K U J A W S KO - P O M O R S K A
Gęsina na Święto Marcina L I S T O P A D
2 0 1 8
2018
Już po raz dziesiąty zapraszamy wszystkich mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego do wspólnego celebrowania Narodowego Święta Niepodległości i dnia św. Marcina DZIĘKI INICJATYWIE MARSZAŁKA PIOTRA CAŁBECKIEGO NASZE WOJEWÓDZTWO ZASŁYNĘŁO Z PRZYWRACANIA TRADYCJI ŚWIĘTOMARCIŃSKICH I PROMOWANIA GĘSINY JAKO PRODUKTU ZDROWEGO, EKOLOGICZNEGO I DOSTĘPNEGO DLA KAŻDEGO. ZA SPRAWĄ AKCJI KUJAWSKO-POMORSKA GĘSINA NA ŚWIĘTEGO MARCINA W WIELU MIEJSCOWOŚCIACH W REGIONIE ORGANIZUJE SIĘ WYDARZENIA Z GĘSINĄ W ROLI GŁÓWNEJ.
I
dea ożywienia wygasłej niemal tradycji rodzinnego biesiadowania przy gęsinie narodziła się dziesięć lat temu. Wszystko zaczęło się od tego, że w Kujawsko-Pomorskiem od wieków hoduje się gęsi, a w mięsie tym rozsmakowała się niegdyś polska szlachta. O upodobaniach tych mówił sam Adam Mickiewicz, opisując staropolskie uczty, gdzie gęś była obowiązkową pozycją w menu. Z czasem Polacy przestali zajadać się gęsiną, którą zaczęto uznawać za mięso drogie i trudno dostępne. ZDROWO I EKOLOGICZNIE Na Kujawach i Pomorzu dużą wagę przywiązujemy do pielęgnowania tradycji, a rodzinne obiady z gęsiny spożywane podczas Narodowego Święta Niepodległości z pewnością do nich należą. Dlatego też od dziesięciu lat prowadzimy spójne działania mające na nowo wypromować gęś jako produkt zdrowy, ekologiczny i dostępny dla każdego. Skupiamy się na popularyzacji walorów mięsa gęsiego, które jest nie tylko wyjątkowo smaczne, ale przede wszystkim zdrowe. Nasze wysiłki wpisują się w ogólnoświatowy trend zdrowego trybu życia. Gęsi hodowane w naszym regionie (w Kołudzie Wielkiej pod Inowrocławiem i w okolicach Rypina) wzrastają w ekologicznych hodowlach i nie są poddawane genetycznym modyfikacjom. Działania, które podejmujemy, ukierunkowane są na akcentowanie wartości rodzinnych i spożywanie gęsiny jako mięsa mającego wiele walorów odżywczych.
W POSZUKIWANIU TRADYCYJNEGO SMAKU Najważniejszym wydarzeniem w ramach kampanii Kujawsko-Pomorska Gęsina na Świętego Marcina jest Festiwal Gęsiny w Przysieku k. Torunia. To właśnie tu co roku najlepsi polscy kucharze (m.in. Magda Gessler, Robert Makłowicz, Pascal Brodnicki, Robert Sowa i Grzegorz Łopanowski) prezentują swój kunszt kulinarny, prześcigając się w poszukiwaniu tradycyjnego smaku gęsiny. To także największy w Polsce kiermasz gęsich tuszek i produktów z gęsiny. Odwiedzający z zaciekawieniem odkrywają tajemnice staropolskich receptur i uczestniczą w pokazach oraz warsztatach kulinarnych. Do Przysieka przyjeżdżają wszyscy, którzy są smakoszami gęsiny podanej w sposób tradycyjny, ale także ci, którzy nie boją się kulinarnych eksperymentów i z sukcesem łączą gęsinę na przykład z innymi produktami regionalnymi z Kujaw i Pomorza. Do akcji każdorazowo przyłącza się wielu restauratorów, którzy umieszczają w tym okresie w menu dania z gęsi, a także blogerów, konkurujących z mistrzami kuchni w przyrządzeniu gęsi w sposób innowacyjny, odkrywczy, ale nie zatracając przy tym jej tradycyjnego smaku. Dziś Kujawsko-Pomorska Gęsina na Świętego Marcina to marka dobrze rozpoznawalna w Polsce i reprezentująca smak staropolskiej tradycji, którą w sposób szczególny należy pielęgnować i nagłaśniać w rocznicę stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości.
Przygotowując się do jubileuszowej edycji naszej akcji z radością obserwowaliśmy, że dziś po prostu wypada jadać przysmaki z gęsi na Świętego Marcina i uczestniczyć w imprezach organizowanych oraz towarzyszących Narodowemu Świętu Niepodległości. Z dumą, że udało nam się ożywić martwy zdawałoby się zwyczaj, zapraszam po raz dziesiąty wszystkich do wspólnego świętowania. Z okazji setnej rocznicy odzyskania niepodległości bądźmy znowu razem! Jestem pewien, że świąteczne spotkania, podczas których na stołach pojawią się przysmaki z gęsiny, będą czasem spędzonym w rodzinnej, ciepłej atmosferze. PIOTR CAŁBECKI Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego
NA PRZESTRZENI OSTATNIEGO DZIESIĘCIOLECIA WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE ZBUDOWAŁO WIZERUNEK I REPUTACJĘ MARKI – KUJAWSKO-POMORSKIEJ GĘSINY NA ŚWIĘTEGO MARCINA – POTWIERDZONEJ I CHRONIONEJ MIĘDZYNARODOWYM PATENTEM. DAJE TO GWARANCJĘ PRZEDE WSZYSTKIM TYM, KTÓRZY SIĘGAJĄ PO PRODUKTY I USŁUGI OZNACZONE LOGO AKCJI, ŻE NABYWAJĄ TOWARY NAJWYŻSZEJ JAKOŚCI, A NAM – ORGANIZATOROM AKCJI – OCHRONĘ PRAWNĄ ZNAKU TOWAROWEGO I MONOPOL NA JEGO UŻYWANIE W OBROCIE GOSPODARCZYM.
ORGANIZATOREM AKCJI „KUJAWSKO-POMORSKA GĘSINA NA ŚWIĘTO MARCINA” JEST WOJEWÓDZTWO
KUJAWSKO-POMORSKIE NA WYDARZENIE ZAPRASZA MARSZAŁEK PIOTR CAŁBECKI
2
www.kujawsko–pomorskie.pl
Kujawsko-Pomorska Gęsina na Święto Marcina
www.czasnagesine.pl
Gęsina w starożytności i współcześnie DZIEŃ ŚW. MARCINA NIE MOŻE OBEJŚĆ SIĘ BEZ PIECZONEJ GĘSI. PRZYSMAKI Z GĘSINY GOŚCIŁY JUŻ NA STOŁACH STAROŻYTNYCH EGIPCJAN, SĄ TEŻ BARDZO MOCNO ZWIĄZANE Z KULINARNĄ HISTORIĄ POMORZA I KUJAW. NIE WIERZYCIE? PRZEKONAJCIE SIĘ SAMI! PONIŻEJ PRZEDSTAWIAMY KILKA CIEKAWOSTEK DOTYCZĄCYCH GĘSI I GĘSINY.
SPECJAŁ STAROŻYTNOŚCI
PRZYSMAKI Z GĘSINY
Historia hodowli gęsi sięga czasów starożytnych. Gęsina była nie lada przysmakiem już w Egipcie, cenili ją również Grecy i Rzymianie. W księgach kucharskich z okresu starożytności znaleźć można na przykład przepisy na potrawkę z gęsich nóżek garnirowanych kogucimi grzebieniami oraz smakowitą gęsią wątróbkę – tajemnicą tej receptury było karmienie ptaków suszonymi figami moczonymi w mleku z miodem.
Gęsie wątróbki z dodatkiem boczku, gęś gotowana z juszycą, pasztety, foie gras, gęś z cynamonem i jabłkami podsmażanymi w cukrze, gęsie nóżki z wątróbką zawijane w opłatki i podawane z żółtym serem, faszerowane gęsie szyjki, pieczyste, gęś nadziewana truflami i kasztanami – to tylko niektóre z tradycyjnych potraw bazujących na gęsinie. W naszym regionie szczególnie popularnym przysmakiem była gęsia okrasa, wykorzystywana do kraszenia potraw, gotowanych ziemniaków, dań z kapusty, zup oraz sosów. Poprawiała ich smak i podnosiła wartości odżywcze.
GĘŚ NA KUJAWACH I POMORZU Bardzo długo jednym z najbardziej popularnych gatunków hodowlanych była gęś pomorska, używana także do uszlachetniania innych europejskich ras gęsi. Ceniono ją za odporność i umiejętność szybkiego przystosowywania się do zmiennych warunków pogodowych. Obecnie w Polsce najczęściej spotykamy gęś kołudzką, odmianę białej gęsi włoskiej, którą wyhodowano w latach 60. XX w. w Kołudzie Wielkiej w województwie kujawsko-pomorskim.
DZIEŃ ŚW. MARCINA Korzenie tego święta sięgają czasów pogańskich. Z czasem wierzenia ludowe zostały zaadaptowane przez chrześcijaństwo. 11 listopada stanowił ważną datę w kalendarzu liturgicznym i gospodarskim. Tego dnia po raz ostatni wypędzano bydło na pastwiska, kończono prace polowe, rozliczano się ze służbą, przedłużano lub zawierano nowe umowy, dokonywano uboju zwierząt i przygotowywano zapasy na zimę. Podczas ucztowania głównym daniem była pieczona gęś, stąd popularne przysłowia związane z tym świętem: „Dzień św. Marcina dużo gęsi zarzyna” oraz „Na Marcina gęś do komina”.
Św. Marcin to patron ubogich, właścicieli winnic, żołnierzy, urodzaju, pasterzy oraz zwierząt hodowlanych, zwłaszcza gęsi. Jest też opiekunem wielu miast w Europie – w tym Bydgoszczy. Według legend był człowiekiem bardzo skromnym, dlatego kiedy chciano wynieść go do pozycji biskupa, schował się w gęsiarni. Gęganie ptaków zdradziło jednak jego obecność – właśnie dlatego dzień św. Marcina świętuje się pieczoną gęsią. WRÓŻBY NA ŚW. MARCINA
MEDYCYNA LUDOWA W medycynie ludowej gęsi smalec uchodził za środek wzmacniający nerwy i dodający piękności. Polecano go na przykład na wzmocnienie oraz porost włosów. Wierzono, że na choroby płuc pomaga jedzenie gęsich serc, na katar – wdychanie dymu z palonych gęsich piór, a na oparzenia – przykładanie do nich suszonych skórek z gęsich łapek.
PATRON GĘSI I BYDGOSZCZY
ŚWIĘTOWAĆ ZNACZY DZIELIĆ SIĘ Żeby uczcić 11 listopada zamożniejsze gospodynie dzieliły się kawałkami gęsiny z uboższymi sąsiadami, służbą, pracownikami i parobkami. Był to sposób na uczczenie św. Marcina, który według legendy nie zawahał się odciąć mieczem połowy swojego płaszcza, żeby okryć zmarzniętego, potrzebującego bliźniego.
ORGANIZATOREM AKCJI „KUJAWSKO-POMORSKA GĘSINA NA ŚWIĘTO MARCINA” JEST WOJEWÓDZTWO
Z dniem św. Marcina wiązały się liczne przysłowia i wróżby, szczególnie na temat pogody i zimy. Uważano na przykład, że „gdy wiatr od południa w wigilię Marcina, będzie na pewno lekka zima”, a „gdy Marcinowa gęś po wodze, będzie Boże Narodzenie po lodzie”. Do przepowiadania pogody wykorzystywano też kości piersiowe, które zostawały po zjedzeniu pieczonej gęsi. Jeżeli kość była biała, spodziewano się zimy suchej i stałej, kość czerwona oznaczała słotę, a cętkowana – zimę burzliwą i śnieżną.
KUJAWSKO-POMORSKIE NA WYDARZENIE ZAPRASZA MARSZAŁEK PIOTR CAŁBECKI
www.czasnagesine.pl
Kujawsko-Pomorska Gęsina na Święto Marcina
www.kujawsko–pomorskie.pl
3
Przepisy na gęsinę Weź udział
w gęsinowych konkursach!
1. Gęsinowe relacje Jak świętujecie 11 listopada? Przyrządzacie smakowite potrawy z gęsiny i razem z rodziną zasiadacie do stołu? Podzielcie się swoimi przepisami, historiami i opowieściami. Czekamy na Wasze zdjęcia, filmy oraz teksty – do wygrania rodzinny zestaw rowerów, sprzęt agd, książki o tematyce kulinarnej i vouchery na kolację złożoną z potraw z gęsiny. Relacje można przesyłać od 12 do 18 listopada pod adres Urzędu Marszałkowskiego: Plac Teatralny 2, pokój 219, lub mailowo pod adres: gesina@kujawsko-pomorskie.pl.
MARSZAŁEK PIOTR CAŁBECKI I ROBERT MAKŁOWICZ WSPÓLNIE PRZYGOTOWUJĄ POTRAWY Z GĘSINY
2. Artystyczna gęś w kolorach tęczy Niebieska, zielona, pomarańczowa, wyklejana z kolorowego papieru, obsypana brokatem, namalowana farbkami – Twoja gęś może wyglądać tak, jak sobie wymarzysz! Zapraszamy dzieci do udziału w konkursie plastycznym i wysłania do nas prac z artystyczną gęsią. Prace wykonane w dowolnej technice, w maksymalnym formacie A3, prosimy przesyłać pod adres Urzędu Marszałkowskiego do 18 listopada: Plac Teatralny 2, 87-100 Toruń, pokój 219, z dopiskiem: „Konkurs plastyczny gęsina”. Do zgłoszenia należy dołączyć zgodę rodziców, a na odwrotnej stronie pracy drukowanymi literami zapisać imię i nazwisko dziecka, wiek, miejsce zamieszkania, a także imię, nazwisko oraz telefon opiekuna.
Kujawsko-pomorska czernina na gęsinie
Gęsie pipki po żydowsku
• porcja rosołowa z gęsi • skrzydełka • szyja • wątroba • serce • żołądek • 2 marchewki • 2 korzenie pietruszki • 2 cebulki • 1 główka czosnku • 1 por • 150 ml gęsiej krwi • 60 g rodzynek • 60 g suszonych moreli • 60 g suszonych śliwek • 30 g mąki pszennej • po 1 łyżce cukru, majeranku i octu jabłkowego • sól, pieprz – do smaku • liść laurowy, ziele angielskie
• 1 kg gęsich żołądków • 1 kg cebuli • 12-15 ząbków czosnku • 5 łyżek gęsiego smalcu • 1 łyżka curry • sól, pieprz do smaku
W YKONANIE: Umyj żołądki i zostaw je w całości, usuń tylko błony. Ułóż na sicie i czterokrotnie przelej wrzątkiem. Posiekaj cebulę i zeszklij ją na tłuszczu gęsim. Dodaj całe ząbki czosnku, curry, żołądki i wymieszaj. Przez chwilę podsmażaj, następnie zalej szklanką lub dwoma wrzątku. Duś na wolnym ogniu przez około trzy godziny. Po tym czasie wyjmij i sprawdź, czy żołądki są wystarczająco miękkie. Na koniec przypraw solą i pieprzem. Smacznego!
W YKONANIE:
Rodzinne świętowanie 11 listopada obchodzimy dzień św. Marcina i Narodowe Święto Niepodległości – to wspaniała okazja, by w aktywny sposób spędzić czas z rodziną i najbliższymi. Możliwości jest wiele: wspólne biesiadowanie, długie spacery, gry planszowe, śpiewanie patriotycznych piosenek. Warto też skorzystać z oferty naszych miast i gmin – właściwie każda miejscowość przygotowała szereg atrakcji, dzięki którym można uczcić setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości i zaktywizować całą rodzinę do wspólnego świętowania.
Wyczyść korpus, skrzydełka i szyję gęsi. Żołądek, wątrobę oraz serce dokładnie umyj i osusz. Następnie włóż do garnka, zalej wodą, dodaj liść laurowy i ziele angielskie, doprowadź do wrzenia. W tym czasie obierz włoszczyznę, umyj ją i pokrój na mniejsze części. Wszystkie produkty przełóż do garnka z mięsem. Po zagotowaniu zmniejsz do minimum źródło energii i trzymaj wywar pod przykryciem, od czasu do czasu zbierając szumowiny. Z gotowego wywaru wyjmij wszystkie składniki. Marchewkę odłóż do osobnego pojemnika. Wywar odcedź, przelej do garnka, dodaj wcześniej ugotowane podroby i ponownie doprowadź do wrzenia. Pokrój suszone owoce i ugotowaną marchewkę, po czym dodaj je z rodzynkami do wywaru. W osobnej misce wymieszaj krew z octem i dosyp mąki pszennej. Krew zahartuj bulionem. Zdejmij wywar ze źródła energii i powoli przelej do niego krew z mąką. Energicznie zamieszaj całość. Przypraw do smaku używając soli, pieprzu, cukru, majeranku i octu. Doprowadź do zagotowania. Czernina z gęsi jest gotowa!
ORGANIZATOREM AKCJI „KUJAWSKO-POMORSKA GĘSINA NA ŚWIĘTO MARCINA” JEST WOJEWÓDZTWO
CHCESZ POZNAĆ WIĘCEJ PRZEPISÓW NA ZNAKOMITĄ GĘSINĘ?
Wiele ciekawych receptur, także dla początkujących kucharzy, znajdziesz na stronie www.czasnagesine.pl
KUJAWSKO-POMORSKIE NA WYDARZENIE ZAPRASZA MARSZAŁEK PIOTR CAŁBECKI
4
www.kujawsko–pomorskie.pl
Kujawsko-Pomorska Gęsina na Święto Marcina
www.czasnagesine.pl
Przez dwa dni Przysiek będzie stolicą gęsiny KIERMASZ, DEGUSTACJE TRADYCYJNYCH POTRAW I SPOTKANIA Z KULINARNYMI MISTRZAMI – TE I INNE ATRAKCJE CZEKAJĄ W PRZYSIEKU NA MIŁOŚNIKÓW GĘSINY.
J
nej będzie można skosztować wyśmienitych pierogów z farszem gęsinowym, gęsich żołądków, gęsi duszonej w kiszonej kapuście oraz w powidłach śliwkowych.
PREZENTACJE KULINARNE Z DEGUSTACJĄ Jednym z najważniejszych punktów Festiwalu Gęsiny są prezentacje kulinarne prowadzone przez znanych i cenionych kucharzy. W tym roku w Przysieku pojawią się prawdziwe gwiazdy sceny gastronomicznej. 10 listopada będziemy mieli okazję podziwiać uczestniczkę programu „Ameryka Express” Katarzynę Meller – właścicielkę restauracji Porto Massimo i autorkę książki „W kuchni mamy i córki”. Następnego dnia umiejętności kulinarne zaprezentują panowie: specjalizujący się w kuchni włoskiej Giancarlo Russo, szerszej publiczności
ATRAKCJE DLA DZIECI I DOROSŁYCH Specjalnie z myślą o dzieciach organizatorzy przygotowali szereg atrakcji: teatralne zajęcia interaktywne prowadzone przez aktorów Teatru ALEALE, zajęcia plastyczne z doświadczonymi animatorami, a także suchy basen z piłeczkami. Nie zabraknie również ciekawych punktów programu dla starszych uczestników Festiwalu. Chętni będą mogli skorzystać z fotobudki, dołączyć do Piłsudskiego i Paderewskiego na monidle do pamiątkowych zdjęć oraz spróbować swoich sił w łucznictwie tradycyjnym pod okiem certyfikowanych łuczników. Święto niepodległości uczcimy specjalną niepodległościową wojskową grochówką oraz wielkim tortem na setne urodziny Polski.
uż od kilku lat Kujawsko-Pomorski Festiwal Gęsiny w Przysieku przyciąga gości z całej Polski. To idealny sposób na rodzinne celebrowanie nie tylko dnia św. Marcina, ale i setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. W tym roku na Festiwal zapraszamy 10 i 11 listopada.
PODCZAS FESTIWALU ODBĘDĄ SIĘ PREZENTACJE I DEGUSTACJE KULINARNE, BĘDZIE TEŻ MOŻNA ODWIEDZIĆ GĘSIĄ KARCZMĘ I KIERMASZ
znany z programów „Kawa czy herbata”, „Biznes z gwarancją”, „Europa da się lubić” oraz „Top Chef”, a także mistrz kuchni greckiej Teo Vafidis, który występował m.in. w „Pytaniu na śniadanie”, a obecnie prowadzi program podróżniczo-kulinarny „NIEnaŻARTY”. Każdy z pokazów mistrzów zakończy się degustacją.
KIERMASZ I GĘSIA KARCZMA Festiwalowi tradycyjnie towarzyszyć będzie kiermasz świeżych gęsi, potraw z gęsiny oraz produktów regionalnych. To wyjątkowa okazja, żeby posmakować specjałów, których nie znajdziemy na półkach w hipermarketach. Smakoszy zapraszamy też do gęsiej karczmy, w której przy granej na żywo muzyce biesiad-
BEZPŁATNY TRANSPORT Niezmotoryzowani mieszkańcy Torunia, Bydgoszczy, Włocławka, Inowrocławia i Grudziądza mogą liczyć na bezpłatny transport do Przysieka. Specjalne autobusy będą kursowały w oba dni trwania Festiwalu. Z Torunia autobus będzie odjeżdżał z Placu Św. Katarzyny (przystanek pośredni – Osiedle Młodych) o godzinach: 9:30, 10:00, 10:30, 11:00, 11:30, 12:00, 12:30, 13:00, 13:30, 14:00, 14:30, 15:00, 15:30. Z Bydgoszczy spod spod Hali „Łuczniczka” (przystanek pośredni – IKEA) o godzinach: 9:30, 11:30, 14:00. Z Grudziądza odjazd zaplanowano o godzinie 9.00 spod restauracji McDonald's przy ul. Józefa Włodka 13, z Inowrocławia – o godzinie 9.00 spod hali sportowej przy Al. Niepodległości 4, z Włocławka – o godzinie 9.00 spod Hali Mistrzów przy Alei Fryderyka Chopina. Na kursy z Bydgoszczy, Grudziądza, Inowrocławia i Włocławka obowiązuje rezerwacja miejsc. Można jej dokonać pod numerem telefonu 56 621 84 77 lub mailowo: promocja@kujawsko-pomorskie.pl.
W restauracjach w całej Polsce na stołach będzie królowała gęsina Z ROKU NA ROK CORAZ WIĘCEJ RESTAURACJI PRZYŁĄCZA SIĘ DO OGÓLNOPOLSKIEJ AKCJI „CZAS NA GĘSINĘ”, KTÓREJ ORGANIZATOREM JEST WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE. TYM RAZEM BĘDZIE TO BLISKO 300 LOKALI.
J
esienią na stołach króluje gęsina. Jeżeli chcielibyście poznać jej niezwykły smak i skosztować wyśmienitych potraw zapraszamy do Przysieka. Podczas odbywającego się tam Festiwalu będzie można wziąć udział w prezentacjach prowadzonych przez mistrzów kulinarnych, odwiedzić gęsią karczmę i kiermasz oraz wspólnie świętować setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości.
Jeżeli jednak nie możecie pojawić się na Festiwalu, a chcecie poznać cały wachlarz smaków i aromatów gęsiny, mamy dla was dobrą informację! Od 11 listopada do końca roku w wybranych restauracjach w całej Polsce w menu znajdą się tradycyjne dania bazujące i inspirowane gęsiną. Lokale, które biorą udział w organizowanej przez województwo kujawsko-pomorskie akcji „Czas na gęsinę” zostaną
oznaczone specjalnymi plakatami i naklejkami. W zeszłym roku takich restauracji było ponad 260 w całym kraju, od Kołobrzegu aż po Przemyśl! W tym – zapowiada się rekord. Do akcji wciąż zgłaszają się nowe lokale. Ich pełną listę można znaleźć na stronie internetowej www. czasnagesine.pl. Zapraszamy również do udziału w ciekawych konkursach – do wygrania min. vouchery na obiad z gęsiną w roli głównej.