stosowania kodu 17 09 04 Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu. Odpady z takim kodem firmy budowlane mogą zatem przekazywać, a odbiorcy takie odpady mogą przyjmować po 1 stycznia 2023 roku. Problem w tym, żeby odpady z takim kodem nie zawierały frakcji wymienionych w nowych przepisach. Nie może w nich zatem być drewna, metali, szkła, tworzyw sztucznych,

Podstawowe zasady ewidencji odpadów budowlanych w BDO 2023 Przepisów ustawy o odpadach nie stosujemy do materiałów występujących w stanie naturalnym, wydobytych w trakcie robót budowlanych i zastosowanych do celów budowlanych na tym terenie.

Zakaz uznawania odpadów budowlanych za odpady komunalne.

Zwolnienie z obowiązku ewidencji odpadów tylko dla osób fizycznych samodzielnie prowadzących roboty budowlane.

Odrębne zasady uznawania podmiotu za wytwórcę/ posiadacza odpadów powstałych w wyniku świadczenia usług budowlanych art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o odpadach.

Odrębne zasady prowadzenia ewidencji odpadów w przypadku odpadów budowlanych wytworzonych w ramach świadczenia usług budowlanych poza siedzibą firmy.

Zwolnienie z obowiązku ewidencji odpadów wytwórców małych ilości odpadów budowlanych.

Obowiązek segregacji odpadów budowlanych od 1 stycznia 2023 roku oraz nakaz selektywnego zbierania i odbierania odpadów budowlanych.

Źródło: kartaewidencji.pl

gipsu ani odpadów mineralnych. W praktyce KPO z kodem 17 09 04 będą zatem zdarzały się prawdopodobnie bardzo rzadko.

Kary administracyjne i finansowe

Firma budowlana, która nie będzie segregować odpadów budowlanych zgodnie z nowymi wymaganiami, może otrzymać administracyjną karę finansową. Minimalna wysokość takiej kary to 1 tys. zł, maksymalna – 1 mln zł. Takie same stawki kar obowiązują w przypadku, gdy firma: ƒ nie zarejestrowała się w BDO, jeżeli takim obowiązkiem jest objęta;

zarejestrowała się, ale nie prowadzi ewidencji wytworzonych odpadów;

prowadzi ewidencję w sposób nieterminowy albo niezgodny ze stanem rzeczywistym. Wyższe kary otrzymać mogą firmy, które: ƒ nie sporządzą i nie przekażą rocznego sprawozdania; ƒ sprawozdanie sporządzą nieterminowo albo niezgodnie ze stanem rzeczywistym.

Karę administracyjną nakłada Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Karę grzywny wymierzają sądy.

Obowiązki pracodawcy zimą

Praca zimą na budowach to nie lada wyzwanie dla pracowników. Wychłodzenie spowodowane niską temperaturą bardzo utrudnia im realizację zadań. Jest też niebezpieczne dla ich życia i zdrowia. Dlatego pracodawca musi zapewnić im posiłki regeneracyjne i odzież roboczą.

Ochrona życia i zdrowia pracowników to obowiązek, który na pracodawcę nakłada kodeks pracy. Obowiązek ten musi on realizować zgodnie z wymaganiami, jakie stwarzają warunki, w których pracują jego pracownicy. Jednym z czynników, który wpływa na zmianę tych warunków, jest pora roku. Latem pracodawca musi przede wszystkim zapobiegać przegrzaniu się i odwodnieniu pracowników, zimą natomiast ich wychłodzeniu i nadmiernemu zużyciu energii organizmu. Na zagrożenia te narażone są zwłaszcza te osoby, które pracują na otwartej przestrzeni.

Redakcja

Praca zimą, zgodnie z kodeksem pracy, trwa od 1 listopada do 31 marca. W okresie tym pracodawca musi pracownikom zapewnić nieodpłatnie: ƒ odpowiednią temperaturę w pomieszczeniach, w których pracują ludzie; ƒ właściwe ubranie robocze; ƒ posiłki regeneracyjne dla osób, których praca wiąże się z wysiłkiem fizycznym; ƒ ciepłe napoje dla osób pracujących na otwartej przestrzeni; ƒ pomieszczenie, w którym pracownicy wykonujący swoje obowiązki na zewnątrz, będą mogli się ogrzać i wysuszyć odzież.

Temperatura otoczenia pracy

Praca zimą w pomieszczeniach zamkniętych wymaga, aby temperatura w nich panująca wynosiła co najmniej: ƒ 14°C na halach produkcyjnych; ƒ 18°C, jeżeli pracownicy wykonują w nich lekkie prace fizyczne albo biurowe.

Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy pracownicy pracują: ƒ w pomieszczeniach specjalnych (np. w chłodni); ƒ na otwartej przestrzeni.

Ustawodawca nie określił przy tym temperatury minimalnej, przy jakiej mogą oni wykonywać swoje obowiązki albo odmówić wykonywania pracy. Zastrzegł jednak, że w przypadku osób pracujących na otwartej przestrzeni pracodawca musi zapewnić im dostęp do pomieszczenia, w którym muszą oni mieć możliwość: ƒ schronienia się przed opadami; ƒ ogrzania się; ƒ zmiany odzieży; ƒ przygotowania ciepłych posiłków.

Zapewnienie dostępu do takiego pomieszczenia jest obligatoryjne, gdy temperatura otoczenia spada poniżej 10°C. Temperatura wewnątrz powinna być na poziomie co najmniej 16°C. Pomieszczenie takie powinno – rzecz jasna – znajdować się jak najbliżej miejsca, w którym pracują pracownicy. Jego powierzchnia zależy od wielkości zespołu, ustalanej na podstawie najliczniejszej zmiany, licząc co najmniej 0,1 m² na pracownika. Nie może być jednak mniejsza niż 8 m².

Posiłki i napoje Gorące posiłki i napoje pełnią funkcję regenerującą, ponieważ praca zimą powoduje zwiększony wydatek energetyczny organizmu. Ich zapewnienie to m.in. obowiązek spoczywający na pracodawcach, u których

osoby pracujące na otwartej przestrzeni podczas jednej zmiany roboczej wydatkują: ƒ 1500 kcal w przypadku mężczyzn; ƒ 1000 kcal w przypadku kobiet.

Zgodnie z rozporządzeniem posiłek taki powinien składać się z 50−55% węglowodanów, 30−35% tłuszczów oraz 15% białka. Jeżeli pracodawca nie może dostarczyć ciepłego posiłku, w zamian może pracownikom zapewnić dostęp do: ƒ lokalu gastronomicznego, w którym na jego koszt taki posiłek otrzymają; ƒ pomieszczenia, w którym pracownicy sami przygotują sobie posiłek ze składników dostarczonych przez pracodawcę.

Jeżeli chodzi o gorące napoje, które pracownicy powinni otrzymać, to ich ilość ma być taka, aby zaspokajała ich potrzeby. Dostęp do nich powinni mieć przez całą zmianę roboczą.

Uwaga To, którzy pracownicy powinni otrzymywać posiłki i napoje, a także zasady ich wydawania, pracodawca ustala w porozumieniu z organizacjami związkowymi funkcjonującymi w jego firmie. Jeżeli takiej organizacji nie ma, z przedstawicielami pracowników. Wcześniej powinien przeprowadzić badania wydatku energetycznego u pracowników wykonujących prace fizyczne na otwartej przestrzeni.

Odzież robocza

Odzież robocza zastępuje zwykłą odzież pracownika. Pracodawca powinien zapewnić ją osobom wykonującym pracę, podczas której: ƒ może dojść do zabrudzenia odzieży substancjami nieszkodliwymi dla zdrowia;

ƒ występują czynniki sprzyjające szybkiemu niszczeniu odzieży; ƒ wymagana jest szczególna czystość wytwarzanego produktu.

Praca zimą na otwartej przestrzeni wiąże się z wystawieniem pracowników na działanie niskich temperatur. To częsta przyczyna nadmiernego wychłodzenia organizmu i odmrożeń. Aby temu zapobiegać, pracodawca powinien dostarczyć im odzież roboczą zapewniającą odpowiedni komfort cieplny (zgodną z normą EN 342). Najlepiej zadanie to spełniają: ƒ kurtki wiatroszczelne, wodoodporne i paroprzepuszczalne; ƒ bielizna termoaktywna; ƒ odzież z wyściółką z tkanin termoizolacyjnych; ƒ ciepłe, wiatroszczelne i nieprzemakalne czapki; ƒ ocieplone rękawice; ƒ odporne na uszkodzenia mechaniczne buty z ociepleniem.

Zgodnie z kodeksem pracy odzież robocza jest własnością pracodawcy i to on odpowiada za jej pranie, konserwację, odkażanie itp. Jeżeli pozwalają na to przepisy, pracownicy mogą używać własnej odzieży roboczej oraz prać i konserwować ją we własnym zakresie. W takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek wypłacać im ekwiwalent równy kosztom nabycia oraz czyszczenia czy konserwacji.

Podstawa prawna: Kodeks Pracy, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. z 1996 r. Nr 60, poz. 279).

Lubelska Okręgowa

Izba Inżynierów Budownictwa

Lubelska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa (LOIIB) jest jednym z największych samorządów zawodowych w województwie lubelskim, liczącym obecnie około 6 400 członków.

Należą do niej osoby, które pełnią samodzielne funkcje techniczne w budownictwie i wykonują zawód zaufania publicznego, czyli: ƒ osoby pełniące funkcję kierownika budowy lub kierownika robót, ƒ projektanci, ƒ inspektorzy nadzoru inwestorskiego.

Każdy z członków LOIIB może bezpłatnie korzystać ze szkoleń organizowanych (również online) przez każdą z 16 izb okręgowych Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa (PIIB), a także z dofinansowań do szkoleń, konferencji i kursów organizowanych przez inne podmioty. Izba pokrywa koszty prenumeraty jednego z czasopism branżowych. Wszyscy otrzymują bezpłatnie czasopismo ogólnopolskie Inżynier Budownictwa oraz regionalne Lubelski Inżynier Budownictwa. Jako jedna z 16 okręgowych izb w kraju należy do PIIB – samorządu zawodowego inżynierów budownictwa, który przejął od państwa część zadań dotyczących m.in. przyznawania uprawnień zawodowych, kontroli wykonywania zawodu, podnoszenia

kwalifikacji zawodowych. Przyznano mu ponadto kompetencje do reprezentowania interesów środowiska wobec organów administracji publicznej i opiniowania aktów prawnych. Aktualnie LOIIB nadaje uprawnienia budowlane w następujących specjalnościach: ƒ konstrukcyjno-budowlanej, ƒ inżynieryjnej – drogowej, mostowej oraz hydrotechnicznej, ƒ instalacyjnej – w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych, ƒ instalacyjnej telekomunikacyjnej,

instalacyjnej – w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych, ƒ inżynieryjnej kolejowej – w zakresie kolejowych obiektów budowlanych oraz w zakresie sterowania ruchem kolejowym.

LOIIB uczestniczy w ogólnopolskiej akcji PIIB Dzień Otwarty Inżyniera Budownictwa. Budowa, eksploatacja, remont Twojego obiektu, podczas której członkowie Izby bezpłatnie udzielają porad inwestorom. Jest również współorganizatorem konkursów: O Kryształową Cegłę i na najlepsze prace dyplomowe na kierunku Budownictwo oraz Inżynieria Środowiska na Politechnice Lubelskiej.

Lubelska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa ul. Bursaki 19, 20-150 Lublin tel. 81 534 7812, e-mail: lub@piib.org.pl www.lub.piib.org.pl

ZUS: ulgi na „dziś” i plany na „jutro”

Finansowe skutki pandemii przedsiębiorcy mogą odczuwać jeszcze długo. Sprawdzamy, z jakiego wsparcia mogą nadal korzystać w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Zapowiadamy też, jakich zmian mogą spodziewać się płatnicy składek w niedalekiej przyszłości.

Wsparcie dla firm w kłopotach finansowych

Co prawda stan epidemii się zakończył, ale jeśli przedsiębiorca miał jakieś zaległości składkowe za okres pandemii, a nawet nieco wcześniejszy (od stycznia 2020 roku), to nadal może wystąpić do ZUS o odstąpienie od pobierania odsetek. Rozwiązanie polega na tym, że po zapłaceniu należności głównej przedsiębiorca może skorzystać z anulowania odsetek, jakie zostały do niej dopisane. W tym celu trzeba złożyć wniosek do ZUS (RDO). Gdy Zakład pozytywnie rozpatrzy wniosek, przedsiębiorca nie będzie musiał

Małgorzata Korba, Zakład Ubezpieczeń Społecznych

płacić odsetek za zwłokę od opłaconych składek, bez względu na ich wysokość.

Pozostałe ulgi nie mają związku z pandemią, więc przedsiębiorca może z nich korzystać w dowolnym czasie. Chodzi o rozłożenie zaległości na raty, odroczenie terminu płatności składek, a w przypadku samozatrudnionych – w wyjątkowych okolicznościach także umorzenie niezapłaconych składek.

Jeśli przedsiębiorca ma problem z opłaceniem bieżących składek, może złożyć wniosek o odroczenie terminu ich płatności. Gdy ZUS zgodzi się na zmianę terminu zapłaty składek, podpisze z przedsiębiorcą umowę. Przedsiębiorca będzie mógł uregulować składki w późniejszym terminie. Można odroczyć tylko składki bieżące lub przyszłe, których termin płatności jeszcze nie upłynął.

Jeśli zadłużenie już powstało i przedsiębiorca nie jest w stanie spłacić go jednorazowo, może złożyć wniosek o rozłożenie długu na raty. Podpisanie umowy z ZUS o układzie ratalnym umożliwia uregulowanie zadłużenia w dłuższym okresie i na uzgodnionych warunkach. Podpisanie umowy ratalnej zawiesza również postępowanie egzekucyjne, jeśli ZUS takie prowadził.

W wyjątkowych okolicznościach przedsiębiorca może wystąpić o umorzenie zadłużenia. To opcja dla przedsiębiorcy, który znalazł się w bardzo trudnej sytuacji rodzinnej i materialnej. Umorzeniu w tym przypadku podlegają wyłącznie składki za przedsiębiorcę, nie za jego pracowników. Samo złożenie wniosku o ulgę lub umorzenie należności nie zawiesza jeszcze postępowania egzekucyjnego. Działa tak dopiero zawarcie umowy z ZUS.

W placówkach ZUS można skorzystać ze wsparcia doradców do spraw ulg i umorzeń. Udzielają informacji o pomocy, o jaką może się ubiegać przedsiębiorca oraz pomagają skompletować i wypełnić dokumenty niezbędne do rozpatrzenia wniosku. Wszystkie dokumenty można przekazać przez internet (na Platformie Usług Elektronicznych ZUS), podpisując je elektronicznie. Więcej o ulgach także na stronie www.zus.pl .

Obowiązkowe konto na PUE

Do końca 2022 roku swój profil na Platformie Usług Elektronicznych ZUS obowiązkowo musieli posiadać pracodawcy, którzy rozliczali składki za nie więcej niż 5 osób. Od 1 stycznia 2023 roku konto w PUE jest obowiązkowe dla każdego płatnika składek. Wynika to ze zmiany przepisów. To znaczy, że maksymalnie do końca 2022 roku przedsiębiorcy muszą założyć sobie bezpłatne konto w PUE ZUS. Jeśli tego nie zrobili, Zakład utworzy takie konto za nich. Każdy płatnik składek, dopóki będzie prowadził rozliczenia z ZUS, będzie mieć obowiązek utrzymania aktywnego profilu w PUE i przekazać ZUS-owi swój adres e-mail.

Platforma Usług Elektronicznych ZUS to portal, za pomocą którego przedsiębiorcy mają podgląd do swoich danych w ZUS. Mogą więc na bieżąco sprawdzać stan rozliczeń, pobierać zwolnienia lekarskie pracowników, wysyłać wnioski i dokumenty. Podmioty do 100 osób mogą też korzystać z aplikacji ePłatnik w PUE. Jest ona internetowym odpowiednikiem programu Płatnik. Za jej pomocą przedsiębiorca może obsługiwać wszelkie dokumenty ubezpieczeniowe i rozliczać składki. Korzystanie z tych usług ZUS jest w pełni bezpłatne.

Założenie konta w PUE to szybka procedura. Należy wejść na stronę zus.pl i kliknąć „Zarejestruj w PUE” na górze witryny. Najprościej wybrać jedną z elektronicznych opcji potwierdzenia tożsamości: przez profil zaufany ePUAP albo e-dowód, swój bank albo certyfikat kwalifikowany. Wtedy cały proces odbywa się z pominięciem wizyty w placówce ZUS. Jeśli przedsiębiorca nie ma żadnej z tych możliwości, by potwierdzić tożsamość przez internet, to może skorzystać z opcji rejestracji w placówce ZUS. Wystarczy wziąć ze sobą dowód tożsamości – dowód osobisty lub ważny paszport. Na stronie zus.pl są szczegółowe informacje o rejestracji konta i jego obsłudze.

Profil na portalu PUE ZUS zakładany jest zawsze dla osoby fizycznej. Przedsiębiorcy, który prowadzi działalność jako osoba fizyczna, system automatycznie przypisze rolę „Płatnik” do konta w PUE, gdy dane podane w zakładanym profilu będą takie same jak te, które podał w zgłoszeniu płatnika składek (np. NIP). Przedsiębiorca może też nadać innej osobie, np. księgowej lub pracownikowi biura rachunkowego, uprawnienia do obsługi jego profilu w PUE ZUS. Płatnik składek, który jest osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, musi działać przez swoich przedstawicieli. On też może udzielić pełnomocnictwa osobie fizycznej, np. pracownikowi firmy lub biura rachunkowego.

Do udzielania pełnomocnictw służy formularz ZUS PEL. Gdy przedsiębiorca udziela pełnomocnictwa do PUE, na formularzu PEL zaznacza opcję: „do załatwiania spraw w ZUS oraz do załatwiania spraw za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS)”. Jeśli spółka ma wieloosobowe przedstawicielstwo, należy

dołączyć do pełnomocnictwa dodatkowo załącznik PEL-Z. Każdy, komu udzielamy pełnomocnictwa, musi mieć własne aktywne konto w PUE ZUS. Upoważniona osoba, np. księgowa, powinna zgłosić się do placówki ZUS z wypełnionym pełnomocnictwem lub wysłać je podpisane pocztą. Jeśli przedsiębiorca ma dostęp do roli „Płatnik” na swoim koncie PUE, to może przesłać dokument ZUS PEL w formie elektronicznej. Przyszłość rozliczeń z ZUS: Jednolity Plik Ubezpieczeniowy Strategia cyfrowego rozwoju Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zawiera ambitne plany na najbliższe lata. ZUS ma w planach przebudowę Platformy Usług Elektronicznych, by była bardziej intuicyjna i lepiej dostosowana do potrzeb klientów. Prace już trwają. Zakład zamierza również udostępnić przedsiębiorcom aplikację mobilną i mobilne płatności składek.

Inny z projektów dotyczy automatyzacji rozliczeń składek. Dziś to przedsiębiorcy i pracodawcy zgłaszają ubezpieczonych do ZUS, a następnie co miesiąc rozliczają za nich składki. Instytucja chce zdjąć te obowiązki z płatników składek i – co za tym idzie – przejąć odpowiedzialność za cały proces rozliczenia. Oprócz zmian organizacyjnych i technologicznych w ZUS, będzie to wymagało najpierw zmian w przepisach. Automatyzacja rozliczeń płatników składek ma polegać na zmianie w dwóch płaszczyznach – zgłoszeń do ubezpieczeń (również korekty, zmiany danych i wyrejestrowania z ubezpieczenia) i automatyzacji rozliczeń. Firmy będą udostępniać ZUS dane ze swoich systemów księgowo-płacowych w formie Jednolitego Pliku Ubezpieczeniowego (JPU), który zastąpi

dotychczasowe dokumenty generowane w programie Płatnik. To rozwiązanie podobne do stosowanego teraz w rozliczeniach z urzędem skarbowym. Na podstawie danych z JPU Zakład Ubezpieczeń Społecznych utworzy odpowiednie dokumenty rozliczeniowe i policzy należne od przedsiębiorców składki. To również ZUS będzie dokonywał zgłoszeń płatników składek i ubezpieczonych.

Jeśli przedsiębiorca nie będzie miał zastrzeżeń co do dokumentów i wyliczeń przygotowanych przez ZUS, to wystarczy, że opłaci składkę. Jeśli jednak nie zgodzi się z ustaleniami co do zgłoszenia do ubezpieczeń, wyrejestrowania, podstawy wymiaru składek, należnych składek i innych danych ustalonych przez ZUS, będzie mógł złożyć reklamację.

Rozwiązanie ma służyć temu, by jak najmniej danych pozyskiwać od samych

płatników składek, a jak najwięcej z innych państwowych rejestrów. W ten sposób osiągniemy większą pewność i stabilność danych, jakie ewidencjonowane są na kontach płatników i ubezpieczonych. Pozwoli to zmniejszyć liczbę kontroli u płatników składek, zdejmie też z pracodawców i firm ciężar administracyjny związany z rozliczaniem składek. W ramach projektu ZUS przygotuje wsparcie dla płatników składek. Zorganizuje szkolenia, udostępni wyjaśnienia na stronie internetowej oraz na portalu PUE. Na pytania będą też odpowiadali konsultanci infolinii. Pozwoli to wyjaśnić wątpliwości oraz przygotować się płatnikom i biurom rachunkowym do nowych zasad przekazywania danych do ZUS oraz rozliczania i opłacania składek. Instytucja zapewni też wsparcie informatyczne przy tworzeniu i przekazywaniu Jednolitego Pliku Ubezpieczeniowego.

Hipoteka przymusowa – sposób na zabezpieczenie długu

adw. dr Rafał Choroszyński

Hipoteka przymusowa to rodzaj zabezpieczenia wierzytelności, z której chętnie korzysta ZUS i organy podatkowe. O jej ustanowienie może zabiegać także przedsiębiorca i osoba fizyczna.

W jednym z poprzednich felietonów, pisząc o zabezpieczeniach przy zawieraniu umów, wskazywałem na wysoką wartość zabezpieczeń o charakterze rzeczowym. Są to zabezpieczenia związane z rzeczą i oficjalnie wpisane w odpowiednim publicznym rejestrze. Jednym z tych rejestrów jest hipoteka. To ograniczone prawo rzeczowe (tzw. prawo „osoby trzeciej” na rzeczy cudzej), może za zgodą stron

(tj. wierzyciela i właściciela nieruchomości) zostać ustanowione na: ƒ nieruchomości; ƒ użytkowaniu wieczystym; ƒ spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu; ƒ innej hipotece przy zawieraniu stosownej umowy (np. kredytu bankowego).

Taką hipotekę, nazywaną potocznie „umowną”, wpisuje się do działu IV danej księgi wieczystej. Dzięki temu publicznie wiadomo (z uwagi na zasadę jawności ksiąg wieczystych), iż na danej nieruchomości istnieje obciążenie hipoteczne. Obciążenie to zabezpiecza wierzytelności związane z zawartą umową, między osobami wpisanymi w dziale II księgi wieczystej a wierzycielem hipotecznym (np. bankiem, pożyczkodawcą).

Ustawodawca – oprócz instytucji hipoteki umownej – wprowadził możliwość wpisania obciążenia hipotecznego bez zgody właściciela nieruchomości. Z tego względu ta jej odmiana nazywa się „hipoteką przymusową”.

Hipoteka przymusowa –jak ją ustanowić?

O ile podstawą wpisu hipoteki umownej jest umowa między stronami i oświadczenie woli właściciela o zgodzie na obciążenie własnej nieruchomości, to podstawą wpisu hipoteki przymusowej do księgi wieczystej jest tzw. tytuł wykonawczy. Jest to zaopatrzony w klauzulę wykonalności tytuł egzekucyjny*, potwierdzający istnienie konkretnego długu. Wyjaśnię tę enigmatyczną terminologię prawniczą. Tytułem egzekucyjnym jest przede wszystkim orzeczenie sądu, ale również: ƒ ugoda zawarta przed sądem czy mediatorem; ƒ orzeczenie referendarza sądowego;

inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;

akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji;

postanowienie sądu o udzieleniu zabezpieczenia;

zarządzenie zabezpieczenia określonego w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;

postanowienie prokuratora lub decyzja administracyjna, nawet nieostateczna. Klauzula wykonalności to decyzja sądu o tym, iż tytuł egzekucyjny można kierować do wykonania w drodze egzekucji komorniczej lub innych działań. Tytuł egzekucyjny zaopatrzony przez sąd w klauzulę wykonalności stanowi tytuł wykonawczy i jest podstawą dalszych kroków wierzyciela przeciwko dłużnikowi. Wierzyciel, który posiada już tytuł wykonawczy, składa wniosek o wpis hipoteki przymusowej (na urzędowym formularzu) do sądu właściwego ze względu na położenie nieruchomości dłużnika, a konkretnie do Wydziału Ksiąg Wieczystych odpowiedniego sądu rejonowego. Do wniosku należy dołączyć dokumenty stanowiące podstawę wpisu hipoteki. Opłata stała od wniosku w tym zakresie wynosi 200 zł. Wpis do księgi wieczystej jest niezbędny do powstania hipoteki przymusowej, ma więc charakter konstytutywny.

Tak powstała hipoteka przymusowa charakteryzuje się dużą skutecznością wobec faktu, iż dotyczy wartościowego składnika majątku dłużnika, jaką jest nieruchomość. Po dokonaniu jej wpisu wierzyciel ma prawnie zagwarantowane zabezpieczenie spłaty swojej wierzytelności wynikającej z tytułu wykonawczego.

Co dzięki hipotece przymusowej zyskuje wierzyciel?

Oczywiście samo wpisanie hipoteki przymusowej nie jest tożsame z wszczęciem egzekucji komorniczej, gdyż do tego niezbędny jest odrębny wniosek. Uzyskanie takiego zabezpieczenia może jednakże zmotywować dłużnika do spłaty, a jednocześnie zapobiec „ucieczce” przez niego z majątkiem, chociażby przez sprzedaż faktyczną lub pozorną.

Siła hipoteki polega bowiem na tym, iż ewentualne zbycie nieruchomości nic nie zmieni w sytuacji wierzyciela. Dzięki niej będzie on mógł nadal domagać się zapłaty długu od każdoczesnego właściciela nieruchomości. Dlatego, kupując nieruchomość, należy pilnie badać jej stan prawny właśnie w zakresie wpisów w dziale IV księgi wieczystej. Brak odpowiedniej uwagi i niezrozumienie pouczeń notariusza może spowodować, że nagle staniemy się rzeczowo odpowiedzialni za cudzy dług, jeżeli został skutecznie wpisany do księgi wieczystej.

Z drugiej strony, kupując nieruchomość z takim wpisem, możemy od sprzedającego żądać obniżenia ceny. Dzięki ustanowieniu każdej hipoteki, wierzyciel może – w przypadku niespłacenia długu przez dłużnika – zaspokajać się bezpośrednio z nieruchomości, niezależnie od tego, czyją stała się ona własnością. Zmiana właściciela nie powoduje więc, że hipoteka znika lub przestaje dotyczyć nowego nabywcy i, rozważając wysokość ceny, trzeba w nią wkalkulować ewentualną spłatę wierzyciela. Należy przy tym pamiętać, że w księdze wieczystej wpisana jest tylko kwota hipoteki odpowiadająca wierzytelności głównej, ale spłacając zobowiązanie, należy uregulować także odsetki i inne ewentualne opłaty, z uwagi na kaucyjny charakter hipoteki.

Hipoteka przymusowa – kto może o nią zabiegać? Katalog podmiotów, które mogą domagać się ustanowienia hipoteki przymusowej jest szeroki, bowiem oprócz wierzycieli tzw. prywatnych prawo do tej instytucji mają ZUS, Urzędy Skarbowe, organy administracji i jednostki samorządu terytorialnego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie własnej decyzji, może wpisać hipotekę przymusową w wysokości przez siebie ustalonej. Najczęstszą podstawą do wpisania takiej hipoteki jest wystąpienie zaległości w odprowadzaniu do ZUS składek przez przedsiębiorców. ZUS może obciążyć hipoteką wszystkie nieruchomości dłużnika

(art. 26 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) i, co ciekawe, nie musi wcześniej prowadzić postępowania egzekucyjnego z innych składników majątku dłużnika. Może od razu wystąpić z wnioskiem o wpisanie do księgi wieczystej hipoteki przymusowej.

Nie tylko ZUS, ale także jednostki samorządu terytorialnego i urzędy skarbowe, działając na podstawie Ordynacji podatkowej, mogą wpisać hipotekę przymusową w celu zabezpieczenia zaległości podatkowych (najczęściej w sytuacji, kiedy podatnik lub płatnik nie realizuje obowiązku podatkowego). Podstawą wpisu hipoteki przymusowej wynikającej z Ordynacji podatkowej jest doręczona decyzja podatkowa lub tytuł wykonawczy (art. 35 Ordynacji podatkowej). Wierzycielem w przypadku zaległości podatkowych jest Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. W decyzji będącej podstawą wpisu określona jest wysokość zobowiązania wraz z odsetkami za zwłokę. Hipoteką przymusową Ordynacja podatkowa – jak w przypadku ZUS – pozwala obciążyć wszystkie nieruchomości będące w majątku dłużnika. Jest to tzw. hipoteka przymusowa łączna. Jak wyegzekwować dług?

Samo dokonanie wpisu hipoteki przymusowej zapewnia tylko pojawienie się zabezpieczenia. Aby przymusowo uzyskać zabezpieczoną wierzytelność, należy wszcząć egzekucję komorniczą z nieruchomości. Wiąże się to z szeregiem kroków, poprzez złożenie stosownego wniosku, zażądanie sporządzenia opisu i oszacowania nieruchomości, a następnie licytacyjnego jej zbycia, wraz z fazą przybicia i przysądzenia własności.

Po tym ciągu czynności komornik sporządzi plan podziału sumy uzyskanej ze

sprzedaży licytacyjnej, gdzie będzie widać uprzywilejowanie wierzyciela hipotecznego przed innymi wierzycielami dłużnika. Wyraża się to w kolejności zaspokojenia istniejących długów, gdyż według art. 1025 k.p.c. po dokonaniu licytacji kolejno zostaną spłacone: 1. koszty egzekucyjne; 2. należności alimentacyjne, 3. należności za pracę, za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia; 4. należności zabezpieczone hipoteką morską; 5. należności zabezpieczone hipoteką.

Z normy tej wynika więc, że nawet jeżeli wierzyciel hipoteczny nie wszczynał egzekucji, to i tak będzie beneficjentem wylicytowanej kwoty, pomniejszonej tylko o koszty komornicze i ewentualne alimenty i pensje, których dłużnik nie zapłacił, a na które istnieją prawomocne – na czas prowadzenia egzekucji – wyroki.

Jak więc można uniknąć takiego zagrożenia i wykreślić hipotekę przymusową, o ile już została wpisana? Niezbędna będzie do tego zgoda wierzyciela udzielona w odpowiedniej formie. Oczywiście najczęściej, aby taką zgodę uzyskać, należy spłacić zobowiązanie. Wniosek o wykreślenie hipoteki przymusowej podlega opłacie sądowej 100 zł.

Jeżeli wygasła wierzytelność, której zabezpieczeniem jest hipoteka przymusowa, to wówczas wygasa sama hipoteka. Wierzytelność zaś wygasa wówczas, gdy zostanie spłacona, albo wtedy, gdy ulegnie przedawnieniu. Przedawnienie hipoteki przymusowej to zagadnienie budzące dużo emocji, szczególnie jeśli chodzi o przedawnienie hipoteki przymusowej ustanowionej na rzecz ZUS lub Skarbu Państwa i kwestia ta nie jest ostatecznie rozstrzygnięta.

Hipoteka przymusowa – jak się przed nią bronić?

Na koniec kwestia, czy można bronić się przed wpisem hipoteki przymusowej i jak to robić.

Sprawa nie jest łatwa, gdyż sąd wieczysto-księgowy bada samą treść i formę wniosku. Jeżeli wierzyciel odpowiednio go sformułuje i załączy stosowne dokumenty, kwestionowanie wpisu do działu IV (który zaskarża się tak jak każdy inny wyrok) jest skazane na niepowodzenie. Jeżeli jednak sąd popełni tu błąd i wpisze hipotekę o innej treści lub innym zakresie niż wynika to z tytułu wykonawczego, wówczas droga zaskarżenia może być skuteczna.

W rzeczywistości wszystko zależy od treści tytułu wykonawczego i dlatego w tego rodzaju sprawach można kwestionować albo nadanie klauzuli wykonalności, o ile dostrzeżemy uchybienia sądu w tym zakresie, albo – w drodze powództw przeciwegzekucyjnych – zwalczać sam tytuł egzekucyjny, jeżeli nie powinien lub nie może być on podstawą egzekucji (np. z uwagi na dokonane potrącenie lub zaistnienie przedawnienia). Są to jednak kwestie bardzo skomplikowane prawnie i budzące w praktyce wiele kontrowersji i wątpliwości, dlatego w przypadku zaistnienia problemów związanych z długami i ich dochodzeniem, najlepiej zwrócić się do prawnika specjalizującego się w tym zakresie. Okazuje się bowiem, że maksyma o szkodliwości nieznajomości prawa niestety ciągle jeszcze zbyt często jest powtarzana, gdy jest już za późno na sensowne i skuteczne działania prawne w sprawie.

* Dokładny katalog tytułów egzekucyjnych zawiera art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego oraz art. 110 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

dr Rafał Choroszyński

– ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej oraz na Wydziale Filozofii i Socjologii UMCS.

W latach 1996−1998 odbywał aplikację sądową w Sądzie Okręgowym w Lublinie, a w latach 1998−2001 aplikację adwokacką w Okręgowej Radzie Adwokackiej w Lublinie (patron adw. Jerzy A. Sieklucki). Od 2001 r. prowadzi Indywidualną Kancelarię Adwokacką.

W latach 2004−2006 był Zastępcą Sekretarza Okręgowej Rady Adwokackiej w Lublinie.

Członek Komisji Szkolenia Okręgowej Rady Adwokackiej w Lublinie, wykładowca i egzaminator, patron 15 aplikantów adwokackich, prowadzących obecnie własne Kancelarie Adwokackie. Specjalizuje się w prawie cywilnym, gospodarczym, karnym.

WSTĘP

Jak spadać, to z wysokiego konia? / 2

Z ŻYCIA FIRM

Erkado Ambasadorem / 4

Najlepsze marki budowlane 2022 / 4 Kryształowa Cegła za rekonstrukcję pieca / 5 Bezpłatne konsultacje u inżynierów / 5

NASTROJE W BRANŻY – SONDA

Nastroje w budowlance raczej kiepskie / 6

W CIENIU

KRYZYSU

LUBDOM 2022, czyli budowlanka w cieniu kryzysu / 10

WYDARZENIA

Lubelscy inżynierowie świętowali 20-lecie samorządu! / 14 SkillsPoland 2022 z CERBUDEM / 20 Dach Forum 2023 / 29

ARANŻACJA WNĘTRZ

Trendy na Warsaw Home 2022 / 16

ORGANIZACJE ZAWODOWE

Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych / 19 Polskie Stowarzyszenie Dekarzy Oddział Lubelski / 26 Lubelska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa / 45

STYPENDIA

Lubelska Kuźnia Talentów 2022/2023 / 24

WSPOMNIENIE

Dariusz Pilipiec – wspomnienie / 28

H YDROFOBIZACJA CEGłY

Hydrofobizacja cegieł licowych –lek na wszelkie zło czy droga do kłopotów? / 30

SEGREGACJA

ODPADóW BUDOWLANYCH

Budowlanka w BDO 2023 – kogo obowiązuje segregacja? / 38

BHP Obowiązki pracodawcy zimą / 42

ULGI W ZUS

ZUS: ulgi na „dziś” i plany na „jutro” / 46

ZABEZPIECZENIE

DłUGU

Hipoteka przymusowa – sposób na zabezpieczenie długu / 50

Redaktor prowadzący Elżbieta Amborska

Zastępca redaktora prowadzącego Dariusz Marciniak

Redakcja Aldona Mazurkiewicz Magdalena Oleszko tel. 81 5350 982 informator@ihz.pl

Redaktor techniczny Gabriela Nowakowicz

Dział reklam Jarosław Flak – dyrektor ds. reklamy, Beata Kowalska tel. 81 5350 950 informator@ihz.pl

DTP Info Studio s.c., tel. 81 5350 970 dtp@isar.pl

Wydawca Informator Handlowy „Zaopatrzeniowiec” s.c. 20-722 Lublin, ul. Roztocze 5B tel. 81 5350 940

Innowacyjne rozwiązania inspirują.

Odkryj przełomowe i nowatorskie pomysły oraz rozwiązania, które zapewnią zrównoważoną przyszłość.

Wiodące na świecie targi dla branży instalacyjno-sanitarnej

info@poland.messefrankfurt.com tel. (22) 49 43 200

Dąb Nugat Piccolo

Sobota: 10.00-17.00

Niedziela: (handlowa) 10.00-15.00

Autoryzowany punkt sprzedaży: 20-103 Lublin, ul. Rusałka 10 tel./fax 81 443 46 04 tel. 81 443 47 94 www.bud-tech.pl e-mail: pzbbudtech@o2.pl

Autoryzowany punkt sprzedaży: 20-103 Lublin, ul. Rusałka 10 tel./fax 81 443 46 04 tel. 81 443 47 94 www.bud-tech.pl e-mail: pzbbudtech@o2.pl

Autoryzowany punkt sprzedaży: 20-103 Lublin, ul. Rusałka 10 tel./fax 81 443 46 04 tel. 81 443 47 94 www.bud-tech.pl e-mail: pzbbudtech@o2.pl

Autoryzowany punkt sprzedaży: 20-103 Lublin, ul. Rusałka 10 tel./fax 81 443 46 04 tel. 81 443 47 94 www.bud-tech.pl e-mail: pzbbudtech@o2.pl

Lublin, ul. Rusałka 9 tel. kom. 501 230 033 tel. 81 462 35 55 www.ordis.pl rusalka@ordis.pl

Lublin, ul. Rusałka 17 lok. 2 tel. 81 533 14 27 tel. kom. 607 432 652 www.rintal.pl e-mail: lublin@rintal.pl

20-445 Lublin ul. Zemborzycka 53 tel. kom. 504 061 256, 506 356 447 www. rmadudziak.pl e-mail: biuro@ rmadudziak.pl

20-445 Lublin ul. Zemborzycka 53 tel. kom. 504 061 256, 506 356 447 www. rmadudziak.pl e-mail: biuro@ rmadudziak.pl

20-469 Lublin ul. Budowlana 20 tel. 81 441 7222 sprzedaz@intergips.lublin.pl

20-469 Lublin ul. Budowlana 20 tel. 81 441 7222 sprzedaz@intergips.lublin.pl

20-469 Lublin ul. Budowlana 20 tel. 81 441 7227 tel. kom. 506 022 012 marekboroch@intergips.lublin.pl

20-234 Lublin ul. Metalurgiczna 1c tel. 81 710 18 10 www.neptun.lublin.pl budowlany@neptun.lublin.pl

Dodatkowo w ofercie: Przygotowanie terenu pod budowę • Wykopy pod media • Wyburzenie • Usługi mini-koparką

Wynajem koparek

Wykopy budowlane

Równanie terenu

Prace rozbiórkowe

Dodatkowo w ofercie: Torf • Humus Usługi koparką Niwelacja, skarpowanie terenu Sprzedaż i transport kruszyw drogowych

Kamień ogrodowy Grys Żwir Otoczaki

Gotowe tynki barwione

Kleje do elewacji Styropian Tynki mineralne

Bloczek komórkowy

Hydroizolacje Kominy

Bramy garażowe

Drzwi wewnętrzne

Drzwi zewnętrzne

Cement

Pustaki ścienne rmy LEIER, YTONG

20-816 Lublin ul. Choiny 33 tel. 81 718 58 05, 81 718 58 06 www.atos.lublin.pl rma@atos.lublin.pl

dwuskrzydłowe

netto

w ofercie: Okna Salamander

Bramy garażowe uchylne

Parapety wewnętrzne

netto Bramy UniTerm Wiśniowski

Okna energooszczędne Drzwi tarasowe przesuwne Drzwi zewnętrzne

20-816 Lublin ul. Choiny 33 tel. 81 718 58 05, 81 718 58 06 www.atos.lublin.pl rma@atos.lublin.pl

•

Rolety

Należy sobie uświadomić, że z każdym rokiem następują podwyżki cen wody, dlatego inwestycja w pozyskanie jej z innych źródeł staje się obecnie interesującym tematem.

Pozyskiwanie wody deszczowej jest rozwiązaniem sprzyjającym ochronie środowiska i wpisującym się w zakres małej retencji, czyli w proste rozwiązania mające na celu gromadzenie i lokalne jej wykorzystanie. Wodę deszczową należy traktować jako wodę użytkową, która może być wykorzystana do podlewania ogrodu, jak i w domu do spłuczek w toaletach i pralce.

Istotnym elementem, oprócz zbiornika gromadzącego wodę, jest pompa ciśnieniowa, której zastosowanie otwiera szeroki zakres jej zastosowania.

Do naszej oferty wprowadziliśmy pompy ciśnieniowe firmy Kärcher, typoszeregu BP, które bez problemu sprostają temu wyzwaniu. Zakres dostępnych rozwiązań, obejmuje pompy ogrodowe nawierzchniowe oraz zatapialne.

20-234 Lublin

ul. Metalurgiczna 1c tel. 81 710 18 10 www.neptun.lublin.pl budowlany@neptun.lublin.pl

20-234 Lublin

ul. Metalurgiczna 1c tel. 81 710 18 10 www.neptun.lublin.pl budowlany@neptun.lublin.pl

20-234 Lublin

ul. Metalurgiczna 1c tel. 81 710 18 10 www.neptun.lublin.pl budowlany@neptun.lublin.pl

Systemy kominowe i wentylacyjne

Kleje i tynki rmy BOLIX i KLEIB

Materiały termoizolacyjne rmy SWISSPOR, IZOLBET, ROCKWOOL

20-148 Lublin, ul. Związkowa 3A tel. 81 442 70 86 e-mail: zwiazkowa@fachowieclublin.pl www.grupafachowiec.eu

Radawiec Duży 64, 21-030 Motycz tel. 510 944 344, 503 391 418 www.grekainvest.pl e-mail: fhu.greka@wp.pl

20-380 Lublin, ul. Głuska 81 20-447 Lublin, ul. Diamentowa 3 tel. 81 744 1175, fax 81 743 87 48 tel. kom. 664 726 216 www.pater.pl

Fachowe doradztwo, profesjonalny montaż Świdnik, ul. Sosnowa 3 tel. 81 532 18 82, tel. kom. 512 273 666, 602 581 024

PERGOLE

Pergole to doskonała ochrona tarasu lub ogrodu przed intensywnym nasłonecznieniem i opadami. Są dostępne w dwóch wersjach: przyściennej (jedna strona jest montowana do elewacji budynku, a druga podparta przy użyciu słupów) i wolnostojącej.

Zalety pergoli:

• tworzą intymny klimat do spokojnego wypoczynku; • zapewniają komfort przebywania na zewnątrz podczas spotkań rodzinnych lub towarzyskich. www.aic.lublin.pl

aicprodukcja@gmail.com aickobryn@gmail.com aic@go3.pl

Panele ogrodzeniowe • Podmurówki prefabrykowane • Bramy i furtki • Słupki ogrodzeniowe • Akcesoria montażowe

Dodatkowo w ofercie: Elementy architektury ogrodowej • Sprzedaż • Projekt