Krynica

Projekt współfinansowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020. Wsparcie działalności MŚP z branży turystyki oraz zwiększenie rozpoznawalności Małopolski jako turystycznej marki gospodarczej.

Pomocą, w planowaniu dojazdu transportem zorganizowanym, może służyć portal

e-podroznik.pl

Autobus

• Warszawa - Kraków - Nowy Sącz - Krynica-Zdrój

flixbus.pl

• Gorlice - Krynica

voyager-transport.pl

• Kraków - Brzesko   – Nowy Sącz   – Krynica-Zdrój

szwagropol.pl rafatex.com

• Kraków - Brzesko   – Nowy Sącz   – Krynica-Zdrój

Kolej

Kraków - Tarnów - Nowy Sącz - Piwniczna Zdrój - Żegiestów-Zdrój - Muszyna-Zdrój - Krynica-Zdrój

rozklad-pkp.pl

Najbliższe lotniska

Kraków • Katowice • Rzeszów

SPIS TREŚCI

Projekt „Wsparcie działalności MŚP z branży turystyki oraz zwiększenie rozpoznawalności Małopolski jako turystycznej marki gospodarczej” (nr RPMP.03.03.01-12-0593/18) współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego 2014- 2020.

Fundacja Rozwoju Regionów www.f-rr.org

Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych RP www.sgurp.pl

Dyrektor artystyczny: Konrad Rogoziński

Tekst: Maria Kościelniak

Wykonanie: Wydawnictwo multimedialne Digital Places www.digitalplaces.pl

Kraszewskiego 1/406

33-380 Krynica-Zdrój

Korekta: Agata Kościelniak

Projekt: Klaudia Stochmal, Nina Kieblesz

Skład: Klaudia Stochmal, Nina Kieblesz

Fotografie: © Konrad Rogoziński / DigitalPlaces.pl

Oprócz: Str. 8, zdjęcie nr 3 © Janusz Kieblesz

Str. 17 Jan Kiepura www.szukajwarchiwach.gov.pl – domena publiczna

Str. 29, zdjęcie nr 1 Hala Lodowa © Łukasz Świętach

Str, 29, zdjęcie nr 2 © Mirosław Hobora

Krynica-Zdrój

Perła polskich uzdrowisk ukryta między górami

K rynica, perła polskich uzdrowisk, położona jest pomiędzy górami, niemalże w ich sercu, w miejscu, gdzie wypływają zdroje wód mineralnych. To gmina uwielbiana przez turystów od wieków. Uzdrowisko niegdyś popularne wśród arystokracji i artystów, dziś chętnie wybierane przez kuracjuszy, fanów aktywności fizycznej, ale i miłośników pięknej architektury czy biznesmenów.

Gmina Krynica położona jest na południu Polski, w województwie małopolskim, niedaleko granicy ze Słowacją. Leży w miejscu, gdzie spotyka się Beskid Sądecki i Niski, tuż pod Jaworzyną Krynicką i pod Górą Parkową, która znajduje się niemal w centrum miasta. Siedziba gminy to uzdrowisko Krynica-Zdrój, otaczają ją zaś mniejsze, ale równie ciekawe wioski, jak Tylicz czy Mochnaczka. Położenie geograficzne i ukształtowanie terenu sprawia, że Krynica to doskonała baza wypadowa dla tych, którzy uwielbiają spędzać czas aktywnie. Bogata jest infrastruktura zarówno dla sportów zimowych, jak i letnich. Uzdrowisko zapewnia wiele, atrakcji, a w otaczających je wioskach można znaleźć spokój i ciszę. Gminę przecinają liczne szlaki piesze, w tym Główny Szlak Beskidzki, szlaki rowerowe i narciarskie.

Gmina to też bogata historia. Południowy Beskid Sądecki i Beskid Niski to tereny dawnej Łemkowszczyzny. Dziedzictwo Łemków widoczne jest w drewnianych cerkwiach, małych kapliczkach i przydrożnych krzyżach. Przebiega tędy Szlak Architektury Drewnianej województwa małopolskiego. W samym uzdrowisku poznać można najsłynniejszego krynickiego Łemka - Nikifora. Zobaczyć można słynny Deptak, po którym spacerowali wielcy polacy, i arcydzieła wielkich architektów - wille w stylu szwajcarskim, czy też zabudowę uzdrowiskową. Zobaczyć można pozostałości po dwudziestoleciu międzywojennym, czasach gdy Krynica była najmodniejszym uzdrowiskiem. Krynica-Zdrój to też stolica kulturalna regionu, organizowane są tu liczne imprezy, na przykład słynny Festiwal Jana Kiepury czy Koncerty w Pijalni Głównej. krynica-zdroj.pl

Morze mgiel otulające Krynicę-Zdrój o brzasku z Jaworzyny Krynickiej

ODLEGŁOŚĆ MIĘDZY KRYNICĄ-ZDROJEM A MIASTAMI

Województwo: Małopolskie

Powiat: Nowosądecki

Siedziba Gminy: Krynica-Zdrój

Sołectwa: Berest, Czyrna, Mochnaczka Niżna, Mochnaczka Wyżna, Muszynka, Piorunka, Polany, Tylicz

Sąsiaduje z: gminą Grybów, Łabowa, Muszyna, Uście Gorlickie oraz od południa ze Słowacją

Powierzchnia: 145,3 km²

Liczba ludności: około 16 780 osób

Status uzdrowiska od: 1922 r.

MAŁOPOLSKA

Położenie/geografia

Pomiędzy Beskidami

Gmina Krynica to gmina miejsko-wiejska położona na południu Polski, w województwie małopolskim, tuż przy granicy ze Słowacją. Siedzibą gminy jest miasto Krynica-Zdrój, które zewsząd otaczają góry. Gmina w dużym stopniu leży na terenie Beskidu Sądeckiego, choć południowo-wschodnia jej część to już Beskid Niski. Niski nie tylko z nazwy. To miejsca, gdzie szczyty nie przekraczają 1000 m n.p.m. Granice między Beskidami tworzy przepływająca przez gminę rzeka Kamienica, Przełęcz Huta i Przełęcz Tylicka. Samo uzdrowisko leży na wysokości 550-650 m n.p.m., w dolinie potoku Kryniczanka, który głęboko wcina się pomiędzy otaczające ją wzgórza. Nad miastem góruje popularna wśród kuracjuszy Góra Parkowa, spod której wypływają krynickie wody mineralne. Zachodnia część

gminy to już zbocza Jaworzyny Krynickiej wznoszące się na wysokość 1114 m n.p.m. Sam szczyt Jaworzyny, znajduje się już na terenie gminy Muszyna.

Położenie Krynicy, w dolinie, między Beskidami, sprawia, że miasto i wsie położone na zboczach okolicznych gór posiadają wyjątkowy klimat podalpejski. Charakteryzuje go duża ilość dni słonecznych, długie okresy bezwietrzne, ale i duże wahania temperatur. W wyższych częściach gminy panuje mikroklimat podobny do alpejskiego, śnieg pojawia się już w listopadzie i utrzymuje do marca. Pada tu średnio 70 dni w roku, a pokrywa śnieżna utrzymuje się przez 120 dni. Na zboczach Jaworzyny Krynickiej grubość pokrywy śnieżnej wynosi ponad 1 m, a czasami sięga nawet do 2 m.

Widok z Jaworzyny Krynickiej (1114 m) na Dolinę Czarny Potok i odległe pasma Beskidów w tle.

Szczyt Góry Parkowej - częsty cel wycieczek turystów

Na Górę Parkową wjedziemy również koleją linowo-terenową

Charakterystyczny dla tego regionu klimat podalpejski sprawia, że pokrywa śnieżna zalega wyjątkowo długo

Na szczyt górującej nad Krynicą Jaworzyny Krynickiej wjedziemy wygodną koleją gondolową

Łagodne wzgórza zewsząd otaczają Krynicę

Szczyt Jaworzyny Krynickiej widziany z Krynicy-Zdroju

POPRADZKI PARK KRAJOBRAZOWY

Popradzki Park Krajobrazowy swym zasięgiem obejmuje niemal cały teren Beskidu Sądeckiego, w tym Gminę Krynica. Łącznie zajmuje 53 419,14 ha, co czyni go jednym z największych parków krajobrazowych w Polsce. Powołany został w 1987 roku, choć podwaliny pod niego tworzył sam hrabia Stadnicki wiele lat wcześniej. Zadaniem parku jest ochrona bogactw przyrodniczych i niezwykłych krajobrazów regionu. Na jego terenie występują trzy piętra roślinne – piętro pogórza, regiel dolny oraz regiel górny. Prócz przyrody ożywionej zobaczyć tu można niezwykłe, owiane legendami skałki oraz jaskinie, na przykład Diabelski Kamień i Jaskinia Zbójecka, leżące pod szczytem Jaworzyny Krynickiej. Występują tu także wody mineralne (aż 20% wszystkich wód występujących w Polsce). Ponadto na terenie parku znajduje się 13 rezerwatów przyrody i 130 pomników przyrody.

REZERWAT PRZYRODY OKOPY KONFEDERATÓW BARSKICH

Rezerwat przyrody Okopy Konfederatów Barskich to niezwykle ciekawy rezerwat. Chroni się tu nie tylko przyrodę, ale i pozostałości okopów dawnego szańca konfederatów barskich. W rezerwacie znajduje się tablica z informacjami dotyczącymi Konfederacji Barskiej, okopów i walk prowadzonych na tych terenach. Cały rezerwat leży na wzgórzu wznoszącym się ponad Muszynką, prowadzi do niego żółty szlak pieszy z tej miejscowości. Wzgórze porasta młody las, w którym znaleźć można rzadkie gatunki roślin, jak na przykład dziewięćsiła bezłodygowego, podkolana białego czy kocankę piaskową. Rezerwat powstał w roku 1963 i obejmuje teren 2,62 ha.

Przybliżona lokalizacja Okopów nad Muszynką

Muszynka 3

2 8 Krynica-Zdrój CIEKAWOSTKI

MOFETA W TYLICZU

Jedną z większych ciekawostek przyrodniczych gminy są mofety. Dawniej uważano, że mofeta to miejsce, w którym spod ziemi wydobywa się oddech diabła. Skojarzenia te przywodziły umierające w jej pobliżu małe zwierzątka i charakterystyczny zapach. Czym tak naprawdę jest mofeta? To rodzaj wyziewu wulkanicznego (wydobywania się spod powierzchni ziemi różnych gazów), raczej chłodnego (o temperaturze poniżej 100°C), zawierającego głównie dwutlenek węgla (stąd zapach i obniżona zawartość tlenu powodująca śmierć małych zwierząt i owadów).

Tylickie mofety znajdują się na terenie osady turystycznej „Domki w Lesie”. Można tu zobaczyć aż 11 kręgów, w każdym z nich woda mineralna smakuje nieco inaczej. Dla zwiedzających udostępniono je w 2011 roku, ale odkryto dużo wcześniej. Wiąże się z nią ciekawa historia – jedna z największych tajemnic PRL-u. W latach 60' XX wieku mofety otoczono kamiennymi kręgami, by hodować w nich algi, które ponoć w mofetach, dzięki wyziewom dwutlenku węgla, mają doskonałe warunki do rozwoju. Stworzono tu tajny ośrodek badania alg działający pod szyldem ośrodka rolniczego. Dlaczego tajny? Algi miały służyć za skondensowany pokarm dla kosmonautów ze Związku Radzieckiego.

DIABELSKI KAMIEŃ I DIABLA DZIURA

Tuż pod szczytem Jaworzyny Krynickiej, w miejscu, gdzie spotyka się niebieski i zielony szlak pieszy, można znaleźć dwa miejsca ciekawe geologicznie – Diabelski Kamień i Zbójnicką Jaskinię, nazywaną też diablą dziurą. To unikatowe miejsca w całym Beskidzie Sądeckim, owiane wieloma legendami! Diabelski Kamień to zbudowany z piaskowców ostaniec mający kształt dużego grzyba o wysokości około 5 m. Jego ciekawa forma została ukształtowana przez działania erozyjne, zbudowany jest ze skał o niejednakowej wytrzymałości na wietrzenie. Kształt ten od wieków intrygował mieszkających w okolicy ludzi i inspirował do tworzenia legend. Jedna z nich mówi o diable, który głaz miał właśnie w tym miejscu upuścić. Diabeł ów postanowił zniszczyć krynicki zdrój. Przyszykował sobie wielki kamień, który zrzucić chciał na uzdrowisko. Przy pracy zastał go jednak wschód słońca i pianie koguta, a jak wiadomo, słońce sprawia, że wszystkie diabły tracą siły. A więc i nasz demon swe siły utracił właśnie w okolicy szczytu i kamień upuścił na zbocza Jaworzyny. Zgoła inna legenda mówi o tym, że gdy zakochani znajdą podejście pod Diabli Kamień, to ich miłość będzie trwać wiecznie. Drugim ciekawym miejscem w okolicy jest jaskinia, nazywana Zbójnicką lub Diablą Dziurą. Jaskinia długa jest na 40 m, a głęboka na 12 m. O niej też miejscowi opowiadają legendy – ponoć zbójnicy chowali tam swoje skarby.

Uzdrowisko

Tam, gdzie bywał Kiepura

Krynica-Zdrój to chyba najbardziej znane uzdrowisko w Polsce, odwiedzane od wieków przez kuracjuszy, modne wśród artystów, a kiedyś wybierane przez arystokratów. Oferuje turystom wiele atrakcji i doskonałą bazę uzdrowiskową. Do tego niezwykły, górski klimat i zapierające dech w piersiach widoki. Prawdziwa perła wśród Polskich uzdrowisk, której skarbem są wody mineralne.

Źródła wód mineralnych odkryto tutaj na przełomie XVIII i XIX w., choć mieszkańcom znane były już wcześniej. Świadczy o tym, chociażby nazwa gminy i miasta. Pierwsza wioska założona tuż pod Górą Parkową, przez osadników wołoskich w XVI w. nazwana została „Krzenycze”, co oznacza zdrój lub źródło. W 1788 r. Baltazar Hacqet, profesor z uniwersytetu we Lwowie zbadał zdrój główny pod kątem właściwości prozdrowotnych. Pierwszy zakład kąpielowy powstał w 1804 r., a pierwsza pijalnia w 1806 r. W 1807 r. Krynica uzyskała oficjalny status „zdroju kąpielowego”. Już kilkadziesiąt lat później opracowano plan rozwoju uzdrowiska, powstały pierwsze domy uzdrowiskowe i pensjonaty dla kuracjuszy, w tym piękne, drewniane wille, które do dziś podziwiać można przy bulwarach Dietla. Dynamiczny rozwój Krynicy jako uzdrowiska rozpoczyna się w połowie XIX wieku, gdy zajął się nią Józef Dietl, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, ojciec polskiej balneologii. Do oferty uzdrowiska wprowadził kąpiele borowinowe, przyczynił się

do rozwoju technicznego, do powstawania nowych budynków uzdrowiskowych – Łazienek Mineralnych, Łazienek Borowinowych, Domu Zdrojowego czy drewnianej Pijalni Głównej. Deptak cały czas był rozbudowywany, powstawały wokół niego nowe budowle. Z kuracjuszami, pięknie ubranymi, spacerującymi pomiędzy pięknymi budynkami wyglądał niczym sala balowa. Złota era uzdrowiska to czasy międzywojenne, przyjeżdżali tam wtedy wielcy artyści i arystokraci – Tuwim, Solski, Modrzejewska, Gałczyński czy Reymont. W 1922 r. miejscowość uzyskała oficjalny status uzdrowiska. To też czas rozwoju turystyki aktywnej i górskiej. Właśnie wtedy powstało Schronisko na Jaworzynie Krynickiej, czy kolej linowa na Górę Parkową. Krynica stała się też modnym ośrodkiem sportów zimowych, to tu odbywały się Mistrzostwa Europy w Saneczkarstwie. Tuż przed II Wojną Światową do miasta przyjeżdżało 40 tys. osób rocznie. Choć wojna wiele zniszczyła, to uzdrowisko zostało odbudowane. Leon Nowotarski, dyrektor zakładu zdrojowego, tuż przed najazdem Niemców, zdążył wywieźć i ukryć cały pociąg urządzeń uzdrowiskowych. Po wojnie powstały nowe sanatoria czy zakład przyrodoleczniczy. Pensjonaty, hotele, zabudowa uzdrowiskowa budowania była już poza centrum, coraz wyżej, na widokowych zboczach Jaworzyny Krynickiej, przekraczających wysokość 650 m n.p.m.

Pijalnia Jana nieopodal krynickiego deptaku

Co można tu leczyć?

choroby reumatologiczne,

choroby górnych dróg oddechowych, cukrzycę,

choroby układu nerwowego,

Jakie zabiegi?

Największym skarbem Krynicy są wody lecznicze i mineralne, których właściwości znane i cenione są od wieków. Wody te to szczawy alkaliczne. Wykorzystuje się je do krenoterapii, czyli kuracji pitnych. W zależności od schorzenia lekarze dobierają odpowiedni rodzaj wód oraz częstotliwość i okres ich picia. Popularne są także kąpiele i zabiegi borowinowe m.in. okłady i kąpiele. Wśród zabiegów są też inhalacje, okłady, fizykoterapia, masaże, światłoterapia,

choroby układu trawienia, choroby kobiece, choroby nerek i dróg moczowych

choroby krwi i układu krwiotwórczego.

kinezyterapia, czy też terapia ultradźwiękami. Zabiegi są różnorodne i dostosowane do potrzeb chorych. Duże znaczenie w leczeniu ma też krynicki klimat, czyste powietrze oraz bliskość beskidzkich lasów. Uzdrowisko posiada klimat o cechach podalpejskich złagodzony przez duże obszary leśne otaczające miasto. Spacery są jedną z metod leczenia. Przy tym pozwalają się zrelaksować, odprężyć umysł i ciało.

Słynny na cały świat Festiwal im. Jana Kiepury

Pijalnia Główna

Stary Dom Zdrojowy

Nowy Dom Zdrojowy

Zdrój Główny to woda 0,32% szczawa żelazisto-wapienna, manganowa, Słotwinka to woda 0,41% szczawa wodorowęglanowo-sodowo-magnezowo-wapniowa, żelazista, Jan to 0,071% szczawa słabo zmineralizowana, zawierająca wodorowęglan wapnia, Józef to 0,11% szczawa wodorowęglanowo-wapniowa, Zuber to 2,14% szczawa wodorowęglanowo-sodowo-magnezowa, borowa, Mieczysław to 0,42% szczawa wodorowęglanowo-wapniowa, Tadeusz to 0,38% szczawa wodorowęglanowo-wapniowa.

Czekolada i Zdrój, Pijalnia Wody Mieczysław w Starym Domu Zdrojowym.

Pijalnia Główna na krynickim deptaku.

Pijalnia Wód Mineralnych Jan przy Alei Nikifora.

Źródło Miłości Tylicz Źródło „Ciurkacz” pod Huzarami.

Pijalnia Słotwinka w Parku Słotwińskim.

Źródło Miłości na zboczach Góry Parkowej.

Źródło „Bocianówka” na zboczach Góry Parkowej.

Źródełko Wody Mineralnej Tyliczanka.

Lokalizacje pijalni wód mineralnych i źródeł

PopradzkiParkKraj

Zuber - woda dla odważnych

W krynickich pijalniach spróbować można kilku rodzajów wód mineralnych o różnym składzie. Niektóre są bardzo delikatne, inne posiadają charakterystyczny smak i zapach. Wodą najbardziej charakterystyczną i najtrudniejszą do przełknięcia jest „Zuber”. Mówi się, że jej zapach przypomina zapach zgniłych jaj (choć to tylko siarkowodór), a smak jest bardzo metaliczny. Mówi się, że to woda dla odważnych. Z pewnością, dzięki swojemu bogatemu składowi, jest to też woda o dużych właściwościach leczniczych. Zuber jest szczawą hiperosmotyczną, wodorowęglanowo-sodowo-magnezowo, borową. Ma największą ilość składników mineralnych spośród wszystkich krynickich wód. Dzięki temu stosuje się ją w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, w przypadku nadkwasoty, chorób układu krwionośnego, nadczynności tarczycy, czy skazy moczanowej. Co ciekawe pomaga też w leczeniu otyłości i kaca. Wodę wydobywa się z odwiertów zlokalizowanych na południowym stoku Góry Parkowej, na głębokości

prawie 1000 m. Swoją nazwę zawdzięcza wybitnemu geologowi Rudolfowi Zuberowi z Uniwersytetu Lwowskiego, który na początku XX wieku zaproponował wykonanie w Krynicy głębokich odwiertów.

Lecznicza czy mineralna?

Woda lecznicza, woda mineralna - zwykle tych wyrażeń używa się zamiennie, określając te wyjątkowe wody, o charakterystycznym smaku, zapachu i właściwościach leczniczych, które pić można w licznych pijalniach czy źródłach na terenie gminy Krynica. Woda mineralna i woda lecznicza to jednak dwa różne pojęcia. Woda mineralna w swoim składzie posiada rozpuszczoną dość dużą ilości soli oraz gazów. Woda lecznicza zaś jest wodą ze źródeł naturalnych, która odznacza się stałymi cechami fizyko – chemicznymi, jej skład nie budzi zastrzeżeń, a właściwości lecznicze zostały potwierdzone przez Radę Ministrów. Jeśli właściwości lecznicze nie zostały potwierdzone przez tę radę, to wodę możemy nazywać tylko wodą mineralną o właściwościach leczniczych

W Pijalni Głównej skosztujesz kilku rodzajów wód mineralnych. To również miejsce spotkań kuracjuszy i turystów oraz mieszkańców.

Historia w pigułce

Wołoska wioska nad Kryniczanką

Pierwsza osada nad Kryniczanką została założona w miejscu, gdzie dziś znajduje się uzdrowiskowa część Krynicy  –słynny deptak i Bulwary Dietla, w 1547 roku na prawie wołoskim. Zakładali ją osadnicy wołoscy, choć sołectwo dostał niejaki Danek z Miastka (dzisiejszego Tylicza). Wołosi byli pasterzami wędrownymi, którzy przybyli z Bałkanów na teren polskich Karpat w XIV wieku. Był to lud wędrowny, ale miejscowym nie podobało się, że wypasają owce na ich terenach, zmusili ich więc do osiedlenia. Potrafili pracować i żyć w niedostępnych dla wielu górach, a więc tam zakładali swoje wsie. Jedną z nich było właśnie Krzenycze. Wieś na prawie wołoskim zawsze zakładało się wzdłuż rzeki lub potoku. W tym miejscu założono ją więc nad Kryniczanką. Wzdłuż rzeki, każdy z osadników dostawał pas ziemi, który mógł uprawiać. To tam budował swój dom i zagrodę, gdzie trzymano owce. Osadnicy musieli stworzyć swój własny samorząd, na czele osady stał kniaź.

Nikifor, Matejko z Krynicy

Nikifor, to jeden z najbardziej fascynujących artystów, wywodzących się z Krynicy. Urodził się około 21 maja 1895, jako Epifaniusz Drowniak. Jego matka była biedną, upośledzoną, wiejską kobietą wywodzącą się z Łemków. Ojca nie znamy. Początki życia Epifaniusza upłynęły w skrajnej nędzy, szybko został całkowicie osierocony, a po matce odziedziczył upośledzenie, bełkotliwą, bardzo niewyraźną mowę, która utrudniała mu normalny kontakt z ludźmi i naukę w szkole. Jedyne co posiadał to malarski talent.

Czuł się artystą już od młodego wieku. Swoją pracownię rozkładał na ulicach Krynicy. Za drobne datki malował portrety kuracjuszy albo krynickie budynki, które sprzedawał jako „pamiątki z Krynicy”. Nie stać go było na profesjonalne materiały malarskie, malował więc na czym popadnie – okładkach, tekturach czy przypadkowych kartkach. Jednymi z najciekawszych rysunków są jego autoportrety, udoskonalał na nich siebie, oddając sobie to, co zabrało mu okrutne życie. Początkowo nie był doceniany. Jego sztuka wydawała się być zbyt prymitywna. Pierwszą wystawę pomogli zorganizować lwowscy plastycy, jeszcze przed II Wojną Światową. Po wojnie, jako łemko, został trzykrotnie wysiedlony. Za każdym razem wracał tu do swojej ukochanej Krynicy pieszo. Dzięki inicjatywie Eli i Andrzeja Banachów w latach 50' XX wieku obrazy Nikifora pokazane zostały na wystawach w wielu miastach Europy. Szybko stał się pożądanym artystą. Szczególnie doceniono go za idealnie dobrane zestawienia kolorystyczne. Sława jednak nie zmieniła Nikifora, z pieniędzy za obrazy prawie w ogóle nie korzystał i do końca życia, malował na swojej ulubionej ławce, przy ulicy Pułaskiego w Krynicy-Zdroju. I podpisywał się „Nikifor Matejko”.

Józef Dietl, ojciec balneologii

„Dietl” to nazwisko które pojawia się przy okazji omawiania wielu polskich uzdrowisk. Dzięki jego zasługom nazywa się go ojcem polskiej balneologii. Z wykształcenia był lekarzem, był też profesorem medycyny, rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego i prezydentem Krakowa. Był zapalonym wyznawcą przyrodolecznictwa i hydroterapii.

Danek z Miastka zakłada wieś nad Kryniczanką, nazwaną wtedy Krzenycze (dziś Krynica).

Nadanie praw miejskich Miastku (dzisiejszy Tylicz) przez Króla Kazimierza Wielkiego. Miejscowość należała wtedy do Państwa Muszyńskiego.

Do Krynicy przybył w 1857 roku i bardzo szybko zajął się rozwijaniem uzdrowiska, wprowadzaniem nowych zabiegów i badaniem wód. To za jego czasów mała miejscowość zmieniła się w uzdrowisko z prawdziwego zdarzenia, aspirujące do europejskich standardów. Sam Dietl na emeryturze wykupił zaś inne uzdrowisko - krakowskie Swoszowice

Jan Kiepura

Zaraz po Nikiforze, a może na równi z nim, najsłynniejszą postacią związaną z Krynicą jest śpiewak Jan Kiepura. Co roku odbywa się tu festiwal nazwany jego imieniem, można też zobaczyć jego pomnik, popiersie, a nawet pensjonat do artysty należący. Choć nie urodził się w Krynicy, to był z nią związany! Jan Kiepura pochodził z Sosnowca, urodził się w 1902 roku jako syn piekarza. Już jako młodzieniec uwielbiał śpiewać. Jego ojciec chciał jednak, by został prawnikiem. Kiepura wyjechał więc do Warszawy na studia, ale w tajemnicy przed ojcem chodził na lekcje śpiewu. Już wtedy zaczął występować na scenie. Zadebiutował w operze Lwowskiej, ale naprawdę głośno o artyście zrobiło się po koncercie w Wiedniu. Koncertował coraz częściej na największych scenach Europy. Paryż, Mediolan, Londyn. Co ciekawe, gdy początkowo śpiewał w „Tosce” (włoska opera) po włosku znał tylko część swojej partii, resztę śpiewał po polsku, a i tak zebrał gromkie brawa. Dostawał liczne nagrody, a do Polski wracał jako gwiazda. Śpiewał wielkie koncerty, opery, ale też improwizował na ulicach, czy z balkonów hoteli, także w swojej ulubionej Krynicy. Wybudował tu nawet własny hotel   – Patria. Ożenił się węgierką, Marthą Edgar. Z rodziną wyemigrował do

Stanów Zjednoczonych, tuż przed II Wojną Światową, gdy zaczęły narastać nastroje antysemickie, ponieważ oboje mieli żydowskie korzenie. Po wybuchu wojny angażował się w akcje propagandowe dotyczące Polski, często śpiewał pieśni patriotyczne. Razem z żoną grali na Broadway’u, wspólnie koncertowali i grali w filmach. Polskę ponownie odwiedził po 19 latach. Jan Kiepura zmarł w 1966 r. na atak serca po otrzymaniu niekorzystnej wiadomości od agenta finansowego.

W Krynicy wybudowano „mały domek”, który miał pełnić funkcję pierwszych Łazienek Mineralnych.

Swoją działalność w uzdrowisku rozpoczyna Józef Dietl, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i znany balneolog.

Krynica wraz z całymi dobrami muszyńskimi zostaje przejęta przez Austrię. Wkrótce zostaje tu wysłany Baltazara Hacqueta, który ma zbadać i ocenić krynickie źródła.

Krynica zyskuje oficjalny status „zdroju kąpielowego”.

Miejscowości nadano status uzdrowiska.

Budowa kolei linowo-terenowej na Górę Parkową. To pierwsza tego typu kolej w Polsce.

Jan Kiepura Źródlo: www.szukajwarchiwach.gov.pl   – Sygnatura: 3/1/0/11/8218

Budowa pierwszej Pijalni Wód w Krynicy.

1800

XVIII/XIX wiek

Odkrycie wód mineralnych na terenie gminy.

Krynica-Zdrój

U stóp Góry Parkowej

Krynica-Zdrój to miasto położone w samym sercu gór na wysokości około 560 –620 m n.p.m. Część uzdrowiskowa leży tuż nad Kryniczanką, kolejne dzielnice rozłożone są nieco wyżej, na zboczach Beskidu Sądeckiego, w dolinach licznych potoków. Miasto może pochwalić się pięknymi widokami, wieloma zabytkami oraz bogatą bazą uzdrowiskową i turystyczną.

Krynica od zawsze związana była z występującymi tu wodami mineralnymi. To dzięki nim działa tu uzdrowisko! Choć początki uzdrowiska datuje się na XVIII w., to sama nazwa miasta świadczy o tym, że źródła mineralne były znane wcześniej i w pewien sposób wykorzystywane. Największy rozwój miasta nastąpił w XIX w. za sprawą wielkiego profesora i lekarza, Józefa Dietla. Dzięki niemu Krynica-Zdrój jest teraz największym i chyba najlepiej znanym polskim uzdrowiskiem. Prawdziwą perłą. Niezwykły klimat miasta tworzą historie związane ze sławnymi osobami, szczególnie tymi bywającymi tu w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Krynicę odwiedzili między

innymi Modrzejewska, Reymont, Tuwim czy Gałczyński. No i oczywiście Jan Kiepura – śpiewak i aktor, postać niezwykle ważna dla kryniczan. Dzięki niemu, a także Bogusławowi Kaczyńskiemu, Krynica jest miastem kojarzonym z muzyką. Mówiąc o słynnych krynickich postaciach nie można zapomnieć o Nikiforze – prymitywnym artyście, który w mieście pozostawił wiele swoich dzieł. Ważni dla miasta byli też architekci tworzący budynki, które oglądać możemy do dziś, na przykład Feliks Księżarski. Pamiątki po tych wszystkich wielkich ludziach i po ciekawych czasach, w których żyli znaleźć można w całej Krynicy, w szczególności na deptaku.

Miasto otaczają góry, które dodają mu uroku i tworzą krynicki klimat. Wszędzie widać wzniesienia, a niektóre, na przykład Góra Parkowa, znajdują się w jego centrum i od zawsze odgrywają ważną rolę! Szlaki, w tym Główny Szlak Beskidzki, przebiegają przez centrum. Na Deptaku zaczyna się też trasa rowerowa EuroVelo 11. Z deptaka wyruszają zimowe kulig.

Deptak

Deptak to centrum uzdrowiska, najważniejsze miejsce zarówno dla kuracjuszy, jak i turystów. Kiedyś mówiło się, że na krynickim deptaku trzeba po prostu bywać, szczególnie, jeśli chciało się spotkać kogoś sławnego. Mówiło się też, że wygląda niczym sala balowa - otaczają go wszak piękne budynki, a poruszają się po nim dostojni, wystrojeni kuracjusze. To tu znajdują się najważniejsze zabytki miasta. Przy Deptaku stoi m.in. Pijalnia Główna oraz Stary i Nowy

Dom Zdrojowy, jest też Muszla Koncertowa, Łazienki Borowinowe i Mineralne, pomniki np. Adama Mickiewicza i piękna fontanna. To na Deptaku rozpoczynają się szlaki i ścieżki prowadzące na Górę Parkową, przebiega też przez niego Główny Szlak Beskidzki. Szczególnie pięknie jest tu zimą, gdy uliczki pokryte są śniegiem, a budynki kolorowymi światełkami.

Bulwary Dietla

Bulwary Dietla to jedna z najpiękniejszych uliczek w mieście prowadząca wzdłuż potoku Kryniczanka, równolegle do deptaka. W jednym rzędzie stoją tam drewniane wille ustrojone w piękne zdobienia i kolory. Wille te powstawały w II poł. XIX w., w czasie gdy Józef Dietl rozwijał uzdrowisko. Modny kurort był popularny wśród artystów i arystokratów. Dla nich to zbudowano pensjonaty na wzór willi ze słynnych szwajcarskich uzdrowisk. Idąc od północy, mijamy kolejno zieloną „Wisłę” gdzie Emilia Burzyńska, wdowa po profesorze Uniwersytetu Jagiellońskiego,

przyjmowała panny z dobrych domów, które w Krynicy szukały męża. Dalej stoi „Witoldówka” zbudowana przez dr Skórczewskiego (a nazwana na cześć jego syna), który prowadził tu zakład dietetyczny, nowoczesny jak na tamte czasy. Obok zaś, w jasnych kolorach, willa „Tatrzańska”, a właściwie jej rekonstrukcja, którą wybudowano w 2021 roku w miejscu starej, doszczętnie spalonej. Dalej „Małopolanka” z Domem Kawy i Wina, a na końcu piękna, niebieska, dumnie się prezentująca „Romanówka”, w której dziś znajduje się Muzeum Nikifora.

Muzeum Nikifora - willa Romanówka

Muzeum słynnego, krynickiego artysty znajduje się w pięknej, zabytkowej willi zwanej „Romanówką”. To jeden z przykładów budynków wybudowanych w charakterystycznym dla uzdrowiska stylu szwajcarskim. Romanówka znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej razem z innymi willami przy Bulwarach Dietla. Co ciekawe, budynek kiedyś pełnił inne funkcje i znajdował się w innym miejscu. Romanówkę przeniesiono jednak do centrum ze względu na jej piękną architekturę. Muzeum gromadzi pamiątki po najsłynniejszym krynickim artyście prymitywnym –Nikiforze. Zobaczymy w nim jego dzieła, rysunki ludzi i budynków, autoportrety, ale także narzędzia którymi się posługiwał i osobiste przedmioty.

Stary Dom Zdrojowy

Stary Dom Zdrojowy to najsłynniejsza budowla stojąca przy deptaku. Znajduje się naprzeciwko Pijalni Głównej i Muszli Koncertowej. To okazały budynek wybudowany w stylu neorenesansowym, przypominający pałac. Kiedyś nazywany był też „dworcem” ponieważ to pod niego podjeżdżały powozy z kuracjuszami. Budynek zaprojektował Julian Niedzielski wraz z Janem Zawojskim, architektem znanym także z innych krynickich budynków. We wnętrzach znajduje się dawna sala balowa, w której bywał Józef Piłsudski. Dziś znajdziemy tam także Pijalnię Wody i Czekolady.

Pijalnia Główna

Pijalnia Główna to jeden z najbardziej charakterystycznych i na pewno jeden z najczęściej odwiedzanych budynków w Krynicy-Zdroju. Została zbudowana w II połowie XX w. w stylu modernistycznym, a przebudowana na początku XIX wieku. To przeszklona konstrukcja przykryta aluminiowym dachem. W środku można degustować wody mineralne: Jana, Słotwinkę, Tadeusza, Zdrój Główny i wodę Zuber. Ponadto w Pijalni znajduje się kawiarnia, Ogród Zimowy, kramy z pamiątkami i kosmetykami oraz sala koncertowa. Przez cały rok odbywa się tu wiele ciekawych imprez. To miejsce zdecydowanie nie tylko dla kuracjuszy!

Muzeum Zabawek

Muzeum Zabawek to magiczne miejsce, w którym dorośli mogą cofnąć się w czasie, a dzieci zobaczyć, czym bawili się ich dziadkowie! Szmaciane lalki, drewniane kolejki czy blaszane żołnierzyki to dopiero początek. Wystawa prezentuje eksponaty pochodzące ze starożytności i kolejnych wieków, aż po lata 80 XX wieku! Przewodnicy opowiadają o historii najciekawszych egzemplarzy, o dzieciach, do których należały i o tym, jak, dzięki kreatywności, nawet w najgorszych i najbiedniejszych czasach, dzieci odnajdywały radość! Wielką atrakcją nie tylko dla najmłodszych, jest sala z klockami lego!

Pijalnia „Jan”

Pijalnia „Jan” stoi na terenie Parku Zdrojowego, u stóp Góry Parkowej, bardzo blisko Deptaku. To piękny zabytkowy budynek z lat międzywojennych. Zbudowana została z drzewa modrzewiowego w stylu wzorowanym na stylu zakopiańskim. Można tu spróbować dwóch rodzajów wody: „Jan” oraz „Józef”.

Pomnik Nikifora

Niedaleko Pijalni Jana można zobaczyć pomnik Nikifora. Rzeźbiarz, Czesław Dźwigaj, przedstawił artystę takim, jakim naprawdę był. Rzeźbiony Nikifor siedzi na ławce niedaleko deptaku i maluje. Obok niego siedzi jego wierny przyjaciel, kundel z którym wychodził na miasto. Niektórzy mówią, że nazywał go Hałko. Ale dla niego każdy pies nazywał się Hałko, bo szczekał hau, hau.

Kościół pw. Przemienienia Pańskiego i Matki Boskiej Częstochowskiej

Drewniany kościół pw. Przemienienia Pańskiego to pierwszy Kościół Zdrojowy w mieście (1863 r.), nazywany jest także kościołem parkowym, ponieważ znajduje się w parku, tuż przy Deptaku. Zbudowany został w stylu barokowym na planie krzyża greckiego wpisanego w ośmiokąt. W środku warto zobaczyć dwa ołtarze z przełomu XIX i XX w. z obrazami Przemienienia Pańskiego i Matki Boskiej Częstochowskiej.

Wzniesienie zwane Górą Parkową znajduje się w granicach miasta, a szlaki na nie prowadzą wprost z Deptaka. Wznosi się na 742 m n.p.m. Na jej północnych i wschodnich stokach rozłożony jest Park Zdrojowy - miejsce stworzone dla kuracjuszy, z licznymi alejkami i ławeczkami. Na szczyt Góry Parkowej można wjechać kolejką, której stacja dolna zlokalizowana jest także nieopodal Deptaka. Kolejka jest wyjątkowa - pochodzi z 1937 roku! To najstarsza tego typu konstrukcja w Polsce. Stacja Dolna i Górna, to wyjątkowe miejsca, w których można przenieść się w czasie do Krynicy międzywojennej. Na szczycie można skorzystać z różnych atrakcji, punktów gastronomicznych i podziwiać widoki na Beskid Sądecki i Beskid Niski. Na zachodnim stoku Góry Parkowej powstały jeziorka osuwiskowe, tak zwane Czaple Stawy, ciekawym miejscem jest też Polana Michasiowa i Leśne Sanktuarium Matki Bożej Królowej Krynickich Zdrojów.

Góra Parkowa

Park Słotwiński z Tężnią Solankową

Park Słotwiński to przytulne, spokojne miejsce znajdujące się na obrzeżach Krynicy. Po remoncie w 2019 roku jest jednym z ciekawszych parków na terenie miasta. Można zobaczyć w nim Domek Chiński zbudowany w 1806 r., który do 1863 stanowił nakrycie nad Zdrojem Głównym i był pierwszą Pijalnią Wód w Krynicy. Ponadto na kuracjuszy czeka tam także Tężnia Solankowa, która powstała w 2019 roku. Wykorzystuje się w niej solankę pochodzącą z Kopalnia Soli w Bochni o największej zawartości jodu. Powietrze podobne jest do tego znad Bałtyku. Prócz jodu inhalacje solanką dostarczają także brom, wapń, magnez, potas, sód oraz żelazo. Wpływa dobroczynnie na układ oddechowy, nerwowy i pomaga w budowaniu odporności. Wieża widokowa ze ścieżką w koronach drzew, Słotwiny Arena

Wieża widokowa ze ścieżką w koronach to miejsce niezwykłe na mapie Krynicy. Miejsce, gdzie można spacerować wśród natury, podglądać ją z bliska, a przy okazji podziwiać krajobrazy. Wieża znajduje się na szczycie stacji narciarskiej Słotwiny Arena, na wysokości 896 m n.p.m. Można do niej dotrzeć pieszo lub kolejką krzesełkową. Cała konstrukcja stworzona została z trwałego drewna akacjowego. Wznosi się na 49,5 m i rozpościerają się z niej niesamowite widoki na okoliczne góry. Podejście jest łagodnie nachylone, dzięki czemu na sam szczyt dotrzeć można z dziećmi, wózkami, czy osobami mającymi trudności w chodzeniu. Cała trasa liczy 1030 m. Ścieżka w koronach drzew, prowadząca na szczyt jest ścieżką edukacyjno – przyrodniczą. Posiada specjalne tablice z których można dowiedzieć się sporo na temat okolicznej przyrody, historii i kultury regionu. Dzieciom zwiedzanie urozmaicają kreatywne instalacje. Wielką atrakcją, szczególnie dla najmłodszych, jest 60-metrowa zjeżdżalnia, którą mogą zjechać z wieży! Warto wybrać się na jedno z wydarzeń specjalnych organizowanych na wieży, na przykład koncert!

Kolej Gondolowa na Jaworzynę Krynicką z platformą widokową

Dolna stacja Kolei Gondolowej na Jaworzynie-Krynickiej (1 114 m n.p.m.) znajduje się w Czarnym Potoku, dzielnicy Krynicy-Zdrój. Kolej ta, to sześcioosobowe wagoniki, które w 7 minut pokonują 2 km odległości i 465 m różnicy wysokości (wagoniki poruszają się z szybkością 5m/s). Spod górnej stacji rozpościera się piękna panorama na Beskid Niski i jego najwyższy szczyt – Lackową (997 m n.p.m.). Do wagoników można zabrać sprzęt – na przykład narty. To właśnie zimą, wśród narciarzy jest najbardziej popularna, choć i latem korzysta z niej wiele osób, chcących dostać się na Jaworzynę Krynicką, omijając mozolne podejście. Najnowszą atrakcją Jaworzyny jest platforma widokowa zbudowana na szczycie górnej stacji. Można z niej podziwiać widoki na wszystkie szczyty w zasięgu wzroku od Tatr, Pienin poprzez Beskid Sądecki, Niski aż po Bieszczady.

Dookoła Krynicy

Wieś, która była miastem i drewniana architektura

Krynica-Zdrój, to nie wszystko, co gmina ma do zaoferowania! Choć miasto może być wystarczające dla wielu turystów, to warto wyruszyć poza jego granice. Szczególnie jeśli poszukuje się spokoju, wszechobecnej natury, gór, tras rowerowych, czy drewnianych, trochę zapomnianych cerkwi.

Tylicz to dziś wioska, słynąca ze znajdujących się tu bardzo dobrych stacji narciarskich i owianej legendami mofety. Kiedyś był miastem, drugim po Muszynie, najważniejszym miastem w Państwie Muszyńskim. Nazywał się wtedy „Miastkiem” i był ważniejszy od Krynicy! O jego miejskim charakterze dziś świadczy już tylko miejska zabudowa rynku. Tylicz dostawał prawa miejskie aż dwa razy! I dwa razy je stracił. Warto tu zajrzeć, by odetchnąć od krynickiego zgiełku. Tylicz jest zdecydowanie spokojniejszą

miejscowością. W wiosce znajduje się drewniana cerkiew i kościół. Obie świątynie wpisane zostały na Szlak Architektury Drewnianej.

Tylickie świątynie to jednak nie jedyne drewniane obiekty w gminie. Kilka znajduje się w samej Krynicy-Zdrój. Tam można zobaczyć cerkiew na Słotwinach, Kościół Parkowy i drewniane wille. Jeśli jednak szukamy obiektów mniej turystycznych to warto wybrać do zachodniej części gminy, leżącej już po stronie Beskidu Niskiego, to wschodnia część łemkowszczyzny, krainy zamieszkałej niegdyś przez Łemków, rozciągającej się od Bieszczad po Pieniny. Choć Łemków nie ma tu już dużo, to w gminie pozostało po nich wiele cerkwi. Niemal w każdej wsi zobaczyć można drewnianą perełkę.

Rynek w Tyliczu

Rynek dziś wydaje się sennym, spokojnym miejscem, a w średniowieczu odbywały się tam jarmarki i targi! Było tu głośno i tłoczno, wszędzie rozkładali się zagraniczni kupcy, sprzedając swoje egzotyczne towary. Dziś środek placu to zielony park, a tą średniowieczną wrzawę można sobie tylko wyobrazić. Rynek otaczają domy łączące w sobie tradycje łemkowskie i góralskie, pochodzące z końca XIX w. Od placu odchodzą prostopadłe uliczki. W centrum stoi murowana kapliczka z św. Florianem. Wzniesiono ją tu w 1808 r., zapewne po to, aby święty chronił miasto przed

pożarami, które niejednokrotnie je pustoszyły. Na południowej stronie rynku, naprzeciw muzeum, na niewielkim kopcu stoi pomnik poświęcony dwóm ważnym wydarzeniom dla Tylicza: 650-rocznicy nadania Praw Miejskich przez Kazimierza Wielkiego (część z herbem Tylicza) oraz Konfederacji Barskiej i Kazimierzowi Pułaskiemu, dzielnemu dowódcy (część z Kazimierzem Pułaskim na koniu).

Na pomniku znajduje się też wizerunek kościoła Piotra i Pawła z 1612 r. (data powstania kościoła) i Maryi, którą za patronkę obrali sobie Konfederaci

Tylicka Golgota

Tylicka Golgota to wzniesienie usypane ponad kościołem parafialnym w Tyliczu. To najnowsza, sakralna atrakcja wioski z dróżkami różańcowymi i wieżą widokową zbudowaną na wzór wieży Babel. Rozciągają się z niej piękne widoki na okolicę. Wzniesienie otacza ogród z dróżkami, ławeczkami i miejscami związanymi z kultem religijnym. Odnajdziemy tu wiele symboli nawiązujących do chrześcijaństwa i jego historii. To bardzo spokojne i piękne miejsce.

Muzeum Dziejów Tylicza

Pod adresem Rynek 1 znajdował się kiedyś Ratusz Miejski, dziś jest to Dom Kultury i Muzeum Dziejów Tylicza. Znajdziemy tam zbiory związane z historią miasta, ze średniowiecznym rzemiosłem, prace tylickich artystów, stare zdjęcia i stroje regionalne. Można tu zobaczyć także zabytkowe łyżwy i narty.

Kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła

Kościół ufundowany został przez biskupa Piotra Tylickiego w 1612 r., w czasie ponownego lokowania miasta. To jednonawowy budynek (z nieco wyższym prezbiterium) o konstrukcji zrębowej. W środku można zobaczyć trzy rokokowe ołtarze z XVIII w. oraz obraz Matki Boskiej Tylickiej (z Dzieciątkiem) z przełomu XVI i XVII w. Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej.

Cerkiew pw. św. Kosmy i Damiana

Nieco na uboczu Tylicza, na niewielkim wzniesieniu stoi zaś cerkiew zbudowana 130 lat później niż kościół. Pasterze wołoscy przybyli do Tylicza w XVI w., a w wieku XVIII,

byli już tak liczną grupą, że postanowili wybudować swoją świątynię. Cerkiew ma konstrukcję zachodniołemkowską ze zrębowymi ścianami. Ciekawostką są kryłosy – dwa małe pomieszczenia przylegające do nawy przeznaczone dla śpiewaków. Nigdzie indziej na łemkowszczyźnie ich nie spotkamy. Polichromia wewnątrz świątyni pochodzi z 1938 r. i tematycznie nawiązuje do obchodów 950 rocznicy Chrztu Rusi.

Farma Lama w Tyliczu

Farma Lama to Gospodarstwo Agroturystyczne zlokalizowane w pięknej części Beskidu Sądeckiego. Właściciele proponują jednak wiele więcej niż pobyt w górach. Na Farmie zorganizowano mini zoo ze zwierzętami gospodarczymi i ciekawymi ptakami. Są tu pawie, synogarlice, a nawet papugi. Niektóre zwierzęta, za zgodą właścicieli, można karmić! Farma Lama to także stadnina konna. Jest tu kryta ujeżdżalnia, można skorzystać z lekcji jazdy konnej oraz zorganizowanego rajdu po Beskidzie Sądeckim. Dla grup tworzone są tu także ciekawe warsztaty, przejażdżki na kucyku, strzelanie z łuku i ogniska.

Cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy w Czyrnej

Cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy w Czyrnej todrewniana świątynia zbudowana w konstrukcji zrębowej, powstała pod koniec XIX w. według projektu austriackiego architekta. Wyróżnia ją położenie na planie krzyża i dach kryty blachą z wieżyczkami nad nawą, babińcem i prezbiterium. Wewnątrz zobaczymy ikonostas z XX w. i rokokową ikonę św. Paraskewi z 2. poł. XVIII w. Obecnie to kościół rzymskokatolicki pw. Niepokalanego Serca NMP.

Cerkiew pw. św. Kosmy i Damiana

Cerkiew greckokatolicka św. Paraskewy w Czyrnej

Gmina aktywnie

Górskie szlaki

GŁÓWNY SZLAK BESKIDZKI - Główny Szlak Beskidzki to szlak liczący ponad 500 km! Rozpoczyna się w Ustroniu w Beskidzie Śląskim, a kończy w Wołosatym, w Bieszczadach. Przez Krynicę przebiega jego środkowa część. Krynicki odcinek szlaku zaczyna się na Jaworzynie Krynickiej, prowadzi przez Dolinę Czarnego Potoku i centrum Krynicy, na Huzary, a dalej do Mochnaczki Niżnej, która leży na granicy Beskidu Sądeckiego i Niskiego.

HUZARY (864 M N.P.M.) - Huzary to popularne miejsce spacerowe wśród mieszkańców Krynicy i kuracjuszów. Przez wzgórze przebiega wiele szlaków pieszych. Można tutaj dojść wędrując z deptaku, przez Górę Parkową żółtym szlakiem. Ze szczytu do Krynicy wracamy czerwonym Głównym Szlakiem Beskidzkim. To łatwa wycieczka licząca tylko 8 km, na której zobaczymy miejsca związane z historią regionu. To na Huzarach rozgrywały się walki konfederatów barskich. Odkryto tu zakopany granat oraz szablę z XVIII wieku.

JAWORZYNA KRYNICKA (1114 M N.P.M.) - Jaworzyna Krynicka to najwyższy szczyt Pasma Jaworzyny. Prowadzą na nią piękne szlaki i Kolej Gondolowa. Nieco poniżej szczytu, przy Głównym Szlaku Beskidzkim (kolor czerwony), na wysokości 1050 m.n.p.m., znajduje się Schronisko PTTK im. Józefa Piłsudskiego. Można tu skorzystać z bazy noclegowej oraz zaplecza gastronomicznego. Z polany pod budynkiem rozpościerają się piękne widoki. Przy schronisku znajduje się też Muzeum Turystyki Górskiej, w którym można zobaczyć księgę pamiątkową jeszcze z czasów przedwojennych. A poniżej schroniska, przy szlaku czerwonym, w kierunku Krynicy, znajduje się owiana legendami wychodnia skalna – Diabelski Kamień i jaskinia Diabla Dziura. Na Jaworzynę dotrzemy Koleją Gondolową z Czarnego Potoku, czerwonym szlakiem pieszym także z Czarnego Potoku (lub deptaku) oraz żółtym lub niebieskim szlakiem z deptaku, prowadzącymi do Przełęczy Krzyżowej. Na przełęczy zmieniamy kolor szlaku na zielony, prowadzący na szczyt Jaworzyny

VELO KRYNICA

Szlak rowerowy Velo Krynica to łatwa trasa, idealna dla tych, którzy chcą poznać gminę i jej okolicę na dwóch kółkach. Szlak rozpoczyna się na krynickim deptaku i prowadzi do Muszyny. Po drodze mijamy Powroźnik, warto się w nim zatrzymać, by zobaczyć Cerkiew pw. Jakuba Młodszego, wpisaną na Listę UNESCO. Trasa zajmie nam około godziny, ma tylko 12 km. Nieco dłuższym wariantem tego szlaku jest przejazd z Powroźnika do Tylicza i z Tylicza z powrotem do Krynicy przez ulicę Pułaskiego. Dłuższy wariant liczy 21 km.

TRASY ROWEROWE MTB

Miłośnicy rowerów MTB i górskiej jazdy pełnej ambitnych podjazdów i emocjonujących zjazdów w Krynicy znajdą coś dla siebie! Na terenie gminy wyznaczono aż 8 tras MTB o łącznej długości 125 km! Ich nazwy wywodzą się od nazw krynickich źródeł, każda oznaczona jest innym kolorem. Jazdę ułatwia dobre oznakowanie szlaków – tabliczki z logo rowerzysty w odpowiednim kolorze i z nazwą trasy, tablice informacyjne oraz namalowane żółtą farbą fluorescencyjną znaki ostrzegawcze. Ślad GPX można pobrać także na aplikację:

mapy.cz

krynica.org.pl/aktywnie/trasy-rowerowe-mtb

Wszystkie trasy rozpoczynają się na krynickim deptaku, poniżej Centrum Informacji Turystycznej, a prowadzą m.in. na Jaworzynę Krynicką (1 114 m.n.p.m.), Górę Parkową (742 m n.p.m.) czy Huzary (864 m n.p.m.).

ROWEREM NA JAWORZYNĘ

Warto wykorzystać kolej gondolową na Jaworzynę Krynicką i wjechać na szczyt z rowerem, by móc pojeździć po górskich szlakach. Ze szczytu wyruszyć można na Runek i Bacówkę nad Wierchomlą, skąd szutrową drogą można zjechać do Szczawnika. Ze Szczawnika wracamy do Krynicy trasą Velo Krynica, przez Muszynę i Powroźnik. Bardziej wprawieni kolarze mogą pominąć kolej gondolowa i szlakiem z Czarnego Potoku wjechać na szczyt.

ELEKTRYKIEM W GÓRY

Na terenie gminy funkcjonuje kilka punktów, gdzie wypożyczyć można rowery lub hulajnogii elektryczne. To świetna propozycja dla tych, którzy planują wyruszyć na malownicze szlaki Beskidu Sądeckiego i Niskiego. Rower wspomagany silnikiem elektrycznym umożliwia pokonanie najtrudniejszych wzniesień i szlaków o różnych stopniach trudności, niezależnie od kondycji kolarza. To świetna alternatywa dla początkujących rowerzystów.

PARK ROWEROWY SŁOTWINY

Stacja narciarska Słotwiny funkcjonuje także latem! W miesiącach wiosenno-jesiennych działa tu Bike Park. Park składa się z 4 dobrze przygotowanych tras rowerowych o różnym stopniu trudności. Trasy są jednokierunkowe i łącznie mają aż 10 km. Uatrakcyjniają je zaś płynne bandy, muldy, stoliki step up’y oraz stepdown’y. Na najtrudniejszej trasie można spotkać kamienie, korzenie, wąski wąwóz i strome zbocza. Na terenie Bike Parku działa wypożyczalnia sprzętu - można wypożyczyć różne rowery, zarówno dla dorosłych jak i dzieci oraz kask, gogle i ochraniacze. Działa tu także szkoła rowerowa.

Tor Gokartowy w Tyliczu

Tor Gokartowy to nie lada gratka dla wszystkich fanów motoryzacji oraz osób szukających emocji i dużych wrażeń. Szerokość pasa wynosi od 5 do 6 metrów. Dla młodszych dzieci można wypożyczyć małe gokarty, na których będą mogły uczyć się jazdy. Tor otwarty jest w sezonie letnim, w zimie w jego miejscu funkcjonuje lodowisko.

Bike Park Slotwiny

Rowerem na Jaworzynie Krynickiej

Aktywnie zimą

1 OŚRODEK NARCIARSKI JAWORZYNA KRYNICKA

Ośrodek Narciarski Jaworzyna Krynicka położony jest na stokach najwyższej w okolicy góry. Wytyczono tu 8 tras zjazdowych o różnym stopniu trudności o łącznej długości 8,3 km, z czego 4 posiadają homologacje FIS. Narciarze mogą korzystać z kolei gondolowej, 4 wyciągów krzesełkowych i 8 wyciągów orczykowych. Dla szukających mocniejszych wrażeń przygotowano snowpark, w którym zaszaleć można na nartach lub desce.

2 KOMPLEKS NARCIARSKI SŁOTWINY

Kompleks narciarski Słotwiny to ośrodek oferujący cztery wyciągi i trasy o różnym stopniu trudności. Wszystkie są sztucznie naśnieżane i oświetlone. Trasy posiadają homologację Fis, co pozwala na organizowanie zawodów i treningów na wysokim poziomie.

3 SŁOTWINY ARENA

Słotwiny Arena to jedna z najlepiej znanych Stacji Narciarskich w Krynicy! Ośrodek oferuje trzy wyciągi - 2 krzesełkowe i 1 taśmowy oraz 9 tras o różnej długości i stopniu zaawansowania. Bogata jest też oferta dodatkowa stacji - znajdziemy tu punkty gastronomiczne, wypożyczalnie sprzętu i wieżę widokową! Dzieci mogą uczyć się jazdy w przedszkolu i szkole narciarskiej, a także spędzać czas na Kubusiowym placu zabaw.

4 OŚRODEK NARCIARSKI HENRYK SKI

Ośrodek narciarski Henryk-Ski znajduje się w samym centrum Krynicy-Zdrój, na zboczach Góry Krzyżowej (812m n.p.m.). Szerokie, średnio nachylone trasy będą idealne dla początkujących i średniozaawansowanych

narciarzy. Do ich dyspozycji oddano dwie koleje krzesełkowe i wyciąg taśmowy.

5 STACJA NARCIARSKA MASTER SKI

Stacja narciarska Master Ski w Tyliczu przygotowała dla narciarzy aż 6 tras o długości od 500 do 900 m, o różnym stopniu trudności, i dwie nartostrady. Mamy tu także trasę do jazdy na tyczkach, snow park i zimowy plac zabaw. Narciarze korzystać mogą z kolejki krzesełkowej oraz wyciągów talerzykowych, a dla uczących się jazdy przygotowano krótką trasę szkoleniową i wyciąg taśmowy. Stacja oferuje wiele udogodnień dla dzieci.

6 STACJA NARCIARSKA TYLICZ SKI

Stacja narciarska Tylicz Ski to aż 6 tras narciarskich o różnym stopniu trudności. Wokół stacji prowadzone są także

trasy skiturowe. Stacja przygotowała ciekawą ofertę dla dzieci – mogą się tu uczyć w szkole i przedszkolu narciarskim, korzystać z pagórków saneczkowych, bawialni i snowtubingu. Tylicz Ski posiada wyciągi krzesełkowe, orczykowe oraz taśmowe.

7 TRASY BIEGOWE „U LEŚNIKÓW”

Na stokach Jaworzyny Krynickiej, w Dolinie Czarnego Potoku, Leśny Zakład Doświadczalny Uniwersytetu Rolniczego w Kraków stworzył trzy trasy dla narciarzy biegowych. Trasy mają długość 500 m, 2400 m i 2800 m i prowadzą przez las, są dobrze utrzymane, regularnie naśnieżane i ratrakowane, wszystkie mają świadectwo homologacji FIS.

Popularne trasy skiturowe:

CZARNY POTOK –JAWORZYNA KRYNICKA – CZARNY POTOK 6,3 KM

Trasa rozpoczyna się przy dolnej stacji Kolei Gondolowej na Jaworzynę Krynicką i prowadzi zielonym szlakiem pieszym na szczyt. Z Jaworzyny zjechać można nartostradą nr 1.

CZARNY POTOK – JAWORZYNA KRYNICKA – HALA ŁABOWSKA 28 KM

Trasa rozpoczyna się przy dolnej stacji Kolei Gondolowej na Jaworzynę Krynicką. Drogą towarową prowadzi do Schroniska, dalej zielonym i czerwonym szlakiem na Runek i na Halę Łabowską. Powrót tą samą trasą.

CZARNY POTOK - BACÓWKA NAD WIERCHOMLĄ - SZCZAWNIK 16 KM

Trasa rozpoczyna się przy dolnej stacji Kolei Gondolowej na Jaworzynę Krynicką. Początkowo prowadzi zielonym szlakiem pieszym do Przełęczy Krzyżowej. Tam zmieniamy kolor szlaku na niebieski i nim, przez Runek, docieramy do Bacówki nad Wierchomlą. Z Bacówki zjeżdżamy drogą dojazdową do Szczawnika.

Hala Lodowa w Krynicy-Zdrój

Hala Lodowa w Krynicy to pełnowymiarowe (30x60m), kryte lodowisko. Przy hali działa wypożyczalnia łyżew figurowych i hokejowych. Lodowisko posiada trybuny mogące pomieścić 2 635 osób oraz 6 szatni dla zawodników. Często organizowane są tam mecze i pokazy.

Sanki w Krynicy

W zimowej stolicy Sądecczyzny nie może zabraknąć miejsc, w których poszaleć można na sankach, ślizgawkach i wszystkich innych urządzeniach służących do ślizgania się po śniegu. Idealnych, a przy tym bezpiecznych polan jest tu dużo, wszak tak ukształtowany jest teren gminy. Sprawdzi się Góra Parkowa, zbocza Jaworzyny Krynickiej, zbocza Drabiakówki na Słotwinach, a w okolicach Tylicza – zbocza Szubienicy. Specjalne przygotowane dla dzieci tereny można znaleźć na Górze Parkowej – dla miłośników sanek otwarta jest tam Polana Kubusiowy Stok. Na Słotwinach działa TrikkeSkki Arena gdzie pojeździć można nie tylko na sankach, ale i na pontonach oraz trikkeskki. Na stoku góry „Iwonka” tuż za Lodowiskiem w Krynicy przez cały rok działa tor saneczkowy - Sankostrada. Także na stacji narciarskiej Tylicz Ski przygotowano specjalne pagórki saneczkowe.

Kuligi

Pędzące po białym puchu sanie, skrzypiący śnieg, zaśnieżone doliny, wieczorem rozgwieżdżone niebo i pochodnie –kuligi, to atrakcja dla dużych i małych, coś, czego trzeba spróbować, będąc w górach. W gminie Krynica można skorzystać z kuligów organizowanych w Tyliczu i Krynicy-Zdrój. Kuligi ciągnięte są przez konie lub traktory, w razie zbyt małej ilości śniegu do sań montowane są pomocnicze koła. Po kuligach organizowane są ogniska z góralską muzyką lub biesiady w Karczmach. Na kulig wybrać się można z samego centrum miasta – konie zaprzęgnięte w sanie czekają tuż przy Hawanie

Projekt „Wsparcie działalności MŚP z branży turystyki oraz zwiększenie rozpoznawalności Małopolski jako turystycznej marki gospodarczej” (nr RPMP.03.03.01-12-0593/18) współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego 2014- 2020.

Fundacja Rozwoju Regionów

www.f-rr.org

Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych RP

www.sgurp.pl

Projekt współfinansowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020. Wsparcie działalności MŚP z branży turystyki oraz zwiększenie rozpoznawalności Małopolski jako turystycznej marki gospodarczej.