IBA Accent 01 IBA Accent is het relatieblad van het ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam, maart 2012.
IBG4 Het lijkt wel de wetenschappelijke benaming voor een gevaarlijk virus, of het typenummer van een heel grote kantoorprinter. Geen flitsende afkorting dus. Toch staat IBG4 voor iets moois en veelbelovends. De ingenieursbureaus (IB’s) van de vier grote steden (G4: Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht), slaan de handen ineen en vormen een krachtig netwerk. De typisch
grootstedelijke opgaven rechtvaardigen het bestaan van deze ingenieursbureaus. Maar hoewel de verschillen tussen de steden groot zijn – kijk alleen maar naar de prestaties van hun voetbalclubs – zijn er veel overeenkomsten. Het zijn dichtbebouwde gebieden, waarvoor bij technische vraagstukken steeds maatwerkoplossingen nodig zijn. Dat vraagt creativiteit en
vakmanschap van de ingenieurs. En dat betekent ook: goed kijken hoe anderen het doen en gebruikmaken van elkaars kennis en ervaring. Laten we strijden op het voetbalveld en van IBG4 een toonbeeld van gebundelde krachten maken! Dan wordt de afkorting vanzelf flitsend. Edwin Meisner
Handen ineen voor boulevard Scheveningen De Spaanse architect Manuel De SolaMorales heeft een prachtig ontwerp gemaakt voor de nieuwe boulevard in Scheveningen, één die veiliger en mooier is. Ingenieursbureau Den Haag (IbDH) werkt daarbij samen met andere G4 ingenieursbureaus, waaronder IBA.
De boulevard van Scheveningen is een zwakke schakel in de Nederlandse kustverdediging. De gemeente Den Haag en het Hoogheemraadschap van Delfland werken daarom aan een nieuwe boulevard. Samen zorgen zij voor de aanleg van de nieuwe dijk en de zandsuppletie. De gemeente richt de boulevard ‘boven de dijk’ opnieuw in en
trekt de boulevard door tot aan de haven. G4 Het projectmanagement en de ontwerpcoördinatie zijn in handen van IbDH. In 2010 zette IbDH de vraag uit voor een directievoerder UAV bij haar G4-partners. IBA is ingeschakeld voor de invulling van deze rol.
IBA werkt mee aan de nieuwe boulevard van Scheveningen.
Lees verder op pagina 2
IBA Accent 01 pagina 2
Vervolg van pagina 1 De kennis en ervaring van IBA met het ontwerp en de uitvoering van de stedelijke waterkeringen van IJburg speelden daarbij een rol, evenals onze ervaring met het leiden van integrale projecten. Voor de diepwanden zijn twee gespecialiseerde toezichthouders van G4-partner Gemeentewerken Rotterdam ingezet op het project. Complex veilig ontwerp IBA is ingeschakeld bij onder andere het hoofdcontract: de aanleg van de dijk en de inrichting van de boulevard. Het ontwerp van de boulevard boven en voor de dijk en de uitvoering van de werkzaamheden worden gecompliceerd door een belangrijke eis van het Hoogheemraadschap. Alle constructies en onderdelen op en voor de dijk moeten opgebouwd zijn uit losse elementen van maximaal 700 kilo. Deze eis is gesteld om te voorkomen dat deze elementen de dijk kunnen beschadigen tijdens de zogenaamde ontwerpstorm. Een storm die eenmaal per 10.000 jaar kan voorkomen. Dat is ook de reden dat de voetgangersbrug in dit deel in kunststof is uitgevoerd en in delen uiteen valt bij een dergelijke storm.
Directievoering UAV Bij de directievoering heeft het omgevingsmanagement een prominente rol. De bewoners en ondernemers van Scheveningen zijn goed georganiseerd en hebben bovendien hun ingangen bij de politiek en de media. Dat maakt het werken in deze omgeving dynamisch. De boulevard en het strand moeten het hele jaar door goed bereikbaar blijven voor de 18 miljoen bezoekers. Dit
Samenwerking verrijking voor alle partijen stelt hoge eisen aan het omgevingsmanagement en de tijdelijke maatregelen. Zo is het bouwterrein in zomer en winter voorzien van een omloop die als tijdelijke boulevard fungeert. Vorig jaar is een tijdelijke voetgangersbrug over het bouwterrein gebouwd om het strand bereikbaar te houden. Samenwerking positief De uitwisseling binnen de G4 is zeer positief. De ingenieursbureaus beschikken samen over meer kennis en ervaring dan elk bureau apart. Dat komt de kwaliteit van projecten ten goede. Voor de medewerkers is de samenwerking ook interessant. Het geeft hen de mogelijkheid om nieuwe kennis en
ervaringen te introduceren in het project maar evengoed om nieuwe kennis en ervaring mee terug te nemen naar hun eigen organisatie. De samenwerking tussen de IBG4 zoals we die ook zien in Scheveningen is daarom een verrijking voor alle partijen. Meer informatie: Rik Hoogeveen, (020) 251 1173, rhoogeveen@iba.amsterdam.nl
Projectomvang € 80 miljoen, de contracten: - aanleg van 1 kilometer dijk en inrichting van 2 kilometer boulevard - uitvoering suppletie van 2,6 miljoen m3 zand - bouw kunststof voetgangersbrug - bouw stalen voetgangersbrug - installatie dynamische openbare verlichting - aanleg kabels- en leidinginfrastructuur - bouw vijf kiosken op de boulevard - bouw twee trafostations - bouw dienstengebouw
‘Onze adviezen winnen aan kracht’ Jorrit Kalt coördineert bij IBA de samenwerking tussen de ingenieursbureaus van de G4 (IBG4). Evenementen zoals netwerkdagen en creatief ateliers, maar ook directe contacten tussen medewerkers. Waarom is coördinatie in de IBG4 nodig? ‘Er werken veel collega’s in vier grote organisaties, in totaal ongeveer 1400. Je vindt elkaar daardoor niet zo gemakkelijk. Het is nu nog echt handwerk, ik leg de contacten. Maar mensen weten elkaar ook steeds beter zelf te vinden. Ik merk regelmatig dat er nieuwe lijntjes lopen tussen de ingenieursbureaus.’
projecten. Het is opvallend hoeveel overlap er is tussen de problematiek waarin de G4 haar projecten uitvoert. Zo hebben de constructeurs uit de G4 onlangs met enorm enthousiasme gediscussieerd over nieuwe regelgeving van de EU die hun dagelijks werk betreft. Daar gaat het om: samen meer én sneller weten.’
Hoe ziet de IBG4 er volgens jou uit over 5 jaar? ‘Over 5 jaar gebeurt er nog veel meer tussen de IBG4 dan nu. We zullen meer als één kennisorganisatie met elkaar samenwerken. Let maar op!’ Meer informatie: Jorrit Kalt, (020) 251 1249, jkalt@iba.amsterdam.nl
Wat merken onze klanten van de samenwerking in de IBG4? ‘Doordat wij collega’s vanuit de G4 inschakelen, winnen onze adviezen aan kracht. Enerzijds gaat het om het vergroten van draagkracht, onze opdrachtgevers vinden een frisse blik aan de projecttafel ook wel eens fijn. Daarnaast winnen onze adviezen aan professionaliteit. Een collegiaal consult resulteert in een beter product.’ De samenwerking binnen de G4 is veelbelovend. Wat zijn de belangrijkste kansen? ‘Dat is eigenlijk een hele lijst, van contractkennis tot second opinions, van innovatie in verkeerstechniek tot en met reviews van
IBG4-coördinatoren: Shirley Smith (Utrecht), Laura Melissen (Rotterdam), Jorrit Kalt (Amsterdam), Dokie Claessens (Den Haag), Cees Buijs (Rotterdam)
IBA Accent 01 pagina 3
Inhijsen balk die gelijke afstand tussen de basculekelders moet verzekeren.
Amsterdam en Rotterdam zij aan zij bij Hogesluis Bij de renovatie van een historische brug kom je wel eens uitdagingen tegen. Voor de Hogesluis over de Amstel moest IBA het ontwerp van de basculekelders tijdens de uitvoering wijzigen. Ingenieursbureau Gemeentewerken Rotterdam (IGWR) hielp mee. Het ontwerp van een basculekelder wijzigen terwijl de aannemer doorwerkt: dat zorgt uiteraard voor een grote tijdsdruk. Een week vertraging op de basculekelder stond gelijk aan een week vertraging op het gehele project. Varianten uitwerken Om geen tijd te verliezen, heeft het bouwteam vier varianten van de basculekelders bedacht die in de uitvoering sneller te maken waren dan het oorspronkelijke ontwerp.
Natuurlijk pasten de varianten binnen de oorspronkelijke uitgangspunten van de opdrachtgever. IBA en IGWR hebben vervol-
We zijn gewend om in IBG4-verband met elkaar te werken. gens elk een variant uitgewerkt die in hoofdlijn hetzelfde waren. Zo kon bij stagnatie in een van de twee uitwerkingen direct worden overgestapt naar het andere ontwerp. Met Rotterdam IBA heeft hierbij samengewerkt met IGWR omdat we gewend zijn om in IBG4-verband met elkaar te werken. We weten elkaar
makkelijk te vinden. Een ander voordeel is dat IGWR net als IBA gewend is om soortgelijke vraagstukken uit te werken. Daardoor verloopt de onderlinge communicatie soepel. Door beide ontwerpen gescheiden van elkaar uit te werken, hebben we een diepgaande second opinion op elkaars ontwerpen kunnen geven. Bij het doorrekenen van een ontwerp wordt immers dieper gegraven in alle details van de constructie. Uiteindelijk is de door IBA uitgewerkte variant toegepast omdat die, hoewel niet noemenswaardig, iets goedkoper en makkelijker was uit te voeren. Meer informatie: Matthijs Griffioen (IBA), (020) 251 1422, mgriffioen@iba.amsterdam.nl of Rolf Dalmeijer (IGWR), (010) 489 6677, r.dalmeijer@rotterdam.nl
IBA Accent 01 pagina 4
Alexandra van Olst (IBA) en Johan Vermeer (Gemeentewerken Rotterdam): denken in netwerken in plaats van organisaties.
Amsterdam en Rotterdam: ‘We versterken elkaar’ De ingenieursbureaus van de vier grote gemeenten werken meer en meer samen. Daarvan plukt iedereen de vruchten, aldus Johan Vermeer (directeur Gemeentewerken Rotterdam) en Alexandra van Olst (directeur IBA). Een jaar geleden was Johan Vermeer net in functie bij Gemeentewerken Rotterdam. Zijn eerste bijeenkomst buiten de deur was er een van de IBG4. ‘Waarom zit ik hier, vroeg ik me af. Maar al snel werd duidelijk: op veel inhoudelijke punten is er goed overleg tussen de ingenieursbureaus. We versterken elkaar.’ Eén lijn naar de markt ‘De vier ingenieursbureaus spelen eenzelfde rol in hun stad’, vertelt Alexandra van Olst. ‘Zo werkt IBA nu aan het ZuidasDok: de ondertunneling van de A10. Rotterdam heeft al ervaring met de aanleg van de Randstadrail en daar profiteren wij van.’ Niet alleen op technisch vlak maken de bureaus gebruik van elkaars kennis en ervaring. Ook delen ze kennis over projectmanagement. ‘Hoe zet je een groot werk in de markt en voer je dat uit in een complexe
omgeving? We werken in dezelfde context’, zegt Vermeer. ‘Het is bovendien belangrijk om als overheid één lijn te trekken naar de markt.’ Daarom is de IBG4 sinds dit jaar ook partner van de Rijksprojectacademie, samen met Rijkswaterstaat, Prorail en de Rijksgebouwendienst. Betere producten Hoe gaat de uitwisseling tussen de ingenieursbureaus in zijn werk? ‘We doen regelmatig reviews bij elkaar’, vertelt Van Olst. ‘Zo leren we van elkaars ervaringen en dat komt onze producten ten goede.’ Bij elk ingenieursbureau brengt een coördinator medewerkers met elkaar in contact, bijvoorbeeld in werkateliers. ‘Dan zie je hoe het bruist tussen de G4-medewerkers’, zegt Vermeer. Ook de directies weten elkaar te vinden. Van Olst: ‘Onderling wisselen we onze visie en strategie uit. De directeuren van Rotterdam en Amsterdam hebben ook eens twee dagen van plaats geruild om in elkaars keuken te kijken.’ De samenwerking zal in de toekomst nog verder gaan, denken beide directeuren. ‘Het is niet van deze tijd om in termen van organisaties te denken’, zegt Van Olst. ‘Het
netwerk is van belang, je moet weten waar elkaars kennis zit.’ Dat levert betere producten op, zien de directeuren. ‘Onze gezamenlijke waarde is vakmanschap’, verklaart Vermeer. Dat is ook prettig voor de bestuurders van Rotterdam en Amsterdam. Van Olst: ‘Zij krijgen door onze samenwerking more value for money.’
Colofon Redactie Erik Bakker, Ethel van Kesteren, Eric Kruythoff, Ferdinand de Ligt, Tjeerd Roozendaal, Roel Schoenmaker Tekstredactie en interviews Marieke Mittelmeijer Eindredactie Ethel van Kesteren Beeld Tom van der Leij, Ton van Rhijn Stadsarchief Amsterdam, DPI Animationhouse, Adam Lucas Vormgeving Erik Rikkelman / Van vandaag Druk Noordhoek Offset bv, Aalsmeer Dit is een uitgave van gemeente Amsterdam, Ingenieursbureau, postbus 12693, 1100 AR Amsterdam Voor meer informatie afdeling Organisatie Personeel en Communicatie, communicatie@ iba.amsterdam.nl, www.amsterdam.nl/iba
IBA Accent 01 pagina 5
Kort IBA maakt detailberekeningen voor fiets/voetbrug over A15 Op verzoek van Gemeentewerken Rotterdam (IGWR) heeft IBA een aantal detailberekeningen gemaakt voor de Groene Verbinding: een nieuwe fiets/voetbrug over de A15, ten zuiden van Rotterdam. Door gebrek aan capaciteit kwam IGWR hier niet zelf aan toe. De brug is ruim 450 meter lang, heeft een stalen deel van 190 meter en een hoofdoverspanning van 140 meter. De opdracht was om in korte tijd en met minimale wijzigingen in het definitief ontwerp te zorgen dat de brug zou voldoen. Door de inzet van IBA zijn de meeste punten met alleen rekenkundige ingrepen opgelost. Waar wijzigingen in het ontwerp noodzakelijk waren, zijn deze beperkt en kleiner dan in eerste instantie werd ingeschat. IBA werkt voor IBU aan de restauratie van twee verdedigingswerken bij Utrecht.
IBU en IBA restaureren twee Lunetten In de tijd van Napoleon ontstonden de eerste ideeën voor de bouw van de Hollandse Waterlinie: vier forten bij Utrecht. IBA maakt nu tekeningen en bestekken voor de restauratie van twee forten, op verzoek van IBU Stadsingenieurs. Het was Koning Willem I die zijn fiat gaf voor de bouw van de vier Lunetten op de Houtense vlakte, aan de oostzijde van Utrecht. De bouw startte in 1821. De naam Lunet komt van het Franse woord lune (maan). De Lunetten hebben elk de vorm van een halve maan. Hoge eisen Vorig jaar vroeg IBU aan IBA de tekeningen en bestekken op te stellen voor de restauratie van Lunetten 3 en 4. Deze twee forten staan in het Beatrixpark in de Utrechtse wijk Lunetten. IBA dacht ook mee over projectrisico’s en manieren om risico’s te beheren, bij de uitvoering maar ook bij de aanbestedingsstrategie. De Lunetten zijn een rijksmonument en de eisen voor de restauratie zijn hoog. De bouwwerken zijn oorspronkelijk gefundeerd op houten palen en bestaan uit gemetselde lage wanden en kazematten: gebouwtjes voor mitrailleurs. Het metselwerk vertoont veel schade en is overgroeid met struiken en bomen. Uit inspectierapporten en een schouw bleek welke delen van het metselwerk vervangen of hersteld moeten worden. De natuurstenen hoekpunten van de stelling worden ook onderhanden genomen. De kazematten, die later aan de stelling zijn toegevoegd, vertonen scheu-
ren in muren en dak. Een deel ervan wordt gesloopt en hersteld. Leerzaam IBU en IBA wisselen wel vaker kennis uit of bij capaciteitstekort, medewerkers. IBU heeft momenteel een capaciteitstekort en heeft IBA gevraagd in te springen. Onze kennis en manier van werken vullen elkaar goed aan bij dit project. Het interessante van de verdedigingswerken Lunetten is de lange geschiedenis. Door de verdedigingswerken te restaureren en een nieuwe functie te geven, blijft een stukje historie levend voor het nageslacht. IBA leert zelf ook weer van dit project. Zo weten we dankzij lunetten nu bijvoorbeeld meer over metselwerk uit het begin van de 19e eeuw. Meer informatie: Marc Bruchner, (020) 251 1260, mbruchner@iba.amsterdam.nl
Andere IBU-projecten waar IBA bij betrokken is: -
Vredenburgknoop renovatie Archimedestunnel keringen Leidsche Rijn Herculesbrug Stationsgebied Zuidradiaal, brug over het Merwedekanaal
Delen is het nieuwe geven: vind stadsingenieurs online! Ook door online informatie en ervaringen uit te wisselen houden we als stadsingenieurs onze kennis op peil. Medewerkers van IBA nemen deel aan verschillende online netwerken. Een ervan is www.ingenieurswerk.nl: een forum waar medewerkers van gemeentelijke ingenieursbureaus kennis op hun vakgebieden uitwisselen en ontwikkelen. Naast het forum zijn er ook gesprekken op Twitter: #ingenieurswerk. Het is mogelijk om ze te volgen zonder een eigen account aan te maken via www.twitter.com/ingenieurswerk. Speciaal voor IBG4-medewerkers is er een besloten LinkedIn groep IBG-4. Andere interessante LinkedIn groepen zijn: Ingenieurswerk en Stadsingenieurs. Op www.stadsingenieurs.nl zijn de 23 grootste steden van Nederland verenigd. Kennisnetwerk risicomanagement organiseert masterclasses In elk bouwproject gaan zaken mis. De uitdaging is goed te anticiperen en zo het aantal missers te beperken. Goed risicomanagement maakt de bouwketen effectiever én duurzamer. RISNET is hét kennisnetwerk voor risicomanagement in de bouwsector. Het is een samenwerkingsverband van de G4-gemeentes, Rijksoverheden, ProRail, Waterschappen, Bouwend Nederland, NL ingenieurs, TNO, Stadswerk en CROW. In 2012 organiseert RISNET themabijeenkomsten over risicomanagement in de bouwsector. Bij de masterclasses met sprekers uit de praktijk kunnen deelnemers hun kennis bijspijkeren en ervaring uitwisselen met branchegenoten. Kijk op: www.crow. nl/risicomanagementbouw.
IBA Accent 01 pagina 6
Projectmanager Ton de Rijcke, hier op de Rode Loper, slaagde aan de Rijksprojectacademie.
Geslaagd aan de Rijksprojectacademie Bij Ton de Rijcke, projectmanager bij IBA, kan de vlag uit. Hij heeft net zijn opleiding afgerond bij de Rijksprojectacademie (RPA). Als eerste van de gemeente Amsterdam, maar zeker niet de laatste. ‘Rijkswaterstaat, Prorail en de Rijksgebouwendienst hebben drie jaar geleden de Rijksprojectacademie in het leven geroepen om het vak overheidsprojectmanagement verder te professionaliseren en aan kennisontwikkeling te doen. Aan projectmanagers worden steeds hogere eisen gesteld en het was nodig te investeren in kennis en uitwisselen van ervaringen van projectmanagers. Sinds 1 januari zijn de G4-gemeenten de vierde partner van de academie. Dat
is goed. Je ziet dat het Rijk de markt op een nieuwe manier is gaan benaderen en daardoor ontwikkelt de markt zich snel. Als grote gemeentelijke opdrachtgever kun je niet achterblijven: je moet gelijkwaardig zijn aan de markt. We zijn tenslotte een grote opdrachtgever en daarbij hoort een professionele organisatie. De leergang bouw aan de Rijksprojectacademie duurt twee jaar. Hoogleraren van diverse universiteiten en ervaren adviseurs delen er de nieuwste inzichten. Daar heb ik veel aan gehad. Het belangrijkste? Sensitiviteit voor wat er in de omgeving van een project gebeurt en dat vervolgens beïnvloeden. Dit komt goed van pas in mijn werk
als projectmanager Rode Loper, de nieuwe inrichting van de openbare ruimte in Amsterdam van het Centraal Station tot het Weteringcircuit. Dat bestaat uit vele deelprojecten die zich elk in een andere projectfase bevinden: van haalbaarheidsonderzoek tot voorbereiding van de uitvoering. Ik ben door de opleiding geestelijk rijker geworden. Ik raad andere projectmanagers van de G4 aan ook gebruik te maken van de Rijksprojectacademie. Het betaalt zich terug in nieuwe inzichten hoe stedelijke projecten professioneler en slimmer georganiseerd kunnen worden én het is een mooi netwerk van rijksprojectmanagers.’