ANTO BARIŠIĆ
DR. TOMISLAV ZDENKO TENŠEK 1943. – 2007.
fra Zdenko u 50-im godinama života
KBF_Barisic_TENSEK.indd 1
1/13/2021 11:15:51 PM
KBF_Barisic_TENSEK.indd 2
1/13/2021 11:15:51 PM
KBF_Barisic_TENSEK.indd 3
1/13/2021 11:15:51 PM
Život i djelo
KATOLIČKI BOGOSLOVNI FAKULTET SVEUČILIŠTA U ZAGREBU Anto Barišić, Dr. Tomislav Zdenko Tenšek 1943. – 2007. Biblioteka PROFESORI KATOLIČKOGA BOGOSLOVNOG FAKULTETA SVEUČILIŠTA U ZAGREBU Knjiga V. Sunakladnici Katolički bogoslovni fakultet Sveučilišta u Zagrebu, Zagreb, Vlaška ulica 38 Kršćanska sadašnjost d.o.o., Zagreb, Marulićev trg 14 Za sunakladnike Mario Cifrak, v. d. dekana Katoličkoga bogoslovnog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu Stjepan Brebrić, direktor Kršćanske sadašnjosti d.o.o. Povjerenstvo za izdavačku djelatnost Katoličkoga bogoslovnog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu Nenad Malović, Anto Barišić, Ana Biočić, Nedjeljka s. Valerija Kovač, Vanda Kraft Soić Recenzenti Prof. dr. sc. Ružica Razum Izv. prof. dr. sc. Alojz Ćubelić Doc. dr. sc. Andrea Filić Jezična lektura i korektura Mila Mikecin Prijelom i grafičko oblikovanje Katolički bogoslovni fakultet Sveučilišta u Zagrebu
Tisak: Grafički zavod Hrvatske d. o. o., Zagreb Naklada: 500 ISBN: 978-953-6420-29-2 (Sveučilište u Zagrebu, Katolički bogoslovni fakultet) ISBN: 978-953-11-1397-7 (Kršćanska sadašnjost) Tiskano u siječnju 2021. CIP zapis je dostupan u računalnome katalogu Nacionalne i sveučilišne knjižnice u Zagrebu pod brojem 001085750. Copyright ©: Sveučilište u Zagrebu, Katolički bogoslovni fakultet; Kršćanska sadašnjost d.o.o. Knjiga je objavljena uz financijsku potporu Ministarstva znanosti i obrazovanja Republike Hrvatske.
KBF_Barisic_TENSEK.indd 4
1/13/2021 11:15:52 PM
DR. TOMISLAV ZDENKO TENŠEK
POPIS KRATICA Pisana ostavština Tomislava Zdenka Tenšeka, Zagreb = PioTZT Arhiv župe sv. Leopolda Bogdana Mandića, Orehovica, Hrvatsko zagorje = AO Arhiv Hrvatske kapucinske provincije sv. Leopolda Bogdana Mandića, Zagreb = AHKP Acta Capituli provincialis OFMCap., Zagreb = AC Folium provinciae Illyricae Ord. FF. MM. Capucinorum, Zagreb = Folium Vjesnik Hrvatske kapucinske provincije sv. Leopolda Bogdana Mandića, Zagreb = Vjesnik Leopold – Radovi i pokušaji klerika Ilirske kapucinske provincije, Zagreb = Leo Braća kapucini – Glasilo hrvatskoga kapucinskog provincijalnog komisarijata, Zagreb = Brk Šematizam Ilirske i Hrvatske kapucinske provincije sv. Leopolda B. Mandića, Zagreb = Šem Kronika Hrvatskog kapucinskog komisarijata 1967. – 1973., Zagreb = KHKK Arhiv kapucinskog samostana sv. Mihaela (samostanska kronika), Zagreb = KM Kronika kapucinskog samostana sv. Jakova, Osijek = KOS Osobni arhiv Tomislava Janka Šagi-Bunića, Zagreb = OATJŠB Arhiv (generalni) kapucinskog reda, Rim = GA Arhiv Katoličkoga bogoslovnog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, Zagreb = AKBF
5
KBF_Barisic_TENSEK.indd 5
1/13/2021 11:15:52 PM
KBF_Barisic_TENSEK.indd 6
1/13/2021 11:15:52 PM
DR. TOMISLAV ZDENKO TENŠEK
POPRATNA RIJEČ Učitelji mišljenja
N
erijetko dobijemo neku informaciju koja u nama odjekne kao ‘grom iz vedroga neba’, koja nas potrese dublje i duže od nedavnog potresa. To što čujemo navodi nas na razmišljanje, ali i intenzivira svijest o svojevrsnoj determiniranosti našeg bića, koje je naprosto konačno, prolazno, privremeno i podložno smrtnosti. Takav izričaj iznenađenja i zatečenosti biva kada su u pitanju one osobe koje su bile dijelom našega života i koje su ostavile neizbrisiv trag svojim djelovanjem, življenjem i promišljanjem. Te smrti kvalificiramo kao iznenadne jer ništa izvana ne upućuje da onaj ili ona na koje smo se naviknuli već sutra neće biti među nama. Čak i u onim slučajevima kada postoje brojni znakovi da će se ta životna nit uskoro prekinuti, pokazuje se da se mi zapravo i ne možemo pripremiti na pravi način za vlastitu smrt, pa ni za smrt nekoga drugog tko nam je bio, ili nije bio, blizak i drag, koga smo poznavali ili ga svrstavamo u neke statistike bez duše i bez nekog misaonog ili emocionalnog napora. Stoga je smrt odista tema za razmišljanje par excellence ne samo u sadašnjem vremenu sveprisutnog straha od smrti uslijed pandemije najrazličitijih virusa i nametnika suvremenog doba. U ovom promišljanju naša intencija nije problematizirati izbliza pitanje smrti poput opsežnog djela Vladimira Jankélévitcha naslovljenog Smrt, već ukazati na neke značajke onih ljudi poput Tomislava Zdenka Tenšeka, koje se daju kao poticaj i nadahnuće za vjerodostojno propovijedanje radosne vijesti i u današnjem vremenu. Jednom sam čuo od nekog profesora šaljivu primjedbu i istodobno sugestiju kako za filozofiju, a tome možemo
7
KBF_Barisic_TENSEK.indd 7
1/13/2021 11:15:52 PM
slobodno dodati i teologiju, nikada nije kasno. I odista jest tako. Kao da mi prvobitno reagiramo na nekoj nagonskoj i unaprijed zadanoj razini koja je određena praktičkim načelima i svrhom. To je onaj nagon za životom, promatranje i postupno ulaženje u tajne života pojedinca, skupina i konačno kozmosa. Filozofiranje, odnosno teologiziranje, plod je sustavnog i znanstvenog meditiranja nad onim što jest, što se zbiva kako na subjektivnoj tako i objektivnoj razini. Premda jedva da se možemo približiti dubini uvida drevnih i suvremenih autoriteta iz navedenih područja, ne smijemo previdjeti i obezvrijediti brojne predšasnike koji su dali svoj doprinos razvitku dijaloga i upoznavanju najrazličitijih duhovnih i intelektualnih tradicija. Stoga kao važnu značajku ističemo to da je Tomislav Zdenko Tenšek bio čovjek dijaloga. Dijalog pretpostavlja slušanje, slušanje iziskuje strpljivost i napor, a u temelju svega stoji načelo istinoljubivosti. U brojnim susretima koje sam imao s profesorom Tenšekom zapazio sam upravo tu njegovu vrlinu, koja je išla zajedno s poniznošću i ustrajnošću iznošenja određenih postavaka i promišljanja – za razliku od današnjeg vremena, u kojem se čini da nitko nikoga ne sluša, da je sve što bi se moglo reći već negdje izrečeno i napisano, i da je stoga svaki dijalog i razgovor unaprijed osuđen na neuspjeh. Sve neki sveznadari i ‘proroci novoga doba’, a zapravo ‘mlaćenje prazne slame’. Još u svojstvu studenta na četvrtoj godini studija na Katoličkome bogoslovnom fakultetu susreo sam jednoga svoga kolegu ispred vrata kako bi pristupio ispitu iz Patrologije, koju je profesor Tenšek izlagao tijekom akademske godine. Taj je student pripremo ‘šalabahter’ od dvije strane ne baš pretjerano velikog papira. Upitao sam ga što je to, a on je odgovorio: „Pa, patrologija.“ Tada sam ga samo začuđeno pogledao i odvratio mu da očito nije svjestan što taj kolegij u sebi sadrži. Naknadno sam doznao da je na tom ispitu uspio dobiti prolaznu ocjenu. Ne ulazeći u praksu pojedinih studenata i njihovih raznolikih načina snalaženja ili nesnalaženja u ogromnoj građi i literaturi pojedinih ko-
8
KBF_Barisic_TENSEK.indd 8
1/13/2021 11:15:52 PM
DR. TOMISLAV ZDENKO TENŠEK
legija na Fakultetu, moramo konstatirati kako je za svaku intelektualnu i duhovnu formaciju potrebno uvijek birati teži put, a to je istraživanje, neprestano poniranje u nepregledno i nepresušno vrelo velikana ljudske misli i duha. U tom smislu Tomislav Zdenko Tenšek nije se prestajao, praktički sve do smrti, formirati i druge poticati da to u skladu s vlastitim sposobnostima i djelatno i oni sâmi čine, premda je suvremena tendencija upravo suprotna tomu jer se bira ‘uvijek lakši put’ i nude raznoliki modeli samozaborava, razbibrige i bijega od stvarnosti. O tom trudu i neprekinutom hodu traženja istine i važnosti Boga u životu svakog čovjeka, svjedoči knjiga koju imamo pred očima. Pred nama su nebrojene propovijedi, predvođenje euharistijskih slavlja, održavanje duhovnih vježbi, osobito redovnicama, predavanja i radijske emisije, objavljeni članci i knjige itd. Pa onda ta silna putovanja, istraživanja, kompariranja uz ‘obavljanje’ najodgovornijih službi unutar redovničke zajednice poput provincijala, gvardijana, a na Katoličkome bogoslovnom fakultetu i dekana. Sve to zapravo pokazuje kako ga je odista izjedala revnost za dom Gospodnji. Ta neumorna energija i trud da se usavršavamo i da druge potičemo da se zapute na slično putovanje pokazatelj je kako može biti plodonosan život istinskih bogotražitelja. A to je Tomislav Zdenko Tenšek bio. Ne samo bogotražitelj već i čovjekotražitelj, koji je čitavim svojim životom i djelovanjem pokazao da je volio život i ljude. Izv. prof. dr. sc. Alojz Ćubelić OP
9
KBF_Barisic_TENSEK.indd 9
1/13/2021 11:15:52 PM
KBF_Barisic_TENSEK.indd 10
1/13/2021 11:15:52 PM
SADRŽAJ
SADRŽAJ POPIS KRATICA ............................................................................................................................ 5 POPRATNA RIJEČ (Alojz Ćubelić) ............................................................................. 7 Učitelji mišljenja ...................................................................................................................... 7
UVODNA RIJEČ (Anto Barišić) ..................................................................................11
I. DIO DJETINJSTVO, ŠKOLOVANJE I DUHOVNO ZVANJE 1. ZAVIČAJ, OBITELJ I ŽUPA .....................................................................................17 2. IMENA: VLADEK, TOMO, STJEPAN, TOMAŽ, TOMICA, TARZICIJE, TOMISLAV, ZDENKO....................................................................19 3. DOLAZAK MALOJ BRAĆI KAPUCINIMA, OSNOVNO I SREDNJE OBRAZOVANJE, NOVICIJAT ...................................................23 4. FAKULTET, VOJSKA, SVEČANI ZAVJETI I SVETI REDOVI ..34 5. POSLIJEDIPLOMSKI STUDIJ: LICENCIJAT/MAGISTERIJ I DOKTORAT .............................................................................................................................42 5.1. Strasbourg (Francuska)......................................................................................42 5.2. Rim (Italija) ....................................................................................................................47
290
KBF_Barisic_TENSEK.indd 290
1/13/2021 11:17:14 PM
DR. TOMISLAV ZDENKO TENŠEK
II. DIO DJELOVANJE U HRVATSKOJ KAPUCINSKOJ PROVINCIJI, U PASTORALU I NA RAZINI KAPUCINSKOG REDA 1. PRVE PROVINCIJSKE SLUŽBE I PASTORALNO DJELOVANJE U HRVATSKOJ KAPUCINSKOJ PROVINCIJI I IZVAN NJE................................................................................................................................61 1.1. Redovnik i prezbiter ...............................................................................................61 1.2. Pomoćnik magistra klerika, nastavnik, vjeroučitelj i kapelan ..............................................................................................62 1.3. Provincijski tajnik ........................................................................................................68 1.4. Pučki misionar i propovjednik .....................................................................71 1.5. Voditelj duhovnih vježbi, duhovnih obnova, rekolekcija i pokorničkih slavlja ..................................................................................................82 1.6. Osjetljivost prema ženskom redovništvu ..........................................88 1.7. Voditelj katekumena i pastoralni suradnik .....................................103 1.8. Promicatelj glasa svetosti slugu Božjih Leopolda B. Mandića i o. Ante Antića .................................................................................108
2. UPRAVNE I DRUGE PROVINCIJSKE SLUŽBE ...............................119 2.1. Provincijal: prvi mandat od 1982. do 1985. ...................................119 2.2. Provincijal: drugi mandat od 1985. do 1988. ...............................126 2.3. Provincijalni definitor i provincijalni vikar .......................................130 2.4. Gvardijan ......................................................................................................................133 2.5. Magister/učitelj klerika (bogoslova), voditelj Centra za provincijski odgoj i promicatelj cjeloživotnog obrazovanja.................................................................................................................138 2.6. Animator liturgijskog i molitvenog života u zajednici..........143
3. DJELOVANJE NA RAZINI KAPUCINSKOG REDA ......................146 291
KBF_Barisic_TENSEK.indd 291
1/13/2021 11:17:14 PM
prilozi
III. DIO DJELOVANJE NA KATOLIČKOME BOGOSLOVNOM FAKULTETU SVEUČILIŠTA U ZAGREBU 1. NAPREDOVANJA ...........................................................................................................155 1.1. Početci: honorarni nastavnik .......................................................................155 1.2. Asistent, naslovni docent i docent .......................................................159 1.3. Pročelnik Katedre povijesti kršćanske literature i kršćanskog nauka ..............................................................................................165 1.4. Izvanredni i redoviti profesor .....................................................................167 1.5. Dekan Fakulteta ......................................................................................................168 1.5.1. Program rada dekana .................................................................................168 1.5.2. Izbor za dekana ..............................................................................................170 1.5.3. Služba dekana .................................................................................................174
2. ZNANSTVENO-ISTRAŽIVAČKA, STRUČNA I NASTAVNA AKTIVNOST .........................................................................................................................187 2.1. Aktivno sudjelovanje na znanstvenim i stručnim simpozijima, kongresima, skupovima i tribinama....................187 2.1.1. Domaći simpoziji, kongresi, skupovi i tribine.............................188 2.1.2. Međunarodni simpoziji, kongresi i skupovi ................................194
2.2. Skripta i knjige .........................................................................................................195 2.3. Znanstveni, stručni, pregledni i publicistički radovi te izvješća, osvrti i prikazi .....................................................................................197 2.4. Mentor magistarskih i diplomskih radova .....................................218 2.4.1. Magistarski rad ................................................................................................218 2.4.2. Diplomski radovi na KBF-u......................................................................218 2.4.3. Diplomski radovi na Institutu za teološku kulturu laika......220 2.4.4. Diplomski radovi na Institutu za kršćansku duhovnost .....222 2.4.5. Diplomski radovi na Katehetskom institutu ............................222
2.5. Prevoditelj ....................................................................................................................223
292
KBF_Barisic_TENSEK.indd 292
1/13/2021 11:17:14 PM
DR. TOMISLAV ZDENKO TENŠEK
2.6. Neobjavljeni radovi ..............................................................................................226 2.7. Recenzije i predstavljanje knjiga .............................................................228 2.7.1. Recenzije .............................................................................................................228 2.7.2. Predstavljanje knjiga ...................................................................................230
2.8. Važnija članstva – domaća i međunarodna...................................231
IV. DIO TELEVIZIJA I RADIO TE STUDIJSKA PUTOVANJA 1. NASTUPI NA TELEVIZIJI I RADIJU ...........................................................235 2. STUDIJSKA PUTOVANJA ...................................................................................239 2.1. Grčka ................................................................................................................................239 2.2. Izrael ..................................................................................................................................242 2.3. Turska ................................................................................................................................243 2.4. Egipat ................................................................................................................................246
V. DIO SUTON ŽIVOTA 1. BITI DOM LJUBAVI. ZBORNIK U POVODU 60. OBLJETNICE ŽIVOTA ....................................................................................251 2. ZAPOČET, ALI NEDOVRŠEN ZNANSTVENI PROJEKT ........253 3. PREURANJENA SMRT ..............................................................................................256 4. KOMEMORACIJE, SAŽALNICE, PISMA SUĆUTI I MEDIJSKI OSVRTI ....................................................................................................................................259 293
KBF_Barisic_TENSEK.indd 293
1/13/2021 11:17:14 PM
VRELA I LITERATURA.........................................................................................................261 Vrela ..............................................................................................................................................261 Literatura ..................................................................................................................................262
SAŽETAK ..........................................................................................................................................265 SUMMARY.....................................................................................................................................267 RIASSUNTO ................................................................................................................................269 KAZALO OSOBNIH IMENA ........................................................................................271 KAZALO ZEMLJOPISNIH IMENA .........................................................................279 KAZALO POJMOVA............................................................................................................284 BILJEŠKA O AUTORU .......................................................................................................295
KBF_Barisic_TENSEK.indd 294
1/13/2021 11:17:14 PM