IBA Accent

IBA Accent 02 IBA Accent is het relatieblad van het ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam, juni 2012.

Specialisten ‘Specialisten hebben het maar makkelijk.

Ze hoeven maar van één onderwerp alles af te weten. Ze weten daarover altijd meer dan de ander en hebben dus altijd gelijk.

Niemand gaat met ze in discussie want ja, zij zijn de specialisten.’ Of: ‘Specialisten denken alleen maar in details en bekommeren zich niet om de grote lijnen’. De

vooroordelen over specialisten liegen er niet om. De waarheid is, dat specialisten vaak bepalend zijn voor de uitkomsten van projecten. Het zijn de kanjers op hun vakgebied, die vanuit technisch inhoudelijke kennis en ervaring kunnen aangeven waar mogelijkheden, risico’s en kansen liggen en wat de consequenties zijn van keuzes.

Gedreven door hun passie voor techniek, zijn zij de basis voor de toegevoegde waarde die IBA heeft voor Amsterdam. De specialisten vormen het hart van IBA. En luisteren naar je hart is vaak het beste, dat je kunt doen.

Edwin Meisner

De Wibautstraat is één van de projecten waarvoor IBA alle stadia van de kostenramingen heeft verzorgd.

Techniek van cijfers ‘De betoverende schoonheid van mathematica openbaart zich alleen voor degenen die de moed hebben er diep in te gaan.’ Dat zei de beroemde wiskundige Gauss (1777-1855) over de wereld van getallen. Hoe gaan de kostendeskundigen van IBA met cijfers om?

Voor een opdrachtgever zijn de kosten, getallen uitgedrukt in geld, vaak het belangrijkst. Met Gauss vertalen de kostendeskundigen van IBA een ontwerp naar euro’s. Het

is hun taak om technische ontwerpen te vertalen naar reële, te verwachte kosten waarvoor een werk kan worden gerealiseerd.

Daarom moet de kostenspecialist weten hoe een werk wordt gebouwd. Hij ontleedt het ontwerp in tal van losse elementen, faseringen en activiteiten en bepaalt zo de hoeveelheden van materiaal en materieel.

En dan komt de lastige stap: prijzen. Want hoe liggen de eenheidsprijzen en wat is de marktdruk op het moment van aanbesteden?

Ramingen Elke fase in het bouwproces vereist een raming die aansluit bij de besluitvorming van dat moment. De precisie en betrouwbaarheid van een raming zijn van belang voor de go/no-go beslissingen op verschillende niveaus. Met geavanceerde calculatietechnieken en modelleringen kan een kostendeskundige de opdrachtgever adviseren over de grootste financiële risico’s van het project. De ramingen zijn ook cruciaal voor de

Lees verder op pagina 2

IBA Accent 02 pagina 2 bandbreedte

geaccepteerde overschrijdingskans benoemde kosten voorziene kosten

nader te detailleren

risicoreservering onvoorziene kosten

investeringskosten

onzekerheid

budget

Samenhang SSK begrippen, de Gauss-kromme geeft de kansverdeling van specifieke kosten aan.

Vervolg van pagina 1 opdrachtgever om bijvoorbeeld de aanbestedingsstrategie of het budget zo precies mogelijk te bepalen.

‘Ik vind het een grote uitdaging om een raming zo op te stellen dat de risico’s voor de opdrachtgever zo klein mogelijk zijn’, zegt Joost Brinkgreve, al meer dan 30 jaar kostendeskundige bij IBA. ‘Bijvoorbeeld door het opstellen van een deterministische raming met een bandbreedte, of een probabilistische raming waarbij ik aangeef waar de grootste risico’s liggen.’

kostenbestanden voor grondexploitaties van de gemeente Amsterdam heeft IBA in beheer.

Nieuwe ontwikkelingen De kostendeskundigen van IBA brengen nu

ook de gerealiseerde kosten van een project in kaart. Zij graven zelfs in het verleden om de kosten van Amsterdam voor een brug of weg terug te kunnen vinden. Daar zit brood in voor toekomstige projecten. Joost: “Met Reference Class Forecasting, zetten we weer een stap in de ontwikkeling van ons vakgebied. Het idee is dat je bij een nieuw project een verzameling aanlegt van vergelijkbare projecten en uitzoekt wat ze gekost hebben. Dat geeft een goed totaal beeld.“ In de toekomst zijn er meer speerpunten, zoals probabilistisch ramen in samenhang met risicomanagement, een kostenboek Puccinimethode voor standaard maaiveldinrichtingen, duurzaamheid en lifecycle costs.

Kostenramingen blijven berekende verwachtingen en zijn zelden exact, maar bieden wel de grootste kans op zekerheid voor de opdrachtgever.

Meer informatie: Joost Brinkgreve, (020) 251 1248, jbrinkgreve@iba.amsterdam.nl

Rocket science?

Abracadabra of rocket science? Niets van dat al. Ramen is toegepaste mathematica met een scherp inzicht in hoe je iets bouwt en een vleugje fingerspitzengefühl. Het specialisme van de kostendeskundigen is erop gericht de ramingen op heldere en eenduidige wijze op te stellen. Dit gebeurt volgens een standaard systematiek voor kostenramingen (SSK).

Door het gebruik van de SSK zijn ramingen beter in de tijd te volgen en beter onderling vergelijkbaar. Ramen met SSK geeft een compleet en duidelijk beeld van alles wat in een bouwproject is inbegrepen. De systematiek draagt bij aan de kostenbeheersing van infrastructurele projecten gedurende de gehele lifecycle en aan de verbetering van de communicatie over kosten in de GWWsector.

Ervaringscijfers De kostendeskundigen van IBA leggen hun kennis vast in speciale databestanden zodat zij niet alleen eenduidig werken, maar ook trends en ontwikkelingen kunnen waarnemen in kosten en systematieken. De beheeren onderhoudskosten zijn steeds vaker een punt van aandacht. Brinkgreve vertelt: ‘We zien dat onze opdrachtgevers de principes van Total Cost of Ownership (TCO) vaker hanteren. Een goede zaak, want het brengt een realistisch beeld van ontwerp tot en met gebruik van een object. En wij hebben de ervaringscijfers voorhanden.’ Ook de

Inhijsen betonnen sluisdeur van hogesterktebeton

IBA Accent 02 pagina 3

Mobiliteit en veiligheid in balans Steeds intensiever gebruik van de stad drukt zwaar op de openbare ruimte.

De verkeersspecialisten van IBA zoeken steeds de balans.

Ze worden ook wel het technisch geweten van het verkeersontwerp van de stad genoemd. Vanuit hun vakkennis adviseren de verkeersspecialisten van IBA over herinrichtingsvoorstellen.

Blackspots Een belangrijk thema in het werk van de verkeersspecialisten is verkeersveiligheid.

Zij adviseren de Werkgroep Blackspots, die onveilige kruispunten in Amsterdam aanpakt. De verkeersspecialisten spelen een

belangrijke rol in de ontwerpfase en letten daarbij op een goede doorstroming, kwalitatief goede openbare ruimte, duurzaamheid, onderhoudsvriendelijk ontwerp en veiligheid. In het oerwoud van verkeerstechnische eisen, wensen en beelden van opdrachtgevers en gebruikers weet de IBA-specialist de weg.

Amsterdamse kennis De fijnmazige en complexe infrastructuur van de stad vraagt naast specifieke kennis ook lokale kennis. De verkeersspecialisten van IBA weten wat technisch mogelijk is in Amsterdam.

Bovendien kennen ze het proces van advisering en besluitvorming als geen ander. Daardoor lukt het ze, binnen de planning van vele

belanghebbende partijen, om vrijwel altijd groen licht te krijgen op hun ontwerp.

Meer informatie: Paul van der Zedde, (020) 251 1485, pzedde@iba.amsterdam.nl

IBA is gespecialiseerd in het ontwerp en de realisatie van stedelijke infrastructuur. Onze verkeersspecialisten werken aan de verkeerssituatie bij de Zuidas, Stationseiland/Prins Hendrikkade, Amstelstation, Rijksmuseum, Rode Loper, IJburg en op tal van andere plaatsen in de stad.

Dankzij bredere vluchtheuvels kunnen voetgangers en fietsers veilig oversteken op de blackspotkruising Overtoom/Pieter Langedijkstraat.

Beton in een modern jasje Wetenschappers uit Nieuw-Zeeland denken dat de oude Egyptenaren al beton maakten. Het verklaart hoe de enorme stenen voor de piramides op hun plaats bleven. IBA weet weinig van piramides, maar wel veel over beton.

Harde kennis Als we het hebben over betonspecialisten, hebben we het over tekenaars, voorbereiders en constructeurs die zich met betonconstructies bezighouden. De basis van een goed ontwerp zit in het detail. Gron-

Zeker is dat de Grieken en Romeinen al beton gebruikten en dat wij dat blijven doen, zij het in een modern jasje. Want de ontwikkelingen gaan door. Zo won IBA vorig jaar de Betonprijs voor Sluis 124 in IJburg. De eerste sluis ter wereld met sluisdeuren van hogesterktebeton (HSB).

En, de vaak voor onmogelijk gehouden beweegbare betonnen brug is voor de specialisten van IBA binnen handbereik.

De basis van een goed ontwerp zit in het detail

Nieuwe regels Recent is voor heel bouwend Nederland het nieuwe Bouwbesluit van kracht. Dat gaat ook over beton. Deze nieuwe regelgeving verwijst naar de Europese normen waar beton constructies aan moeten voldoen. Naast het maken van nieuwe ontwerpen, adviseert IBA ook over het monitoren van kunstwerken die nog niet aan deze nieuwe normen voldoen.

dige basiskennis is vereist van materiaal, toegepaste mechanica, constructiegedrag en uitvoeringstechnieken. Verder zijn duurzaamheid, kosten en levensduur vaste in-

Meer informatie: Ally Altman, (020) 251 1235, aaltman@iba.amsterdam.nl of Andrew Quansah, (020) 251 1284, aquansah@iba.amsterdam.nl.

grediĂŤnten van het constructief ontwerp.

Onze betonspecialisten zijn van idee tot uitvoering betrokken bij een project.



IBA Accent 02 pagina 4

Alex van Bunningen (DIVV) werkt samen met de inkoopspecialisten van IBA.

Inkopen als een tandem Hoe laat je de markt zoveel mogelijk doen maar houd je zelf de regie? IBA en Alex van Bunningen van DIVV (de Amsterdamse Dienst Infrastructuur, Verkeer en Vervoer) werken samen bij inkooptrajecten.

In de tuinkamer van het pand aan de Uilenburgerstraat staan ze: de armaturen voor de Rode Loper. Proefmodellen die op de route van Amsterdam Centraal Station naar het Weteringcircuit komen te staan. ‘Ze zijn beoordeeld en goed bevonden door de ontwerper en inhoudelijk specialist’, vertelt Alex van Bunningen, senior beheerder Openbare Verlichting bij DIVV. ‘We zijn nu een partij aan het selecteren die de armaturen kan leveren met een goede kwaliteit en tegen een scherpe prijs.’

Tandem Samen met zijn collega’s is Van Bunningen binnen het team Verkeerssystemen onder andere verantwoordelijk voor alle openbare verlichting in Amsterdam. De inkoop van armaturen voor de Rode Loper is slechts een van de 8 à 9 inkooptrajecten waarbij Van Bunningen met IBA samenwerkt.

Momenteel treffen IBA en Van Bunningen ook voorbereidingen om werkzaamheden op het gebied van technisch ontwerp en

directievoering van verkeers- en verlichtingsystemen in te besteden bij IBA. Bij inkooptrajecten opereren DIVV en IBA als een tandem: DIVV heeft de regie, IBA zorgt voor de oplossingen. ‘Het is de kunst om de markt zoveel mogelijk te laten doen’, vertelt Van Bunningen. ‘We beginnen een inkooptraject altijd met een marktconsultatie. IBA onderzoekt dan of de markt kan leveren wat wij willen. Zodra we weten wat de markt technisch kan bieden, stippelen we samen een aanbestedingstrategie uit.’

Van Bunningen laat de markt graag een stap extra zetten, vooral als het gaat om duurzaamheid. ‘Dat is een hot item. Met IBA probeer ik de markt steeds weer te triggeren.’ Zo ook bij de Rode Loper. Daar zijn ook duurzaamheideisen gesteld voor de armaturen, onder andere op het gebied van energiebesparing en afvalminimalisatie.

Stevige positie Het blijft doorgaans niet bij een marktconsultatie. IBA is ook contractschrijver voor DIVV en zorgt ervoor dat het inkooptraject juridisch goed is dichtgetimmerd. ‘We zetten ook wel eens marktpartijen in voor dit werk en daardoor weten we dat IBA een goede marktconforme partij binnen deze markt is. IBA werkt met dezelfde ISO-kwaliteitssystemen als de markt. Prettig aan de

samenwerking met IBA is dat we bij hetzelfde concern horen. Het is een groot voordeel dat we onze kennis niet naar de markt brengen, dat maakt het concern op termijn sterker.’ DIVV en IBA hebben al veel aanbestedingen samen doorlopen. ‘Onze kennis is complementair. Door professioneel in te kopen besparen we veel geld.’

Colofon Redactie Erik Bakker, Ethel van Kesteren, Eric Kruythoff, Ferdinand de Ligt, Tjeerd Roozendaal, Roel Schoenmaker Tekstredactie en interviews Marieke Mittelmeijer Eindredactie Ethel van Kesteren Beeld Tom van der Leij, Paul van der Zedde, Ingenieursbureau Amsterdam, Trazar & gemeente Amsterdam Vormgeving Studio Rikkelman/K8 Amsterdam Druk Noordhoek Offset bv, Aalsmeer Dit is een uitgave van gemeente Amsterdam, Ingenieursbureau, postbus 12693, 1100 AR Amsterdam Voor meer informatie afdeling Organisatie Personeel en Communicatie, communicatie@iba. amsterdam.nl, www.amsterdam.nl/iba Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

IBA Accent 02

Overlast klachten op de grachten in kaart gebracht met GIS.

pagina 5

Kort MER gebiedsontwikkeling Overamstel weegt belangen Grote projecten zoals nieuwe woonwijken en wegen kunnen een negatief effect hebben op het milieu. Een MER maakt het mogelijk het belang van het milieu volwaardig mee te nemen in de besluitvorming bij deze projecten. Het MER inventariseert de negatieve effecten op het milieu en besteedt aandacht aan de wijze waarop deze effecten beperkt of gecompenseerd kunnen worden. Ook inventariseert een MER kansen op milieugebied. De gemeente Amsterdam wil de stad verder verdichten.

Daardoor winnen thema’s als verkeer & vervoer, woon & leefklimaat en de samenhang daartussen aan belang. IBA schrijft nu de MER voor Overamstel. De centrale vraag in dit MER is, tot hoever Overamstel kan worden verdicht zonder dat dit afbreuk doet aan de leefbaarheid en een goede verblijfskwaliteit. Meer informatie: Annemiek Vos, avos@iba.amsterdam.nl.

GIS brengt informatie in beeld GIS staat voor Geo Informatie Systeem: het koppelen van informatie aan een locatie met behulp van specialistische software. Letterlijk in kaart brengen dus.

Een mooi voorbeeld is de soms optredende overlast op de Amsterdamse grachten.

Een opdrachtgever verzamelde al jaren alle klachten in een tabel. Na verloop van tijd werd dit overzicht zo groot dat er geen touw meer aan vast viel te knopen. Bij iedere klacht was het adres van de klager geregistreerd. Dat adres koppelt de GISspecialist aan een locatie in de stad en die locaties maken we zichtbaar op een kaart.

IBA heeft zo alle klachten letterlijk in kaart gebracht. Met deze gegevens is vervolgens geanalyseerd of er een verband bestond tussen bepaalde locaties en specifiek type klachten. Voor de opdrachtgever levert dat meerwaarde op omdat GIS het mogelijk maakt om clustering en (causale) geografische relaties duidelijk in beeld te brengen.

Waterbalans Zuidas Een ander voorbeeld is de waterbalans die we al jaren bijhouden voor de Zuidas. Van elke 1.000 m2 nieuwe verharding moet 10% worden gecompenseerd met nieuw wateroppervlak. Dat is nodig om neerslag die

valt op de nieuwe verharding te kunnen bergen, zodat het rioleringssysteem niet overbelast raakt. IBA houdt een balans bij van de hoeveelheid wateroppervlak in de Zuidas en alle (geplande) wijzigingen daarin. Met deze balans kunnen we snel vaststellen of er ergens een tekort aan water is of juist een overschot. Ook kunnen geplande ontwikkelingen duidelijk in beeld worden gebracht met een interactieve kaart.

Efficiënter werken Naast het maken van kaarten en ruimtelijke analyses kunnen de GIS-specialisten meer.

We adviseren opdrachtgevers hoe GIS hun bedrijfsprocessen efficiënter kan maken.

Wanneer informatie beter toegankelijk is, komt dit de efficiëntie van de organisatie immers ten goede en dat bespaart kosten.

Het mooie van GIS is ook dat het op vrijwel ieder vakgebied kan worden ingezet. De mogelijkheden van GIS zijn eindeloos, denk bijvoorbeeld aan het in kaart brengen van het actueel beheer en onderhoud van openbare verlichting of de keuzelocaties voor een nieuwe school.

Meer informatie: Joseph van Steenbergen, (020) 251 1405, jsteenbergen@iba.amsterdam.nl

Maaiveldinrichting Rijksmuseum klaar bij heropening Het gerenoveerde Rijksmuseum krijgt een openbare ruimte die past bij een topmonument. De Dienst Ruimtelijke Ordening heeft het ontwerp gemaakt waarin de veiligheid van voetgangers en fietsers centraal staan. In opdracht van Stadsdeel Zuid verzorgt IBA de technisch ontwerp-, bestek-, aanbestedings- en gunningsfase en de detaillering voor de maaiveldinrichting rond het Rijksmuseum: de Stadhouderskade, de Hobbemakade en de Jan Luijkenstraat. IBA heeft een plan van aanpak gemaakt waarbij aanbesteding, bestekfase en het maken van de uitvoeringstekeningen gedeeltelijk parallel lopen, zodat de maaiveldinrichting voor de heropening van het museum op 1 april 2013 klaar is. Om deze reden is gekozen voor een OMOP-bestek.

De uitvoering start in het najaar van 2012.

Bodemsanering toekomstig stadspark Overamstel Bij het overgrote deel van de projecten in de openbare ruimte kom je in aanraking met de bodem. Zodra dit gebeurt, is het belangrijk te weten of de bodem verontreinigd is en hoe je hier op een veilige en milieuhygiënisch verantwoorde manier mee omgaat. Denk hierbij onder andere aan de Wet bodembescherming en de Arbo-wetgeving. IBA heeft veel kennis in huis op het gebied van bodem. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting bij de ontwikkeling van het buitendijkse gebied Overamstel.

Daar komt een nieuw park maar omdat de grond sterk is verontreinigd, is er eerst een bodemsanering nodig. IBA levert hiervoor advies en verzorgt deze heel specialistische engineering en directievoering.

IBA Accent 02 pagina 6

Hans van Kleef naast de Uyllanderbrug. De brug wordt op de oever van het Amsterdam-Rijnkanaal in elkaar gezet.

‘Je kunt door de bogen heen lopen’ Hans van Kleef is specialist staal en werktuigbouwkundige constructies bij IBA. Hij begeleidt op dit moment de uitvoering van de stalen boogbrug 2007: de nieuwe oostelijke ontsluiting naar IJburg.

‘Brug 2007, nu officieel de Uyllanderbrug, heeft een overspanning van 150 meter. Het is de grootste brug waaraan IBA ooit heeft gewerkt. De bogen en langsliggers zijn tweeënhalve meter hoog. Je kunt er doorheen lopen. Deze brug is een technische uitdaging, vanwege de grote overspanning en grote profieldoorsneden, maar ook door

de belastingen op de brug. Het grootste deel van de brug is in hoge sterkte staal uitgevoerd (S460). De staalplaten kunnen daardoor dunner worden uitgevoerd zodat er minder lasinhoud nodig is. De wanden van de kokerliggers zijn vanwege hun slankheid aan de binnenzijde verstijfd met trogprofielen. ‘Bij IBA ben ik de vraagbaak als het gaat om staal. Direct na mijn studie werktuigbouwkunde ben ik in 1991 bij IBA begonnen. Het veelzijdige werkpakket blijft nog steeds boeiend. Het is veelomvattend, ik werk niet alleen aan staalconstructies maar ook aan werktuigbouwkundige bewe-

gingswerken. Meestal heb ik zo’n vier grote projecten waar ik aan werk als specialist.

IBA is een prettige werkgever. Ik heb veel opleidingen gevolgd en ik word vrij gelaten in mijn werkindeling.

Het flexwerken is hierbij een prettige bijkomstigheid. Vooral toen ik wekelijks naar België ging, waar de stalen boogbrug is geproduceerd, was het handig om thuis nog een bezoekrapport te kunnen opstellen. Een echte specialist blijft ook na werktijd over zijn werk nadenken.’