KullHadd_08.11.2015

www.kullhadd.com

INTERVISTA MAL-

KAP EÛEKUTTIV TAL-KURA PRIMARJA

Il-Óadd, 8 ta’ Novembru, 2015 Óar©a Nru 1,165

Prezz ›1

IL-PRODUTTURI TAL-IKEL QED JOSSERVAWHA L-LIÌI?

SARU D-DOPPJU TAT-TOROQ F’GÓAWDEX

IT-TOROQ ARTERJALI MHUX SE JINGÓALQU KIF RAPPURTAT

Minkejja li huwa obbligu li fuq it-tikketta talprodotti tal-ikel ikun speçifikat il-pajjiΩ tal-ori©ini tal-istess ikel, ˙arsa ˙afifa lejn il-prodotti disponibbli fuq l-ixkafef tal-˙wienet tag˙na tikkonferma li ˙afna drabi dan l-obbligu qed ji©i skartat.

Filwaqt li t-tikketti ta’ prodotti mag˙mula lokalment ˙afna drabi jag˙tu informazzjoni dwar il-pajjiΩ talori©ini, it-tikketti ta’ prodotti impurtati qed ikunu vagi ˙afna.

F’dawn l-a˙˙ar sentejn u nofs biss, f’G˙awdex saru madwar 17-il kilometru ta’ toroq. B’kuntrast, ta˙t Gvern Nazzjonalista saru biss medja ta’ 1.7 kilometru kull sena, ji©ifieri nofs dak li qed isir minn din l-amministrazzjoni.

Din il-gazzetta tkellmet mal-Ministru g˙al G˙awdex Anton Refalo dwar il-miΩuri li l-Gvern preΩenti ˙a b’rabta ma’ din il-gΩira, u r-riΩultati tan©ibbli li dawn il-miΩuri qed i˙allu fuq l-ekonomija G˙awdxija.

Rapporti li dehru f’sezzjoni tal-midja lbiera˙ qajmu paniku min˙abba li ntqal li kien se jin˙oloq kaos kawΩa ta’ toroq arterjali li ng˙ad li kienu se jing˙alqu g˙al ©img˙a s˙i˙a min˙abba s-summit, fosthom Triq Aldo Moro u toroq arterjali o˙ra fil-Marsa u Óal Luqa.

Madankollu, meta mistoqsi minn din il-gazzetta, kelliem g˙all-Pulizija qalilna li seta’ kien hemm Ωball finnotifika li ˙ar©et fil-Gazzetta tal-Gvern, g˙ax it-toroq imsemmija mhumiex se jkunu mag˙luqa g˙at-traffiku.

Ara pa©na 3

Ara pa©na 4

Ara pa©na 8

IL-PN IRID JIRTIRA PERMESS WARA LI VVOTA FAVURIH Il-Partit Nazzjonalista qed jinsisti li l-Gvern jirtira l-permess biex topera l-pompa ta’ Gaffarena f’Óal Qormi, meta dan il-permess ing˙ata ta˙t policy li l-Partit Nazzjonalista stess ivvota favur tag˙ha.

Din l-iskema kienet tinvolvi l-˙ru© ta’ permess temporanju g˙al tliet snin f’kaΩijiet fejn hemm xi illegalità, u dan sabiex negozju jkun jista’ jibqa’ jopera sakemm l-applikant jing˙ata ç-çans li jirregola ru˙u.

Din l-iskema kienet g˙addiet mill-bord talMEPA, fejn hemm rappreΩentant tal-PN, f’Ìunju 2013, b’disa’ voti favur u ˙add kontra.

G˙addiet ukoll b’mod unanimu mill-Kumitat Parlamentari g˙all-Ambjent u l-IΩvilupp, fejn il-PN g˙andu Ωew© rappreΩentanti.

Din il-gazzetta tistaqsi jekk il-PN hux se jitlob ukoll li ji©u rtirati l-permessi ta’ dawk kollha li applikaw ta˙t din l-iskema fl-a˙˙ar sentejn, u jekk hux se jispjega g˙alfejn ir-rappreΩentanti t i e g ˙ u f u q i l-bord tal-MEPA u l-Kumitat Parlamentari vvutaw favur l-istess skema.

Ara pa©na 5

02 08|11|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

SPORTMALTA…

MINN DEFIÇIT TA’ €1.3 MILJUN GÓAL QLIGÓ TA’ AKTAR MINN €1.7 MILJUN GLEN FALZON glen@kullhadd.com Wara sentejn u nofs ta’ ˙idma tal-Gvern, illum il-©urnata SportMalta, li qabel kien mag˙ruf b˙ala l-Kunsill Malti g˙all-Isport, qieg˙ed g˙allewwel darba jirre©istra qlig˙ flok dejn. Fil-fatt, skont informazzjoni li g˙andha f’idejha lgazzetta KullÓadd, jirriΩulta li minn defiçit ta’ aktar minn €1.3 miljun, fl-2014 SportMalta rre©istrat surplus ta’ aktar minn €1.7 miljun. Dan juri biç-çar ilbΩulija ta’ dan il-Gvern u l˙idma sfiqa li g˙amlet lamministrazzjoni u l-impjegati ta’ SportMalta biex i©ibu lentità fuq saqajha.

Kontijiet pendenti malARMS u l-GO Fil-bidu ta’ din il-le©iΩlatura SportMalta kienet tinsab fi kriΩi finanzjarja, b’dejn akkumulat matul iΩ-Ωmien. Bdew jit˙allsu kontijiet pendenti u l-entità bdiet tirregola l-infiq u t-tberbiq Ωejjed li kien jirrenja f’dan ilpost. Tajjeb li wie˙ed isemmi biss s-serata annwali ta’ unuri g˙all-isportivi Maltin, fi Ωmien l-amministrazzjoni preçedenti kienet ti©i tiswa kwaΩi €100,000 filwaqt li f’din il-le©iΩlatura ma qabΩitx il-€25,000. Ìew im˙allsa kontijiet kbar li kienu g˙adhom pendenti malARMS, GO u anke ˙lasijiet ta’ xog˙lijiet fuq il-Kumpless ta’ Óal Kirkop, li g˙alkemm tlesta u kien miftu˙ uffiçjalment, bosta kontijiet relatati maxxog˙ol fuqu kienu g˙adhom ma t˙allsux. Ìew irkuprati wkoll fondi li kienu mitlufin bi traskura©ni min˙abba nuqqas ta’ mili ta’ dokumenti tal-VAT. Abbandun totali minn a m m i n i s t a z z j o n i Nazzjonalista Il-façilitajiet kienu t˙allew fi stat ˙aΩin ˙afna u fi w˙ud minnhom kien jin˙ass il-bΩonn ta’ manutenzjoni qawwija, blaktar imminenti jkun il-kumpless sportiv f’Tal-Qroqq.

Hawnhekk, minbarra ˙sarat viΩibbli b˙ad-deck u t-tara© li maΩ-Ωmien çeda, kien hemm ukoll ˙sarat fil-binja nnifisha, fis-soqfa u fl-apparat li

j˙addem il-pixxina – xog˙ol li kellu jsir b’ur©enza biex tkun evitata xi tra©edja, minbarra lammont ta’ ener©ija mo˙lija li rriΩultat minn apparat li beda ja˙dem ˙aΩin.

Il-Kumpless tal-Kottonera wkoll t˙alla fi stat ˙aΩin ˙afna b’doçoç bla mis˙un, art talpadiljun imqattg˙a, saqaf iqattar, bibien mimlijin bis-susa, biex insemmu ftit mill-˙afna ˙sarat. L-istess nistg˙u ng˙idu g˙all-Marsa li, minn villa©© sportiv pro©ettat, baqa’ ma sar xejn. Illum qed ikun innutat li mhux biss g˙andhom bΩonn li ssirilhom il-manutenzjoni, imma g˙andhom bΩonn ikunu modernizzati u mkabbra biex jaqdu l-bΩonnijiet tal-isportivi u assoçjazzjonijiet Maltin, u anke dawk tal-barranin li jaraw lil Malta b˙ala post ideali g˙atta˙ri© tag˙hom.

G˙aqal fl-investimenti minn Gvern Laburista Minbarra hekk, il-flus bdew ikunu investiti aktar bil-g˙aqal.

Flus li ©ew investiti mhux biss l-infrastruttura, iΩda sar investiment ukoll fit-tfal, fiΩ-Ωg˙aΩag˙ u l-adulti li jipparteçipaw filprogrammi ta’ SportMalta.

Illum l-entità hija ekonomikament stabbli u g˙alhekk l-ippjanar issa jista’ jsir aktar filkonkret. Mhux hekk biss, bi pjan strate©iku li j˙ares ’il quddiem, l-entità qed tippjana mhux biss g˙al perjodu ta’ Ωmien qasir iΩda anke g˙assnin li ©ejjin.

F’dawn l-a˙˙ar xhur rajna ttibdil ise˙˙, però dan mhux se jieqaf hawn g˙ax SportMalta din il-©img˙a ˙abbret pro©etti ©odda biex il-façilitajiet ikunu aktar komdi, inaqqsu l-ispejjeΩ fl-operat u wara kollox jirrispettaw l-ambjent. Barra minn hekk, dawn il-pro©etti se jkunu ta’ servizz g˙all-g˙aqdiet sportivi Maltin, skejjel u indvidwi o˙rajn. Dan qed isir b’investimenti kapitali kbar li juru li b˙alissa Malta vera g˙andha ekonomija b’sa˙˙itha.

“Wasalna s’hawn g˙ax ˙dimna kollha flimkien” Barra minn hekk, il-˙addiema tal-entità fehmu wkoll li din hija sfida ©usta u g˙alhekk taw

Fences fil-Marsa Sports Ground

Tara© fil-pixxina f’Tal-Qroqq iktar mill-mija fil-mija biex lentità ter©a’ taqbad ir-ritmu.

SportMalta rat li ma titfax aktar il-problemi ta˙t it-tapit imma rat li tag˙mel eΩami ta’ kull problema u possibbilment issib soluzzjoni g˙aliha.

Intant, meta kkuntattjat minn din il-gazzetta, is-Segretarju Parlamentari g˙ar-Riçerka, lInnovazzjoni, iΩ-Ûg˙aΩag˙ u

Sport Chris Agius sostna li issa rridu nitfg˙u l-passat warajna u n˙arsu ’l quddiem lejn pro©etti ©odda li mbarkat fuqhom SportMalta. “Wasalna s’hawn b’g˙aqal, serjetà u kontabbiltà tal-amministrazzjoni ta’ SportMalta u l-©bid ta’ ˙abel wie˙ed mill-˙addiema talentità. Issa dawn tal-a˙˙ar g˙andhom struttura ma xiex

jimxu, b’doveri definiti li jkomplu jg˙inu sabiex ikun immassimizzat il-frott tal-˙idma tag˙hom stess. Wasalna s’hawn g˙ax ˙dimna kollha flimkien,” temm jg˙id is-Segretarju Parlamentari Agius. *G˙al rapport estensiv taddettalji u l-investimenti riçenti li ˙abbret SportMalta ara pa©na 36.

LOKALI KÓ

08|11|2015 03

kullhadd.com

L-IKEL PROÇESSAT…

KULÓADD QED JOSSERVA L-LIÌI? RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com Ftit tas-snin ilu l-midja lokali kienet irrappurtat dwar ditta partikolari tal-kunserva li kienet qed ti©i prodotta fiç-Çina.

G˙alkemm, b’konsistenza malli©i, it-tikketta kienet tindika lpajjiΩ tal-produzzjoni b˙ala PRC, ˙afna nies ma indunawx biha, g˙ax assumew li l-kunserva, b˙ala prodott Malti, kienet se ti©i proçessata lokalment.

IΩda lil hinn mill-pajjiΩ fejn ilprodott ji©i manifatturat, tajjeb wie˙ed jistaqsi wkoll minn liema pajjiΩ qeg˙din ji©u impurtati lingredjenti uΩati fi prodotti manifatturati hawn Malta.

Kien g˙alhekk li staqsejna lidDirettorat g˙as-Sa˙˙a Ambjentali, li huwa inkarigat mill-ispezzjonijiet tal-ikel, jekk manifattur ta’ prodotti lokali huwiex obbligat li jg˙id minn liema pajjiΩ qed jimporta l-ikel uΩat fil-prodotti tieg˙u.

Id-Direttorat wie©eb li, skont Artikolu 9 tar-Regolament (EU) 1169/2011, fuq it-tikketta huwa obbligatorju li jkun hemm indikat il-pajjiΩ tal-ori©ini jew ilpost ta’ provenjenza meta previst fl-Artikolu 26.

Id-Direttorat ikompli jispjega li, skont Artikolu 26, huwa obbligatorju li jkun hemm tali indikazzjoni fejn in-nuqqas tag˙ha jista’ jiΩgwida lill-konsumatur fir-rigward tal-pajjiΩ veru tal-ori©ini jew il-post veru ta’ provenjenza tal-ikel, b’mod partikolari jekk linformazzjoni li jkun hemm malikel jew it-tikketta b’mod globali tista’ b’xi mod ie˙or timplika li likel g˙andu pajjiΩ differenti talori©ini jew post differenti ta’ provenjenza.

Informazzjoni li mhix çara fuq prodotti lokali Daqqa t’g˙ajn lejn prodotti manifatturati lokalment jew manifat-

turati barra g˙al ditti lokali turi li dawn fil-fatt jag˙tu d-dettalji dwar l-ori©ini tal-prodotti tag˙hom, anke jekk mhux dejjem ikunu g˙alkollox çari jew kategoriçi.

B˙ala eΩempju, prodott lokali tal-faΩola fiz-zalza jg˙idlek li dan ©ie prodott fil-UE g˙al kumpanija Maltija. Minkejja li hemm l-indirizz tal-kumpanija lokali, m’hemmx speçifikat ilpajjiΩ Ewropew li fih ©ie manifatturat il-prodott. Wisq inqas jing˙ad f’liema pajjiΩ tkabbret ilfaΩola uΩata f’dan il-prodott.

Rigward çertu prodotti tattadam manifatturati lokalment, fuq it-tikketta jing˙ad li dawn huma mag˙mula minn tadam Malti, jew li fihom jintuΩa ammont speçifikat ta’ tadam Malti. Madankollu, imkien ma jing˙ad b’mod çar li l-prodott

ID-DETTALJI LI SUPPOST JIDHRU FUQ IT-TIKKETTA TAL-PRODOTTI MANIFATTURATI LOKALMENT: • l-isem tal-ikel; • il-lista ta’ ingredjenti; • kwalunkwe ingredjent jew g˙ajnuna g˙all-ipproçessar elenkata fl-Anness II jew li ©ejja minn sustanza jew prodott elenkat fl-Anness II li jikkawΩa aller©iji jew intolleranzi uΩati fil-produzzjoni jew fit-t˙ejjija ta’ xi ikel u li jkun g˙ad hemm fil-prodott lest, anki jekk f’forma mibdula.

• il-kwantità ta’ çerti ingredjenti jew kategoriji ta’ ingredjenti; • il-kwantità netta tal-ikel; • id-data ta’ kemm iservi l-inqas jew id-data ‘uΩa sa’; • kwalunkwe kundizzjoni speçjali tal-˙Ωin u/jew kundizzjoni tal-uΩu; • l-isem jew l-isem tan-negozju u l-indirizz tal-operatur finnegozju tal-ikel imsemmijin fl-Artikolu 8(1); • il-pajjiΩ tal-ori©ini jew il-post ta’ provenjenza meta previst flArtikolu 26; • struzzjonijiet dwar l-uΩu fejn ikun diffiçli li l-ikel jintuΩa kif suppost ming˙ajr dawk l-istruzzjonijiet; • fir-rigward ta’ xorb li fih aktar minn 1,2 % bil-volum ta’ alko˙ol, is-sa˙˙a alko˙olika proprja skont il-volum; • dikjarazzjoni ta’ nutrizzjoni.

huwa mag˙mul kollu kemm hu minn tadam Malti.

Fuq prodott ie˙or tat-tonn taΩΩejt immanifaturat g˙al kumpanija Maltija, hemm imniΩΩel il-provenjenza tattonn; madankollu, m’hemmx speçifikat f’liema pajjiΩ dan ittonn ©ie proçessat.

Prodotti barranin qed jiΩgwidaw ˙afna iktar G˙alkemm l-informazzjoni fuq prodotti mag˙mula minn jew g˙al kumpaniji Maltin ma tkunx dejjem çara, is-sitwazzjoni hija ˙afna ag˙ar g˙al dawk ilprodotti impurtati minn katini ta’ supermarkets barranin, u dan minkejja li suppost jaqg˙u wkoll ta˙t l-istess regolamenti Ewropej.

Meta qabbilna prodotti lokali ma’ dawk impurtati minn dawn is-supermarkets, sibna li dawn tal-a˙˙ar g˙andhom ˙afna iktar tendenza li jiΩgwidaw, b’messa©©i li jag˙tu impressjoni g˙al kollox differenti mir-realtà.

It-tikketta fuq vaΩett tat-tadam imqadded tg˙idlek ‘kwalità Taljana’ u li huwa proçessat minn kumpanija bbaΩata flItalja. Madankollu, mhux speçifikat f’liema pajjiΩ fir-realtà ji©i proçessat, u wisq inqas minn liema pajjiΩ jin©ieb it-tadam.

VaΩett ie˙or tal-kappar jg˙idlek li ©ie prodott fit-Turkija g˙all-istess ditta ta’ supermarket; madanakollu, ma jg˙idlekx minn liema pajjiΩ in©ieb il-kappar. L-istess vaΩett taΩ-Ωebbu©, li jing˙ad li ©ie prodott fi Spanja.

Dawn huma biss ftit eΩempji.

Il-ma©©oranza assoluta talprodotti li rajna ma kellhom lebda indikazzjoni tal-provenjenza tal-ingredjent prinçipali uΩat fil-prodott.

Imma x’differenza tag˙mel?

U˙ud forsi jistaqsu: Imma dan kollu x’differenza jag˙mel?

G˙alfejn g˙andu jinteressani minn liema pajjiΩ ©ej il-prodott li qed niekol?

Ir-ra©uni prinçipali hija li, meta mqabbla ma’ ˙afna pajjiΩi

o˙ra, il-pajjiΩi tal-Unjoni Ewropea g˙andhom regolamenti pjuttost g˙olja fir-rigward tal-kwalità tal-ikel. Dawn irregolamenti huma vasti; jibdew mill-pestiçidi uΩati biex jitkabbar l-ikel u jaslu sal-informazzjoni li g˙andha ting˙ata fuq ittikketta tal-prodott.

IΩda dawn ir-regolamenti, li huma intenzjonati li j˙arsu s-

turi tal-istabbilimenti tal-ikel, spezzjonijiet relatati mal-ilmenti tal-pubbliku u spezzjonijiet relatati ma’ avvelenament talikel, kif ukoll spezzjonijiet relatati ma sorveljanza tas-suq.

Dwar kif ji©i Ωgurat li ikel impurtat minn pajjiΩi terzi huwa konformi mar-regoli tal-UE, kelliem g˙ad-Direttorat spjega li rregolamenti tal-Kummisjoni

Minkejja li dawn il-kumpaniji huma obbligati jiddikjaraw minn fejn qed i©ibu l-ikel uΩat fil-prodotti tag˙hom, ˙arsa ˙afifa lejn il-prodotti disponibbli fuq l-ixkafef tal-˙wienet tag˙na tikkonferma li ˙afna darbi dan l-obbligu qed ji©i skartat.

sa˙˙a tal-konsumatur, isiru irrelevanti meta ji©i impurtat ikel imkabbar f’pajjiΩi terzi, li mhumiex marbuta bl-istess regolamenti ta’ kwalità.

Minkejja li dawn il-kumpaniji huma obbligati jiddikjaraw minn fejn qed i©ibu l-ikel uΩat fil-prodotti tag˙hom, ˙arsa ˙afifa lejn il-prodotti disponibbli fuq l-ixkafef tal-˙wienet tag˙na tikkonferma li ˙afna drabi dan l-obbligu qed ji©i skartat.

Spezzjonijiet varji fuq ilkwalità tal-ikel Aspett poΩittiv f’dan kollu huwa li d-Direttorat g˙as-Sa˙˙a Ambjentali f’pajjiΩna jag˙mel diversi spezzjonijiet fuq il-kwalità tal-ikel.

Mistoqsi x’tip ta’ spezzjonijiet isiru, id-Direttorat wie©eb li dawn jie˙du diversi forom, fosthom spezzjonijiet ta’ rutina u ming˙ajr ebda avviΩ fl-istabbilimenti tal-ikel.

Isiru wkoll spezzjonijiet qabel ma stabbiliment tal-ikel ikun liçenzjat, isiru konsultazzjonijiet fuq talbiet speçifiki mal-opera-

Ewropea jistabbilixxu qafas armonizzat ta’ regoli ©enerali g˙all-organizzazzjoni tal-kontrolli uffiçjali fuq livell komunitarju, li jinkludi l-kontrolli uffiçjali fuq id-d˙ul tal-ikel li ©ej minn pajjiΩi terzi.

“Kull talba g˙al importazzjoni ti©i evalwata skont kriterji li jidentifikaw ir-riskji mag˙rufa jew emer©enti relatati ma’ xi ikel,” qal id-Direttorat. “Fost ilkontrolli uffiçjali jsiru l-kontrolli fuq id-dokumenti, il-kontrolli dwar l-identità u l-kontrolli fiΩiçi.”

Id-Direttorat temm jg˙id li regolamenti jesi©u li çertu ikel ikun su©©ett g˙al livell og˙la ta’ kontrolli uffiçjali fuq baΩi ta’ riskju mag˙ruf jew riskju li jkun qed jitfaçça, fil-punt tad-d˙ul fil-pajjiΩ.

Dan il-livell og˙la ta’ kontroll jippermetti li r-riskju mag˙ruf jew dak emer©enti jkun ikkontrollat b’iΩjed effiçjenza, kif ukoll il-©bir ta’ informazzjoni preçiΩa ta’ sorveljanza biex ji©u osservati l-okkorrenza u lprevalenza tar-riΩultati mhux favorevoli li jo˙or©u mill-analiΩi tal-laboratorju.

04 08|11|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

17-IL KILOMETRU TA’ TOROQ ÌODDA F’GÓAWDEX F’dawn l-a˙˙ar sentejn u nofs biss f’G˙awdex saru madwar seba’ kilometri toroq minn fondi nazzjonali. Dan apparti 10 kilometri o˙ra ta’ toroq mill-Qala’ sa Ta’ Çenç, liema toroq jiffurmaw parti millpro©ett ©did tal- pipeline talilma, b’total ta’ 17-il kilometru.

Kuntrarjament, ta˙t Gvern Nazzjonalista saru biss medja ta’ 1.67 kilometru kull sena, ji©ifieri nofs dak li qed isir minn din l-amministrazzjoni.

Dan kollu jistona man-negattività tal-Partit Nazzjonalista li g˙addej bi kritika distruttiva li l-g˙an tieg˙u hu li jiΩra’ l-biΩa’.

B’kuntrast, dan il-Gvern g˙andu viΩjoni u jaf fejn irid imur.

F’dan ir-rigward, din ilgazzetta tkellmet mal-Ministru g˙al G˙awdex Anton Refalo fejn ˙adet il-kummenti tieg˙u dwar l-investimenti li se˙˙ew f’G˙awdex, it-tnaqqis filqg˙ad, it-turiΩmu, l-industrija tal-films, il-Gozo Channel kif ukoll il-pro©ett tal-pixxina, fost o˙rajn.

tan-nies dwaru.

TuriΩmu b’sa˙˙tu

sostna l-Ministru Refalo.

tnaqqis ta’ 11%.

Investimenti f’G˙awdex

Tnaqqis f’G˙awdex

qg˙ad

Aktar flus fil-but l-G˙awdxin

Tradizzjonalment G˙awdex dejjem ©ie meqjus b˙ala post totalment dipendenti minn Malta. Post tajjeb biss fejn wie˙ed iqatta’ xi weekend u jer©a’ jmur lura minn fejn ©ie.

Dan il-Gvern dejjem emmen li din it-triq g˙andha tinbidel u huwa impenjat li jag˙mel linvestiment kollu neçessarju fil-kapital uman, fl-infrastruttura u fl-istituzzjonali sabiex itejjeb il-potenzjal ta’ G˙awdex.

“Sa nofs din il-le©iΩlatura lGvern di©à investa aktar minn €14-il miljun f’G˙awdex fi pro©etti infrastrutturali, u investiment ta’ aktar minn €1.5 miljun fi promozzjoni favur turiΩmu domestiku u internazzjonali. Dan apparti €14-il miljun minn fondi Ewropej g˙all-pro©ett taç-Çittadella, ilpro©ett tal-Menqa f’Marsalforn, it-tisbi˙ ta’ diversi pjazez madwar G˙awdex u r-restawr talBanca Guiratale fost o˙rajn,”

Ûied jg˙id li fl-ewwel sena talamministrazzjoni preΩenti ttkabbir ekonomiku g˙allewwel darba f’G˙awdex kien ta’ 4.8%, filwaqt li dak f’Malta kien ta’ 4.5%. Fl-a˙˙ar sena talamministrazzjoni l-o˙ra t-tkabbir ekonomiku f’G˙awdex kien biss ta’ 1.3%. F’termini sempliçi dan ifisser li fis-sena 2012 ttkabbir ekonomiku kiber biss €4.6 miljun, filwaqt li fl-2013 dan Ωdied b’€17.8 miljun.

Bejn l-2013 u l-2014 in-numru ta’ ˙addiema G˙awdxin fulltime Ωdiedu b’727 jew 8%, filwaqt li f’Malta kien ta’ 6%. Sa April ta’ din s-sena dawn komplew jiΩdiedu g˙al 827, ji©ifieri Ωieda ta’ 9%. Ir-rata ta’ qg˙ad f’G˙awdex niΩlet meta mqabbla mas-sena l-o˙ra. Infatti, sad-9 ta’ Ottubru ta’ din issena, il-figura tal-qg˙ad kienet ta’ 648 meta fl-istess perjodu ssena l-o˙ra l-figura kienet ta’ 725, ji©ifieri kien irre©istrat

Il-Ministru g˙al G˙awdex qal ukoll li, fl-2013, id-d˙ul medju tal-familja G˙awdxija la˙aq il€21, 917. Dan fisser titjib ta’ €1,300 fuq s-sena ta’ qabel.

Waqt li fis-sena 2012 id-d˙ul medju tal-familja Ωdied b’€449, is-sena ta’ wara, fl-2013, iΩΩieda telg˙et g˙al €1,299, kwaΩi t-tripplu. B’hekk id-distakk bejn id-d˙ul medju talfamilji Maltin u dawk G˙awdxin dejjem jonqos.

Apparti minn hekk, ilMinistru Refalo semma kif lIskola Medika ta’ Barts mistennija ti©©enera €10 miljun fissena fl-ekonomija G˙awdxija, filwaqt li s-servizzi tas-sa˙˙a se jibqg˙u b’xejn g˙al G˙awdxin.

Min˙abba dan l-iΩvilupp itturiΩmu mediku se jkun qed ji©©enera miljuni ta’ ewro flekonomija G˙awdxija.

Investiment kbir li l-PN qed jipprova jag˙mel minn kollox biex ida˙˙al id-dubji fl-im˙u˙

ta’

Fuq it-turiΩmu, il-Ministru Refalo qal li dan huwa l-aktar industrija li ti©©enera flus f’G˙awdex. Is-sena l-o˙ra dan is-settur i©©enera €180 miljun, ji©ifieri 50% tal-Prodott Domestiku Gross. Fit-tliet kwarti tas-sena aktar minn miljun u nofs passi©©ier ivja©©aw bejn Malta u G˙awdex. Aktar minn terz minnhom Ωaru lil G˙awdex fix-xahar ta’ Awwissu; perjodu li matulu qasmu lejn G˙awdex aktar minn nofs miljun ru˙.

“Fil-fatt, çifri tal-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatiska (NSO) jindikaw li bejn Lulju u Settembru l-vapuri tal-Gozo Channel ©arrew aktar minn 400,000 karozza. It-tliet vapuri tal-Gozo Channel g˙amlu kwazi 6,000 vja©©, ji©ifieri 168 vja©©i aktar mis-sena l-o˙ra.

Din s-sena l-wasla tal-barranin Ωdiedet b’6.5%. Sal-a˙˙ar ta’ Lulju l- bed nights g˙as-suq barrani Ωdiedu b’4.5%. Sal-lum da˙lu 16-il cruise liner u dawn minbarra dawk li ma da˙lux min˙abba l-maltemp. B’kollox da˙lu G˙awdex 7,500 passi©©ier,” enfasizza l-Ministru g˙al G˙awdex.

By The Sea l-akbar film li qatt sar f’G˙awdex Il-Gvern hu impenjat biex f’G˙awdex ikun i©©enerat aktar xog˙ol fl-industrija talfilms. Il-film By The Sea hu likbar film li qatt sar f’G˙awdex. B˙al films o˙rajn, dan impjega ˙afna nies u ©©enera miljuni ta’ ewro flekonomija G˙awdxija. Din lindustrija tag˙mel reklam tajjeb g˙al pajjiΩna, hekk kif in-nies isiru jafu b’pajjiΩna mix-xeni li jaraw fil-films, dak li jissejja˙ screen tourism. Skont statistika tal-Awtorità Maltija g˙atTuriΩmu (MTA), 3.5% tat-turisti li ji©u f’pajjiΩna g˙aΩlu lil pajjiΩna min˙abba xi xena li dehret fuq film.

Apparti flus li jit˙allsu lit-tim tal-films u servizzi o˙ra relatati direttament mal-industrija talfilms, jintefqu wkoll flejjes kbar fl-akkomodazzjoni f’lukandi, ikel, transport, diversi servizzi u divertiment. IlMinistru Refalo qal ukoll li lKummissjoni tal-Films qed tag˙mel kampanja ta’ promozzjoni apposta biex tippromovi lil G˙awdex madwar id-dinja b˙ala post fejn jistg˙u jin©ibdu l-films. Hemm ukoll pjani biex isiru korsijiet f’G˙awdex sabiex l-G˙awdxin jiksbu l-˙iliet neçessarji sabiex jibdew ja˙dmu fl-industrija tal-films kif ukoll li s-sit tal-eks-Malta Dairy Products (MDP) ikun Ωviluppat f’hub di©itali u kreattiv.

Qlig˙ ta’ kwaΩi miljun g˙allGozo Channel “Fir-rigward tal-Gozo Channel, kif fl-a˙˙ar sena ta’ Gvern Nazzjonalista, it-telf kien se jkun ta’ €1.6 miljuni. B’kuntrast kbir, sa Settembru ta’ din ssena, il-Gozo Channel g˙amlet

profitt ta’ madwar €942,475.

Dan il-qlig˙ ma sarx billi kien hemm tnaqqis fil-vja©©i, anzi, din s-sena Ωidna ’l fuq minn 168 vja©©,” qal b’sodisfazzjon il-Ministru Refalo.

MiΩura li t˙abbret f’dawn la˙˙ar jiem hi kif kull nhar ta’ Sibt, mis-7 ta’ Novembru sad19 ta’ Diçembru ta’ din is-sena, il-prezzijiet tal-Maltin u barranin li jixtiequ jΩuru G˙awdex se ji©i mra˙˙as drastikament. Il-prezz ta’ passi©©ier minn €4.65 se jkun €1.20 u l-prezz ta’ vettura minn €15.70 se jinΩel g˙al €8.20.

Dawn il-prezzijiet ser jid˙lu fisse˙˙ mill-ewwel vja©© tas-Sibt tas-1.30am sal-vja©© tal-Óadd tas-1.30am.

Il-pro©ett f’G˙awdex

tal-pixxina

Weg˙da o˙ra li kienet ilha mwieg˙da iΩda li qatt ma se˙˙et kienet il-pro©ett ta’ pixxina. Dan il-Gvern se jag˙mel dak kollu possibbli li din ix-xewqa ta’ ˙afna ssir realtà. Fl-a˙˙ar jiem ippubblikajna sej˙a g˙all-proposti sabiex, fix-xhur u s-snin li ©ejjin, il-poplu G˙awdxi jibda jgawdi din il-façilità sportiva.

Din se tattira mill-individwi sportivi sal-anzjani tag˙na u dan peress li parti mill-pixxina se tkun Ωona terapewtika.

Inçentiva m˙abbra fil-ba©it biex no˙olqu impjiegi ©odda mas-settur privat f’G˙awdex hi dik li, g˙al kull impjegat li ji©i offrut kuntratt tax-xog˙ol ta’ tliet snin jew iΩjed, ting˙ata rifuΩjoni ta’ 20% tal-paga medja tal-impjegat u sa massimu ta’ €5,000. Ing˙atat ukoll Ωieda ta’ €300 lill-istudenti G˙awdxin li jistudjaw Malta kif ukoll lillistudenti Maltin li jistudjaw flMCAST, ITS jew fl-Università f’G˙awdex. Madwar 80 persuni b’diΩabbiltà f’G˙awdex se jidda˙lu fid-dinja tax-xog˙ol.

“F’G˙awdex jin˙ass ottimiΩmu kbir u dan il-Gvern, g˙allkuntrarju tal-Gvern immexxi mill-Partit Nazzjonalista, iqis lil G˙awdex b˙ala post li g˙andu l-potenzjal li jkun il-mutur li jixpruna l-ekonomija Maltija u mhux aktar maΩΩra jew piΩ fuq l-ekonomija. Il-viΩjoni talGvern hija çara u dak li qed isir illum se jissarraf f’©id u f’investiment ekonomiku lill©enerazzjonijiet futuri G˙awdxin. Dan g˙ax Malta u G˙awdex g˙andhom tassew ekonomija b’sa˙˙itha,” qal ilMinistru g˙al G˙awdex.

G˙awdex aktar aççessibbli Fl-a˙˙ar nett, fuq il-˙idma li qed issir biex G˙awdex isir aktar aççessibbli, il-Ministru Refalo qal li din il-˙idma hi riflessa f’dawn il-miΩuri u o˙rajn li saru. “F’dak li jirrigwardja lbini jew le ta’ mina ta˙t ilfliegu, il-Ministeru g˙al G˙awdex huwa favur kull mezz li jag˙mel lil G˙awdex aktar aççessibbli. Nemmen li f’dan l-istadju huwa importanti li naraw x’ser jiddettaw listudji ©eolo©içi qabel tittie˙ed deçizjoni finali,” temm jg˙id ilMinistru Refalo.

LOkALI kÓ

08|11|2015 05

kullhadd.com

IL-PN IQARRAQ FUQ IL-POMPA TA’ GAFFARENA din l-iskema.

Il-PN wisq inqas qed jispjega b’liema lo©ika il-Gvern jista’ jintervjeni biex jirtira lpermessi li ng˙ataw ta˙t skema li g˙addiet b’kunsens unanimu, kemm mill-bord tal-MEPA, u kemm mill-kumitat Parlamentari relevanti, immexxi miç-Chairperson Marlene Farrugia.

RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com

Il-Partit Nazzjonalista qed jinsisti li l-Gvern jirtira l-permess temporanju li ng˙ata Gaffarena biex jopera lpompa tal- petrol ta’ Óal Qormi.

Dan qed jag˙mlu minkejja li kienu d-deputati tal-PN stess li vvotaw favur l-iskema li abbaΩi tag˙ha Gaffarena u diversi applikanti o˙ra talbu li jing˙atalhom permess temporanju biex joperaw.

Din il- policy tat çans lil min g˙andu xi illegalitajiet biex i˙allas depoΩitu sostanzjali lill-MEPA u japplika g˙al permess temporanju ta’ tliet snin.

Matul dan iΩ-Ωmien l-applikant jit˙alla jopera ming˙ajr ma juΩa l-parti talbinja li fiha l-irregolaritajiet.

Jekk din tintuΩa, l-applikant je˙el multa.

L-applikant irid juΩa dan iΩΩmien biex jirregola ru˙u, u jekk ma ja g˙milx dan sakemm jiskadi l-permess temporanju, jitlef id-depoΩitu kollu. Jekk jirregola ru˙u u g˙alhekk jing˙ata permess permanenti, il-MEPA xorta ΩΩomm 10% tad-depoΩitu.

Ryan Callus, Claudio Grech u Toni Bezzina vvutaw favur Din l-iskema n˙ar©et f’Awwissu tal-2013, iΩda mhux qabel kisbet lapprovazzjoni mill-bord talMEPA u mill-Kumitat Parlamentari g˙all-Ambjent u l-IΩvilupp.

Il-vot tal-MEPA g˙adda b’disa’ voti favur u ˙add kontra.

Id-deputat Nazzjonalista Ryan Callus, li din il-©img˙a indirizza konferenza stampa tal-PN proprju dwar din il-pompa, huwa r-rappreΩentant tal-PN fuq ilbord tal-MEPA. Id-deputati Nazzjonalisti li vvotaw favur din l-iskema fil-kumitat parlamentari kienu Claudio Grech u Toni Bezzina. Kien hemm biss emenda wa˙da f’din il-policy li dawn iΩ-Ωew© deputati vvutaw kontriha, iΩda lkumplament tal-emendi li

Policy o˙ra dwar il-pompi tal-petrol Din l-iskema dwar permess temporanju g˙all-irregolaritajiet m’g˙andhiex ti©i mfixkla ma’ policy o˙ra speçifikament dwar il-pompi talpetrol, li ˙ar©et sena wara, ji©ifieri f’Awwissu 2014.

Min˙abba n-natura speçifika tag˙ha, din il- policy damet ˙afna tit˙ejja, tant li saru Ωew© konsultazzjonijiet pubbliçi dwarha. Din il- policy ukoll g˙addiet b’mod unanimu, bil-˙dax-il preΩenti jivvutaw kollha favur.

saru g˙addew b’mod unanimu.

Gaffarena applika seba’ xhur wara l-˙ru© tal-iskema Iktar minn hekk, Gaffarena applika biex jing˙ata permess temporanju skont ma tipprovdi din il- policy f’Marzu tal2014, ji©ifieri seba’ xhur s˙a˙ wara l-˙ru© uffiçjali ta’ din ilpolicy.

Dan il-fatt jistona kompletament mal-istampa qarrieqa li qed tipprova tag˙ti lOppoΩizzjoni, fejn qed tinsinwa li l-Gvern ing˙ata xi permess speçjali li ˙are© b’mod irregolari, biex ikun jista’ jopera l-pompa ta’ Óal Qormi.

Minkejja li l-PN qed jitlob lill-Gvern biex jirtira l-permess tal-pompa ta’ Gaffarena, il-PN qed jonqos milli jg˙id jekk allura l-Gvern g˙andux jintervjeni biex jirtira wkoll il-permessi ta’ dawk kollha li matul l-a˙˙ar sentejn applikaw ta˙t din l-iskema

Nuqqas ta’ spjegazzjonijiet mill-PN Minkejja li l-PN qed jitlob lillGvern biex jirtira l-permess

tal-pompa ta’ Gaffarena, il-PN qed jonqos milli jg˙id jekk allura l-Gvern g˙andux jintervjeni biex jirtira wkoll il-permessi ta’ dawk kollha li matul l-a˙˙ar sentejn applikaw ta˙t

Kampanja sistematika ta’ qerq Il-qerq tal-PN fuq il-pompa tal-petrol ta’ Óal Qormi huwa sintomatiku ta’ iktar propaganda falza li l-PN qieg˙ed jo˙ro© b’mod sistematiku dwar id-Dipartiment talArtijiet u s-Segretarjat Parlamentari inkarigat minnu.

Ftit tax-xhur ilu l-midja talPN ˙ar©et storja qarrieqa fuq biçça art f’Ba˙ar iç-Çag˙aq, fejn ing˙atat l-impressjoni li lkirja lil individwu partikolari kienet twaqqfet biex ting˙ata lil Gaffarena.

Fil-fatt kienet din il-gazzetta stess li Ωvelat emails li juru li kien is-Segretarjat Parlamentari ta’ Jason Azzopardi li qabel l-a˙˙ar elezzjoni ©enerali ta struzzjonijiet biex din il-kirja titwaqqaf.

Iktar minn hekk, wara li lPN ˙oloq sensazzjoni mill-fatt li uffiçjal fi ˙dan is-Segretarjat Parlamentari g˙all-Ippjanar kien akkumpanja lil Gaffarena fil-binja tadDiviΩjoni tal-Proprjetà talGvern, gazzetta o˙ra Ωvelat kif is-Segretarju Privat ta’ Jason Azzopardi kien g˙amel l-istess g˙al iktar minn darba.

LoKALI KÓ

08|11|2015 07

kullhadd.com

IL-KURA PRIMARJA

AMBULANZA GÓAÇ-ÇENTRU TAS-SAÓÓA TA’ RAÓAL ÌDID saqajn, apparat relatat malfiΩjoterapija u bosta apparat ie˙or. Dan ippermetta li sservizzi jkunu tal-og˙la kwalità u jing˙ataw b’mod komplut miç-çentri tag˙na,” afferma Degabriele.

Fl-a˙˙ar nett, il-˙ames pilastru jittratta t-ta˙ri© u l-inga©©ar ta’ staff ©did sabiex il-professjonisti tag˙na jkunu m˙arr©a sew u jkunu jistg˙u jla˙˙qu maddomanda li dejjem tiΩdied. Xi w˙ud mill-professjonisti sa˙ansitra siefru barra g˙all-korsijiet speçjalizzati fuq id-dijabete, fuq il-kura tas-saqajn u fuq l-ispeech therapy.

GLEN FALZON glen@kullhadd.com Iç-çentri tas-sa˙˙a f’Malta, fissena 2014, irçevew 95 ilment filwaqt li matul din is-sena s’issa da˙lu biss 48 ilment. Tajjeb ukoll li wie˙ed iqabbel dawn ilfiguri tal-ilmenti man-numru ta’ pazjenti li Ωaru ç-çentri tassa˙˙a. Fil-fatt, fl-2014 kien hemm ’il fuq minn 1,200,000 kuntatt ta’ pazjenti fiç-çentri tassa˙˙a, filwaqt li huwa mistenni li sal-a˙˙ar ta’ din is-sena jkun hemm madwar 1,500,000 kuntatt ta’ pazjenti fiç-çentri tas-sa˙˙a.

Fid-dawl ta’ dan kollu, ilgazzetta KullÓadd tkellmet malKap EΩekuttiv responsabbli millKura Primarja Dr Renzo Degabriele u s-Segretarju Parlamentari Chris Fearne dwar il-politika tal-Gvern preΩenti f’dan ir-rigward.

“Sistema tas-sa˙˙a sostenibbli u tal-aqwa kwalità” Mistoqsi biex jiddeskrivi s-sitwazzjoni tal-kura primarja b˙alissa b’mod ©enerali, Degabriele fisser kif b˙alissa din g˙addejja minn Ωmien interessanti u eçitanti immens. Huwa rrefera g˙al ˙afna investiment u xog˙ol li qed isir biex il-kura primarja titpo©©a b˙ala l-fulkru tas-sistema tas-sa˙˙a tal-pajjiΩ.

“Biex ikollok sistema tas-sa˙˙a li tkun sostenibbli u tal-aqwa kwalità jrid ikollok sistema tassa˙˙a li tkun ibbaΩata fuq kura primarja soda u li tkun il-qofol tas-sistema. Dan il-fatt huwa rikonoxxut internazzjonalment.

Fil-fatt, id-Dipartiment qieg˙ed jag˙mel espansjoni tas-servizzi li joffri, qieg˙ed joffri servizzi ©odda, jixtri t-tag˙mir neçessarju biex ikun jista’ jag˙ti servizz talaqwa kwalità, kif ukoll qed jag˙mel tisbi˙ radikali taç-çentri tas-sa˙˙a,” spjega l-Kap EΩekuttiv tal-Kura Primarja.

Dan jikkuntrasta bil-kbir ma’ snin o˙ra hekk kif, fil-passat u g˙al Ωmien twil, ir-riΩorsi kienu kollha qeg˙din jintefg˙u fis-settur tal-kura sekondarja. Il-kura primarja ma kinitx titqies b˙ala prijorità u ftit li xejn kienu jing˙ataw ir-riΩorsi me˙tie©a biex isir l-avvanz li kien hemm bΩonn. Degabriele sostna li din il-problema baqg˙et tikber matul is-snin u, fil-fatt, kul˙add jaf li numru ta’ pazjenti kienu qed jirrikorru g˙al servizz sekondarju, meta dawn il-pazjenti setg˙u façilment ©ew ikkurati fil-kura primarja.

“G˙al Ωmien twil, kemm linfrastruttura u l-makkinarju, kif ukoll is-servizzi pprovduti millkura primarja ma evolvewx skont il-˙ti©ijiet tas-soçjetà li kienet qieg˙da tinbidel, b’konsegwenza li l-kura primarja ma kinitx effettiva u g˙alhekk in˙oloq iffullar Ωejjed fl-Isptar Mater Dei,” spjega l-Kap EΩekuttiv tal-Kura Primarja. Ûieda fl- iscreenings u sar a©©ornar me˙tie© fiç-çentri Biex dawn in-nuqqasijiet li n˙olqu ta˙t Gvern Nazzjonalista ji©u indirizzati, kien hemm bΩonn strate©ija ˙olistika bbaΩa-

Çentru tas-sa˙˙a f’Óal Kirkop u ie˙or re©jonali f’Ra˙al Ìdid

Il-Kap EΩekuttiv tal-Kura Primarja, Dr Renzo Degabriele ta fuq ˙ames pilastri essenzjali.

Dawn il-pilastri jinkludu Ω-Ωieda fl-aspett preventiv u dak taliscreening, isir tibdil me˙tie© biex ikun konformi mat-tibdil fisoçjetà, il-ftu˙ ta’ servizzi ©odda fiç-çentri tas-sa˙˙a, it-ti©did flinfrastruttura u l-apparat mediku, kif ukoll li jsir ta˙ri© lillistaff preΩenti u inga©© ta’ aktar professjonisti f’dan is-settur.

“IΩ-Ωieda fl-aspett preventiv u dak tal-iscreening hija xi ˙a©a importanti ferm g˙ax, min˙abba li l-popolazzjoni qed tg˙ix aktar, irridu nkunu f’sitwazzjoni fejn ilmard kroniku ja˙kem l-aktar tard possibbli. F'dan l-ambitu Ωidna l-età tal- iscreening tassider, sa˙˙a˙na l-iscreening talmusrana l-kbira u dawn l-a˙˙ar jiem varajna it-tielet pro©ett, dak tal- iscreening tal-kançer talg˙onq tal-utru. Nidejna servizz ©did ta’ lifestyle clinics mifruxin madwar bosta bere© fejn qeg˙din nistiednu n-nies sabiex jag˙mlu check ups fuq sa˙˙ithom ˙alli b’hekk inkunu nistg˙u naqbdu çerti problemi fi stadju bikri,” spjega b’reqqa lKap EΩekuttiv Degabriele.

It-tieni pilastru jindirizza lbΩonn li s-servizzi eΩistenti ji©u evalwati u mibdula ˙alli jla˙˙qu mat-tibdil fis-soçjetà tag˙na.

EΩempju ta’ dan huwa l-estensjoni tal-ftu˙ tas-servizz tat-tilqim g˙al filg˙axija.

Infeta˙ iç-çentru tas-sa˙˙a ta’ Birkirkara g˙al aktar ˙in biex ilpoplu ta’ dawk l-akkwati jinqdew a˙jar g˙ax, sa ftit aktar minn sentejn ilu, kienet tifta˙ sas-sieg˙a ta’ wara nofsinhar biss. Issa, matul il-©img˙a, dan iç-çentru qed jifta˙ sat-tmienja ta’ filg˙axija.

Inqas ˙in ta’ stennija u mmani©©jar a˙jar It-tielet pilastru huwa l-ftu˙ ta’ servizzi ©odda biex ikunu offruti aktar servizzi miç-çentri tag˙na u ma jkunx hemm g˙alfejn pazjenti jirrikorru lejn l-isptar.

EΩempju, ta’ dan huwa l-ftu˙ talklinika tal-antikoagulazzjoni, fejn pazjenti li qeg˙din fuq il-warfarina titti˙dilhom qatra demm minn subag˙hom u fi ftit sekondi jing˙atalhom riΩultat biex ittabib ikun jista’ jiktbilhom iddoΩa neçessarja tal-warfarina.

Dan kollu qed isir f’temp ta’ ftit minuti filwaqt li qabel il-proçess kien isir minn Mater Dei u l-pazjent kien jirçievi r-riçetta xi tlett ijiem wara bil-posta.

Servizz ie˙or li nbeda f’xi çentri huwa dak tal-©ibs fejn issa pazjent li jkollu ksur minuri jista’ jinqeda mill-˙ames çentri tassa˙˙a li dan l-a˙˙ar ©ew mg˙ammra b’ X-ray di©itali.

EΩempju ie˙or huwa l-ftu˙ talChronic Disease Management Clinic fejn nies li jbatu minn mard kroniku b˙all-pressjoni u l-aΩma jkunu jistg˙u ji©u kkurati b’mod ˙olistiku u jsegwu linji gwida ta’ kura. Is-sistema qed tinbidel biex il-pazjenti ji©u kkurati f’din il-klinika ˙alli ji©u

Se jsir çentru ie˙or tas-sa˙˙a f’Óal Kirkop sabiex jaqdi a˙jar ir-residenti ta’ Óal-Kirkop, ÓalSafi, il-Qrendi, iΩ-Ûurrieq, lImqabba, u Óal Luqa. Ir-residenti ta’ dawn il-lokalitajiet b˙alissa qed ikollhom imorru ççentru tas-sa˙˙a tal-Furjana.

Hemm ukoll il-pro©ett taç-çentru tas-sa˙˙a kbir re©jonali f’Ra˙al Ìdid. Pro©ett ta’ madwar €25 miljun fejn qieg˙ed isir xog˙ol sabiex ji©u utilizzati fondi mill-Ewropa biex ikollna çentru re©jonali state of the art li jag˙ti servizzi wiesg˙in u fejn jibdew isiru wkoll operazzjoijiet.

Apparti minn hekk, se jitkompla l-proçess ta’ tisbi˙ taç-çentri eΩistenti kif ukoll tal-bere©, kemm f’Malta kif ukoll f’G˙awdex u dan billi jiΩdied apparat modern, speçjalment fl-oftalmologija, filpodjatrija u fil-fiΩjoterapija, u jkomplu ji©u mtejba servizzi

Qeg˙din na˙dmu wkoll mat-tobba tal-familja. Din il-©img˙a stess, f’laqg˙a li kellna mag˙hom, tkellimna fuq upgrades li se jsiru fuq is-sistema myhealth Is-Segretarju Parlamentari Chris Fearne

moqdija b’mod komplut u ma jkollhomx g˙alfejn joqog˙du fi kju g˙all-pressjoni, imbag˙ad ie˙or biex tinkitbilhom riçetta, imbag˙ad kju ie˙or biex ji©u ordnati t-testijiet tad-demm.

Ti©did fl-infrastruttura, aktar ta˙ri© u inga©©ar tal-istaff “Ir-raba’ pilastru huwa it-ti©did tal-infrastruttura u tal-apparat mediku. Dan hu kruçjali sabiex il-kura primarja tkun il-fulkru tas-sistema tas-sa˙˙a. IdDipartiment g˙amel tisbi˙ radikali taç-çentri tas-sa˙˙a talMosta u tar-Rabat u sejjer ikompli b’dan il-proçess g˙aç-çentri lo˙ra kollha. Inxtara bosta apparat ©did fosthom X-rays di©itali, apparat biex jittie˙du ritratti ta’ wara tal-g˙ajn g˙al min ibati miz-zokkor, apparat biex ti©i ççekkjata ç-çirkulazzjoni tas-

eΩistenti u jinfet˙u servizzi o˙ra.

Dawn l-investimenti jkomplu jΩidu mal-fatt li d-Dipartiment tal-Kura Primarja ng˙ata aktar minn €26.5 miljun g˙all-2016, kwaΩi miljun u nofs ewro iktar mill-2015. Dan l-investiment sar kemm fuq baΩi kapitali, biex jinxtara apparat modern u jitkompla t-tisbi˙ fiç-çentri tassa˙˙a, kif ukoll rikurrenti, fuq impjiegi ta’ professjonisti fis-settur tas-sa˙˙a. Fl-a˙˙ar nett, ilKap EΩekuttiv Degabriele sostna li, bil-mod il-mod, il-kultura tannies qed tinbidel u aktar qed jag˙rfu juΩaw sew iç-çentri tassa˙˙a u s-servizzi li jinsabu fihom. “Iç-çentri tag˙na u sservizzi li ji©u offruti m’g˙adhomx jitqiesu b˙ala servizzi inferjuri imma qed jiΩdied l-g˙arfien li dawn huma ta’ livell g˙oli anke meta mqabbla ma’ servizzi ta’ kura primarja

f’pajjiΩi o˙ra Ewropej,” temm jg˙id Degabriele.

Aççess g˙all-informazzjoni mit-tobba tal-familja Mitlub jikkummenta dwar Ωviluppi ©odda fil-qasam tasSa˙˙a, is-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a Chris Fearne qal li, fost id-diversi affarijiet li g˙addejjin b˙alissa fil-qasam tal-kura primarja, se ji©i introdott mill©did servizz ta’ ambulanza fiçÇentru tas-Sa˙˙a ta’ Ra˙al Ìdid.

Fil-passat kien ikun hemm ambulanza f’dan iç-çentru li twaqqfet minn amministrazzjoni preçedenti; issa dan is-servizz se jer©a’ jibda jing˙ata.

Fearne tkellem fuq ir-rwol kruçjali li g˙andu l-qasam talkura primarja fis-sa˙˙a f’pajjiΩna u kemm g˙al snin s˙a˙ dan ilqasam kien kompletament mog˙ti l-©enb, fejn l-uniku prijorità g˙all-Gvern Nazzjonalista kien li jinbena sptar.

“Huwa tajjeb li jinbena sptar. Fi Ωmien qasir se nkunu qeg˙din naraw rinovar u kostruzzjoni fi tliet sptarijiet f’pajjiΩna, iΩda dan ma jfissirx li g˙andna ninsew ilkura primarja; anzi g˙andna nibqg˙u ninvestu u no˙olqu aktar servizzi,” qal Fearne.

Fost l-iΩviluppi ma©©uri li semma Fearne fiç-Çentri tasSa˙˙a fl-a˙˙ar Ωmien hemm iddigital X-ray machines li permezz tag˙hom pazjent jista’ jie˙u X-ray digitali fiç-çentru tas-sa˙˙a ming˙ajr ma jirrikorri g˙allemer©enza. L-X-ray jarah it-tabib dak il-˙in stess u, jekk ikun hemm bΩonn il-©ibs, dan ukoll isir fiç-çentru tas-sa˙˙a. Jekk ikun hemm bΩonn li konsulent jivverifika jew jag˙ti l-opinjoni tieg˙u, it-tabib miç-çentru tassa˙˙a jista’ jag˙mel kuntatt mieg˙u dirett f’Mater Dei, fejn ilkonsulent ikun jista’ jara wkoll listess X-ray.

Is-Segretarju Parlamentari tkellem ukoll fuq il-ftu˙ ta’ diversi kliniki speçjalizzati fiççentri tas-sa˙˙a, fosthom l-ACC Clinic u l-Fibromyalgia Clinic.

Permezz tal-ACC Clinic il-pazjenti kollha li qeg˙din fuq il-warfarina jkun jista’ jsirilhom test taddemm li jag˙mlu regolari – ©ieli anke aktar minn darba fil©img˙a – fiç-çentru tas-sa˙˙a, irriΩultat qieg˙ed jing˙ata dak il˙in stess u jekk ikun hemm bΩonn ta’ tibdil fid-doΩa talmediçina jkun jista’ wkoll isir mill-ewwel.

“Qeg˙din na˙dmu wkoll mattobba tal-familja. Din il-©img˙a stess, f’laqg˙a li kellna mag˙hom, tkellimna fuq upgrades li se jsiru fuq is-sistema myhealth biex b’hekk nag˙mluha aktar façli biex ittobba tal-familja jaççessaw irriΩultati tal-pazjenti tag˙hom direttament fuq il- lap top tag˙hom hekk kif dawn isiru f’Mater Dei. Se nkomplu niΩviluppaw din it-teknolo©ija biex it-tobba tal-familja jkunu anke jistg˙u jordnaw b’mod di©itali testijiet g˙all-pazjenti tag˙hom u anke jaraw il-mediçini li jie˙du u jkunu jistg˙u jordnaw jew inaqqsu mediçini u ttibdil ikun inkluΩ mill-ewwel fixSchedule V,” qal is-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a.

08 08|11|2015

kullhadd.com

KÓ OPInJOnI

KJARIFIKA dWAR L-ARRAnÌAMEnTI TAT-TRAFFIKU Fi stqarrija ma˙ru©a mit-Taqsima Relazzjonijiet mal-Komunità u l-Istampa, l-Korp tal-Pulizija avΩa lill-pubbliku li t-toroq imsemmija fl-AvviΩ talPulizija numru 158 li deher fil-Gazzetta tal-Gvern datata 27 t’Ottubru 2015, ˙lief g˙al dawk ©ewwa

l-Belt Valletta u l-Floriana, se jkunu miftu˙a g˙attraffiku.

Madankollu skont l-AvviΩ Legali 101/97 dawn ittoroq xorta se ji©u klassifikati b˙ala Ωona ta’ rmonk f’kaΩ ta’ ngombru.

IT-TOROq FIL-BELT VALLETTA U L-FURJAnA LI sE JKUnU MAGÓLUqIn G˙eluq ta’ toroq min-nhar l-Erbg˙a 11 ta’ Novembru, 2015 mis-2pm sal-10pm Triq Ìlormu Cassar sal-Monument tal-Gwerra, Triq Il-Papa Piju sal-Parlament Il-Ìdid, Il-Bini tat-Tara©, Triq Nofsinhar kantuniera ma’ Triq Zakkarija, Triq l-Ordninanza u Triq il-Vitorja, Triq l-Ordinanza kantuniera ma’ Triq il-Vitorja, Triq il-Merkanti kantuniera ma’ Triq Melita, Triq San Pawl kantuniera ma’ Triq Melita, Triq Sant’ Ursula ma’ Triq il-Batterija, Il-Barrakka ta’ Fuq ser tkun mag˙luqa g˙all-pubbliku l-©urnata kollha.

Din il-kjarifika ©iet ippubblikata hekk kif inqala’ g˙ag˙a kbir fost il-pubbliku b’riΩultat tal-avviΩ ori©inali li fih intqal li l-passa©© u t-twaqqif ta’ vetturi kien ipprojbit f’diversi partijiet minn Malta.

G˙eluq ta’ Toroq min-nhar L-Erbg˙a 11 ta’ Novembru, 2015 sal-Óamis 12 ta’ Novembru, 2015 mis-2pm sa tmiem il-konferenza.

Xatt Lascaris kantuniera ma’ NieΩlet il-Kurçifiss, Xatt il-Barriera kantuniera ma’ Telg˙et Liesse, Triq il-Mediterran kantuniera ma’ Triq San Nikola, Triq Il-Lvant kantuniera ma’ Triq San Kristoferu, Triq Il-Lvant kantuniera ma’ Triq San Duminku, Triq Sant Iermu ma’ Triq Merkanti, Triq It-Tramuntana ma’ Triq Merkanti, Triq L-Isptar L-Antik ma’ Triq Merkanti, Triq San Pawl ma’ Triq San Nikola, Triq San Nikola ma’ Triq Sant’Ursula, Triq San Nikola ma’ Triq il-Bjar L-Antiki, Triq L-Ixpruna ma’ Triq San Bastjan, Triq L-Ifran kantuniera ma’ Triq San Bastjan, Triq Il-Punent ma’ Triq San Bastjan

TOROq MAdWAR MALTA LI sE JKUnU TOWInG zOnEs SAN ÌILJAN

L-IMSIDA/TAL-PIETÀ

Nhar it-Tnejn, 9 ta’ Novembru, 2015, minn nofsillejl sal-11.00 a.m. tal-Ìimg˙a, 13 ta’ Novembru, 2015 minn Triq Santu Wistin, Triq id-Dragunara, Triq il-Knisja, Triq Ross, Triq San Ìor©, Triq L.V. Farrugia u Triq William Harding.

Nhar it-Tlieta, 10 ta’ Novembru, 2015, f’nofsillejl sal-10.00 p.m. ta’ nhar il-Óamis, 12 ta’ Novembru, 2015 minn Xatt l-Imsida u x-Xatt tal-Pietà.

BUÌIBBA

ÓAL LUQA Nhar it-Tnejn, 9 ta’ Novembru, 2015 mit-8.00 p.m. sad-9.00 a.m. tal-Ìimg˙a, 13 ta’ Novembru, 2015 minn Triq Garibaldi, Triq il-Kunsill tal-Ewropa, Triq l-Avjazzjoni Çivili, Triq Óal Luqa, Xintill roundabout, Vjal Santa Luçija, iΩ-Ûona Industrijali, Triq Óal Far, Triq l-Avjazzjoni, Triq iΩ-Ûurrieq u d-da˙liet tal-Ajruport. Ó’ATTARD/ÓAL BALZAN Nhar it-Tnejn, 9 ta’ Novembru, 2015 mit-8.00 p.m. sal-10.00 p.m. tal-Ìimg˙a, 13 ta’ Novembru, 2015 minn Vjal de Paule, Óal Balzan (l-entratura prinçipali talCorinthia u l-Palazz tal-President ta’ Sant’Anton), parti minn Triq Birkirkara, Triq ilLinja, Ó’Attard (in-na˙a tax-xellug tal-Lukanda Corinthia), Triq Lord Strickland mag˙rufa b˙ala Triq it-Twila (˙dejn il-Palazz ta’ Sant Anton), parti minn Triq Sant’ Antnin, Ó’Attard, minn Triq Lord Strickland sa Triq G. Portelli (wara tal-Palazz Presidenzjali fejn il-kitchen garden).

Nhar it-Tlieta, 10 ta’ Novembru, 2015 mill-5.00 a.m. sas-7.00 p.m. minn Triq G˙awdex, Triq Dawret il-GΩejjer, Triq it-Turisti, Triq it-Trunçiera, Triq id-Dolmen u Triq il-Merluzz.

IL-MARSA/BLATA L-BAJDA Nhar it-Tlieta, 10 ta’ Novembru, 2015 mid-9.00 a.m. sal-11.00 a.m. tal-Ìimg˙a, 13 ta’ Novembru, 2015 minn Triq il-Menqa, Triq Aldo Moro, Triq Diçembru Tlettax, Triq it-Ti©rija/Korsa, Il-Marsa u Triq Nazzjonali, Blata l-Bajda. ÓAL SAFI Nhar it-Tlieta, 10 ta’ Novembru, 2015 minn nofsillejl sa nofsillejl ta’ nhar il-Ìimg˙a, 13 ta’ Novembru, 2015 minn Triq Óal Far. Vetturi li jinstabu jiksru l-ordni ta’ dan l-avviΩ ikunu so©©etti li ji©u rmunkati.

IÓEJJU RUÓHOM GÓALL-FORUM MARA FIL-PERIKLU TAL-MEWT TA’ PARIÌI

Malta se tkun irrappreΩentata mill-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima Leo Brincat meta llum, il-Óadd, madwar 80 Ministru tal-Azzjoni favur il-Klima minn g˙add ta’ kontinenti se jiltaqg˙u fl-a˙˙ar laqg˙a informali ministerjali organizzata f’Pari©i qabel il-COP21, fuq stedina tal-Ministru tal-Affarijiet Barranin FrançiΩ Laurent Fabius.

Il-ministri li mistennija jie˙du sehem kemm f’sessjonijiet plenarji kif ukoll f’erbg˙a ‘working groups’ separati, bl-g˙an li jag˙tu spinta lill-proçess tan-negozjati li nΩamm f’Bonn, il-Ìermanja, ftit tal-jiem ilu, se jkunu mistiedna wkoll biex jo˙or©u b’proposti konkreti li jistg˙u jwasslu g˙all-konver©enza u qbil dwar kwistjonijiet politiçi li g˙adhom pendenti fir-rigward tal-abbozz finali li fuqu jista’ jintla˙aq ftehim.

Dan bl-g˙an li tit˙affef it-triq g˙an-negozjaturi meta jiltaqg˙u mill-©did f’Pari©i fi tmiem dan ixxahar, fl-ewwel ©img˙a tal-COP21 wara li l-COP innifsu jkun infeta˙ mill-mexxejja ewlenin dinjija li ssoltu jag˙lqu flok jift˙u konferenzi globali simili.

Il-Ministru Brincat se jkun akkumpanjat g˙al dan il-Pre-Cop Meeting Ministerjali mill-Ambaxxatriçi Maltija g˙all-Azzjoni favur il-Klima l-Professur Simone Borg.

Ilbiera˙ g˙all-˙abta tad-disa’ neqsin kwart ta’ filg˙odu se˙˙ inçident tat-traffiku f’Triq l-Oratorju, in-Naxxar.

Il-Pulizija mill-G˙assa tan-Naxxar marru minnufih fuq il-post u minn st˙arri© preliminari rriΩulta li mara ta’ 69 sena, residenti nNaxxar kienet sfat milquta minn vettura tat-tip Isuzu li kienet misjuqa minn ra©el ta’ 52 sena li joqg˙od il-Mellie˙a.

Fuq il-post issej˙et ambulanza li ˙adet lill-mara l-Isptar Mater Dei g˙all-kura fejn aktar tard hija ©iet iççertifikata li tinsab f’qag˙da kritika.

Bil-kaΩ ©ie nfurmat il-Ma©istrat tal-G˙assa Dr Joe Mifsud li ˙atar diversi esperti sabiex jassistuh fl-inkjesta li ©iet appuntata. Linvestigazzjonijiet tal-Pulizija g˙adhom g˙addejjin.

LokALI kÓ

08|11|2015 09

kullhadd.com

“Is-soLUZZJoNI gÓALL-ImmIgrAZZJoNI IrrEgoLArI TrID TINsTAB B’moD koLLETTIv” Il-Ministru Carmelo Abela Waqt sessjoni li saret ilbiera˙ mis-sensiela ‘Gvern li Jisma – Malta Ekonomija b’Sa˙˙itha’, il-Ministru g˙allIntern u s-Sigurtà Nazzjonali Carmelo Abela spjega x’˙idma qieg˙da ssir millGvern biex pajjiΩna jindirizza b’mod effettiv il-fenomenu tal-immigrazzjoni irregolari filwaqt li elenka l-aspettattivi tieg˙u g˙all-Valletta Summit li se jsir fil-jiem li ©ejjin.

mhux biss jistg˙u imma g˙andhom jikkoperaw dwar limmigrazzjoni irregolari. Dan g˙ax is-soluzzjoni ma tistax tinstab f’pajjiΩ jew kontinent wie˙ed biss, imma b’mod kollettiv.

Fis-summit se tkun diskussa wkoll l-immigrazzjoni regolari biex persuni li jemigraw b’mod legali lejn l-Ewropa jkunu jistg˙u jimlew postijiet tax-xog˙ol li b˙allissa mhumiex qeg˙din jid˙lu g˙alihom çittadini Ewropej. Permezz ta’ dan it-tip ta’ immigrazzjoni, spjega l-Ministru Abela, lEwropa tkun tista’ tibbenefika minn riΩorsi umani li l-kontinent tag˙na g˙andu tant bΩonn.

Strate©ija g˙all-akkoljenza Il-Ministru Abela spjega li filqasam tal-immigrazzjoni lGvern qieg˙ed ja˙dem biex jinstab bilanç bejn l-element ta’ sigurtà u l-aspett umanitarju. Huwa fakkar wkoll li, b˙ala membru tal-Unjoni Ewropea, pajjiΩna g˙andu lobbligu li jimplimenta çertu direttivi f’dan ir-rigward.

Sabiex dawn l-obbligi jkunu indirizzati, il-Ministeru g˙all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali l-©img˙a d-die˙la se jippubblika dokument ta’ strate©ija g˙all-akkoljenza g˙al persuni li japplikaw g˙all-aΩil, kif ukoll l-immigranti irregolari.

L-abbozz se jkun diskuss minn NGOs u persuni o˙rajn interessati li j˙ossu li g˙andhom jag˙tu l-opinjoni tag˙hom dwar il-qasam fiddawl tad-direttivi tal-Unjoni.

Dan se jsir bl-g˙an li jitjieb il-mod kif jing˙ataw servizzi relatati mal-fenomenu talimmigrazzjoni.

Appell finali

Óidma g˙al g˙an wie˙ed Il-Ministru Abela semma wkoll li l-Valletta Summit tal©img˙a d-die˙la se jag˙ti lopportunità biex f’pajjiΩna jkun diskuss kif l-immigrazzjoni qieg˙da tolqot kemm lilna l-Ewropej kif ukoll ilpajjiΩi Afrikani. Fost l-o˙rajn, l-istati Ewropej se jkunu qeg˙din jinsistu ma’ dawk Afrikani dwar il-˙tie©a li jie˙du aktar responsabbilijiet.

Dan jg˙odd, fost l-o˙rajn, f’kaΩijiet fejn pajjiΩ li jipproçessa applikazzjoni g˙allaΩil jitlob id-dokumenti tal-

applikant ming˙and il-pajjiΩ ta’ ori©ini tieg˙u.

F’dan is- summit se jkun diskuss il-mod kif tista’ ting˙ata assistenza lill-pajjiΩi ta’ ori©ini ta’ dawn l-immigranti biex jitjieb il-livell ta’ Ωvilupp tag˙hom. Dan se jsir bl-g˙an li dawn il-pajjiΩi jkunu jistg˙u jiΩviluppaw ekonomikament u jipprovdu x-xog˙ol g˙aç-çittadini tag˙hom biex dawn ma jkollhomx il-˙tie©a li jitilqu.

Fost l-o˙rajn, dan se jsir permezz tal-˙olqien ta’ fond fiduçjajru li fih se jitpo©©ew biljuni ta’ ewro li se jkunu

investiti biex imbag˙ad jitqassmu bejn il-pajjiΩi li g˙andhom bΩonn.

Barra minn hekk, se jkun hemm diskussjonijiet dwar kif jistg˙u jing˙ataw boroΩ ta’ studju lil numru ta’ persuni li jkunu ©ejjin minn pajjiΩi Afrikani. Dan se jsir g˙ax lEwropa temmen li l-edukazzjoni tag˙ti l-g˙odod li dawn in-nies g˙andhom bΩonn biex jakkwistaw ˙iliet ©odda li jistg˙u juΩaw f’pajjiΩhom ˙alli jg˙inuhom jiΩviluppaw.

Il-Ministru g˙all-Intern u sSigurtà Nazzjonali sa˙aq dwar il-fatt li l-Ewropa u l-Afrika

Mistoqsi g˙andux messa©© g˙all-mexxejja li se jkunu qeg˙din jattendu g˙as-summit tal-©img˙a d-die˙la, huwa qal li m’g˙andhomx i˙allu din lopportunità tin˙ela. “Fil-fatt, fl-a˙˙ar laqg˙a li kelli malkollegi fil-Kunsill tal-Intern tal-Unjoni Ewropea, g˙edtilhom li jiddependi ˙afna minna l-Ewropej kemm inpo©©u attenzjoni u riΩorsi biex nikkonvinçu lill-pajjiΩi Afrikani li a˙na serji dwar din il-kwistjoni.”

Min-na˙a l-o˙ra, huwa appella lill-poplu Malti biex i˙ares b’mod bilançjat lejn din il-kwistjoni g˙ax hemm ilwiçç uman, kif ukoll l-aspett ta’ sigurtà.

JIDÓLU L-EWWEL PAZJENTI FIL-BINJA L-ÌDIDA

G˙adhom kif da˙lu l-ewwel pazjenti fil-binja l-©dida biswit id-Dipartiment talEmer©enza tal-Isptar Mater Dei. Dan il-pro©ett – li tlesta fi 360 ©urnata, ji©ifieri f’inqas minn sena, sar b’investiment ta’ madwar 11-il miljun u jilqa’ 68 sodda – kien ma˙sub biex isir fuq il-bini eΩistenti tal-emer©enza iΩda, min˙abba l-kwalità inferjuri tal-konkrit, kellu jinstab sit alternattiv.

Il-Ministru g˙all-Ener©ija u s-Sa˙˙a Konrad Mizzi Ωar il-˙addiema u rringrazzja-

hom tax-xog˙ol li qed jag˙mlu, speçjalment tal-˙idma tag˙hom fit-tranΩizzjoni g˙as-swali l-©odda.

Konrad Mizzi qal li permezz tat-tlestija ta’ dan il-pro©ett se tkun qed ti©i implimentata sistema ©dida ta’ bed management, fejn se tkun qed issir Observation Ward, u Hospitality Lounge ©dida biex ikompli jonqos il-˙in ta’ stennija fid-dipartiment tal-emer©enza.

10 08|11|2015

kullhadd.com

kÓ OpINJONI

BEJN L-GÓONNELLA U L-BURQA

Sens Komun

Wie˙ed mill-iktar argumenti ja˙arqu f’pajjiΩna b˙alissa huwa bla dubju dak dwar il-burqa u n-niqab, fejn in-nisa jilbsu tip ta’ velu li bih jg˙attu wiççhom kompletament. Óafna drabi l˙wejje© ikunu sal-art u wesg˙in, tant li l-istatura talpersuna lanqas tkun ting˙araf.

Jien m’iniex persuna li n˙obb ninda˙al x’jag˙mlu n-nies.

Nemmen li kul˙add g˙andu jit˙alla fil-libertà li jg˙ix kif i˙oss li hu l-a˙jar g˙alih.

Lanqas ma nikkunsidra lili nnifsi b˙ala bniedem li nibbaΩa lopinjoni tieg˙i fuq ˙addie˙or fuq il-pre©udizzji.

G˙alhekk, meta ng˙id li lburqa u n-niqab g˙andhom ikunu illegali naf li m’iniex qed ng˙id dan b’sens ta’ egoiΩmu jew pre©udizzju. Naf li qed ng˙id dan b’sens komun. Ûew© problemi ewlenin b’rabta ma’ dan l-ilbies huma dawk relatati mas-sigurtà u loppressjoni tan-nisa.

Meta t˙alli sezzjoni tal-popolazzjoni ddur f’postijiet pubbliçi mg˙ottija minn rasha sa saqajha, ming˙ajr l-ebda indikazzjoni ta’ min hija dik il-persuna, tkun qed tifta˙ il-bieb bera˙ g˙al dawk li jridu jwettqu reat.

Din hija theddida serja g˙assigurtà.

Minkejja li n-nisa Maltin li jilbsu l-burqa jinsistu li qed jag˙mlu dan b’volontà tag˙hom, jibqa’ l-fatt li dan lilbies jisirqilhom l-identità tag˙hom u jimmarkahom b’mod distint mill-ir©iel li m’g˙andhomx g˙alfejn jilbsu b’dan il-mod. Din hija loppressjoni tas-sess femminili li

Lanqas ma jistg˙u jo˙or©u nofshom imlibbsin, ji©ifieri ming˙ajr flokk, jew kif in˙obbu ng˙idu, topless . L-eççezzjoni g˙all-ir©iel hija f’postijiet fejn ilba˙ar. Hawnhekk in-nisa lanqas ma jgawdu l-istess xorti, g˙ax iridu jkunu parzjalment mg˙ottija. Hija ovvja g˙alhekk li mhux minnu li nistg˙u nqaççtu kemm irridu.

Iprova id˙ol il-Qorti bilkarkur, inkella l-Bank b’kalzetta ©o rasek, jew oqg˙od dur ©ol-ajruport b’xi maskra, u ara ftit ji©ux ji©bruk.

G˙al darb’o˙ra huwa evidenti li, le, ma tistax tilbes kif trid.

“Sa ftit ilu konna nilbsu lg˙onnella” n-nisa madwar id-dinja ilhom snin twal ji©©ieldu kontriha.

“G˙andi dritt g˙al-libertà reli©juΩa” Dawk favur veli li jg˙attu lwiçç g˙amlu diversi argumenti validi, u o˙rajn inqas validi. Liktar argument b’sa˙˙tu favur huwa bla dubju dak li jirrigwarda l-libertà tal-espressjoni reli©juΩa, li hija wa˙da middrittijiet fundamentali tal-bniedem.

IΩda, sfortunatament, qed ji©ri li qeg˙din in˙alltu d-drittijiet mal-privile©©i. Id-dritt huwa dritt sakemm igawdih kul˙add. Ìaladarba dan ma jgawdihx kul˙add ma jibqax dritt, u jsir privile©©.

Personalment, jien ma nemminx li r-reli©jon g˙andu jkollha privile©©i speçjali. Ir-reli©jon

hija twemmin personali, u g˙andha tkun sekondarja g˙alli©ijiet u l-esi©enzi tal-istat. Min irid jemmen li meta jg˙atti wiççu jog˙©ob lil xi alla, g˙andu kull dritt jemmen dan.

Madankollu m’g˙andux ikollu l-privile©© li jg˙atti wiççu min˙abba r-reli©jon tieg˙u, meta persuni o˙ra ma jistg˙ux jag˙mlu l-istess g˙al ra©unijiet differenti minn dik tar-reli©jon.

“G˙andi dritt li nilbes kif irrid” Argument ie˙or li ssemma huwa li wie˙ed g˙andu jkollu d-dritt li jilbes li jrid. Jekk wie˙ed iqaççat, allura g˙alfejn ma jistax jg˙atti?

Il-li©ijiet ta’ pajjiΩna huma çari. La r©iel u wisq inqas nisa ma jistg˙u jo˙or©u fil-pubbliku bla ˙wejje©.

Argument baΩwi ie˙or sar minn dawk li qalu li n-nisa llum g˙andhom dritt jilbsu l-burqa g˙ax sa ftit ilu konna nilbsu lg˙onnella.

Nibda biex ng˙id li dan il‘ftit ilu’ jmur lura minn talanqas nofs seklu. Kien Ωmien meta l-popolazzjoni kienet Ωg˙ira u kul˙add kien jaf lil kul˙add. Jekk to˙ro© liebes xkora ©o rasek, in-nies tar-ra˙al ukoll kienu jag˙rfuk.

Apparti minn hekk l-g˙onnella m’g˙andha x’taqsam xejn mal-burqa jew in-niqab. Lg˙onnella ma kinitx tg˙atti lwiçç, tant li minn quddiem hija kompletament miftu˙a.

Biex wie˙ed jg˙atti parti minn wiççu biha kellu jΩommha quddiem wiççu b’idejh, u g˙alhekk ma setax, ng˙idu a˙na, jg˙atti wiççu biex iwettaq serqa bl-g˙onnella.

NIRÇIEVU B’XEJN

Patri Mario Attard

Il-midja interessanti! Xi messa©©i li jkun fiha tassew i˙alluk ta˙seb. Almenu lili!

Mela dan l-a˙˙ar kont qieg˙ed bil-kwiet niekol xi ˙a©a bir-radju miftu˙. Waqt li kont qed niekol smajt riklam li tassew imlieni b’kurΩità kbira.

Dan ir-riklam kien jg˙id li tixtri dar u ting˙ata garaxx mag˙ha b’xejn. Tajjeb hux! Hawn min jonfoq il-belli tal-ewro fir-renta tal-garaxx! U ma tag˙tihx tort!

L-aktar jekk ikun g˙adu kemm da˙˙al xi karozza ©dida! Mhux ta’ min i˙alliha barra! X’ta˙sbu?

Barra minn hekk irridu nsemmu wkoll il-fatt li mhux g˙aqli t˙alliha barra biex imbag˙ad tmur u ssibilha xi graffit!

Inkella, alla˙ares qatt, tmur tfittixha u ma ssibhiex! Garaxx g˙andna bΩonnu!

F’˙afna mir-riklami hemm xi affarijiet jew servizzi li ji©u offruti lilek b’xejn. U dan sempliçiment g˙ax tkun qed tag˙mel uΩu minn dak isservizz partikolari. Kemm tit˙ajjar hux tuΩah dak isservizz! Se nie˙u xi ˙a©a b’xejn! Jew, jekk nixtri wie˙ed, jag˙tini ie˙or mieg˙u b’xejn!

IΩda – u hawn ta’ min ja˙seb ftit fuqha – ˙add mhu se jbig˙lek xi ˙a©a biex ma jag˙milx qlig˙ fuq dak li jbig˙lek. Inkella tispiçça tlaqqmu ‘mi©nun’! Sabi˙a veru li tmur fit-tali kumpless u lparke©© ma t˙allasx il-flus g˙alih. Imma tg˙idlix li qlig˙ minn affarijiet o˙ra ma jsirx? Óadd mhu bla ras biex jit˙abat fuq li jit˙abat biex jispiçça

minn ta˙t! Jew jit˙allas bixxelini!

Meta qg˙adt nirrifletti ftit fuq din il-biçça xog˙ol sibt li xi ˙add, fl-istorja tag˙na l-bnedmin, din il-˙a©a g˙amilha. U tant kemm g˙amilha li mhux ikkumissjonaha lil xi ˙add. Le! Ried jag˙tiha timbru li jibqa’.

Timbru li ma jitfakkarx darba fis-sena u daqshekk. Inkella, jekk ried ikun x˙i˙ fi m˙abbtu g˙alina, a˙jar ma kien jag˙milha xejn mill-ewwel!

IΩda, g˙ax i˙obb u mhux iparla, ried ifakkar realment kuljum im˙abbtu g˙alina. U m˙abbtu kellha titfakkar f’ikla mqaddsa li, lili u lilek, tag˙tina l-˙ajja! Issa˙˙ilna l-©ogi ta’ ru˙na! Tiffriskalna l-mo˙˙ u tissudalana l-qalb tal-ispirtu tag˙na! Fuq kollox idawlilna

g˙ajnejn ru˙na minn kull ingann tal-g˙adu ˙ajjen li dejjem irid jara kif lilna jmeg˙ekna mal-art. Daqskemm jobg˙odna!

Sintendi, qieg˙ed ng˙id g˙all-Ewkaristija! F’din l-ikla tal-im˙abba, li mhijiex sempliçiment tifkira ta’ dak li lMulej Ìesù g˙amel b’xejn, g˙alija u g˙alik, elfejn sena ilu, a˙na niççelebraw l-g˙otja tieg˙u g˙alina. Hija g˙otja li ter©a’ ssir realment u mill-©did f’dak il-mument stess li niççelebrawha. G˙alhekk kull Ewkaristija li niççelebraw hija dejjem ©dida. Ewkaristija mhi qatt b˙all-o˙ra. L-istess b˙alma int, lill-ma˙bub u l-ma˙buba ta’ qalbek, kull darba li tg˙idlu u tg˙idilha: “In˙obbok!” tkun qed t˙obbu u t˙obbha mill-

©did. F’dak il-mument lil dik ilpersuna g˙aΩiΩa g˙alik ma tkunx qed t˙obbha eΩatt b˙allbiera˙. Lanqas b˙al g˙ada. Lewwel nett tal-biera˙ g˙adda.

Mar. Idda˙˙al fl-istorja. U ta’ g˙ada min rah? Imma, f’dak ilmument tkun qed t˙obbha bilqawwa tal-biera˙ u bit-tama tal-g˙ada. U flimkien, il-memorja u t-tama, jag˙mlu bomba kbira! SpluΩjoni fenomenali!

Adrenalina li tag˙tik sa˙˙a tassa˙˙iet. L-im˙abba!

Issa din l-im˙abba, biex tkun im˙abba, ma jridx ikollha inch tape. Lanqas skwerra. U wisq anqas rutella! Ma tridx tkejjel.

U lanqas m’g˙andha titkejjel.

G˙ax mog˙tija b’xejn. U g˙alhekk ti©i rçevutha b’xejn.

Ji©ifieri b˙ala rigal. U mhux bi pretensjoni! Issa din l-im˙abba hija daqshekk speçjali g˙ax ˙ier©a mill-qalb ta’ dak li qal lili u lilek: “B’xejn ˙adtu, b’xejn ag˙tu!” (Mt 10:8). Mela gratwità s˙i˙a!

Qed taraw ˙bieb x’kobor fiha l-Ewkaristija! Ir-rigal tar-rigali.

Fejn il-˙obΩ jinbidel f’©isem u l-inbid isir demm is-salvatur tad-dinja! Is-sid tas-sidien! Dan ir-rigal ise˙˙ b’xejn! U jing˙ata b’xejn! G˙ax ©ie mog˙ti b’©eneroΩità. Biex int u jien, b’ri˙ietu, ning˙ataw ukoll b’©eneroΩità!

La ng˙atalna b’xejn ma ©iex mog˙ti lilna biex na˙luh fixxejn! Jew g˙alxejn! IΩda biex insarrfuh! Óa na˙fer, ng˙in lillbatut, u nisma’ lill-im©arrab, b’xejn! G˙ax b’xejn ©ejt ma˙bub/a!

opinjoni kÓ

08|11|2015 11

kullhadd.com

Mr Double StanDarDS ikoMpli jiDDiÛappunta

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL

email: keaneo@onvol.net

Iktar ma jg˙addi Ω-Ωmien iktar Simon Busuttil qed ikompli jiddiΩappunta. JiddiΩappunta g˙ax jg˙id mod u jag˙mel xort’o˙ra. Dan l-a˙˙ar tkellem ˙afna fuq politika onesta, imma li ma jistax jifhem Mr Double Standards hu li mhux lakemm titkellem jekk dak li tg˙id ma tkunx kapaçi tissostanzjah bil-fatti, bl-g˙emil.

Simon Busuttil qed ifalli test wara l-ie˙or. Hemm ruxxmata eΩempji li nista’ n©ib iΩda jekk nag˙mel dan, wisq nibΩa’ li nie˙u l-ispazju kollu allokat.

G˙aldaqstant, se naqbad biss Ωew© stejjer, Ωew© kaΩijiet, Ωew© fatti li se˙˙ew; wie˙ed li kellu l-bidu tieg˙u f’Marzu li g˙adda u l-ie˙or proprju f’dawn l-a˙˙ar jiem. Qed nirreferi g˙all-kaΩ ta’ Giovanna Debono, jew a˙jar tar-ra©el tag˙ha, u dak tad-Deputat Joe Cassar. Fil-kaΩ ta’ Joe Cassar kien pront iddefendieh u qal li m’g˙amel xejn ˙aΩin u m’g˙andux g˙alfejn ikeççih.

Fl-istess ˙in imma, meta Joe Cassar irriΩenja ried jirkeb fuq din id-deçiΩjoni ta’ Joe Cassar u bilkemm ma riedx jg˙id li ©ieg˙lu hu. Imma ejja naraw kemm dan Simon m’ g˙andux konsistenza bejn dak li jg˙id u dak li jag˙mel.

Il-kaΩ ta’ Giovanna Debono Dan il-kaΩ kellu l-bidu tieg˙u lura f’Marzu li g˙adda fejn, fit8 ta’ dak ix-xahar, il-©urnal Maltatoday Ωvela storja ta’ kif fi Ωmien il-Partit Nazzjonalista, jew a˙jar, fi Ωmien Gvern Nazzjonalista, kien g˙addej racket s˙i˙ fejn kienu jsiru xog˙lijiet f’postijiet privati minn fondi pubbliçi. Dan kien it-8 ta’ Marzu 2015.

Fl-istess jum, Simon Busuttil, waqt il-Kunsill Ìenerali talPartit Nazzjonalista qal li ma damx iktar minn ˙ames sekondi biex iddeçieda li jie˙u passi kontra l-eks-Ministru Michael Falzon u Ninu Zammit.

Minkejja dan u minkejja li flistess jum ˙ar©et l-istorja dwar il-kaΩ ta’ Giovanna Debono, Mr Double Standards ma lissinx imqar kelma wa˙da biss dwar dan il-kaΩ.

G˙oxrin ©uranta wara, sewwasew fit-28 ta’ Marzu 2015, il- Maltatoday kompliet dwar dan il-kaΩ u qalet kif kemm Chris Said kif ukoll Simon Busuttil kienu ltaqg˙u mal- whilstleblower u allura kienu jafu x’kien ©ara, imma ma tkellmu xejn. Dan huwa dak li qed jg˙id li jrid politika onesta! Kien jaf b’abbuΩ u baqa’ fommu sieket.

Fid-29 ta’ Marzu 2015 ilMaltatoday Ωvelat emails li juru li Chris Said mhux talli ma marx jag˙mel rapport lillPulizja iΩda qal lill- whistleblower li ser ikun qed jg˙inu kull fejn jista’. Fl-istess ©urnata, minn emails li ntbag˙tu f’Mejju 2014, to˙ro© lista ta’ w˙ud mix-xog˙lijiet li saru.

Jissemmew: ©ibjun fin-Nadur, kantina fir-Rabat, Ωew© sulari garaxxijiet fl-G˙arb, kif ukoll g˙add ta’ toroq u carparks, fost l-o˙rajn.

Minflok tkellem dwar dan, Simon Busuttil g˙amel kampanja politika g˙all-elezzjonijiet tal-kunsilli Llokali fejn ma

deher imkien g˙ajr f’xi kamra f’lukanda mal-mag˙Ωulin tieg˙u biex Ωgur ma jiffaççjax ©urnalisti.

Kompla l-©urnal It-Torça tat3 ta’ Mejju 2015 fejn Ωvela li Tony Debono, ir-ra©el ta’ Giovanna Debono, kien qed jigi interrogat mill-Pulizija. Filfatt, Tony Debono ©ie mressaq il-Qorti bi 13-il kap ta’ akkuΩa fosthom b’misapproprjazzjoni ta’ fondi u frodi. Dan kien fl-4 ta’ Mejju 2015. Anke hawn, Simon baqa’ sieket.

L-g˙ada, Giovanna Debono ˙abbret li ser tirriΩenja millPartit Nazzjonalista iΩda ser tibqa’ sservi b˙ala deputat parlamentari indipendenti. Hawn, Mr Double Standards tkellem – qal li r-riΩenja ta’ Giovanna g˙alih kien avventiment ta’ dispjaçir kbir.

L-g˙ada, 5 ta’ Mejju 2015, Simon Busuttil ˙abbrilna li Chris Said mhux se jibqa’ Segretarju Ìenerali tal-Partit Nazzjonalista u se jsir kelliem g˙al G˙awdex sabiex jiffoka iktar fuq din il-gΩira biex ilPartit Nazzjonalista jer©a’ jikseb il-ma©©oranza f’G˙awdex.

G˙adna sal-lum ma nafux jekk din kinitx mossa biex jikkastiga lil Chris Said talli kien jaf b’dak li qal il-whistleblower u ma tkellimx jew inkella promozzjoni biex Chris Said ikollu çans ja˙dem fuq il-kostitwenza tieg˙u.

Fis-26 ta’ Mejju 2015, ilwhilstleblower, Joseph Cauchi, beda jag˙ti x-xhieda tieg˙u quddiem il-Qorti u ppreΩenta iktar minn 60 fattura falza. Flistess ©urnata jikkonferma li kellu laqg˙a ma’ Simon Busuttil b˙ala Kap talOpoΩizzjoni u qal li dan kien qallu: “Kif bqajt g˙addej bixxog˙ol meta kont taf li ser nitilfu l-elezzjoni?” X’ried jg˙id biha Simon Busuttil din ilfraΩi? Din hi l-onestà politka?

Din hija l-good governance li qed jitkellem dwarha llum?

Ag˙ar minn hekk, dakinhar li kien qed jag˙ti x-xhieda tieg˙u il-whistleblower, Simon Busuttil ˙are© Ωew© stqarrijiet fejn l-ewwel qal li l- whistleblower kien inkosistenti fixxhieda tieg˙u u wara qal li ressaq protest ©udizzjarju fil-

konfront ta’ Joseph Cauchi biex jag˙laqlu ˙alqu.

Xahar wara, il-Qorti sabet provi biΩΩejjed biex Tony Debono jitpo©©a fuq att ta’ akkuΩa. Dan g˙adu jinstema’ b˙alissa.

Is-sabi˙ ta’ dan kollu hu li minkejja li Giovanna rriΩenjat mill-Partit Nazzjonalista, minkejja li l-Qorti sabet provi biΩΩejjed biex Tony Debono tpo©©a ta˙t att ta’ akkuΩa, minkejja li l-whistleblower qal li ltaqa’ ma Chris Said u ma’ Simon Busuttil innifsu, Mr Double Standards alloka ˙in minn tal-Opozizzjoni lil Giovanna Debono biex titkellem fil-Parlament proprju dwar dan il-kaΩ li jolqot lilha b’mod dirett.

U dwar dan il-kaΩ irrid ng˙id l-a˙˙ar kelma: jekk mill-kaΩ ta’ Giovanna, il-Qorti ssib lil Tony Debono ˙ati, x’se jag˙mel ilPartit Nazzjonalista u l-Kap tieg˙u? Qed ng˙id dan g˙ax jekk dak li qed ji©i allegat filqorti huwa minnu, ma kinitx Giovanna Debono biss li ggwadanjat minn dan ixxog˙ol. Iggwadanja wkoll ilPartit Nazzjonalista g˙ax il-voti ta’ Giovanna huma u kienu voti g˙all-Partit Nazzjonalista.

Infakkar li f’dik l-elezzjoni lPartit Nazzjonalista reba˙ b’inqas minn 1,500 vot.

Il-kaΩ ta’ Joe Cassar Irrid nibda billi nag˙mel distinzjoni bejn allegazzjoni u fatti. Allegazzjoni hija meta xi ˙add jag˙mel dikjarazzjoni, stqarrija jew jg˙id xi ˙a©a li meta jg˙idha jkun mistenni minnu jew minnha li jissustanzja bi provi dak li jkun qed jg˙id.

Qed ng˙id dan g˙ax dan huwa l-qofol ta’ kollox f’din issaga ta’ Joe Cassar. Dak li ˙are© f’dawn l-a˙˙ar jiem huma fatti. Hemm dokumenti li jippruvawhom, ammissjonijiet u dikjarazzjonijiet li ˙add ma jista’ jinnegahom.

Li Joe Gaffarena ˙allas €8,150 g˙al xog˙ol ta’ kostruzzjoni li sar fid-dar privata ta’ Joe Cassar f’Óad Dingli huwa fatt. Dan deher fil-©urnali minn riçevuti li ©ew ippub-

likati. L-istess huwa fatt li Joe Cassar xtara karozza ming˙and Gaffarena, liema karozza qatt ma ˙allas g˙aliha.

B˙alma hu fatt ukoll li Joe Cassar lanqas ma ˙allas g˙al xog˙ol li sar fuq sistema ta’ sigurtà fil-porpjetà tieg˙u. Fatt ie˙or huwa li appena ixxandret l-istorja tal-esproprjazzjoni dwar il-kaΩ Gaffarena, Joe Cassar kien pront bieg˙ il-vettura li kien ‘xtara’. Ix-xog˙olijiet fuq id-dar ta’ Joe Cassar u li hu qatt ma ˙allas g˙alihom saru meta huwa kien Ministru tas-Sa˙˙a.

Joe Cassar gideb filParlament meta fi statement li huwa g˙amel fl-og˙la isituzzjoni tal-pajjiΩ qal li Gaffarena ma kellux x’jaqsam maxxog˙lijiet li saru fir-residenza li huwa g˙andu Óad-Dingli. Sa dan l-istadju Simon Busuttil kienu g˙adu qed jiddefendih.

Fl-istess seduta meta qal dan kollu fil-Parlament, Joe Cassar qal ukoll li dan hu frame-up fil-konfront tieg˙u u hu kien il-vittma. Vittma sabi˙! Jekk inhu hekk, g˙alfejn irriΩenja?

Dwar is-sistema ta’ sigurtà Joe Cassar qal li tg˙idx kemm ©era wara l-kuntattur biex jibg˙atlu l-kont. g˙andu mqar email wa˙da li turi dan?

Hemm imbag˙ad fattur ie˙or: ir-riçevuta li turi li lPartit Nazzjonalista rçieva €1,000 ming˙and Joe Cassar b˙ala donazzjoni, li kienu lflus li kellu j˙allas g˙all-karozza.

Ifisser li l-Partit Nazzjonalista rçieva flus ©ejjin minn donazzjoni jew rigal li ng˙ata ministru tieg˙u ming˙ajr dan ma ddikjarah.

X’g˙andu xi jg˙id Mr Double Standards dwar kif il-partit tieg˙u iggwadanja minn din listorja?

Fil-verità, kemm kienet tiswa din il-karozza? Tassew kienet tiswa €1,000? Ma nemmix li din il-vettura, Peugeot 307 XS HDI 2,0, second hand tiswa biss €1,000 u l-polza tal-assigurazzjoni tista’ tikkonferma dan. Jista’ jippubblika l-polza tal-assigurazzjoni Joe Cassar u jg˙idilna kemm bieg˙ l-istess vettura ftit tax-xhur ilu? B’min trid titmella˙ Joe? Din il-politika onesta tieg˙ek Xmun?

12 08|11|2015

kullhadd.com

kÓ OPINJONI

SPAZJI MIFTUÓIN

Leo Brincat Ministru g˙all-iΩvillup sostenibbli, l-ambjent u t-tibdil fil-klima Wara li t˙abbar il-Ba©it 2016 Ωgur li ˙add ma jista’ jg˙id li ma a˙niex nag˙tu importanza lill-ispazji miftu˙a.

Aktar kmieni din il-©img˙a fi Gvern li Jisma’ kelli okkaΩjoni ng˙id kif b˙ala lGvern kien qed jippjana li jiΩviluppa park ©did finNofsinhar ta’ pajjiΩna.

Semmejt kif huwa ma˙sub li jinbdew ix-xog˙lijiet biex dan ikun Ωviluppat, iΩda dan wara li jit˙ejjew il-pjani kollha me˙tie©a.

Kien proprju g˙al dan ilg˙an li l-Uffiççju tal-Prim Ministru waqqaf steering

committee b’sehem minn rappreΩentanza tal-OPM, u millMinisteru tag˙na flimkien ma’ rappreΩentanza ta’ esperti o˙rajn sabiex jitfassal pjan ta’ implimentazzjoni.

Ninsabu infurmati li dan se jsir fuq medda art fin-na˙a tal-g˙assa tal-Munxar u tul ilkosta bejn il-Ponta taΩ-Ûonqor f’Wied il-G˙ajn u l-Blata lBajda fix-Xg˙ajra. Matul issena d-die˙la dan kollu mistenni li jibda jitwettaq.

Hemm il-˙sieb ukoll li, ©aladarba l-ministeru kkonçernat (MTI) ilesti lpro©ett tar-restawr tas-Salini,

il-Gvern qabel li dawn g˙andhom jg˙addu, flimkien maΩΩoni tas-si©ar tal-madwar, g˙and wa˙da mill-g˙aqdiet ambjentali ewlenin sabiex isir wie˙ed mill-akbar santwarji tal-g˙asafar f’pajjiΩna.

Filwaqt li di©à nbeda xxog˙ol fuq park ©did fil-Foss ta’ ÓaΩ-Ûabbar, fejn di©à nkiseb appo©© finanzjarju minn bank kummerçjali u hemm il-˙sieb li jinkisbu fondi Ewropej ukoll, g˙addej xog˙ol ta’ soft landscaping u proposti dwar t˙awwil b’konsultazzjoni diretta bejn ilParks u l-Prof. Louis Cassar.

Di©à sar xog˙ol ta’ tindif u Ωbir ©o fih, ©iet sottomessa applikazzjoni quddiem ilMEPA biex ikun hemm kafetterija u tuck shop area li g˙alihom isir ˙ru© ta’ tenders, flimkien ma’ tag˙mir tallog˙ob u Ωona rikreazzjonali.

Hemm il-˙sieb li niΩviluppaw ukoll Ωona g˙all-parke©© g˙all-familji Maltin.

G˙alkemm il- lead ministry ser ikun dak tal-Infrastruttura, a˙na flimkien ma’ entitajiet o˙rajn se nkunu qed naraw ukoll li l-©nien botaniku talFurjana kif ukoll il-©onna talmadwar jinbidlu f’çentru ta’ eççellenza dwar si©ar u pjanti uniçi kif ukoll f’çentru ta’ rikreazzjoni. Jekk dan ise˙˙ inkunu fi verament ˙loqna pulmun ambjentali fil-port ilkbir.

B˙ala parti mill-iskema pilota g˙at-t˙addir tal-kommunitajiet ser naraw li din issena jgawdu lokalitajiet ©odda li jinkludu Bormla, Ó’Attard, San Ìwann, ixXewkija, BirΩebbu©a u Santa Venera.

Fil-jiem li g˙addew ˙adt gost inΩur u˙ud mil-lokalitajiet li gawdew mill-flus allokati g˙as-sena li g˙addiet.

Sa tmiem is-sena, jekk ittemp jippermetti, se jkunu tlestew l-estensjoni u t-tisbi˙ f’Kennedy Grove u nittamaw li nkunu f’qag˙da li nsa˙˙u wkoll l-operat tal-Parks innifsu b˙ala direttorat ˙alli nilqg˙u g˙all-˙ti©ijiet tal-lum u l-isfidi tal-©ejjieni.

B˙ala afforestazzjoni ©ew identifikati Ωew© siti minn ˙ames proposti li kellna firrakkomandazzjonijiet tekniçi li sarulna, wie˙ed f’Bir Miftu˙ fil-Gudja u ie˙or f’Wied Santa Katerina f’Burmarrad fejn filkaΩ ta’ dan tal-a˙˙ar huwa ma˙sub li jsiru interventi flimkien mal-Valley Management Unit tal-MTI. Bi˙siebna nibnu shade house u tissewwa s-serra wkoll flimkien mat-tiswijiet li jin˙tie© li jsiru fir-reservoir filwaqt li g˙andu jkun hemm akkwist tal-apparat me˙tie© g˙aΩ-Ωrieg˙ tal-qsari u magni tal-kompost, flimkien ma’ sistema ta’ irrigazzjoni. Dan huwa mistenni li jkun pro©ett mifrux fuq numru ta’ snin.

Fejn jid˙lu s-si©ar infushom, ta˙t dan Gvern di©à nfaqna madwar €86,000, b’parti minnhom ©ejjin minn donazzjonijiet privati wkoll. Is-sena li g˙addiet infaqna €45,475 f’sena wa˙da biss. Biex ma nsemmux ˙idmiet o˙rajn li jsiru minn çerti kunsilli lokali minn rajhom.

Jekk tg˙iduli wasalniex ng˙idlkom Ωgur li le.

Importanti li nkomplu nag˙fsu biex jit˙awlu si©ar indi©eni u li wara l-qasma talMEPA naraw li n-na˙a ambjentali tkun attrezzata bin-nies me˙tie©a ˙alli jaqdu funzjoni regolatorja fuq is-si©ar.

Nemmen li r-rankatura nbdiet u fil-©ejjieni rridu nisfruttaw a˙jar l-ideat u anke t-teknika li juΩaw b’tant g˙aqal u professjonaliΩmu pajjiΩi b˙al IΩrael li mag˙hom ftit ilu l˙aqna g˙amilna – Memoranda of Understanding (MOUs), fil-qasam talafforestazzjoni fost oqsma o˙rajn.

EDITORJAL kÓ

08|11|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com INDIRIZZ POSTALI ÌURNALISTI REkLAMI IMPAÌNAR U DISINN

Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717 Ritianne Agius ritianne@kullhadd.com, Liam Gauci liam@kullhadd.com, u Glen Falzon glen@kullhadd.com 2090 1410/13 Alan Saliba sales@kullhadd.com 2090 1520 Leanne Grech editorial@kullhadd.com 2090 1411

EDITORJAL IRIDU R-RIÛENJA TA’ MICHAEL

Kemm ilhom flOppoΩizzjoni kull ©img˙a jitolbu rriΩenja ta’ xi ˙add.

Qed ji©ri bilmaqlub. L-ewwel Giovanna ma baqg˙etx Membru talGrupp Parlamentari Nazzjonalista. Charlot Bonnci ddikjara li din hija l-a˙˙ar darba tieg˙u fil-Parlament. Ilbomba faqqg˙et meta rriΩenja t-Tabib Joe Cassar.

Kif irriΩenja t-tabib ©raw Ωew© affarijiet: l-ewwel ˙are© Simon Busuttil jifta˙ar li g˙andu standards g˙oljin meta sa ftit qabel kien qieg˙ed jiddefendih; it-tieni ˙a©a li ©rat kienet li, kif kien mistenni, ikkargaw kontra Michael Falzon. Ikkargaw g˙ax b˙al donnu patta pari patta g˙ax wara li rriΩenja wie˙ed minn tag˙hom issa jmiss wie˙ed minn tal-Gvern.

B˙al meta konna nilag˙bu dik il-lobg˙a tal-gwerra fejn kul˙add jg˙erreq il-vapuri ta’ xulxin.

Meta ˙ar©et ta’ Gaffarena lGvern mill-ewwel iççaqlaq.

Imma©inaw x’kien ji©ri li kieku ma ©ara xejn. Qabel, xejn ma kien ji©ri u ˙add minn dawk li llum qed jippuppaw ta’ pampaluni talkorrettezza ma kien imqar ilissen kelma. Kieku l-Gvern ma ççaqlaqx, Ωgur li kienu

jo˙or©u jg˙idu li hemm bΩonn inkjesta. Fil-fatt, hekk g˙amlu.

IΩda inkjesta wa˙da ma kinitx biΩΩejjed biex ittaffilhom il-lublieba li g˙andhom biex jaraw ras Michael Falzon fuq platt. Fejn qabel ma kien isir xejn, issa g˙andna Ωew© inkjesti! Dawk li llum iridu ras Micahel Falzon malajr u fil-platt tal-fidda, is-soltu kienu jg˙idu li g˙andna n˙allu l-proçeduri jie˙du lkors normali tag˙hom u li ˙add ma g˙andu jfixkilhom.

Issa jridu jg˙addu s-sentenza huma qabel ma nkunu nafu r-riΩultati ta’ dawn iΩ-Ωew© inkjesti. Iridu ©ustizzja sommarja b˙al meta, ming˙ajr smig˙ xieraq kienu jiffuçillaw lin-nies fil-pjazza.

Wa˙da minn dawn l-inkjesti qed issir mill-Awditur Ìenerali. Kull meta nistaqsuhom g˙andhomx fiduçja f’dan luffiçjal, ja˙arbu u ma jwi©bux. Jag˙mlu hekk g˙ax jafu li dan l-uffiçjal ma g˙andu minn ˙add. Ma jdejjaqx jikkritika lil kul˙add, kemm lil dan il-Gvern, fil-kaΩ ta’ Gaffarena stess, u issa talkiri lill-Arms mill-G.W.U. u kif ukoll f’biΩibilju ta’ rapporti negattivi li kien jag˙mel ta˙t l-amministrazzjoni lo˙ra, bl-aktar tnejn li ma jinsa ˙add: dik tal-power sta-

tion tal-BWSC u Ω-Ωieda flonorarja tal-Kabinett.

Issa, f’daqqa wa˙da, iridu li ma jistennewx il-konkluΩjonijiet ta’ dawn iΩ-Ωew© inkjesti, iΩda jridu s-subito riΩenja ta’ Michael Falzon. Dan ikompli jo˙ro© çar kemm g˙adhom jiddisprezzaw l-Uffiççju talAwditur. Dan id-disprezz kienu juruh fil-Gvern, a˙seb u ara issa fl-OppoΩizzjoni.

B˙al meta rridikolawh jew heddewh bi proçeduri kull darba li kien jag˙mel xog˙lu b’onestà. Irvillaw kontra Micahel Falzon g˙ax kellhom ir-riΩenja ta’ Cassar. Jag˙mlu b˙at-tfal.

Baqg˙u l-istess u ma nbidlux. Iridu lil dan il-Gvern jimxi bl-istess mod li kienu jimxu huma. Il-kaΩ ta’ John Dalli meta kellu jirriΩenja min˙abba allegazzjonijiet fuq Mater Dei kien il-kaΩ klassiku. Fuq rapport ta’ ekssur©ent tal-Pulizija u kollaboratur ta’ Lou Bondi li kien jismu Joe Zahra, John Dalli kellu jirriΩenja minn ministru.

Wara rriΩulta li dan ir-rapport kien falz, tant li Lawrence Gonzi kellu jilg˙aq kulma qal fuq Dalli, billi pubblikament kellu ja˙tru f’kariga o˙ra.

IΩda anke kif jimxi maddeputati tieg˙u jindika biççar li Simon Busuttil ma jimxix bl-istess kejl. Jekk kien

hemm kaΩ fejn kellu jinsisti g˙ar-riΩenja ta’ deputat parlamentari kien dak ta’ Giovanna Debono g˙ax ixxog˙lijiet li g˙amel Ωew©ha b’xejn g˙all-kostitwenti ta’ martu b’xi mod jew ie˙or Ωgur irriflettew f’voti.

Insibuha diffiçli biex nemmnu li Giovanna ma kienet taf b’xejn meta x-xog˙ol kien qed jordnah Ωew©ha stess u li kien impjegat fil-ministeru tag˙ha. L-unika difiΩa li Giovanna jista’ jkollha hi li dak li g˙amel Ωew©ha g˙amlu minn wara daharha, li qisek qed tg˙id li min qieg˙ed fuq karettun ma jafx li qieg˙ed jin©ibed millbag˙al.

G˙alhekk nag˙mlu tajjeb jekk nistennew dawn iΩΩew© inkjesti. It-tisbit tassaqajn u l-g˙ajjat ma huma ser ibeΩΩg˙u lil ˙add.

G˙andu jkun hemm il-fiduçja ta’ kul˙add fl-operat tal-istituzzjonijiet.

In˙alluhom ja˙dmu bis-serenità kollha li tixirqilhom. Meta jo˙ro© dak li g˙andu jo˙ro©, min ikun identifikat li g˙amel liΩball, imbag˙ad hemm wie˙ed jitkellem. Min ikun g˙amel l-iΩball irid jerfa’ r-responsabbiltà hu.

Nistennew u naraw.

14 08|11|2015

kullhadd.com

KÓ IttrI

Il-BÛonn ta’ PartIt BaÌIt KIEFEr ÌdId nazzjonalIsta Sur Editur, Ilu Ωmien jin˙ass il-bΩonn li jkun imwaqqaf partit ©did Nazzjonalista.

Dan il-bΩonn ilu jin˙ass minn mindu kien ˙a t-tmexxija tal-PN Lawrence Gonzi. IΩda Ωgur li dan il-bΩonn aktar kiber minn wara la˙˙ar elezzjoni ©enerali fejn Simon Busuttil sar Kap tal-istess partit.

Dan il-bΩonn ta’ partit ©did Nazzjonalista qed jin˙ass ferm aktar u aktar ma kull ©urnata li tg˙addi. Mhux biss wara l-a˙˙ar saga dwar l-iskandlu li kien involut fih l-eks-Ministru Nazzjonalista Joe Cassar. U wara r-riΩenja talistess MP Nazzjonalista. IΩda aktar u aktar g˙all-mod diΩastruΩ ta kif il-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil a©ixxa matul l-istess saga.

Illum jidher çar g˙al ˙afna kunsilliera tal-PN kif ukoll g˙al ˙afna partitarji Nazzjonalisti li kien Ωball kardinali meta b˙ala kap tal-partit ©ie mag˙Ωul Simon Busuttil. Fuq il-˙sieb li kien hemm bΩonn kap li, b˙all-Mexxej Laburista Joseph Muscat, ikollu esperjenza filParlament Ewropew.

Fil-fehma ta’ ˙afna Nazzjonalisti l-uniku membru parlamentari Nazzjonalista li jista’ jag˙ti spinta lill-PN hu Mario de Marco. Óafna Nazzjonalisti jiftakru li missier Mario de Marco, Gwido, beda l-karriera politika tieg˙u mal-Partit Demokratiku Nazzjonalista mwaqqaf minn Herbert Ganado. Dan g˙all-fatt li Gwido de Marco, b˙al ˙afna Nazzjonalisti prominenti o˙ra,

kien assolutament kontra ttmexxija tal-Kap tal-PN, Ìor© Borg Olivier, fejn Borg Olivier ma setax illa˙˙aq mad-dinamiΩmu politiku ta’ Dom Mintoff.

G˙alhekk, ˙afna kunsilliera u partitarji Nazzjonalisti qed jistennew bir-ra©un li Mario de Marco jimxi wara l-passi ta’ missieru Gwido li jkun jag˙mel parti minn partit gdid Nazzjonalista. Óafna Nazzjonalisti huma mdorrija li jkollhom aktar minn partit wie˙ed anke fl-istess Ωmien wara li Fortunato Mizzi waqqaf ilPartito Antiriformista li mbag˙ad beda jissejja˙ il-Partito Nazionale.

Wara li dan il-partit sfaxxa g˙al kollox, Monsinjur Penzavecchia waqqaf partit ie˙or g˙anNazzjonalisti u li kien l-Unione Politica Maltese.

G˙all-ewwel elezzjoni ©enerali tal-1921, Nerik Mizzi waqqaf ilPartito Democratico Nazionalista.

Dan g˙all-fatt li n-Nazzjonalisti tal-Unione Politica Maltese kienu assolutament kontra li jkollhom lil Nerik Mizzi fil-partit tag˙hom.

Ji©ifieri f’dik l-elezzjoni nNazzjonalisti kellhom Ωew© partiti.

G˙all-ewwel elezzjoni wara tTieni Gwerra Dinjija kien twaqqaf id-Democratic Action Party, li fil-ma©©oranza assoluta tal-membri f’dan il-partit kienu Nazzjonalisti u li assolutament ma kellhomx fiducja f’Nerik Mizzi li kien kap tal-PN. G˙all-elezzjoni ta'l-1962 inNazzjonalisti kellhom Ωew© partiti: il-Partit Nazzjonalista u l-Partit Demokratiku Nazzjonalista ta’ Herbert Ganado. Fejn kif di©à

ktibt Gwido de Marco kien jag˙mel parti mill-Partit Demokratiku Nazzjonalista.

Dakinhar Gwido de Marco ma beΩax politikament li jag˙mel parti mill-Partit Demokratiku Nazzjonalista flok mill-PN. Jidher çar li hu aktar façli g˙al Mario de Marco li jeg˙leb lil Simon Busuttil billi jifforma partit ©did Nazzjonalista milli jeg˙leb lil Simon Busuttil minn ©ewwa lPN. G˙ax il-klikka ta’ Ωmien Lawrence Gonzi g˙adha ta˙kem lill-PN ta’ Simon Busuttil. Il-kalma ta’ Mario de Marco fil-PN mhi ser twassal lin-Nazzjonalisti sinçiera g˙al imkien, iΩda b’partit ©did Nazzjonalista u b’nies ©odda fittmun tal-istess partit, inNazzjonalisti jista’ jkollhom tama li g˙all-elezzjoni li ©ejja jag˙tu sfida denja lill-PL. Jekk Mario de Marco mhux ser jie˙u deçiΩjoni drastika u jifforma partit ©did Nazzjonalista Ωgur li nNazzjonalisti ser isibuha ferm u ferm diffiçli li jirb˙u l-Gvern, aktar u aktar wara s-suççessi kbar ekonomiçi li qed jikseb il-Gvern Laburista mmexxi b’abbiltà kbira minn Joseph Muscat. Óafna Nazzjonalisti qed jirra©unaw ©ustament li partit ©did Nazzjonalista jkun me˙lus mill-iskandli kbar u numeruΩi li hu mobbi bihom il-PN. Huma wkoll çerti li Mario de Marco jkun kapaçi li jissoda partit ©did Nazzjonalista ferm aktar milli qed jirnexxilu jag˙mel Simon Busuttil fir-rigward tal-PN.

Is-Sur Negattiv ta’ Malta, il-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Bussutil, qal li tabil˙aqq it-tielet ba©it tas-sena kien pjuttost kiefer. Il-©id li n˙oloq infirex fuq kul˙add, kemm fin-Nofsinhar ta’ Malta u kemm f’G˙awdex. Forsi g˙alhekk kien kiefer? Jew g˙ax kliem inNazzjonalisti ta’ “id-dejn i˙allsuh uliedna u wlied uliedna”, il-Prim Ministru Joseph Muscat dawru u qal: “A˙na flus irridu n˙allu lil uliedna.” X’kuntrast!

Forsi l-fatt li ser jor˙os il-petrol u d-diΩil rah kiefer is-Sur Negattiv?

Jew il-fatt li biex tmur G˙awdex fix-xitwa kulma trid t˙allas huwa €1? Hu x’inhu, lil dan ir-ra©el ma g˙o©bu xejn mill-ba©it. Imma dan mhu xejn ©did. Lil dawn qatt ma g˙o©obhom dak li nag˙mlu a˙na.

Na˙seb li l-aktar suççess li kellu l-Prim Ministru kien li kiseb suççess enormi meta niΩel id-defiçit. Fejn qatt g˙amlu din il-biçça xog˙ol ilberbieqa Nazzjonalisti? G˙olla l-pensjonijiet, l-ewwel darba f’g˙oxrin sena, naqqas l-income tax, il-first time buyers se jkomplu jiffrankaw €5000 u kwaΩi 8,800 ser jibenifikaw minn din l-iskema.

Elfejn student irrepetew l-eΩamijiet u xorta wa˙da gawdew millistipenju; l-ekonomija tant hi b’sa˙˙itha li qed issir ©ustizzja ma’ kul˙add. U dan jissejja˙ ba©it pjuttost kiefer g˙al Simon Bussutil.

Mela x’inhu ba©it tajjeb? Dawk li kienu jag˙mlu huma: l-ewwel huma, imbag˙ad huma, u li baqa’ huma wkoll? Mhux ta’ b’xejn g˙andu aptit jibki Simon Bussutil, u kemm g˙ad irid jibki f’ba©its o˙rajn!

ÇENSU W. MUSCAT, RAÓAL ÌDID

VALERIE BORG, IL-BELT VALLETTA

FEsta sUÇÇEss Sur Editur, Il-Kumitat EΩekuttiv tal-G˙aqda MuΩikali Marija Assunta tal-Gudja jixtieq jirringrazzja lil kull sezzjoni fi ˙dan l-g˙aqda tag˙na: lill-Kumitat Nisa li din is-sena g˙alaq 30 sena; lill-Kumitat taΩ-Ûg˙aΩag˙ li wkoll g˙alaq 30 sena; lil tal-armar, tal-libsa stupenda li libbsu r-ra˙al tag˙na; lil tan-nar tal-art u tal-ajru, tal˙arqa spettakolari u unika li tawna; lill-Fratellanza taç-Çintura; lis-Surmast Hermann Farrugia Franz u lillbandisti tal-post; lill-benefatturi flimkien mal-partitarji numeruΩi li ˙onqu t-toroq bil-briju; lill-Arçipriet Father Martin Cardona; lill-Pulizija; lis-Sindku John Mary Calleja flimkien mal Kunsill Lokali; u lill-Gudjani kollha. Grazzi talli g˙amiltu l-festa suççess u wa˙da mill-ikbar festi li qatt rat il-Gudja.

Grazzi O Madonna talli ΩΩomm idejk fuqna, speçjalment fuq dawk Il-membri tal-G˙aqda tan-Nar tag˙na. Grazzi.

OMAR XUEREB, PRESIDENT, GÓAQDA MUÛIKALI MARIJA ASSUNTA, IL-GUDJA

Sur Editur,

ITTRI KÓ

08|11|2015 15

kullhadd.com

BÛAR U PAGA ANQAS FIS-SENA Sur Editur, G˙amlu sew il-membri talForum tal-Unjins Maltin li wrew il-fehma tag˙hom li filba©it messha dda˙let il-miΩura li tintradd lura l-©img˙a btajjel, jew a˙jar, dawk li jitnaqqsu meta l-festi pubbliçi ji©u fi tmiem il-©img˙a – jiem li qabel kienu jiΩdiedu malfrank. It-tne˙˙ija taΩ-Ωieda mal-jiem frank tal-˙addiema ta’ dawn il-btajjel li ji©u fi tmiem il-©img˙a mill-amministrazzjoni preçedenti kienet tellfet madwar ©img˙a paga jew aktar lill-˙addiema.

Qal sew il-PM Dr Muscat li lKabinett preΩenti ma marx jirregala €500 lir-rappreΩentanti tal-poplu waqt li lill-˙addiema tahom daqs 50 çenteΩmu ta’ lira antika. IΩda, bla dubju, hawn ˙afna b˙ali jistennew li, bil-bidla tal-amministrazzjoni, dak li kien itti˙dilna minn ta’ qabel jintraddilna lura. Ladarba l-ekonomija sejra daqshekk tajjeb il-g˙ala l-btajjel pubbliçi li jinzertaw fi tmiem il-©img˙a ma g˙andhomx jer©g˙u jing˙ataw lill-˙addiema?

MiΩura b˙al din Ωgur ikollha effett poΩittiv biex il-familji jsibu iΩjed ©ranet biex iqattg˙uhom flimkien, kif ukoll

effett poΩittiv fuq il-konsum u g˙alhekk favur iΩjed titjib flekonomija.

Ladarba tal-lukandi ng˙ataw permess li jtellg˙u Ωew© sulari

FUQ BANK WIÇÇI MAL-ÓAJT

Sur Editur, It-tusta©ni ta’ w˙ud ma jidhirx li g˙andha limitu. Stabbiliment filpjazza tal-Balluta dan l-a˙˙ar milli jidher ©ab permess biex jo˙ro© l-akbar numru ta’ mwejjed. Mhux biss g˙amel pjattaforma tal-injam li tistona mal-paviment tal-bqija tal-pjazza tal-Balluta, imma, iΩjed minn hekk, beda jag˙mel diviΩorju madwar il-biçça li kkappara mill-bqija tal-pjazza.

B’li g˙amel ifisser li minn ikun bilqieg˙da fuq bank i˙ares lejn il-Balluta Mansions ser isib quddiem wiççu dan id-diviΩorju. Se ni©u qisna tfal b’kastig fil-klassi b’wiççna mal-˙ajt.

Il-Kançillier ÌermaniΩa Angela Merkel tis˙aq li m’g˙andniex intellg˙u ˙itan bejnietna, u fil-pjazza tal-Balluta ttella’ diviΩorju quddiem il-bankijiet pubbliçi. IΩjed ma jmur, iΩjed spazju pubbliku qed ikun ikkapparrat mill-privat. Dan mhux prekarjat ©did?

Il-privat, jekk irid l-ispazju, g˙andu jixtrih jew jikrih u mhux jikkapparah u jie˙u mill-ftit spazji miftu˙a li baqa’ g˙all-pubbliku, fi n˙awi kennija b˙all-pjazez. Fejn hi l-assoçjazzjoni tar-residenti biex tipprotesta g˙al dan? Kitbet biex tilmenta mal-MEPA? Twa˙˙al xi avviΩ fejn jidher f’din il-pjazza qabel ma sar dan iddiviΩorju li kkapparra parti minnha? Fejn huma r-rappreΩentanti tal-kostitwenti? Dawk li qalbhom ta˙raqhom g˙all-petizzjonijiet g˙amlu xi wa˙da fuq din l-okkorrenza?

WIÇÇI MA’ ÓAJT, SAN ÌILJAN

o˙ra fuq il-wie˙ed li kienu intitolati g˙alih mill-bini talmadwar; ladarba lill-bejjieg˙a tal-proprjetà f’ba©it wara lie˙or u bl-iskuΩa li trid

ting˙ata g˙ajnuna lill-first time buyers qed jing˙ata sussidju li ˙afna Ωviluppaturi qed jiffatturaw fil-prezz tal-proprjetà g˙all-bejg˙ li tog˙la fil-prezz u

mhux tonqos, u tant miΩuri o˙ra lil dawk li j˙addmu, kemm ser idumu l-˙addiema jie˙du n-nieqes? Kont na˙seb li r-raxx tal-bΩar kien favorit fi Ωmien ie˙or, iΩda anke minn dak li qed tiΩra talEnvironment Lanscape Consortium (pereΩempju fil©nien tal-Mall il-Furjana), jidher li qed jiΩdiedu x-xitel talbΩar. Tg˙id biex ikun hawn ˙sad akbar tieg˙u x’jitferrex qabel l-elezzjoni? Xi ekonomist b’numru ta’ directorships, li jaf liema na˙a l-kisra ˙obΩ tieg˙u tiddellek bil-butir, ma kienx qag˙ad lura biex lill-aministrazzjoni preçedenti jag˙tiha lparir li l-paga tal-˙addiem tista’ titnaqqas bla ma jkun hawn ˙afna protesti bit-tne˙˙ija ta’ ©ranet ta’ btajjel pubbliçi li ja˙btu fi tmiem il-©img˙a.

Jekk il-btajjel pubbliçi li jaqg˙u fi tmiem il-©img˙a ma jer©g˙ux jintraddu lura lill˙addiema jkun ifisser li anke din l-amministrazzjoni qed tkompli timxi fuq din il-miΩura sottili biex tkun tista’ tkompli tifta˙ar bil-paga baxxi mqabbla mal-pajjiΩi fl-Unjoni Ewropea.

J. BONNET BALZAN, IL-BALLUTA

16 08|11|2015

kullhadd.com

minn dawk Amerikani, l-emissjonijiet reali tal-EA189 xorta wa˙da kienu g˙oljin wisq g˙al-livelli aççettati filperjodu ta’ produzzjoni tal-magna, ji©ifieri l-kriterju Euro 5. Lem˙a ta’ diskrepanzi simili nstabu wkoll fl-Asja fejn gvernijiet b˙al dawk tal-Korea ta’ Isfel bdew investigazzjoni separati relatati mal-emissjonijiet.

Jintervieni l-Gvern

MILL-ÓAÛIN GÓALL-AGÓAR LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Fl-a˙˙ar jiem ˙ar©u dettalji ©odda li ggravaw l-iskandlu tal-emissjonijiet talVolkswagen u komplew i˙amm©u rreputazzjoni tal-kumpanija awtomobilistika ÌermaniΩa, kif ukoll tas-settur b’mod ©enerali li fl-a˙˙ar ©img˙at kien ta˙t skrutinju internazzjonali estensiv.

Miri ambizzjuΩi Il-magna EA189 bdiet ti©i mmanifatturata fl-2009. Permezz tag˙ha, ilVolkswagen kienu qeg˙din jittamaw li jil˙qu l-istandards Amerikani dwar lemissjonijiet ta’ magni diΩil filwaqt li joffru vetturi bi prezzijiet ra©jonevoli.

Madankollu, il-kumpanija awtomobilistika ÌermaniΩa ma kinitx f’poΩizzjoni, mil-lat tekniku, li til˙aq dan il-bilanç.

Din kienet problemi kbira g˙allVolkswagen li di©à kienet qieg˙da ssibha diffiçli ˙afna biex idda˙˙al ilkarozzi diΩil tag˙ha f’pajjiΩ li g˙andu preferenza çara g˙all-magni petrol. Filfatt, ir-reΩistenza Amerikana g˙ad-diΩil kienet tant kbira illi ˙afna kumpaniji rivali ppreferew li joffru vetturi b’magni ibridi b˙ala alternattiva g˙all-petrol.

Il-Volkswagen, però, baqg˙u jippersistu u bl-iΩvilupp tal-EA189 huma dehru li rnexxielhom isibu l-bilanç imsemmi aktar qabel. Fuq barra lVolkswagen taw l-impressjoni li kienu g˙amlu xi kisba teknolo©ika kbira.

Madankollu, il-verità kienet differenti ferm.

tali. Sal-Lulju 2015 l-istess a©enziji kellhom biΩΩejjed provi f’idejhom biex jag˙mlu pressjoni fuq il-Volkswagen bl-g˙an li j©eg˙luhom jikxfu l-karti kollha fir-rigward id-disinn tal-magna inkwistjoni.

Eventwalment, il-Volkswagen ammettew li dawn id-diskrepanzi se˙˙ew b’mod intenzjonali permezz ta’ software fil-EA189 li kien jaqleb g˙al testing mode li jnaqqas il-livell ta’ emissjonijiet tal-karozza meta tkun qieg˙da ti©i ççekkjata. Dan il-fatt kien qieg˙ed iwassal g˙al diskrepanzi enormi hekk kif l-emissjonijiet reali kienu ˙afna drabi aktar minn g˙axar darbiet og˙la mil-limiti federali tal-Istati Uniti.

G˙aldaqstant, fit-18 ta’ Settembru lEPA Ωvelat s-sejbiet tag˙ha lill-pubbliku u tat bidu g˙all-kriΩi talVolkswagen. Jekk dan ma kienx biΩΩejjed, eventwalment, din l-a©enzija Ωiedet il-magna 3.0-litre V6 TDI malEA189 fil-lista tas-suspettati g˙al diskrepanzi. Ori©inarjament, ilkumpanija ÌermaniΩa ça˙det dawn lakkuΩi tal-a˙˙ar, però sa nhar l-Erbg˙a tat ordni lin-negozjanti fl-Istati Uniti u l-Kanada biex iwaqqfu l-bejg˙ talkarozzi li g˙andhom din il-magna.

Sadanittant, minkejja li l-istandards Ewropej huma kemxejn anqas ri©idi

B’kollox, il-Volkswagen Ωvelat li huma madwar 11-il miljun il-vettura affettwati minn dan it-tbabis. Dan innumru ma nkludiex biss vetturi tadditta Volkswagen, imma anke o˙rajn li jaqg˙u ta˙t il-kappa tal-istess kumpanija, b˙all-Audi, Porsche, Seat u Skoda.

Madankollu, il-problemi komplew jiΩdiedu din il-©img˙a hekk kif ˙ar©u aktar dettalji skonçertanti dwar dan liskandlu. Fost l-o˙rajn, investigazzjoni interna tal-Volkswagen tellg˙et fil-wiçç tbag˙bis ie˙or fil-magni li wassalhom biex jirrappurtaw konsum tal-fjuwil, kif ukoll l-emissjonijiet tad-dijossidu talkarbonju (CO2), b’mod inkorrett.

Il-kumpanija ÌermaniΩa stmat li nnumru ta’ vetturi li g˙andhom din lanomalija huma madwar 800,000. Jekk dan il-fatt ma kienx gravi biΩΩejjed, ilVolkswagen Ωvelaw ukoll li din iddarba anke vetturi b’magni petrol kienu affettwati minn dan it-tbag˙bis.

Din is-serje ta’ rivelazzjonijiet negattivi irritat bil-kbir lill-Gvern ÌermaniΩ illi fl-a˙˙ar jiem ˙abbar li se jeΩamina l-vetturi kollha mmanifatturati millVolkswagen biex jiççekkjahom g˙allemissjonijiet. L-eΩamijiet ser isiru kemm fuq vetturi bil-magni diΩil kif ukoll dawk li ja˙dmu bil-petrol.

L-intervent dirett tal-Gvern mhuwiex ta’ sorpriΩa hekk kif l-ekonomija ÌermaniΩa hija dipendenti ˙afna fuq lesportazzjoni tal-vetturi. Madankollu, liskandlu tal-Volkswagen tefa’ lis-settur awtomobilistiku kollu ta’ dan il-pajjiΩ f’dawl ikrah. Din il-˙a©a nnutaha l-kap tal-Federazzjoni tal-Industriji ÌermaniΩi Ulrich Grillo, illi ˙e©©e© lillVolkswagen biex tindirizza din il-kriΩi qabel ma t˙amme© ir-reputazzjoni tassettur kollu. Ósara biljunarja L-iskala l-proprja ta’ din il-kriΩi g˙adha mhix kwantifikabbli. Il-Volkswagen di©à g˙amlet l-ewwel telf tag˙ha fla˙˙ar ˙mistax-il sena fil-kwart li g˙adda hekk kif warrbet madwar €6.5 biljun biex tindirizza l-ispejjeΩ legali u tekniçi marbutin mar-rivelazzjoni dwar il-magni diΩil.

kÓ tA’ bARRA

Madankollu, kif semmejna qabel, ilkriΩi di©à nfirxet f’magni u swieq o˙ra.

G˙aldaqstant, l-impatt finanzjarju fuq il-kumpanija huwa mistenni li jkun ferm akbar. Stimi preliminari minn xi esperti tas-settur sa˙ansitra pprevedew sa €35 biljun f’danni g˙al din ilkumpanija. Dan jinkludi ftit aktar minn terz tal-valur li l-kumpanija tilfet fissuq tal-ishma.

G˙all-ekonomija tal-Ìermanja b’mod ©enerali, l-effett tal-iskandlu jista’ jkun konsiderevoli. Tradizzjonalment, il-vetturi mibnijin f’dan il-pajjiΩ gawdew minn reputazzjoni tajba ferm fejn jid˙lu l-emissjonijiet tossiçi u l-konsum tal-fjuwil. Però, it-tbaΩwira talVolkswagen tista’ twassal g˙al telf talfiduçja min-na˙a tal-konsumatur fissettur awtomobilistiku kollu talÌermanja.

Sabiex wie˙ed jag˙ti idea tal-importanza ta’ dan is-settur g˙all-Ìermanja, nistg˙u nsemmu li fl-2014 ilVolkswagen, Daimler u BMW bejniethom i©©eneraw madwar €400 biljun f’d˙ul, ji©ifieri 10% ta’ ekonomija li g˙andna Prodott Domestiku Gross ta’ ftit anqas minn €4 triljun. Barra minn hekk, fl-2013 din l-industrija ˙addmet lil ftit aktar minn 750,000 persuna filÌermanja biss, pajjiΩ li jimpjega 44 miljun ru˙.

Simbolu ta’ din ir-rabta b’sa˙˙itha bejn l-ekonomija ÌermaniΩa u l-industrija awtomobilistika hija l-belt ta’ Wolfsburg. Din il-belt ©iet stabbilita fl1938 bl-g˙an li tospita l-˙addiema li kienu jibnu l-vetturi fl-ewwel fabbrika tal-Volkswagen. Wara l-gwerra, hekk kif din il-kumpanija bdiet tespandi u tissa˙˙a˙, il-belt ta’ madwarha g˙amlet l-istess.

Illum il-©urnata, il-popolazzjoni ta’ Wolfsburg hija ta’ aktar minn 120,000 ru˙, illi fil-biçça l-kbira tag˙hom g˙andhom impjieg li b’xi mod huwa marbut mal-Volkswagen. Il-biΩa’ ta’ bosta minnhom hija li l-belt tag˙hom ikollha destin simili g˙al dak ta’ Detroit, illi kkrollat ekonomikament meta spiçça Ω-Ωmien tad-deheb tas-settur awtomobilistiku Amerikan.

Kmieni f’Ottubru, is-CEO il-©did talVolkswagen Matthias Mueller di©à ta x’jifhem li l-kumpanija jista’ jkollha tkeççi ammont mhux Ωg˙ir mill-impjegati tag˙ha jekk din il-kriΩi tkompli teskala. S’issa jidher li l-˙addiema affettwati se jkunu fl-Asja u fl-Amerika t’Isfel. Però, il-kriΩi kompliet tevolvi f’direzzjoni xejn sabi˙a g˙all-kumpanija minn dak iΩ-Ωmien s’l hawn.

G˙aldaqstant, ma tkunx sorpriΩa jekk, eventwalment, l-effett tag˙ha jibda jin˙ass aktar qrib id-dar talVolkswagen.

Ta˙t skrutinju Il-problemi legali tal-Volkswagen bdew fl-2014 meta l-International Council on Clean Transportation (ICCT) irrapporta lill-kumpanija ÌermaniΩa lill-Environmental Protection Agency tal-Istati Uniti (EPA) u lill-California Air Resources Board min˙abba d-diskrepanzi bejn l-emissjonijiet dikjarati u dawk reali.

Skont l-ICCT, kien hemm b’mod partikolari diskrepanzi kbar fejn jid˙lu lemissjonijiet tan-nitro©enu ossidu (NOx) f’vetturi bil-magna EA189 ta’ 1.6 u 2.0 litri. Din kienet akkuΩa serja hekk kif l-NOx mhux biss jikkontribwixxi g˙at-tni©©is tal-arja, imma jista’ jwassal g˙al diversi problemi respiratorji.

Il-provi mressqa mill-ICCT wasslu g˙all-ftu˙ ta’ investigazzjoni formali min-na˙a ta’ dawn l-a©enziji ambjen-

L-industrija awtomobilistika timpjega madwar 750,000 persuna fil-Ìermanja

TA’ BARRA KÓ

08|11|2015 17

kullhadd.com

mINN mADwAR ID-DINJA DIÛASTRU FIL-BRAÛIL

SE JIPPOSPONI?

Diversi persuni tilfu ˙ajjithom hekk kif diga çediet qrib ir-ra˙al ta’ Bento Rodrigues fil-BraΩil. L-awtoritajiet BraΩiljani rrappurtaw li madwar 600 persuna kellhom jabbandunaw dan il-villa©©, li ntlaqat minn mew©a ta’ ilma u tajn li niΩel mill-g˙olja.

Huwa ma˙sub li l-ilma li ˙are© mid-diga huwa tossiku hekk kif kien mimli residwi kimiçi ©ejjin minn minjiera tal-˙adid li tinsab fiΩ-Ωona. Ir-ra©uni wara dan il-kollass g˙adha mhijiex mag˙rufa u l-investigazzjonijiet g˙adhom g˙addejjin.

Il-Kumitat g˙all-Affarijiet Barranin tal-House of Commons ˙e©©e© lill-Prim Ministru tar-Renju Unit David Cameron biex ma jressaqx vot li jfittex l-awtorizzazzjoni g˙al bumbardamenti fuq il-militanti tal-Istat IΩlamiku fis-Sirja. Din kienet daqqa ta’ ˙arta kbira g˙al Cameron hekk kif dan il-kumitat g˙andu ma©©oranza ta’ membri tal-partit tieg˙u stess.

Il-Prim Ministru Brittaniku g˙adu ma ˙abbarx jekk hux se jaççetta l-opinjoni tal-kumitat. Madankollu, huwa ma˙sub li din il-fehma hija komuni fost diversi membri tal-Gvern tieg˙u u g˙alhekk jaf ikollu jipposponi l-vot biex jevita konflitti interni.

JIRRIÛENJA

VERÛJONIJIET KUNTRASTANTI

Il-Prim Ministru tar-Rumanija Victor Ponta rriΩenja nhar l-Erbg˙a li g˙adda wara protesti kbar li saru fit-toroq ta’ Bucharest b’reazzjoni g˙al inçident f’nightclub li qatel 32 persuna u darrab 200 o˙ra matul il-lejl tat-30 ta’ Ottubru.

Minkejja li Ponta ma kellu l-ebda rabta diretta ma’ dan l-inçident, ˙afna Rumeni tilfu il-fiduçja fil-kapaçità tal-Gvern tieg˙u li jΩomm l-ordni u jissalvagwardja l-benesseri taç-çittadini. Dan b’mod speçjali wara d-diversi akkuΩi korruzzjoni u evaΩjoni fiskali li tressqu fil-konfront ta’ Ponta stess matul ix-xhur li g˙addew.

Il-gvernijiet tal-E©ittu, ir-Russja u r-Renju Unit g˙adhom qeg˙din jiddibattu lkawΩa tal-waqa’ tal-ajrupjan A321, diΩastru illi wassal g˙all-mewt ta’ 224 persuna. L-Istat IΩlamiku mill-ewwel ˙abbar li kien hu wara dan id-diΩastru talajru. Min-na˙a l-o˙ra, l-awtoritajiet Russi u E©izzjani sostnew li g˙adu kmieni wisq biex wie˙ed jasal g˙al konkluΩjonijiet definittivi u qalu li g˙ad hemm diversi possibbiltajiet li jridu ji©u kkunsidrati.

Investigaturi Brittaniçi esprimew il-fehma li mill-informazzjoni li g˙andhom f’idejhom il-verΩjoni tal-fatti tal-Istat IΩlamiku hija reali u li fl-attakk probabbilment intuΩat bomba.

RONDI REGOLARI

LAQGÓA STORIKA

Skont rapporti li dehru fil-medja internazzjonali, l-Istati Uniti se tibda tag˙mel rondi marittimi b’mod regolari fis-South China Sea, simili g˙al dawk ta’ ©imag˙tejn ilu.

L-intenzjoni wara dawn l-operazzjoni se tkun dik li jkomplu jag˙mlu pressjoni fuq iç-Çina li fl-a˙˙ar snin bdiet turi ambizzjonijiet territorjali illi l-©irien tag˙ha jqisu b˙ala theddida g˙ad-drittijiet tag˙hom. Barra minn hekk, l-Istati Uniti qieg˙da ta˙dem biex tinforza d-dritt tan-navigazzjoni libera f’re©jun marittimu li minnu jg˙addu triljuni ta’ ewro f’negozju fuq baΩi annwali.

Il-Presidenti taç-Çina u t-Tajwan ilbiera˙ iltaqg˙u g˙al laqg˙a storika, illi kienet l-ewwel wa˙da mit-tmiem tal-gwerra çivili ÇiniΩa ’l hawn. Kif kien mistenni, din il-laqg˙a ma wasslitx g˙al bidliet rivoluzzjonarji fir-relazzjonijiet ta’ bejn iΩΩew© pajjiΩi. Madankollu, bosta osservaturi politiçi esprimew il-fehma li llaqg˙a xorta kienet utli biex jittaffew it-tensjonijiet kbar ta’ bejniethom.

Dan ma kienx l-ewwel attentat tal-President TajwaniΩ Ma Ying-jeou li jtejjeb ir-relazzjonijiet maç-Çina hekk kif di©à ta l-appo©© tieg˙u g˙al diversi negozjati kummerçjali ma’ dan il-pajjiΩ tul il-mandat tieg˙u.

18 08|11|2015

kullhadd.com

KÓ MIll-IStORJa

PERSEKUZZJONI KITBA TA’ MARY CHETCUTI

“EliΩabetta, il-fatt li inti tirrifjuta li ssellem lill-bandiera tag˙na u tg˙id ‘Heil Hitler’, huwa ovvju li l-©enituri tieg˙ek qed jittraskuraw liΩvilupp spiritwali u morali tieg˙ek. G˙aldaqstant, jiena ˙adt l-inizjattiva u ©ibt awtorizzazzjoni mill-qorti biex inti u Ω-Ωew© ˙utek tintbag˙tu f’post fejn ting˙ataw ta˙ri© kif suppost.”

EliΩabetta ©iet indirizzata b’dan il-mod mill-g˙alliema tag˙ha fil-klassi quddiem kul˙add. Dan il-kliem ma kienx jag˙mel sens g˙aliha.

Hi ma kienet taf li qed tag˙mel xejn ˙aΩin g˙ax ommha u missierha dejjem g˙allmuhom, lilha u lil ˙utha, li Alla l-ewwel u qabel kollox f’˙ajtek u ma tag˙mel lil ˙add ˙liefu idolu tieg˙ek. EliΩebetta talbet lillg˙alliema tag˙ha bil-˙niena biex tal-inqas iççempel lil ommha ˙alli tg˙idilha li mhux se jirritornaw id-dar. Lg˙alliema tag˙ha we©bitha: “It-tradituri ma g˙andhomx dritt ikunu jafu x’ji©ri minn uliedhom.”

Baqg˙u leali Kienet is-sena 1939, EliΩabetta Kusserow kienet tifla ÌermaniΩa ta’ tlettax-il sena, membru ta’ familja Xhieda ta’ Ìe˙ova. Minn meta r-re©im NaΩista ˙ataf ilpoter f’idejh fl-1933, ixXhieda ta’ Ìe˙ova tpo©©ew fuq nett tal-lista ta’ g˙edewwa tal-Partit NaΩista.

Il-fatt li twemminhom itenni li Alla huwa l-uniku awtorità

fid-dinja, tefag˙hom ta˙t illenti tal-Gestapo u ˙ajjithom inbidlet minn lejl g˙an-nhar.

Omm u missier EliΩabetta ©ew arrestati u ntefg˙u f’kampijiet tal-konçentrament ÌermaniΩi jag˙mlu xog˙ol iebes. Fil-kampijiet, ixXhieda ta’ Ìe˙ova kienu jing˙arfu minn trijanglu vjola tad-drapp me˙jut fuq sidirhom. Uliedhom intefg˙u f’istituzzjonijiet ta’ ˙asil talim˙u˙ NaΩisti biex jinbidlu f’çittadini leali lejn Adolf Hitler biss imma t-tfal baqg˙u leali lejn il-fidi li trabbew fiha biss. Tnejn minn ˙ut EliΩabetta ng˙ataw ilmewt meta rrifjutaw li jing˙aqdu mal-armata biex imorru ji©©ieldu g˙all-Ìermanja NaΩista. B’kollox inqatlu mas-6,019 li kienu Xhieda ta’ Ìe˙ova.

Ir-re©im NaΩista ppersegwita komunitajiet ta’ reli©jonijiet o˙ra li kienu jeΩistu filÌermanja f’dak il-perjodu.

Barra li ©ew arrestati membri tal-kleru Kattoliçi u Luterani li kkritikaw pubblikament lideoli©ija NaΩista, saru arresti ta’ membri ta’ g˙aqdiet reli©juΩi Ωg˙ar jew setet li kellhom g˙eruq Amerikani.

Fost dawn kien hemm Evan©elisti, Metodisti, Quakers u xjentisti Kristjani, biex insemmi w˙ud minnhom. Bl-iskuΩa li dawn il-gruppi kienu qed ixerrdu twemmin anti-NaΩista u li kienu qed jag˙tu g˙ajnuna lil-Lhud ÌermaniΩi, intefg˙u f’kampijiet b’xog˙ol iebes fejn ˙afna minnhom mietu bil-©u˙, mard u esekuzzjoni-

jiet.

G˙aqda, jew istituzzjoni, li tista’ tg˙id rari tissemma fillista ta’ vittmi tan-NaΩiΩmu hija l-Lo©©a tal-MaΩunerija.

Hitler kien konvint li lMaΩuni g˙amlu patt malLhud biex ja˙tfu l-Ìermanja f’idejhom. Kien jemmen li lMaΩuni u l-Lhud kienu lka©un g˙ala l-Ìermanja ©iet umiljata fl-Ewwel Gwerra Dinija; g˙aldaqstant ˙alef li jeqridhom kollha. Ma tistax tg˙id eΩatt kemm mietu membri tal-MaΩunerija ÌermaniΩa fil-kampijiet talkonçentrament, anke g˙allfatt li mhux bilfors ©ew arrestati g˙ax kienu maΩuni; mandankollu, ting˙ata stima ta’ madwar 80,000 membru li tilfu ˙ajjithom fil-kampijiet tal-mewt.

Ried razza pura Skont il-manifest awtobijografiku tal-Kançillier Adolf Hitler, Mein Kampf, jew ItTaqbida Tieg˙i , iç-çittadini ÌermaniΩi riedu jkunu ta’ razza pura u perfetta.

Hawnhekk Hitler ˙oloq il-mit tar-razza Arjana; ir©iel u nisa twal, sbie˙ u bjondi b’g˙ajnejn Ωoroq, modesti, ˙abrieka u jarmu s-sa˙˙a.

Min ma kienx jissodisfa dawn l-kriterji ma setax jitqies b˙ala çittadin u ji©i ttimbrat b˙ala untermensch (inqas minn bniedem).

Kul˙add jaf x’kienu l-konsegwenzi wa˙xin ta’ din lideolo©ija fuq Lhud ÌermaniΩi u mhumiex. Aktar minn hekk, ÌermaniΩi

miΩΩew©in ma’ persuni ta’ dixxendenza Lhudija ©ew sfurzati jiddivorzjaw. Min irrifjuta ntefa’ fil-kampijiet tal-konçentrament fejn ˙afna minnhom fil-fatt mietu.

G˙al Hitler kien ˙ela ta’ flus u ta’ ˙in li tie˙u ˙sieb u twennes persuni b’diΩabbiltà, g˙aldaqstant fassal programm, kif sejja˙lu hu, ta’ tindif. Infet˙u sptarijiet speçjali li jilqg˙u trabi, tfal u persuni b’diΩabbiltajiet mentali u fiΩiçi. Familji ÌermaniΩi ©ew im©ieg˙la jibag˙tu lil qrabathom diΩabbli f’dawn l-isptarijiet, imma ma setg˙ux iΩuruhom. Kien jg˙addi ftit taΩ-Ωmien u l-familji jirçievu ittra mill-isptar tg˙idilhom li l-pazjent ˙a ri˙, jew xi ˙a©a o˙ra banali, u miet bil-kumplikazzjonijiet. Il-verità kienet li dawn l-imsejkna kienu qed jitraqqdu b˙all-annimali. Listess destin mess lil persuni ÌermaniΩi li kienu di©à jinsabu f’istituzzjonijiet mentali jew anzjani bid-dimenzja.

Barra minn hekk, ©ew sterilizzati mal-erba’ mitt tifel u tifla mulatti, imwelldin minn omm ÌermaniΩa u missier iswed. Dan sar b’mod sigriet, u ming˙ajr il-permess tal©enituri, minn grupp imsejja˙ Kummissjoni Numru 3 u lit-tfal kienu jsibuhom b˙ala l-Bg˙ula ta’ Rhineland. Ìew sterilizzati wkoll nies torox jew b’marda ©enetika.

Studenti universitarji, intellettwali, Soçjalisti u Komunisti ÌermaniΩi li ng˙aqdu fi gruppi ta’ reΩistenza kontra n-NaΩismu ©ew arrestati, interrogati ta˙t tor-

tura u mibg˙uta g˙all-mewt ming˙ajr ©uri.

L-omosesswalità kienet tistona mal-ideal li ˙oloq Hitler. Ir©iel omosesswali ©ew persegwitati, umiljati u mitfug˙in f’kampijiet talkonçentrament bi trijanglu tad-drapp roΩa fuq sidirhom li ˙afna drabi rriΩulta fatali g˙alihom. Hitler sa˙ansitra ordna li jkunu mg˙arbla lpulizija sigrieta tieg˙u stess.

Ir©iel tal-Gestapo li kienu ta˙t suspett jew mag˙rufa g˙all-omosesswalità tag˙hom ©ew arrestati u mix˙utin f’kampijiet g˙adhom libsin luniformi tal-SS. In-numru ta’ r©iel omosesswali li mietu f’dawn il-kampijiet ivarja bejn 5,000 u 15,000 ru˙.

Fl-Ewropa Meta t-truppi ta’ Hitler invadew l-Ewropa, komunitajiet Ωingari, li kienu di©à ddikjarati b˙ala razza de©enerata u mhi tajba g˙al xejn, inqerdu kollha. IrRe©im NaΩista qatel nofs miljun minn dawn iΩ-Ωingari, li w˙ud minnhom kienu jg˙ixu fil-Ìermanja, però lbiçça l-kbira kienu mil-Lvant tal-Ewropa.

Fi tnax-il sena ta’ ˙akma, ir-Re©im NaΩista bag˙at ˙dax-il miljun ru˙ g˙allmewt. Sitt miljuni minn dawn mietu g˙ax kienu Lhud, filwaqt li ˙ames miljuni kienu r©iel, nisa u tfal li, skont Adolf Hitler, ma kinux konformi mal-perçezzjoni ossessiva tieg˙u ta’ razza superjuri.

persoNaÌÌ kÓ

08|11|2015 19

kullhadd.com

L-iskuLar umLi NapLitaN

Eman Bonnici

Fil-knisja tal-Immakulata Kunçizzjoni msej˙a ‘A’ Parrucchiella’, sewwasew filkappellun talArçikonfraternità tasSantissmu RuΩarju, plakka çkejkna tal-ir˙am biswit lartal tindika l-lok li fih jinsab mi©bur b’g˙oΩΩa l-g˙adam ta’ saçerdot li, mog˙ni bl-g˙erf, kien daqstant imΩejjen blispirtu tal-umiltà u sal-lum g˙adu mi©jub b’qima b˙ala ‘glorja’ tal-kleru Naplitan.

Dan is-saçerdot, Dun Ignazio Iennaco, minkejja li f’˙ajtu g˙amel dak kollu li seta’ sabiex ma j˙alli xejn ifakkru mal-milja taΩ-Ωmien, mhux biss ma ntnesiex iΩda sa˙anistra kien is-su©©ett ta’ studji diversi dwar ˙ajtu, fosthom pubblikazzjoni miktuba minn Mons. Vincenzo Maria Sarnelli, Arçisqof ta’ Napli, huwa wkoll miΩmum b˙ala Serv ta’ Alla u kandidat b˙al Dun Ignazio, g˙all-qdusija.

Ignazio Iennaco Torre Annunziata hija belt li ssor©i preçiΩ ta˙t il-Vessuvju fil-Golf ta’ Napli bil-konfini tag˙ha jmissu ma’ Pompeii, Torre del Greco u fil-viçinanzi ta’ Ercolano u Castellamare di Stabia. Il-port tag˙ha sa minn dejjem kien meqjus ta’ importanza g˙annies tal-post peress li s-sajd kien il-mezz li pprovda lg˙ajxien ta’ bosta mir-residenti. Kien hawnhekk li fit-30 ta’ April 1752 twieled lill-koppja Nicola Iennaco u martu Cecilia Salvatore tifel li, mog˙ti l-isem ta’ Ignazio, kellu jxidd fuqu l-ilbies klerikali sa minn età bikrija, wara li kien di©à tilef lil missieru.

EΩemplari sa minn çkunitu, jing˙ad li meta kien g˙adu daqsxejn ta’ abbati fuq uΩanza antika l-abbatini kienu jing˙taw xi ˙a©a Ωg˙ira talflus mill-elemoΩina tal-quddies, u huwa kien jie˙u ˙sieb li bihom ji©u ççelebrati quddisiet o˙ra b’suffra©ju g˙al ru˙ missieru, minflok ma jonfoqhom b˙al tfal o˙ra f’çejçiet u log˙ob. Min˙abba lqag˙da finanzjarja diffikultuΩa li kien ©ej minnha, it-tfajjel ibbenefika minn borΩa ta’ studju fit-triq li wasslitu g˙assaçerdozju fis-Seminarju Arçiveskovili ta’ Napli, u Ωgur li s-superjuri tieg˙u ma kellhom l-ebda dispjaçir g˙al dan.

Il-Kanonku Dun Giuseppe Simeoli, teologu, kien ir-rettur li mexxih u kien milqut mill-intelli©enza straordinarja li kien i˙addan dan id-daqsxejn ta’ Ωag˙Ωug˙, tant li meta kien g˙adu djaknu kien di©à n˙atar professur tal-lingwi orjentali peress li kien i˙addan konoxxenza profonda tal-Grieg, l-Ebrajk, isSirjak, il-FrançiΩ u l-IngliΩ.

Mal-ordinazzjoni tieg˙u f’Ìunju 1776, kien dlonk appuntat direttur spiritwali tas-seminaristi sforz tal-©abra u l-eΩempju li kien i©orr bilpreΩenza tieg˙u u l-˙idma tieg˙u b’risq il-vokazzjonijiet ˙ar©itu wkoll ’il barra mill-

˙itan tas-seminarju, b˙ala gwida g˙al bosta Ωg˙aΩag˙ fit-tfittxija g˙all-g˙aΩla tag˙hom. Imma ma kinux biss Ωg˙aΩag˙ li fittxewh g˙all-pariri tieg˙u. F’qasir Ωmien, professjonisti, saçerdoti, isqfijiet, kardinali – inkluΩ dak ta’ Napli nnifsu, Giuseppe Capece Zurlo – kif ukoll il-popolin, is-sajjieda u l-bdiewa, g˙al Dun Ignazio lklassi ma kienet tag˙mel lebda differenza.

Skular ta’ ˙ila Dun Ignazio eΩerçita l-parti lkbira tal-ministeri saçerdotali tieg˙u fil-qalba ta’ Napli iΩda belt twelidu, Torre Annunziata, ma nsihiex, tant li kull nhar ta’ Sibt kien jimxi g˙oxrin kilometru sabiex jassisti l-Arçikonfraternità tasSantissmu RuΩarju, li kellu partikolarment g˙al qalbu.

Din il-fratellanza, li tag˙ha kien ilu mid˙la sa minn çkunitu, sabet fih konfessur twajjeb, oratur kapaçi u rettur dedikat. Intant, l-intelli©enza tieg˙u wasslitu biex fl-età bikrija ta’ tmienja u g˙oxrin

sena jkun appuntat membru tal-Akkademja tax-Xjenzi Teolo©içi mwaqqfa fl-1780 ta˙t il-patroçinju tal-Arçisqof Serafino Filangieri OSB, li kienet tg˙odd fost il-membri tag˙ha l-aqwa m˙u˙ talepoka fir-re©jun. Bil-fama tieg˙u b˙ala espert tal-lingwi mag˙rufa sa˙ansitra flIngilterra u r-Russja, Iennaco kien ukoll sostenitur kbir talmuΩika sagra u kien mhux biss jie˙u ˙sieb idoqq l-orgni ta’ Torre Annunziata fil-funzjonijiet, imma wkoll jg˙allem il-kant Gregorjan u l-muΩika ta’ Palestrina lis-seminaristi ta’ Napli.

Teologu, xjentist, letterarju, lingwista u muΩiçista, lejn tmiem ˙ajtu Dun Ignazio ˙araq il-manuskritti kollha tieg˙u. Bl-umiltà tieg˙u mag˙rufa qabel kollox, tant li kien fost l-o˙rajn ipo©©i dejjem fl-aktar irkejjen mo˙bija mill-g˙ajnejn, huwa ma riedx li l-bosta pergameni, manuskritti u kitbiet li ˙ar©u mill-pinna tieg˙u iwasslu biex ismu jibqa’ jissemma filfutur. IΩda minkejja dan ilpass, ukoll jekk dan il-mater-

jal prezzjuΩ intilef darba g˙al dejjem, ismu kellu jibqa’ jissemma xorta wa˙da fuq skala aktar g˙olja: it-triq tal-qdusija.

Wara li g˙ex il-bidliet li minnhom Napli g˙addiet tul ir-Repubblika, l-okkupazzjoni FrançiΩa, il-li©ijiet Napoleoniçi restrittivi b’rabta mal-kleru u l-ordnijiet reli©juΩi, ir-ristrutturazzjoni Borbonika u l-episodji vjolenti li qamu matul dawn lavvenimenti, it-twajjeb Dun Ignazio miet f’Torre Annunziata fl-età ta’ 76 sena, fit-22 ta’ Diçembru 1828.

G˙al disat ijiem kien espost g˙all-qima tal-poplu u, minkejja t-tul ta’ Ωmien, ©ismu ma wera l-ebda sinjali ta’ ta˙sir u baqa’ sa˙ansitra flessibbli. Midfun, fuq xewqa tieg˙u, fl-oqbra talArçikonfraternità tasSantissmu RuΩarju fil-knisja tal-Kunçizzjoni fl-istess belt, fit-3 ta’ Ottubru 1918, il-fdal tieg˙u n©abar g˙alih f’qatg˙a m˙ejjija apposta fl-istess kappellun, wara li l-Papa Ljun XIII kien introduça l-kawΩa g˙all-beatifikazzjoni tieg˙u lura fl-1899.

20 08|11|2015

kullhadd.com

kÓ kalejdoskopju

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN CHARLES B. SPITERI

Ìraw bÓal-lum qalbu barra mill-qafas ta’ sidru 1910: L-ewwel elezzjoni fl-Istat ta’ Washington li fiha n-nisa jistg˙u jivvutaw.

1910: William H. Frost jing˙ata d-drittijiet kollha biex jipproduçi lewwel makkinarju elettriku li jeqred l-insetti.

1915: Sottomarin Awstro-UngeriΩ jg˙erreq il-bastiment Taljan ‘Ancona’ ming˙ajr avviΩ. Jinqatlu aktar minn 200 persuna.

1924: Il-Kançillier Awstrijak Ignaz Seipel jirriΩenja wara attentat ta’ qtil fuqu.

1933: Franklin D. Roosevelt jo˙loq is-Civil Works Administration.

1938: Irvell vjolenti kontra l-Lhud tal-Ìermanja u tal-Awstrija biex jitpatta l-qtil ta’ diplomatiku ÌermaniΩ f’Pari©i.

1939: Ifalli attentat ta’ qtil fuq Hitler f’Burgerbraukeller, Munich.

1942: Hitler jipproklama l-waqg˙a ta’ Stalingrad mis-sala tal-birra Munich.

1943: Franza tarresta lill-Gvern tal-Libanu wara li dan abolixxa l-mandat FrançiΩ.

1944: 25,000 Lhudi UngeriΩ ji©u mislufa lin-NaΩi g˙al xog˙ol furzat.

1945: Dg˙ajsa tax-xmara teg˙req ’il barra minn Hong Kong u toqtol 1,550 persuna.

1950: L-ewwel battalja fejn intuΩaw l-ajruplani tat-tip Jet. Dan sar filgwerra Koreana.

1953: Il-partit ta’ Salazar jirba˙ is-si©©ijiet parlamentari kollha filPortugall.

1956: In-Nazzjonijiet Uniti jinsistu li l-Unjoni Sovjetika titlaq millUngerija.

1959: Il-partit tal-President TuneΩin Habib Bourguiba jirba˙ kull si©©u.

1960: Is-Senatur John F. Kennedy ji©i elett b˙ala l-35 President talIstati Uniti, fl-età ta’ 43 sena; l-iΩg˙ar president elett fl-istorja tan-nazzjon.

1964: Il-Fond Monetarju Internazzjonali jag˙ti kreditu ta’ biljun dollaru lill-Gran Brittanja.

1966: L-attur Ronald Reagan ji©i elett Gvernatur ta’ Kalifornja.

1984: Anna Fisher issir l-ewwel omm li tmur fl-orbita.

1990: 100,000 suldat addizzjonali Amerikan jintbag˙tu fil-Golf Persjan.

1990: Saddam ikeççi lill-kap tal-armata u jhedded li jeqred il-peniΩola G˙arbija.

Filmati mhux tas-soltu juru ra©el li meta twieled kellu qalbu barra mill-qafas ta’ sidru, t˙abbat biss ta˙t saff irqiq ta’ ©ilda.

Il-vidjow hu ta’ Arpit Gohil, li lill-©enituri tieg˙u kienu qalulhom li se jmut appena jitwieled min˙abba l-kundizzjoni estremament rari li kien fiha.

Issa, ta’ 18-il sena, il-©uvni filvidjow qed ikun deskritt mittobba b˙ala “miraklu mediku” li, iΩda, waqg˙a g˙al g˙arrieda jew ˙abta tista’ t˙allih mejjet.

Il-Pentalogy of Cantrell hi kundizzjoni rari fejn il-fetu jiΩviluppa b’mod li t-trabi milquta biha jitwieldu b’organi vitali (b˙all-qalb jew l-intesti-

ni), barra minn ©isimhom. Óafna mit-tfal b’din il-kundizzjoni jkunu jridu jintrefg˙u blingwanti, imgeΩwra fit-tajjar u jinΩammu ’l bog˙od minn kull riskju.

IΩda Aprit, li twieled bl-iktar forma serja ta’ din id-diΩordni, mag˙rufa b˙ala ectopia cordis, li b˙alu hawn 165 kaΩ ie˙or mag˙ruf, mhux ra©el ordinarju.

Meta beda jikber deher b˙al tfal o˙ra, jixxabbat mas-si©ar, isuq it- tractor fl-g˙alqa ta’ missieru, 40 kilometru bog˙od minn Ahmedabad, fl-Indja.

Lill-©urnal Daily Bhaskar , Aprit qalilha: “Jien m’g˙andi lebda problema, u issa drajt ng˙ix b’din il-kundizzjoni.”

Hekk kif qalbu kienet qed

tippompja ta˙t il-©ilda tieg˙u ta˙t sidru, Ωied: “Nista’ nag˙mel kollox b˙al persuna normali u m’g˙andi l-ebda diffikultà bix-xog˙lijiet li nwettaq fir-razzett, sija jkun g˙aΩiq, insuq it-tractor jew nirkeb irrota.”

Madankollu, min˙abba li parti mid-dijaframma tieg˙u ma ta˙dimx, il-kumplament tal-muskoli jkollhom ja˙dmu bis-sahra.

Dan ifisser li jekk jie˙u xi infezzjoni, b˙all-pnewmonja, tkun ferm ag˙ar g˙alih milli fuq pazjent normali.

U t-tobba xorta g˙adhom talfehma li Arpit irid joqg˙od ferm attent g˙ax, kif inhu, mhux salv mija fil-mija.

il-bacon: tieklu jew ma tiklux?

1992: 300,000 persuna jiddimostraw kontra r-razziΩmu f’Berlin.

2002: KriΩi g˙ad-diΩarmament tal-Iraq. Il-Kunsill tas-Sigurtà tanNazzjonijiet Uniti japprova unanimament ir-riΩoluzzjoni 1441 fuq lIraq u j©ieg˙el lil Saddam Hussein jeqred l-armi li g˙andu nkella jiffaççja konsegwenzi serji.

2004: Il-gwerra fl-Iraq. Aktar minn 10,000 suldat Amerikan u numru Ωg˙ir ta’ suldati Iraqini, jie˙du sehem f’battalja kontra r-ribelli li g˙andhom lil Fallujah f’idejhom.

2013: Mill-inqas 6,000 persuna jmutu kawΩa tat-tifun Haiyan, l-ikbar tempesta qawwija rrekordjata fil-Filippini.

2014: Michael Gorbachev iwissi li t-tensjonijiet bejn l-Amerika u rRussja fuq l-Ukrajna wasslu lid-dinja f’xifer ta’ Gwerra Bierda o˙ra.

2014: Il-President Amerikan Obama jawtorizza li 1,500 suldat ie˙or imorru jg˙inu, i˙arr©u u jag˙tu pariri lill-forzi Kurdi u Iraqini, biex ji©©ieldu lill-militanti tal-Istat IΩlamiku.

Dan l-a˙˙ar smajna ferm fuq kemm hu ˙aΩin il-la˙am proçessat u l- bacon g˙ax, skont studji li saru, jafu jqabbdu l-kançer. Niftakar Ωmien meta kienu jo˙ro©u reklami fuq kemm kienet tajba t-tali u t-tali xarba. Jg˙addi Ω-Ωmien u l-kumpaniji tal-marketing ixellfu dan kollu u jibdew jg˙idu li xarba skura hi ˙aΩina g˙assa˙˙a. L-istess g˙all-bajd. Dari konna nixorbu l-bajda minn ta˙t it-ti©ie©a, appena tbidha.

Sa ftit Ωmien ilu kien hawn min jg˙id li l-bajd hu ˙aΩin g˙as-sa˙˙a. Issa re©a’ hawn min isostni li bajda iebsa ma tag˙mel l-ebda deni u ma fihiex kolesterol. Allura, jista’ jkun li dawn huma affarijiet tal-marketing?

Minn xi tiftix li g˙amilt sibt li fil-fatt hawn min hu tal-fehma li l- bacon fih ˙afna valuri g˙as-sa˙˙a. PereΩempju, ilproteini li fih iΩommulna l-liv-

elli tal-ener©ija fl-aqwa tag˙hom ming˙ajr ma j˙axxnu wisq.

Studji li saru f’diversi universitajiet u çentri mediçi wrew li meta dak li jkun jinkludi lbacon b’mod naturali b˙ala parti mid-dieta tieg˙u, ikun qed inaqqas il-pressjoni u l-livelli tad-dijabete, kif ukoll ibieg˙ed lilu nnifsu minn attakk tal-qalb jew puplesija.

Waqt li g˙al diversi snin in˙ar©u stejjer tal-wa˙x fuq ilbacon , instab li dan jag˙tina ˙afna proteini, jg˙in lill-©isem inaqqas il-piΩ u jΩid ilmetaboliΩmu ta’ dak li jkun billi jibnilu muskoli aktar b’sa˙˙ithom ming˙ajr ma j˙axxinhom.

Attwalment, il- bacon fih inqas xa˙am, xa˙am saturat u kolesterol minn ˙afna qatg˙at taç-çanga jew tat-ti©ie©a. Waqt li xi ˙ut fih inqas xa˙am u kolesterol mill-bacon, il-bacon

fih aktar proteini u ma fihx veleni b˙all-merkurju.

Il-bacon hu mimli nutrijent importanti, mag˙ruf b˙ala choline, li jg˙in biex iΩidilna lintelli©enza u l-memorja, mittwelid sax-xju˙ija, u studji fluniversitajiet sabu li jg˙in fil©lieda konta l-mard talAlzheimer u mard kroniku mentali.

Jing˙ad li l-bacon jipprovdilna 65% tal-Vitamina B1, li hi d-doΩa ta’ Thiamin li g˙andna nie˙du kuljum; 47% ta’ Niacin (Vitamina B3), 38% talVitamina B 12, 36% taΩ-Ωingu, 24% tal-vitamini li nin˙tie©u B6, 22% tar-Riboflavin (Vitamina B2), 22% tal-fosfru li g˙andna nie˙du, 10% talPantothenate, 10% tal-manjeΩja, u 9% tal-˙adid. Barra minn hekk, il-proteini miksuba minnu huma l-iktar g˙oljin li nsibu f’kull la˙am, ˙ut, u tjur li jinsabu fid-dinja.

KUN AF KÓ

08|11|2015 21

kullhadd.com

KITBA TA’ SAVIOUR MAMO

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

GÓAFEJN IL-BNIEDEM BIDEL ID-DIETA TIEGÓU MATUL IS-SNIN?

Tul iΩ-Ωminijiet il-bniedem dejjem ra kif itejjeb ilpalat tal-ikel li jiekol. Imma ftit li xejn ta kas il˙sara li jista’ j©ib mieg˙u mal-milja taΩ-Ωmien. Óafna xjentisti kuljum jo˙or©u b’xi a˙bar biex çertu prodotti tal-ikel ji©u evitati g˙ax jistg˙u jkunu ta’ periklu g˙al sa˙˙itna, jew o˙rajn li huma tajbin ˙afna g˙al sa˙˙itna.

Riçentament sirna nafu li l-la˙am ipproçessat, b˙az-zalzett u l-la˙am a˙mar iΩid ir-riskju ta’ kançer fil-musrana. L-istess g˙al min jixrob ˙afna kafè.

Qieg˙ed isir studju biex fil-futur il-bniedem jer©a’ jibda jikkonsma ikel b˙alma kienu jieklu lantenati primittivi. Hemm min jaqbel u hemm min ma jaqbilx. Bil-˙ajja mg˙a©©la tal-lum huwa diffiçili li ner©g˙u n˙arsu lejn dawk iΩ-Ωminijiet.

Huwa fatt konkret li l-mod kif qed ikun ikkunsmat l-ikel huwa ˙aΩin. Wie˙ed minn kull tlieta fl-Amerika g˙andu piΩ Ωejjed. Ir-rata tal-mard tad-dijabete qieg˙da kulma tmur tiΩdied.

Dawn il-kundizzjonijiet, flimkien mal-mard talqalb, il-kançer u fjammazzjonijiet o˙ra, jag˙tu x’wie˙ed jifhem li g˙all-ewwel darba fl-istorja l©enerazzjoni Ωag˙Ωugha li qed tikber jista’ jkollha ˙ajja iqsar minn dik ta’ missirijietna.

Wa˙da mill-problem hija li ˙afna informazzjoni fuq l-ikel li nikkunsmaw hija Ωbaljata. L-ammonti kbar ta’ priservattivi fl-ikel Ωdied drastikament. Óafna industriji moderni li jipproçessaw fast food qeg˙din ifaqqsu f’kull rokna tad-dinja.

Veru komdu li wie˙ed isib l-ikel lest iffriΩat, kemm isa˙˙nu bill- microwave oven u jieklu, imma min-na˙a l-o˙ra l-˙aΩin tieg˙u ma nafuhx.

Il-bniedem mag˙mul biex jiekol il-˙axix biss?

Jekk immorru lura g˙exieren ta’ eluf ta’ snin, insibu li l-bniedem kien ve©etarjan (jiekol il-˙axix) imma, skont l-evoluzzjoni bijolo©ika, il-bniedem sar omnivoru, ji©ifieri jiekol kemm la˙am kif ukoll ˙axix.

Però, jekk ninnutaw sew u nxebhuh ma’ kreaturi o˙ra nsibu li l-bniedem hu ma˙luq (iddisinjat) biex jiekol il-˙axix. Sfortunatament, insibu li minn dawk l-eluf ta’ snin ’l hawn il-bniedem ma baqax jidher immuskolat u b’sa˙˙tu. Bil-kwalità tal-ikel tal-lum il-bniedem modern Ωied fil-mard, naqqas fl-istatura u Ωdied fl-obeΩità.

B˙ala paragun, l-annimal karnivoru (jiekol illa˙am) g˙andu msarnu tliet darbiet itwal mit-tul ta’ ©ismu. Annimal erbivoru (jiekol il-˙axix) g˙andu l-imsaren tnax-il darba itwal minn ©ismu.

Fil-bniedem ma tantx hemm differenza.

Similarità o˙ra hija li biex jixrob l-annimal erbivoru jrid ida˙˙al il-parti tal-˙alq fl-ilma u ji©bed l-arja ’l ©ewwa (b˙all-bniedem) biex jixrob. Mentri annimal karnivoru biex jixrob irid ibill ilsienu fl-ilma wa˙da f’wa˙da.

Il-˙alq ta’ annimal erbivoru, paragun mar-ras,

pjuttost huwa Ωg˙ir. Imma annimal karnivoru g˙andu ˙alqu kbir ikkomparat ma’ rasu, flimkien ma’ nejbiet kbar biex iqattg˙u l-priΩa.

Il-la˙am li jiekol l-annimal karnivoru jinbela’ s˙i˙ u ma jomog˙dux. L-annimali erbivori jomog˙du l-˙axix qabel ma jibilg˙uh.

Annimal karnivoru g˙andu riflessi ˙afna iktar minn annimal erbivoru, ji©ifieri ˙afif ˙afna biex ikun jista’ jikkaççja l-priΩa.

Annimal erbivoru huwa pjuttost mans u ma tantx g˙andu ˙effa. Meta tara dawn id-differenΩi bejn annimal karnivoru u erbivoru ssib li l-mod tal-fiΩjonomija tal-bniedem uman ixxaqleb iktar lejn l-annimal erbivoru.

Jista’ l-bniedem ikun omnivoru?

L-istonku tal-bniedem uman jaççetta kull varjazzjoni ta’ ikel, kemm la˙am kif ukoll ˙axix. Il-fattur fiΩjolo©iku fl-istonku tal-bniedem hu li jipproduçi açtu idrokloriku biex isajjar kull kwalità ta’ ikel, kemm jekk ikun la˙am kif ikoll ˙axix.

Fl-istonku ta’ kreatura erbivora dan l-açtu ma jeΩistix, g˙alhekk il-materjal fl-istonku idum jin˙adem.

Il-bniedem tal-lum qieg˙ed jipponta subg˙u lejn ˙afna affarijiet li jistg˙u jikka©unaw dan ilmard kollu, speçjalment il-mard tal-kançer. Flopinjoni tieg˙i, il-kawΩa ta’ dan il-mard mhix likel li nieklu daqskemm hi t-tni©©is tal-arja.

22 08|11|2015

kullhadd.com

KÓ pERSONALITÀ

MISTURA: IL-gRUpp B’MUÛIKA MALTIjA RAMONA pORTELLI

Sit elettroniku: www.ramonaportelli.com Email: ramonaportelli@hotmail.com

tintervista lill-GRUPP MUÛIKALI MISTURA Dan l-a˙˙ar smajt bi grupp muΩikali lokali bl-isem Mistura. Ismu interessani u b’hekk g˙amilt kuntatt mal-im˙u˙ wara dan il-grupp sabiex insir naf aktar dwarhom u l-muΩika tag˙hom. Fil-fatt, il-grupp huwa mag˙mul minn Antonio Olivari u Malcolm Bonnici. L-isem tal-grupp – Mistura – g˙andu tliet tifsiriet u kien g˙alhekk li rawha b˙ala kelma interessanti li setg˙u juΩaw g˙all-isem tal-grupp. L-ewwel nett ©ejja mill-kelma Taljana ‘misto’ li tfisser ta˙lita; tfisser ukoll mediçina; u tfisser ukoll ‘mo˙bija’.

Antonio g˙andu ˙amsa u tletin sena, mill-Óamrun u joqg˙od Tal-Pietà. Iggradwat g˙al darba tnejn fil-qasam tal-komunikazzjoni li, fiha ilu ja˙dem minn mindu da˙al fid-dinja tax-xog˙ol.

Passatempi g˙andu l-muΩika u dejjem issibu wkoll b’xi ktieb.

B˙ala karattru, Antonio jdum ja˙sibha, rari taqbiΩlu imma meta fl-a˙˙ar tasal warrablu, u j˙obb ilkwiet. Min-na˙a l-o˙ra, Malcolm ukoll g˙andu erbg˙a u tletin sena u huwa minn Tas-Sliema. Ja˙dem flamministrazzjoni u gradwat daqs Antonio. B˙ala passatempi j˙obb isegwi sport tal-muturi, Formula 1, qari u films, partikolarment tal©eneru horror u sci-fi .

Jiddeskrivi lilu nnifsu b˙ala bniedem impulsiv, avventuruΩ, u j˙obb il-˙ajja.

It-tip ta’ muΩika li jdoqqu flimkien ma tistax titfag˙ha f’xi ©eneru partikolari. Filfatt, il-muΩika tag˙hom tvarja minn blues , rock , u b’xi ladtiet esperimentali u xi kultant ukoll ftit progressiv.

“Nippruvaw ma ning˙alqux f’kantunieri u naraw fejn ilmuΩa to˙odna. Il-messa©©i jvarjaw minn dawk politikosoçjali sa tgergir u osservazzjonijiet dwar il-˙ajja li ng˙ixu fiha,” beda jispjegali Antonio.

Ta’ min jg˙id li, b˙ala

grupp, Mistura jkantaw billingwa Maltija biss.

Naturalment hija ˙a©a tajba li b˙ala Maltin ikantaw bilMalti. Mistoqsija jekk qattx t˙ajru jkantaw bil-lingwa IngliΩa, Malcolm we©ibni: “La hi ˙a©a tajba u lanqas hi ˙a©a ˙aΩina. Il-Malti huwa lilsien li na˙sbu bih u allura n˙ossuna l-aktar komdi li niktbu bih. Niskantaw kif kul˙add jistaqsiha din il-mistoqsija g˙ax lill-kantanti Maltin li jkantaw bl-IngliΩ rari jistaqsuhom jekk jit˙ajrux jo˙or©u kanzunetti ori©inali bil-Malti. Ta’ min isemmi, però, li Antonio ©ieli kiteb bl-IngliΩ imma xorta l-aktar li n˙ossuna komdi huwa bilMalti.”

Biex ng˙id hekk, sfortunatament, ˙afna kantanti jew bands Maltin jo˙or©u lkanzunetti tag˙hom bl-IngliΩ u rari bil-lingwa Maltija.

B’hekk ˙adt il-kummenti tag˙hom dwar dan il-fatt.

“Nistednukom tfittxu ftit ilmuΩika ta’ gruppi b˙al Brikkuni, Kantilena, Plato’s Dream Machine, Brodu, Kultural, Fastidju, Sempliçiment tat-Triq, Marmalja, Xtruppaw u ˙afna o˙rajn sabiex titne˙˙a darba g˙al dejjem l-idea li m’hawnx bands Maltin li jo˙or©u kanzunetti bil-Malti.

Iktar hija probabbli li ˙afna mix-xandir u midja lokali tin-

jora kompletament lil dawn il-gruppi u g˙al xi ra©uni, fejn tid˙ol xena lokali, tag˙ti aktar importanza lill-muΩika bil-lingwa IngliΩa. Però, wie˙ed jista’ jg˙id li wara kollox lanqas hija sfortuna, g˙ax bejn kunçerti live u blinternet wie˙ed jasal g˙and l-udjenza tieg˙u xorta wa˙da, ˙lief forsi g˙as-semmieg˙ kaΩwali li ma tasalx g˙andu din il-muΩika.”

Jippreferu jag˙mlu xi ˙a©a li tog˙©ob lilhom, milli ma jkunux apprezzati Ma stajtx ma nistaqsihomx, peress li jkantaw bil-Malti biss, jekk ja˙sbux li qed jillimitaw is-suq tal-bejg˙ taddiski tag˙hom g˙al Malta biss. “Óa©a li jsemmulna regolarment hi li bil-Malti m’hemmx lok fejn wie˙ed jag˙mel suççess ’il barra minn xtutna. Frankament na˙sbu li dik il-buΩΩieqa ilha li nfaqg˙et u nippreferu nag˙mlu xi ˙a©a li fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar tog˙©ob lilna, milli nippruvaw nintg˙o©bu ma’ ˙addie˙or b’çans kbir li xorta jispiçça ma japprezzaniex. U lanqas mhija kwistjoni ta’ flus, g˙ax wara kollox kul˙add jaf li anke laktar kantanti u gruppi popolari lokali li jkantaw blIngliΩ kwaΩi kollha g˙and-

hom xog˙ol ie˙or li bih iqieg˙du l-˙obΩa ta’ kuljum fuq il-mejda. Kieku ridna nag˙mlu kemxa flus konna nsiru plumbers jew mechanics … jg˙idu li jdawru ewro mhux ˙aΩin dawk is-snajja’,” sostna mieg˙i Antonio.

Ridt inkun naf jekk g˙andhomx xi pro©etti fil-futur li qed ja˙dmu fuqhom. Fil-fatt ikkonfermawli li wara li lejn l-a˙˙ar tal-2014 ˙ar©u lewwel album tag˙hom, li huwa concept album bl-isem U d-Dinja Tkompli Ddur , b˙alissa qed jag˙tu spinta biex idoqqu live , kemm b˙ala duo u anki b˙ala grupp flimkien ma’ Matthew Agius fuq bass u Mark Andrew Azzopardi fuq drums. “Li ddoqq live hija xi ˙a©a sabi˙a immens u a˙na n˙obbu l- live daqskemm in˙obbu niktbu u nirrekordjaw. G˙amilna Ωmien relattivament twil fejn ftit kellna gigs u konna niktbu u nirrekordjaw ˙afna. B˙alissa g˙addejjin minn faΩi bilmaqlub, fejn qed indoqqu ˙afna live, imma ftit qed insibu ˙in niktbu u nirrekordjaw. ’Il quddiem probabbilment ner©g˙u naqilbu l-folja u niffukaw ftit aktar fuq ilkitba. G˙andna kunçett g˙al album ©did li g˙ad irid jin˙ema, iΩda l-idea ©enerali na˙sbu hemm qieg˙da,” spjegawli.

Óadt il-kummenti u l-opinjoni tag˙hom dwar ilkumplament tal-muΩika lokali, u jekk hemmx xi affarijiet li g˙ad iridu jistinkaw aktar biex jil˙quhom. Ma ˙asbuhiex darbtejn u malajr we©buni li hemm ˙afna fejn wie˙ed jimra˙ u l-affarijiet li wie˙ed jixtieq li jara mhumiex rigali jew pjaçiri, kif forsi wie˙ed ja˙seb. “Li jinbidlu li©ijiet arkajçi dwar ˙inijiet sakemm jistg˙u jdumu kunçerti Ωg˙ar u medji; forsi wasal iΩ-Ωmien li ji©u introdotti li©ijiet ta’ kwoti g˙ax-xandir lokali biex ikunu obbligati li persenta©© mill-muΩika li jdoqqu tkun lokali kif hemm f’˙afna pajjiΩi o˙ra; l-attitudni fejn li l-muΩiçist jit˙allas hija kwaΩi optional ; festivals talkanzunetti li ma jing˙alqux fi klixejiet tas-soltu. U biex ma ninsewx – g˙adna qed nistennew li William Mangion isibilna dawk l-imbierka garaxxijiet fejn nag˙mlu ftit prattika flimkien b˙ala band, ” sostnew Antonio u Malcolm.

Fl-a˙˙ar nett il-messa©© ming˙and Mistura kien sabiex il-poplu in©enerali m’g˙andux jemmen kulma jisma’ u jaqra. Sadanittant tistg˙u ssegwu lil Mistura u taraw fejn imisshom idoqqu billi ΩΩuru s-sit elettroniku www.misturamalta.com

MADwARnA KÓ

08|11|2015 23

kullhadd.com

neeTs

TeATRU MAnoel YoUTh PeRfoRMeRs L-idea g˙al NEETs bdiet meta fil-gazzetti kien irrappurtat li numru kbir ta’ studenti li jispiççaw l-iskola sekondarja jispiççaw ma jag˙mlu xejn. La jkomplu jistudjaw, la jsibu xog˙ol u lanqas sa˙ansitra jirre©istraw mal-ETC biex isibu xog˙ol.

Donnhom dawn l-istudenti jog˙sfru mis-sistema. U minn hemm nibtet l-idea g˙al NEETs, li hi l-abbrevjazzjoni ta’ ‘Not in Education, Employment or Training’.

Dan il-kunçett imbag˙ad Ωviluppajnieh fi storja interessanti. Fuq fuq u ming˙ajr ma nikxef w isq, l-istorja te˙odna fid-dinja ta’ Supernova fejn in-nies jg˙ixu kuntenti u f’serenità kbira.

Sakemm darba minnhom jinstab vaΩun antik ˙afna. Fih hemm profezija miktuba fuq parçmina antika daqs, jekk mhux iktar, millvaΩun. Marbut mal-profezija hemm il-fatt li mid-dinja ta’ Supernova n-nies qed jonqsu u jisparixxu. Supernova tinkwieta mhux ftit u tag˙Ωel wie˙ed mill-abitanti u tag˙mel minnu gwerrier mill-aqwa.

Il-gwerrier Bellator jitlaq fuq din il-missjoni biex isib lin-nies mitlufin, imma dak li jsib mhuwiex eΩattament dak li jistenna. Din hija l-log˙ba li Liam beda jilg˙ab hekk kif beda s-sajf. Hu, Maxine u Deedee g˙andhom sajf glorjuΩ quddiemhom. Maxine g˙andha f’mo˙˙ha li tie˙u photoshoot u ddamdam Facebook bil-likes u Deedee bi˙sieba tirrilassa kemm jista’ jkun possibbli. Imma b˙alma Bellator fil-log˙ba ta’ Liam ma jsibx l-affarijiet kif qalulu, daqstant ie˙or it-tliet Ωg˙aΩag˙ jiΩgarralhom ilpjan g˙as-sajf…

L-ewwel xog˙ol g˙all-pubbliku tat-Teatru Manoel Youth Performers (TMYP) Dan ix-xoghol qed jittella’ mill-kumpanija Teatru Manoel Youth Performers (TMYP) ta˙t il-kappa tal-pro-

Ritratt: ELISA VON BROCKDORFF

gramm edukattiv tat-Teatru Manoel, To i T o i . I l - p r o gramm Toi Toi jaf il-bidu tieg˙u f’Settembru tal-2011.

Il-˙sieb huwa li t-teatru u ddiversi forom tieg˙u jkunu iΩjed aççessibbli g˙at-tfal sa minn età Ωg˙ira. Infatti, Toi Toi jorganizza l-kunçerti 022 u 325, li huma kunçerti g˙al trabi tat-twelid sa sentejn u g˙al tfal ta ’ t l i e t s n i n s a ˙ames snin, rispettivament.

G˙al tfal ftit ikbar Toi Toi itella’ PIKuÛI. Dan jinvolvi sensiela ta’ reçti g˙at-tfal ta’ bejn is-sebg˙a u l-11-il sena fejn wara kull reçta jin˙oloq spazju g˙al djalogu bejn ittfal u l-atturi fuq l-esperjenza tag˙hom b ˙ a l a u d j e n z a .

Hemm ukoll Toi Toi Moves li huma sensiela ta’ shows ta’ Ωfin g˙al tfal ta’ kull età.

Min-na˙a l-o˙ra, Toi Toi

MUÛA KARKARIÛA Il-lejla letterarja, il- wine tasting u l-kompetizzjoni taΩ-Ωejt taΩ-Ωebbu©a li kellhom isiru nhar is-Sibt 31 ta’ Ottubru f’Birkirkara, u li t˙assru min˙abba l-maltemp, se jsiru fil-Sala tal-Kunsill Lokali tal-istess lokal, nhar il-Ìimg˙a 13 ta’ Novembru fis-7pm.

Din hi t-tielet sena li dawn l-attivit a j i e t q e d i s i r u f’Birkirkara, bl-inizjattiva ta’ Terry Muscat u l-Kunsill Lokali.

Numru ta’ kittieba stabbiliti se jag˙tu sehemhom. Dawn huma Philip Borg, Meta konna sinjuri; Wayne Farrugia, Minn ˙alq it-tafal; Fr Angelo Mamo, Tliet persuni li influwenzawni; Charles Mifsud, Fleur-De-Lys; Therese Pace, U Lieni ˙arset ’l isfel; Ìor© Peresso, Il-le©©enda ta’ Santa Liena; Charles Spiteri, Rakkonti…; u Tarçisju Zarb, Kif jitkellem Óas-Sajjied.

Ma jonqosx ukoll is-sehem ta’ muΩiçisti u kantanta, fosthom Joseph Gauci fuq il-kitarra klassika, Doriana Vella bilvjolin u Elena Muscat bil-vjola u l-vjolin. Roberta Mallia ssebba˙ il-lejla bil-vuçi tag˙ha.

TippreΩenta s-serata Maria Mintoff, waqt li Mario Fenech se jkollu f’idejh il-qasam tekniku.

Il-lejla letterarja ting˙alaq mill-Prepostu Arçipriet Dun Vinçenz Cachia. Kul˙add mistieden jattendi. D˙ul bla ˙las.

jo˙loq qafas fit-Teatru Manoel biex ikun hemm gruppi b˙al TMYP, li jkomplu jit˙arr©u fil-qasam talarti. B˙al TMYP hemm ukoll il-grupp Teatru Manoel Youth Theatre (TMYT) kif ukoll it-Teatru Manoel Youth Opera (TMYO). Il-grupp TMYP fil-fatt twieled minn TMYT ta˙t id-direzzjoni ta’ Denise Mulholland. It-Teatru Manoel offra opportunità lil xi membri minn TMYT u tahom spazju fejn b’impenn kollaborattiv jo˙olqu xog˙ol teatrali ta’ livell. NEETs huwa l-ewwel xog˙ol g˙allpubbliku ta’ dan il-grupp.

Matul din is-sena l-grupp kien jiltaqa’ tal-inqas darba fil-©img˙a u kull ©img˙a xi ˙add kien imexxi workshop.

F’nofs is-sena ppreΩentajna showcase lill-udjenza mist-

iedna fejn kellna kummenti tassew poΩittivi.

Teatru g˙all-adulti teatru g˙at-tfal

u

Minn hemmhekk bdejna xxog˙ol fuq NEETs. G˙amilna ©img˙at nag˙mlu riçerki sakemm fl-a˙˙ar iddeçidejna fuq din it-tema. Fil-verità nemmen li temi g˙al tfal, Ωg˙aΩag˙, adulti u anzjani mhumiex daqstant differenti.

Allura m’hemmx differenza bejn teatru g˙all-adulti u teatru g˙at-tfal? Hemm iva, imma mhux daqskemm na˙sbu. Óa n©ib eΩempju.

Nista’ nikteb storja ta’ kif kien hemm tfajjel li kellu jibdel l-iskola u fl-ewwel xahar ma setax jag˙mel ˙bieb.

Nista’ nikteb fuq kif Ωag˙Ωug˙ i˙ossu iktar

komdu jg˙ix fid-dinja tallog˙ob g˙ax ˙bieb fid-dinja reali m’g˙andux. Nista’ nikteb fuq ra©el miΩΩewweg li telqitu l-mara wara g˙axar snin miΩΩew©in jew nista’ nikteb fuq anzjan f’dar talanzjani u li t-tfal ma ji©ux jarawh u kuljum jistenna li forsi jara mqar lit-tfal tat-tfal ˙dejh. G˙alkemm stejjer differenti, it-tema tas-solitudni tidher fihom ilkoll. Il-bniedem g˙andu çertu bΩonnijiet baΩiçi li jitwieled bihom u jibqa’ j©orrhom sa ma jintemm.

Na˙seb dak huwa s-sabi˙ tat-teatru, li huwa ˙aj u jg˙ix man-nies. Ìieli xi nies jistaqsu: imma x’inhu r-rwol tatteatru fis-soçjetà? Biex jg˙allem? Biex in-nies jie˙du gost? Biex iqajjem kuxjenza?

Biex iqanqal il-˙sieb?

Na˙seb li t-teatru, peress li huwa xi ˙a©a daqstant ˙ajja, jolqot dawn il-punti kollha.

It-teatru jkun dak li tridu.

Jekk trid tqajjem kuxjenza, it-teatru jaqdik. Jekk trid tesprimi ru˙ek, it-teatru jaqdik ukoll.

Huwa proprju dan li nixtiequ li nil˙qu permezz talproduzzjoni NEETs. Ta˙t iddirezzjoni ta’ Josette Ciappara, NEETs se toffri sieg˙a divertenti g˙al kull min se ji©i jaraha. IΩda fl-istess ˙in nemmnu li hemm fuq xiex wie˙ed jirrifletti.

Din hija t-tielet darba li tTeatru Manoel qieg˙ed jippreΩenta xog˙ol teatrali g˙al ÛiguÛajg. Kim Dalli, Daniela Carabott Pawley u Sean Borg qed ja˙dmu wkoll biex fitteatru tal-Iskola Primarja ta’ Sant’Iermu fil-Belt Valletta jintwera l-aqwa xog˙ol possibbli. NEETs se tittella’ nhar it-Tlieta 17 ta’ Novembru fis18.30, il-Óamis 19 ta’ Novembru fis-18.30, is-Sibt 21 ta’ Novembru fil-17.30 u l-Óadd 22 ta’ Novembru fis18.30. NEETs se ssir bil-Malti u hija adattata g˙al Ωg˙aΩag˙ mill-età ta’ 13 u aktar. Biljetti u aktar informazzjoni jinkisbu minn ziguzajg.org

24 08|11|2015

kullhadd.com

KÓ mADwArNA

KTIEb ÌDID bIT-TAlJAN TA’ FrANs sAmmuT DwAr Il-KAvAllIErI TA’ mAlTA MINN LUCA CAMILLERI Id-dar tal-pubblikazzjonijiet Taljana Bonfirraro Editore se to˙ro© ktieb ©did ta’ Frans Sammut, miktub fl2006 bit-Taljan, dwar l-istorja tal-Kavallieri ta’ Malta.

Dan il-ktieb, miΩg˙ud stampi u tag˙rif siewi, hu ideali g˙al studenti kemm tat-Taljan u kemm tal-Istorja, billi hu miktub b’Taljan perfett minn wie˙ed mill-aqwa kittieba Maltin li kien anke espert tal-Istorja.

Il-©rajja tibda mit-twaqqif tal-Kavallieri fl-Art Imqaddsa, kwaΩi elf sena ilu, u tibqa’ sejra saΩ-Ωmien li lKavallieri qattg˙u f’Malta u meta l-Kavallieri re©g˙u sabu l-vokazzjoni tag˙hom li jduru bil-morda.

Sammut jag˙ti titwila wiesg˙a lejn ©rajjet il-Kavallieri, imma fl-istess waqt isib il-mezz kif ipin©i fid-dettall dak kollu li se˙˙ matul l-Assedju l-Kbir. Jirrakkonta l-battalji b’mod emozzjonanti, u l-qarrej i˙ossu donnu qed jara film.

Bl-istess mod jirrakkonta kif il-Kavallieri tilfu ’l Malta meta ˙aduhielhom il-FrançiΩi, u kif wara li tilfu ’l Malta g˙amlu snin twal ming˙ajr dar sakemm fl-a˙˙ar da˙lu f’Palazzo Malta, Ruma, fejn g˙adhom sallum.

Frans Sammut ma joqg˙odx jirromantiçizza lill-Kavallieri. Ma joqg˙odx jg˙id kemm konna a˙jar meta konna ta˙thom. Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar jaf li l-Maltin qajla kellhom jeddijiet ta˙t il-Kavallieri. IΩda Sammut, filwaqt li qed jikteb ktieb li hu ma˙sub l-aktar g˙all-barranin, jirnexxilu jix˙et dawl fuq l-iΩvilupp tal-kultura Maltija u b’hekk ifisser lill-qarrejja Maltin ta’ dan il-ktieb kif g˙andhom jirrakkontaw l-istorja ta’ pajjiΩhom lill-barranin.

Din hi l-akbar kisba ta’ dan il-ktieb. Jg˙allmek kif tkun Ewropew daqs l-Ewropej l-o˙rajn.

Dan il-ktieb, ideali g˙all-istudenti imma anke g˙al min i˙obb l-Istorja ta’ Malta, tnieda fis-7 ta’ Novembru waqt il-Festival tal-Ktieb, fejn se jinbieg˙ b’ro˙s.

Matul it-tnedija ddiskutew il-ktieb mal-pubbliku l-Im˙allef Giovanni Bonello u l-Professur Henry Frendo.

TNEDIJA Il-˙ar©a mistennija b’g˙add 34 tar-rivista Le˙en il-Malti se tkun qed titnieda nhar il-Óadd 8 ta’ Novembru waqt il-Festival Nazzjonali tal-Ktieb. It-tnedija, li tibda fl-10.00am, se ssir f’Sala Temi Zammit, Dar il-Mediterran g˙all-Konferenzi, u fost l-o˙rajn se jinqraw xi kitbiet mill-˙ar©a ta’ dis-sena, b’siltiet muΩikali minn Joseph u Francesca Bezzina.

Il-kontributuri g˙al dan il˙ar©a huma dawn: Ìor© Borg, Nadia Mifsud, Oliver Friggieri, Rita Saliba, Maria Grech Ganado, Leli, Celine Agius, John Portelli, Antoine Cassar, Sergio Grech, Leanne Ellul, Noel Tanti, Bernice Saliba, Lawrence Ancilleri, Beverly Agius, Glen Calleja, Stephen Lughermo, Murat Shubert, John A. Bonello, Victor Fenech, Anaïs Nin, Kevin Saliba, Dorianne Bartolo, Maria Debono, Dorianne Bonello, Olivia Borg, Patrick Sammut, Joseph Vella, Arnold Cassola, John F. Marks Fl-edizzjoni ta’ din is-sena, minbarra l-kitbiet letterarji qed jidhru wkoll sitt kitbiet ta’ natura akkademika, bi tnejn minnhom dwar il-lingwa u erbg˙a dwar kitbiet kreattivi.

Qed tidher ukoll traduzzjoni talawtriçi mag˙rufa Anaïs Nin, u dramm ta’ John F. Marks li jittratta l-kwistjoni tal-lingwa filbidu tas-seklu g˙oxrin.

Wara t-tnedija u s-sej˙a g˙al Le˙en il-Malti (g˙add 35) nistednukom sabiex tibqg˙u mag˙na g˙al bibita çkejkna.

Il-membri tal-g˙aqda a©©ornati fil-˙las huma m˙e©©a ji©bru lkopja tag˙hom b’xejn dakinhar.

Kul˙add huwa mistieden.

D˙ul bla ˙las.

MADWARNA kÓ

kullhadd.com

08|11|2015 25

L-EDIZZJONI LIMITATA INSPIRED

BY STREET ART TAL-PERRIER GÓALL-2015 Id-ditta Perrrier hi mag˙rufa li tmur lil hinn mit-traddizzjoni u, wara li fl-2014 fdat fil-kreattività ta’ tliet stilel internazzjonali talmoviment tal-arti tat-triq, din issena qed tie˙u poΩizzjoni differenti u tikkollabora ma’ artist wie˙ed mag˙ruf: L’Atlas. Din ilkollaborazzjoni turi stil uniku distintiv tal-arti tat-triq.

Il-Perrier minn dejjem imxiet maΩ-Ωminijiet u g˙alhekk lg˙aΩla tal-arti tat-triq kienet naturali – wie˙ed mill-movimenti artistiçi prinçipali tas-seklu wie˙ed u g˙oxrin. Dan il-moviment g˙andu fama internazzjonali kbira mal-pubbliku ©enerali, speçjalment mal-popolazzjoni Ωag˙Ωug˙a, u jkattar l-interazzjoni man-nies. Huwa stil divers u sors ta’ varjetà g˙al ispirazzjonijiet artistiçi. Ji©bor fih numru ta’ valuri sodi li ˙afna minnhom jirrappreΩentaw ukoll lid-ditta Perrier. G˙alhekk, mhix ˙a©a kbira li Perrier g˙aΩlet li fl2015 ter©a’ ssegwi l-edizzjoni tal-arti tat-triq g˙at-tieni darba.

L’Atlas huma mg˙allem mag˙ruf u artist kbir tal-graffiti u tal-ispazju. Jivvinta labiritinti blinqas affarijiet li jsib. G˙allPerrier u l-edizzjoni limitata Inspired by street Art, dan l-artist ˙oloq numru ta’ disinji esklussivi li jsebb˙u l-bottijiet u l-fliexken billi juru l-idea tal-mimli u l-vojt.

Biex jistimula l-pro©ett, beda bil-logo, L’Atlas Blaze, li fixxog˙ol kollu tieg˙u irid jinqara fost il-˙afna linji ©eometriçi.

Imbg˙ad l-artist ried ida˙˙al lispirtu veru tal-ilma bil-gass talPerrier: il-bΩieΩaq. Fix-xog˙lijiet artistiçi tieg˙u uΩa wkoll karatteristiçi tipiçi tal-Perrier – ilbuΩΩieqa, il-ballun tat-tenis u lkuluri sinonimi mal-Perrier: la˙dar u l-abjad – biex jibni ttensjoni u l-kuntrast bejn il-linja u ç-çirku ‘Speçjalità dinamika g˙all-buΩΩieqa li tisplodi’.

Fil-kummenti tieg˙u L’Atlas qal: “Id-daqs tat-tikketti u talwiçç tal-bottijiet mhumiex ta’ xkiel iΩda opportunità biex jag˙mel xi ˙a©a ©dida.”

G˙aliex din il-kollaborazzjoni mal-Perrier? L-ewwel twe©iba ta’ L’Atlas kienet li l-Perrier hi ditta ta’ klassi. Lil hinn mir-reazzjoni inizjali istintiva, L’Atlas jag˙ti ˙jiel ie˙or: il-Perrier g˙andha storja li tlibbes il-bottijiet u lfliexken tag˙ha bl-g˙ajnuna ta’ artisti mag˙rufa. Wara x-xog˙lijiet ta’ Andy Warhol jew Jonone, L’Atlas qed jikteb pa©na ©dida fl-istorja tad-ditta, b’relazzjoni unika mal-arti. Il-Perrier tag˙mel kull jum speçjali u b’dawn ilmotivi grafiçi ipnotiçi fuq il-bottijiet u l-fliexken tag˙˙a, L’Atlas qed jibni pont bejn l-arti urbana tieg˙u u l-˙ajja tag˙na ta’ kuljum. Il-Perrier hi ditta unika ta’ ilma FrançiΩ mag˙ruf maddinja kollha u assoçjat ma’ arti partikolari li tg˙ix u tgawdi l˙ajja.

G˙al L’Atlas, “il-Perrier hi parti mill-istorja tieg˙i, kif inhi g˙al miljuni ta’ nies madwar id-dinja.

Il-kollabotazzjoni tieg˙i malPerrier tatni l-opportunità nkabbar il-mezzi ta’ espressjoni tieg˙i u l-kapaçità li nkun f’˙afna postijiet fl-istess ˙in”.

Xi mkien bejn l-arti, ilfotografija u l-filmati, ix-xog˙lijiet ta’ Jules Dedet Granel, mag˙ruf b˙ala L’Atlas, jattiraw lg˙ajnejn u jipprovokaw il-˙sibijiet. L-artist minn Pari©i twieled fl-1978 u beda jesperimenta l-arti tal-graffiti fid-disg˙inijiet, wara li studja l-istorja tal-arti u kien

affaxxinat bil-kaligrafija moderna.

Biex inaqqas il-firda ta’ bejn ittradizzjonijiet kalligrafiçi G˙arab u Orjentali, studja ma’ artisti rinomati fl-E©ittu, il-Marokk u çÇina u adatta u kkombina l-istil kufic – stil ta’ kaligrafija talpurezza u s-sempiliçità. L’Atlas Ωviluppa stil personali grafiku li fih is-simboli jg˙ixu mal-kurrenti differenti tal-arti astratta u ©eometrika.

L-edizzjoni limitata Inspired by Street Art tal-Perrier g˙all-2015 tinsab f’Malta fi fliexekn tal˙©ie© tal-20çl u 33çl u filfliexken tal-plastik PET tal-50ç u tal-litru. Il-Perrier hu impurat, irreklamat u mqassam millFarsons Beverage Imports Compant (FBIC), membru talGrupp Farsons.

26 08|11|2015

kullhadd.com

KÓ MaDwarna

wirja ta’ aKtar Minn 600 gÓaSfur

il-BoV jilqa’ lil tHe atriuM fil-BoV loyalty rewarDS prograMMe

Aktar minn 600 kanarin tat-tip Gloster mistenni jkun fil-wirja nazzjonali tal-Maltese Gloster Association (MGA) li se tittella’ bejn l-14 u l-15 ta’ Novembru 2015.

Il-˙idma mill-Assoçjazzjoni Maltija tal-Gloster (MGA) li riçentament ing˙atat l-istatus ta’ NGO, wasslet biex din is-sena mistennija jkun hemm ukoll parteçipazzjoni Taljana b’tim ta’ madwar 100 Gloster.

L-Assoçjazzjoni Maltija g˙andha l-mira ewlenija li torganizza wirja ta’ kull sena u teduka u tippromovi t-tnissil ta’ livell g˙oli ta’ kanarin tar-razza Gloster.

Fis-sentejn li ilha mwaqqfa l-Assoçjazzjoni kisbet riΩultati interessanti. Filwaqt li fil-wirja annwali tas-sena l-o˙ra ©ew esibiti 400 g˙asfur, din is-sena l-konkorrenza hi ferm akbar, tant li se tattira kompetituri Taljani.

L-MGA, li hija ukoll membru fi ˙dan l-International Gloster Breeders Association (IGBA), tipparteçipa wkoll f’numru ta’ kompetizzjonijiet Ewropej u tirrappreΩenta lil pajjiΩna f’wirjiet internazzjonali. F’Ottubru, l-Assoçjazzjoni rrappreΩentat lil Malta b’tim ta’ aktar minn 100 g˙asfur f’kompetizzjoni internazzjonali li ttellg˙et f’Pedara fi Sqallija. F’din il-kompetizzjoni l-MGA kisbet riΩultati tajbin ˙afna; turija li l-Maltin g˙andhom tim ta’ breeders eççellenti.

F’Jannar li ©ej membri tal-MGA mistennija jikkompetu f’wirja mondjali li ssir kull sena u din id-darba ha ssir fil-Portugall.

Din is-sena l-wirja nazzjonali tal-MGA se tittella’ bejn l-14 u l-15 ta’ Novembru fl-Oratorju n-Naxxar u se jkollha Ωew© ©urija internazzjonali. Id-d˙ul hu b’xejn.

The Atrium huwa l-a˙˙ar wie˙ed fis-serje ta’ msie˙ba li ng˙aqdu fil-BOV Loyalty Rewards Programme.

Il-ftehim ©ie ffirmat mis-Sur Michael Galea, Chief Electronic Banking Officer tal-Bank of Valletta u mis-Sur Alan Mizzi, Direttur Mani©erjali ta’ The Atrium.

Meta tkellem waqt l-iffirmar ta’ dan il-ftehim, is-Sur Michael Galea qal: “A˙na kuntenti li qeg˙din nilqg˙u lil The Atrium b˙ala msie˙eb fil-BOV Loyalty Rewards Programme.” Huwa spjega li l-programm huwa ddisinjat biex joffri valur miΩjud lid-detenturi tal-karti ta’ kreditu premium tal-Bank u huwa karatteristika ewlenija fil-propoΩizzjoni ta’ valur tal-Bank. Huwa qal li l-Bank g˙andu l-˙sieb li jkompli jiΩviluppa din l-iskema ta’ lealtà billi jΩid iΩjed imsie˙ba u b’hekk jipprovdi iΩjed g˙aΩliet attraenti g˙all-klijenti biex isarrfu l-punti tal-BOV tag˙hom.

Is-Sur Galea Ωied: “Il-BOV Loyalty Rewards Programme ©ie ddisinjat sabiex jag˙milha façli g˙all-klijent biex juΩah. Fil-fatt, il-punti jinkisbu b’mod awtomatiku ma’ kull tranΩazzjoni li ssir. Id-detentur talkard jirçievi bilanç a©©ornat tal-punti tieg˙u ma’ kull rendikont ta’ kull xahar tal-kard. Dawn il-punti jistg˙u mbag˙ad jissarrfu g˙and l-imsie˙ba tag˙na li joffru servizzi u ditti li a˙na çerti li l-klijenti tag˙na japprezzaw. L-a˙˙ar Ωieda mal-imsie˙ba tag˙na, dik ta’ The Atrium, se tkompli ΩΩid l-attrazzjoni ta’ dan il-programm,” ikkonkluda is-Sur Galea.

Is-Sur Mizzi qal: “Grazzi g˙al dan il-ftehim, id-detenturi tal-kards tal-BOV se jkunu jistg˙u jibbenefikaw mill-punti tal-BOV tag˙hom g˙and The Atrium, l-ikbar stabbiliment tal-affarijiet g˙ad-dar f’Malta.” Huwa spjega li The Atrium joffri esperjenza ta’ xiri unika fejn il-klijenti jsibu g˙aΩla vasta ta’ o©©etti minn kollezzjonijiet ta’ ditti differenti li joffru kwalità g˙olja, valur g˙al flus u li huma adattati g˙al kwalunkwe stil ta’ ˙ajja.

Il-BOV Loyalty Rewards Programme jippremja punt wie˙ed g˙al kull €1 li tintefaq meta x-xiri jsir bil-BOV Visa Platinum, BOV VISA Gold jew permess tal-BOV Skypass. Il-parteçipazzjoni fil-programm hija awtomatika u ming˙ajr ˙las.

Id-dettalji kollha tal-BOV Loyalty Rewards Programme u tal-imsie˙ba parteçipanti, kif ukoll it-termini u l-kundizzjonijiet rilevanti, huma disponibbli minn fuq is-sit elettroniku tal-Bank: bov.com. G˙al iΩjed informazzjoni tista’ tirrikorri fi kwalunkwe ferg˙a tal-BOV, iççempel lill-Customer Service Centre talBank fuq 2131 2020 jew tibg˙at email lil: bovcustomercare@bov.com

l-irwol tal-go fiÇ-CHogM GO plc ser tkun il-fornitur uffiçjali tat-telekomunikazzjoni g˙as-Summit tal-Belt Valletta dwar l-Immigrazzjoni, li ser isir dil-©img˙a stess, u g˙all-attività ‘Commonwealth Heads of Government Meeting’ (CHOGM), li ser issir bejn is-27 u d-29 ta’ Novembru 2015. B˙ala parti mill-pro©ett, GO ser tkun toffri l-appo©© tag˙ha g˙as-servizzi kollha tat-telefonija, kif ukoll servizzi relatati mal-fixed u mobile data, bandwidth capability, u servizzi tat-TV fil-postijiet kollha li ser jintuΩaw waqt iΩΩew© attivitajiet.

Kurt Camilleri, il-Kap Kummerçjali ta’ GO, qal: “Id-deçiΩjoni li ttie˙det mill-Gvern u mill-kumitat responsabbli mill-organizzazzjoni taç-CHOGM biex ta˙tar lil GO b˙ala l-fornitur uffiçjali tat-telekomunikazzjoni g˙al dawn iΩ-Ωew© attivitajiet presti©juΩi hi vot çar ta’ fiduçja fin-networks reΩiljenti core u fibre, u fil-˙oloq internazzjonali uniçi li g˙andha GO. Hi xhieda tal-esperjenza u l-professjonalità li GO g˙andha biex torganizza u tie˙u ˙sieb il-˙ti©ijiet tat-telekomunikazzjoni g˙al attivitajiet ta’ skala internazzjonali b˙al dawn.”

Is-Summit tal-Belt Valletta dwar l-Immigrazzjoni 2015 u çCHOGM ser ikunu qed juΩaw iç-Çentru tal-Mediterran g˙allKonferenzi. Madankollu, CHOGM ser ikun qed juΩa wkoll g˙add ta’ façilitajiet o˙ra madwar Malta g˙al diversi laqg˙at li ser isiru f’˙ames lukandi differenti ta’ ˙ames stilel, filwaqt li lkapijiet tal-gvernijiet ser ikunu qed jiltaqg˙u fil-Forti ta’ Sant’An©lu. GO ser tkun qed tipprodvi l-infrastruttura kollha g˙at-telekomunikazzjoni g˙al dawn iç-çentri tal-©urnalisti internazzjonali li jkunu Malta g˙al dawn iΩ-Ωew© attivitajiet.

Phyllis Muscat, iç-Chairperson taç-CHOGM Task Force, qalet: “Attivitajiet b˙aç-CHOGM u s-Summit tal-Belt Valletta dwar lImmigrazzjoni 2015 je˙tie©u l-aqwa infrastruttura tat-telekomunikazzjoni. G˙ad-delegazzjonijiet tal-Gvern, konferenzi, delegati tal-laqg˙at, u mijiet ta’ ©urnalisti li ser ikunu qed jattendu, hu essenzjali li l-komunikazzjoni bil-vuçi u data tkun veloçi u reΩiljenti. Fil-fatt, dan kien proprju l-fattur deçiΩiv biex na˙tru lil GO b˙ala l-fornitur uffiçjali tat-telekomunikazzjoni.”

HSBC Malta jwaSSal tBiSSiMa lill-pazjenti perMezz ta’ Dr Klown L-istaff ta’ HSBC Bank Malta ng˙aqdu mal-voluntieri ta’ Dr Klown Malta biex iwasslu tbissima fuq wiçç it-tfal fl-Isptar Mater Dei waqt Jum it-Tfal u l-Buffi. G˙at-tliet snin li ©ejjin, il-Fondazzjoni HSBC Malta ser tkun qed toffri l-appo©© tag˙ha lil din l-NGO li tiddedika ru˙ha biex tferra˙ lit-tfal li jkunu pazjenti. L-g˙otja ta’ €7,500 tal-Fondazzjoni ser tippermetti li ˙ames membri ta’ Dr Klown ikomplu jwettqu xog˙olhom mat-tfal pazjenti.

Skeda kÓ

08|11|2015 27

kullhadd.com

103

06.10 06.50 07.50 08.30 10.00 11.05 11.30 12.30 12.40 14.10 17.00 17.30 17.35 17.50 18.50 19.30 20.10 20.30 21.30 21.40 23.10 23.30

Pink Panther Flimkien ma’ Nancy Sejja˙tli mill-Pjazza Paperscan Aroma Kitchen Il-Mistiedna Cibus A˙barijiet Kaxxa Mag˙luqa Arani Issa Attività Politika One New Telebejg˙ My Home Joe’s Kitchen A˙barijiet Ieqaf 20 Minuta Andrew&Sue Indemand – Afterhours L-Argument Telebejg˙ A˙barijiet

102

07.00 08.00 08.45 10.15 11.15 12.00 12.45 13.00 14.00 14.05 15.20 16.40 17.30 18.00 18.05 18.45 19.30 19.50 20.30 21.30 21.35 23.15

Net News The Client (R) Telebejg˙ G˙alkul˙add Quddiesa mis-Santwarju ta’ Pinu Distinti (R) Telebejg˙ Intriççi (R) A˙barijiet Telebejg˙ Iswed fuq l-Abjad (R) Wheelspin (R) Flusek (R) A˙barijiet What’s for Dinner Newsfeed A˙barijiet Newsfeed Becky A˙barijiet Replay A˙barijiet

151

06.00 Lena 06.30 Memex 07.00 Experia Viaggio in Italia nell'anno dell'Expo 07.30 Alpi Vigneti, valichi e trafori 08.00 Heartland 08.45 Il nostro amico Charly 09.30 I nostri amici animali 10.00 Dalla Chiesa Luterana St. Thomas a Strasburgo Culto Evangelico in occasione della Domenica della Riforma 11.00 Mezzogiorno In Famiglia 13.00 TG2 GIORNO 13.30 TG 2 Motori 13.45 Quelli che aspettano 15.30 Quelli che il calcio 17.10 90° Minuto 19.35 Squadra Speciale Cobra 11 20.30 TG2 20.30 21.00 N.C.I.S. Deja vu 21.45 N.C.I.S. Odio virtuale 22.40 La Domenica Sportiva

Media Shopping Anica Flash Che Trucco!

Media Shopping Gossip Girl Downton Abbey X Style '15 Grande Fratello Live Live A Casa Tra Sogno E Realtà The Vampire Diaries Vi Da Sola Gossip Girl Inga Lindstrom Arrivederci A Eriksberg 20.00 Grande Fratello Live 21.10 Downton Abbey 23.35 Grande Fratello Live

06.00 07.20 07.40 08.05 09.40 10.25 11.10 12.25 13.15 14.00 14.15 14.30 15.00 15.05 19.00 19.30 19.53 20.00 20.10 21.45 23.30

Fuori orario. Cose (mai) viste Le bolas mortali Il pozzo della morte Film: Due bianchi nell'africa nera Doc Martin Speciale Community Le Storie TGR E lasciatemi divertire Il piccone risanatore TG Regione TG3 In 1/2 ora TG3 LIS Kilimangiaro TG3 TG Regione TG Regione Meteo Blob Che tempo che fa Elisir Speciale AIRC TG3

06.00 06.25 06.45 07.00 07.05 07.30 07.50 08.05 08.10 08.30 10.30 12.30 13.10 13.55 14.40 15.05 15.45 16.30 17.15 17.45 20.05 21.00 21.55 23.40

19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Chopped Amazing Wedding Cakes The Kitchen Chopped Guy’s Big Bite Diners Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table Rachael vs. Guy Celebrity CookOff Australian Food Adventures with Matt Moran Jenny Morris Cooks the Riviera Mystery Diners Diners Drive-Ins and Dives Siba’s Table

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Teleshopping Pawn Stars Mountain Men The Curse of Oak Island Ice Road Truckers Storage Wars Hunting Hitler

How Do They Do It? Misfit Garage Fast N’ Loud MythBusters Extreme Engineering What Happened Next?

The Carbonaro Effect Storage Hunters Container Wars Legendary Motorcar Turbo Pickers Junkyard Empire Misfit Garage Wheeler Dealers Fast N’ Loud The Island with Bear Grylls Ed Stafford. Into the Unknown Manhunt With Joel Lambert Predators Up Close Deadliest Catch

452

07.05 07.30 07.55 08.45 09.40 10.25 11.20 12.05 12.30 12.55 13.20 13.45 14.35 15.25 15.55 16.20 16.45 17.10 17.35 18.00 18.25 18.50 19.15 19.45 20.30

Blaze and the Monster Machines PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda Bella and the Bulldogs Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Fairly OddParents iCarly Big Time Rush Victorious iCarly SpongeBob SquarePants Teenage Mutant Ninja Turtles The Penguins of Madagascar Henry Danger The Thundermans Bella and the Bulldogs SpongeBob SquarePants

07.00 08.30 08.45 09.00 09.45 10.15 10.45 11.00 11.30 12.00 12.30 13.00 13.30 14.00 16.00 17.30 18.00 19.00 19.30 20.30

A˙barijiet Paq Paq on Test Kelma g˙all-Óajja Quddiesa tal-Óadd Vatican Magazine Qalb in-nies Tebqa MEA Awtokura Gastro-Kultura Venere Paq Paq Lifestyles Gadgets Europa League Living with Migration Tertuqa 35 Animal Diaries G˙awdex Illum Dwarna A˙barijiet g˙al persuni b’nuqqas ta’ smig˙ 20.45 Paq Paq on Test 21.00 Kontrattakk 23.00 A˙barijiet Sportivi

Tg4 Night News Media Shopping Due Per Tre Piccolo Amore Terra!

Santa Messa Le Storie Di Viaggio A....

Tg4 Telegiornale La Signora In Giallo Tgcom La Signora In Giallo Donnavventura Tequila Connection Quantrill, Il Ribelle Anteprima Tg4 Tg4 Telegiornale Tempesta D'amore Febbre Da Cavallo Cinefestival The River Wild

Holly Has a Baby Rich Kids of Beverly Hills House of DVF E! News House of DVF E! News Keeping Up With the Kardashians Dash Dolls Botched Fashion Bloggers E! News

06.00 07.55 08.00 09.10 09.50 11.00 12.00 13.00 13.40 14.00 18.45 20.00 20.40 21.10 21.11 23.30

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People Big World eople Obsessive Compulsive Cleaners Best Of Buddy’s Psychic Matchmaker My 600-Lb. Life My Big Fat Fabulous Life Sister Wives Cake Boss Say Yes to the Dress. Bridesmaids Say Yes to the Dress Say Yes to the Dress Canada Something Borrowed Something New 22.50 Diagnose Me 23.45 My 600-Lb. Life

06.00 06.30 09.45 10.30 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 16.30 16.35 18.45 20.00 20.35 21.30 23.40

Parlamento Punto Europa Unomattina in Famiglia Dreams Road 2015 Australia A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita Angelus A Sua Immagine Linea Verde Telegiornale L’Arena Tg 1 Domenica In L’Eredità Speciale Airc Telegiornale Affari Tuoi Il Giovane Montalbano Speciale Tg1

155

06.05 07.20 07.33 07.45 08.32 09.30 09.35 10.30 11.30 11.35 13.00 13.45 14.05 18.00 18.30 19.00 19.20 20.17 20.25 21.25

Prima pagina Traffico Tg5 - mattina Le frontiere dello spirito Pianeta mare Le storie di melaverde Melaverde Tg5 L'arca di noè Domenica live Avanti un altro!

Tg5 Paperissima sprint Riassunto Il segreto X-style

06.50 07.15 07.40 08.30 09.25 09.50 10.15 11.10 12.00 12.50 13.45 14.35 15.25 16.15 17.05 18.55 19.45 20.10 20.35 21.00 21.55 22.45 23.10 23.35

Caribbean Life Hawaii Life Giada at Home Healthy Appetite With Ellie Krieger Caribbean Life Hawaii Life Rehab Addict Desperate Landscapes Junk Gypsies Model. NYC Giada’s Weekend Getaways Restoration SOS Virginia Fixer Upper Rehab Addict Extreme Homes House Hunters Hawaii Life Caribbean Life Rehab Addict Extreme Homes Rehab Addict Caribbean Life Hawaii Life World’s Most Extreme Homes

07.00 08.20 09.50 11.10 13.00 14.30 16.00 17.30 19.00 20.55 22.45

Call of the Wildman Treehouse Masters Snake Sheila River Monsters Ten Deadliest Snakes Austin Steven The Beauty of Snakes Night Ten Deadliest Snakes Austin Stevens The Beauty of Snakes River Monsters Snake Sheila Ten Deadliest Snakes Austin Stevens

Movers and Shakers Beachhead The Beast of Hollow Mountain Follow That Dream C.H.O.M.P.S. The Crocodile Hunter: Collision Course Saved!

Innocent Jakob the Liar La Bamba Doubt

410

405

06.00 06.25 10.55 11.50 12.45 13.40 15.30 16.25 17.20 18.15 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Media Shopping I puffi Tom & Jerry Looney Tunes Show Resa Dei Conti Per Lupin Tgcom Resa Dei Conti Per Lupin Il Maggiore Payne Tgcom Il Maggiore Payne Sport Mediaset Grande Fratello Le Nebbie di Avalon La Vita Secondo Jim Studio Aperto Camera Cafè Grease (brillantina) Tgcom Grease (brillantina) Stash & The Kolors

312

307

403

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50 17.45 20.05 21.00 21.55

150

154

306

400

412

06.00 09.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

07.35 07.55 08.25 08.57 10.00 10.50 11.30 12.00 12.55 13.00 13.52 14.52 17.30 18.51 18.55 19.35 21.15 23.25 23.30

06.00 07.00 09.00 11.00 12.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.30 23.00

Green Balloon Club Show Me Show Me Gigglebiz Woolly & Tig Green Balloon Club Show Me Show Me Gigglebiz Woolly & Tig Show Me Show Me Doctors EastEnders Breaking Pointe The Weakest Link Doctor Who Gates Breaking Pointe The Weakest Link Doctor Who Up the Women Hitler on Trial The Paradise New Tricks Waking the Dead Doctor Who

A˙barijiet Tebqa Qalb in-nies Paq Paq on Test Madwarna Óadt l-A˙bar Versi Malta u lil hinn minnha A˙barijiet Óadd G˙alik Tebqa Óbieb u G˙edewwa A˙barijiet G˙awdex Illum Ninvestigaw x’Qed Nieklu Tebqa A˙barijiet X-Factor Headline A˙barijiet X-Factor A˙barijiet Smack Down WWE

104

153

300

372

06.00 07.00 08.00 10.00 11.00 12.00 15.00 16.00 18.00

06.00 07.20 07.30 08.00 08.15 08.45 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 15.00 18.00 18.15 18.45 19.45 20.00 20.50 21.45 21.50 23.00 23.15

152

162

06.00 06.57 07.00 07.28 07.45 09.30 11.30 12.00 13.00 13.30 14.10 16.00 18.00

101

06.00 07.00 08.00 09.00 10.00 11.00 12.00 13.00 13.30 14.00 17.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Globe Trekker House Hunters International Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Extreme RVs Shed & Buried Building Alaska Lake Life Salvage Dawgs World’s Greatest Motorcycle Rides America Jeni and Olly’s West Coast Wine Adventure Shed & Buried World’s Greatest Motorcycle Rides Mysteries at the Museum Most Terrifying Places in America Big Kitchens

600

07.00 International Championship Snooker 08.30 European Tour Snooker 20.30 WATTS 21.30 Bigger’s Better Boxing 23.30 WATTS

TEREÛA, 11 ta’ Novembru fuq ONE Stephanie ma tistax tifhem il-g˙ala TereΩa marret iΩΩurha. Ittarrfilha dwar leΩistenza ta’ Rebeccah. Kif se tirrea©ixxi g˙al dak li tg˙idilhom TereΩa? Susan u Melanie jillitikaw bejniethom…

28 08|11|2015

kullhadd.com

MIC-

Cinema

RAPPORTI TA’

kÓ ÇInema

Carmel Bonnici

LGBtIQ fILm festIvaL (Bejn IL-11 u s-17 ta’ novemBru)

the pout fest tour 1.

2.

3.

4.

5.

6.

52 TUESDAYS DRESSED AS A GIRL SOFT LAD A GIRL AT MY DOOR FUTURO BEACH. BOYS ON FILM 13

L-Eden Cinemas se jorganizzaw Festival ta’ films tal-©eneru LGBTIQ fuq medda ta’ ©img˙a, mill-11 sas-17 ta’ Novembru 2015. Dawn huma xog˙lijiet kontempranji, b’temi soçjali li j©ieg˙lu lil dak li jkun ja˙seb; films li jirriflettu biç-çar parti mill-˙ajja tal-preΩent. Waqt li jien Ωgur li hawn sezzjoni mdaqqsa tal-poplu li jinteressawhom dawn il-produzzjonijiet, id-dilettanti serji taç-çinema se jsibu wkoll xi ˙a©a li tg˙odd g˙alihom.

Mill-Awstralja jasal 52 Tuesdays ; melodramma konvinçenti dwar tfajla teenager , Billie, li ssir adulta meta tkun taf li ommha Jane, li hi liΩbjana, trid tibdel is-sess tag˙ha u ssir ra©el. Hi tridha tmur toqg˙od ma’ missierha, Tom, mifrud minn martu, g˙al sena s˙i˙a. Matul dan iΩ-Ωmien l-uniku ˙in li tista’ tiltaqa’ ma’ ommha, issa ta˙t l-isem ta’ James, hu biss sitt sig˙at kull nhar ta’ Tlieta g˙al sena s˙i˙a.

Il-film hu maqsum fi 52 parti. Fil-˙in tag˙ha, Billie tiltaqa’ bil-mo˙bi ma’ Ωew© studenti u t-tlieta li huma jsibu ru˙hom f’affarijiet immorali, b’konsegwenzi mhux sbie˙.

Xog˙ol li juri biç-çar kif tiΩvol©i l-˙ajja ta’ persuna li g˙adha mhix matura biΩΩejjed meta ssib ta˙wid u xkiel quddiemha.

Dressed As A Girl huwa dokumentarju ambjentat f’Londra dwar persuni gay li jilbsu ta’ nisa biex jag˙tu wirjiet glamoruΩi, b’kostumi lussuΩi mill-aqwa, fuq palk imdawwal sewwa fejn ukoll jiΩfnu mal-muΩika. G˙all-kuntrarju, l-iffukar iΩjed qieg˙ed fuq il-˙ajja differenti u pjuttost iebsa li jg˙addu minnha. Jonny Woo, l-istilla ta’ dan ix-xog˙ol u l-grupp tieg˙u jispjegaw id-diffikultajiet li jsibu min˙abba l-inklinazzjoni tag˙hom.

EΩempju ta’ dan hu meta Jonny, fit-triqat ta’ Edinburgh, lIskoΩja, jipprova jbig˙ il-biljetti, b’riΩultati negattivi, g˙all-wirja li hu u s˙abu se jag˙tu.

Id-debutt tal-kittieb/direttur Leon Lopez Soft Lad hija storja ta’ m˙abba, tradiment u qerq. Il-guvni ©wejjed tat-titlu huwa David, Ωeffien ta’ sbatax-il sena fil-qalba ta’ relazzjoni ta˙raq ma’ Jules, ir-ra©el t’o˙tu Jane.

Meta, waqt iΩ-Ωfin, Sam, ma˙bub ©did u iΩg˙ar ˙afna fl-età minn Jules, jidhol f’˙ajtu, David ikun lest li jitlaq ir-rabta tieg˙u ma’ Jules, imma dan, b˙al kelb mismut, ikun ippreparat ikisser il-˙ajja ta’ kul˙add.

Storja forsi mhix daqshekk innovattiva, b’interpretazzjonijiet qawwija aktar ikkonçentrata fuq il-konsegwenzi ta’ wara milli fuq l-azzjoni.

Il-film drammatiku A Girl At My Door mir-Repubblika talKorea u bis-sottotitoli, minkejja li fih ˙jiel ta’ leΩbjaniΩmu, hu l-aqwa xog˙ol ta’ dan il-festival u jista’ façilment jg˙addi b˙ala mainstream film.

Il-meraviljuΩa Doona Bae ta˙dem il-parti ta’ Inspector Lee. B’kastig g˙al xi indiskrezzjoni ta’ qabel, tintbag˙at minn Seoul g˙al villa©© ˙dejn il-ba˙ar. Hemmhekk tie˙u ta˙t il-protezzjoni tag˙ha lil Sun Dohee, tifla msawta mill-alko˙oliku missierha u mill-eççentrika nannitha. Dan l-att se j©ilbilha aktar g˙aw© u inkwiet hekk kif il-passat tag˙ha jil˙aq f’dan illokal.

Debutt eççellenti tad-direttrici July Jung, b’interpretazzjonijiet stupenda. Dan ix-xog˙ol, li huwa speçi ta’ varjazzjoni ta’ The Bad Seed (1956), ©ie mfa˙˙ar fil-festival ta’ Cannes tal-2014.

It-telfa ta’ ˙abib, ’il barra mix-xatt ta’ Praia do Futuro fil-BraΩil, i©©ib attrazzjoni spontanja u relazzjoni ta˙raq bejn Donato, gwardjan tax-xatt, u Konrad, il-ÌermaniΩ li rnexxielu jsalva mill-g˙arqa permezz tal-intervent tal-gwardjan fil-film.

Futuro Beach g˙andu produzzjoni BraΩiljana/ÌermaniΩa bissottotitoli. Donato tant jinkaram wara Konrad li jabbanduna xog˙lu, lil ommu u lil ˙uh iΩ-Ωg˙ir biex imur wara l-ma˙bub f’Berlin. MaΩ-Ωmien din ir-relazzjoni tibred u hawn il-film jesplora solitudni u nuqqas ta’ skop ewlieni fil-˙ajja.

Futuro Beach hu film drammatiku dwar konnessjonijiet sesswali u relazzjonijiet bla pedamenti sodi.

Boys On Film 13: Trick Or Treat hija kumpilazzjoni ta’ diversi films qosra kollha bit-tema gay. Din is-serje hija l-aktar wa˙da li rnexxiet fid-dinja s’issa, b’titli interessanti b˙al Surprise , Kissing Drew , Vis-à-Vis , A Last Farewell , Followers , eçç.

Minkejja l-enfasi fuq is-sess maskil, kif indikat fit-titlu, is-sess oppost ukoll jiddomina f’çerti episodji.

It-tmiem ta’ çerti stejjer, kollha b’atturi u diretturi differenti, xi w˙ud ukoll bis-sottotitoli, huwa tassew in©enjuΩ u qatt ma tobsru.

ÇINEMA KÓ

08|11|2015 29

kullhadd.com

SPECTRE

BOMBA

FURJA INFERNALI U AVVENTURI GWAPPI JOLQTU LIL JAMES BOND Atturi Ewlenin: Daniel Craig, Christophe Waltz, Lea Seydoux, Ben Whishaw, Naomie Harris, Monica Bellucci, Dave Bautista, Ralph Fiennes Direttur: Sam Mendes Distributur: MGM/Columbia/Sony Ma˙ru© minn KRS Releasing

Skyfall (2012), l-a˙˙ar film tal-A©ent 007, James Bond, b’liçenzja li jista’ joqtol, qajjem lil din is-saga, l-itwal wa˙da fl-istorja taç-çinema, mir-rutina li kienet waqg˙et fiha. Dan kien xog˙ol fl-ispirtu divertenti ta’ dawk tal-bidu tal-attur Sean Connery, b’kast sekondarju ©did, iΩda b’inqas apparat sofistikat ( gadgets ).

Il-pubbliku induna b’dan u b’apprezzament irrikorra bi ˙©aru biex dan il-film spiçça biex da˙˙al is-somma favoluΩa ta’ aktar minn biljun dollaru.

G˙alhekk, g˙all-24 film ta’ dan l-a©ent sigriet li hu mistenni bl-akbar ˙erqa, kul˙add qed jassumi xog˙ol tal-istess livell g˙oli. Nassigurakom li Spectre se jkompli jonora lispettaklu qawwi ta’ dak ta’ qablu. Spectre hu blockbaster fil-veru sens tal-kelma, bi prologu li forsi hu l-aqwa wie˙ed ta’ din is-serje, ambjentat f’Mexico City fil-festa tal©urnata tal-mejtin u fiç-çelebrazzjoni kaotika li ssir. Wara jkompli b’James Bond (Craig g˙ar-raba’ darba f’din il-parti) impenjat bis-s˙i˙ g˙all-mis-

Óin: 148 min. Çert. 12A sjoni li da˙al g˙aliha u li ˙add u xejn mhu se jtellfu milli jwettaqha, minn Ruma, g˙all-Awstrija, Tokjo, itTangier, il-Marokk u lura f’Londra.

Messa©© kriptiku mill-passat jibg˙at lil James Bond f’missjoni skabruΩa fil-Messiku, u wara f’Ruma fejn jiltaqa’ ma’ Lucia Sciarra (Bellucci), armla friska li qed twa˙˙al fih li qatel lil Ωew©ha, kriminal infami. Bond, bis-soltu manjieri aggressivi tieg˙u mannisa, jaf kif iwaqqag˙ha g˙allfinijiet tieg˙u. Huwa jkollu ççans jinfiltra laqg˙a ta’ organizzazzjoni sigrieta jisimha Spectre (mhux isem ©did g˙al dawk li jiftakru l-films ta’ dan l-a©ent tal-passat).

F’Londra, Max Denbih (Andrew Scott), kap ©did g˙aç-Çentru tas-Sigurtà Nazzjonali, jo©©ezzjona g˙al dak li qed jag˙mel Bond, kif ukoll irid li jisfaxxa l-MI 16, immexxija minn M (Fiennes), is-superjur ta’ 007.

Bil-g˙ajnuna ta’ Miss Moneypenny (Harris) u lingenjuΩ Q (Whishaw), hu jfittex lil Madeleine Swan

(Seydoux), it-tifla tal-avversarju tieg˙u ta’ qabel, Mr White, li forsi taf l-intriççi ta’ Spectre.

Meta dawn it-tnejn, li jsiru intimi, wara li jg˙addu minn ˙afna perikli jsibu l-kwartieri ta’ Spectre, Bond jiskopri x’konnessjoni hemm bejnu u lg˙adu li qed ifittex, Franz Oberhauser (Waltz), il-kap ta’ din l-g˙aqda sigrieta.

Dan il-film hu mimli avventuri gwappi, furja infernali u set-pieces tassew elaborati u grandjuΩi, fosthom ©lieda titanika bejn Bond u Mr Hinx (Bautista, li fir-realtà kien lottatur prim), ©iri bil-karozzi, kumbattiment fuq ˙elikopter itir fuq folla kbira ta’ nies – sekwenza li l-aktar swiet flus fl-istorja ta’ din is-serje, spluΩjonijiet fuq skala vasta, xi xeni ta’ torturi u periklu sa ˙dejn l-g˙atba tal-MI 16 stess.

Din id-darba, fil-mumenti ta’ m˙abba maΩ-Ωew© nisa protagonisti, Bond ikun aktar aggressiv u spint, metodu li jinΩel tajjeb mag˙hom.

Spectre ikompli jpo©©i lil din is-saga fuq pedestall g˙oli u jaspira g˙al aktar suççessi kbar. B˙all-films l-o˙ra ta’ qablu, fil-kredti tal-bidu tinstema’ l-kanzunetta melodjuΩa Writing’s On The Wall ta’ Sam Smith.

Jista’ jag˙ti ˙jiel li jin˙adem sikwel ukoll. Forsi Franz Oberhauser hu l-infami Ernst Stavro Blofeld, dak li jmelles qattus abjad! Titilfu˙x!

MACBETH

TRAÌIKU

FILM MAÌISTERJALI MINN XOGÓOL KLASSIKU Atturi Ewlenin: Michael Fassbender, Marion Cotillard, Elizabeth Debicki, Paddy Considine, David Thewlis, Jack Reynor.

Direttur: Justin Kurzel.

Distributur: Studiocanal Ltd Films Ma˙ru© minn KRS Releasing

Kwantità kbira mix-xog˙lijiet klassiçi ta’ William Shakespeare pprovdew baΩi biex jin˙admu g˙aç-çinema.

Minn tal-ewwel, fost dawn, insibu t-tra©iku Macbeth li, g˙alkemm miktub aktar minn 400 sena ilu, kien wie˙ed mill-favoriti nett biex jidher fuq il-liΩar il-kbir, fuq il-palk kif ukoll g˙at-televiΩjoni.

Diretturi rinomati b˙al Orson Welles, Roman Polanski u Akira Kurosawa ˙admu b’mod affaxxinanti dan ix-xog˙ol g˙aç-çinema flistil distint u inimitabbli tag˙hom.

Mir-Renju Unit/Franza/il-Lussemburgu tasal koproduzzjoni o˙ra ta’ Macbeth, xog˙ol notevolment intelli©enti u viΩwalment rimarkabbli.

L-istorja te˙odna fl-Iskozja tal-Medjuevu, pajjiΩ mifni bi

Óin: 113 min. Çert. 15

gwerer. Macbeth (Fassbender (Thane Of Glamis (sid qawwi ta’ distrett), gwerrier kura©©uΩ u mexxej g˙aqli mill-aqwa, leali lejn ir-re talpajjiΩ, King Duncan (Thewlis), jirba˙ f’battalja ˙arxa lit-traditur tal-forzi ribelli.

Tliet is˙a˙ar nisa jbassru li hu se jsir re, a˙bar li g˙allewwel ma jag˙tix kasha. Meta martu, Lady Macbeth (Cotillard), li g˙adha tibki lmewt tal-uniku binhom, tisma’ b’din il-profesija, tibda tippjana biex Ωew©ha joqtol lil Duncan.

Il-perswaΩjoni persistenti tag˙ha fl-a˙˙ar tikseb ir-riΩultat me˙tie©, tant li ssir bidla radikali f’Ωew©ha. Hu jsir kattiv, bla ˙niena, ambizzjuΩ u qattiel vjolenti. Id-dnub ma’ jorqodx g˙ax sensiela ta’

avvenimenti tra©içi u anke tas-sopranaturali, kif ukoll inkwiet familjari se jwasslu biex dak kollu li bassru ss˙a˙ar jissuççiedi.

Din l-addazzjoni ©dida ta’ Macbeth teççella fl-atmosfera ta’ bruda u klima ta’ kes˙a li tirrennja kwaΩi kontinwament, f’dik infernali tal-battalja a˙˙arija, biç-çpar oran©jo u fis-sbu˙ija selva©©a tal- highlands SkoççiΩi, kif ukoll filmuΩika evokattiva ta’ Jed Kurzel, hu d-direttur. Ilvjolenza hi wkoll evidenti u qawwija g˙alkemm m’hemmx dewmien fuq dawn l-atti barbari. Michael Fassbender bilpersuna tieg˙u ta’ statura jag˙ti ˙ajja u skop g˙allambizzjonijiet tal-protagonist, waqt li Marion Cotillard ittormentata u sovversiva wara lmewt tat-tifel çkejken tag˙hom, b˙ala Lady Macbeth t˙alli d-dulur tag˙ha jinbidel f’ambizzjoni g˙amja g˙allpoter biex se ©©ib qerda totali. Il-final juri li ç-çirku ta’ vjolenza mhux se jieqaf hawn. VerΩjoni o˙ra tassew formidabbli!

L-AQWA ÓAMES FILMS Bejn it-28.10.2015 u l-01.11.2015

Hotel Transylvania 2 Pan The Martian The Intern Suffragette

KOMPETIZZJONI EMPIRE CINEMA Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Minn liema sensiela huwa l-film Spectre?

Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba.

Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: DORIS DEBONO, 19, Tiny Feather, Wied il-Óesri, is-Si©©iewi.

30 08|11|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PROPRJETÀ

pel 9942 2422.

ÓAL GÓAXAQ: G˙allbejg˙: Garaxx ta’ 10 karozzi b’14-il filata g˙oli. Çempel fuq 2728 2882 jew 7982 7940.

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stil ballroom jew LatinAmerikan. Lezzjonijiet taΩΩfin g˙all- beginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm.

RAÓAL ÌDID: Appartament modern flewwel sular f’Ra˙al Ìdid.

2 kmamar tas-sodda, kçina/kamra tal-ikel, salott, kamra tal-banju, kuritur, box-room, gallarija tal-aluminju u veranda.

Mg˙ammar ukoll b’2 airconditioners .

Prezz €88,000. Çempel 9988 0489.

TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta.

Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek ilkuntratt. Offerta speçjali.

G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

SERVIZZI Korsijiet f’Livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn.

Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module . Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çem-

Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fiddjar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙all-kiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds. G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn innumri: 2137 6946/9947 0178.

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar.

Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Çempel 7930 0261.

Cover tal-karozza g˙axxita u ta’ ta˙t tad-drapp.

Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261.

G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal-˙ajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ Cuckoo Clocks mill-Black Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al

dawk l-arlo©©i tajbin g˙allilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih.

Nispeçjalizzaw ukoll fuq tiswija ta’ grandfather clocks u kull tip ta’ clock.

It-tiswija hija bil-garanzija.

G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq ilKungress Ewkaristiku, ilMosta. Çempel 2141 7235.

XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI G˙al kull tip ta’ tiswija fuq xog˙ol ta’ aluminium, b˙al bibien, twieqi, insect screens, eçç., çemplu Refix Aluminium fuq 9947 1928 jew 2789 6735 wara s7.00pm.

G˙al kull tip ta’ kisi bil©ibs, ramel u siment, graffiato, Ωebg˙a, xog˙ol fuq lantik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444.

Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419.

Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq innumru 2143 2352 jew 9947 7167.

Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower lad-

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

der). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811.

WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel lilma?

G˙andek problema ta’ moffa?

Kenda Ltd issolvilek ilproblema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool . G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.c om AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u

akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796.

N IGR ET NI GHT CLU B AN D RES TAUR ANT , LABOUR AVE, IR-RABAT, MALTA. Naççettaw bookings g˙al coffee mornings, lunches u dinner dances u g˙al kull okkaΩjoni. Miftu˙in filweekends u cabaret shows minn Odessa Green, Renato u Freddie Portelli.

G˙al aktar informazzjoni çemplu 2145 4858/2145 4908/7945 4908. Inservu wkoll take away . Tistg˙u ΩΩuru s-sit elettroniku www.nigretnightclub.com jew www.nigretnc.com AG R AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI: Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru.

Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç.

Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295.

Email : alex@agrautoparts.com A˙na nixtru kollox, b˙al g˙amara, fajjenza, arlo©©i, figurini, muniti, midalji u kull ˙a©a o˙ra. Çemplu fuq 2147 0128 jew 2123 7597 jew 9986 9519.

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

avviÛi kÓ

kullhadd.com

avviÛiÌENERaLi BaΩar u bejg˙ ta’ g˙amara Se jsir bejg˙ ta’ o©©etti different u g˙amara bi prezzijiet verament ir˙as, b’risq ir-restawr tal-pittura ta’ Calì fil-knisja parrokkjali ta’ Óal Lija, fis-Sala Villa Lija, Triq il-Kbira, Óal Lija.

Il-Ìimg˙a 13 u l-Óadd 15 ta’ Novembru l-baΩar ikun miftu˙ mid-9.00am sas-7.00pm, is-Sibt 14 ta’ Novembru mid-9.00am sas-1.00pm u mill-4.00pm sat-8.00pm.

S e h e m i s - S o ç j e t à M u Ω i k a l i M ad o n n a t a l -Ì i lj u tal-Imqabba f’Santa Çeçilja Is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser tipparteçipa waqt iç-çelebrazzjonijiet organizzati mill-G˙aqda KaΩini tal-Banda nhar is-Sibt 14 ta’ Novembru 2015 flokkaΩjoni tal-festa ta’ Santa Çeçilja, patruna tal-muΩiçisti.

RappreΩentanti mis-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju ser jakkumpanjaw il-març bl-istandard tal-Banda Madonna talÌilju, flimkien ma’ soçjetajiet muΩikali o˙ra Maltin wara quddiesa fil-Konkatidral ta’ San Ìwann fil-Belt Valletta li tibda’ fil-5.30pm. Aktar informazzjoni fuq www.talgilju.com

Kamillu g˙all-Eurovision Jekk hawn min irid iqatta’ sag˙tejn kollha da˙k u divertiment m’g˙andux jitlef din il-kummiedja li se tittella’ mitTalent Depiro ta˙t id-direzzjoni ta’ Ronald Borg fl-auditorium ta’ Sant’Agata fir-Rabat, nhar is-Sibt 21 ta’ Novembru fi-7.30pm u nhar il-Óadd 22 ta’ Novembru fis-6.00pm. Idd˙ul huwa ta’ €5 u l-parke©© ipprovdut b’xejn ˙dejn lauditorium. Min irid jirriserva post jista’ jçempel 2145 6340 jew 2145 4530.

Jie˙du sehem Joe Azzopardi, Marian Johnston, Joanne Borg, Ronald Borg, Stephen Bonello, Josette Abela, Stephen Borg u Tarcisio Giusti.

B i d u t a n - n o v en a t al - I m m ak u l a t a K u n ç i z z j o n i fl-Imqabba Nhar il-Ìimgha 27 ta’ Novembru 2015 jing˙ata bidu g˙addisat ijiem tan-Novena bi preparazzjoni g˙all-festa talImmakulata Kunçizzjoni fl-Imqabba. In-Novena tibda filknisja parrokkjali tal-Imqabba fil-5.30pm bir-reçita tarRuΩarju. Wara ting˙ad il-Kurunella tal-Immakulata Kunçizzjoni u ting˙ata l-barka sagramentali, segwita minn quddiesa kantata. L-istess programm isegwi tul il-©ranet kollha tan-Novena.

Il-festa tal-Immakulata Kunçizzjoni fl-Imqabba ser ti©i ççelebrata nhar il-Óadd 6 ta’ Diçembru 2015 b’purçissjoni bil-vara tal-Madonna tal-Ìilju mat-toroq tal-Imqabba. Aktar informazzjoni fuq www.talgilju.com Óru© tal-istatwa tal-Madonna tal-Ìilju min-niçça Nhar il-Óadd 29 ta’ Novembru 2015 fl-10.30am, ser isir il˙ru© min-niçça tal-Istatwa Artistika tal-Madonna tal-Ìilju u l-espoΩizzjoni tag˙ha fuq il-bradella artistika fiç-çentru talknisja parrokkjali tal-Imqabba.

L-istatwa ser tkun esposta g˙al ˙mistax-il ©urnata ta’ venerazzjoni pubblika fl-okkaΩjoni tal-festa tal-Immakulata Kunçizzjoni li ser ti©i ççelebrata fl-Imqabba nhar il-Óadd 6 ta’ Diçembru 2015.

Id-devoti kollha ta’ Marija Immakulata huma m˙e©©in li jattendu. Aktar informazzjoni fuq www.talgilju.com Ikla tradizzjonali tal-festa tal-Immakulata Kunçizzjoni fl-Imqabba B˙ala parti miç-çelebrazzjonijiet tal-festa tal-Immakulata Kunçizzjoni 2015, il-kumitat amministrattiv fi ˙dan isSoçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser jorganizza l-ikla tradizzjonali tal-kunçizzjoni, nhar il-Ìimgha 4 ta’ Diçembru 2015, fil-kaΩin tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju, li jinsab fil-pjazza ewlenija tal-Imqabba. L-attività tibda’ fit-8.00pm u matulha ikun servut varjetà ta’ ikel f’atmosfera brijuΩa ta’ festa. Is-serata ser tkun bis-sehem ta’ band muΩikali li ser tallegra lil dawk preΩenti.

Riservazzjonijiet isiru fuq 7985 3044, jew minghand Biçe Farrugia. Aktar dettalji jinkisbu mis-sit uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

Gathering fil-kaΩin tal-Ìilju – l-Imqabba Fl-okkaΩjoni taç-çelebrazzjonijiet tal-festa tal-Immakulata Kunçizzjoni 2015, is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju talImqabba ser torganizza gathering kbir nhar is-Sibt 5 ta’ Diçembru 2015, lejlet il-festa, fil-bini tal-kaΩin tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju, li jinsab fil-pjazza ewlenija talImqabba, mit-8.00pm ’il quddiem Waqt dan il- gathering ser ikun hemm divertiment muΩikali mill-aqwa. Kul˙add huwa mistieden jattendi f’atmosfera mill-aqwa ta’ festa. D˙ul ming˙ajr ˙las. Aktar informazzjoni tinkiseb fuq is-sit elettroniku uffiçjali tasSoçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

08|11|2015 31

aGÓFaS LikE FUQ iL-PaÌNa TaGÓNa Ta’ FaCEBOOk www.facebook.com/kullhadd

32 08|11|2015

kullhadd.com

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

KÓ almaNaKK

ritratt mill-aNtiK

L-OGÓLA TEMPERATURA: 23°C L-INQAS TEMPERATURA: 17°C INDIÇI UV: 4 S ITWAZ ZJONI ÌENE RALI: Pressjoni g˙olja tiksi l-Punent tal-Mediterran

HI

22°C

23°C

23°C

LO

18°C

16°C

17°C

UV

03

03

03

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt

TEMP: Ftit jew wisq imsa˙˙ab bil-possibilità ta’ ˙albiet tax-xita filg˙odu li jsir sabi˙ VIÛIBBILTÀ: Tajba

Ritratt: BAY RETRO

RIÓ: Óafif g˙al moderat mill-Grigal li jsir ˙afif mit-Tramuntana BAÓAR: Óafif g˙al moderat li jsir ˙afif IMBATT: Ftit li xejn TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 23°C

HI

22°C

22°C

21°C

LO

15°C

16°

15°C

UV

03

01

02

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd Empire Pharmacy, 77, Triq it-Teatru l-Antik, il-Belt Valletta Chemimart International Pharmacy, 650, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Fatima Pharmacy, Triq iΩ-Ûonqor, Santa Venera Mackie’s Pharmacy, Triq L. Casolani, Ta’ Paris, Birkirkara Regal Pharmcay, 39B, Triq Antonio Bosio, l-Imsida San Ìwann Pharmacy, 11, Triq Feliç Bor©, San Ìwann Norman’s Pharmacy, 133, Triq il-Kbira, Tas-Sliema Balzan Pharmacy, 70, Triq San Fran©isk, Óal Balzan St Mary Pharmacy, 14, Pjazza Rotunda, il-Mosta Brown’s Village Pharmacy, Triq il-Kbira, il-Mellie˙a Fleming Pharmacy, 61, Triq ÓaΩ-Ûabbar, Ra˙al Ìdid White Cross Pharmacy, Shop A, Block 1, Fuq San Pawl, Bormla St Elias Pharmacy Triq San Elija, ix-Xg˙ajra Beta Pharmacy, 50/52, Triq Santa Marija, Óal G˙axaq St Andrew’s Pharmacy, 51, Triq San Ìor©, Óal Luqa SpiΩerija Óal Mula, Triq Dun Salv Ciappara, ÓaΩ-Ûebbu© Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, ir-Rabat

Triq Bisazza f’Tas-Sliema, lura g˙as-snin sittin

diN il-ÌimgÓa mill-iStorja

10.11.1983 Bill Gates jintroduçi l-Windows 1.0

G˙awdex Palm Pharmacy, 2, Triq il-Palma, ir-Rabat, G˙awdex Xag˙ra Pharmacy, 55, Triq il-Knisja, ix-Xag˙ra, G˙awdex

Numri reBBieÓa LOTTU

45 85 66 18 32 07 78 74

SUPER 5

35 01 17 32 10

GRAND LOTTERY

06 07

04 09 08 07 00

12.11.1990 Tim Berners-Lee jippubblika proposta formali dwar il-World Wide Web

KTIEB KÓ

08|11|2015 33

kullhadd.com

KOMPETIZZJOnI KTIEB RUMANZ BL-INGLIÛ

vAndALISM

“Trid tid˙ol f’relazzjoni g˙al seba’ ©img˙at biss?” Ewan kien staqsa lil Moira. U qatt ma kien g˙addielha minn mo˙˙ha li tg˙id le. KwaΩi g˙axar snin wara, Ewan ˙abta u sabta jer©a’ jitfaçça u jçemplilha. Iwie©eb it-telefown Andy, is-sie˙eb il-©did ta’ Moira.

Moira issa bniet ˙ajja ma’ Andy.

Imma Ewan…

Merlin Publishers bi pjaçir i˙abbru l-pubblikazzjoni tarrumanz il-©did ta’ Lizzie Eldridge Vandalism. Ambjentat fi Glasgow, l-Iskozja, dan huwa rumanz dwar il-˙ajja, l-im˙abba u l-mewt, li fi kliem l-awtriçi huma t-tliet pilastri tal-˙ajja tal-bniedem li b’mod jew ie˙or dejjem jiddiΩappuntawk.

Dan ir-rumanz m’g˙andu ebda rabta ma’ Malta – xi ˙a©a li tag˙mlu uniku fil-lista ta’ kotba Merlin. Chris Gruppetta, direttur tal-Merlin Publishers, qal: “Ridna nesploraw ir-reazzjoni tal-qarrejja Maltin g˙al rakkont ambjentat f’belt kbira Ewropea ming˙ajr irbit ma’ pajjiΩna. Naturalment hemm rabta: l-awtriçi stess. Lizzie hija SkoççiΩa, iΩda ilha tg˙ix Malta g˙al dawn l-a˙˙ar tmien snin.”

Eldridge hija kittieba, attriçi, direttriçi teatrali u g˙alliema.

Twieldet Glasgow u g˙allmet itteatru f’universitajiet IngliΩi g˙al 15-il sena qabel ©iet Malta fl2008. “L-ewwel darba li ©ejt Malta kien fl-2005 g˙al produzzjoni

teatrali. Fl-2008 kont qed infittex xi mkien fejn stajt inkun kreattivament awtonoma, u g˙alhekk ©ejt Malta. U g˙adni hawn,” qalet Eldridge.

“Il-vuçi u l-lingwa©© fir-rumanz huma tieg˙i u ta’ belti, Glasgow.

Imma mbag˙ad ir-rakkont jie˙u ˙ajja g˙alih u jimxi b’fattih,” qalet.

Eldridge tkompli tispjega illi rrumanz huwa storja intensa ta’ niket, passjoni, im˙abba, kilba g˙al persuna o˙ra…u telfa kbira.

Il-karattri fir-rumanz isibu ru˙hom iridu jer©g˙u jiflu n-nozzjonijiet ta’ lealtà u tradiment, hekk kif ilpassat ja˙bat mal-preΩent.

“Meta jer©a’ jitfaçça Ewan, irra©el li Moira kienet t˙obb snin qabel, l-aqwa ˙abiba tag˙ha Connie tkun qieg˙da tmut bilmarda tal-kançer tas-sider. Innirien tal-passjoni ta’ bejn Moira u Ewan jikkuntrastaw bil-qawwa mal-˙ajja ta’ kuljum tag˙ha ma’ Andy, u iΩjed u iΩjed mal-kefrija tal-marda ta’ Connie li qed i©©ibha fix-xejn.”

Vandalism, l-ewwel rumanz ta’ Eldridge mal-Merlin Publishers, Ωgur li se jintg˙o©ob minn kull min i˙obb jaqra dwar konflitti f’relazzjonijiet u emozzjonijiet qawwija.

Ir-rumanz jinsab g˙all-bejg˙ mill-˙wienet tal-kotba kollha, jew bl-internet direttament minn www.merlinpublishers.com

SILTA MILL-KTIEB Don’t come out till you’ve stopped laughing, were Ewan’s final words.

Don’t come out till you’ve stopped laughing, he said.

I never did stop laughing. But life went on anyway. It always does. The earth can swallow a thousand people in one go while the survivors managae to pick up their belongings and fill their stomachs with warm soup. My loss seemed insignificant in comparison.

It wasn’t as if we’d been in love for long. Seven weeks of looking into each other’s eyes and wisi-

hing we could defer the pain of what was to come. But the limited timespan of our romance was its making, not its undoing. No worries about growing grey and tetchy together. Contempt for the familiar was not an option.

The next time I sensed that same urgency was when my closest friend was diagnosed with breast cancer. Both twenty-eight, friends since school, such things didn’t happen to girls like us. We met up in the same bars, smoked the same cigarettes, shared endless complaints about the men who didn’t

strick atound and the ones we wished had not. Connie was older than me by a whole month and that month now lurked like a gaping hole within her absence.

She told me she’d found a lump.

It’s like a penny piece, it is, but without any hard bits...A penny piece without any edges, she said.

She found it when she was having a bath and was going to get it checked, the day after the next. It was probably nothing. She was sure it was nothing. Och, nothing to worry about, she said. And when Connie didn’t phone to can-

cel, we met up the following Thursday as we always did.

Connies was already in the pub when I arrived. It had been raining and both of us had come out without our brollies. Connies was sitting on her own, staring firmly through the window. I knew as soon as I looked at her. I bloody knew.

They’re going to operate as soon as possible, she said.

And I sat down, mouth stupid and wide open, inable to offer anything that might come close to consolation.

Mistoqsija: Lil min kienet t˙obb Moira?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb: VANDALISM ©entilment ipprovdut minn Merlin Publishers.

Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 15 ta’ Novembru.

Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi.

Intant, ir-rebbie˙a tal-kotba IL-PROSTITUZZJONI F’MALTA hija:

SUZANNE PSAILA, The Country Lodge, Triq G˙ajn Tuffie˙a, Pawles, San Pawl il-Ba˙ar.

34 08|11|2015

kullhadd.com

kÓ LOGÓOB

TISLIBA BIN-NUMRI Po©©i n-numri f’posthom Bi 3 numri 021 187 205 305 357 427 467 515 557 685 760 766 780 798 810 927

B’4 numri 0026 0289 0438 0500 1044 1137 1345 1884 3055 3571 3683

3730 3981 5400 5641 5672 6160 6269 6424 6680 6792 6866 6935 7228 7387 7570 8176 8190 8404 8707 8760 8764 8910 8934 9222 9514 9527 9646

30756 37852 42975 50851 55041 57678 62196 63307 64790 65320 65846 67645 67825

68460 78716 82537 85807 88729 91143

B’6 numri

582396 593107

Bi 8 numri 07206179 35509859 60755292 81603755

007659 526058

IR-RIÛULTAT TAL-LOGÓBA TAL-ÓADD LI GÓADDA

B’5 numri 04847 10768 10778

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem : Indirizz :

Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: CONNIE APAP, 46, Tulips Court, Flat 3, Triq Carmelo Farrugia, Óal Lija.

kOmpeTIzzjOnI CenTRO CAsALInGA Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem: ...................................................................................................................................................................

1

Indirizz: .............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................

Nru tal-karta tal-identità: ............................................. Nru tat-telefown: ........................................................

Ir-rebbie˙a tal-Juicer hija: MARY LIA., 5, Ortensia, Triq An©lu Cachia, San Ìwann.

lOGÓOB kÓ

08|11|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

96

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

1.

1.

2,22.

4.

7.

9,11.

10.

12.

16,18.

18.

19.

20.

21.

23.

24.

Kompli l-qawl: A˙jar tiswija ˙aΩina milli sentenza .....

(5) Pjaneta (4) Mhux mag˙ruf?

(1,1) Isem (5) Hekk nag˙mel biex naqla’ x’niekol (6) Jibla’ kollox (6) Sellem? (5) Ara 16 Óaffef bla sieq?! (3) Temm (5) Banju IngliΩ (3) Ara 5 Tal-ibliet (5)

Dawn a˙wa (6) Hekk jag˙mlu lklieb (6) 3.

Isem (3) 5,23.

Xog˙lu jiççekkja (7) 6,15.

Tal-Bibbja t-tajjeb (9) 8.

Isem (9) 11.

Ara 9 12,21W. Mitni (5) 13.

Zanzu Nappa Enyaud (1,1,1) 14.

NiΩbalja (6) 15.

Ara 6 17.

Nies wara xulxin (3) 21.

Ara 12 wieqfa 22.

Ara 2

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1.

4.

7,21M. 9.

10.

12.

16.

18,19.

21.

24.

1.

2,6.

3,17.

5,20.

8.

11,23.

12,22.

13.

14.

15.

21.

Tibki, Qrid, Sptar, Red, Pendil, Karità, QIA, Attur, Tar, Agius

Tersaq, Biddel, Ispira, Raddiena, Penitenza, Partat, Karta, RAI, Atakki, Krafes, Tir

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed.

Qed tag˙rafhom? Ójiel: Ûew© kantanti Brittaniçi li fl-2013 kantaw f’kunçert li jsir kull sena f’Malta

Personalità 1: Personalità 2: Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown:

IDÓOL BIÇ-ÇANS LI

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

TIRBAÓ €100!

Kull l-a˙˙ar Óadd tax-xahar il-premju ta’ €25 se jiΩdied g˙al €100!

Sabiex tipparteçipa ibg˙at din il-pa©na b˙as-soltu. Apparti minn hekk, Ωomm il-logos tal-KullÓadd tal-©img˙at ta’ qabel, billi tqasqashom minn fuq l-ewwel pa©na tal-gazzetta, u ibg˙athom flimkien ma’ din il-pa©na.

EΩempju: biex tipparteçipa fil-kompetizzjoni tad-29 ta’ Novembru ibg˙at pa©na 35 ta’ dik il-˙ar©a, flimkien mal-logo tal-˙ar©iet tal-1, it-8, il-15 u t-22 ta’ Novembru.

Taryn Mamo Cafai

REBBIEÓ TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: BERNICE COHEN, 44, Triq Patri Mattew Sultana, il-Kalkara.

Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fix-xahar ta’ wara li tkun intreb˙et il-kompetizzjoni.

Doriana Portelli

36 08|11|2015

kullhadd.com

kÓ sports

10 miljun ewro nvestiti mill-Gvern Fi proÌetti kapitali Fil-Qasam sportiv Matul is-sena ddie˙la SportMalta ser tkun qeg˙da tag˙mel investiment kapitali ta’ 10 miljun Ewro biex ttejjeb l-infrastruttura talKumplessi fi ˙danha. B’dan ilpass SportMalta se tkompli tikkonsolida l-˙idma li nbdiet f’dawn l-a˙˙ar sentejn.

Dan t˙abbar f’konferenza tala˙barijiet li saret it-Tnejn li g˙adda fil-Kumpless Sportiv talKottonera, li huwa l-lok fejn ser isiru u˙ud mill-pro©etti.

Is-Segretarju Parlamentari g˙arRiçerka, l-Innovazzjoni, ΩÛg˙aΩag˙ u l-Isport Chris Agius aççenna g˙all-istat li fih kienu sabu l-kumplessi fi ˙dan SportMalta. Huwa kompla jg˙id li SportMalta imbarkat fuq ˙idma sfieqa sa mill-ewwel ©ranet ta’ din il-le©islatura, li jkompli jikkonferma kemm verament dan huwa Gvern li ˙adem sabiex Malta jkollha l-Ekonomija b’Sa˙˙itha li qed ingawdu b˙alissa.

Is-Segretarju Parlamentari semma speçifikament il-kumpless tal-Pixxina Nazzjonali talQroqq li di©a bdiet issirlu lmanutenzjoni g˙aliex tant kien t˙alla fi stat diΩastruΩ li kien

hemm il-biΩa li ssir xi tra©edja. Ilkumpless tal-Pixxina f’Tal-Qroqq ma kienx l-uniku eΩempju li semma s-Segretarju Parlamentari, g˙aliex fil-kumplessi kollha kien hemm bΩonn ta’ xog˙ol kbir sabiex ikunu mmoderniΩΩati jew estiΩi biex ikunu jistg˙u jilqg˙u l-bΩonnijiet tal-isportivi lokali.

Il-Kap EΩekuttiv ta’ SportMalta, Mark Cutajar elenka n-numru ta’ progetti li ser isiru fl-2016. U˙ud minn dawn il-pro©etti ser isiru fil-Kumplessi filwaqt li o˙rajn huma estensjoni tal-kumplessi eΩistenti. Minbarra hekk hemm 7 pro©etti o˙ra li jmorru lill hinn mill-façilitajiet ta’ SportMalta.

Dawn huma; • jogging track f’Ta Qali u f’Santa Luçija, • bdil tal-court talBasketball tasSi©©iewi (FaΩi 1), • Shooting range f’G˙awdex, • kumpless tal-Judo f’Pembroke, • manutenzjoni filpadiljun tal-Basketball f’Ta Qali, • Kumpless sportiv f’Santa Venera.

Fil-kumpless tal-pixxina nazzjonali tal-QroQQ ser isir : • • • • • • • • • • • • • • • • •

Bdil tad-deck Fire alarm fil-plantroom, Manutenzjoni tal-boiler Bdil ta’ dawl u pompi fil-Plantroom Changing rooms ©odda (West & East Block) Hand Rails tal-istands ©odda Grey Water Project Kançell fl-East Block C/Park Reception Area Upgrade Kmamar o˙ra attrezzati g˙all-programmi ta’ SportMalta Manutenzjoni tal-Isquash Courts VRF System Extention Manutenzjoni tas-Sistema CCTV Uffiçji ©odda g˙an-NADO Tmien Starting Blocks Ìodda Fannijiet fl-isquash courts Kamra ©dida g˙at-timijiet Nazzjonali tal-G˙awm

Fil-kumpless sportiv tal-kottonera ser isir : • • • • •

Tinbidel l-art tal-main hall u boççi dromo Issir estensjoni tal-Kumpless Isiru swali attrezzati g˙all-konferenzi Upgrade tas-sistema tas-sound Cottonera VRF System

Fil-kumpless sportiv tal-marsa ser isir : • • •

Fence madwar il-pitches Warm up Track ©did g˙all-atletika Dug outs g˙as-Softball u Baseball

Fil-kumpless sportiv ta’ Óal kirkop ser isir : • •

Xog˙ol fuq il-pixxina Manutenzjoni tac-Changing rooms

Fil-kumpless sportiv Fil-university sports hall ser isir : tal-kottonera ser isir :

• •

Bdil tad-dawl fis-sala tal-isports fl-Università Ser jinbidel il-boiler

Iç-Çermen ta’ SportMalta Luciano Busuttil, irringrazzja lil Gvern talli emmen fil-˙idma li qed tag˙mel l-entità hekk kif fl-a˙˙ar sentejn u nofs intwera biç-çar kemm l-impenn tal-amministrazzjoni qed isarraf fi frott. Huwa spjega ukoll kif l-entità mhix qed tie˙u ˙sieb biss ilfaçilitajiet u l-iskemi sabiex taqdi aktar l-isportivi Maltin imma xeddet libsa ©dida bl-isem ©did ta’ SportMalta. Huwa sa˙aq li dan mhuwiex biss bdil kosmetiku iΩda huwa rappreΩentazzjoni ta’ dan l-impenn u l-investiment fil-qasam sportiv. Huwa aççenna g˙all-website l-©dida tal-entità li hija user friendly biex kul˙add ikolli aççess g˙all-informazzjoni.

SPorTS kÓ

08|11|2015 37

kullhadd.com

PrEMiEr lEaGUE MalTi 1 0

floriana birkirkara

0 0

Ritratt: STEPHEN GATT

balzan SliEMa WondErErS

Terence Agius (B), Samir Arab (B) u Marko Potezica (S) REBÓA MINIMA GÓAL BALZAN FUQ SLIEMA Fl-ewwel log˙ba li kien ilbiera˙ fil-Victor Tedesco Stadium, it-tim ta’ Balzan irnexxielu jeg˙leb lit-tim ta’ Sliema bl-iskor minimu ta’ 1-0.

L-ewwel azzjoni tal-log˙ba waslet fir-4 minuta meta xutt mil-lemin tal-attakkant SlimiΩ Aiden Friggieri, ilgowler ta’ Balzan salva b’diffikultà. Minuta wara Balzan irrea©ixxew meta Steve Bezzina qassam lejn Vujacic li kien jinsab quddiem il-lasta iΩda l-gowler ta’ Sliema Glenn Zammit antiçipa l-azzjoni mill-ewwel u tefa’ lballun f’corner. Fis-6 minuta, Kerlon qassam lejn Alex Muscat li x-xutt tieg˙u kien salvat iΩda mhux miΩmum minn Christian Cassar, b’konsegwenza li l-ballun wasal f’saqajn Calcado li g˙alkemm skurja, il-linesman Jurgen Spiteri ˙assar il-gowl g˙al offside. Fis-16-il minuta, azzjoni o˙ra ta’ Balzan bil-free-kick dirett ta’ Edison Zarate li iΩda l-ballun spiçça ftit barra.

Re©g˙u kienu Sliema fit-28 minuta meta minn cross ta’ Friggieri lejn in-nofs fejn kien hemm Rodrigues Ledesma li però kien issikkat minn difensur ta’ Balzan u ma rnexxilux japprofitta minn din l-azzjoni. Fit-31 minuta Sliema marru viçin li jift˙u l-iskor. Kien, g˙al darb’o˙ra, Aiden Friggieri li kkrossja g˙an-nofs lejn Ledesma b’dan tal-a˙˙ar da˙al tajjeb fuq ix-xellug u jfajjar xutt li l-gowler ta’ Balzan salva però ma jΩommx u kellu jkun difensur ta’ Balzan li jbieg˙ed il-periklu. Fil-35 minuta kien imiss lil Balzan li jersqu viçin li jift˙u l-iskor minn azzjoni tajba ta’ Alfred Effiong iΩda l-gowler Glenn Zammit kien attent. Qabel spiççat lewwel taqsima, Sliema spiççaw jilag˙bu b’10 plejers meta tkeçça Pedrinho wara azzjoni ma’ Luke Sciberras.

G˙alkemm it-tieni taqsima kienet nieqsa mill-azzjonijiet, kienet it-taqsima li wasal l-unika gowl tal-partita.

Kien proprju fl-54 minuta meta azzjoni personali ta’ LYDON MICALLEF, li baqa’ die˙el bejn id-difensuri SlimiΩi u meta wasal viçin g˙eleb lil Glen Zammit b’xutt imkaxkar fil-baxx. L-unika reazzjoni ta’ Sliema waslet fit-72 minuta meta xutt djagonali ta’ Gary Muir kien salvat mill-gowler ta’ Balzan Chris Cassar.

Steven Bezzina (B) u Benjamin Essel (S)

Referee: Clayton Pisani

Gareth Sciberras (B) u Jurgen Pisani (F)

Fit-tieni log˙ba li kien hemm ilbiera˙ ukoll fil-Victor Tedesco Stadium, it-tim ta’ Floriana u Birkirkara qasmu l-punti fi draw ©ust.

L-ewwel azzjoni tal-log˙ba waslet minn Floriana meta fit-6 minuta x-xutt ta’ Matteo Picciolo minn tarf ilkaxxa jg˙addi ftit ‘il barra mil-lasti ta’ Birkirkara. L-ewwel azzjoni dejna tal-partita waslet minn Birkirkara fid19-il minuta meta Pawlu Fenech biddel il-ballun ma’ Ryan Scicluna, dan avvanza wa˙da fuq il-lemin iΩda ddifensur ta’ Floriana rnexxielu jbieg˙ed il-periklu f’corner. Fit-22 minuta Floriana rrea©ixxew minn Mauricio Villa bix-xutt tieg˙u minn quddiem il-lasta jispiçça barra. Ûew© minuta wara rrispondew il-KarkariΩi permezz tal-attakkant Taljana Fabrizio Miccolo meta minn free-kick tieg˙u, il-gowler FurjaniΩ Matthew Calleja Cremona jo˙ro© g˙all-ballun però deher li sar foul fuqu minn plejer KarkariΩ, bir-referee j˙alli l-log˙ob g˙addej. Fit-28 minuta azzjoni perikoluΩa g˙all-Floriana meta Ωew© xuttijiet ta’ Villa, l-ewwel ikun salvat bi bravura kbir minn Justin Haber, imbag˙ad it-tieni xutt kien salvat f’corner mill-istess Haber bl-assistent referee jissenjala offside.

Bdiet it-tieni taqsima b’azzjoni minn Birkirkara meta azzjoni personali ta’ Ryan Camenzuli, li da˙al wa˙du fuq ix-xellug, tilef momentarjament il-ballun qabel ˙abat mad-difensur FurjaniΩ fost l-g˙ajat tal-KarkariΩi g˙all-penalty iΩda r-referee ma kienx interessat. Fit-68 minuta, il-KarkariΩi spiçça jilag˙bu b’10 meta Joseph Zerafa kien muri t-tieni karta safra g˙all-foul fuq Chiesa. Fit-78 minuta, kien xutt ta’ Ryan Scicluna li minn barra l-kaxxa mar ftit g˙oli. Minkejja bi plejer inqas, Birkirkara marru viçin li jmorru fil-vanta©© fid-79 minuta meta Liliu kkrossja lejn Vito Plut li d-daqqa ta’ ras tieg˙u ˙abtet mal-mimduda.

Referee: Mario Apap

Antonio Monticelli (F), Zack Muscat (B) u Sciberras Gareth (B)

il-PrEMiEr lEaGUE MalTi

DRAW ÌUST BEJN FLORIANA U BIRKIRKARA

klaSSifika Balzan Birkirkara Valletta Hibernians Floriana Tarxien Rainbows Mosta Sliema Wanderers Pembroke Athleta Naxxar Lions Qormi St. Andrews

L

R

D

T

F

K

+/-

Pti

11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11

7 6 7 6 6 5 5 4 4 2 1 0

2 4 1 4 2 4 3 2 1 1 2 0

2 1 3 1 3 2 3 5 6 8 8 11

17 26 19 19 18 18 17 9 18 9 9 6

9 10 11 12 11 9 12 14 22 28 18 29

+8 +16 +8 +7 +7 +9 +5 -5 -4 -19 -9 -23

23 22 22 22 20 19 18 14 13 7 5 0

38 08|11|2015

kullhadd.com

KÓ SPORTS

RIÛULTATI TAL-BIERAÓ

MAN. UTD V WEST BROM Fil-log˙ba li kien hemm ilbiera˙, ittim ta’ Louis van Gaal irnexxielu jirba˙ lit-tim ta’ West Brom bl-iskor ta’ 2-0 filwaqt li rnexxielu jirre©istra l-5 clean sheet konsekuttiva fil-kompetizzjonijiet kollha.

G˙alkemm il-United kienu perikoluΩi fl-ewwel taqsima, it-tim ta’ West Brom. kien organizzat ferm u waqqaf kull tip ta’ attakk talUnited. Fit-tieni taqsima l-United komplew jattakkaw u kien proprju b’xutt mill-isba˙ minn barra l-kaxxa ta’ Jesse Lingard li tefag˙hom filvanta©© fit-52 minuta. It-tim ta’ van Gaal issi©illa din ir-reb˙a meta fid90 minuta Gareth McAuley waqqa’ lil Anthony Martial bir-referee juri lkarta l-˙amra lid-difensur ta’ West Brom. Juan Mata mill-11-il metru ma Ωbaljax.

ARSENAL V TOTTENhAM Fil-log˙ba tal-©img˙a fil-Kampjonat IngliΩ, it-tim ta’ Arsenal se jkun qed jilqa’ f’daru lir-rivali eterni tieg˙u Tottenham bit-tim ta’ Arsene Wenger jittama li jkun jista’ jikkonferma s-6 reb˙a tieg˙u. It-tim ta’ Arsenal skurjaw 16-il gowl fl-a˙˙ar 5 log˙biet filKampjonat IngliΩ iΩda fost il-©img˙a

Verona v Bologna

0-2

Milan v Atalanta

Tard

LOGÓOB GÓAL-LUM Torino v Inter

12.30

Empoli v Juventus

15.00

Frosinone v Genoa

15.00

Palermo V Chievo

15.00

Roma v Lazio

15.00

Sassuolo v Carpi

15.00

Napoli v Udinese

18.00

Sampdoria v Fiorentina

20.45

KLASSIFIKA TIM

L

R

D

T

F

K

P

Fiorentina 11 8 0 3 22 9 24 Internazionale 11 7 3 1 11 7 24 Roma 11 7 2 2 25 13 23 Napoli 11 6 4 1 21 8 22 Sassuolo 11 5 4 2 13 10 19 Milan* 11 6 1 4 15 16 19 Lazio 11 6 0 5 16 18 18 Atalanta* 11 5 2 4 13 14 17 Sampdoria 11 4 4 3 19 15 16 Juventus 11 4 3 4 13 10 15 Torino 11 4 3 4 17 17 15 Empoli 11 4 2 5 12 15 14 Chievo 11 3 4 4 14 11 13 Bologna 12 4 0 8 11 15 12 Genoa 11 3 3 5 10 14 12 Udinese 11 3 3 5 10 14 12 Palermo 11 3 2 6 11 16 11 Frosinone 11 3 1 7 9 16 10 Hellas Verona 12 0 6 6 8 19 6 Carpi 11 1 3 7 10 23 6 * Il-poΩizzjonijiet ivarjaw min˙abba li r-riΩultat in˙are© wara li morna g˙all-istampar

0-1

Leicester City v Watford

2-1

Man. United v West Brom.

2-0

Norwich City v Swansea City

1-0

Sunderland v Southampton

0-1

West Ham v Everton

1-1

Stoke City v Chelsea

1-0

LOGÓOB GÓAL-LUM Aston Villa v Man. City

14.30

Arsenal v Tottenham H.

17.00

Liverpool v Crystal Palace

17.00

KLASSIFIKA

Jesse Lingard jiççelebra l-ewwel tieg˙u ma’ Man. United

kienu ddominati ferm minn Bayern Munich tant li l-log˙ba spiççat bliskor ta’ 5-1 u nistg˙u ng˙idu li ttamiet li Arsenal jikkwalifikaw g˙arrawnd li jmiss huma minimi ˙afna.

Min - n a ˙ a t a g ˙ h o m , T o t t e n h a m g˙addejjin minn forma tajba tant li s’issa g˙adhom tilfu biss darba dan l-ista©un proprju fl-ewwel log˙ba tal-ista©un kontra Manchester United u b˙alissa jinsab fil-5 post b’20 punt.

LIVERPOOL V cRySTAL PALAcE Liv e r p o o l s e j k u n u q e d j i l q g ˙ u

f’darhom lil Crystal Palace bit-tama li jkomplu bis-sensiela ta’ riΩultati poΩittivi li bdiet minn mindu ˙a ttmun f’idejh il-kowç ÌermaniΩ Jurgen Klopp.

Wara r-reb˙a fost il-©img˙a kontra Rubin Kazan fl-Europa League, u s’issa g˙adhom mhux meg˙luba ta˙t dawn il-kowç ÌermaniΩ. Huma se jkunu qed jilag˙bu kontra tim li dan l-a˙˙ar ma kienx qed ikun konsistenti tant li b˙alissa l-Palace jinsabu fl-10 post u ilhom ma jirb˙u g˙al dawn l-a˙˙ar 4 log˙biet f’kull kompetizzjoni.

TORINO V INTER

RIÛULTATI TAL-BIERAÓ

Bournemouth v Newcastle

Wara li ilhom g˙al 5 log˙biet konsekuttivi ma jirb˙u log˙ba tant li spiççaw niΩlu fil-11-il post fil-klassifika, it-tim ta’ Torino se jkunu qed jittamaw li jibdlu din ix-xejra kontra t-tim ta’ Inter f’darhom.

Madankollu, dan Ωgur mhux se jkun façli hekk kif Inter g˙addejjin minn forma tajba wara li rnexxielhom jeg˙lbu lir-rivali diretti tag˙hom dan l-ista©un, it-tim ta’ Roma, u Ωgur li se jkunu qed jassiguraw li jakkwistaw it-tliet punti biex ikomplu jsa˙˙u l-poΩizzjoni tag˙hom fil-quççata.

EMPOLI V JUVENTUS Empoli se jkunu qed jilqg˙u lil Juventus f’darhom bit-tama li jag˙mluhom 4 reb˙iet minn 6. Ironiku huwa l-fatt li wara li Empoli kellhom bidu kemxejn iebes, fejn tilfu 4 log˙biet f’6, fil-fatt xorta wa˙da jinsabu punt biss ta˙t Juventus fil-klassifika. Meta mqabbla mal-istess perjodu s-sena lo˙ra, Empoli b˙alissa g˙andhom aktar punti wara 11-il log˙ba iΩda wkoll rekord difensiv a˙jar fejn qalg˙u 3 gowls inqas ukoll.

Min-na˙a tag˙hom Juventus, il-plejer tag˙hom Paul Pogba jidher li re©a’ skopra l-forma li tant hu mag˙ruf g˙aliha, tant li fost il-©img˙a kien pass brillanti tieg˙u lejn Stephan Lichtsteiner li g˙en lil Juventus jakkwistaw punt prezzjuΩ konta Bo r u s s i a M ö n c h e n g l a d b a c h . M a d a n k o l l u , Juventus Ωgur li ma jistg˙ux jaffordjaw li jkomplu jitilfu aktar punti g˙ax b’hekk ikunu qed jirriskjaw i l - k w a l i f i k a z z j o n i a w t o m a t i k a g ˙ a ç Champions League tas-sena d-die˙la.

TIM

L

R

D

T

F

K

P

Manchester City Arsenal Leicester City Man. United West Ham United Tottenham H Southampton Everton Liverpool Crystal Palace Watford West Brom Stoke City Swansea City Norwich City Chelsea Newcastle United Bournemouth Sunderland Aston Villa

11 11 12 12 12 11 12 12 11 11 12 12 11 12 12 11 12 12 12 11

8 8 7 7 6 5 5 4 4 5 4 4 3 3 3 3 2 2 1 1

1 1 4 3 3 5 5 5 5 1 4 2 4 4 3 2 4 2 3 1

2 2 1 2 3 1 2 3 2 5 4 6 4 5 6 6 6 8 8 9

26 21 25 17 23 19 19 20 12 12 11 10 9 12 16 16 13 12 13 10

9 8 20 8 16 9 13 16 12 11 12 16 12 16 23 22 22 25 26 20

25 25 25 24 21 20 20 17 17 16 16 14 13 13 12 11 10 8 6 4

PUNTI OÓRA “JIEN L-AÓJAR PLEJER TAD-DINJA” Cristiano Ronaldo qal li huwa l-a˙jar plejer tad-dinja u jista’ jqabbel lilu nnifsu mal-aqwa plejers li qatt rat id-dinja talfutbol. F’intervista li saritlu mal-BBC hekk kif g˙ada se jkun qed jin˙are© il-film il-©did tieg˙u, Ronaldo sostna li huwa la˙aq livell li “mhux façli li tkompli ttejjeb fuqu”. Dan ilplejer PortugiΩ, li g˙andu 30 sena, kien ivvutat b˙ala l-a˙jar plejer tad-dinja 3 darbiet u b˙alissa huwa wkoll b’mod uffiçjali l-aktar plejer li skurja gowls ma’ Real Madrid. Ûied jg˙id li m’hemmx bΩonn li joqg˙od li huwa le©©enda g˙ax in-numri jitkellmu wa˙idhom.

Ronaldo, li ng˙aqad ma’ Real Madrid ming˙and Manchester United fl-2009 g˙as-somma rekord ta’ dak iΩΩmien ta’ £80 miljun, qal ukoll li huwa la˙aq livell li ma jitwemminx fil-grawnd tul dawn l-a˙˙ar 8 snin u l-g˙an tieg˙u li jkompli jilg˙ab g˙al 5 jew 6 sta©uni o˙ra. S’issa, skurja 504 gowl f’760 apparenza.

TIÛDIED IL-PRESSJONI FUQ MOYES Wara li nhar il-©img˙a li g˙adda, Real Sociedad sofrew telfa kontra Las Palmas biex b’hekk irre©istraw is-6 telfa minn 11-il log˙ba. Din it-telfa xejn mistennija kompliet iΩΩid ilpressjoni fuq l-eks-kowç ta’ Manchester United. Din it-telfa ta’ 2-0 kontra Las Palmas ˙alliet lil Sociedad ‘il fuq miΩΩona ta’ relegazzjoni min˙abba d-differenza fil-gowls.

Sociedad se jkunu qed jiltaqg˙u mar-rebbie˙a tal-Europa League Sevilla u r-rebbie˙a taç-Champions League Barçellona fiΩ-Ωew© log˙biet li jmisshom wara l-waqfa internazzjonali. Moyes kien iffirma kuntratt sal-a˙˙ar ta’ dan l-ista©un ftit anqas minn sena ilu.

ROMA V LAZIO

DIEGO COSTA JERÌA’ JKUN MGÓAJJAT

Il-belt ta’ Ruma qed tipprepara lilha nnifisha g˙ad-derby tal-kapitali Taljan hekk kif it-tim mhux fil-forma ta’ Roma se jkun qed jilg˙ab kontra r-rivali eterni ta’ Lazio li wkoll min-na˙a tag˙hom mhumiex qed ikunu konsistenti.

Fil-verità Roma lag˙bu a˙jar minn Inter il©img˙a l-o˙ra iΩda xorta spiççaw tilfu din illog˙ba. IΩda huma rnexxielhom jirb˙u kontra Bayer Leverkusen bl-iskor ta’ 3-2 bil-gowl rebbie˙ ©ie skurjat minn Miralem Pjanic lejn l-a˙˙ar tal-partita. Lazio jridu joqog˙du attenti g˙ax skont l-istatistika riçenti, huma rre©istraw b˙ala ttieni l-aktar tim li qala’ gowls dan l-ista©un tant li Carpi biss qalg˙u aktar gowls.

L-attakkant ta’ Chelsea Diego Costa re©a’ ©ie mg˙ajjat mattim internazzjonali Spanjoli g˙aΩ-Ωew© log˙biet ta’ ˙biberija li jmiss f’darhom kontra l-Ingilterra u log˙ba o˙ra kontra lBel©ju erbat ijiem wara. Costa, li g˙andu 27 sena, t˙alla barra mill-iskwadra ta’ Vicente Del Bosque g˙all-a˙˙ar Ωew© log˙biet ta’ kwalifikazzjoni tal-Euro 2016 lura f’Ottubru.

Huwa kien sospiΩ g˙al-log˙ba kontra l-Lussemburgu, iΩda minkejja li minkejja li kien disponibbli g˙al kontra lUkrajina, Del Bosque xorta wa˙da g˙aΩel li ma jag˙Ωlux.

Mag˙Ωula se jkun hemm ukoll s˙abu fit-tim ta’ Chelsea li jinkludu d-difensur Cesar Azpilicueta, il-plejer ta’ nofs ilgrawnd Cesc Fabregas u l-attakkant Pedro.

FOrMULA 1kullhadd.com KÓ

08|11|2015 39

AnALIÛI U rAPPOrt tA’ LIAM GAUCI

LIL hInn MIÇ-ÇIrKWIt L-a˙barijiet ta’ din il-©img˙a komplew ikunu kkaratt erizzati mi nn i nf lu ss t a’ i nfo rma zz jon i ©d id a rel at at a mal -fu tu r t ar-Red Bu ll Ra ci ng (R BR) il l i , u ffi çj al men t, g˙a dho m m in g˙aj r fo rni tu r t al magni g˙all-2016. Dan b’riΩultat talfatt li l-fornituri attwali kollha rriffjutaw li jissupplixxuhom hekk kif, skont l-RBR, qeg˙din jibΩg˙u li t-tim Awstrijak ikun avversarju kompetittiv fl-ista©un li ©ej.

L-g˙aΩliet jonqsu Il-©img˙a bdiet b’kummenti tas-sid tar-Red Bull Dietrich Mateschitz illi ta skadenza sat-22 ta’ Novembru biex it-tim jasal g˙al ftehim dwar ilmagni g˙as-sena d-die˙la.

Kif di©à semmejna, il-possibbiltà li jkun xi ˙add mill-fornituri attwali illi jie˙u dan il-kuntratt ©iet eskluΩa fil©img˙at li g˙addew. Ma’ din il-lista ta’ bibien mag˙luqin Ωdiedet l-introduzzjoni ta’ fornitur indipendenti fl2016 hekk kif il-Ferrari uΩaw il-veto tag˙hom biex jimblukkaw din irriforma.

Madankollu, fl-a˙˙ar jiem bdiet issir prominenti t-teorija li r-Red Bull jistg˙u juΩaw magni Renault li jkunu “rebadged” , ji©ifieri power u nit s li ja ˙dm u b it -t ekn ol o©i ja FrançiΩa imma li jkunu Ωviluppati mit-tim stess jew entità o˙ra mqabbda minnu.

Illien jew le?

Id-disinjaturi f’dan il-kaΩ jistg˙u j ku nu l -Ilm or, i mm exxi ja m i nn M ario Ill ien. Huwa famuΩ g˙axxog˙ol eççellenti li wettaq flimkien ma’ Adrian Newey fiΩ-Ωmien meta d an t al -a ˙˙ar k ien ja˙d em m alMcLaren. Illien di©à ilu mar-Red B ul l m il l -a˙ ˙ar tal -20 14 me ta ng˙aqad mat-tim biex jipprova jtejjeb il-prestazzjoni tal-magni Renault.

Madankollu, id-disinn li ˙are© bih sal-bidu ta’ din is-sena ma kienx wisq a˙jar minn dak tal-fornituri Franç iΩ i u g˙al hek k ir-Red B ul l talbu lir-Renault biex jibqg˙u jippersistu bil-verΩ joni tag˙hom. Issa, però, qieg˙ed ji©i spekulat li l-RBR huma lesti li jie˙du çans bid-disinn

ta’ Illien.

Minkejja li din il-verΩjoni tal-fatti tidher li hija possibbli fit-teorija, filprattika s-sitwazzjoni taf tkun mod ie˙ or. Dan hekk k if Ill i en st es s ça˙ad li g˙andu xi tip ta’ ftehim mar-Red Bull g˙all-2016.

Minflok, huwa sostna li qieg˙ed isegwi d-dibattitu dwar l-introduzzjoni ta’ fornituri indipendenti fl2017 hekk kif huwa interessat li jkun disinjatur awtonomu tal-magni.

Jibda x-xog˙ol g˙all-2016 Sadanittant, ir-Renault infushom jidhru li di©à g˙addejjin bl-iΩvilupp tal-vettura g˙all-2016, minkejja l-fatt li uffiçjalment g˙adhom ma ˙adux il-kontroll tal-Lotus.

L -a˙ ˙ar l i k on na s maj na bi n nego zja ti ta ’ be jni et hom ki en f’Settembru li g˙adda meta r-Renault Ωvelaw li ffirmaw ‘Letter of Intent’ mat-ti m Bri ttan iku . Madank oll u, matul dawn l-a˙˙ar ©img˙at kien hem m nuq qas t a’ i n form azz jo ni ©di da hek k k i f Ω -Ωe w© p arti ji et kienu impenjati f’negozjati wara l-

kwinti.

Skont il -m idja i nternazz jon al i, però, l-in©iniera tar-Renault di©à qeg˙din ja˙dmu mal-Lotus biex jippreparaw il-vettura tal-2016. Skont listess rapport, it-tim huwa mistenni l i jΩ om m i sm u f l-2 016 bi ex imbag˙ad jing˙ata isem il-kumpanija FrançiΩa fl-2017.

Tirtira mill-motorsport Fuq nota differenti, ta’ min issemu li fl-a˙˙ar jiem waslet a˙bar diΩappuntanti g˙al min kien qieg˙ed jittama li jara sewwieq mara fil-F1. Dan hekk kif Susie Wolff, il li hi ja ssewwi eq ta’ prova ta l-W il l ia ms, ˙abbret li se tirtira mill-motorsport fl-a˙˙ar ta’ dan l-ista©un.

Wolff kienet l-aktar mara li waslet q ri b l i t i d˙ ol f il -k am pjon at t al Formula 1 fl-a˙˙ar 20 sena hekk kif ipparteçipat f’numru ta’ sessjonijiet ta’ prova flimkien mat-tim ta’ Grove.

Fl-istqarrija li ˙ar©et din il-©img˙a, hija sostniet li se tfittex sfidi ©odda fil-˙ajja li se je˙duha lil hinn middinja tas-sewqan.

tELLIEQA dIvErtEntI Nico Rosberg kiseb ir-raba’ reb˙a tieg˙u g˙all-2015 f’tellieqa interessanti li offriet spettaklu divertenti g˙allaktar minn 110,000 dilettanti li kienu pre Ωenti fl-Autódromo H ermanos Rodríguez illi kien ilu ma jospita Gran Premju mill-1992.

G˙al din it-tellieqa, is-sewwieqa kellhom g˙ad-dispoΩizzjoni tag˙hom ir-roti rotob u medji, però kul˙add g˙aΩel li jibda b’dawn tal-ewwe l hekk kif kienu joffru rendiment ferm a˙jar mill-o˙rajn.

Il-ÌermaniΩ tal-Mercedes irnexxielu jΩomm l-ewwel post permezz ta’ tluq tajjeb li ma tax çans lil Hamilton jisfidah b’mod serju.

L-affarijiet mill-ewwel bdew ˙aΩin g˙all-Ferrari g˙aliex Raikkonen kellu jitlaq mid-19-il post min˙abba li t-tim Taljan biddillu l-magna qabel it-tellieqa. Madankollu, l-affarijie t ma damux wisq biex marru g˙all-ag˙ar g˙aliex Vettel g˙amel kuntatt ma’ Ricciardo fl-ewwel dawra li wassal g˙al puncture u pit stop antiçipata.

Alonso, li telaq ma©enb Raikkonen fl-a˙˙ar filliera, irtira wara ftit kurvi min˙abba problemi fil-magna Honda.

Wara din id-disfatta, it-tellieqa kkwitat xi ftit fejn l-aktar ˙a©a interessanti li se˙˙et kienet id-deçiΩjoni tal-istew-

ards taç-çirkwit li ma je˙dux passi kontra Ricciardo u Vettel g˙all-inçident preçedenti.

Konfronti interessanti Bottas ta bidu g˙all-ewwel rawnd ta’ pit stops meta da˙al biex jaqleb g˙arroti medji fid-disa’ dawra f’perjodu tat-tellieqa li fiha ˙afna sewwieqa ki enu qeg˙din jilm entaw m inn nuqqas ta’ qabda mir-roti ta’ wara.

Ve tte l beda jitlef il- paçenzja mwa˙˙al lejn in-nofs tal-klassifika sakemm fl-a˙˙ar g˙afas wisq u tilef il-kontroll f’dawra 18 u ˙are© mittraççat. Il-ÌermaniΩ irnexxielu jer©a’ jo˙ro© fuq l-asfalt, imma g˙amel ˙sara konsiderevoli lir-roti min˙abba l-eskursjoni tieg˙u.

Sainz ta disp jaçir li d- dil ettanti Messikani Ωew© dawriet wara meta rnexxielu jaqbeΩ lil Perez waqt li dan tal-a˙˙ar kien ˙iere© mill- pits biex ˙adlu l-g˙axar post.

Ftit minuti wara rajna dak li probabbilment kien l-aktar konfront kontroversjali tat-tellieqa meta Bottas u Raikkonen g˙amlu kuntatt huma u ji©©ieldu g˙as-sitt post. Is-sewwieq tal- Willi am s ˙are © m ill- inçi de nt ming˙ajr problem i, però dak tal-

Ferrari ©arrab ˙sarat kbar f’wa˙da tarroti ta’ wara u kellu jabbanduna t-tellieqa.

Wara l-inçident Raikkonen sostna li Bottas kien aggressiv wisq fl-attakk tieg˙u, imma l- istewards ˙assew li lmossa tas-se wwieq tal- Wil liam s kienet le© ittima u ˙al lew kol lox g˙addej ming˙ajr penalitajiet.

Sainz u Perez re©g˙u ltaqg˙u fl-34 dawra f’battalja li matulha l-Ispanjol ˙are© mit-traççat. Meta rritorna huwa kien kabbar il-vanta©© tieg˙u fuq Perez b’mod ille©ittimu u g˙alhekk naqqas il-veloçità biex i˙alli lillMessikan jg˙addi fost l-entuΩjaΩmu tal-partitarji lokali.

Problemi bir-roti Tnax-il dawra wara, l-in©inier ta’ Rosberg ordnalu biex jid˙ol fil-pits g˙at-ti eni waqfa hekk ki f it- tim g˙aΩel li jabbanduna l-istrate©ija ta’ pit stop wa˙da. Il-ÌermaniΩ obda mil l-e wwe l im ma Ham ilton o©©ezzjona g˙al dan l-ordni g˙aliex ˙ass li r-roti tieg˙u setg˙u jwasslu sal-a˙˙ar tat-tellieqa.

Wara ˙afna insistenza, il-Brittaniku aççetta li jid˙ol fil- pits g˙al sett ©did ta’ medji, però kompla jsostni li t-tim

KLASSIFIKA MESSIKU

˙a d-deçiΩjoni l-˙aΩina.

Sewwieq li Ωgur kellu bΩonn ibiddel ir-roti kien Massa li sal-˙amsin dawra kien qieg˙ed imajna mhux ˙aΩin u ta l-opportunità lil Ricciardo illi je˙odlu l-˙ames post.

Id-dilettanti Messikani re©a’ kellhom g˙aliex jiçelebraw fil-51 dawra meta Perez approfitta ru˙u minn eskursjoni ta’ Verstappen biex po©©a ru˙u fittmien post.

Safety Car Dawra wara d-diΩastru tal-Ferrari kien komplut meta Vettel re©a’ tilef il-kontroll tal-vettura tieg˙u, din id-darba b’mod irreparabbli hekk kif da˙al f’barriera b’veloçità g˙olja.

Dan l-inçident wassal g˙all-˙ru© tasSafety Car li da˙let lura fit-58 dawra.

Hawnhekk Bottas mill-ewwel ta salt tajjeb biex qabeΩ lil Kvyat u tela’ fuq l-a˙˙ar tar©a tal-podju.

Wara dan il-konfront, l-unika ˙a©a ta’ interess se˙˙et fid-dawra ta’ wara meta kollass tal-brejkijiet ta’ Nasr ©ieg˙lu jabbanduna t-tellieqa. L-a˙˙ar dawriet kienu relattivament kwieti hekk kif Hamilton iddeçieda li ma jippressax wisq lil Rosberg u jikkuntenta bit-tieni post.

KLASSIFIKA SEWWIEQA

PoΩ.

Sewwieq

Tim

Óin

PoΩ.

Sewwieq

Tim

Punti

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Nico Rosberg Lewis Hamilton Valtteri Bottas Daniil Kvyat Daniel Ricciardo Felipe Massa Nico Hulkenberg Sergio Perez Max Verstappen Romain Grosjean

Mercedes Mercedes Williams Red Bull Red Bull Williams Force India Force India Toro Rosso Lotus

1:42.35.038 +1.90 +14.5 +16.5 +19.6 +21.4 +25.8 +34.3 +35.2 +37.9

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Lewis Hamilton Nico Rosberg Sebastian Vettel Valtteri Bottas Kimi Räikkönen Felipe Massa Daniil Kvyat Daniel Ricciardo Sergio Perez Max Verstappen

Mercedes Mercedes Ferrari Williams Ferrari Williams Red Bull Racing Red Bull Racing Force India Toro Rosso

345 272 251 126 123 117 088 084 068 047

40 08|11|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

FONDI FIL-BERAÓ

Alfred Sant Kap tad-Delegazzjoni Laburista fil-Parlament Ewropew

Kellna u se jibqa’ jkollna minn dawn l-iskandli fejn politikant minn na˙a jew o˙ra ji©i akkuΩat li mexa ˙aΩin, li ffavurixxa lil xi ˙add jew lil xi ˙add ie˙or b’mod in©ust, u li g˙amel hekk g˙all-gwadann personali jew tal-partit tieg˙u jew ta’ xi ˙add qribu. Daqqa lallegazzjoni ssir fis-sens ta’ korruzzjoni s˙i˙a, daqqa fis-sens ta’ m©iba li teΩisti fost il-bnedmin kollha, imsensla fil-fraΩi: ˙okkli dahri, ˙alli n˙okklok tieg˙ek.

Hemm xi mod kif nistg˙u naqtg˙ulha rasha darba g˙al dejjem din il-problema? U li jkollna politika li fiha, jekk lim©iba tal-politikanti ma tkunx xierqa, dawn jinqabdu kwaΩi minnufih u jing˙ataw kastig xieraq? Bilfors li hemm. Imma g˙aliex allura mhux f’Malta biss, imma kwaΩi kullimkien, ilproblemi politiçi u soçjali dwar il-mod korrett ta’ kif g˙andu jitmexxa pajjiΩ baqg˙u jqumu?

Fir-Rumanija g˙adu kemm irriΩenja l-Prim Ministru Ponta wara kampanja twila ta’ akkuΩi kontrih dwar korruzzjoni. FilMoldavja g˙adu jirrombla skandlu kbir dwar biljun ewro li nstabu ‘nieqsa’ mill-kontijiet tal-Bank Çentrali.

KaΩi Fi Spanja, akkuΩi ta’ tix˙im u ta’ flejjes im˙allsa minn ta˙t lil diri©enti tal-Partit Popolari Spanjol qed jimminaw bil-kbir l-operat tal-gvern immexxi millistess partit. Fil-Portugall, l-

a˙˙ar prim ministru soçjal demokratiku tal-pajjiΩ jinsab fil˙abs fuq akkuΩi ta’ korruzzjoni.

U lanqas jista’ jintqal li din hi problema li qed taffettwa lillpajjiΩi ftit jew wisq ‘anqas avvanzati’.

Il-President ÌermaniΩ ta’ qabel Gauck, li jinsab attwalment fil-kariga, kellu jirriΩenja wara li ©ie akkuΩat li matul il-karriera politika tieg˙u aççetta rigali personali mhux Ωg˙ar mis-sostenituri tal-partit tieg˙u. Ftit ilu, isSindku ta’ Ruma, li kien mitqies b˙ala stilla ©dida fil-politika Taljana, irriΩenja mill-kariga wara li ©ie Ωvelat kif kien jie˙u l-familja tiekol f’ristorant mittajbin kull nhar ta’ Óadd, u lkont iwaddbu fuq l-ispejjeΩ taluffiççju tieg˙u (˙alliha li ftit wara rtira r-riΩenja tieg˙u).

G˙andu jkun hemm jew le limiti u regoli li jiddeterminaw kif u sa fejn politikanti jistg˙u jaslu meta jaççettaw donazzjonijiet f’isimihom jew f’isem ilpartit tag˙hom li jaslulhom minn sorsi privati?

Irridu jew ma rridux, iddemokraziji parlamentari talEwropa (biex ma nsemmux imkejjen o˙ra) qed jit˙addmu f’qafas ta’ ekonomiji mmexxija skont il-prinçipji tas-suq ˙ieles.

Dan qed ifisser li biex jiffinanzjaw l-attivitajiet u l-kampanji tag˙hom, partiti u politikanti jispiççaw ikollhom jistrie˙u fuq l-appo©© ta’ ˙addie˙or, fi flus jew f’g˙ajnuniet materjali o˙ra.

Isibu dan l-apo©© g˙and çittadini li jaqblu mal-ideat tag˙hom u g˙and kumpaniji privati.

Interessi komplikati Hu f’dan il-qasam li jqumu lakbar problemi. Fit-ta˙lita bejn negozjanti, politikanti u amministraturi tal-flejjes jid˙lu interessi kkumplikati u m˙awda. L-istess politikanti jkollhom l-aspettattivi tag˙hom: privati dwar kif huma u l-familji tag˙hom se jaqilg˙u g˙ajxien tajjeb; politiçi f’li g˙andu x’jaqsam mal-karriera fil-politika li jkunu qed isegwu, kemm ukoll fil-miri li jridu li se jsegwi l-partit tag˙hom. Fejn tibda lwa˙da, fejn tispiçça l-o˙ra?

Min-na˙a tag˙hom, in-negozji ma jid˙lux f’din il-log˙ba finanzjarja delikata b’g˙ajnejhom mag˙luqa. Huma wkoll issibilhom il-mottivi tag˙hom, li mhux dejjem ikunu çari.

Issib sidien ta’ negozji li jemmnu li, b˙ala a©enti attivi fis-soçjetà, g˙andhom interess jarawha topera b’mod demokratiku, u g˙alhekk hu tajjeb li jikkontribwixxu ˙alli l˙ajja politika tkompli tiΩviluppa. Ikun hemm sidien ta’ negozji li jsostnu ideolo©ija politika qawwija u allura j˙ossu li g˙andhom jikkontribwixxu lejn dawk il-partiti u individwi li jistg˙u l-aktar jimbuttawha ’l quddiem.

U ter©a’, ikun hemm negozji li jaraw kif bil-fondi li qed jg˙addu, jistg˙u jinfluwenzaw lill-partit li se jirba˙ elezzjoni biex jiddeçiedi l-affarijiet publiçi b’mod li jaqdi l-interessi tag˙hom. Lanqas ma tista’ teskludi li meta jikkontribwixxi

fondi g˙al kampanja politika, negozju ma jkunx imnebba˙ jag˙mel hekk g˙al aktar minn ra©uni wa˙da milli semmejna.

Fiç-çirkustanzi ekonomiçi u soçjali li huma tag˙na llum, lebda wa˙da mill-mottivi li semmejna, fiha nnifisha, mhi diΩonorabbli jew jixirqilha kundanna lesta, ˙lief forsi fejn negozju jag˙ti fondi bl-aktar mod lampanti ˙alli l-partit jew l-individwu li qed jg˙in, imexxi politika partikolari. Qed ng˙id “forsi” dwar hekk, g˙ax hemm min jargumenta li ˙a©a b˙al din hi minn ewl id-dinja. Jekk trid tottieni xi ˙a©a li hi me˙tie©a u mhijiex kontra lli©i, meta tg˙in lil min se jg˙inek takkwistaha, m’int tag˙mel xejn ˙aΩin (?!). Ìieli min jargumenta b’dan il-mod iΩid il-kumment: “sakemm kollox ikun qed isir fil-miftu˙”.

Kumment li na˙seb imiss ilqofol tal-kontroversja kollha.

Bla dubju, il-proçess li bih jg˙addu l-flejjes miç-çittadini u n-negozji lejn il-politika hu kontroversjali u delikat.

F’sitwazzjoni fejn jibqa’ jin˙ass li dan il-proçess g˙andu jkompli sejjer ˙alli d-demokrazija parlamentari tiffunzjona, jekk laffarijiet se jsiru bix-xieraq u mhux jispiççaw imwa˙˙la filmijasma tal-korruzzjoni, iridu jitfasslu normi çari dwar kif jing˙ataw il-kontribuzzjonijiet finanzjarji jew ekwivalenti.

Fuq kollox trid tid˙ol regola stretta dwar kif kull kontribuzzjoni, issir lil min issir, ti©ri filbera˙.