eku mena 51
r a z mj ena darov a 3
Prijevod Tomislav Kasić Lektura Karmela Prosoli Korektura Gordana Bašić Kedmenec Grafičko uređenje Marijan Tkalec Oprema Christian T. Belinc
Izdaje: Kršćanska sadašnjost d. o. o., Zagreb, Marulićev trg 14 Za nakladnika: Stjepan Brebrić Tisak: Denona d. o. o., Zagreb Naklada: 1000 isbn 978-953-11-1338-0 Tiskano u travnju 2021. cip zapis dostupan je u računalnome katalogu Nacionalne i s veučilišne knjižnice u Zagrebu pod brojem 001097347.
Papa Franjo
Različiti i ujedinjeni Komuniciram, dakle jesam Predgovor NADBISKUP CANTERBURYJA JUSTIN P. WELBY
Kršćanska sadašnjost Zagreb, 2021.
Naslov izvornika: Papa Francesco, Diversi e uniti. Com-unico quindi sono © Libreria Editrice Vaticana, 2020. 00120 Città del Vaticano © za hrvatsko izdanje: Kršćanska sadašnjost d. o. o., Zagreb, 2021.
Predgovor
Predgovor
† Justin P. Welby Nadbiskup Canterburyja »Tako smo i mi, mnogi, jedno tijelo u Kristu, a pojedinci udovi jedan drugomu« (Rim 12, 5) »I vidje Bog sve što je učinio, i bijaše veoma dobro« (Post 1, 31) Bog je stvorio ljudska bića na svoju sliku, pa ipak, ljudska bića su različita i drukčija. U nji hovoj različitosti i raznolikosti svako je, pak, stvoreno na Božju sliku i ljubljeno od Boga. Bog gleda na sve što je stvorio i vidi da je ono što je stvorio veoma dobro. 5
Predgovor
Kada Bog gleda na svijet, i na ljude u njemu, on gleda očima ljubavi. U ovom svesku Različiti i ujedinjeni čitamo razmišljanja Svetog Oca o ljudskim odnosima: odnosima među ljudima stvorenima na sliku Božju. Ljudski odnosi tako su često bremeniti teškoćama, što vodi k razdvajanju. To je zato što su ljudska bića, iako stvorena na sliku Božju, grješna i pala, i u našem grijehu gubimo sposobnost gledanja jednih na druge savršenom ljubavlju, kojom Bog gleda na nas. U odnosima možemo biti najbolji, ali možemo biti i najgori. Moj brat u Kristu, papa Franjo, svojim rije čima polaže pred nas obećanje božanske ljuba vi i milosrđa: ljubav koju Bog ima za svoj narod i poziv koji Bog upućuje svakome od nas, da budemo u odnosu s njim. Najbolji i najplodniji ljudski odnosi su oni koji su izgrađeni na ljubavi koju Bog ima za nas. U svojem razmišljanju o zgodi s bogatim mladićem papa Franjo podsjeća nas na to da je Isus zavolio bogatog mladića nakon što ga je pogledao. Sv. John Henry Newman, kako Papa primjećuje, razmišljao je o tome kako je u ra spravama koje vodimo jedni s drugima jednako riječ o našoj raspoloženosti jednih prema dru 6
Predgovor
gima, kao i o srži stvari o kojoj raspravljamo. Ako možemo gledati jedni na druge s ljubav lju, kao što je Isus gledao na bogatog mladića, onda će naš odnos s drugom osobom biti sve obogaćeniji. Ako se prvo ispričamo, onda smo spremni oprostiti; ako prvo slušamo, onda po stajemo sve sposobniji govoriti. Prijekid ljud skih odnosa grijehom, glađu za moći i nespo sobnost ili nespremnost da ljubimo, slušamo, ispričamo se i oprostimo, često se prelijeva u prekidanje odnosa između skupina ljudi i iz među narodâ. Rezultat toga može biti kata strofalan, kako pokazuje naša ljudska povijest u tragedijama poput rata i prisilnog seljenja. U svojoj zajedničkoj deklaraciji papa Franjo i eku menski patrijarh, Njegova Svetost Bartolomej I., izjavili su: »Duboko smo uvjereni da su jedi no moguće sredstvo postizanja mira ne oružje, nego dijalog, opraštanje i pomirenje.«1 No kao ljudska bića stvorena na sliku Božju, zajedno smo vezani u odnos jedni s drugima. Obveza je svakoga od nas da radimo na pomirenju među ljudima i na pomirenju ljudskih bića s Bogom.
Dana 25. svibnja 2014.
1
7
Predgovor
Duboko sam zahvalan za svoje prijateljstvo s papom Franjom i za zauzetost koju dijelimo u službi pomirenja. Ima mnogo toga što se može naučiti iz njegovih riječi i zapisa sadržanih u ovoj knjizi. Milost Gospodina Isusa Krista, ljubav Boga i zajedništvo Duha Svetoga sa svima vama!
8
Različiti i ujedinjeni
i vjere koja je potrebna svakom društvu! I ka ko su važni susret i dijalog među naraštajima, ponajviše unutar obitelji. Ta veza, taj dijalog među naraštajima blago je koje treba očuvati i njegovati!41
*** Svatko od nas gradi vlastitu osobnost u obi telji, rastući s mamom i tatom, braćom i se strama, udišući toplinu doma. Obitelj je mje sto gdje dobivamo ime, ona je mjesto ljubavi, prostor intimnosti, gdje se uči vještina dijaloga i međuljudske komunikacije. »Radosna vijest« obitelji vrlo je važan dio evangelizacije, koju kršćani mogu komunicirati svima, svjedočan stvom života; i oni to već čine, to je očito u sekulariziranim društvima: istinski kršćanske obitelji prepoznaju se po vjernosti, strpljivosti, otvorenosti životu, poštovanju prema stariji ma … Tajna svega toga Isusova je prisutnost u obitelji.42
Anđeo Gospodnji, 26. srpnja 2013. Govor sudionicima Plenarne skupštine Papinskog vijeća za obitelj, 25. listopada 2013.
41
42
150
Na putu u vjeri i uzajamnoj ljubavi
*** Za starije je dobro komunicirati mudrost mladima; i dobro je za mlade prihvatiti tu ba štinu iskustva i mudrosti, i razvijati ju dalje, ne kako bi ju čuvali u muzeju, nego kako bi ju razvijali suočavajući se s izazovima koje nam život donosi, razvijali ju za dobro pojedine re dovničke obitelji i cjelokupne Crkve.43
Mladi Rasti u kulturi susreta Podizanje zidova ne koristi. Nedavno sam citirao onu lijepu rečenicu Ive Andrića u ro manu Na Drini ćuprija, kada govori o mosto vima i kaže da su mostovi nešto tako neopisivo i toliko veliko da su anđeli, nisu ljudske stvari. On piše ovako: »Most je napravljen od Boga po krilima anđela kako bi ljudi mogli komunicira ti.« Veličina u gradnji mostova s ljudima je po komunikaciji, i mi rastemo s komunikacijom. Nasuprot tomu, zatvaranje u sebe vodi nas k Homilija na blagdan Prikazanja Gospodinova, 2. veljače 2014.
43
151
Različiti i ujedinjeni
tome da ne budemo komunikatori, da bude mo »destilirana voda«, bez snage. Stoga vam kažem: učite mlade, pomozite mladima da ra stu u kulturi susreta, spremni susresti različite ljude, razlike, i da rastu u razlikama; tako se raste, u sučeljavanju, u dobrom sučeljavanju.44
*** Sveučilište je povlašteno mjesto na kojem se napreduje, poučava, živi ta kultura dijaloga koja ne poravnava bez mjerila razlike i pluraliz me – to je jedan od rizika globalizacije – niti ih vodi u ekstreme prouzrokujući da postanu razlog sukoba, nego otvara za konstruktivno suprotstavljanje. To znači razumjeti i vrjedno vati bogatstva drugoga, gledajući ih ne s ravno dušnošću ili sa strahom, nego kao čimbenike rasta. Dinamike koje reguliraju odnose među ljudima, skupinama, narodima, često nisu di namike blizine, susreta, nego sukoba.45
Susret s nastavnicima i studentima Zavoda sv. Mar ka u Milanu, 6. travnja 2019. 45 Na susretu s ljudima iz svijeta kulture u Velikoj auli Papinskoga teološkog fakulteta u Sardegni, Cagliari, 22. rujna 2013. 44
152
Na putu u vjeri i uzajamnoj ljubavi
*** Moja je nada da će, osim što je športska svečanost, ovo Svjetsko prvenstvo moći postati svečanost solidarnosti među ljudima. No to pretpostavlja da nogometni susreti budu viđe ni kao ono što u temelju i jesu – igra, a isto dobno prilika za dijalog, razumijevanje, uza jamno ljudsko obogaćivanje. Šport nije samo oblik zabave nego je – i rekao bih ponajprije – i sredstvo prenošenja vrijednosti koje promiču dobro ljudske osobe i pridonose izgradnji mir nijeg i bratskijeg društva. Mislimo na odanost, ustrajnost, prijateljstvo, dijeljenje, solidarnost. Zapravo, mnogo je vrijednosti i stajališta koje nogomet promiče, a koji se otkrivaju kao važni ne samo na terenu nego i na svim područjima života, i konkretno u izgradnji mira. Šport je škola mira, on nas uči graditi mir.46
*** Tijekom studiranja i u oblicima digitalne komunikacije vaši prijatelji katkad iskusuju sa
46
Videoporuka u prigodi otvaranja nogometnog Mun dijala, 12. lipnja 2014.
153
Različiti i ujedinjeni
moću, nedostatak nade i povjerenja u vlastite sposobnosti: pronosite nadu i uvijek otvorite drugima vaš rad, uvijek se otvorite dijeljenju, dijalogu. U kulturi se osobito danas trebamo staviti uz bok drugima. Sukob među narodima moći ćete nadvladati samo ako uspijete hraniti kulturu susreta i bratstva. Potičem vas da na stavite donositi evanđelje na Sveučilištu i kul turu u Crkvi!47
Preobražavati svijet Sjetimo se što znači ono mnoštvo mladih koji su susreli uskrsnulog Krista u Rio de Ja neiru, i nose njegovu ljubav u životu sve dane, žive ju, prenose ju. Ne završavaju u novinama, jer ne rade nasilne čine, ne rade skandale, i pre ma tome nisu vijest. No ako ostaju sjedinjeni s Isusom, izgrađuju njegovo kraljevstvo, izgrađu ju bratstvo, dijeljenje, djela milosrđa, snažna su sila koja svijet čini pravednijim i ljepšim, koja ga preobražava!48 Poruka Talijanskoj sveučilišnoj katoličkoj federaciji (FUCI), 14. listopada 2014. 48 Opća audijencija, 4. rujna 2013. 47
154
Sadržaj
Sadržaj
Predgovor ....................................................................... 5 Neke rečenice o odnosima ......................................... 9 Naša vjera u Boga odnosâ ............................................ 17 Bog je ljubav ................................................................ 19 Bog voli komunicirati samoga sebe ............................. 21 U euharistiji Bog komunicira sebe kao ljubav ........... 22 Od Božje ljubavi do ljubavi prema braći ................... 23 Prvenstvo odnosâ ........................................................ 23 Isus je Očeva radosna vijest ........................................ 24 Isus nas gleda s ljubavlju ............................................ 24 Raspeti Isus komunicira nam pobjedu ljubavi .......... 25 Dijeljena ljepota .......................................................... 25 Istina je odnos ............................................................. 26 Što je istina? ................................................................ 27 Isus je istina ................................................................ 28 Duh nas potiče ............................................................ 29 Vjera je dopuštanje Ocu da nas povuče ..................... 30 Naviještati vjeru znači biti uključen u odnose ........... 30 Vjera rasvjetljuje sve ljudske odnose .......................... 31
185
Sadržaj
Danomice ... zajedno. Iz kateheza o obitelji ......... 33 Nazaret ..................................................................... Majka ....................................................................... Otac (I) ..................................................................... Otac (II) ................................................................... Djeca ......................................................................... Braća ......................................................................... Djedovi i bake ........................................................... Djeca ......................................................................... Muško i žensko (I) ................................................... Muško i žensko (II) ................................................. Tri riječi .................................................................... Obitelj i siromaštvo ................................................... Obitelj i bolest ........................................................... Žalovanje .................................................................. Rane ..........................................................................
35 36 40 43 46 51 56 60 65 69 73 78 82 85 90
Neprijatelji jedinstva .................................................. 95 Ako su prisutne laži, nema ljubavi .......................... 97 Prijetvornost nikad nije bezazlena ........................... 98 Ogovaranje ................................................................ 99 Nedostatak otvorenosti dijalogu ............................... 100 Zidovi koji priječe pomirenje .................................. 101 Logika protuusluge nije kršćanska ........................... 101 Duhovni individualizam .......................................... 102 Pokoreni udobnošću i sebičnošću .............................. 103 Izdaja naše čovječnosti ............................................. 104 Ako tehnologija postane zaprjeka susretu među ljudima ........................................................ 105 Droga mobitela ......................................................... 106 Rizici virtualnih prostora ......................................... 107
186
Sadržaj
Povezani, ali sami ..................................................... 108 Ljubav bez istine ....................................................... 109 Istina koja se nameće ................................................ 110 Odvajanje komunikacije i stvarnosti ........................ 111
Na putu u vjeri i uzajamnoj ljubavi ....................... 115 Kršćansko svjedočanstvo .......................................... 117 Nositi evanđelje svuda ...................................... 117 Darovati samog sebe ......................................... 118 Radost uskrsnuća na našim licima ................... 119 Dati nadu ........................................................... 120 Jednostavne bratske geste ................................. 121 Istina s dobrotom i ljepotom ............................ 123 Evanđelje nas decentralizira ............................. 125 Vjera obnavlja pogled na stvarnost .................. 127 Crkveno zajedništvo ................................................. 128 Krist nas ujedinjuje u ljubavi ............................ 128 Koinonia ............................................................. 129 Uvijek spremni na dijalog i susret .................... 133 Svjedočenje Isusa tiče se svih krštenih ............. 133 Na putu prema jedinstvu .................................. 134 Sveopće bratstvo ........................................................ 135 Poštovati svaku osobu ....................................... 135 Miran suživot religija ........................................ 136 Ponovno izgrađivati susretom .......................... 137 Pozornost prema ranjivim osobama ................ 138 Dijalog ....................................................................... 138 Početi od vlastitog identiteta ............................ 138 Prvo slušati, zatim govoriti ............................... 142 Jedini put do mira ............................................. 143
187
Sadržaj
Poniznost i jednostavnost ......................................... 145 Ponajprije poniznost ........................................... 145 Dobro je zarazno.................................................. 146 Sramiti se počinjenog zla .................................... 147 Obitelj ....................................................................... 148 Jedinstvo s Bogom i svojim najmilijima ........... 148 Škola odnosâ ..................................................... 149 Mladi ........................................................................ 151 Rasti u kulturi susreta ...................................... 151 Preobražavati svijet ........................................... 154 Internet i društveni mediji ....................................... 156 Promjena epohe ................................................. 156 Velika prilika … ................................................ 158 … koja nije bez rizika ....................................... 159 Istina ......................................................................... 160 Vjerodostojnost i odnos ..................................... 160 Crkva službenica istine ..................................... 162 Pod cijenu vlastitog života ................................ 163 Komunicirati u kulturi ............................................. 164 Blizina ................................................................ 164 U svim područjima ljudske aktivnosti ............. 167
S Isusovim pogledom ................................................ 173
188