Nebo na zemlji
Ljubiti i služiti za preobraženje svijeta
Predgovor
MARTIN JUNGE
Generalni tajnik Svjetskoga
luteranskog saveza
KRŠĆANSKA SADAŠNJOST Zagreb, 2023.
Naslov izvornika:
Papa Francesco, Il cielo sulla terra. Amare e servire per transformare il mondo
© Libreria Editrice Vaticana, 2020.
00120 Città del Vaticano
© za hrvatsko izdanje: Kršćanska sadašnjost d. o. o., Zagreb, 2023.
Molimo Boga da katolici i luterani uzmognu zajedno svjedočiti evanđelje Isusa Krista, pozivajući čovječanstvo na slušanje i prihvaćanje Radosne vijesti Božjega spasenjskog djela.
Molimo Boga za nadahnuće, ohrabrenje i snagu kako bismo mogli zajedno napredovati u služenju, štiteći ljudska prava i dostojanstvo, osobito siromašnih, radeći za pravdu i odbacujući sve oblike nasilja.
Bog nas poziva biti bliskima onima koji teže dostojanstvu, pravednosti, miru i pomirenju. Danas osobito uzdižemo svoj glas za okončanje nasilja i ekstremizma koji pogađaju mnoge zemlje i zajednice, kao i nebrojene sestre i braću u Kristu.
Potaknimo luterane i katolike da zajedno rade oko prihvaćanja stranaca, i priteknu u pomoć onima koji su primorani bježati zbog rata i progona, te da brane prava izbjeglica i tražitelja azila.
Homilija za vrijeme ekumenske molitve Lund (Švicarska), 31. listopada 2016.
5
Predgovor
6 Predgovor
Predgovor
Martin Junge
generalni tajnik
Svjetskoga luteranskog saveza
S dubokom zahvalnošću prisjećam se riječi pape Franje tijekom Zajedničkog obilježavanja reformacije u Lundu 2016.: »Isus nas podsjeća:
“Uistinu, bez mene ne možete učiniti ništa”
(Iv 15, 5). On je taj koji nas podupire i ohrabruje u potrazi za time kako jedinstvo učiniti sve očitijom stvarnošću.«1
U toj liturgiji i homiliji koje se pamte, mi katolici i luterani zajedno smo učvrstili naše
1 PAPA FRANJO, Homilija, Lund, 31. listopada 2016.
7 Predgovor
Predgovor
zalaganje za hod koji vodi iz sukoba u zajedništvo. Taj je hod moguć jedino zbog Krista, koji ozdravlja sve naše rane i sjećanja, oslobađajući nas od bolnih iskustava iz prošlosti, kako bismo prigrlili dar pomirenja koji je On postavio
između nas. Papa Franjo je nastavio: »Imamo mogućnost popravka u ključnom trenutku naše povijesti, nadilazeći nesuglasice i nerazumijevanja koji su nas često sprječavali razumjeti jedni druge.«2
Hod prema dubljemu međusobnom razumijevanju započeo je prije više od petsto godina i vodio je važnom sporazumu o temi koja je u prošlosti bila uzrokom podjela – opravdanju po vjeri. Kada su 1999. godine katolici i luterani
potpisali Zajedničku izjavu o nauku o opravdanju, prepoznali su duboko sporazumijevanje i zauzeli se za daljnje produbljivanje međusobnoga razumijevanja. Ovo zauzimanje podrazumijeva uzajamni pogled koji polazi s gledišta jedinstva, a ne podjele, s ciljem jačanja onoga što nam je zajedničko. Ono što nas, naime, ujedinjuje izrazito je veće od onoga što nas razdvaja.
8
2 Isto.
Ovo zauzimanje potiče nas i služiti bližnjemu. Hod od sukoba do zajedništva, koje nas upućuje jedne na druge, uvijek je putovanje u zajedništvu s cijelom ljudskom obitelji, u duhu brige za sve stvoreno. Ova se dinamika očitovala tijekom Zajedničkog obilježavanja, kada smo se iz katedrale u Lundu premjestili u Malmö
Arenu, gdje su se Lutheran World Federation World Service i Caritas Internationalisudružili u službi za trpeće bližnje u svijetu. Riječ je o prijelazu s molitve na djelovanje, s liturgije pohvalâ, kajanja, ispovijedi i odrješenja na ekumensku zauzetost prema svakomu našem bližnjem, tko god on bio. Zajedno svjedočimo Božje milosrđe, bilo ispovijedanjem vjere bilo zajedničkim služenjem u svijetu.
Ljudska obitelj
U Malmöu smo slušali svjedočanstva ljudi i zajednica iz cijeloga svijeta, posvećenih borbi za zaštitu okoliša, izgradnji socijalnih procesa mira, pomoći djeci i ženama žrtvama okrutnosti te očuvanju i stvarnom provođenju prava na izobrazbu. Sva ova djela proizlaze iz naše ucijepljenosti na jedini trs, Isusa Krista. Kao krš-
9 Predgovor
Predgovor
ćanima naša zauzetost bit će uvijek i nadasve izraz naše vjere, odgovor na ono što slušamo i vjerujemo. Od susreta s preobraženim Gospodinom do susreta s nagrđenim čovjekom i sa svim stvorenim što uzdiše – to je prostor u kojem se krećemo. Postoji duboka veza između molitve i djelovanja. Božanska liturgija, koju slavimo na našim mjestima molitve, i liturgija služenja i svjedočanstva, koja iz nje proizlaze u svetom prostoru ovoga svijeta, usko su povezane.
Događaj u Lundu bio je poziv. Liturgija je očitovala duboko jedinstvo, temeljno, koje već postoji i koje nas, istodobno, potiče utjeloviti to jedinstvo, vježbati se u njemu, provesti ga u djelo, improvizirati i nastaviti tragati za načinima na koje će ono biti trajno prisutno u našim životima, zajednicama i u našem svijetu.
Svojim životom i službom, te na stranicama ove knjige, papa Franjo naglasio je »konstitutivnu« vezu ljudske obitelji: povezanost, solidarnost utkanu u život od Božjeg milosrđa, izvora stvaranja i otkupljenja. A Božje milosrđe, objavljeno nam u Isusu Kristu, trajno nas poziva na rad oko pomirenja i očitovanja ove solidarnosti i ovoga Božjeg milosrđa.
10
U svojoj homiliji u Lundu papa Franjo govorio je o izvornoj intuiciji Božjega naroda koji spontano čezne biti jedno. Solidarnost je ukorijenjena u Isusu Kristu. Ako ljudsku obitelj dijelimo u skupine, definirane ljudskim podjelama, uvijek isključujemo Boga. Čim zatvorimo vrata naše zajednice; čim povjerujemo u to da imamo samostalnu i samodostatnu zajednicu; čim je naš pogled okrenut prema unutra; Bog tada dolazi poput prosjaka koji kuca na vrata, moleći za čašu vode.3
Za papu Franju, Isus je prisutan u siromahu, stoga su »siromasi na neki način “zaglavni kamen” za izgradnju društva. Danas ih, nažalost, spekulativna ekonomija sve više osiromašuje, oduzimajući im ono osnovno, poput doma i posla. To je neprihvatljivo! Onaj tko živi solidarno ne može to prihvatiti i stoga djeluje. Riječ “solidarnost” mnogi bi htjeli izbaciti iz rječnika, jer se jednoj određenoj kulturi ona čini prostotom.
Ne! To je kršćanska riječ, solidarnost!«4
3 Usp. Martin LUTHER, Komentar Evanđelja po Ivanu
4 PAPA FRANJO, Govor Zajednici sv. Egidija, bazilika svete Marije u Trastevereu, 15. lipnja 2014.
11 Predgovor
.
Predgovor Vjera i djelovanje
Kao što smo posvjedočili u Lundu, mi – luterani i katolici – ovaj poziv na solidarnost i rad za pomirenje shvaćamo kao tijesno povezan sa služenjem siromasima i bolesnicima te razotkrivanjem »bolesti rasizma, nepravde i ravnodušnosti koje unakazuju lice naše zajedničke obitelji«5. Svi smo pozvani brinuti se o našim sestrama i braći u jednoj jedinoj ljudskoj
obitelji, ali još smo više pozvani prepoznati to kako »nam pripada svako ljudsko biće«6.
U knjizi Nebo na zemlji. Ljubiti i služiti za preobraženje svijeta povezanost koja je konstitutivna za ljudsku obitelj oblikuje naš kršćanski poziv. Božji poziv k nama dolazi po braći i sestrama, po onima koji su obespravljeni i potlačeni od moćnika te ekonomskih i političkih sila koje su stvorile nepravedne i loše sustave raspodjele bogatstava zemlje.
S luteranskoga gledišta ovaj je poziv definiran kao poslanje, a za luterane je to poslanje
5 PAPA FRANJO, Poruka članovima Catholic Press Associationa, 30. lipnja 2020.
6 PAPA FRANJO, Homilija, Ženeva, 21. lipnja 2018.
12
275 Sadržaj Sadržaj Predgovor ...................................................................... 7 Ljudska obitelj ........................................................... 9 Vjera i djelovanje ....................................................... 12 Eshatološka nada ....................................................... 14 Zajedno hoditi ........................................................... 15 Neke rečenice o kršćanskoj ljubavi ......................... 19 Bog je nas prvi ljubio .................................................. 27 Ljubav je zagrljaj Boga Oca ...................................... 29 Boga koji je postao čovjekom susrećemo u braći ....... 30 Djeca jednoga Oca ..................................................... 31 Slijediti Isusa .............................................................. 32 Zakon ljubavi ............................................................ 34 Duh Sveti polaže nam Božju ljubav u srce ............... 35 Samo nam Duh Sveti obnavlja pogled ...................... 36 Srce evanđelja ............................................................ 37 Majka Crkva nas uči djelima milosrđa .................... 38 Mi smo Crkva ........................................................... 41 Radost evanđelja ........................................................ 43 Potrebe siromašnih ..................................................... 43 Euharistija ................................................................. 44 Prihvatiti Božju milost .............................................. 45 Gospodinov jaram ..................................................... 45
276 Sadržaj Izbjeći licemjerje ........................................................ 47 Obraćenje ................................................................... 49 Duh otvara za dijalog ................................................ 51 Bliski onima koji pate ................................................ 51 Nježnost ..................................................................... 52 Isus u patnicima ........................................................ 53 Vrijednost tijela .......................................................... 55 Kršćanska ljubav nije puka filantropija .................... 56 Ljubav u politici, kulturi, religiji .............................. 57 Iz enciklike Fratelli tutti ................................................ 57 Najuzvišenije provođenje ljubavi u djelo: politika ........................................................................ 59 Socijalna i politička ljubav ......................................... 59 Politika za kojom se osjeća potreba ........................... 59 Politička ljubav .......................................................... 62 Učinkovita ljubav ...................................................... 64 Politička ljubav na djelu ............................................ 67 Žrtve ljubavi .............................................................. 68 Plodnost staviti iznad rezultata ................................ 72 Kultura susreta ........................................................... 75 Nova kultura ............................................................. 75 Susret pretvoren u kulturu ........................................ 76 Radost prepoznavanja drugoga ................................. 78 Ponovno vratiti ljubaznost ........................................ 80 Religije: mnogi glasovi jedne jedine pjesme mira ...... 83 Dobro je činiti dobro ................................................... 85 Radost darivanja sebe ................................................ 87 Uspjeli život ............................................................. 89
277 Sadržaj Mjesta divljenja ....................................................... 91 Dobro je lijepo i donosi radost ................................. 92 Istinski humana civilizacija ...................................... 93 Dobro je zarazno ..................................................... 95 Sve je povezano ........................................................ 96 Život je stvorenkako bi bio darovan ...................... 97 Bez obeshrabrivanja ................................................ 97 Milost koju nam daju siromasi ............................... 98 Ukorak s najslabijima ............................................. 99 Zajedno sa svim ljudima dobre volje ...................... 100 Ljubav je služenje... .............................................. 101 Smisao života ........................................................... 103 Ljubav je konkretna ................................................ 103 Ljubav je mjera vjere ............................................... 105 Djelotvorna svakidašnja ljubav ............................... 106 Velika duša .............................................................. 107 Siromašna Crkva sa siromašnima .......................... 108 Služenje .................................................................... 108 Dijeljenje i umnažanje ............................................ 110 Nemoj se sramiti tijela svojega ranjenog brata ....... 112 Živjeti krštenje ......................................................... 113 Put svetosti ............................................................... 115 Volontiranje ............................................................. 115 Ne obeshrabriti se zbog teškoća ............................... 116 … za onoga tko je siromašan, nezaposlen ili nema dovoljno za život ........................................ 117 Siromasi u središtu .................................................. 119 Susresti se i pomoći .................................................. 119 Ne »kulturi odbacivanja« ....................................... 120
278 Sadržaj Onaj tko je gladan traži dostojanstvo ..................... 122 Siromasi koje ne vidimo .......................................... 123 U siromasima je prisutan Isus ................................ 125 Um i srce za promjenu .............................................126 Navještaj Kristove nježnosti ................................... 127 Ne rasipanju ............................................................ 128 Jedinstvo između profita i solidarnosti u poduzeću ... 129 Svjedočanstvo u gradovima ..................................... 131 Ne možemo dopustiti da mnogi umiru od gladi .... 132 Zemlja, dom, posao ................................................. 134 … za onoga tko trpi, tko je bolestan, živi s invaliditetom ili je u životnoj opasnosti .................... 137 Nikada sami ............................................................ 139 Liječiti cijeloga čovjeka ............................................ 140 Zaštititi i pratiti ....................................................... 141 Prihvatiti i štititi djecu ............................................. 142 Pošast izrabljivanja djece ......................................... 144 Skrbiti se .................................................................. 145 Blizina ...................................................................... 148 Život je uvijek dragocjen .......................................... 150 Njegovati rane blagošću ........................................... 153 Štititi konkretan život osobâ .................................... 155 Liječiti gestama nježnosti ........................................ 158 Suosjećanje ne smije nedostajati .............................. 159 Priziv savjesti ........................................................... 160 Graditi društvo koje će više prihvaćati ................... 161 Kultura susreta ........................................................ 162 Uključivost ............................................................... 165 Slušanje prije svega .................................................. 167 Započeti procese ...................................................... 167
279 Sadržaj … za onoga tko je diskriminiran, izrabljivan, žrtva rata ili trgovine ljudima, za selioce ............. 169 Vrata bratstva .......................................................... 171 Otvoriti oči ............................................................... 172 Ponajprije dostojanstvo osobe .................................. 172 Kultura susreta za bolji svijet .................................. 173 Globalizacija ravnodušnosti .................................... 175 Tjeskoba narodâ ...................................................... 176 Ne zaboraviti očekivanja siromašnih ljudi ............. 177 Raditi zajedno kao kršćani ..................................... 178 Primiti s primjerenim propisima i ljubavlju ........... 179 Konkretna nada ...................................................... 180 Crkva, mjesto nade .................................................. 181 Obitelj obiteljî ........................................................... 184 Gdje ti je brat? ......................................................... 185 Pozornost za najslabije ............................................ 186 Ljudski život je svet ................................................. 187 Dostojanstvo rada .................................................... 188 Ropstvo je užasno zlo .............................................. 189 Zločin trgovine ljudima ........................................... 190 Ne rasizmu, ne nasilju ............................................ 190 Ne ratu .................................................................... 191 … za one koji su pogriješili u životu ili su robovi ovisnosti ........................................................................ 193 Trebamo nasljedovati Boga ..................................... 195 Okrutnost nije završila u Auschwitzu .................... 197 Nikada ne uzmanjkati u poštovanju ...................... 198 Nitko nije svoje greške ............................................. 199 Svi se mogu promijeniti .......................................... 200 Humanizirajuća pravda .......................................... 202
280 Sadržaj Nada u povratak u društvo ..................................... 205 Da koji pobjeđuju zlo ..............................................206 U vrijeme krize bolesti Covid-19, protulijek solidarnosti ................................................................. 209 Što ste bojažljivi? ...................................................... 211 Izaći bolji iz krize .................................................... 212 Neka nitko ne bude ostavljen sâm .......................... 214 Boriti se protiv virusa, boriti se protiv ravnodušnosti ........................................................ 215 Solidarnost... ............................................................ 216 … i supsidijarnost radi podjele odgovornosti .......... 218 Upravitelji, ne gospodari ......................................... 220 Novi obzori .............................................................. 223 Raspodjela u oskudici .............................................. 224 Približiti se ............................................................... 225 Duh Sveti raspiruje ljubav ....................................... 226 Sredstva za iskazivanje milosrđa ne mogu se improvizirati ......................................................... 228 Djeca su budućnost .................................................. 229 Početak raja .......................................................... 231 Gdje je Gospodin, tu je uskrsnuće ........................... 233 Čudesni plodovi ....................................................... 234 Svjedoci onoga što će doći ........................................ 235 Znakovi prisutnosti Uskrsnuloga ........................... 237 Vrijeme je milosrđa .................................................. 239 Onaj tko ljubi ne boji se smrti .................................240 Bit ćemo suđeni po ljubavi ....................................... 241 Kraljevstvo Božje ..................................................... 242 Ljubav preobražava sve stvari .................................244
281 Sadržaj Gostoljubivost ........................................................... 245 Ljubav istjeruje strah ............................................... 245 Ljubav pobjeđuje zlo ................................................246 Molitve ......................................................................... 249 Zajednička molitva za zemlju i čovječanstvo ......... 251 Kršćanska molitva sa stvorenim svijetom ............... 252 Mariji ....................................................................... 254 Svetomu Josipu ......................................................... 261 Preobraziti svijet ....................................................... 263
