KullHadd_15.11.2015 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

ÓARSA LEJN

IL-PROÌETT TA’ TÓADDIR FL-IRÓULA Il-Óadd, 15 ta’ Novembru, 2015 Óar©a Nru 1,166

Prezz ›1

IL-KUMMISSJONI TGIDDEB LIL TONIO FENECH

40 PERSUNA BIDLU L-ÌENERU

SUMMIT LI LAÓAQ L-GÓANIJIET TIEGÓU

Nhar it-Tnejn li g˙adda, Maros Sefcovic, il-Viçi President tal-Kummissjoni Ewropea responsabbli g˙allUnjoni tal-Ener©ija, indirizza laqg˙a kon©unta talkumitati parlamentari g˙all-Affarijiet Ekonomiçi u Finanzjarji u tal-Affarijiet Barranin. Fil-kummenti tieg˙u huwa fa˙˙ar ix-xog˙ol li qieg˙ed isir mill-Gvern Malti filwaqt li giddeb lidDeputat Parlamentari Tonio Fenech, illi waqt il-laqg˙a pprova jimplika li l-Unjoni qieg˙da ΩΩomm g˙ajnejha fuq Malta g˙al ra©unijiet negattivi.

Minn mindu g˙addiet il-li©i tal-identità tal-©eneru sal-lum, fi kliem il-Ministru Helena Dalli kien hemm 40 persuna li sa fl-a˙˙ar jistg˙u jkunu rikonoxxuti mill-Istat kif verament i˙ossuhom huma, kemm minn barra kif ukoll minn ©ewwa. Dan ikkonfermawh ma’ din il-gazzetta Ωew© persuni trans li tkellmu mag˙na fuq din it-triq twila li, fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar, g˙alkemm Ωgur li ma kinitx façli, wasslithom biex qatg˙u xewqithom li jg˙ixu ˙ajja dinjituΩa b’kunfidenza.

Is-summit li sar f’pajjiΩna jidher li la˙aq l-g˙anijiet tieg˙u hekk kif g˙all-ewwel darba mexxejja Ewropej iddiskutew ma’ mexxeja Afrikani, mhux biss kif iwaqqfu l-immigranti milli jaqsmu lejn l-Ewropa, iΩda wkoll biex jindirizzaw l-g˙eruq tal-problemi li qed iwasslu biex eluf kbar ta’ Afrikani j˙allu pajjiΩhom. G˙allewwel darba wkoll rajna sett ta’ inizjattivi konkreti, li w˙ud minnhom iridu jitwettqu sa tmiem l-2016. Din ilgazzetta tanalizza l-Pjan ta’ Azzjoni li ©ie maqbul matul dan is-summit.

Ara pa©na 2

Ara pa©ni 6 u 7

Ara pa©ni 8 u 9

MALTA MHIX FIL-PERIKLU F’diskors li g˙amel f’Kastilja lbiera˙ filg˙odu, il-Prim Ministru Joseph Muscat esprima s-solidarjetà tieg˙u mal-poplu FrançiΩ wara l-attakk terroristiku li sar f’Pari©i u li fih mietu 127 ru˙. Il-Prim Ministru sostna li wara konsultazzjonijiet li l-Gvern g˙amel ma’ diversi a©enziji internazzjonali tas-sigurtà jidher li b˙alissa m’hemm l-ebda theddida diretta g˙al Malta. Però, sostna li jekk is-sitwazzjoni tinbidel huwa jkun lest li j˙assar il-Commonwealth Heads of Government Meeting (CHOGM) li mistenni jsir bejn is-27 u d-29 ta’ Novembru. Ara pa©na 3

02 15|11|2015

kullhadd.com

kÓ LokALI

IFAÓÓAR IL-PJAN TAL-ENERÌIJA PASS EQREB TA’ MALTA

M a r o s S e f c ovic, il-Viçi President tal-Kummissjoni Ewropea responsabbli g˙allUnjoni tal-Ener©ija indirizza laqg˙a kon©unta tal-kumitati parlamentari g˙all-Affarijiet Ekonomiçi u Finanzjarji u talAffarijiet Barranin. Fl-interventi tieg˙u, huwa fa˙˙ar ix-xog˙ol li qieg˙ed isir mill-Gvern Malti filwaqt li t a i d e a t a ’ f e jn qeg˙da lE w r o p a f i r - rigward tal˙olqien ta’ sistema ta’ ©enerazzjoni u distribuzzjoni aktar nadifa, sigura u integrata talener©ija. Qafas li ntlaqa’ b’mod poΩittiv Sefcovic Ωar lil pajjiΩna b˙ala p a r t i m i l l - ‘ E nergy Union T o u r ’ l i b e da f’Mejju li g˙adda u li permezz tieg˙u qieg˙ed jippreΩenta l-opportunitajiet li tista’ toffri din lunjoni lill-Istati Membri. Fid-diskors tieg˙u, Sefcovic s p j e g a l i g ˙ al ˙afna snin bosta pajjiΩi Ewropej kienu kuntenti li j˙addnu politika nazzjonali g˙all-ener©ija fejn m a t a w x k a Ω l-istampa lkbira. Dan wassal g˙ar-realtà tal-lum fejn g˙andna sitwazzjoni fl-Ewropa fejn il-prezz tal-ener©ija huwa g˙oli u lprovvista mhijiex sigura. Minkejja d-diversi pjanijiet li

saru fil-passat, kienet il-kriΩi fil-Lvant tal-Ukraina li çaqalqet lill-mexxejja tal-Istati Membri u kkonvinçiethom dwar il-bΩonn li l-a©enda talener©ija tibda ting˙ata prijorità fuq livell Ewropew. B’hekk, tenna Sefcovic ilKummissjoni attwali mmexxija minn Jean-Claude Juncker mill-ewwel bdiet ta˙dem f’din id-direzzjoni u f’temp ta’ tliet xhur ipproduçiet strate©ija g˙all-unjoni talener©ija. Huwa sostna wkoll li fil-laqg˙at li kellu ma’ diversi mexxejja Ewropej, ˙a l-impressjoni li b’mod ©enerali dan il-qafas intlaqa’ b’mod poΩittiv. Mudell g˙all-bqija talEwropa Il-membri taΩ-Ωewg partiti ng˙ataw l-opportunità li jqajjmu diversi punti rigward ilprogress li sar min-na˙a ta’ Malta u l-Unjoni Ewropea b’mod ©enerali fis-settur talener©ija. Madankollu, wie˙ed mill-aktar interventi li spikka kien dak tad-deputat parlamentari Tonio Fenech illi, g˙aΩel li jkun negattiv billi jimplika li l-Unjoni qeg˙da ΩΩomm g˙ajnejha fuq Malta g˙al ra©unijiet ˙Ωiena. Madankollu, ir-risposti ta’ Sefcovic urew li s-sitwazzjoni

Maltija kienet differenti ferm minn kif ipprova jpin©ija Fenech. Fil-fatt, Sefcovic iddeskriva l-pro©ett tal-power station ta’ Dellimara b˙ala wie˙ed importanti ˙afna hekk kif se jg˙in lil pajjiΩna jabbanduna l-uΩu tal-Heavy Oils favur l-LNG u b’konsegwenza jnaqqas l-emissjonijiet tad-dijossidu tal-karbonju b’miljun tunnellata fis-sena. Il-Vici Kummissarju Ewropew g˙all-Unjoni talEner©ija qal li dan il-pro©ett se jservi ta’ mudell g˙al inizjattivi simili g˙aliex qieg˙ed jintegra diversi kunçetti flimkien biex ti©i ©©enerata lener©ija bl-aktar mod nadif possibbli. Huwa spjega wkoll li bidd˙ul tal-Istati Uniti, il-Kanada u l-Awstralja fis-suq tal-LNG huwa mistenni li l-prezz ta’ din il-komodità se tonqos fil©ejjieni. Sabiex l-Ewropa tkun tista’ tgawdi minn din ir-realtà ©dida, hija trid tinvesti f’pro©etti b˙al interconnectors u terminals g˙al-LNG kif qeg˙da tag˙mel Malta. Sefcovic fa˙˙ar id-deçiΩjoni tal-Gvern li jag˙Ωel li jikkumplimenta l-pro©ett talinterconnector ma’ dak ta’ Dellimara hekk kif dan talewwel ma’ kienx biΩΩejjed biex jiggarantixxi forniment sigur tal-ener©ija.

Igiddeb lil Tonio Fenech B’referenza speçifika g˙al implikazzjoni li g˙amel Tonio Fenech, illi sostna li l-prezz tal-elettriku f’Malta mhux qieg˙ed jinΩel bl-istess rati b˙al f’pajjiΩi o˙ra Ewropej, Sefcovic spjega li fil-fatt is-sitwazzjoni hija opposta. Dan hekk kif f’numru ta’ pajjiΩi Ewropej il-prezz ta’ prodotti relatati mas-settur talener©ija qieg˙ed jg˙ola minkejja l-fatt li qeg˙din jixtruhom bi prezzijiet aktar baxx ming˙and il-fornituri. Sefcovic spjega li dan qieg˙ed isir min˙abba numru ta’ ra©unijiet marbutin, fost lo˙rajn, mal-mod kif ta˙dem in-network, is-sistema ta’ distribuzzjoni u t-tip tassazzjoni li hemm fuq livell nazzjonali. Madankollu, huwa qal li s-sitwazzjoni f’Malta hija differenti g˙aliex il-prezzijiet waqg˙u b’mod sinjifikattiv. Lejn l-a˙˙ar tal-intervent tieg˙u, Sefcovic spjega li lPresidenza UE ta’ Malta fl-2017 se tasal fi Ωmien kruçjali hekk kif se taqa’ f’nofs il-mandat talKummissjoni attwali. Huwa sostna li sa dan iΩ-Ωmien huwa mistenni li madwar 90% talproposti relatati mal-Unjoni tal-Ener©ija se jkunu fuq ilmejda biex ji©u diskussi millIstati Membri.

Din il-©img˙a fil-Parlament ©iet ippreΩentata fi stadju tal-Ewwel Qari l-Li©i tad-Donazzjoni talOrgani. Permezz ta’ din il-li©i, iddeçiΩjoni li persuna tkun g˙amlet waqt ˙ajjitha dwar jekk tkunx donatur jew le, tibqa’ tinΩamm anke wara lmewt u ma tkunx tista’ ti©i mibdula. F’kummenti li ta lillKullÓadd , is-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a, Chris Fearne qal li din il-li©i se tara lintroduzzjoni ta’ re©istru g˙addonaturi. “Persuna tista’ matul ˙ajjitha tirre©istra jekk tixtieqx tkun donatur ta’ xi organu partikolari wara mewtha. Din iddeçiΩjoni ti©i rrispettata. L-istess jekk individwu ma jixtieqx ikun donatur, jista’ jirre©istra din ix-xewqa,” qal Fearne. Huwa Ωied jg˙id li jekk persuna tibdel fehmtha se tkun tista’ tbiddel id-deçiΩjoni firre©istru. F’kaΩ li persuna ma tkunx re©istrat ix-xewqa tag˙ha na˙a jew o˙ra, wara mewtha jkunu l-qraba, bil-parir tat-tobba,li jie˙du d-deçiΩjoni xi jsir mill-organi. F’dak li g˙andu x’jaqsam ma’ donaturi ˙ajjin, dawn jistg˙u jag˙tu l-organi tag˙hom jekk ikun hemm rabta emozzjonali mal-persuna li tkun se ting˙atha l-organi, inkella jkun is-Supretendent tas-Sa˙˙a Pubblika li jiddeçiedi skont ilgravità tal-kaΩ u l-kompatibbiltà lil min g˙andha ting˙ata. “Din il-li©i se tkun qed temenda wkoll l-kodiçi kriminali, biex g˙all-ewwel darba, se jkun att kriminali t-traffikar tal-organi. S’issa f’pajjiΩna kien illegali li titraffika persuna biex te˙dilha l-organi, iΩda ma kien hemmx li©i dwar it-traffikar talorgani nfushom,” spjega sSegretarju Parlamentari Chris Fearne.

LOKaLI KÓ

15|11|2015 03

kullhadd.com

IÇ-CHOGM SE JKOMPLI KIF MISTENNI

F’diskors li g˙amel f’Kastilja lbiera˙ filg˙odu, il-Prim Ministru Joseph Muscat esprima s-solidarjetà tieg˙u mal-poplu FrançiΩ wara l-attakk terroristiku li sar f’Pari©i u li ˙alla warajh 127 vittma. Il-Prim Ministru sostna li wara konsultazzjonijiet li l-Gvern g˙amel ma’ diversi a©enziji internazzjonali tas-sigurtà jidher li b˙alissa m’hemm l-ebda theddida diretta g˙al Malta. Madankollu, huwa wieg˙ed li se jΩomm lill-poplu Malti a©©ornat dwar din il-kwistjoni jekk is-sitwazzjoni tinbidel. Sadanittant però, huwa ˙e©©e© lill-Maltin biex ikomplu bil-˙ajja normali tag˙hom u ma j˙ossuhomx ta˙t assedju. LIAM GAUCI liam@kullhadd.com Attakk kontra d-dinja çivilizzata Il-Prim Ministru Joseph Muscat sostna li l-attakk fuq Pari©i kkonferma li hemm bΩonn ta’ aççelerazzjoni firreviΩjoni tal-ftehim ta’ Schengen li qieg˙ed ssir attwalment. Madankollu, ilPrim Ministru tenna li l-libertà tal-moviment g˙adha wa˙da fost l-akbar kisbiet talEwropa. Huwa esprima l-fehma li lattakk tal-biera˙ ma kienx fuq Franza biss, imma fuq id-dinja çivilizzata kollha u spjega li f’dan l-attakk ma miet jew we©©a’ l-ebda çittadin Malti. Il-Prim Ministru ta’ Malta sostna li s’issa m’hemmx theddida g˙as-sigurtà relatata maç-CHOGM. G˙aldaqstant,

il-preparamenti g˙al dan lavveniment se jkomplu g˙addejjin kif pjanat. Madankollu, is-sospenzjoni tax-Schengen f’pajjiΩna, illi kellu jintemm nhar il-Ìimg˙a stess, se ji©i estiΩ sa wara çCHOGM. Huwa qal ukoll illi lest li j˙assar dan is- summit jekk ikun hemm theddida çara g˙al Malta. Dakinhar stess, fuq itTwitter tieg˙u, il-Prim Ministru Ωvela li g˙ada se jag˙mel diskors fil-Parlament dwar dan l-attakk. Barra minn hekk, huwa ˙abbar li matul il-lejl ta’ bejn il-Ìimg˙a u sSibt li g˙addew, huwa talab lis-Servizz ta’ Sigurtà, kif ukoll lill-Pulizija u l-Armata, sabiex jirrevedu l-miΩuri ta’ sigurtà f’pajjiΩna b˙ala prekawzjoni. 127 persuna mejta Fl-attakk ta’ nhar il-Ìimg˙a mietu 127 persuna li l-

ma©©oranza tag˙hom tilfu ˙ajjithom waqt li kienu qeg˙din jattendu kunçert f’Bataclan, sala fiç-çentru ta’ Pari©i. L-attakk f’Bataclan, li beda qrib id-disg˙a ta’ bil-lejl, sar minn persuni armati li baqg˙u de˙lin fis-sala wara li sparaw fuq diversi kafetteriji u stabbilimenti tal-ikel taΩΩona. Barra minn hekk, kien hemm diversi attakki o˙ra, fost l-o˙rajn qrib Stade de France fejn kienet qieg˙da tintlag˙ab log˙ba ta’ ˙biberija bejn Franza u l-Ìermanja. Din il-partita kompliet g˙addejja b’mod normali, però l-ispettaturi ntalbu biex jibqg˙u fl-istadju meta spiççat. S’issa huwa kkonfermat li tal-inqas tmien terroristi ˙adu sehem f’dan il-massakru, illi sebg˙a minnhom qatlu lilhom infushom f’attakk suwiçida, filwaqt li ie˙or inqatel millforzi ta’ sigurtà FrançiΩi. MiΩuri ta’ sigurtà Wie˙ed mill-ftit li t˙alla j˙alli l-istadju kien il-President FrançiΩ Francois Hollande li aktar tard ˙abbar li l-fruntieri kienu se jing˙alqu biex ma ting˙atax opportunità lil persuni involuti fl-attakk illi ja˙arbu mill-pajjiΩ. Huwa ˙abbar ukoll li ta bidu g˙al operazzjoni ta’ sigurtà biex ti©i kkontrollata fis-sala ta’ Bataclan. Qrib il-11.30pm bdiet sparatura madwar din is-sala li damet sa nofsillejl hekk kif is-servizzi ta’ sigurtà FrançiΩi bdew jippruvaw je˙ilsu lillosta©©i li kienu qeg˙din

jinΩammu mit-terroristi. Minkejja li ©ew salvati diversi persuni, g˙exieren o˙rajn inqatlu mit-terroristi li sparawlhom u sa˙ansitra anke tefg˙u l-bombi fuqhom. B’riΩultat ta’ dawn l-attakki, il-President Hollande ddikkjara stat ta’ emer©enza li ta lpoter lill-awtoritajiet nazzjonali li jie˙du miΩuri straordinarji b˙al dik li jimponu lcurfews. Barra minn hekk, ilpulizija ng˙ataw ukoll lawtorità li jid˙lu fid-djar matul il-lejl biex jag˙mlu ttfittxijiet, ˙a©a li normalment ma tkunx legali. Hollande ˙abbar ukoll li kien ˙assar il-vja©© li kellu jag˙mel lejn it-Turkija fejn kien ippjanat li jattendi summit tal-G20. Messa©©i ta’ appo©© Kif wie˙ed jistenna, diversi mexxejja tal-Punent, fosthom il-President tal-Istati Uniti Barack Obama u l-Prim Ministru tar-Renju Unit David Cameron esprimew is-solidarjetà tag˙hom mal-poplu FrançiΩ u offrew ir-riΩorsi ta’ pajjiΩhom biex jinqabdu nnies responsabbli g˙al dan lattakk. Kundanni waslu wkoll minn numru ta’ gvernijiet ta’ pajjiΩi tal-Lvant Nofsani, fosthom lIran, il-Kuwajt, l-Arabja Sawdija u l-Emirati G˙arab Mag˙quda. Barra minn hekk, diversi pajjiΩi Ωiedu l-miΩuri ta’ sigurtà qrib binjiet FrançiΩi, fosthom l-ambaxxati, hekk kif kien hemm il-biΩa’ li jistg˙u jkunu fil-mira ta’ attakki terroristi wkoll.

Attivi fuq livell internazzjonali Wara ftit sig˙at, l-Istat IΩlamiku ˙abbar li kien hu lmo˙˙ wara dawn l-attakki. Ilgrupp militanti IΩlamiku sostna li l-attakki ta’ Pari©i saru b˙ala vendetta g˙all-operazzjonijiet militari li qeg˙din isiru kontrih fil-Lvant Nofsani. Dan kien it-tieni attakk terroristiku li se˙˙ f’Pari©i fl2015 wara dak ta’ Jannar li g˙adda ˙alla g˙oxrin persuna mejta, numru li jinkludi tliet persuni li orkestraw il-massakru u li sostnew li kellhom rabtiet mal-Istat IΩlamiku. Minkejja li l-operazzjonijiet kontra dan il-grupp terroristiku intensifikaw ru˙hom mhux ˙aΩin matul dawn la˙˙ar xhur, l-attakk talÌimg˙a jixhed li l-livell ta’ attività tag˙hom fuq livell internazzjonali g˙adu g˙oli. Fil-fatt, lejlet dan l-attakk se˙˙ ie˙or f’Bejrut, il-Libanu, fejn diversi spluΩjonijiet ˙allew 43 persuna mejta u madwar 200 midrubin. Il-motivazzjoni wara dawn lattakki kienet simili g˙al dik ta’ Pari©i hekk kif iΩ-Ωona milquta, Burj el-Barajneh, qieg˙da ta˙t il-kontroll talHezbollah, grupp armat Xita attiv ferm fil-kampanja militari kontra l-Istat IΩlamiku fis-Sirja u l-Iraq. Dan il-grupp terroristiku kien assoçjat ukoll ma’ spluΩjoni ta’ ajruplan Russu flE©ittu fl-a˙˙ar ta’ Ottubru li ˙alliet 224 persuna mejta. Madankollu, kemm il-Gvern Russu kif ukoll dak E©izzjan g˙adhom ma kkonfermawx dan il-kollegament.

04 15|11|2015

kullhadd.com

KÓ LOKALI

ÓIDMA GÓAL TRASPORT AKTAR SOSTENIBBLI LIAM GAUCI

Ministeru g˙at-Trasport u lInfrastruttura huwa infurmat ukoll li l-HSBC se jibdel il-flotta tieg˙u ma’ vetturi li ja˙dmu blelettriku.

liam@kullhadd.com Fil-jiem li g˙addew, il-Ministeru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura ta’ Malta u l-Ministeru g˙all-Art, lInfrastruttura u t-Trasport talKorea ta’ Isfel iffirmaw ftehim ta’ kollaborazzjoni illi ressaq liΩΩew© pajjiΩi aktar lejn xulxin blg˙an li jkun hemm qafas ©enerali g˙all-koperazzjoni fi kwistjonijiet infrastrutturali.

Inçentivi g˙all-pubbliku

Il-Gvern imexxi bl-eΩempju Fid-diskors li g˙amel g˙allokkaΩjoni l-Ministru g˙atTrasport u l-Infrastruttura Joe Mizzi ta spjegazzjoni tal-pjanijiet tal-Gvern g˙all-implimentazzjoni ta’ miΩuri li jwasslu g˙al inqas emissjonijiet. Fost l-o˙rajn, huwa qal li l-iskop tal-Gvern huwa li jimpenja ru˙u biex jag˙mel it-

trasport f’pajjiΩna sostenibbli millat ambjentali. B˙alissa l-Ministeru g˙atTrasport u l-Infrastruttura qed jiΩgura li Ωew© pro©etti li jinçentivaw l-uΩu ta’ vetturi li ja˙dmu bl-elettriku jitwettqu b’suççess. Fil-fatt, is-sena li g˙addiet inx-

traw 24 vettura elettrika ta’ daqs u g˙amla differenti, kif ukoll twa˙˙lu mal-mitt charging point li bihom il-pubbliku jista’ jiççar©ja l-vettura tieg˙u. Aktar minn mitt çittadin, kif ukoll g˙add ta’ kumpaniji u organizzazzjonijiet, ˙adu sehem

fil-perjodu ta’ dimostrazzjoni b˙ala parti mill-pro©ett DemoEV. Minbarra li l-vettura uffiçjali tal-Ministru nniffsu hija wa˙da li ta˙dem bl-elettriku, minn dan il-pro©ettt ibbenefikaw ukoll il-Protezzjoni Çivili, ilParlament u entitajiet o˙rajn. Il-

Dawn l-inizjattivi ©ew estiΩi lillpubbliku in©enerali permezz ta’ inçentivi b˙al dak li jag˙ti d-dritt lil min g˙andu karozza li ta˙dem bl-elettriku illi jg˙addi mill-bus lanes tal-Marsa, il-Furjana u f’Tas-Sliema. Is-sena d-die˙la l-Gvern se jkun qieg˙ed jintroduçi wkoll diversi miΩuri ©odda. Fost dawn hemm iΩ-Ωieda g˙al €250 b˙ala g˙otja g˙al min jixtri rota talelettriku; inçentiv lill-kumpaniji biex jag˙mlu bicycle racks , skema li gawdiet minn €150,000 f’fondi u tnaqqis fit-taxxa talkumpaniji meta jixtru vetturi li ja˙dmu bl-elettriku. Barra minn hekk, qeg˙din ji©u offruti €7,000 meta tinxtara vettura li ta˙dem bl-elettriku u ti©i skrappjata karozza antika; €4,000 meta tinxtara karozza li ta˙dem bl-elettriku ming˙ajr ma ti©i skrappjata ebda karozza; €2,000 g˙al electric quadricycles; €2,000 g˙al vettura hybrid; €3,000 g˙al vetturi plug-in hybrid electric; €900 g˙al vettura b’emissjonijiet baxxi 100g/km; €700 g˙al vetturi b’emissjonijiet baxxi 101130g/km u €200 g˙al kull min jaqleb il-vettura g˙al autogas. Kull min g˙andu vettura ibrida jew tal-elettriku se jkun ukoll eΩentat mis-CVA. Riforma tat-trasport pubbliku Il-Gvern introduça wkoll diversi riformi fis-settur tat-trasport pubbliku li di©à qeg˙din i˙allu lfrott. Fost l-o˙rajn kienet implimentata l-introduzzjoni ta’ g˙add ta’ karozzi tal-linja li ma jni©©sux u dda˙˙let ukoll it-tallinja card. Permezz ta’ din tal-a˙˙ar ilkarozzi tal-linja qeg˙din jitilfu anqas ˙in fil-bus stops sakemm il-passi©©iera j˙allsu u s-sewwieq jag˙tih il-biljett u l-bqija – ˙a©a li mhux biss iΩΩid l-effiçjenza imma anke tnaqqas l-emissjonijiet. Mistoqsija kemm saru re©istrazzjonijiet g˙al din il-kard, kelliema g˙all-Ministeru g˙atTrasport u l-Infrastruttura spjegat li s’issa kien hemm aktar minn 210,000, ji©ifieri aktar minn nofs il-popolazzjoni li g˙andha l-kard tal-linja. Minn dawn, hemm 65,000 anzjan li g˙andhom tallinja card. S’issa, b˙ala medja, saru madwar 350 re©istrazzjoni g˙al kard kuljum u aktar minn 145,000 tallinja card di©à intuΩaw mill-inqas darba. B˙alissa, iΩjed minn 75% talvja©©i kollha qed isiru bil-kards. Sadanittant, iΩjed minn 70,000 vja©© saru b’xejn g˙al min la˙aq il-limitu tal-monthly capping, filwaqt li 45,000 kard ibbenefikaw mill-kampanja tat-top-up tal-€10. Bil-g˙an li aktar nies jit˙ajru jirkbu r-rota g˙ax-xog˙ol u b’hekk ikunu qed jonqsu nnumru ta’ vetturi fit-toroq u ttraffiku li j©ibu mag˙hom, fixxhur li ©ejjin il-Ministeru g˙atTrasport u l-Infrastrutturi u lGrand Harbour Regeneration Corporation se jo˙or©u sej˙a g˙all-offerti biex jitwa˙˙lu sitt bicycle racks ©odda f’postijiet differenti fil-Belt Valletta. Barra minn hekk, b˙ala parti mill-pro©ett Connections ser issir sej˙a g˙al trasport bil-ba˙ar bejn il-Belt Valletta u Tas-Sliema, kif ukoll lejn in-na˙a t’isfel tal-pajjiΩ.

LOKALI KÓ

15|11|2015 05

kullhadd.com

IT-TÓADDIR TAL-KOMUNITAJIET…

ÓARSA LEJN IX-XOGÓLIJIET LI SARU F’DIVERSI LOKALITAJIET “Suççess sa˙ansitra aktar u akbar milli bassar il-Gvern innifsu”

MiΩura tal-Ba©it 2015 li tant kisbet suççess u niΩlet tajjeb kemm mal-kunsilli lokali kif ukoll maççittadini kienet il-miΩura tatt˙addir tal-komunitajiet. Il-kunsilli lokali li bbenefikaw minn din l-iskema huma Birkirkara, ilMosta, Ra˙al Ìdid, Ta’ Xbiex u x-Xag˙ra G˙awdex. G˙alhekk, din il-gazzetta tat ˙arsa lejn ixxog˙lijiet li saru f’dan ir-rigward kif ukoll ˙adet il-kummenti tassindki rispettivi dwar din l-iskema.

F’kummenti li ta lil din ilgazzetta, il-Ministru Brincat qal li din l-iskema kienet suççess sa˙ansitra aktar u akbar milli bassar il-Gvern innifsu. Dan jixhdu l-fatt li kull kunsill lokali li da˙al g˙aliha g˙amel l-almu tieg˙u biex jirnexxi, filwaqt li dawk li s’issa g˙adhom ma ntg˙aΩlux ilhom i˙e©©u lill-Ministeru biex jinkludihom fil-©ejjieni qrib. “Ix-xewqa tag˙na hija li esperiment li beda fuq baΩi pilota jikber fi programm nazzjonali, iΩda g˙al ra©unijiet ovvji finanzjarji dan bilfors ikollu jsir fuq medda ta’ snin. Nemmen li l-aktar ˙a©a li ˙olqot entuΩjaΩmu fost il-kunsilli lokali li bbenefikaw milliskema huwa l-fatt li, g˙alkemm il-fondi n˙ar©u mill-gvern çentrali, fil-fatt huma l-kunsilli lokali nfushom li qed jag˙Ωlu kif u fejn isir itt˙awwil ta’ si©ar u pjanti u f’liema partijiet tar-ra˙al tag˙hom jag˙mlu dan,” sostna l-Ministru Brincat. Apparti minn hekk, spikkat lori©inalità u l-kreattività fil˙sieb tal-biçça l-kbira tal-kunsilli lokali nfushom. Temm jg˙id li, min-na˙a l-o˙ra, iç-çittadini wie©bu poΩittivament ukoll g˙ax inteb˙u li inizjattivi b˙al dawn fi ˙dan il-komunitajiet li jg˙ixu fihom twassal g˙al titjib tal-kwalità tal-˙ajja u tal-familji tag˙hom.

X’kienu jinkludu u fejn saru x-xog˙lijiet? F’Birkirkara l-enfasi kienet fuq g˙add ta’ si©ar Eugenia Etna Fire f’mill-anqas ˙mistax-il triq differenti, flimkien ma’ firxa wiesg˙a ta’ si©ar o˙ra li qeg˙din fi triqat prinçipali kif ukoll fi sqaqien. Fil-kaΩ tal-Mosta kien hemm enfasi qawwija fuq troughs u qsari f’sitt postijiet çentrali ˙afna, fosthom Vjal l-Indipendenza u Pjazza Rotunda. Dawn b’kollox la˙˙qu madwar 78 trough u qsarija. F’Ra˙al Ìdid kien hemm enfasi qawwija fuq qsari li b’kollox la˙˙qu madwar tmenin f’disa’ postijiet fil-lokal, u˙ud minnhom çentrali ˙afna, b˙assuq ta’ Ra˙al Ìdid u parti minn Paola Hill li tag˙ti g˙al Pjazza Paola u Triq Bormla. F’Ta’ Xbiex kienu identifikati sitt siti differenti b’enfasi qawwija fuq ilHousing Estate tal-lokal, kif ukoll fi Triq Abate Rigord u xxatt li jag˙ti g˙all-©nien tal-GΩira fejn b’kollox hemm madwar 650

Il-Ministru Brincat fiΩ-Ωjara tieg˙u f’Birkirkara si©ra u qasrija. F’G˙awdex, il-Kunsill taxXag˙ra kien identifika ˙dax-il sit fosthom il-Pjazza tal-Vitorja, Vjal it-8 ta’ Settembru kif ukoll ilQaçça Belvedere fejn b’kollox se jinΩerg˙u xejn anqas minn 475 si©ra u tmintax-il planter. Minn pro©ett pilota g˙al pro©ett nazzjonali Ftit tal-jiem ilu, il-Ministru g˙allIΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima Leo Brincat ˙abbar is-sitt lokalitajiet ©odda li se jibbenefikaw mill-miΩura talBa©it 2016 g˙at-t˙addir talkomunitajiet. Dawn jinkludu lil

Parti mix-xog˙lijiet li saru f’Ra˙al Ìdid b˙ala parti mill-iskema ta’ t˙addir fil-komunitajiet

Bormla, Ó’Attard, San Ìwann, BirΩebbu©a, Santa Venera u xXewkija G˙awdex. “Filwaqt li se tibqa’ l-mira a˙˙arija tal-Gvern li jippjana biex din il-miΩura tinbidel minn wa˙da pilota g˙al wa˙da nazzjonali, il-Gvern se jistudja l-possibbiltà li tidda˙˙al skema supplimentari biex ikun hemm arran©amenti g˙aΩ-Ωamma ta’ dawn il-pjanti fil-kundizzjoni xierqa li hemm bΩonn tul iΩΩmien,” qal Brincat. Allokazzjoni li sal-lum telg˙et g˙al €500,000 Kemm ilha li ©iet fis-se˙˙ din il-

miΩura, l-allokazzjoni s˙i˙a tal-lum telg˙et g˙al madwar €500,000 u 15-il komunità gawdew jew se jgawdu minn dan il-pro©ett pilota sa tmiem is-sena finanzjarja ©dida. Dan il-pro©ett pilota mhux biss kiseb suççess iΩda kienu bosta dawk il-kunsilli lokali li wrew interess li ji©u kkunsidrati biex igawdu minn skema simili. B’Ωieda ma’ dan kien hemm sa˙ansitra lokalitajiet li uΩaw riΩorsi addizzjonali kemm minn fondi tag˙hom stess kif ukoll permezz ta’ sponsorships li kisbu biex ikomplu jestendu skema simili fil-lokal tag˙hom.

MINN ÓALQ IS-SINDKI “Nifs finanzjarju lill-kunsilli lokali”

“Il-Kunsill se jestendi l-iskema mibdija mill-Gvern”

Max Zammit, Sindku ta’ Ta’ Xbiex

Joanne Debono Grech, Sindku ta’ Birkirkara

Dan huwa pro©ett utli ˙afna, li jag˙ti nifs finanzjarju lill-kunsilli lokali. B˙ala kunsill ppruvajna kemm jista’ jkun inferrxu tt˙awwil ta’ si©ar u qsari bil-pjanti f’Ωoni differenti u ninsabu ferm sodisfatti bid-dehra sabi˙a li qed jag˙tu lil dawn l-istess Ωoni. B˙alissa g˙adna g˙addejjin fil-faΩi tat-tqeg˙id ta’ dawn listess si©ar u pjanti, u preΩentament t˙awlu madwar 80% minnhom. Fadal xi rtokki finali u nittamaw li g˙al Diçembru jkollna l-pro©ett lest. Min-na˙a tag˙na b˙ala kunsill qed nirran©aw diversi Ωoni sabiex dan l-istess pro©ett jikkumplimenta x-xog˙ol li qed nag˙mlu a˙na. Wa˙da mill-prijoritajiet tag˙na hija li b’mod organizzat u responsabbli nkomplu nsebb˙u Ta’ Xbiex, kemm fiΩ-Ωoni residenzjali u kif ukoll f’Ωoni o˙ra fejn ˙afna nies iΩuru Ta’ Xbiex regolarment.

Birkirkara bbenefika minn €30,000 li ©ew uΩati biex jissebb˙u l-isqaqien permezz tat-t˙awwil ta’ pjanti fi qsari mdaqqsa. Is-Sindku Joanne Debono Grech qalet li n-nies adottaw il-qsari li tpo©©ew fejn il-bibien tag˙hom, u l-ma©©oranza assoluta ˙adu l-inkarigu li jie˙du ˙siebhom huma. Ûiedet tg˙id li din l-inizjattiva tant intlaqg˙et tajjeb li l-Kunsill se jestendi l-iskema mibdija mill-Gvern u jie˙u l-inkarigu huwa stess li jkompli jΩid dawn il-qsari ftit ftit skont il-ba©it talkunsill.

“Nirringrazzja lill-Ministeru g˙all-Ambjent” Edwin Vassallo, Sindku tal-Mosta Dawn kienu fondi li kien applika g˙alihom il-Kunsill Lokali preçedenti g˙all-Kunsill Lokali tal-preΩent. Il-Kunsill Lokali tal-preΩent immexxi minni ra li jag˙mel l-a˙jar uΩu minn dawn il-fondi kif fil-fatt g˙amilna. B’dawn il-flus a˙na xtrajna mas-650 si©ra li t˙awlu fl-ispazji miftu˙a tal-Mosta. Xtrajna l˙amrija biex inkunu nistg˙u nirriabilitaw l-ispazji miftu˙a li kienu kwaΩi spiççaw miΩbla Ωg˙ira u llum hemm mas©ar bissi©ar taΩ-Ωebbu© li ©ew mog˙tija lilna mill-entità LEAP li taqa’ ta˙t il-Ministeru tal-Familja u s-Solidarjetà Soçjali mmexxi minn Michael Farrugia. Tpo©©ew madwar 300 pjanta fil-Mosta biex inkomplu n˙addru u nag˙mlu l-ambjent tal-madwar isba˙. Dawn il-fondi huma importanti ˙afna g˙all-kunsilli lokali u nawgura li maΩ-Ωmien jibqg˙u jin˙ar©u fondi simili g˙ax g˙all-kunsilli lokali dawn il-fondi huma ta’ nifs finanzjarju. G˙alhekk, napprezza u nirringrazzja lill-Ministeru talAmbjent u lil Leo Brincat innifsu ta’ din l-inizjattiva.

“Se nimmodernizzaw numru ta’ postijiet ta’ mistrie˙” Joe Cordina, Sindku tax-Xag˙ra Il-Kunsill Lokali tax-Xag˙ra kien wie˙ed mil-lokalitajiet li bbenefikaw mill-iskema tat-t˙addir talkomunitajiet ma˙ru©a mill-Ministeru tal-Ambjent. Matul dawn l-a˙˙ar sentejn il-Kunsill Lokali taxXag˙ra ˙adem ˙afna biex jirran©a u jimmodernizza numru ta’ postijiet ta’ mistrie˙ madwar il-lokalità. Issa permezz tal-fondi li ng˙atajna ta˙t din l-iskema a˙na se nkomplu nΩidu aktar pjanti u si©ar madwar il-lokalità tag˙na. Fil-fatt, il-Kunsill Lokali tax-Xag˙ra ˙are© sej˙a g˙al offerti biex ikunu jistg˙u jinxtraw si©ar, pjanti u numru ta’ planters biex jintuΩaw madwar il-lokalità kollha. Din is-sej˙a se tag˙laq fi ftit ©ranet o˙ra, u g˙alhekk a˙na qeg˙din nippjanaw illi dawn is-si©ar u l-pjanti se jkunu f’posthom sal-a˙˙ar ta’ din is-sena.

“Óaddarna 15-il triq b’si©ar indi©eni” Dominic Grima, Sindku ta’ Ra˙al Ìdid Din kienet inizjattiva importanti ˙afna g˙alina g˙ax ˙addarna 15-il triq b’si©ar indi©eni Maltin g˙ax, apparti li qed isebb˙u l-ambjent, qed iservu ta’ ©id g˙all-arja, speçjalment g˙al Ra˙al Ìdid li b˙ala lokalità hija urbana ˙afna. Ovvjament, l-aktar ˙a©a importanti issa hi li n-nies japprezzaw din l-inizjattiva li ˙a l-Gvern permezz tal-Ministeru tal-Ambjent immexxi minn Leo Brincat u jikkoperaw mag˙na fejn tid˙ol it-tisqija tal-pjanti. Meta l-poplu jkun involut direttament f’inizjattivi simili jkomplu jkabbru l-kuxjenza favur l-ambjent.

06 15|11|2015

kullhadd.com

kÓ lokali

81% tal-maltin jaPPoÌÌjaW il-liÌi tal-identitÀ tal-Ìeneru Kien g˙alhekk li din il-gazzetta g˙amlet kuntatt ma’ Ωew© persuni li ddeçidew li Din il-gazzetta tista’ tikkonferma li minn jibdlu l-©eneru tag˙hom: Mark*, li minn mindu da˙let fis-se˙˙ il-li©i tal-identità ©eneru femminili g˙aΩel li jibdlu g˙al tal-©eneru b’kollox kien hemm 40 indi- dak maskili, u Celine, li minn ©eneru vidwu li bidel il-©eneru uffiçjali tieg˙u maskili g˙aΩlet li tbiddlu g˙al dak femminili. fuq iç-çertifikat tat-twelid. GLEN FALZON

glen@kullhadd.com

Huma tkellmu mag˙na fuq l-esperjenzi koroh li g˙addew minnhom meta kienu ferm iΩg˙ar kif ukoll dwar kif qed i˙ossuhom illum il-©urnata li bis-sa˙˙a tal-Gvern preΩenti huma jistg˙u jidentifikaw ru˙hom mal-©eneru li j˙ossuhom laktar komdi bih.

“BÛonn li jinBidlu l-attitudnijiet” il-Ministru Helena Dalli F’kummenti li tat lil din ilg a z z et t a , i l - M i n i s t r u t a d Drittijiet Çivili Helena Dalli qalet li x-xog˙ol tal-politiçi hu li jmexxu l-pajjiΩ ’il quddiem biex titjieb il-kwalità tal-˙ajja tan-nies. “Kien hawn sezzjonijiet ta’ nies fostna li ma setg˙ux jg˙ixu ˙ajjithom b˙al kul˙add min˙abba kif twieldu. Óadd ma jag˙Ωel kif jitwieled u allura min imexxi huwa flobbligu li jag˙mel minn kollox biex nies li jitwieldu trans (f’dan il-kaΩ) ikunu jistg˙u jg˙ixu ˙ajjithom bla˙jar mod u billi jgawdu ddrittijiet kollha li jgawdu ççittadini ta’ dan il-pajjiΩ,” qalet il-Ministru Dalli. Ûiedet tg˙id li nkunu qed nonqsu li kieku n-nies trans ma jkollhomx id-dokumenti uffiçjali tag˙hom li jirriflettu l-©eneru li jidentifikaw bih. Li tkun trans di©à g˙andek problemi Ωejda li trid tiffaççja fil-˙ajja tieg˙ek ta’ kuljum; li jkompli jΩidhomlok ilGvern g˙ax ma jirrikonoxxix li teΩisti din ir-realtà

“issa nÓossni kunfidenti mmur fejn immur” Celine, persuna li bidlet il-©eneru Din il-gazzetta tkellmet ukoll ma’ Celine li sostniet li llum il©urnata qed t˙ossha aktar kuntenta mag˙ha nnifisha g˙ax issa fil-verità tista’ tg˙id li qed tg˙ix il-vera identità tag˙ha. “Ma nistax ng˙id li kelli esperjenzi sbie˙ g˙assempliçi fatt li kelli ng˙ix f’identità ta’ ra©el meta sa minn çkuniti kont in˙ossni femminili,” sostniet Celine. Fil-fatt, Celine qalet li minn età vera tenera bdiet t˙ossha li hi qieg˙da maqbuda fil©isem ta’ ra©el. “Ta’ erba’ snin tlift lil missieri, li min-na˙a tieg˙u kien di©à qal lil ommi li jien kont differenti minn subien o˙rajn,” qalet Celine. “Bdejt it-tranΩizzjoni tieg˙i meta kelli 30 sena biex ni©i kif jien illum” Ûiedet tg˙id li meta kienet Ωg˙ira kienet ti©i bbulljata ˙afna mit-tfal tal-iskola u dan xejn ma kien Ωmien sabi˙ g˙aliha. Id-diskors dar fuq

jekk il-familja tag˙ha aççettathiex mill-ewwel u Celine fissret li g˙all-ewwel kienet diffiçli biex tifta˙ qalbha ma’ tal-familja g˙ax beΩg˙et li mhux se jaççettawha. “Fil-fatt, bdejt it-tranΩizzjoni tieg˙i biex ni©i kif jien illum fl-età ta’ 30 sena, però nista’ ng˙id li, g˙alkemm kien xokk g˙alihom, xorta aççettawni bla ebda kundizzjoni,” qalet bi tbissima Celina. Fuq il-li©i tal-identità tal©eneru li g˙addiet millParlament, Celine llum ma tist˙ix u m’g˙adhiex t˙ossha inferjuri meta ti©i biex tuΩa lkarta tal-identità, il-passaport jew dokumenti o˙rajn relatati mal-identità tag˙ha. “Issa n˙ossni kunfidenti mmur fejn immur, speçjalment meta nkun pajjiΩ ie˙or barra minn xtutna,” sostniet Celine. Appell lill-©enituri Fl-a˙˙ar nett, Celine xtaqet tg˙addi messa©© lis-soçjetà:

“A˙na nies b˙al kul˙add, b’sentimenti, u minn hawn nixtieq nappella lil dawk il©enituri li g˙andhom it-tfal transgender jew gays biex ikunu huma li jag˙tu l-ewwel g˙ajnuna u sapport g˙ax huwa importanti ˙afna li t-tfal i˙ossuhom ma˙buba mill©enituri tag˙hom stess. Dawk l-adoloxxenti li forsi qed jaqraw din l-intervista u j˙ossuhom li qed jg˙ixu f’identità li mhux tag˙hom ma g˙amdhomx jaqtg˙u qalbhom imma jsibu g˙ajnuna u jibdew jg˙ixu l-˙ajja li dejjem xtaqu. G˙all- grazzja tal-˙anin Alla qeg˙din ng˙ixu fil-pajjiΩ li, tista’ tg˙id, fejn jid˙lu drittijiet çivili qeg˙din fost l-aqwa fiddinja,” appellat Celine. Temmet din l-intervista billi rringrazzjat lill-Prim Ministru Joseph Muscat kif ukoll lillMinistru g˙ad-Drittijiet Çivili Helena Dalli u lil dawk kollha li kienu involuti f’din il-li©i biex il-˙olma tag˙ha saret realtà.

mhuwiex aççettabbli f’soçjetà moderna u ˙anina. Kien g˙alhekk li g˙addejna l-li©i tal-identità tal-©eneru biex innaqsu minn din it-tbatija u umiljazzjoni li jg˙addu minnha tfal, Ωg˙aΩag˙ u adulti trans. Din il-li©i g˙addiet ukoll biex teduka fuq din ir-realtà u nibdew inbiddlu l-attitudnijiet lejn persuni trans biex dawn innies ikunu trattati bid-dinjità u r-rispett li g˙andu jkollha kull persuna umana. “Bi pjaçir ng˙id li jidher li qed jirnexxilna. Minn meta g˙addiet il-li©i sal-lum di©à kien hemm 40 persuna trans li bidlu d-dokumenti tag˙hom, filwaqt li f’sonda©© tal-Ewrobarometru jidher li Malta kellha l-og˙la Ωieda fin-numru ta’ nies li huma komdi ma’ persuni trans, u sa˙ansitra 81% tal-Maltin jappo©jaw il-li©i li g˙addiet sabiex persuni trans ikunu jistg˙u jibdlu d-dokumenti ˙alli jag˙mluhom konformi mal-©eneru tag˙hom,” temmet tg˙id il-Ministru Dalli.

lokali kÓ

15|11|2015 07

kullhadd.com

“Bdejt ngÓix mill-Ìdid” Mark*, persuna li bidlet il-©eneru “Illum il-©urnata bdejt ng˙ix mill-©did. Óajti sabet il-milja, il-kura©©, is-sa˙˙a li g˙andi identità li l-Istat jag˙rafni biha. Jien Mark. Jum wara jum huwa wie˙ed isba˙ mill-ie˙or hekk kif isej˙uli Mark. Mark g˙ax niftakar fil-marki tal-passat u limpatt li g˙ad irrid in˙alli fissoçjetà poΩittiva. G˙andi ˙afna x’noffri lis-soçjetà; illum huwa Ω-Ωmien u ç-çans,” sostna Mark fl-ewwel kummenti tieg˙u. Mark qal li l-persuna li hu llum hija persuna li twieldet, g˙exet, kibret mieg˙u u fer˙et ©ewwa fih matul iΩ-Ωmien, iΩda fis-silenzju. “L-identità li jien illum mhijiex ibbaΩata fuq xewqa iΩda il-˙ajja msakkra f’©isem li mhux dak li juri iljien. Illum li l-jien huwa viΩibbli kemm minn barra kif ukoll issa˙˙a˙ bl-identità li ng˙atajt mill-Istat, lili jag˙tini s-sa˙˙a, id-drittijiet, id-dinjità u dak kollu possibbli sabiex illum qed ner©a’ ng˙ix ˙ajti mill©did,” sostna Mark. “Min jaf kemm-il darba qattg˙uli ˙wej©i u ssuttawni bl-ikel li kien jifdlilhom” Mark semma kif ilbullying kienet il-problema fundamentali li kellu jiffaççja sa˙ansitra mill-kindergarten fejn kien ji©i kklassifikat b˙ala persuna differenti jew salva©© g˙ax issa˙˙a tieg˙u ma kinitx b˙al tal-bniet l-o˙ra. G˙alhekk kien dejem ji©i mwarrab minn kul˙add u miΩmum millg˙alliema stess ta’ dakinhar waqt il-breaks. Dan il-bullying baqa’ sejjer anke sal-primarja tant li kienu jsej˙ulu ‘tifla tifel’, iΩda dak iΩ-Ωmien Mark ma tantx kien jag˙ti kas g˙ax sewwasew ma kienx jaf eΩatt x’inhi din il-˙a©a. “Il-bullying kien qawwi, tant li minn età Ωg˙ira bdejt inqis li ˙ajti kienet bla skop u bla sens. Ridt ne˙les minnha. Dan ma kienx biΩΩejjed. B˙al kull persuna o˙ra bdejt l-iΩvilupp tieg˙i u, ovvjament, kienet realtà qarsa. Komplejt nintilef fi ˙sibijiet fondi u aktar skuri. IΩ-Ωmien beda g˙addej iΩda jien ma kontx qed ng˙ix,” sostna Mark. Ûied jg˙id li meta da˙al fl-iskola sekondarja kien g˙alih Ωmien ta’ orrur. “Ilbullying kiber ferm aktar; waqt il-PE l-o˙rajn kienu jinΩg˙u apposta sakemm ti©i lg˙alliema u jippruvaw jisfidawni biex nurihom kemm jien verament ra©el. Tg˙ajjir li a˙jar inne˙˙i ˙ajti g˙ax jien ma niswa xejn, bla fejqan, skerz tan-natura. Kliem li qatt ma nsejt, wisq anqas min kienu dawk li qaluli hekk. Diskriminazzjonijiet sa˙ansitra mill-g˙alliema, tg˙ajjir li nimxi rasi ’l isfel u saqajja ’l fuq, li ng˙ix f’dinja tal-˙olm, li ma nistax nigdem il-minkeb u ni©i ra©el. Min jaf kemm-il darba ssuttawni bl-ikel li kien jifdlilhom, jew iqattg˙uli ˙wej©i u jarmuli l-basket tal-iskola xi Ωew© sulari g˙al isfel, sempliçiment g˙ax jien ‘mara ra©el’!” qal Mark b’dispjaçir. ‘Salvawh’ l-IskoççiΩi Mistoqsi kemm kellu Ωmien meta beda j˙oss li hu persuna maskili u mhux femminili, Mark sostna li ta’ tliet snin beda j˙oss li kien hemm kun-

na u tg˙allimna n˙obbu lil xulxin fit-tajjeb u fil-˙aΩin. Ilfatt li nista’, b˙al kull çittadin ie˙or, nuΩa s-servizz tal-isptar ming˙ajr problemi kif ukoll meta mmur il-bank g˙ax nidher b’mod differenti fuq ilkarta tal-identità tieg˙i, huma kollha affarijiet li lili g˙amluli differenza kbira f’˙ajti,” fisser Mark. “Kelma Ωejda taf ta˙sad ˙ajja ta’ persuna innoçenti”

flitt ©ewwa fih iΩda ma kienx jaf jispjegah lil ˙addie˙or tant li qatt ma ˙assu komdu jid˙ak jew ikun preΩenti f’xi ritratt. “Darba minnhom ippruvajt ng˙id lil ommi li daqshekk irrid nilbes dbielet u mbarazz ie˙or tal-bniet, iΩda ridt nilbes track-suits , shorts u qliezet biss. Din aççettat g˙ax tal-˙anut kien qalilha li anke l-ir©iel SkoççiΩi jilbsu d-dublett u nnisa jilbsu l-qliezet, u g˙alhekk dejjem spiççajt nuΩa dik liskuΩa biex ma nilbisx ˙wejje© tal-bniet,” sostna Mark. Spjega kif xag˙ru kien qatg˙u qasir wara l-praçett g˙ax dak kien il-patt ma’ ommu. Fil-fatt, minn dakinhar sal-lum qatt ma aktar ma libes ilbies femminili. “Ismi ma kienx jirrifletti ta’ li kont fil-verità” Mark kompla jispjega li f’Ωg˙oΩitu ltaqa’ ma’ diversi esperjenzi fejn tilef persuni li xi darba kien isej˙ilhom ‘˙bieb’ g˙ax kien afda mag˙hom dan is-sigriet, li dak iΩ-Ωmien ftit kienu dawk li kienu jifhmu dak li kien qed jipprova jo˙ro© Mark minn ©o fih. Dan kollu affettwah akkademikament g˙ax qatt ma sab il-kura©© li jag˙mel leΩamijiet b’isem li ma kienx dak li fil-verità hu. B˙ala adult, xorta wa˙da baqa’ jiltaqa’ ma’ diversi in©ustizzji soçjali filkonfront tieg˙u, kemm fuq ilpost tax-xog˙ol u postijiet o˙ra, u xorta wa˙da ma kien isir xejn g˙ax lanqas biss kien hawn id-dritt li titkellem g˙ax dak iΩ-Ωmien id-drittijiet talpersuni LGBTIQ ma kinux g˙adhom jeΩistu. Mistoqsi fuq kif kienu ˙aduha l-familja tieg˙u, Mark spjega kif g˙all-bidu dan kien xokk g˙all-qraba tieg˙u g˙ax ˙asbu li se jitilfu dik it-tifla li ng˙atat lilhom. “Ma setg˙ux jifhmu x’kien se ji©ri. It-tibdil ma tantx kien daqshekk goff g˙ax, kif ghedt, kienu drawni minn età Ωg˙ira dejjem maskili, nilghab bil-©ugarelli tas-subien u xejn tal-bniet. Drawni filloghob tieg˙i, futbol, u kull mitt ˙a©a o˙ra, muturi, karozzi,” qal Mark. IΩda lproblema kbira kienet ilsien in-nies, il-kummenti li

jwe©©g˙u lill-familjari. Kien hawnhekk li Mark semma kif dak iΩ-Ωmien sabu sapport kbir mil-MGRM, fosthom Gabi Calleja u Colette Farrugia, fejn g˙amlu ˙in twil jiddiskutu mal-©enituri tieg˙i u g˙amlu diversi sessjonijiet sabiex tg˙allmu mieg˙i jaffrontaw jum b’jum it-tranΩizzjoni li ridt ng˙addi minnha. “Dan ibni!” “Fil-lokalità ta’ fejn ng˙ix jien mhux kul˙add huwa in©ust mieg˙i, anzi hija lokalità li ninvolvi ru˙i ˙afna f’attivitajiet, u dejjem minn ta’ quddiem. Ma kontx ©ejt aççettat b˙ala g˙alliem volontarju tad-duttrina, imma dik stajt nifhimha g˙ax kont b’mentalità u ta’ fehma differenti, iΩda l-bqija ma kellix tfixkil, ˙lief minn dawk li riedu jfixklu u jittantaw ix-xemx g˙addejja, b˙al, riçenti din il-©img˙a, kont qieg˙ed nixtri ma’ missieri u xi ˙add staqsieh: “Din it-tifla?” Qisu a˙barijiet ma jisimg˙ux jew ma jarawx televiΩjoni u, ag˙ar, g˙ax mhux qed jg˙ixu fl-2015. UΩajt fraΩijiet b˙al “jittantaw ix-xemx g˙addejja”, g˙ax minn barra ˙add ma jinduna li jien

xi darba kont mara. Isir dan labbuΩ ta’ kliem g˙ax, ovvjament, jag˙rfu lill-familja tieg˙i u, ˙a©a ovvja, ˙ija Ω-Ωg˙ir mejjet, u allura ma jibqa’ ˙add ˙lief jien. Madankollu, missieri, b’vuçi soda lissen: “Dan ibni.” Nista’ ng˙id li kont ixxurtjat li ng˙atajt rigal g˙ax il-©enituri tieg˙i ˙abbewni dejjem, u kienu bastun dejjem, avolja llum ra©el matur. Ta’ dan inroddilhom ˙ajr,” spjega Mark. Óajja ©dida Mark esprima s-sodisfazzjon tieg˙u li issa huwa uffiçjalment ra©el fuq il-karta tal-identità u dan kollu bis-sa˙˙a tal-li©i talidentità tal-©eneru li l-Gvern preΩenti g˙aΩel li jda˙˙al biex ikun jista’ jg˙in persuni b˙al Mark. Dan kollu jkompli jΩid mal-fatt li issa Mark jista’ ja˙dem b’mod liberu g˙ax g˙andu aktar drittijiet u g˙andu rasu mistrie˙a fuq xi in©ustizzji o˙rajn li jistg˙u jinqalg˙u fil-futur. “Rigal sabi˙ ie˙or hu li nista’ ning˙aqad f’familja u fil-fatt di©à g˙andi sie˙ba li ilna diversi snin flimkieni. Din tafni mill-bidu nett tat-tranΩazzjoni tieg˙i u nista’ ng˙idlek li kbir-

“Il-messa©© tieg˙i g˙al dawk in-nies li ma jistg˙ux jaççettawni huwa wie˙ed; il-kontra ta’ dak li jag˙tu lili. Jien nemmen li kull wie˙ed u wa˙da minna huwa rigal ˙aj, b’tant kura f’©uf l-omm, u ma˙sub bi m˙abba kbira. B˙al kull persuna o˙ra li jkollha t-toqol tal-˙ajja, tieg˙i Ωgur li ma kinitx façli, iΩda sibt min ˙abbni u Ωammni kemm fela˙ ’il bog˙od milli ntemm ˙ajti. Fil-˙ajja tieg˙i, g˙alkemm kienet imfarrka u bla skop, kelli dik il-ftit tama li xi darba dan il-jum g˙ad jasal, kif illum wasal. Il-fatt li l-ideal tieg˙ek jg˙idlek tmur kontra nies b˙ali jew ta’ dak li ma taqbilx mieg˙u, ftakar li jien kont sod u g˙adni hawn. Ilsienek, kelma li taf taqta’ b˙al sikkina, taf ta˙sad ˙ajja ta’ persuna innoçenti. UΩa kliem ta’ ©id u fara© ma’ kul˙add, kun strument tal-paçi u mhux ta’ ˙sara,” spjega b’reqqa Mark. Appella wkoll li dawk il-persuni li llum g˙adhom ma jistg˙ux jaççettaw lilhom infushom g˙andhom jag˙mlu kura©© u jfittxu l-g˙ajnuna ming˙and dawk li veru jistg˙u jg˙inuhom. G˙alkemm lewwel pass huwa tqil, bi ftit kura©© u determinazzjoni, iljum tar-reb˙a ta’ dawn il-persuni, fuq l-ostakli tag˙hom, g˙ad jasal b˙alma wasal ta’ Mark. “Jekk g˙ad-dinja int biss bniedem, g˙al dawk l-g˙eΩiez tieg˙ek, anke jekk hemm persuna wa˙da, g˙alihom tfisser id-dinja kollha. Nirringrazzja lil Malta u lill-Maltin li tawni ddritt tal-identità,” temm jg˙id Mark b’messa©© imqanqal. * Mark huwa isem fittizzju peress li xtaq jibqa’ anonimu.

08 15|11|2015

kullhadd.com

kÓ LOkALI

SUMMIT LI GÓALL-EWWEL DARBA INDIRIZZA L-GÓERUQ TAL-PROBLEMA RITIANNE AGIUS ritianne@kullhadd.com

Ir-reazzjonijiet g˙as-summit dwar il-migrazzjoni li se˙˙ matul din il-©img˙a kienu poΩittivi ˙afna iktar milli mistenni. Minbarra li dan l-avveniment kbir li kien jirrikjedi ˙afna preparamenti u livelli g˙olja ta’ sigurtà mexa ming˙ajr xkiel, l-eΩitu tieg˙u kien ukoll wie˙ed pjuttost sodisfaçenti, speçjalment g˙al pajjiΩi b˙al Malta li jinsabu fuq il-fruntiera malAfrika, u li ilhom snin jiffaççjaw il-mew©a tal-immigrazzjoni. F’dan is-summit il-poΩizzjoni strate©ika ta’ Malta serviet ta’ pont li g˙aqqad flimkien lill-mexxeja millpajjiΩi Ewropej u dawk Afrikani, biex g˙all-ewwel darba ja˙dmu b’mod kollettiv bil-g˙an li jaqblu fuq pjan ta’ azzjoni dwar il-problemi li qed iwasslu g˙all-immigrazzjoni. G˙all-ewwel darba rajna pjan ta’ azzjoni b’inizjattivi konkreti, anki jekk f’dan listadju g˙adhom m’humiex daqstant speçifiçi. G˙allewwel darba wkoll rajna çaqliqa mportanti fil-mod kif il-mexxeja qed i˙arsu lejn limmigrazzjoni. Fil-passat l-isforzi kienu dejjem ikunu kkonçentrati biex l-immigranti jitwaqqfu fiΩikament milli jaqsmu lejn l-Ewropa, fejn is-sentiment ©enerali kien li “©aladarba lproblema ma tasalx fuq lg˙atba, nistg˙u nippretendu li ma teΩistix.” Meta dan il-pjan falla, speçjalment wara li sfaxxat listabbiltà fil-Libja, l-isforzi, li ˙afna drabi kienu nofs kedda, bdew iduru fuq is-salvata©© u fuq il-proçeduri relatati mad-detenzjoni u rripatrijazzjoni. IΩda issa li sar evidenti g˙al kul˙add li dawn wa˙edhom m’humiex is-soluzzjonijiet g˙all-problema, il-mexxeja se jibdew jag˙tu prijorità lill-

g˙eruq tal-problemi, kif ikkonfermat mill-Pjan ta’ Azzjoni maqbul matul issummit. Evidenza ta’ kemm dawn il-problemi qatt ma kienu diskussa qabel huwa lammont kbir ta’ inizjattivi li kellhom jidda˙˙lu f’din issezzjoni, u li jiffurmaw ilparti l-kbira ta’ dan id-dokument. Iktar minn hekk, minflok isir biss sforz fuq it-twaqqif fiΩiku tal-immigranti, li huwa çar li ma ˙adimx, issa lmexxeja se jibdew jiffukaw ukoll fuq il-˙olqien ta’ mezzi li jippermettu l-immigrazzjoni regolari bejn iΩ-Ωew© kontinenti. G˙all-ewwel darba wkoll il-pajjiΩi ntrabtu bi Ωmien ta’ skadenza, b’diversi pro©etti li jridu jkunu twettqu sa tmiem l-2016. G˙alhekk jidher li finalment il-problema tal-immigrazzjoni rregolari mill-konti-

nent Afrikan se tibda ti©i indirizzata b’mod ˙olistiku u konkret, kif anki kien talab li jsir il-Prim Ministru Joseph Muscat. ÓARSA LEJN IL-PJAN TA’ AZZJONI • Investiment fliΩvilupp u l-eradikazzjoni tal-faqar L-ewwel prijorità tal-Pjan ta’ Azzjoni hija ffukata fuq lg˙eruq tal-problema; il-faqar u l-instabbiltà, kemm dik filpajjiΩi tal-ori©ini u anki dawk ta’ tranΩitu. Il-pajjiΩi talori©ini huma dawk li minnhom normalent ji©u limmigranti, filwaqt li dawk ta’ tranΩitu huma pajjiΩi o˙ra fl-Afrika li l-immigranti jg˙addu minnhom fi triqithom lejn l-Ewropa. L-inizjattivi li mistennija jit-

tie˙du b’rabta ma’ din il-prijorità jinkludu appo©© biex tissa˙˙a˙ il-migrazzjoni interna, kif ukoll triangolu ta’ koperazzjoni bejn il-pajjiΩi G˙arab fl-Afrika ta’ Fuq, pajjiΩi Mediterranji u pajjiΩi Ewropej bl-iskop li ji©i kkultivat l-iΩvilupp f’pajjiΩi ta’ ori©ini u ta’ tranΩitu. Barra minn hekk trid issir ukoll analiΩi kon©unta bejn pajjiΩi tal-Unjoni Ewropea u l-Afrika dwar dak li qed iwassal g˙all-immigrazzjoni irregolari. Inizjattivi o˙ra se jkunu kkonçentrati fuq l-iΩvilupp soçjo-ekonomiku, speçjalment il-˙olqien tax-xog˙ol g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙. Irid ji©i mejg˙un il-˙olqien taxxog˙ol f’pajjiΩi ta’ ori©ini u ta’ tranΩitu, b’mod partikolari fis-settur tal-agrikultura. Irid ikun hemm ukoll assistenza g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ biex

dawn jiksbu l-edukazzjoni, kif ukoll ikun hemm koperazzjoni bejn istituzzjonijiet vokazzjonali Ewropej u Afrikani, bil-g˙an li t-ta˙ri© ikun konsistenti mal-bΩonnijiet attwali tas-suq. Setturi li ©ew identifikati sabiex jing˙ataw appo©© speçjali huma dawk tal˙olqien u s-sostenn talintrapriΩi Ωg˙ar u medji, kif ukoll is-setturi tat-teknolo©ija u l-informatika. Iridu ji©u wkoll indirizzati kwistjonijiet ambjentali u ta’ tibdil tal-klima fl-iktar Ωoni affetwati, u ji©i sostnut liΩvilupp tal-ener©ija rinovabbli. F’dik li hija g˙ajnuna umanitarja, din g˙andha mhux biss tibqa’ ti©i sostnuta, iΩda sa˙ansitra tiΩdied g˙al dawk is-sezzjonijiet tal-popolazzjoni li huma vulnerabbli, b˙an-nisa u t-tfal. G˙al dawn

LokaLi kÓ

15|11|2015 09

kullhadd.com

g˙andhom jiΩdiedu lg˙ajnuniet ta’ sa˙˙a, ikel, u edukazzjoni, fost l-o˙rajn. IΩda l-g˙ajnuna umanitarja mhux se ting˙ata wa˙edha. Fir-rigward ta’ persuni li ©ew sfurzati jitilqu minn pajjiΩhom, il-Pjan ta’ Azzjoni qed jipproponi wkoll iktar opportunitajiet ekonomiçi g˙alihom, sabiex dawn isiru indipendenti u ma jkollhomx g˙alfejn jibqg˙u jistrie˙u fuq l-g˙ajnuna umanitarja. Ìie indirizzat ukoll ittrasferiment tal-flus minn pajjiΩ g˙al ie˙or; su©©ett li qabel ftit li xejn konna nisimg˙u dwaru. Il-Pjan ta’ Azzjoni qed jipproponi li ji©u façilitati t-trasferimenti talflus u l-investiment domestiku, kif ukoll li jitnaqqsu l-ispejjeΩ relatati mattrasferimenti. L-instabbiltà u l-kunflitti filpajjiΩi tal-ori©ini wkoll se jing˙ataw attenzjoni billi jiΩdiedu l-inizjattivi dipolmatiçi, inkluΩ l-isforzi g˙al medjazzjoni. Postijiet li jirrikjedu attenzjoni huma s-Sahel, Lake Chad, u l-Horn of Africa. L-isforzi jridu jsiru wkoll biex ji©u evitati kunflitti ©odda, billi fost o˙rajn ji©u msa˙˙a inizjattivi sottore©jonali li ja˙dmu kontra lkunflitt, kif ukoll koperazzjoni bejn il-pajjiΩi meta jkun hemm twissijiet kmieni ta’ sitwazzjonijiet li jistg˙u jwasslu g˙al kunflitti. Inizjattiva o˙ra hija li ji©u appo©©jati l-gvernijiet biex jibnu stat, jinfurzaw il-li©ijiet, u jkun hemm governanza tajba. Dan billi jissa˙˙u lkapaçitajiet tal-amministrazzjoni pubblika fis-sigurtà u lli©ijiet, kif ukoll billi jitjieb limmani©jar tal-fruntieri. Iridu ji©u promossi drittijiet umani ugwali anki g˙all-immigranti, u tissa˙˙a˙ il-kapaçità li listat ji©©ieled theddid terroristiku. • Migrazzjoni u mobbiltà legali G˙at-tieni prijorità, is-summit ikkonkluda li jridu ji©u promossi mezzi regolari g˙allmigrazzjoni u l-mobbiltà bejn iΩ-Ωew© kontinenti, u dan billi fost o˙rajn tissa˙˙a˙ ilkoperazzjoni bejn a©enziji u istituzzjonijiet fis-settur talimpjiegi biex ji©u ffaçilitati placements u opportunitajiet ta’ xog˙ol. Iridu wkoll ji©u identifikati xi professjonijiet li l-kwalifiki tag˙hom ikunu rikonoxxuti bejn il-pajjiΩi. Inizjattiva o˙ra f’dan ilqasam hija li ti©i promossa lmobbiltà g˙al skopijiet ta’ riçerka, studju, negozju, volontarjat u au pairing , u dan billi jitjiebu l-istrutturi legali g˙ad-d˙ul u r-residenza f’pajjiΩi Ewropej. Irid ikun hemm ukoll limplimentazzjoni ta’ strate©iji komprensivi nazzjonali u re©jonali g˙all-migrazzjoni u l-integrazzjoni. Dan flimkien mat-titjib tar-re©istrazzjoni çivili u appo©© biex jin˙olqu sistemi koerenti u robusti tarRe©istru Çivili, kif ukoll il˙ru© ta’ karti tal-identità u passaporti. L-iffaçilitar tal-Visa hawnhekk ing˙ata attenzjoni partikolari. Intqal li jridu ji©u

konkluΩi n-negozjati fuq liffaçilitar tal-˙ru© tal-Visas, u l-proçeduri tad-d˙ul ji©u façilitati. •

Protezzjoni u aΩil

G˙alkemm il-qasam tal-protezzjoni u l-aΩil huwa wie˙ed importanti, dan id-dokument ma tahx l-istess ammont ta’ attenzjoni daqs iΩ-Ωew© oqsma preçedenti, u dan g˙aliex fil-passat l-isforzi kienu ffukati fuqu, bil-konsegwenza li s-sistemi attwali, tal-anqas dawk f’pajjiΩi Ewropej, huma pjuttost effiçjenti, anki jekk baqa’ lok g˙al titjib. L-inizjattivi g˙al din il-prijorità kienu jinkludu infurzar tal-protezzjoni tar-refu©jati, li ji©u osservati d-drittijiet umani tal-immigranti kollha, li ti©i appo©jata l-integrazzjoni tar-refu©jati, u li ji©u msa˙˙a l-kapaçitajiet talpajjiΩi li jag˙tu l-ewwel protezzjoni, ta’ tranΩitu u destinazzjoni. Dawn l-g˙anijiet iridu jintla˙qu billi fost l-o˙rajn issir ˙idma biex ji©u evitati iktar imwiet fuq il-ba˙ar permezz ta’ operazzjonijiet ta’ tiftix u salvata©©, kif ukoll li tiΩdied li tiΩdied is-sigurtà f’kampijiet tar-refu©jati. Irid ji©i ffaçilitat l-aççess g˙all-©ustizzja, lassistenza legali, il-protezzjoni tax-xhieda u g˙ajnuna psikolo©ika lir-refu©jati vittmi ta’ krimini gravi. Inizjattiva o˙ra hija li jiΩdiedu l-isforzi g˙al assistenza umanitarja fil-pajjiΩi affetwati mill-immigrazzjoni, u dan billi fost o˙rajn ti©i Ωgurata proviΩjoni ta’ assistenza f’emer©enza. • Prevenzjoni g˙allimmigrazzjoni irregolari u t-traffikar tal-bnedmin G˙andu jkun hemm appo©© fl-abbozz u fl-implimentazzjoni ta’ qafas le©iΩlattiv u istituzzjonali f’konformità mal-Konvenzjoni tanNazzjonijiet Uniti kontra lkriminalità organizzata. Dan g˙andu jsir billi jkun hemm aktar infurzar mill-awtoritajiet biex it-traffikar uman ikun indirizzat b’modi differenti u aktar effettivi b˙all-intraççar, l-iffriΩar tal-assi u permezz tal-proçeduri kriminali. Apparti minn hekk, hemm bΩonn li jsir ta˙ri© lill-awtoritajiet ©udizzjarji u jkun hemm g˙ajnuna biex jitwaqqfu police-units g˙al talapposta li jkunu jispeçjalizzaw fit-traffikar tal-bnedmin. G˙andu jkun hemm ukoll implimentazzjoni effettiva mill-awtoritajiet relevanti biex fejn ikun hemm bΩonn jittie˙du passi kontra dawk il-persuni li jimpjegaw limmigranti irregolari bil˙sieb li jisfruttawhom. Hemm bΩonn ukoll li jkun hemm aktar Ωvilupp u Ωamma tal-komunikazzjoni bejn il-pajjiΩi tal-Unjoni Ewropea u dawk Afrikani biex tissa˙˙a˙ is-sorveljanza fuq il-ba˙ar u jkunu jistg˙u ji©u salvati aktar persuni mill-ib˙ra u dan kollu skont l-istandards tad-drittijiet fundamentali u l-protezzjoni taddata.

• Ir-ritorn, irriammissjoni u l-integrazzjoni mill-©did Hemm bΩonn li tissa˙˙a˙ ilkoperazzjoni biex ikunu ffaçilitati r-ritorn, ir-riammissjoni u l-integrazzjoni mill©did tal-immigranti irregolari kemm mill-Istati Membri u pajjiΩi o˙rajn kif ukoll minn pajjiΩi Afrikani li minnhom jori©inaw dawn il-persuni. Dan ikompli jΩid mal-fatt li hemm bΩonn li ting˙ata

attenzjoni speçjali lil dawk ittfal li ma jkunu akkumpanjati mill-ebda adult u dan biex jit˙arsu d-drittijiet tat-tfal. Issistemi tal-protezzjoni tat-tfal fil-pajjiΩi tal-ori©ini u f’dawk ta’ tranΩitu g˙andhom isibu lg˙ajnuna kollha neçessarja biex ikun offrut ambjent sikur g˙al dawn it-tfal. G˙andu jkun hemm aktar tis˙i˙ fil-kapaçità tal-awtoritajiet u tal-organizzazzjonijiet tas-soçjetà çivili kemm filpajjiΩi tal-ori©ini kif ukoll

f’dawk ta’ tranΩitu biex ikunu mmani©©jati r-ritorni volontarji kif ukoll jkun hemm appo©© fl-integrazzjoni mill©did g˙al dawk il-persuni kollha li jirritornaw lura. Dan g˙andu jsir billi ting˙ata g˙ajnuna g˙all-iΩvilupp filqofsa tal-politika u fil-miΩuri tal-integrazzjoni mill-©did ibbaΩati fuq il-komunità b’koperazzjoni malO r g a n i z z a z z j o n i Internazzjonali g˙allImmigranti.

10 15|11|2015

kullhadd.com

kÓ

RUBRIkA

GVERN LABURISTA…GVERN LI JAÓDEM 14. Mis-servizz tal-˙arsien tat-tfal bla ˙las di©à bbenefikaw madwar 6,000 familja. 15. B˙alissa fl-Isptar Boffa g˙addej xog˙ol strutturali u ta’ tisbi˙ biex fiΩ-Ωmien li ©ej jilqa’ fih pazjenti bi bΩonn ta’ kura fit-tul li b˙alissa qeg˙din jokkupaw sodda fl-Isptar Mater Dei. 16. Mis-sena d-die˙la G˙awdex se jkollu servizz ta’ ˙arsien talannimali g˙all-ewwel darba. 17. Bejn Jannar u Settembru ta’ din is-sena t-turisti li ©ew Malta Ωdiedu b’4.9% u nefqu 6.6% aktar. 18. Sad-19 ta’ Diçembru li ©ej kull nhar ta’ Sibt se jkun hemm tnaqqis fil-prezzijiet tal-biljetti tal-Gozo Channel.

Emanuel Cuschieri

01. Filwaqt li ta˙t Gvern tal-PN kienu 100 biss il-persuni b’diΩabbiltà li kull sena jsibu xog˙ol, issa n-numru tela’ g˙al 25 kull xahar. 02. Huwa kkalkulat li llum il-familji Maltin qed jonfqu €600 inqas f’kontijiet u fi fjuwil. 03. Permezz tad-deçiΩjoni li tkun iffrankata t-taxxa tal-boll lil min jixtri l-ewwel proprjetà saru 5,793 kuntratt u bejniethom il-koppji Ωg˙aΩag˙ iffrankaw €23 miljun. 04. Dr Godfrey Farrugia ˙abbar li numru ta’ speçjalisti kwalifikati qed jing˙ataw ta˙ri© biex l-operazzjoni li kellu jag˙mel hu barra l-pajjiΩ tibda ssir Malta. 05. Il-qg˙ad fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ naqas minn 14% g˙al 8%. 06. Din is-sena tne˙˙ew 2,000 persuna minn fuq il-lista ta’ xog˙ol prekarju. Is-sena d-die˙la se jitne˙˙ew 400 o˙ra. 19. Filwaqt li l-Enemalta ta˙t Gvern tal-PN kellha €950 miljun dejn, issa mhux biss naqas nofs dan id-dejn, imma huwa mistenni wkoll li fl-2017 din il-korporazzjoni tibda tag˙mel l-ewwel profitti tag˙ha. 20. F’Settembru Malta kellha t-tielet l-og˙la tkabbir fil-bejg˙ mill˙wienet minn fost il-pajjiΩi kollha tal-Unjoni Ewropea. 21. Sal-a˙˙ar tas-sena se jkunu tlestew seba’ pro©etti ma©©uri filqasam tas-sajd; investiment ta’ €5.5 miljun li se ji©©ararntixxi qabΩa ta’ kwalità fl-infrastruttura uΩata mis-sajjieda. 22. Di©à twettaq 63% tal-manifest elettorali tal-Partit Laburista. 23. Permezz ta’ investiment ©did li sar f’apparat g˙al min isofri minn puplesija, s’issa kienu di©à salvati l-˙ajjiet ta’ seba’ persuni

07. Il-lista ta’ stennija tal-operazzjonijiet tal-katarretti naqset bi 3,633. 08. Ìiet re©istrata Ωieda ta’ 33.2% fin-numru ta’ passi©©ieri li ©ew Malta bil-cruise liners. 09. Filwaqt li ta˙t Gvern tal-PN il-Gozo Channel irre©istra telf ta’ €770,000, ta˙t Gvern Laburista din is-sena l-istess kumpanija se tirre©istra profitt ta’ €942,000. 10. Fuq il-pro©ett ta’ Triq il-Kosta, Gvern Laburista ffranka lill-pajjiΩ issomma ta’ €30 miljun. 11. Se jinbena çentru tas-sa˙˙a mentali fl-Imsida. 12. Ìew eliminati g˙alkollox il-listi ta’ stennija tal-X-rays u g˙axSchedule V. 13. Minn Marzu 2013 ’l hawn in-numru ta’ nisa li da˙lu fid-dinja taxxog˙ol Ωdied bi 3,500.

opINjoNI KÓ

15|11|2015 11

kullhadd.com

It-tIbdIl FIl-KlIMa: MIll-KlIeM gÓall-FattI

Naomi Cachia Uffiçjal Politiku FÛL

Il-kwistjoni ta’ tibdil fil-klima hija kruçjali g˙all-futur tal-umanità

Protokolli u konvenzjonijiet internazzjonali, negozjati li fallew u miri li mhux qed ji©u mil˙uqa. Ikolli nistqarr li, sa ftit ilu, meta kont nisma’ bilkwistjoni tat-tibdil fil-klima, dan kien li ji©ini f’mo˙˙i. B˙al ˙afna o˙rajn, sfortunatament, kont nissottovaluta r-rwol tassoçjetà çivili fil-©lieda kontra din it-theddida. IΩda fl-a˙˙ar tax-xahar li g˙adda kelli lopportunità li, f’isem il-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti (FÛL), nattendi konferenza f’Pari©i li fet˙itli g˙ajnejja dwar wa˙da mill-ikbar sfidi li qed tiffaççja l-©enerazzjoni tag˙na. Fil-21 ta’ Ottubru, fi Franza ltaqg˙u numru ta’ mexxejja Progressivi Ewropej sabiex jiffirmaw dikjarazzjoni ftit ©img˙at qabel il-konferenza msej˙a COP21 li ser issir iktar tard din is-sena. L-iskop wara s-COP21 huwa sabiex il-195 pajjiΩ firmatarju tal-United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) jasal fi qbil fuq il-qafas internazzjonali li g˙andu jid˙ol fis-se˙˙ fl-2020, meta jiskadi l-qafas preΩenti, imsejja˙ il-Kyoto Protocol. Quddiem dawk preΩenti, ilmexxejja progressivi u SoçjoDemokratiçi Ewropej iffirmaw dikjarazzjoni ta’ 21 proposta b’antiçipazzjoni g˙al dan issummit li indirizzaw, fost lo˙rajn, in-natura tar-riΩultati ta’ dawn in-negozjati, ir-rwol tal-Unjoni Ewropea, l-aspett finanzjarju u l-koperazzjoni

ma’ pajjiΩi li qed jiΩviluppaw. Dan sar quddiem udjenza ta’ Ωg˙aΩag˙ b’ideali progressivi, u nemmen li ma setax kien hemm udjenza a˙jar minn hekk. Il-kwistjoni ta’ tibdil filklima hija kruçjali g˙all-futur tal-umanità, iΩda in˙oss li g˙adna mhux qed inkunu proattivi biΩΩejjed biex insalvaw il-futur ta’ din il-pjaneta. Jin˙ass nuqqas ta’ ur©enza – forsi riΩultat ta’ nuqqas ta’ edukazzjoni – kemm fl-istituzzjonijiet edukattivi nfushom u kemm b˙ala g˙arfien ©enerali

ta’ x’inhi t-theddida li qed niffaççjaw u x’nistg˙u nag˙mlu, realistikament u prattikament, biex intaffuha. B’hekk nemmen li laqg˙a ta’ din l-importanza u ç-çans li ng˙atalna b˙ala Ωg˙aΩag˙ biex niddiskutu soluzzjonijiet fattibbli assigura li a˙na li konna preΩenti, kollha Ωg˙aΩag˙ attivi politikament, morna lura lejn pajjiΩna bil-˙e©©a u impetu neçessarju sabiex inkomplu niddiskutu u na˙dmu biex it-tibdil tal-klima jibqa’ wie˙ed mill-kwistjonijiet

li g˙andna nindirizzaw b’ur©enza. B’hekk, fi ftit ©img˙at, ilkomunità internazzjonali ser timxi mill-kliem g˙all-fatti permezz ta’ dan il-ftehim internazzjonali. Fuq in-na˙a l-o˙ra tal-ispettru, l-istess bidla flattitudni hemm bΩonn li sse˙˙ f’livelli eqreb g˙ar-realtajiet tag˙na, u mhux biss f’forma ta’ negozjati internazzjonali li sfortunatament ma jing˙atawx importanza jew ma jinftehmux mis-soçjetà in©enerali. Qed nirreferi g˙all-˙tie©a li tinbidel il-mentalità sabiex tirrifletti l-ur©enza tal-kriΩi li qed niffaççjaw a˙na, u li Ωgur ser i˙ossu b’mod iktar aggressiv il-©enerazzjonijiet ta’ warajna. Fil-konferenza Progressives for Climate, l-MEP Miriam Dalli sa˙qet fuq il-bΩonn li ttibdil fil-klima jkun inkluΩ filkurrikulu tal-iskejjel. B’hekk inkunu nistg˙u nassiguraw li din il-kwistjoni tant kruçjali ma tibqax biss meqjusa b˙ala problema fil-bog˙od li mhux ser tolqot lill-©enerazzjoni tag˙na, iΩda nibdew innibtu sens ta’ responsabbiltà soçjali minn età Ωg˙ira. Kunçetti b˙al teknolo©iji nodfa, inçentivi g˙all-investiment fil-low-carbon economy u ‘impjiegi ˙odor’ ma jistg˙ux jibqg˙u jitqiesu b˙ala aljeni jew ambigwi, iΩda jridu isiru parti mill-vokabolarju tag˙na jekk irridu li verament ikollna sforz kollettiv f’dan ilqasam.

kontra ©gant! Mela: “A˙jar nibla’ ilsieni, inraΩΩan idejja, u noqg˙od pass lura!” jirra©unalek. L-istess fil-˙ajja tar-ru˙! Ma nistax nippretendi li no˙odha kontra x-xitan u l-ispirti ˙Ωiena li jattakkawni bit-tentazzjonijiet tag˙hom wa˙di! Ma ninsewx ˙bieb, hemm isfel hemm qawwa tad-dlamijiet. Veru li ˙dejn il-qawwa tas-sema lanqas tibda! Tant hu hekk li dejjem it-tajjeb jirba˙! Ix-xitan dejjem jispiçça ji©i mkeççi bilqawwa tal-Isem u d-Demm ta’ Ìesù Kristu li reba˙lu reb˙a dejjiema bil-mewt u lqawmien tieg˙u. G˙alhekk huwa l-qaddis li jag˙mel ˙oss. Il-˙aΩin ikun mistkerrah. Hekk, ng˙idu a˙na, meta wie˙ed jiftakar f’San Ìwanni Pawlu II jew f’Santa Faustina tg˙idx kemm jifra˙! Imma ma na˙sibx

li jifra˙ meta jiftakar f’Hitler jew f’Neruni! G˙ax l-ispirtu talbniedem jurik x’inhu l-bniedem! G˙alkemm hija qawwa telliefa l-qawwa tad-dlamijiet tibqa’ xorta qawwa. U la hija qawwa rridu nit˙ejjew kontriha. Kif? Billi nilbsu l-armatura ta’ Alla! Billi nsiru alleati ma’ Ìesù Kristu! Isimg˙u naqra x’tg˙idilna littra lill-Efesin: “G˙alhekk ˙udu fuqkom l-armatura ta’ Alla, ˙alli tkunu tistg˙u tieqfu fi Ωmien il˙aΩen, u, wara li tkunu g˙amiltu ˙ilitkom kollha, ΩΩommu weqfin. Ûommu s˙i˙, mela, ˙aΩΩmu ©enbejkom bil-verità, ilbsu l-kurazza tal-©ustizzja, u xiddu ri©lejkom bil-˙e©©a talVan©elu tas-sliem; ˙udu f’idejkom it-tarka tal-fidi li biha tistg˙u titfg˙u l-vle©e© kollha tan-nar tal-˙aΩin; ilbsu l-elmu tas-salvazzjoni u aqbdu x-xabla tal-Ispirtu li hi l-kelma ta’ Alla. Itolbu dejjem fl-Ispirtu, b’kull xorta ta’ talb u f’kull ˙tie©a, ishru fih bla ma tieqfu, u itolbu g˙all-˙ti©iet tal-qaddisin kollha. (Efes 6:13-18). B’dawn l-armi jrid jintreba˙ lg˙adu tag˙na x-xitan, sie˙bi! Ji©ifieri bil-verità, bil-qdusija, bil-˙e©©a tal-Van©elu tas-sliem, bil-fidi, bis-salvazzjoni, billi ng˙ixu l-Bibbja u nitolbu g˙al xulxin! U meta jferina bil-˙aΩen ejjew infiqu bil-qrar u blEwkaristija. Ommna Marija tfarra©na bi m˙abbitha! Din ilgwerra li qeg˙din fiha tispiçça kif ng˙alqu g˙ajnejna. Imma b’dawn l-armi naslu Ωgur… G˙alihom!

gÓall-gwerra!

Fr Mario atttard OFM Cap

Ilbsu l-armatura ta’ Alla biex tkunu tifil˙u tieqfu g˙at-tnassis tax-xitan.

Ma, x’biΩa! Mela ©ejja l-gwerra Patri? U dan kif inqalg˙et gwerra u a˙na ma nafux? Int, b˙ali, ilek tg˙ixha l-gwerra millmument li ˙ri©t minn ©uf ommok. Óa ng˙idlek sie˙bi kemm hu veru li qed ng˙idlek. Ìieli ©ralek li tkun trid tag˙mel is-sewwa b’sa˙˙a u mbag˙ad t˙ossok imdawwar b’qawwa li kwaΩi ©©ennek biex tag˙mel eΩatt il-kontra tattajjeb li tkun tassew tixtieq? Ìieli ©ralek li aktar ma tkun trid titbieg˙ed mit-tentazzjoni aktar issibha ti©ri warajk? Issa din mhijiex gwerra? Qabel in˙allu lill-Ìeneral, ji©ifieri l-Ispirtu s-Santu, jg˙allimna kif g˙andna ni©©ieldu f’din il-gwerra, irridu niftakru ˙a©a tassew importanti: a˙na m’a˙niex qeg˙din fi gwerra mal-bnedmin! U dan hu l-iΩball li nag˙mlu. Le! Ma rridux nieqfu fuq il-bniedem. A˙na qeg˙din fi gwerra kontra l-ispirtu li jkun hemm fil-bniedem. Dak l-ispirtu ˙aΩin li jkun hemm idur mag˙na biex iwaqqag˙na fil-˙aΩen. Fl-Ittra lill-Efesin Pawlu jfakkarhielna meta jg˙idilna: “Ilbsu l-armatura ta’ Alla biex tkunu tifil˙u tieqfu g˙at-tnassis tax-xitan. G˙ax il-©lieda tag˙na mhijiex kontra d-demm u l-la˙am, imma kontra s-setg˙at, kontra l-qawwiet, kontra l-prinçpijiet ta’ din id-dinja ta’ dlamijiet, kontra l-ispirti ˙Ωiena li jg˙ammru fil-wisa’ tas-smewwiet” (Efes 6 :11-12). U ejja Patri! Mela ˙sibtna li a˙na tad-Delta Force jew? Sie˙bi, nifhmek li g˙all-bidu

tirribella. Nifhmek! G˙ax anke jien hekk ©rali x˙in smajtha u qrajtha g˙all-ewwel darba filBibbja. Imma ˙ej, meta bdejt narani mwa˙˙al ma’ çertu dnubiet, meta ˙assejtni ilsir taddnub, imbag˙ad bdejt na˙sibha mod ie˙or. G˙all-ewwel ippruvajt nirba˙lu bir-rieda tieg˙i biss. U hawn veru ˙ri©t blunuri! G˙ax aktar tjassart. Lixxitan sie˙bi ma nirb˙ulux birrieda tag˙na biss! Le! Jekk, ng˙idu a˙na, ji©i jattakkana pajjiΩ; a˙na wa˙edna nistg˙u ni©©ieldulu? Irid ikollna saqajna mal-art u ng˙idu: Le! Ûg˙ar wisq biex niffaççjaw lill-g˙adu wa˙edna. Imma jekk nid˙lu f’alleanza ma’ qawwa li jibΩa’ minnha kul˙add, hemmhekk listorja tinbidel! G˙ax il-pajjiΩ li jkun se jattakkana ja˙sibha u jer©a’ ja˙sibha. U jekk ifettillu jattakkana jsib ru˙u jo˙odha

12 15|11|2015

kullhadd.com

KÓ OPINJONI

MALTA: EÛEMPJU EKONOMIKU U SOÇJALI GÓALL-EWROPA Valletta Summit

Catherine Fenech Membru fl-EΩekuttiv Nazzjonali PL

Qed nikteb dan l-artiklu hekk kif intemm il-Valletta Summit u l-laqg˙a informali tal-Kunsill Ewropew. Dan is- summit po©©a lil pajjiΩna fil-mappa politika dinija, intefa’ ra©© ta’ dawl fuq Malta tag˙na li, kif iddiskrivew l-Isqfijiet Maltin: “tista’ tkun il-pont bejn iΩΩew© kontinenti u jkun post fejn b˙ala bnedmin inwarrbu d-differenzi ta’ bejnietna, no˙or©u mill-g˙eluq tat-tiftix esklussiv tal-interessi nazzjonali, u nissa˙˙u fl-ispirtu ta’ ospitalità u ta’ responsabbiltà li g˙andna.” Il-Valletta Summit adotta pjan ta’ azzjoni b’diversi miΩuri li jridu jitwettqu sa tmiem is-sena d-die˙la. Il-Prim Ministru Joseph Muscat qal li fil-Valletta Summit “Ωrajna ΩΩerrieg˙a g˙al xi ˙a©a li tista’ tikber ˙afna fuq tul ta’ Ωmien”. IΩda kif qal il-President talParlament Ewropew Martin Schulz, il-kriΩi tar-refu©jati u lmigrazzjoni mhix se tisparixxi jekk ninjorawha, anzi tista’ tmur g˙all-ag˙ar. Skont ilPresident tal-Kunsill Ewropew Donald Tusk, dan il-pjan huwa ma˙sub biex jindirizza l-kawΩi tal-migrazzjoni, itejjeb il-mezzi legali biex wie˙ed jaqsam minn kontinent g˙allie˙or, isa˙˙a˙ il-protezzjoni g˙al persuni li telqu minn arthom, u jipprevieni l-kriminalità mit-traffikanti tan-nies. Madankollu, hekk kif aççenna l-Prim Ministru Joseph Muscat fi tmiem dan is-summit, dak li ©ie diskuss m’g˙andux jibqa’ fuq il-karta. In˙ela wisq Ωmien. Mill-kliem irridu ng˙addu g˙all-fatti. Il-Valletta Summit ukoll serva ta’ vetrina g˙al pajjiΩna fejn espona ru˙u quddiem iddinja kollha hekk kif kien hawn madwar 900 ©urnalist fostna. Malta kienet esposta biex turi s-sbu˙ija tag˙ha u lkapaçitajiet ta’ dan il-poplu li jaf jorganizza laqg˙at ta’ livell dinji u fuq kollox kapaçi li jlaqqa’ flimkien l-Ewropa malAfrika; Ωew© kontinenti flimkien madwar mejda wa˙da. Diversi mexxejja li attendew g˙al dan is-summit ikkummentaw fuq l-organizzazzjoni eççellenti, fosthom kien hemm il-Ministru g˙allÌustizzja IrlandiΩa Frances Fitzgerald li fer˙et lil pajjiΩna hekk kif kienet impressjonatha kif pajjiΩ daqshekk çkejken irnexxielu j©ib lil dawn ilmexxejja ta’ Ωew© kontinenti ta˙t saqaf wie˙ed. Allarm falz

Ûrajna Ω-Ωerrieg˙a g˙al xi ˙a©a li tista’ tikber ˙afna fuq tul ta’ Ωmien

U bla ma trid ikollok tikkummenta li dan jistona ferm malkatastrofi li ppruvaw ipin©u çertu taqsimiet tal-midja Maltija. B’kitbiethom u r-rapporta©© tag˙hom riedu jo˙olqu sensazzjoni jew sforz ta’ dak li l-IngliΩi jg˙idulu sour grapes . Sparaw kemm fel˙u ‘a˙barijiet’ intenzjonati biex jo˙olqu garr, tensjoni, dubji, anΩjetà u mistoqsijiet. Nista’ nifhem il-preokkupazzjoni ta’ w˙ud li n-nuqqas ta’ aççess jista’ jkollu fuq in-

negozji, imma f’dawn iççirkustanzi nifhem ukoll li sser˙an tal-mo˙˙ g˙as-sigurtà ta’ pajjiΩna, tal-poplu u taddinjitarji li ©ew iΩuruna hija prijorità u ta’ importanza kbira. L-ispinn daret man-nuqqas ta’ aççess, mal-g˙eluq ta’ postijiet tal-parke©© u malg˙eluq tat-toroq li se jikkawΩaw problema ta’ traffiku akbar milli g˙andna. Çertu sezzjonijiet tal-midja Maltija g˙amlu l-isba˙ ©imag˙tejn itambru u jibnu naqra naqra ‘a˙barijiet sensazzjonali’ sabiex inisslu preokkupazzjoni u inçertezza fost il-poplu; ˙afna minn dan ir-rappurta©© kien falz jew mg˙awwe©. Imma mbasta jbeΩΩg˙u. Imbasta jfixklu, imbasta jippruvaw i˙assru lfesti. G˙ax g˙al dawn il-persuni dak li g˙axar snin ilu kien arran©ament g˙at-traffiku, issa sar kaos. Imma g˙al dawk li j˙obbu jirrappurtaw stejjer ta’ tixwix, ta’ garr, g˙ajdut, qrusa u w©ig˙ ta’ Ωaqq, baqg˙u bl-g˙eneb qares imdendel g˙ax il-problema tat-traffiku f’dawn il-jumejn mhux talli ma Ωdiditx imma donnha naqset, u l-aççess g˙all-Belt kien trankwill u organizzat. Fuq kollox, ilValletta Summit kien suççess totali kemm fil-konkluΩjoni politika tieg˙u kif ukoll lorganizzazzjoni perfetta li kien hemm. Dan jawgura tajjeb ˙afna g˙all-avveniment li jmiss fi Ωmien ©imag˙tejn o˙ra fejn pajjiΩna se jospita çCHOGM. Moody’s U biex tkompli tag˙mel din il©img˙a wa˙da interessanti u ta’ suççess g˙al pajjiΩna, komplew jo˙or©u aktar rapporti u riΩultati ta’ st˙arri© nazzjonali u internazzjonali li jkomplu jg˙ollu l-kredenzjali ta’ pajjiΩna. Meta l-OppoΩizzjoni qed tara l-bozoz ˙omor u titfa’ d-dubji fuq is-sostenibbiltà talekonomija tag˙na, pront pront l-a©enzija tal-kreditu Moody’s re©g˙et g˙al darb’o˙ra tat çertifikat eççezzjonali lil Malta. Moody’s ikkonfermat li lekonomija ta’ pajjiΩna sejra tajjeb. Moody’s tg˙id li s-sorsi ta’ tkabbir ekonomiku huma aktar bilançjati issa meta mqabbla mas-snin ta’ qabel. Dan g˙ax it-tkabbir ©ej millkonsum privat u l-investiment. Mhux talli pajjiΩna ma talabx bailout kif kien bassar il-Kap tal-OppoΩizzjoni, imma talli pajjiΩna huwa meqjus li g˙andu ekonomija b’sa˙˙itha. Din l-ekonomija b’sa˙˙itha qed twassal g˙al tnaqqis qawwi fir-rata ta’ qg˙ad f’pajjiΩna. Filwaqt li lOppoΩizzjoni tg˙id li l-kompetittività ta’ pajjiΩna sejra ˙aΩin, ir-rapport ta’ Moody’s jg˙id li l-kompetittività hija g˙olja. Filwaqt li l-Partit Nazzjonalista jikkritika l-Gvern fuq governanza, ir-rapport ta’ Moody’s jg˙id li l-indikaturi ta’ governanza globali jimmarkaw li pajjiΩna jgawdi minn sa˙˙a istituzzjonali g˙olja.

Aktar riΩultati poΩittivi Din il-©img˙a wkoll iç-çentru ta’ st˙arri© Numbeo, çentru indipendenti u internazzjonali kklassifika lil pajjiΩna fit-tieni post fost il-pajjiΩi kollha talEwropa g˙all-aqwa servizz fissa˙˙a. PajjiΩna kklassifika qabel Spanja, l-Ingillterra u lÌermanja. Imma stenna ftit; dan na˙seb li huwa wkoll grazzi g˙alihom, mhux hekk! A©enzija internazzjonali ta’ st˙arri© o˙ra, din id-darba lLegatum Institute, ikklassifikat lil Malta fit-23 post minn 142 pajjiΩ minn madwar id-dinja fil-qasam tal-prosperità. Dan list˙arri© ©ie maqsum fi tmien setturi u g˙al kull settur lIstituzzjoni Legatum ikklassifikat il-pajjiΩi skont is-sa˙˙a finanzjarja u l-kuntentizza fost iç-çittadini abitati f’dawn ilpajjiΩi. Fis-snin 2012 u 2013 Malta kklassifikat fil-25 post, iΩda bejn is-snin 2014 u 2015 Malta avvanzat Ωew© postijiet u telg˙et tokkupa t-23 post, u g˙alhekk g˙al dawn l-a˙˙ar sentejn Malta poΩittivament baqg˙et issa˙˙a˙ dan il-post. Allura, jekk skont lOppoΩizzjoni a˙na pajjiΩ fallut, qed ng˙ixu fiΩ-Ωmien taddlamijiet, poplu mejjet bil©u˙, b’ekonomija li mhix sostenibbli u li l-©id mhux jin˙ass, nikkonkludi li dawn tal-Legatum Institute Ωgur huma m©ienen jew mixtrija biex ikklassifikaw lil Malta fit23 post minn fost il-pajjiΩi kollha tad-dinja fil-lista talaktar pajjiΩi fer˙ana, sinjuri, b’sa˙˙ithom u bl-inqas kriminalità. Aktar a˙barijiet sbie˙ g˙al Malta mid-dinja tax-xog˙ol hekk kif, skont l-Uffiççju Nazzjonali tal-Istatistika, matul il-perjodu bejn Mejju tal-2014 u Mejju tal-2015 in-numru ta’ ˙addiema full-time Ωdiedu b’6,804 u kien hemm tnaqqis ta’ 1,808 f’dawk li jirre©istraw g˙ax-xog˙ol. F’sena l-impjiegi full-time fis-settur privat Ωdiedu b’6,421, filwaqt li limpjiegi full-time fis-settur pubbliku Ωdiedu bi 383. Dan imur g˙alkollox kontra listqarrijiet tal-OppoΩizzjoni li t-titjib fil-qasam tal-impjiegi ©ej mis-settur pubbliku. Limpjiegi fis-settur pubbliku llum huma 26% tal-impjiegi kollha full-time, meta fi tmiem l-amministrazzjoni preçedenti dawn kienu 26.7%. Dan ifisser li d-dipendenza fuq is-settur pubbliku mhux Ωdiedet imma fil-fatt naqset. Matul l-ewwel sentejn u nofs ta’ din l-amministrazzjoni kien hemm Ωieda ta’ kwaΩi 13,700 impjieg full-time. Fl-ewwel 27 xahar ta’ din l-amministrazzjoni kuljum Ωdiedu 17-il impjieg full-time . Din hija kwaΩi tliet darbiet aktar mirrata ta’ ˙olqien ta’ xog˙ol osservata matul l-amministrazzjoni preçedenti. Fost l-aktar li gawdew mit-titjib fis-suq taxxog˙ol kien hemm l-G˙awdxin, b’Ωieda ta’ 850 impjieg fulltime. Dan it-tkabbir huwa ddoppju taΩ-Ωieda fl-impjiegi li kien hemm f’din il-gΩira matul il-˙ames snin tal-amministrazzjoni preçedenti. Dawn ir-

riΩultati jikkonfermaw li l-politika tal-Gvern qed twassal g˙al tkabbir ekonomiku li jissarraf f’˙afna aktar postijiet tax-xog˙ol. Rikonoxximent Ewropew Mhux ta’ b’xejn li b’dawn irriΩultati poΩittivi kollha kkonfermati g˙al pajjiΩna f’temp ta’ ftit ©img˙at ©bidna l-ammirazzjoni tal-mexxejja Ewropej. IlPresident tal-Parlament Ewropew Martin Schulz qal li Malta hi l-iΩg˙ar stat fl-Unjoni Ewropea, imma hija ta’ eΩempju f’termini ekonomiçi u soçjali. Malta huwa pajjiΩ fejn ilqg˙ad dejjem nieΩel; ir-rata tal-impjiegi tiΩdied; id-difiçit jaqa; l-ewwel pajjiΩ Ewropew li introduça s-servizz tal˙arsien tat-tfal b’xejn; kif ukoll jikklassifika fl-ewwel post fejn jid˙lu libertajiet çivili. Il-Viçi President talKummissjoni Ewropea Maros Sefcovic kien impressjonat bix-xog˙ol li qed isir biex Malta jkollha impjant talener©ija m˙addem bil-gass. Huwa stqarr li dan kien pass neçessarju me˙ud mill-Gvern li mmodernizza l-infrastruttura biex inaqqas l-emissjonijiet u jkollna teknolo©ija aktar nadifa li tni©©es ferm inqas. Huwa fa˙˙ar ir-ristrutturar talEnemalta u l-fatt li dan jirrelata g˙at-tnaqqis fil-prezzijiet tal-kontijiet tad-dawl u l-ilma; tnaqqis li qed jag˙mel ©id g˙at-tkabbir fl-ekonomija. Huwa fil-fatt stqarr li dan huwa dak li l-Unjoni Ewropea qed tipprova tikseb. Imma l-Kap tal-OppoΩizzjoni mhux konvint. Qed jistenna lverdett tal-Kummissjoni Ewropea dwar l-impjant talenegija mill-gass f’Dellimara. Il-Gvern Ωgur hu ottimist u kunfidenti. F’dan il-kaΩ lOppoΩizzjoni qed tgerrem difrejha. Imma nilg˙ab rasi li kif il-KE tag˙ti l-konferma tag˙ha, l-OppoΩizzjoni to˙ro© tg˙id li l-ener©ija bil-gass hija pro©ett tag˙hom ukoll; kienu se jag˙mluha; l-energija nadifa tal-gass hija grazzi g˙alihom. Óasbu li se ninsew li kienu huma li injoraw u warrbu pro©ett ma˙sub g˙al pipeline tal-gass li jg˙addi mill-Afrika ta’ Fuq g˙all-Italja u jg˙addi minn pajjiΩna. Kienu huma li g˙aΩlu power station li tit˙addem bil-heavy fuel oil; laktar fjuwil li jni©©es. U nistaqsu: x’inhuma l-˙sibijiet ulterjuri g˙alfejn dan ilpro©ett tal- pipleine ©ie mwarrab? G˙alfejn morna g˙all-heavy fuel oil meta kellhom çans tad-deheb li nuΩaw il-gass minflok? Ir-risposta tibda tiççara kif t˙ares lejn liskandlu taΩ-Ωejt fejn kulma jmur qed jinkixfu borom ©odda, balbuljati u konflitti ta’ interess. Li nafu Ωgur huwa li fil-manifest elettorali tag˙hom ma jissemmiex il-pipeline talgass b˙ala mezz ta’ kif tin©ieb energija nadifa u r˙isa. Luniku soluzzjoni eççezzjonali li tana l-kittieb tal-manifest elettorali tal-PN kienet li nqumu nsajru u na˙slu ˙wejji©na billejl.

EDITORJAL KÓ

15|11|2015 13

kullhadd.com

www.kullhadd.com AGÓMEL KUNTATT MAGÓNA INDIRIZZ POSTALI Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717

ÌURNALISTI Ritianne Agius Liam Gauci Glen Falzon

ritianne@kullhadd.com liam@kullhadd.com glen@kullhadd.com

2090 1410 2090 1413

REKLAMI U DISTRIBUZZJONI Alan Saliba sales@kullhadd.com DISINN TAL-PAÌNI Leanne Grech editorial@kullhadd.com

2090 1520 2090 1411

EDITORJAL

“ASK THE LEADER OF THE OPPOSITION” Kienet gimg˙a mimlija entuΩjaΩmu. Kienet ©img˙a eçitanti. Lewwel avveniment kbir li ser ikollna f’pajjiΩna ©ie u g˙adda. Qieg˙ed nirreferi g˙al-laqg˙a li saret bejn il-mexxejja Ewropej u dawk Afrikani. L-organizzazzjoni kienet mhux biss eççellenti iΩda perfetta. Kellha tkun l-okkaΩjoni li ΩanΩnet il-pjazza abbellita ta’ quddiem Kastilja u prosit ie˙or lil kull min ˙adem fuqha. Ìie wkoll inawgurat ilmonument, li tant qajjem kontroversji, biex ifakkar dan lavveniment. Monument li minn aspett artistiku huwa sabi˙ imma forsi postu ma kienx f’din il-pjazza. IΩda lil hinn miç-çerimonji u kliem sabi˙ li smajna; x’˙are© ta’ sugu b˙ala riΩultat? Nittamaw li xi ˙a©a ˙ar©et. Fil-fehma ta’ din il-gazzetta g˙ad irridu naraw. B˙al dawn il-konferenzi kien hemm u g˙ad jer©a’ jkun hemm, iΩda l-qalba ta’ kollox hi li millkliem ng˙addu g˙all-fatti. LAfrika g˙andha d-dritt li titlob g˙ajnuna ta’ veru u effettiva ming˙and il-pajjiΩi Ewropej.

Fost affarijiet o˙ra ©ie stabbilit li g˙andu jkun hemm fond ta’ €1.8 biljun biex jg˙in lill-pajjiΩi Afrikani. G˙allbΩonnijiet li g˙andu bΩonn dan il-kontinent din hija biss qatra f’oçean. Dan l-ammont huwa biss terz tad-dejn nazzjonali ta’ pajjiΩna. Il-problema bil-mexxejja Ewropej hi li aktar iridu jag˙mlu azzjoni filantropika milli wa˙da politika li tindirizza l-kawΩi li qeg˙din jikkawΩaw id-diΩastri soçjali, naturali u politiçi f’dan il-kontinent u li huma l-kawΩa ta’ mijiet ta’ eluf li qeg˙din ja˙arbu lejn l-Ewropa. Il-pajjiΩi Ewropej je˙tie© li jibdew jindirizzaw il-kawΩa kollha. Ma tag˙milx sens li ji©©ieldu biss l-effett. Il-kawΩa hi li ˙afna li ©ejjin mid-dinja demokratika ma jiddejqux jag˙tu appo©© lill-politiçi Afrikani li la huma demokratiçi u wisq anqas onesti. Çertu pajjiΩi li ©ejjin mid-dinja demokratika ma jridux li jikkompromettu linteressi ekonomiçi li g˙andhom f’dawn il-pajjiΩi. Il-problema l-o˙ra hija li l©id li hemm fl-Afrika ma hux tal-Afrikani iΩda ta’ pajjiΩi li

jag˙mlu parti mill-Punent Demokratiku, l-Amerika mhux eskluΩa. Jekk huwa deheb, jekk huwa Ωejt, jekk huma djamanti, jekk huwa materjal u riΩors ie˙or prezzjuΩ, ebda wie˙ed minn dawn ma hu fl-idejn tal-Afrikani. Ilmultinazzjonali tal-pajjiΩi sinjuri g˙adhom g˙addejjin jerdg˙u l-©id ta’ dan il-kontinent. Wie˙ed minn dawk li ©ew, il-President tas-Senegal, laqat il-musmar fuq rasu. G˙amel aççenn çar u ming˙ajr ebda tlaqliq g˙all-mod kif l-Afrika qieg˙da, kif dejjem kienet, tkun sfruttata mill-kumpaniji multinazzjonali. Qal xi ˙a©a li tag˙mel sens ˙afna: dawn ilkumpaniji kbar mhux biss ma g˙andhomx jiskaratw it-taxxi iΩda g˙andhom jikkontribwixxu parti mill-profitti tag˙hom biex jg˙inu fliΩvilupp ta’ dan il-kontinent. Ma g˙andna ebda dubju li dan l-appell waqa’ fuq widnejn torox. Dwar ir-refu©jati li qeg˙din ja˙arbu minn dan il-kontinent, hija ˙asra li biex çertu pajjiΩi kellhom iqumu mirraqda li kienu fiha kellhom

jintlaqtu huma bil-kriΩi tarrefu©jati mis-Sirja. Il-problema kienet ilha fuq ix-xefaq iΩda sakemm ma kinux milquta direttament kienu g˙adhom jilag˙bu bil-bΩallu. Issa ntebhu li l-problema hija akbar minn kemm kienu ja˙sbu. Sakemm jibqg˙u jittrattaw mal-Kontinent Afrikan daqslikieku huwa subkontinent li g˙ad g˙andu bΩonn il-missjunarji, il-kawΩa ta’ dan kollu qatt mhi ser tkun indrizzata. Fuq nota differenti, tajjeb li ng˙idu prosit g˙all-organizzazzjoni tal-laqg˙a li saret g˙al u˙ud mill-mexxejja filÇentru Nazzjonali tal-Partit Laburista. Prosit lil kull min kien involut u lill-˙addiema taç-Çentru. IΩda fil-mument li dawn il-mexxejja kienu qed ji©u milqug˙in fil-bieb, wie˙ed minnhom instema’ jistaqsi x’inhi l-formula biex Malta sejra daqshekk tajjeb f’kollox. G˙al mument ˙arsina lejn xulxin u g˙al naqra ma konniex ser ng˙idulu b’çerti sarkaΩmu: “Ask the Leader of the Opposition!”

PONT TA’ DJALOGU BEJN ÛEWÌ KONTINENTI Carmelo Abela Ministru g˙all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali

Is-sigurtà dejjem hija fuq nett tal-a©enda u, b˙alma dejjem g˙amel, il-Gvern Malti ser ikompli jie˙u l-passi li jkunu neçessarji.

L-ewwel ˙sibijiet niddedikahom g˙ax-xeni brutali u ta’ qsim ilqalb li rajna jse˙˙u f’Pari©i. Nikkundanna bla riserva l-attakki terroristiçi. F’mumenti b˙al dawn nuru s-solidarjetà tag˙na malpoplu u l-Gvern FranciΩ. Is-sigurtà dejjem hija fuq nett tala©enda u, b˙alma dejjem g˙amel, il-Gvern Malti ser ikompli jie˙u l-passi li jkunu neççessarji. Il-Gvern staqsa lis-Servizzi tas-Sigurtaà, il-Kummissarju talPulizija u l-Kap Kmandant talArmata g˙al aktar reviΩjoni. M’g˙andniex informazzjoni ta’ theddid fuq Malta, però b’g˙aqal ser inkomplu nadottaw metodu kawt u vi©ilanti. Matul din il-©img˙a Malta tpo©©iet fuq il-mappa dinjija permezz tal-Valletta Summit, li huwa parti minn proçess biex jissa˙˙u r-relazzjonijiet bejn listati membri tal-Unjoni Ewropea u pajjiΩi Afrikani. Minkejja li ΩΩew© na˙at g˙andhom perspettiva differenti fuq numru ta’ temi importanti f’dak li g˙andu x’jaqsam mal-immigrazzjoni, xorta kien hemm qbil fuq dik-

jarazzjoni politika u pjan ta’ azzjoni bejn iΩ-Ωew© kontinenti. B’hekk il-Valletta Summit huwa g˙odda li tg˙in biex l-Unjoni Ewropea ma tindirizzax l-immigrazzjoni irregolari b˙ala kriΩi, iΩda permezz ta’ mekkaniΩmu li jinvolvi l-koperazzjoni tal-pajjiΩi ta’ ori©ini u tranΩitu. Is-summit irriΩulta fi pjan ta’ azzjoni konkret li jkopri ˙ames temi ewlenin, ji©ifieri l-benefiççji talimmigrazzjoni g˙all-iΩvilupp; limmigrazzjoni legali; il-protezzjoni u l-aΩil; il-prevenzjoni talimmigrazzjoni illegali u r-ritorn. Malta b˙ala pajjiΩ, li g˙al bosta snin irçieva immigranti irregolari minn bosta pajjiΩi fl-Afrika, g˙andu interess dirett fl-azzjoni kollha li tifforma l-imsemmi pjan. L-iΩvilupp fl-Afrika huwa importanti biex Ωg˙aΩag˙ minn dawn il-pajjiΩi ma j˙ossux il-bΩonn li jemigraw b’mod irregolari. Jekk dawn il-persuni jkollhom aktar opportunitajiet ta’ edukazzjoni f’pajjiΩhom f’ambjent ekonomiku a˙jar ikunu jistg˙u jibnu futur f’pajjiΩhom jew jekk jemigraw jag˙mlu dan b’mod regolari.

G˙al dawn ir-ra©unijiet Malta qed tikkontribwixxi g˙at-Trust Fund g˙all-pajjiΩi Afrikani, li se jiffinanzja pro©etti intiΩi biex ikabbru l-ekonomija u l-edukazzjoni f’dawn il-pajjiΩi. Barra minn hekk, Malta g˙andha wkoll interess fliΩvilupp ta’ sistemi ta’ aΩil flAfrika. Huwa importanti li persuni fi bΩonn ta’ protezzjoni jkollhom alternattiva u mhux bilfors ikollhom jivja©©aw lejn lEwropa biex ja˙arbu persekuzzjoni jew sitwazzjoni ta’ gwerra. F’dan is-summit ˙are© ukoll li sitwazzjoni bla preçedent g˙andha bΩonn solidarjetà bla preçedent, però din g˙andha tapplika biss g˙al dawk li je˙tie©u protezzjoni internazzjonali min˙abba persekuzzjoni jew instabbiltà f’pajjiΩhom. Immigranti irregolari li m’g˙andhomx bΩonn ta’ protezzjoni g˙andhom ji©u rritornati bil-koperazzjoni tal-pajjiΩi rispettivi tag˙hom. Matul il-Valletta Summit kien hemm qbil li dan g˙andu jse˙˙, tant li ©ie inkluΩ fil-Pjan ta’ Azzjoni.

Fl-assenza tal-legalità tibda tirrenja l-illegalità, inkluΩ l-esplojtazzjoni ta’ dawn in-nies, liema esplojtazzjoni hija ta’ ˙sara g˙al kul˙add. Il-Gvern Malti, fl-ispirtu ta’ dak li ©ie maqbul fis-summit, se jkompli ja˙dem biex itemm sitwazzjonijiet ta’ illegalità u esplojtazzjoni. Naturalment dan ma jfissirx li m’g˙adx baqa’ diffikultajiet. Il-proçess ta’ ritorn huwa wie˙ed twil u kumplikat. Madankollu, se jibqa’ jsir sforz biex min mhux intitolat jibqa’ Malta ji©i ritornat f’pajjiΩu. B’hekk is- summit kien okkaΩjoni importanti g˙al Malta; però dan mhux it-tmiem tieg˙u min˙abba li dak li ©ie maqbul se jibqa’ jkun immoniterjat anke matul il-Presidenza Maltija talKunsill tal-Unjoni Ewropea. B’hekk Malta, g˙al darb’o˙ra flistorja tag˙ha, serviet b˙ala pont ta’ djalogu bejn Ωew© kontinenti. Dan is-summit kien suççess mhux biss grazzi g˙all-parteçipanti, iΩda wkoll g˙all-˙idma g˙aqlija tal-korpi dixxiplinati konçernati. Grazzi g˙as-servizz li toffru lill-pajjiΩ.

14 15|11|2015

kullhadd.com

KÓ ITTRI

SEMMA lEÓNEK Ibag˙tilna ittra biex nippubblikawha fil-gazzetta KullÓadd. Preferibbilment l-ittri jkunu miktubin bil-kompjuter

INDIRIZZ POSTAlI KullÓadd Ittri, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717. INDIRIZZ ElETTRONIKUeditorial@kullhadd.com. Annotaw l-email billi fis-su©©ett tiktbu li hija ittra.

BlA RISPETT Il-BURKA gÓANDhA lEjN ÓADD TKUN IllEgAlI Sur Editur, Nirreferi g˙all-artiklu Bejn lG˙onnella u l-Burqa minn Sens Komun li ©ie ppubblikat fil- KullÓadd nhar il-Óadd 8 ta’ Novembru 2015. Assolutament naqbel ma’ dak kollu li kiteb Sens Komun, l-aktar meta kiteb li l-burqa g˙andha tkun illegali f’Malta. L-ewwel nett il-burka tbaxxi lill-mara, hi ta’ liema nazzjonalità hi jew ta’ liema reli©jon hi. U t-tieni min˙abba s-sigurtà g˙ax din façilment tista’ tkun abbuΩata kif ©ara minn çerti terroristi matul iΩ-Ωmien. Il-mara f’pajjiΩna g˙amlet avvanzi kbar wara ˙afna snin

ta’ taqbid kontra pre©udizzji enormi minn politiçi kif ukoll minn religjuΩi li kienu konservattivi g˙all-a˙˙ar. Fil-f e h m a s o d a t i e g ˙ i l burqa tbaxxi lill-mara mhux ftit. Biex mara tipprattika rreligjo n t a g ˙ h a Ω g u r l i m’hemmx g˙alfejn tkun skjava tar-reli©jon tag˙ha stess. Infatti , h e m m ˙ a f n a n i s a f’diversi pajjiΩi Musulmani, inkluΩ f’Malta, li ma jilbsux ilburqa. L-Istat Malti li ta diversi libertajiet, u g˙adu jag˙ti, lillmara m’g˙andux i˙alli lanqas mara wa˙da li tinΩel g˙al livell tant baxx min˙abba rreligjon tag˙ha. Li tg˙atti lilha nnifisha minn rasha s a s a q a j h a q i s u

g˙andha xi marda li tittie˙ed. X’jag˙mel l-Istat Malti jekk ji©i xi ra©el u ma j˙allix lil martu ssuq il-karozza g˙ax, skont hu, hekk tg˙idlu rreligjon tieg˙u, kif ji©ri f’çerti pajjiΩi? Jekk in©ustizzji b˙al dawn kontra l-mara ser ikunu ttollerati f’Malta, il-mara ser tmur lura g˙al Ωmien ilMedjuevu. Permezz tal-illegalità talburqa, mill-Istat Malti jkun twassal messa©© çar: l-Istat Malti mhux ser i˙alli l-mara tkun me˙uda lura mijiet ta’ snin, hi ta’ liema nazzjonalità jew reli©jon hi. PINNA ÓAJJA, RAÓAL ÌDID

Sur Editur, Ilum xtaqt nikkummenta ftit dwar problema li qed jiffaççjaw ˙afna lokalitajiet – dik tal-imwejjed u s-si©©ijiet barra r-ristoranti. A˙na, f’Marsaxlokk, m’a˙niex eççezzjoni, anzi din hi problema li l-poplu kollu qed ibati biha. KawΩa tal-˙afna dipartimenti li g˙andhom l-awtorità jo˙or©u permessi biex jitpo©©ew limwejjed barra r-ristoranti, is-sidien qed iduru mal-li©ijiet u jwa˙˙lu f’dak id-dipartiment jew l-ie˙or u jg˙idu li g˙andhom il-permessi g˙all-imwejjed u kemm g˙andhom si©©ijiet. Min jg˙idlek li t-tali awtorità tag˙tu permess mod u min jg˙idlek li l-awtorità l-o˙ra tag˙tu l-istess permess. Meta titkellem ma’ dawn l-awtoritajiet, ˙add minnhom ma jerfa’ r-responsabbiltà. Il-Kunsill Lokali ta’ Marsaxlokk ©ibed l-attenzjoni tas-sidien tal˙wienet kemm-il darba bil-kelma t-tajba biex jirrispettaw ftit lin-nies u lir-residenti, kif ukoll lilna b˙ala kunsilliera li qed nittolleraw ˙afna bl-iskuΩa li n˙alluhom jaqilg˙u x’jieklu. Però, dan ir-rispett qatt ma kien reçiproku min-na˙a tag˙hom, g˙ax jimmblukkaw kullimkien bl-imwejjed kienu u hekk baqg˙u. Aktar minn hekk, fil-preΩent qed jag˙mlu mwejjed u anke tabelli mal-bankijiet li hemm man-na˙a tal-ba˙ar. Dan kollu g˙ax meta tlabna l-g˙ajnuna tal-li©i bqajna fejn konna, anzi ji©u b’˙afna skuΩi u jg˙idu li qeg˙din skont il-permessi. Il-Kunsill ikollu jiffaççja ˙afna lmenti mir-residenti, min g˙ax il-bankini imblukkati u ˙add ma jista’ jg˙addi minn fuqhom, min g˙ax il-belveder mimli bl-imwejjed u tabelli tal-˙wienet u lanqas b’ pushchair ma tista’ tg˙addi, min g˙ax qed jimblukkawlu l-bieb ta’ barra bis-si©©ijiet u ma jistax jo˙ro© middar, u ˙afna rapporti o˙ra. Kultant ji©i pulizija jkellimhom, però nibqg˙u fejn konna. Issa l-MEPA qaltilna li ser to˙loq sistema o˙ra dwar l-imwejjed u s-si©©ijiet, però l-permessi jo˙or©u minn awtorità wa˙da, li ˙add g˙adu ma jaf liema ser tkun. Sistema li di©à tidher li fiha ˙afna xquq minn fejn wie˙ed jiskappa l-li©i. L-aktar ˙a©a li hemm bΩonn issir mill-awtoritajiet hi azzjoni serja u effettiva.

John Fitzgerald (Jack) Kennedy twieled fid-29 ta Mejju 1917. Ta’ tlieta u erbg˙in sena kien l-iΩg˙ar president li ©ie elett u fil 20 ta’ Jannar sar president. B’hekk sar il-35 President tal-Amerika jew, kif jg˙idu l-Amerikani: the land of opportunity. Kien ra©el li litteralment jifta˙ qalbu mal-poplu, kien jg˙idilhom x’qed jag˙mlu fer˙an u x’qed iwe©©g˙u. Forsi g˙alhekk il-poplu Amerikan tant kien i˙obbu. Kien bniedem trasparenti, jobg˙od il-˙abi mill-verità u kien ukoll responsabbli. Darba wa˙da, lill-poplu Amerikan qallu: “Jien in˙oss li intom uliedi u jien missierkom, g˙alhekk fl-ebda ˙in u mument ma jien ser inwe©©ag˙kom.” Xi ˙add mhux biss wasal biex we©©g˙u, iΩda wasal ukoll biex qatlu. Niftakar kont g˙adni Ωg˙ira meta miet, konna g˙and in-nanna qed naraw it-televixin; niftakar konna qed naraw The Saint ta’ Roger Moore meta f’˙in minnhom dehret l-announcer t˙abbar li sparaw fuq John F. Kennedy. Niftakar kif kollha kemm a˙na issummajna. Kien preçiΩament it-22 ta’ Novembru 1963. Ma nistax ma narax similaritajiet bejn Kennedy u Joseph Muscat. Dr Muscat i˙obb lil pajjiΩu u lillpoplu Malti. B˙al Kennedy, Joseph Muscat m’g˙andux pretensjonijiet. Kif jg˙idlu bl-IngliΩ: What you see is what you get. Irid l-a˙jar g˙all-poplu; xejn inqas minn hekk. Jistg˙u jg˙addu g˙exieren ta’ snin g˙ax John F. Kennedy jibqa jisemma, b˙alma jien perswaΩa li Joseph Muscat se jibqa’ jissemma g˙al ˙afna u ˙afna snin.

STEVEN GRECH, VIÇI SINDKU TA’ MARSAXLOKK

VALERIE BORG, IL-BELT VALLETTA

PRESIDENT MAÓBUB Sur Editur,

ITTRI KÓ

15|11|2015 15

kullhadd.com

IL-BÛONN TA’ pARTIT ÌDID NOTIfIKA NAZZjONALISTA Sur Editur,

Sur Editur, Ilu Ωmien jin˙ass il-bΩonn li jkun imwaqqaf partit ©did nazzjonalista. Dan il-bΩonn ilu jin˙ass minn mindu kien ˙a t-tmexxija talPN Lawrence Gonzi. IΩda Ωgur li dan il-bΩonn aktar kiber minn wara l-a˙˙ar elezzjoni ©enerali fejn Simon Busuttil sar kap tal-istess partit. Dan il-bΩonn ta’ partit ©did Nazzjonalista qed jin˙ass ferm aktar u aktar ma’ kull ©urnata li tg˙addi. Mhux biss wara la˙˙ar saga dwar l-iskandlu li kien involut fih l-eks-Ministru Nazzjonalista Joe Cassar, u wara r-riΩenja tal-istess MP Nazzjonalista, iΩda aktar u aktar g˙all-mod diΩastruΩ ta’ kif il-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil a©ixxa matul l-istess saga. Illum jidher çar g˙al ˙afna kunsilliera tal-PN kif ukoll g˙al ˙afna partitarji Nazzjonalisti li kien Ωball kardinali meta, b˙ala kap tal-partit, ©ie mag˙Ωul Simon Busuttil fuq il-˙sieb li kien hemm bΩonn kap li, b˙all-Mexxej Laburista Joseph Muscat, ikollu esperjenza fil-Parlament Ewropew. Fil-fehma ta’ ˙afna Nazzjonalisti, l-uniku membru parlamentari Nazzjonalista li jista’ jag˙ti spinta lil-PN hu Mario de Marco. Óafna Nazzjonalisti jiftakru li missier Mario de Marco, Gwido, beda l-karriera politika tieg˙u malPartit Demokratiku Nazzjonalista mwaqqaf minn Herbert Ganado. Gwido de Marco, b˙al ˙afna Nazzjonalisti prominenti o˙ra,

kien assolutament kontra ttmexxija tal-Kap tal-PN Ìor© Borg Olivier, fejn Borg Olivier ma setax ila˙˙aq maddinamiΩmu politiku ta’ Dom Mintoff. G˙alhekk ˙afna kunsilliera u partitarji Nazzjonalisti qed jistennew bir-ra©un li Mario de Marco jimxi wara lpassi ta’ missieru Gwido u jag˙mel parti minn partit ©did Nazzjonalista. Óafna Nazzjonalisti huma mdorrijin li jkollhom aktar minn partit wie˙ed, anke fl-istess Ωmien. Wara li Fortunato Mizzi waqqaf il-Partito Antiriformista li wara beda jissejja˙ il-Partito Nazionale u, wara li dan ilpartit sfaxxa g˙alkollox, Monsinjur Penzavecchia waqqaf partit ie˙or g˙anNazzjonalisti li kien l-Unione Politica Maltese. G˙all-ewwel elezzjoni ©enerali tal-1921, Nerik Mizzi waqqaf il-Partito Democratico Nazionalista. Dan g˙all-fatt li n-Nazzjonalisti tal-Unione Politica Maltese kienu assolutament kontra li jkollhom lil Nerik Mizzi fil-partit tag˙hom; ji©ifieri f’dik l-elezzjoni nNazzjonalisti kellhom Ωew© partiti. G˙all-ewwel elezzjoni wara t-Tieni Gwerra Dinjija kien twaqqaf id-Democratic Action Party, li fil-ma©©oranza assoluta tal-membri f’dan il-partit kienu Nazzjonalisti u li ma kellhomx fiducja f’Nerik Mizzi li kien kap tal-PN. G˙all-elezzjoni tal-1962 inNazzjonalisti kellhom Ωew© partiti: il-PN u l-Partit Demokratiku Nazzjonalista ta’ Herbert Ganado, fejn Gwido de Marco kien jag˙mel parti

A©enzija Appo©© tixtieq tinforma lill-pubbliku li ma ˙ar©et l-ebda awtorizzazzjoni sabiex isir ©bir ta’ flus u ˙wejje© sportivi mid-djar jew permezz ta’ telefonati, bl-g˙an li ji©u meg˙juna s-servizzi li toffri l-A©enzija, partikolarment g˙an-nom taç-Children’s Dreams. B’hekk, l-A©enzija Appo©© tixtieq tiddisassoçja ru˙ha minn kull ©bir mhux awtorizzat li seta’ sar jew qed isir. Min jixtieq jikkuntattja lill-A©enzija Appo©© f’dan ir-rigward jista’ jçempel fuq 2295 9000 waqt il-˙inijiet tal-uffiççju. Kull min jixtieq joffri g˙ajnuna liç-Children’s Dreams jista’ jΩur is-sit elettroniku www.childrendream.org jew jibg˙at email lil childrendreams@gov.mt

mill-Partit Demokratiku Nazzjonalista. Dakinhar Gwido de Marco ma beΩax politikament li jag˙mel parti mill-Partit Demokratiku Nazzjonalista minflok mill-PN. Jidher çar li hu aktar façli g˙al Mario de Marco li jeg˙leb lil Simon Busuttil billi jifforma partit gdid Nazzjonalista milli jeg˙leb lil Simon Busuttil minn ©ewwa l-PN g˙ax il-klikka ta’ Ωmien Lawrence Gonzi g˙adha ta˙kem lill-PN ta’ Simon Busuttil. Il-kalma ta’ Mario de Marco fil-PN mhi ser twassal lin-Nazzjonalisti sinçiera g˙al imkien iΩda, b’partit ©did Nazzjonalista u b’nies ©odda fit-tmun tal-istess partit, in-Nazzjonalisti jista’ jkollhom tama li g˙all-elezzjoni li ©ejja jag˙tu sfida denja lill-PL. Jekk Mario de Marco mhux ser jie˙u deçiΩjoni drastika u jifforma partit ©did Nazzjonalista, Ωgur li nNazzjonalisti ser isibuha ferm u ferm diffiçli li jirb˙u lGvern, aktar u aktar wara ssuççessi kbar ekonomiçi li qed jikseb il-Gvern Laburista mmexxi b’abbiltà kbira minn Joseph Muscat. Óafna Nazzjonalisti qed jirra©unaw ©ustament li partit ©did Nazzjonalista jkun me˙lus mill-iskandli kbar u numeruΩi li hu mobbi bihom il-PN. Huma wkoll çerti li Mario de Marco jkun kapaçi li jissoda partit ©did Nazzjonalista ferm aktar milli qed jag˙mel Simon Busuttil fir-rigward tal-PN.

Bil-kostruzzjoni ta’ penthouses ji©i mça˙˙ad l-aççess g˙allbejt g˙all-appartamenti ta’ ta˙t rigward inxir ta’ ˙wejje©. B’dan il-mod tkun qed tnaqqas l-effiçjenza tal-ener©ija talblokka tal-appartamenti. Mhux biss, imma bil-kostruzzjoni ta’ penthouse tiΩdied il-carbon footprint ta’ numru konsiderevoli ta’ appartamenti ta’ ta˙t, g˙ax minflok tintuΩa ss˙ana tax-xemx biex tnixxef il-˙wejje©, ikollhom jit˙addmu t- tumble dryers li, jekk timmultiplika bin-numru konsiderevoli ta’ appartamenti, tinduna kemm jiΩdied il-konsum. Aktar u aktar tiΩdied il-prekarjetà meta jinbnew penthouses fuq appartementi li g˙andhom biss gallarija wa˙da ftit akbar minn maktur, g˙all-mod tal-kelma, li fiha Ωgur ma tistax tonxor loΩør, kutri jew quilts. Barra dan, ix-xemx mhux dejjem til˙aq u˙ud minn dawn il-gallariji matul il-©urnata kollha u hekk tkompli tikber il-problema. Mhuwiex sew li unit wie˙ed igawdi l-bejt kollu u lkumplament tal-appartementi fil-blokk ikunu mça˙˙da milluΩu tieg˙u, u dan f’Ωona b’densità urbana kbira fejn g˙al ˙afna l-bejt hu Ωvog li fuqu jista’ jitla jie˙u ftit nifs u j˙ares iΩjed bog˙od mit-toroq opposti.

ÇENSU W. MUSCAT, RAÓAL ÌDID

J. BONNET BALZAN, IL-BALLUTA

RUTH SCIBERRAS, DIRETTUR TAL-OPERAT, AÌENZIJA APPOÌÌ

ANQAS ENERÌIjA EffIÇjENTI BIL-pENThOUSE Sur Editur,

NUQQAS TA’ KONSISTENZA DWAR L-IKEL Sur Editur, Hemm bΩonn li l-Gvern juri iktar konsistenza f’dak li jirrigwarda l-ikel li huwa ˙aΩin g˙as-sa˙˙a jew, kif nafuh a˙jar, junk food. Kull sena l-Gvern jonfoq flejjes kbar biex jag˙mel kampanji ta’ g˙arfien dwar il-˙sara li jag˙mel çertu ikel, u biex jg˙allem lill-poplu kif g˙andu jiekol b’mod li jtejjeb sa˙˙tu u mhux jg˙arraqha. Dan huwa kollu neçessarju, speçjalment fid-dawl tal-fatt li g˙andna ˙afna tfal li huma obeΩi, u l-fatt li qed jiΩdied ˙afna mard relatat mal-konsum ta’ ikel ˙aΩin, b˙ad-dijabete, pressjoni g˙olja, kolesterol fid-demm u o˙rajn. Wie˙ed irid jiftakar ukoll li l-mard li ©ej minn ikel ˙aΩin finalment ma jag˙milx biss ˙sara lil min jieklu, iΩda jitfa’ wkoll piΩ fuq is-servizzi soçjali u ta’ sa˙˙a tal-Istat. G˙alhekk nemmen li kull çenteΩmu li jintefaq biex ilpoplu ji©i m˙ajjar jibdel listil ta’ ˙ajja tieg˙u fir-rigward tal-ikel li jiekol huwa çenteΩmu minfuq bil-g˙aqal. IΩda mbag˙ad ma nippretendix li wara li ni©i assaltat b’reklami biex niekol bnin, bi nfiq ta’ min jaf kemm flus mit-taxxi tieg˙i, nid˙ol

f’dipartiment tal-Gvern u ˙lief magni tal-˙elu u s-softdrinks ma nsibx! Ftit tal-jiem ilu, meta kelli bΩonn inΩur l-uffiççji ta’ Transport Malta u lOutpatients fl-Isptar Mater Dei minn fejn kuljum jid˙lu u jo˙or©u numru kbir ta’ nies, hemm sibt jilqg˙uni tliet magni bir-refreshments: wa˙da tal-kafè, o˙ra bis-softdrinks u l- ice teas , u o˙ra mimlija ˙elu. Il-preΩenza ta’ magna talkafè tifhimha, imma magna bil-luminata u l-˙elu le, speçjalment fi sptar! Dak li jkun Ωgur ikollu aptit jixrob jew jiekol xi ˙a©a fil-˙in li jag˙mel jistenna, iΩda minflok ma noffrulu ikel bnin biex inkomplu nkattru ΩΩerrieg˙a li qed niΩirg˙u, noffrulu ikel proçessat mimli zokkor jew mel˙! Minflok luminata, façli din il-magna timtela’ b’varjetà ta’ ilma, ˙alib u juices bla zokkor. Minflok bil-˙elu, ilmagna l-o˙ra tista’ toffri xi sandwiches , wraps , insalati tal-˙axix u l-frott, u forsi varjetà ta’ ©ewΩ u çereali. Lg˙aΩliet huma infiniti. Ejja nuru ftit konsistenza ja˙asra! NIEKOL BNIN, WIED IL-GÓAJN

16 15|11|2015

kullhadd.com

kÓ Ta’ BaRRa

JIBQGÓU JIPPERSISTU Gvern jidher determinat li jibqa’ g˙addej bil-pjan tieg˙u g˙all-indipendenza. Dan g˙ax, minkejja li qeg˙din imorru kontra l-li©i, huma tal-fehma li l-poplu tahom mandat çar biex imorru g˙al din is-soluzzjoni. Madankollu, il-Prim Ministru Spanjol Mariano Rajoy kien kategoriku filfehma li a©ir li jmur kontra l-kostituzzjoni mhux se jkun aççettat mill-gvern çentrali g˙ax jista’ jo˙loq preçedent li jhedded id-demokrazija u l-istabbiltà fil-pajjiΩ. Jekk il-Gvern tal-Katalonja jkompli jippersisti fl-a©ir tieg˙u, Rajoy g˙andu l-awtorità li jissospendi lillmembri indipendenti u anke jnaqqas lawtonomija tar-re©jun sakemm is-sitwazzjoni tirritorna g˙an-normal. Minkejja d-determinazzjoni tieg˙u, Rajoy jaf li intervent ta’ din ix-xorta probabbilment se jkompli jΩid l-antagoniΩmu tal-Katalani u jiggrava s-sitwazzjoni. G˙aldaqstant, huwa s’issa ta lopportunità lil dan ir-re©jun biex jipproponi kompromess li jkun skont ilkostituzzjoni. Barra minn hekk, fl-20 ta’ Diçembru li ©ej, Spanja se jkollha elezzjoni ©enerali li taf tbiddel ix-xenarju politiku fil-pajjiΩ u taffettwa l-poΩizzjoni tieg˙u fil-konfront tal-Katalonja. Madankollu, il-possibbiltà ta’ bidliet radikali min-na˙a ta’ Spanja hija baxxa hekk kif l-aktar partiti b’sa˙˙ithom, ilPartit Popolari ta’ Rajoy u dak Soçjalista mmexxi minn Pedro Sánchez, Ωammew front mag˙qud tul din il-kriΩi.

Is-sitwazzjoni politika fil-Katalonja kompliet tikkumplika ru˙ha fl-a˙˙ar jiem hekk kif il-Qorti Kostituzzjonali Spanjola laqg˙et it-talba tal-Gvern Spanjol g˙as-sospenzjoni tal-proçess legali biex ir-re©jun jing˙ata l-indipendenza. Madankollu, il-Gvern tal-Katalonja di©à g˙amilha çara li mhuwiex lest li jaççetta din id-deçiΩjoni li se jkompli g˙addej bil-pjan imfassal fir-riΩoluzzjoni. LIAM GAUCI liam@kullhadd.com L-ekonomija tar-re©jun Katalan hija laktar wa˙da b’sa˙˙itha f’Spanja u tammonta g˙al kwaΩi 19% tal-Prodott Domestiku Gross tal-pajjiΩ. Madankollu, ˙afna drabi l-©id li kien i©©enerat fil-Katalonja kien ji©i investit f’re©juni aktar foqra biex jitjiebu linfrastruttura u s-sistema soçjali tag˙hom. Kif wie˙ed jistenna, dan l-istat ta’ fatt ma kien jog˙©ob xejn lill-Katalani u meta faqqg˙et ir-riçessjoni globali rrabja tag˙hom kompliet tiΩdied. B’konsegwenza ta’ dan, l-g˙ajta g˙allawtonomija ssa˙˙et ferm u Ωdied lappo©© g˙all-partiti illi riedu li rre©jun isir pajjiΩ indipendenti. ReΩistenza mill-gvern çentrali G˙ad-differenza ta’ dak li ©ara fil-kaΩ tar-Renju Unit u l-Iskozja, il-Prim Ministru Spanjol Mariano Rajoy irriffjuta li jag˙ti l-opportunità lill-Katalani li jesprimu l-fehma tag˙hom dwar jekk irid l-indipendenza mill-bqija tal-pajjiΩ jew le. Ir-reΩistenza ta’ Rajoy kienet di©à xekklet referendum g˙allindipendenza li kellu jsir fl-2014. Id-deçiΩjoni tieg˙u spiççat Ωiedet linçertezza minflok naqqsitha g˙ax ilpartiti Katalani li kienu favur lindipendenza qalu li ming˙ajr referendum kienet se tkun l-elezzjoni re©jonali ta’ din is-sena li se taqta’ l-kundanna dwar din il-kwistjoni. Fl-elezzjoni re©jonali tal-Katalonja ta’ Settembru li g˙adda, il-koalizzjoni mag˙rufa b˙ala Junts pel Sí (Flimkien g˙all-Iva) ˙ar©et b˙ala l-aktar forza politika b’sa˙˙itha fir-re©jun wara li kisbet 39.5% tal-voti u 62 mill-135 si©©u parlamentari g˙ad-dispoΩizzjoni. Dan il-grupp huwa mag˙mul minn

erba’ partiti kif ukoll diversi kandidati indipendenti li ng˙aqdu wara l-idea li r-re©jun Katalan jing˙ata l-indipendenza. Min˙abba l-fatt li dan il-partit naqas milli jikseb ma©©oranza parlamentari, huwa kellu bΩonn l-appo©© talCandidatura d’Unitat Popular (Kandidatura tal-Unità Popolari), u l10 si©©ijiet tieg˙u, biex jifforma gvern. Is-suççess ta’ dawn il-partiti ˙oloq diversi dubji dwar id-direzzjoni politika tal-Katalonja kif ukoll ta’ Spanja b’mod ©enerali hekk kif il-Gvern il©did esprima d-determinazzjoni tieg˙u li jkompli l-˙idma tieg˙u biex jikseb lindipendenza g˙ar-re©jun. Il-mument tal-verità Nhar it-Tnejn li g˙adda wasal ilmument tal-verità fejn il-Parlament Katalan approva riΩoluzzjoni li tat bidu g˙all-proçeduri li g˙andhom iwasslu g˙all-˙olqien ta’ uffiççju tattaxxi, kif ukoll sistema awtonoma tassigurtà soçjali f’temp ta’ 30 ©urnata. Barra minn hekk, ir-riΩoluzzjoni tat skadenza ta’ 18-il xahar biex ir-re©jun jie˙u l-indipendenza mill-bqija ta’ Spanja. Kif kien mistenni, il-Gvern Spanjol malajr ressaq sfida legali g˙al din irriΩoluzzjoni quddiem il-Qorti Kostituzzjonali ta’ Spanja. Din il-qorti laqg˙et it-talba tal-Gvern Spanjol g˙as-smig˙ tal-kaΩ, deçiΩjoni li normalment tissospendi riΩoluzzjoni tattip approvata mill-Katalonja. Madankollu, il-Gvern Katalan kien di©à jaf li se jkun hemm deçiΩjoni b˙al din mill-Qorti Kostituzzjonali. Fil-fatt, l-istess riΩoluzzjoni tg˙id li l-Katalonja ma tirrikonoxxix l-awtorità tal-Gvern u l-qrati Spanjoli li jimblukkawha. G˙aldaqstant, huma g˙amluha çara li se jkomplu g˙addejjin bil-pjan tag˙hom anke ming˙ajr ir-rikonoxxi-

ment tal-awtoritajiet Spanjoli.

Interferenza?

Is-sitwazzjoni lokali

Fl-a˙˙ar ta’ min isemmi l-effett li jista’ jkollha l-indipendenza tal-Katalonja fuq il-bqija tal-Ewropa. L-Unjoni Ewropea s’issa evitat li tid˙ol f’nofs din il-kontroversja b’mod uffiçjali. Filfatt, f’risposta bil-miktub li bag˙at lillMembru Parlamentari Ewropew Spanjol f’Settembru li g˙adda, ilPresident tal-Kummissjoni Jean-Claude Juncker qal li din hija kwistjoni interna u g˙aldaqstant l-Unjoni mhix se tid˙ol fiha. Madankollu, f’risposta li kien ta fl2004, l-eks-President tal-Kummissjoni Ewropea Romano Prodi kien sostna li jekk il-Katalonja ssir indipendenti hija ti©i meqjusa b˙ala pajjiΩ terz u g˙alhekk ikollha tapplika mill-©did biex issir membru tal-Unjoni. Minkejja din ir-risposta kien hemm min po©©a fid-dubju kemm l-Unjoni Ewropea tifla˙ titlef re©jun prosperuΩ b˙all-Katalonja fi Ωmien ta’ kriΩi ekonomika. Barra minn hekk, leskluΩjoni ta’ 7.5 miljun çittadin miΩÛona Schengen tkun daqqa ta’ ˙arta o˙ra g˙al din is-sistema ta’ çirkulazzjoni libera li di©à qieg˙da fil-mira ta’ diversi attakki b’riΩultat tal-mew©a ta’ immigranti li laqtet lill-Ewropa fix-xhur li g˙addew. L-Unjoni Ewropea fil-verità m’g˙andhiex mekkaniΩmi stabbiliti g˙al çirkustanzi b˙al dawn u wisq probabbli lfutur tal-Katalonja jiddependi millinterpretazzjoni tar-regolamenti dwar lis˙ubija. Dan ˙are© çar fid-dibattitu dwar l-indipendenza tal-Iskozja fejn ilfutur tag˙ha fi ˙dan l-Unjoni baqa’ inçert sad-data tar-referendum u fil-fatt g˙adna sal-lum ma nafux x’kien ji©ri minnha kieku nqag˙tet mir-Renju Unit. F’kaΩijiet b˙al dawn jidher çar li lUnjoni Ewropea qieg˙da t˙alli dawn ir-regolamenti miftu˙in g˙all-interpretazzjoni apposta biex ma tag˙milhiex aktar façi g˙al movimenti indipendentisti biex jikkonvinçu lill-votanti li l˙ru© minn din l-organizzazzjoni se tkun façli. G˙aldaqstant, huwa kemxejn dibattibbli kemm fil-verità l-Unjoni qieg˙da tibqa’ ’l barra minn kwistjonijiet interni b˙al dawn meta çittadini Ewropej ikollhom qabΩa daqshekk flg˙ama quddiemhom meta ji©u biex jivvutaw favur l-indipendenza.

Fir-re©jun Katalan inniffsu, l-opinjonijiet dwar din ir-riΩoluzzjoni jvajraw b’mod sostanzjali. Minkejja li l-koalizzjoni indipendi rnexxiela tikseb ma©©oranza parlamentari, hija ©abet biss 48% mill-voti. Dan il-fatt po©©ihom fil-mira ta’ kritika ˙arxa min-na˙a tal-oppoΩizzjoni li qieg˙da takkuΩahom li qeg˙din ja˙dmu kontra r-rieda tal-ma©©oranza tal-poplu. L-opinjoni tal-partiti tal-oppoΩizzjoni wkoll tvarja ˙afna fiha nniffisha. Minkejja li kollha huma kontra lindipendenza, l-alternattivi li qeg˙din jipproponu huma differenti ferm minn xulxin. B’hekk insibu partit b˙al dak Soçjalista li jaqbel li r-re©jun ma jistax jibqa’ amministrat kif inhu b˙alissa imma huwa lesti li jaççetta li lKatalonja sempliçement ting˙ata aktar awtonija mill-gvern çentrali. Min-na˙a l-o˙ra, hemm partiti b˙al Ciutadans (Çittadini) illi ma jaraw lebda bΩonn ta’ riformi hekk kif huma sodisfatti bl-istat politiku attwali tarre©jun. Id-differenzi fi ˙dan is-settur politiku Katalan ma jiqfux hawn. B˙alissa, fi ˙dan il-koalizzjoni tal-Gvern stess, g˙addej battibekk dwar min g˙andu jmexxi r-re©jun tul il-le©iΩlatura attwali. Fl-a˙˙ar snin din ir-responsabbiltà waqg˙et fuq Artur Mas, però diversi skandli ta’ korruzzjoni kif ukoll akkuΩi ta’ awsterità eççessiva dg˙ajfu l-poΩizzjoni tieg˙u matul ix-xhur li g˙addew. G˙aldaqstant, il-membru minuri talkoalizzjoni, il-Kandidatura tal-Unità Popolari pproponew lil Raül Romeva, eks-Membru tal-Parlament Ewropew li mexxa lil Flimkien g˙all-Iva tul l-a˙˙ar kampanja elettorali. Min-na˙a tieg˙u, Romeva sostna li attwalment mhuwiex qieg˙ed jikkunsidra lilu nniffsu b˙ala kandidat g˙all-presidenza talKatalonja. Madankollu, huwa Ωamm lura milli jeskludi din il-possibbiltà jekk ikollu l-appo©© neçessarju. X’jista’ jsir? Kif semmejna qabel, ikun min ikun ilmexxej tas-separatisti Katalani, il-

ta’ barra kÓ

15|11|2015 17

kullhadd.com

minn madwar id-dinja xettiÇiÛmu

kontrolli fuq il-fruntiera

Il-Gvern Brittaniku qieg˙ed jikkunsidra ji˙ux passi biex l-omeopatija tibda ti©i kkunsidrata b˙ala trattament mediku illegali. B’dan it-trattament sustanza li tikkawΩa xi tip ta’ problema tas-sa˙˙a ti©i uΩata biex din titfejjaq. Dan isir wara proçedura li permezz tag˙ha s-sustanza ti©i m˙allta bl-ilma u l-alko˙ol u mog˙tija lill-pazjenti. Madankollu, dan it-tip ta’ terapija ilha fil-mira tal-kritika mill-konçepiment tieg˙ha hekk kif hemm bosta istituzzjonijiet mediçi internazzjonali li qeg˙din isostnu li m’hemmx provi li din il-mediçina ta˙dem.

L-IΩvezja abbandunat il-politika ta’ fruntieri miftu˙in li ilha t˙addan g˙al dawn l-a˙˙ar g˙oxrin sena. Din id-deçiΩjoni ttie˙det hekk kif il-Gvern ˙ass il-bΩonn li jintervieni biex itaffi l-impatt tal-influss kbir ta’ immigranti li da˙lu fil-pajjiΩ matul dawn l-a˙˙ar xhur. Permezz ta’ din il-bidla, l-immigranti issa qeg˙din jintalbu biex jiddikjaraw humiex de˙lin fl-IΩvezja biex ifittxu l-aΩil qabel ma jaqbΩu l-fruntiera. Jekk dawn jirrispondu fin-negattiv, l-awtoritajiet ÛvediΩi qeg˙din jeskortawhom lura lejn il-pajjiΩ li da˙lu minnu, illi normalment ikun id-Danimarka.

protesti fil-greÇja

suÇÇess simboliku

It-toroq ta’ Ateni kienu x-xena ta’ protesti kbar min-na˙a ta’ çittadini li esprimew ir-rabja tag˙hom lejn il-miΩuri ta’ awsterità implimentati mill-Gvern biex i©ib l-ekonomija tal-pajjiΩ fuq saqajha u jΩomm mal-kundizzjonijiet miftiehmin mal-Unjoni Ewropea biex jing˙ata t-tielet bailout mill-2010 ’l hawn. Barra minn hekk, il-pajjiΩ kien affettwat minn diversi strajks hekk kif l-unjins ewlenin ing˙aqdu biex jag˙tu sinjal çar ta’ reΩistenza lill-kredituri internazzjonali li Ωaru l-pajjiΩ bl-g˙an li jikkonfermaw li l-Greçja qieg˙da ΩΩomm mat-termini tal-a˙˙ar bailout ta’ €86 biljun.

Il-Pentagon sostniet li hemm possibbiltà kbira li fl-attakk mill-ajru li twettaq fuq il-belt Sirjana ta’ Raqqa nqatel Mohammed Emwazi, terrorist illi huwa mag˙ruf b˙ala ‘Jihadi John’. Emwazi sar mag˙ruf fuq livell internazzjonali s-sena l-o˙ra meta kien il-protagonista ta’ filmati makabri li fihom qatel diversi çittadini ta’ pajjiΩi tal-Punent. L-attakk fuq Raqqa kellu importanza simbolika g˙ax din il-belt hija meqjusa b˙ala l-baΩi prinçipali tal-Istat IΩlamiku. G˙aldaqstant, il-fatt li l-Punent qieg˙ed jirnexxilu jattakkaha b’mod dirett, uriet biç-çar kemm dan il-grupp terroristiku huwa vulnerabbli.

rebÓa gÓad-demokrazija

sfida oÓra?

Il-kummissjoni elettorali tal-Myanmar ikkonfermat is-suççess tan-National League for Democracy fl-elezzjoni ©enerali tal-©img˙a li g˙addiet. Dan ir-riΩultat elettorali g˙andu sinifikat storiku kbir hekk kif dan il-partit, immexxi minn Aung San Suu Kyi, ©ab fi tmiemha t-tmexxija militari li ilha tiddomina lill-pajjiΩ g˙al g˙exieren ta’ snin. Suu Kyi sabet ru˙ha ta˙t arrest diversi drabi mis-snin tmenin ’l hawn min˙abba l-˙idma tag˙ha biex din it-tranΩizzjoni g˙ad-demokrazija ssir realtà; sagrifiççju li wassalha biex tirba˙ diversi premji internazzjonali, fosthom ilPremju Nobel g˙all-Paçi.

L-Istati Uniti re©g˙et sfidat il-pretenzjonijiet territorjali taç-Çina fl-a˙˙ar jiem hekk kif Ωew© ajruplani tat-tip B-52 g˙addew qrib il-gΩejjer artifiçjali li n˙olqu mill-Gvern ÇiniΩ fis-South China Sea. Skont iç-Çina, l-eΩistenza ta’ dawn il-gΩejjer tiggarantixxi li t-12-il mil nawtiku ta’ madwarhom jag˙mel parti mit-territorju marittimu tag˙hom;s ˙a©a li m’g˙andhiex baΩi fil-li©ijiet internazzjonali. L-Istati Uniti sostniet li t-titjira kienet wa˙da ta’ rutina, però bosta osservaturi politiçi qeg˙din jassoçjawha mal-missjoni navali tax-xahar li g˙adda illi matulha bastimenti Amerikani g˙addew qrib it-territorju kkontestat biex jisfidaw liçÇiniΩi.

18 15|11|2015

MILL-ISTORJA

kullhadd.com

KITBA TA’

MARY CHETCUTI

EMMETT TILL KIEN IX-XRARA Mamie Till welldet lil binha fil-25 ta’ Lulju 1941 f’Chicago, u rabbietu wa˙idha wara li missieru mar g˙all-gwerra u miet tliet snin wara. Kienet ta˙dem sig˙at twal f’uffiççju filwaqt li binha kien jattendi liskola, jag˙mel ix-xog˙ol taddar u jsajjar g˙alih u ghaliha. Kien tifel ftit imbaççaç, ferrie˙i u jaqsam lil kul˙add bidda˙k biç-çajt li kien jaf jirrakkonta. Meta g˙alaq 14-il sena, binha talabha sabiex t˙allih iqatta’ ftit ©img˙at mill-vaganzi taliskola mal-qraba tag˙hom f’Mississippi. Ommu ma xtaqitux imur wa˙du imma fl-a˙˙ar kellha ççedi g˙all-insistenza tieg˙u. Fl-20 ta’ Awwissu 1955, Mamie wasslet lil binha sal-istazzjon tal-ferrovija, bisitu u baqg˙et fuq il-pjattaforma tara t-tren tieg˙u sejra. Dik kienet l-a˙˙ar darba li Mamie rat lil binha, Emmett Till, ˙aj. Emmett wasal fir-ra˙al ta’ Money, Mississippi, fil-21 ta’ Awwissu 1955 fejn qag˙ad mal-familja taz-ziju ta’ ommu, Moses Wright. Il-©ranet kien jg˙addihom ma’ ku©initu ja˙dmu fl-g˙elieqi tal-qoton,

jg˙umu fix-xmara u filg˙axija er˙ielu jibbuffja u jda˙˙akhom – xtaq isir attur komiku meta jikber. Fl-24 ta’ Awwissu 1955, Emmett u ku©inuh Simeon Wright ˙adu rikba ma’ s˙abhom sal-˙anut Bryant’s Grocery and Meat Market biex jixtru ftit ˙elu u luminata. Sid il-˙anut, Rob Bryant, g˙alkemm ta’ razza bajda kellu klijenti Afro- Amerikani, ˙addiema tal-qoton. Mart Bryant, iΩ-Ωag˙Ωug˙a Carolyn, dak il-˙in kienet wa˙idha fil-˙anut u Emmett, ta’ mo˙˙ ir-ri˙ li kien, saffrilha tisfira ta’ apprezzament. S˙abu skantaw bih u twerwru. Meta ra r-reazzjoni tag˙hom Emmett inteba˙ li g˙amel Ωball; ©rew ’il barra mill-˙anut, saqu b’kemm kellhom sa˙˙a u sta˙bew fl-g˙elieqi. Wara, ku©inuh spjegalu li f’Mississippi bniedem iswed lanqas seta’ jerfa’ g˙ajnejh mill-art fil-preΩenza ta’ mara bajda, a˙seb u ara jsaffrilha. Emmett Till qatt ma kien sema’ bil-Jim Crow Law; li©i ta’ segregazzjoni razzjali imposta fuq it-territorju kollu tal-Mississippi mill-1877 li, fost

affarijiet o˙ra, kienet tag˙ti poter assolut lill-bojod sabiex jie˙du ©ustizzja f’idejhom fejn i˙ossuhom offiΩi bi m©iba ta’ bniedem iswed. F’Mississippi biss, sa nofs is-seklu g˙oxrin din il-li©i swiet il-˙ajja ta’ aktar minn ˙ames mitt AfroAmerikan. L-inçident tal-˙anut intesa sakemm erbat ijiem wara, sbie˙ il-Óadd, Ωew©t ir©iel bojod armati u xurbana qabdu u da˙lu fid-dar ta’ Moses Wright, ordnaw lil kul˙add jibqa’ f’soddtu filwaqt li ©ieg˙lu lil Emmett jix˙et ˙wej©u fuqu u jmur mag˙hom. Ku©inuh Simeon g˙arafhom li kienu Roy Bryant, sid il-˙anut, u ˙uh tarrispett, J. W. Milam. Qabel ˙ar©u Bryant dar fuq Simeon u qallu li dalwaqt kienu sa j©ibuh lura lil Emmett. Simeon Wright wara stqarr hekk: “Bqajt fis-sodda xxukkjat il-lejl kollu. Meta bdiet tiela x-xemx indunajt li ma kinux sa j©ibuh lura.” L-g˙ajbien ta’ Emmett Moses Wright irrapporta lg˙ajbien ta’ Emmett Till lixxeriff. Tlett ijiem wara, tfal li kienu qed jistadu fix-Xmara Tallahatchie lem˙u par saqajn ˙er©in ’il barra mill-ilma. Aktar tard l-awtoritajiet tellg˙u mix-xmara katavru b’fann kbir metalliku tal-magni tal-qoton ( gin fan ) marbut m’g˙onqu bil- barbed wire , biex jimmaΩΩrah mal-qieg˙. Il-wiçç talkatavru kien imbiççer biddaqqiet u kellu tir ta’ pistola f’rasu. Ìie identifikat li kien Emmett Till miç-çurkett talfidda, rikordju ta’ missieru, li kien jilbes f’sebg˙u Ω-Ωg˙ir. Il-katavru ta’ Emmett ittie˙ed lura lejn Chicago u tqieg˙ed espost bit-tebut miftu˙ fuq

insistenza ta’ ommu. G˙alkemm qalbha maqsuma, Mamie riedet turi lid-dinja kollha x’kienu g˙amlulu lillg˙aΩiΩ binha. Ûaruh aktar minn mitt elf ru˙. Ix-xbieha mbiççra ta’ wiççu qajmet g˙ag˙a kbira meta dehret fuq Jet Magazine u Chicago Defender. Il-©uri Nhar id-19 ta’ Settembru 1955 f’Mississippi feta˙ il-©uri ta’ Roy Bryant u J.W. Milam; lakkuΩi kontrihom kienu ˙tif tal-persuna u qtil volontarju. Quddiem ©urija mag˙mula kollha minn ir©iel bojod, lavukat difensur ma kellux diffikultà jnissel dubji jekk ilkatavru kienx tassew ta’ Emmett Till. Mill-banda l-o˙ra z-ziju, Moses Wright, wera kura©© straordinarju meta tela’ jixhed u kkonferma li dak li tellg˙u mix-xmara kien neputih. Moses sa˙ansitra pponta sebg˙u lejn Bryant u Milam meta ntalab jidentifika l-persuni li da˙lu f’daru u ˙atfu lil Emmett. Wara deliberazzjoni ta’ 67 minuta, il-©urija sabet lil Roy Bryant u J.W. Milam mhux ˙atja u n˙elsu mill-akkuΩi kollha. B’dankollu, kul˙add kien jaf li jdejn Bryant u Milam kienu mçappsin bid-demm innoçenti ta’ Emmett Till. Kienu jafu wkoll li kien hemm persuni o˙rajn kompliçi mag˙hom, fosthom lavrant iswed, Henry Lee Thomas, li kien intimidat u jobdi lil Milam f’kollox. Óadd mill-kompliçi qatt ma tressaq il-qorti. Il-˙anut talkoppja Bryant sofra minn bojkott qawwi u fl-a˙˙ar kellhom jag˙lquh. G˙aldaqstant, f’Jannar 1956, Bryant u Milam bieg˙u l-istorja tal-qtil ta’ Emmett Till lir-rivista Look

KÓ MILL-IsToRjA

g˙as-somma ta’ $4,000. Ta˙t it-titlu ‘Killers’Confession: The Shocking Story of Approved Killing in Mississippi’, Bryant u Milam stqarrew li huma kienu l-qattiela tat-tfajjel Emmett, u ©©ustifikaw rwie˙hom g˙aliex wettqu dan id-delitt fa˙xi. Ladarba qorti Amerikana kienet ˙elsithom minn kull akkuΩa, huma ma setg˙ux jer©g˙u jg˙addu ©uri min˙abba din l-istqarrija. Lartiklu qalqal stmerrija u kundanni minn kullimkien. Qtil li ˙oloq xrara Il-qtil ta’ Emmett Till u l-©uri farsa tal-qattiela tieg˙u kellhom ikunu x-xrara li xprunat il-©lieda g˙ad-drittijiet çivili favur çittadini Afro-Amerikani. EΩempju fost ˙afna huwa lkaΩ ta’ Rosa Parks, il-mara kura©©uΩa li f’Diçembru 1955 bdiet bojkott spontanju kontra l-karozzi tal-linja fil-belt ta’ Montgomery wara li ©iet im©ieg˙la ççedi postha lil persuna bajda. Il-bojkott kien suççess. Rosa Parks wara kitbet hekk: L-a˙bar tal-qtil ta’ Emmett ©eg˙litni nipparteçipa fl-g˙ajta g˙all-©ustizzja u ugwaljanza. Fl-1962, il-kantant-awtur popolari Bob Dylan kiteb kanzunetta ta’ protesta cddedikata lil Emmett Till:

The jury found them innocent And the brothers they went free While Emmett’s body floats the foam Of a Jim Crow southern sea. If you can’t speak out against this kind of thing A crime that’s so unjust Your eyes are filled with deadman’s dirt, Your mind is filled with dust.

personalItÀ kÓ

15|11|2015 19

kullhadd.com

Il-pjaÇIr tIegÓu jIxxabbat u jIddendel ma’ Çnut u ÓItan gÓolja RAMONA

P ORTELLI TINTERVISTA LIL

I S A A C CAMILLERI Sit elettroniku: www.ramonaportelli.com Email: ramonaportelli@hotmail.com

Dan l-a˙˙ar sirt naf b’Ωag˙Ωug˙ li g˙andu delizzju kemxejn stramb u perikoluΩ g˙al xi w˙ud. IΩda, fil-verità, mhu xejn g˙ajr Ωag˙Ωug˙ avventuruΩ u li j˙obb jesperimenta. Il-gost tieg˙u huwa li jiddendel u jixxabbat ma’ ˙itan g˙olja, u jaqbeΩ çnut, soqfa u ˙itan. Qed nirreferi g˙al Isaac Camilleri.

Isaac joqg˙od l-Im©arr, i˙obb idoqq il-pjanu u j˙obb jo˙ro© ˙afna, u ming˙ajr il-muΩika ma jg˙ixx. Ilu jittrenja l-©innastika disa’ snin u ˙a sehem f’diversi kompetizzjonijiet. Fl-a˙˙ar wa˙da kien tela’ g˙all-pajjiΩi Ω-Ωg˙ar. “Meta waqaft mill©innastika xtaqt inkompli xi ˙a©a simili, iΩda b’mod kemxejn differenti u jissejja˙ parkour u free-running u li fih jid˙ol ˙afna l-bilanç u preçiΩjoni, u qbiΩ minn ˙itan u soqfa. T˙ajjart minn videos fuq Youtube u minn xi nies li di©à kienu jag˙mlu dan l-isport. G˙aqqadna grupp jismu Maltesemotion u nie˙du sehem f’diversi shows. Maltesemotion huwa grupp ta’ ˙bieb ta’ età bejn is-16 u t-23. Konna kollha nittrenjaw il-©innastika. G˙andna pa©na fuq Facebook li fiha hemm diversi videos u ritratti ta’ dan il-passatemp. Niltaqg˙u ta’ spiss g˙at-ta˙ri©; bla ebda dubju l-ftit ˙in liberu li jkollna nqattg˙uh nit˙arr©u, u fi Ωmien l-eΩamijiet nieqfu ftit. Ilna b’dan il-grupp xi tliet snin issa. Nittrenjaw f’diversi postijiet, speçjalment postijiet abbandunati, iΩda xi drabi mmorru ukoll f’park li g˙amlu apposta g˙alina l-Mosta g˙al dan l-isport,” beda jg˙idli b’entuΩjaΩmu Isaac. Mistoqsi kemm dan l-isport ilu ji©i pprattikat hawn Malta, Isaac sostna li m’g˙andux idea çara, iΩda ilu mhux ˙aΩin g˙alkemm mhuwiex daqstant popolari. “IΩda dan l-a˙˙ar qed jing˙aqdu gruppi o˙ra b˙al tag˙na, u l-isport qed isir aktar popolari.” Xtaqt inkun naf kif Isaac i˙ares lejn dan l-isport li jipprattika, peress li g˙al ˙afna jista’ jitqies perikoluΩ. “Fil-fatt, huwa sport perikoluΩ ˙afna. Tista’ twe©©a’ u, jekk ma tkunx taf x’inti tag˙mel, aktar u aktar. A˙na ng˙allmu lil xulxin u

nitg˙allmu minn xulxin u minn videos o˙ra fuq Youtube u siti o˙ra. Óafna jg˙idulna ‘m©ienen’ jew ‘boloh’, iΩda ftit li xejn nag˙tu kas; dawn in-nies huma dawk li aktar i˙e©©una nimxu ’l quddiem, g˙ax ˙addie˙or ma jafx li a˙na kapaçi u ttrenjati g˙al dan l-isport. Intellg˙u videos fuq Facebook u Youtube biex in-nies ikunu verament jafu x’nag˙mlu eΩatt,” sostna Isaac. Rigward jekk hemmx tfajliet jittrenjaw mag˙hom, Issac ikkonfermali li hemm, g˙alkemm dawn huma ftit u mhux fil-grupp tag˙hom. Ma jissu©erix lil ˙addie˙or jipprova dak li jag˙mel hu Ta’ min jg˙id li, fost ˙afna manuvri li jag˙mel, i˙obb jiddendel f’g˙oli ta’ madwar tliet sulari ma’ xi gallarija u jΩomm b’id wa˙da mdendel fl-istess g˙oli. B’hekk xtaqt inkun naf x’jibda g˙addej minn mo˙˙u dak il-˙in, u xi j˙oss. “Ma n˙oss xejn, ˙lief naqra eçitament, ovvjament, iΩda dejjem nipprova naqbeΩ rekord billi niddendel ma’ post og˙la millie˙or, kif tistg˙u taraw fuq il-pa©na ta’ Facebook tieg˙i. Ma nissu©erix lil ˙addie˙or jipprova jag˙mel dak li nag˙mel jien g˙ax perikoluΩ immens, u jien stess naf li darba ti©ini ˙aΩina u nista’ nispiçça nitlef kollox. Dan kollu riskju, iΩda nag˙mlu g˙ax jog˙©obni u huwa passatemp kemxejn avventuruΩ,” sostna Isaac. Ta’ min jg˙id li s’issa Isaac u l-grupp tieg˙u dejjem sabu postijiet biex jiddendlu hawn Malta stess, iΩda Isaac jixtieq li jiddendel f’pajjiΩi o˙ra fejn ikun hemm aktar g˙oli. “S’issa l-og˙la li xxabbatt kienet

il-Barrakka ta’ Fuq ˙dejn il-lift il-©did.” L-unika protezzjoni li jkollu huwa mo˙˙u Sirt naf li protezzjoni ma jkollux – l-unika protezzjoni li jkollu huwa mo˙˙u. Kompla jg˙idli li lfamilja tieg˙u mhix favur dan l-isport li jag˙mel u jinkwetaw ˙afna. Min-na˙a l-o˙ra, s˙abu jg˙idu li huwa avventuruΩ u o˙rajn jirreferu g˙alih b˙ala ‘mi©nun’. “Meta nkun imdendel ma nkunx beΩg˙an g˙ax inkun naf x’jien nag˙mel. Aktar ma tibΩa’ aktar ag˙ar,” sostna Isaac. Ninsab çerta li hawn ˙afna li ser jg˙idu li dan huwa sport bla sens, u forsi wkoll li bil-manuvri tieg˙u Isaac jista’ jkun li j˙ajjar lil ˙addie˙or jersaq lejn in-nar bla ma jinduna. B’hekk tlabtu jg˙addi lkummenti tieg˙u rigward dan il-fatt. “Óafna jg˙idu li huwa sport tal-qΩieΩ u ksu˙at jew bla sens. G˙alija dawn huma kollha nies li ma japprezzawx u nies li ma jafux ˙afna fuq l-isport. Tipo, jafu l˙aΩin tieg˙u li tista’ twe©©a u hekk biss.” Fl-a˙˙ar nett Isaac urini x-xewqa tieg˙u li jara dan l-isport jikber aktar u jixtieq ukoll li min ma jafx ˙afna dwaru jsegwihom fuq il-pa©na ta’ Facebook Maltesemotion. “Ng˙id li huwa bla dubju sport sabi˙ ˙afna u min jixtieq jitg˙allmu jista’ jikkuntattjana. A˙na nixtiequ li nie˙du sehem f’aktar shows u performances biex in-nies aktar japprezzaw u jaraw veru x’inhu dan l-isport. Óafna nies g˙adhom ma jafux bil-pa©na tag˙na u nixtiequ aktar nies li jsiru parti mill-pa©na tag˙na billi jag˙mlu like u, min ikollu bΩonn xi performers, Maltesemotion bla dubju jie˙du gost,” temm jg˙id.

KALEJDOSKOPJU

20 15|11|2015

kullhadd.com

FATTI MIÌBURA MINN

kÓ kalejdoskopju

misjub xebH enormi fuq ajruplan

CHARLES B. SPITERI

ÌraW bÓal-lum 1920: Il-Lega tan-Nazzjonijiet torganizza l-ewwel laqg˙a tag˙ha f’Ìinevra. 1939: Dimostrazzjonijiet kontra l-Ìermanja fiç-Çekoslovakkja. 1939: In-NaΩi jibdew bil-qtil tal-massa tal-Lhud f’Warsaw. 1940: Il-mina fi New York li tg˙aqqad lil Manhattan ma’ Queens, tifta˙ g˙at-traffiku. 1944: Il-Ìeneral Charles De Gaulle ji©i mistieden Moska mill-Prim Ministru Joseph Stalin. Il-President Amerikan Roosevelt u l-Prim Ministru IngliΩ Winston Churchill huma mistiedna wkoll. IlPresident Chiang Kaishek taç-Çina qed ja˙seb li jattendi. Din kellha tkun l-ewwel assemblea tan-Nazzjonijiet Uniti, li kellha tkun iffurmata f’inqas minn sena wara. 1948: Mackenzie King jirtira minn Prim Ministru tal-Kanada wara li dam iservi g˙al 22 sena. 1954: Jibdew l-ewwel titjiriet bi skeda regolari lejn in-North Pole. 1957: Il-Qorti Amerikana tissentenzja lill-ispija Sovjetiku Rudolf Ivanovich Abel g˙al 30 sena ˙abs u multa ta’ €2,793. 1961: In-Nazzjonijiet Uniti jipprojbixxu l-armi nukleari. 1969: 250,000 persuna jiddimostraw b’mod paçifiku f’Washington, kontra l-gwerra tal-Vjetnam. 1969: Is-sottomarin Sovjetiku K-19 ja˙bat mas-sottomarin Amerikan USS Gato fil-Ba˙ar Barents. 1971: Intel to˙ro© l-ewwel microprocessor single-chip kummerçjali fid-dinja – l-4004. 1973: L-E©ittu u IΩrael jibdlu l-pri©unieri tal-gwerra li g˙andhom. 1973: It-tifla ta’ sid ta’ ristorant fi Munich il-Ìermanja, li kienet in˙atfet, tre©©g˙et lura bla mimsusa. Kellhom jit˙allsu aktar minn miljun dollaru b˙ala rahan biex il-vittma innoçenti ting˙ata l˙elsien. 1976: L-armata Sirjana tirba˙ Bejrut. 1979: L-Iran jikkançella l-kuntratti kollha li l-Istati Uniti g˙andha mal-kumpaniji taΩ-Ωejt. 1979: Il-Gvern IngliΩ jidentifika lil Sir Anthony Blunt, konsulent artistiku tar-Re©ina, b˙ala r-raba’ bniedem fiç-çirku ta’ spjuna©© Sovjetiku. 1980: Il-Papa Ìwanni Pawlu II jibda Ωjara ta’ ˙amest ijiem fil-Ìermanja tal-Punent. 1982: Isir servizz funebri fil-Pjazza l-Óamra ta’ Moska g˙allmexxej Sovjetiku Leonid Brezhnev. 1987: Fi Brasov, ir-Rumanija, ˙addiema jirvellaw kontra r-re©im komunista ta’ Nicolae Ceausescu. 1988: L-Organizzazzjoni tal-Óelsien tal-Palestina tipproklama lIstat tal-Palestina u tag˙raf l-eΩistenza ta’ IΩrael. 1994: Helmut Kohl elett Kançillier tal-Ìermanja (voti 341 - 340). 2007: Çiklun qerriedi, imlaqqam Sidr jolqot lill-Bangladesh u joqtol madwar 5,000 persuna, u jeqred lill-akbar foresta fid-dinja mag˙rufa b˙ala mangrove bl-isem ta’ Sundarbans. 2013: Sony tinawgura l-Playstation Four, u tbig˙ miljun wa˙da flewwel ©urnata. 2014: Is-Segretarju Stampa ta’ Vladimir Putin jg˙id li rapporti filmidja, li l-President Russu ppjana li jitlaq qabel il-˙in mis-Summit G20 fi Brisbane, kienu qlajja’. 2014: Il-©enituri ta’ 43 student Messikan li sparixxew jibdew mawra b’karozza tal-linja madwar in-nazzjon b˙ala protesta g˙all-mod kif il-Gvern qed imexxi l-kaΩ.

Ra©el bil-baffi kellu jiltaqa’ ma’ bniedem li jixbhu ferm meta kien f’titjira, u b’kumbinazzjoni kbira kellu l-post tieg˙u fl-ajruplan, ma©enbu. Neil Douglas, fotografu tat-ti©ijiet minn Glasgow u li g˙andu 32 sena, baqa’ mbellah meta qisu sab lil ˙uh, tewmi, identiku, li fir-realtà ma kellux. Meta tela’ fl-ajruplan u talab lil Robert Stirling minn Londra jersaqlu biex joqg˙od fil-post tieg˙u waqt it-titjira minn Stansted g˙al Galway, dan ˙ares lejh u ra x-xebh enormi ta’ bejniethom. Neil ©ibed stessu u tefg˙u fuq Twitter. Ir-ritratt, li di©à rawh madwar 2,000 persuna, juri liΩ-Ωew© stranjieri bi tbissima pari©©, bil-baffi ©in©rija u bl-istess stil ta’ xag˙ar. U finalment, jixxiebhu immens. IΩ-Ωew©t ir©iel, li nzertaw lebsin flokkijiet suwed, aktar tard saru jafu li kienu se jkunu allo©©jati flistess lukanda IrlandiΩa. Biex jiççelebraw ix-xebh u dik l-okkaΩjoni dak il-lejl marru jixorbu xarba flimkien. Lee Beattie, li hu ˙abib tal-koppja Douglas, bag˙at ritratt bi Twitter lill-mart Neil, li stqarret li ma setg˙etx tag˙raf min kien Ωew©ha. Kien hemm min issu©©erixxa li Neil u Robert hemm bΩonn jag˙mlu eΩami tad-DNA! Sadanittant, bniedem ie˙or li ra r-ritratt, ˙a ritratt tieg˙u u qieg˙du ma’ tag˙hom, g˙ax ukoll kien jixbahhom.

it-tiÛrit tal-kalzetti tan-nisa

Din l-a˙bar hi g˙an-nisa, li fix-xhur xitwin jilbsu l-kalzetti jew tights. Dan l-a˙˙ar intqal li huma jistg˙u ma juΩawx aktar il-verniç tad-dwiefer meta jitqattg˙ulhom; g˙ax issa nstab trikk ©did li ma jippermettix lill-kalzetti jiΩΩartu. Tkun ˙asra li, min˙abba l-g˙a©la, bosta nisa jaqbdu b’dufrejhom xi punt u jispiççaw b’sellum imΩarrat it-tul kollu ta’ saqajhom. IΩda issa, skont PureWow, hemm trikk sempliçi li tista’ twettqu fid-dar; u dan jikkonsisti filli qabel ma jintlibsu l-kalzetti jew tights jitqieg˙du fil-friΩa. Dan il-parir li ma jiswiex flus iwieg˙ed li jg˙in biex il-kalzetti u t-tights ma jiΩΩartux. G˙alhekk, in-nisa qed jing˙adilhom li, wara li jixtru par tights u qabel ma jilbsuhom, ine˙˙uhom mill-pakkett tag˙hom u j©ibuhom niedja billi jg˙adduhom minn ta˙t il-vit tal-ilma kiesa˙, imbag˙ad iqeg˙duhom f’borΩa tal-plastik u j˙alluhom fil-friΩa g˙al matul il-lejl. Filg˙odu jo˙or©uhom u j˙alluhom joqog˙du g˙al ©urnata. Skont is-sit elettroniku, meta jg˙addu minn dan il-proçess it-tights u l-kalzetti jsiru aktar b’sa˙˙ithom. Dan peress li l-kes˙a qawwija ssa˙˙a˙ il-fibra tag˙hom u tnaqqas iç-çans li jiΩΩarrtu.

Ìenna mitlufa tabilÓaqq Dawn ir-ritratti, li jqanqlu çerta biΩa’, huma fil-fatt il-fdal tad-dar tal-kampanja li darba kienet talkittieb ikoniku u poeta John Milton. Dik li darba kienet dar sabi˙a u eleganti, issa çertament li rrendiet ru˙ha fl-istat ta’ Ìenna Mitlufa, hekk kif dan il-bini f’Berklyn, t˙alla Ωdingat, ma˙mu© u mimli umdu, wara li g˙al dawn l-a˙˙ar 28 sena safa abandunat milla˙˙ar sidien tieg˙u. Fl-aqwa Ωminijiet, f’firxa ta’ 450 sena, f’din id-dar enormi – li issa qajla fadal minnha – kienu jg˙ixu l-iktar familji sinjuri talpajjiΩ. Madankollu, l-aktar resident famuΩ tag˙ha kien John Milton,

il-poeta LondiniΩ, li x-xog˙ol çelebri tieg˙u Paradise Lost (Ìenna Mitlufa) issi©illalu r-reputazzjoni ta’ wie˙ed mill-akbar poeti IngliΩi taΩ-Ωminijiet. Hu g˙ex f’din id-dar mal-familja tieg˙u bejn l-1632 u l-1638, meta kien fl-g˙oxrinijiet tieg˙u. G˙aΩ-Ωew© sekli ta’ wara d-dar bidlet l-idejn ta’ nies sinjuruni, qabel ma fl-1848 inxtrat mis-sinjur Edward Tyrell, li re©a’ bena Berkyn Manor f’dik li kienet sa 30 sena ilu. F’April tal-1945, hekk kif intemmet it-Tieni Gwerra Dinjija, iddar inxtrat mill-familja Raynor, li marru jg˙ixu fiha. IΩda mill-1987, meta Ernest Raynor miet fl-età ta’ 96 sena, baqg˙et vojta.

Ming˙ajr manutenzjoni, u kwaΩi f’perijodu ta’ 30 sena, id-dar ©arrbet ˙sarat irreparabbli u spiççat vittma taΩ-Ωmien. Issa d-dar toffri periklu g˙al min jid˙ol fiha, b’partijiet tassoqfa u l-art çedew, u biex titla’

fit-tielet sular trid tuΩa’ sellum. Il-kumdità u l-kwalità ta’ ˙ajja li kellhom l-a˙˙ar sidien f’din iddar jidhru mir-ritratti li n©ibdu u li qishom iffriΩaw maΩ-Ωmien talabbandun. Huma juru g˙amara antika,

xkaffar imsewwes, ˙wejje©, sett tat-televiΩjoni, gazzetti, ittri u ritratti tal-a˙˙ar membri tal-familja. Hemm ukoll pjanu antik f’abbandun totali, twieqi talinjam imsewwes u kikkri b’te li ma nxtorobx sal-a˙˙ar.

15|11|2015 21

kullhadd.com

KUN AF

kuN af kÓ

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM KITBA TA’

SAVIOUR MAMO

IT-TORRI BIG BEN

Jag˙mel parti mill-Palazz ta’ Westminster li jinsab f’Londra. Imlaqqam hekk g˙all-qanpiena kbira tal-arlo©© li hemm f’dan it-torri. Mag˙ruf ukoll b˙ala ‘t-Torri tal-Arlo©©. Fl-okkaΩjoni g˙as-60 anniversarju tar-Re©ina EliΩabetta II fuq it-tron, fl-2012 it-torri uffiçjalment ˙a l-isem It-Torri ta’ EliΩabetta. Dan it-torri huwa t-tieni l-ikbar wie˙ed wara dak ta’ Minneapolis City fl-Amerika fost dawk li g˙andhom l-arlo©© fuq l-erba’ faççati. It-torri tlesta fl-1858 u huwa l-iktar simbolu prominenti fir-Renju Unit. Fil-31 ta’ Mejju 2009 saru avvenimenti biex ifakkru l-150 sena’ ta’ dan it-torri. Il-bidu tat-torri Fl-1834, il-palazz kien in˙akem minn nirien kbar, tant li kellu jer©a’ jinbena mill-gdid. IlParlament kien iddeçieda li malbinja jinbena torri b’arlo©© ta’ preçiΩjoni kbira u x-xog˙ol jitlesta fi Ωmien g˙axar snin. Ixxog˙ol ta’ dan il-palazz sar mill-perit Charles Barry. Kienet saret kompetizzjoni kbira bejn dawk li jibnu l-arlo©©i. Kien çertu Edmund Beckett Denison li reba˙ din l-isfida. Edmund kien iddisinja magna speçjali ta˙dem bil-pendlu u li kapaçi ΩΩomm il-˙in perfett sal-inqas sekonda kull ©urnata. Il-bini talmagna kien fdat f’idejn ilkumpanija ta’ Edward John Dent fl-1851, u tkompla minn ibnu tar-rispett Frederick. Ilmagna ˙adet erba’ snin biex inbniet imma tpo©©iet f’postha ˙ames snin wara min˙abba li lkostruzzjoni fuq it-torri kienet g˙adha mhux lesta. L-ewwel inkwiet Meta giet biex titpo©©a l-magna fil-post instab li l-baΩi ma kinitx taqbel u g˙alhekk kellhom isiru xi tibdiliet fil-˙itan u fit-travi. Ilqanpiena l-kbira, li n˙admet filfunderija John Warner and Sons,

tlestiet sentejn qabel ma nbena t-torri. Din kienet tiΩen 16-il tunnella, Ωew© tunnellati iktar milli kien intenzjonat. Biex jitran©a dan l-iΩball Denison kabbar ilmartell li jdoqq il-qanpiena minn 4 g˙all-6 cwt. (1cwt = 112 libbra). Gara li, wara sena, ilqanpiena xxaqqet u ma setg˙atx tissewwa. Wara ˙afna battibekki bejn Denison u s-sid tal-funderija, ta’ minn kien ittort, ©ie deçiΩ li l-qanpiena ter©a’ tiddewweb u ssir o˙ra li tkun tiΩen 13.5 tunnellata. Dan ix-xog˙ol sar b’suççess, tant li lqanpiena, flimkien mal-erba qniepen l-o˙ra, g˙adhom idoqqu sal-lum. Iktar inkwiet Meta tpo©©ew il-˙ames qniepen fil-post fl-1858, tpo©©iet ilmagna biex t˙addem il-werrejja tal-arlo©©. (minutieri). Bit-toqol ta’ dawn il-minutieri, il-magna bdiet tvarja fil-˙in. Ûball iktar gravi kien meta saru minutieri o˙ra itqal minn dawk preçedenti. Wara ˙afna esperimenti nstab bilanç tajjeb fil-minutieri biex ilmagna ˙admet perfett. Il-Big Ben beda jiffunzjona kompletament fis-7 ta’ Settembru 1859. Ftit tax-xhur wara l-qanpiena lkbira re©g˙et ixxaqqet bl-istess

martell li kien di©à xaqqaq ilqanpiena ta’ qabilha. Min˙abba d-diffikultà kbira biex tissewwa l-˙sara ©ie deçiΩ li l-qanpiena ddur bi kwart ta’ dawra u lmartell jiççekken g˙al 4 cwt. Fl1862 il-qanpiena l-kbira re©g˙et bdiet iddoqq. Fl-a˙˙ar G˙al 114-il sena s˙a˙ il-Big Ben baqa’ ja˙dem bl-ikbar perfezzjoni ming˙ajr ebda inkwiet. Fl1906 il-kwadrant tal-arlo©© inxteg˙el bid-dawl elettriku minflok bil-gass. Fl-1912 ©ie installat mutur tad-dawl biex itellg˙u t-tliet maΩΩri tal-arlo©© li jiΩnu ftit iktar minn tunellata l-wa˙da, minflok li jintuΩa l-imradd. (handle) Il-mekkaniΩmu tal-arlo©© iΩΩarma g˙al tindifa ©enerali fl1934, fl-1956 u fl-2007. DiΩastru Fl-1976 sar aççident mhux mistenni li kwaΩi farrak g˙alkollox il-magna ta’ dan l-arlo©©. Fil-5 ta’ Awwissu, g˙all-˙abta 3.45am meta l-arlo©© kien qed idoqq it-

tokki, parti mill-metal tqaççtet u qasmet il-fus ta’ wa˙da mir-roti li jdawru il-grana©©. KawΩa ta’ hekk il-makkaniΩmu li jikkontrolla l-veloçità tal-maΩΩra lkbira, li tizen 1.25 tunellata, ˙arbet ’l isfel b’veloçità kbira u farrket il-bqija tal-mekkaniΩmu. Óafna mill-biççiet inqalg˙u minn posthom u tferrxu ma’ kullimkien. Xi biççiet taru lejn is-saqaf u ppentraw fil-kamra ta’ fuq fejn hemm il-qniepen. Parti mis-sodda prinçupali tal-apparat inqasmet u waqg˙et fuq ilmutur li jtella’ l-maΩΩri. Il-˙sara tant kienet kbira li l-mekkaniΩmu li j˙addem il-qniepen kellu ji©i manifatturat mil-©did. Dan ix-xog˙ol dam sejjer sena sakemm tlesta. Il-˙oss tal-qniepen Il-˙oss tal-qniepen tal-Big Ben huwa popolari ˙afna man-nies li jΩuru Londra. Kuljum jinstema’ jidwi mal-erbat irjie˙ tad-dinja permezz tar-radju BBC. Il-˙oss partikulari ta’ dan l-arlo©© iferra˙ miljuni ta’ nies fil-festi tala˙˙ar tas-sena. F’Diçembru tal-

1999, dawn il-qniepen ma waqfux sekonda jdoqqu biex jiççelebraw il-millennju l-©did. Hemm min jg˙id li l-˙oss tal-qniepen jinstema’ wkoll minn ˙ames mili bog˙od. Ftit fatti o˙ra • It-torri tal-Big Ben g˙oli 316 pied. • Il-kelma ‘Ben’ probabbli ©ejja mill-isem tal-fondatur tax-xog˙ol, Benjamin Hall. • Il-minutiera l-kbira (minute hand) twila 4.7m (14-il pied). • Il-minutiera Ω-Ωg˙ira (hour hand) twila 2.7m (9 piedi) • Il-qanpiena l-kbira g˙olja 2.28 mtr (7 piedi u nofs) b’dijametru ta’ 2.75 m ( 9 piedi). • L-arlo©© jing˙ata l˙abel (jittellg˙u l-maΩΩri) kull tliet ©img˙at. • Il-faççata tal-arlo©© g˙andha dijametru ta’ 7m (23 pied). • Il-magna tal-arlo©© tiΩen 5 tunnellati. • Il-bini kollu tal-palazz dam jinbena 34 sena.

22 15|11|2015

kullhadd.com

KÓ MADwARNA

FESTA LITURÌIKA TA’ SANTA KATARINA

ATTIVITAJIET ORGANIZZATI MIS-SOÇJETÀ MUÛIKALI BELAND TAÛ-ÛEJTUN Wirjiet fil-kaΩin Matul il-©ranet li fihom ti©i ççelebrata l-festa litur©ika ta’ Santa Katarina ta’ Lixandra, is-Sezzjoni Partitarji Belandisti u l-Kummissjoni Nar tal-G˙aqda MuΩikali Beland taΩ-Ûejtun ser itellg˙u Ωew© wirjiet fil-kaΩin Beland. Is-Sezzjoni Partitarji Belandisti qieg˙da torganizza esibizzjoni ta’ xbig˙at ta’ Santa Katarina V.M. minn madwar Malta u G˙awdex fis-swali prinçipali talkaΩin. Matul din il-wirja qed isir tentattiv g˙ar-rekord nazzjonali tal-akbar inkwatru ma˙dum fl-ismid, bl-akbar ammont ta’ persona©©i. Fil-wirja l-o˙ra l-Kummissjoni Nar qieg˙da torbot l-esibizzjoni tag˙ha mattema ‘l-Arti©janat tal-Piroteknika matul iΩ-Ûminijiet’ fi ˙dan l-G˙aqda MuΩikali Beland u f’soçjetajiet o˙ra ta’ pajjiΩna. Din il-wirja ser tittella’ filkantini tal-istess kaΩin. Il-wirjiet jinfet˙u llum fil-11.00am. Óinijiet tal-ftu˙: matul il-©img˙a mill5.30pm sad-9.30pm. Is-Sibt u l-Óadd mid-9.00am sa 12.00pm u mill-5.30pm sa 9.30pm. Il-wirjiet jibqg˙u miftu˙in sa nhar l-Erbg˙a 25 ta’ Novembru; jum il-festa litur©ika L-Oratorio Dawl fuq is-Sinaj L-G˙aqda MuΩikali Beland taΩ-Ûejtun ser ter©a’ ttella’ l-Oratorio Dawl fuq isSinaj fl-okkaΩjoni tal-10 anniversarju mill-ewwel esekuzzjoni li saret fl-2005 b’tifkira tal-1700 mill-martirju ta’ Santa Katarina V.M. L-Oratorio Dawl fuq isSinaj, li muΩikalment jittratta l-˙ajja u l-martirju ta’ Santa Katarina V.M. huwa kompoΩizzjoni tal-Mro Ray Sciberras fuq versi tal-kittieb Ûejtuni Trevor Ûahra. Jie˙du sehem ukoll is-sopran Rosabelle Bianchi, it-tenur Charles Vincenti u l-kor Mirabitur immexxi minn Simone Attard. Il-Banda Beland ser tesegwixxi dan l-Oratorio mmexxija mis-surmast direttur il-Mro Ray Sciberras. Il-lirika metikoloΩament mirquma mill-pinna ta’ Trevor Ûahra u l-muΩika profonda, kompoΩizzjoni çelebri o˙ra mill-pinna tal-Mro Ray Sciberras, jing˙aqdu flimkien biex isa˙˙ru lill-udjenza preΩenti u jg˙inuha tifhem a˙jar il-˙ajja u l-martirju li g˙addiet minnu Santa Katarina V.M. Dan l-Oratorio, b’˙in ta’ madwar 45 minuta, se jg˙addi lil dawk preΩenti minn sentimenti fejn wie˙ed i˙ossu aktar viçin tal-protagonisti, u jer©a’ jg˙ix il-fer˙, ilbeΩg˙at u n-niket li g˙addiet minnhom Santa Katarina V.M. Dan il-kuncert vokali u strumentali ser jitella’ fil-knisja parrokkjali ta’ Santa Katarina V.M. fiΩ-Ûejtun, nhar il-Ìimg˙a 20 ta’ Novembru 2015, fis-7.30pm. Dan kollu Ωgur li ser jag˙mel dan il-kunçert uniku u okkaΩjoni li tpaxxi lwidnejn ta’ kul˙add u li ebda segwaçi tal-muΩika Maltija ma g˙andu jitlef. Aktar informazzjoni dwar l-attivitajiet imsemmija tinsab fuq is-sit elettroniku www.belandband.com u fuq il-pa©na ta’ Facebook Beland Band Club.

Il-Banda Beland waqt l-esekuzzjoni tal-Oratorio msemmi, 10 snin ilu

Madwarna KÓ

15|11|2015 23

kullhadd.com

l-ewwel edIzzjonI Tal-FeSTIval SanTa ÇeÇIlja

KunÇerT STruMenTalI FIT-TeaTru Manoel Il-Banda San Gabriel ta’ Óal Balzan se ttella’ kunçert strumentali fit-Teatru Manoel ilBelt Valletta, ta˙t il-patroçinju distint tal-E.T. Marie-Louise Coleiro Preca, President ta’ Malta, nhar il-Óadd 13 ta’ Diçembru 2015 fis-7pm. IlBanda San Gabriel ser tkun ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast Direttur, il-Mro Joseph Vella L.Mus. L.C.M., F.V.C.M. Dan ilkunçert hu mtella’ millG˙aqda KaΩini tal-Banda flokkaΩjoni tal-festa ta’ Santa Çeçilja, patruna tal-muΩiçisti. Il-kunçert muΩikali jinkludi silta ori©inali u ©dida miktuba

proprju din is-sena misSurmast Direttur tal-Banda San Gabriel, li qed jiççelebra l-25 sena minn meta ˙a f’idejh ittmexxija tal-istess banda. Din is-silta jisimha Fortitudo Dei (il-Qawwa t’Alla) li juri l-motto tal-istess soçjetà. Dan il-programm jinkludi wkoll siltiet minn Malta li huma inkluΩi f’dan il-kunçert biex il-Banda San Gabriel tag˙ti ©ie˙ fl-450 sena mill-Assedju kif ukoll tonora lill-kompoΩituri Maltin f’dan il-kunçert strumentali fitTeatru Manoel. InΩidu xi ˙a©a ©did o˙ra lokali meta f’silta muΩikali ser jindaqqu strumen-

ti li mhux soltu naraw malbanda tradizzjonali Maltija, fosthom il-vjolin, il-pjanu u listrument tradizzjonali Malti, iΩ-Ωaqq, li jing˙aqdu flimkien mal-istess Banda San Gabriel. Tie˙u sehem ukoll is-sopran Marita Bezzina. Il-kaΩin tal-Banda San Gabriel g˙alhekk jixtieq i˙e©©e© lid-dilettanti tal-muΩika u l-pubbliku in©enerali biex isegwu din l-attività u o˙rajn f u q www.stgabrielbandclub.com/t eatru-manoel.html jew inkella billi jag˙mlu like fuq il-pa©na Facebook tal-kaΩin.

Fl-okkaΩjoni tal-Jum Litur©iku tal-Martirju ta’ Santa Çeçilja, ilFondazzjoni Santa Çeçilja A.D. 2013 ta’ G˙awdex ser ittella’ lewwel edizzjoni tal-Festival Santa Çeçilja. Dan ser jinΩamm bejn il-Ìimg˙a u s-Sibt, 20 u 21 ta’ Novembru, fil-kappella medjevali ddedikata lilha fl-in˙awi ta’ G˙ajnsielem G˙awdex. Fil-festival ser jie˙du sehem il-mezzosopran Marthese Borg, kantanta residenti mal-Kor Santa Çeçilja ta’ G˙awdex flimkien mas-Sur Franco Cefai li se jkun jakkumpanjaha fuq synthesizer. Id-direzzjoni muΩikali hi f’idejn il-Mro Antoine Mercieca, filwaqt li dik artistika tkun f’idejn George Mizzi. F’dan il-festival ser ji©u esegwiti siltiet muΩikali ta’ Don Cesare Franco, Franz Listz, Angelo Mara Trovato u Antoine Mercieca. Apparti l-element muΩikali se jkun hemm ukoll reçtar tal-˙ajja ta’ Santa Çeçilja flimkien mal-istorja ta’ din il-kappella. Is-serata se tkun miftu˙a g˙al kul˙add. Ir-riservazzjonijiet email lil jistg˙u jsiru billi tibg˙at fondazzjonisantaceciljagozo@gmail.com jew tibg˙at l-isem, innumru tal-attendenza u f’liema ©urnata ser tattendi lis-segretarjat tal-Fondazzjoni fuq 9927 0558.

Ir-raÌel TagÓna, Il-KunÇerT annwalI Tal-MIlIed MIll-Banda STella MarIS Ta’ TaS-SlIeMa MIÛÛewweÌ MagÓna!

Wara s-suççess li l-Banda Stella Maris g˙amlet fil-kunçert tal-festa ta’ Stella Maris, is-Soçjetà qieg˙da torganizza l-kunçert orkestrali tal-Milied. G˙al din is-sena l-Kumitat se jippreΩenta kunçert ta’ muΩika moderna u klassika nhar il-Ìimg˙a 18 ta’ Diçembru 2015 fis-7pm fil-knisja parrokkjali ta’ Stella Maris, Triq il-Kbira, Tas-Sliema. Is-Soçjetà Filarmonika Stella Maris, ta˙t iddirezzjoni ta’ Michael Pulis, g˙aΩlet biççiet ta’ muΩika moderna u klassika, fosthom Adeste

Fidelis, Sinfonia Pastorale, Sounds of Christmas, Prince of Egypt, O Mio Bambino Caro, Cavalleria Rusticana, Tu Scendi dalle Stelle, Roses from the South u ˙afna aktar. Flimkien mal-Orkestra Filarmonika Stella Maris se jiehdu sehem ukoll il-kantanti Debbie Scerri u Aldo Busuttil. Id-d˙ul huwa bla ˙las u l-bibien jift˙u fis 6.40pm. G˙al aktar informazzjoni dwar dan ilkunçert çempel 7944 5778.

Il-kumpanija teatrali Talenti, b’kollaborazzjoni mat-Teatru Manoel, sejra tipperΩenta l-kummiedja ta’ Ray Cooney Caught in the Net, maqluba u addattata g˙all-palk Malti minn Joe Brincat. Din il-kummiedja se ti©i ppreΩentata fit-Teatru Manoel fis-27, 28 u 29 ta’ Novembru 2015, fit-8.00pm. Il-©rajja tikkonçerna lil çertu Joe Borg, xufier ta’ taxi . Ilu miΩΩewwe© lil Mary g˙al dawn l-a˙˙ar 18-il sena, u fl-istess ˙in g˙andu ma˙buba sigrieta. L-ewwel wa˙da tg˙ix il-Madliena u lo˙ra tg˙ix Óal G˙arg˙ur. Ilu zmien twil jg˙ix ˙ajja doppja, imma issa t-tifel li kellu mal-ma˙buba sigrieta tieg˙u beda jikkomunika mat-tifla tieg˙u fuq l-internet permezz ta’ Facebook. IΩ-Ωew© Ωg˙aΩag˙ in©ibdu lejn xulxin u fl-istess ˙in saru jafu li missierhom g˙andu l-istess isem, u huwa xufier ta’ taxi, u g˙andhom listess età. Meta Joe jiskopri li dawn it-tnejn ftiehmu li jiltaqg˙u biex isiru jafu aktar lil xulxin jag˙tih fer˙ ta’ ©enn u jipprova jag˙mel minn kollox biex iΩommhom mifrudin. Jitlob lil sie˙bu Pawlu Vella, bniedem xipli u twajjeb ˙afna, biex jag˙tih daqqa t’id u jg˙inu je˙les minn din il-burraxka. Ir-riΩultat ikun konfuΩjoni s˙i˙a, gideb sfaççat u kull xorta ta’ bluha. Din hija farsa klassika mill-pinna ta’ Ray Cooney; g˙andha lingredjenti kollha g˙al ˙afna divertiment, bil-bibien jinfet˙u u jing˙alqu, gideb sfrenat, u sitwazzjonijiet komiçi g˙all-a˙˙ar. Flimkien ma’ Mario Micallef li ser ja˙dem il-parti prinçipali, jie˙du sehem ukoll Ron Briffa, Marvic Cordina, Rita Camilleri, Sarah Camilleri, Sean Briffa u Michael Tabone. Id-direzzjoni hija f’idejn Peter Busuttil. Kull min i˙obb il-farsa IngliΩa b’tog˙ma Maltija din il-produzzjoni ser tinΩillu g˙asel, apparti l-fatt li lejn tmiem il-kummiedja hemm Ωewg sorpriΩi wkoll. Ir-riservazzjonijiet isiru mit-Teatru Manoel fuq 2124 6389, lil bookings@teatrumanoel.com.mit, jew b’ email online:www.teatrumanoel.com.mt

24 15|11|2015

kullhadd.com

KÓ MADWARNA

RAPUNzEL U S-SIÌRA HAPPY DISKA U VIDEO ÌDID GÓAL WINTER MOODS TAL-fAÛOLA

Il-Kumpanija Teatru Rjal bhalissa g˙addejja bil-preparazzjoni tag˙ha g˙all-pantomima annwali tag˙ha fejn Rapunzel u Jakki (Jack and the Beanstalk) i˙awru storja ferm ikkulurita u mimlija divertiment g˙all-familja kollha: Rapunzel u s- Si©ra tal-FaΩola, li g˙anda kitba ori©inali ta’ Toni Busuttil. Din il-pantomima bil-Malti, matul l-a˙˙ar snin bla dubju saret l-akbar avveniment li din ilkumpanija tipproduci fiΩ-Ωmien sabi˙ tal-Milied u li dejjem kibret minn sena g˙al o˙ra, u dan grazzi g˙ad-dedikazzjoni murija kemm mit-tim tal-produzzjoni kif ukoll mill-artisti li jie˙du sehem. Il-pantomima ta’ din is-sena, li b˙as-soltu ti©bor fiha sena xog˙ol mhux se tkun eççezzjoni u hija garanzija ta’ avveniment ie˙or mill-aktar divertenti u spettakolari. Kast formidabbli hija xi ˙a©a normali f’dan l-ispettaklu u din is-sena nsibu attrazzjoni speçjali biΩ- Ωew© dami: Toni Busuttil (Josefa) u Snits (Simona), jie˙du sehem ukoll Simon Curmi, Ina Robinich, Brian Farrrugia, Ian Fenech, Julie Pomorski, Dominic Cini, Jeffrey Scicluna, Laura Bonello, Bernice Darmanin, Pawlu Bonello, Graz Farrugia, Rhea Chetcuti, Neil Grima, Sadie Muscat, Maria Borg u Ismael Bonello. Id-direzzjoni g˙al darb’o˙ra se tkun f’idejn Ray Abdilla, filwaqt li l-koreografija hija fdata f’idejn il-Kinetic Dance Studio. Il-live band tkun ta˙t iddirezzjoni ta’ Abigail Brown. B˙al dejjem il-produzzjoni hija ta’ Pawlu Testa. Id-dati huma dawn: l-20 ta’ Diçembru – fl-10.00am u 4.00pm; fis-26 fis-7.30pm; fis-27 – fis-2.00 u 6.30pm u fit-30 fis-7.30pm. F’Jannar isiru dawn ir-rappreΩentazzjonijiet: fit-2 – fis-7.00pm, fit-3 fis-2.00 u 6.30pm; fi-9 – fis-7.00pm; u fl-10 – fis-6.30pm. Ir-riservazzjonijiet huma miftu˙in mill-uffiçju tar-riservazzjonijiet il-bar tal-Istitut Kattoliku, u Pawlu Testa Travel (2122 3340/9947 6468). Mod aktar facli u komdu huwa li tirriserva post billi ΩΩur is-sit elettroniku www.istitutkattoliku.com, jew www.kumpanijateatrurjal.com Nawgurawlkom aktar divertiment mal-Kumpanija Teatru Rjal.

PROGRAMM ANNWALI MIS-SOÇjETÀ fILARMONIKA KING’S OWN Nhar is-Sibt 21 ta’ Novembru s-Soçjetà Filarmonika King’s Own se torganizza l-programm annwali tag˙ha li bih tag˙laq is-sena muΩikali 2015. Din is-sena l-programm annwali se jsir ta˙t il-patronçinju tal-President ta’ Malta Marie-Louise Coleiro Preca, fl-Istitut Kattoliku l-Furjana, fis7.30pm. F’dan il-kunçert, wie˙ed g˙andu ssib g˙aΩla muΩikali varjata, bejn dik klassika u o˙rajn li huma kontemporanji. F’dan il-programm hemm biççiet mill-aqwa opri li toffri d-dinja muΩikali, fosthom Giovanna d’Arco ta’ Giuseppe Verdi; Procession of the Nobles ta’ Rimsky-Korsakov; Les Miserable ta’ Viktor Hugo; Jubilant Overture ta’ Alfred Reed; Ride of the Valkyries ta’ Richard Wagner, u Narnia ta’ Harry Gregson-Williams. Il-programm jing˙alaq permezz tal-innu tasSoçjetà Omaggio alla King’s Own u l-Innu Nazzjonali Malti. Filwaqt li n˙e©©u lill-membri jattendu g˙al dan il-kunçert, nistiednu wkoll lil dawk id-dilettanti kollha li j˙obbu l-arti muΩikali sabiex jattendu g˙al dan il-programm. Dawk kollha li jixtiequ jirriservaw posthom g˙andhom jag˙mlu dan billi ççemplu 7923 1096, jew iΩuru l-kaΩin tal-banda fi Triq ir-Repubblika, jew mill-uffiçju tal-Istitut Kattoliku fil-Furjana.

Winter Moods, li din is-sena qed jiççelebraw it-30 anniversarju tag˙hom, g˙adhom kemm ˙argu d-diska ©dida Happy li qed tindaqq fuq l-istazzjonijiet tar-radju lokali. Il-grupp nieda wkoll vidjow g˙al din id-diska li huwa mag˙mul mill-filmat tal-kunçert memorabbli li Winter Moods taw fil-Forti Sant’Iermu f’Ìunju, fejn ©abru €40,300 g˙al Puttinu Cares. Wie˙ed jista’ jara l-vidjow fuq https://voutu.be/FfbXUa7tnto Happy hija diska differenti mill-©eneru li a˙na mdorrijin nisimg˙u minn Winter Moods – il-burdata ta’ din id-diska to˙odna lura g˙all-˙oss ta’ Morning Ale, it-tieni album tal-grupp li ddomina x-xena tal-muΩika lokali fis-sena 2000. “Din id-diska tfakkarna fi w˙ud mill-isba˙ mumenti li kellna meta rrekordjajna The Journey. G˙andha çertu attitudni u, g˙alkemm il-kliem hu sarkastiku, xorta g˙andha xe˙ta poΩittiva. Id-diska g˙andha preΩenza qawwija ta’ brass li mhux komuni fid-diski tag˙na. D˙alna fid-diska sew waqt ir-recording session, u din tin˙ass ukoll meta ndoqquha live – to˙loq atmosfera u l-udjenza ting˙aqad mag˙na,” qal Ivan Grech. Happy hija r-raba’ diska mill-album The Journey li l-grupp nieda f’Marzu ta’ din is-sena. Diski o˙ra minn dan is-CD li di©à kisbu suççess fil-klassifiki lokali jinkludu Days of My Life Everlasting u Flowers & Cash. Il-muΩika u l-kliem ta’ Happy kitibhom Ivan Grech. Id-diska tinkludi wkoll lil Mark Farrugia, trumbetta; u Dennis ‘Kurun’ Camilleri, trumbun. Id-diska kienet irrekordjata f’Temple Studios, il-Mistra, ma’ David Vella li kien ukoll il-produttur ta’ din iddiska. Il-vidjow kien iffilmjat u editjat minn Motion Blur. Winter Moods huma ssaportjati minn Renault, Hamilton Travel, DAB, BMIT Ltd u Olimpus Music. G˙al aktar informazzjoni tista’ tid˙ol fis-sit elettroniku www.wintermoods.net u jsegwi l-grupp fuq Facebook, Twitter u You Tube.

26 15|11|2015

kullhadd.com

kÓ mAdWArnA

Avvenimenti li juru l-ifjen inbejjed tA’ tAscA d’AlmeritA

Farsons Beverage Imports Company (FBIC) Limited dan l-a˙˙ar organizzat Ωew© avvenimenti biex turi l-inbejjed tal-fabbrika Sqallija storika tal-inbid, Tasca d’Almerita – familja ta’ intraprendituri li l-inbejjed tag˙hom huma bbaΩati fuq erba’ kelmiet ewlenin: is-sostenibbiltà, il-kwalità, it-tradizzjoni u l-innovazzjoni. Sa mill-1830 iddedikaw ru˙hom b’mod passjonali g˙al Sqallija, gΩira rikka fil-˙amrija, fil-klima u fl-g˙oljiet. Ir-rappreΩentant ta’ Tasca, Antonio Virando, speçjalist Sqalli talinbid, matul iΩ-Ωew© avvenimenti ˙a lill-mistednin fuq vja©© firraba’ bid-dwieli ta’ Regaleali u Tascante. Fl-ewwel avveniment li sar fil-˙anut tal-inbid Farsonsdirect, l-Imrie˙el, dawk preΩenti setg˙u jduqu g˙aΩla ta’ nbejjed fini. Is-serata bdiet bl-inbid Almerita Brut, wie˙ed mill-aqwa nbejjed sparkling ta’ Sqallija u warajh kien hemm l-inbejjed Grecanico u Perricone ta’ Regaleali. Imbag˙ad kien imiss l-inbid Ghiaia Nera mir-raba’ ta’ Tascante – interpretazzjoni ta’ Nerello Mascalese mill-g˙elieqi Ωg˙ar taddwieli b’element artab li joffru xarba tajba u friska. Is-sessjoni ntemmet bil-Capofaro’s Diamante, inbid ˙elu mill-g˙eneb Muscat u Gewürztraminer li qieg˙ed fl-og˙la post tar-raba’ u li jkun t˙alla jinxef fid-dell biex l-açidità u l-karatteristiki aromatiçi tieg˙u jkunu priservati. It-tieni avveniment ittella’ fir-ristorant Dolce Vita, San Ìiljan, li j˙ares fuq il-bajja pittoreska ta’ Spinola. G˙al darb’o˙ra, Antonio Virando mexxa s-serata u ppreΩenta l-inbejjed tad-dwieli tag˙hom tal-g˙elieqi Regaleali u Capofaro. L-inbejjed tas-serata kienu jinkludu l-Leone d’Almerita, l-inbid stilla Nozze d’Oro, irRiserva del Conte, ir-Rosso del Conte 2007 u l-Malvasia. Tasca d’Almerita titmexxa mill-Konti Lucio Tasca u t-tfal tieg˙u Giuseppe u Alberto. It-Tenuta Regaleali tinsab qalb 500 ettaru ta’ g˙oljiet mill-isba˙ fil-qalba ta’ Sqallija – eΩempju eççellenti ta’ ˙arsien ambjentali u tal-bijodiversità vitikulturali. Ir-raba’ l-ie˙or huwa: it-Tascante man-niΩliet tal-vulkan Etna, bid-dwieli mdawra b’foresti ta’ mitt sena tal-qastan; il-Capofaro Malvasia & Resort filgΩira Salina, parti mill-arçipelagu Aeoljan; u s-Sallier de La Tour fil-provinçja ta’ Palermo. Filwaqt li l-istorja tat-Tasca d’Almerita tmur lura g˙as-seklu dsatax kien il-Konti Giuseppe Tasca, li beda era ©dida g˙all-g˙elieqi tal-inbid u g˙an-negozju tal-inbid Sqalli lejn tmiem il-˙amsinijiet. Hu ddedika ru˙u biex jippromovi l-inbejjed Sqallin u jintroduçi mudell ©did ta’ negozju bbaΩat fuq il-kwalità u l-innovazzjoni, aktar milli fuq il-kwantità u l-produzzjoni bil-grossa. Hu nieda ΩΩew© inbejjed popolari tal-kumpanija: ir-Rosso del Conte u nNozze d’Oro. FBIC timporta u tqassam f’Malta l-inbejjed Tasca d’Almerita. Dawn jinsabu f’numru ta’ ristoranti, ˙wienet tal-inbid mag˙Ωula u fil-˙anut tal-inbid Farsonsdirect, l-Imrie˙el (www.farsonsdirect.com). FBIC hi membru tal-Grupp Farsons.

skeda kÓ

15|11|2015 27

kullhadd.com

103

07.15 08.15 09.00 10.00 11.00 11.30 12.30 12.40 14.15 17.00 17.30 17.40 17.50 18.50 19.30 20.10 20.30 21.30 21.45 23.10 23.30

Flimkien ma’ Nancy (R) Sejja˙tli mill-Pjazza (R) Paperscan Aroma Kitchen (R) Il-Mistiedna Cibus A˙barijiet Kaxxa Mag˙luqa Arani Issa (R) Executive A˙barijiet Telebejg˙ My Home Joe’s Kitchen A˙barijiet Ieqaf 20 Minuta Andrew & Sue Indemand After Hours L-Argument Telebejg˙ A˙barijiet

102

07.00 08.00 08.45 10.00 12.00 12.45 13.00 14.00 14.05 15.20 16.40 17.30 18.00 18.05 18.45 19.30 19.50 20.30 21.30 21.35 23.15

A˙barijiet The Client (R) Telebejg˙ The President’s Solidarity Fun Run 2015 Distinti (R) Telebejg˙ Intriççi (R) A˙barijiet Telebejg˙ Iswed Fuq l-Abjad (R) Wheelspin (R) Flusek (R) A˙barijiet What’s For Dinner Newsfeed A˙barijiet Newsfeed Becky A˙barijiet Replay A˙barijiet

151

06.00 Lena 06.30 Cultura Memex La Scienza Raccontata Dai Protagonsti 07.15 Experia Viaggio 07.50 Adriatico In Cerca di Una Pesca Sostenibile 08.20 Frigo 08.45 Il Nostro Amico Charly 09.30 I Nostri Amici Animali 10.15 Il Meglio Di Cronache Animali 11.00 Mezzogiorno In Famiglia 13.00 Tg2 Giorno 13.30 Tg 2 Motori 13.45 Squadra Omicidi 15.20 Rex Speciale 17.05 Il Commissario Lanz Zona Vietata 18.00 Sea Patrol I Veleni Della Giungla 18.40 90° Minuto Serie B 19.35 Squadra Speciale Cobra 20.30 Tg2 20.30 21.05 N.C.I.S. Bambini Sperduti 21.50 Hawaii Five 0 23.30 La Domenica Sportiva

Media Shopping Anica Flash Gossip Girl Media Shopping Downton Abbey X Style Cena di Mezzanotte Grande Fratello Live Live A Casa Tua Tra Sogno e Realtà ’15 The Vampire Diaries Gossip Girl Inga Lindstrom L’Eredità di Granlunda 20.00 Grande Fratello 21.10 Downton Abbey V 9 23.25 Grande Fratello

06.00 07.20 07.30 08.00 08.15 08.45 10.00 10.30 12.00 12.10 15.00 15.00 18.00 18.15 18.45 19.45 20.00 20.50 21.45 21.50 23.00 23.15

152

07.00 07.15 07.40 08.00 09.40 10.25 11.10 12.00 12.25 13.15 14.00 14.15 14.30 15.05 15.45 19.00 19.30 20.00 20.10 21.45 23.30 23.45

Geo L’Aquila Abbandona il Nido L’Aquila Colpisce Ancora Film Classe di Ferro Doc Martin Speciale Community le Storie Tgr Tg3 Il Posto Giusto Loren e Magnani Tg Regione Tg3 In 1/2 Ora Kilimangiaro Camila Raznovich Conduce Kilimangiaro Tg3 Tg Regione Blob Che Tempo Che Fa Report Tg3 Gazebo

162

06.00 06.57 07.00 07.45 08.00 10.35 11.10 12.00 13.00 13.40 14.10 16.00 18.00

101

06.00 08.00 08.30 08.45 09.30 12.00 12.30 13.00 13.30 14.00 16.30 18.00 19.00 19.30 20.30

A˙barijiet Vatican Magazine Kelma g˙all-Óajja Quddiesa tal-Óadd President’s Fun Run Gastro-Kultura Venere Paq Paq Lifestyles Gadgets Cinderella Malta u lil hinn Minnha Animal Diaries G˙awdex Illum Dwarna A˙barijiet g˙al persuni b’nuqqas ta’ smig˙ 20.45 Euro 2016 play offs – l-Ungerija vs in-Norve©ja 22.45 A˙barijiet Sportivi 23.00 A˙barijiet bl-IngliΩ

153

07.05 07.25 07.55 08.25 08.57 10.00 10.50 11.30 12.02 14.00 14.50 18.53 18.55 19.35 21.15

Tg4 Night News Media Shopping Super Partes Due Per Tre Terra! Santa Messa Le Storie di Viaggio A… Tg4 Telegiornale Assassinio Allo Specchio Donnavventura Il Rosso e il Nero Anteprima Tg4 Tg4 Telegiornale Tempesta D'amore Maurizio Costanzo Show Prima Puntata 23.55 I Bellissimi Di R4

300

E! Entertainment Specials Rich Kids of Beverly Hills E! News I Am Cait Fashion Bloggers E! News Keeping Up with the Kardashians Dash Dolls Botched Fashion Bloggers E! News

150

06.00 06.30 09.45 10.30 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 16.20 17.00 17.15 18.50 18.55 20.00 20.35 21.30

Parlamento Punto Europa Unomattina In Famiglia Dreams Road 2015 Australia A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita Angelus A Sua Immagine Linea Verdei Telegiornale L'arena Pole Position Gara Gran Premio Brasile Di Formula 1 Pole Position L'eredità Telegiornale Flavio Insinna Conduce Affari Tuoi Il Giovane Montalbano Ferito A Morte 23.37 Tg1 60 Secondi 23.40 Speciale Tg1

154

06.00 07.55 08.00 09.10 09.50 11.00 12.00 13.00 13.40 14.00 18.45 19.57 20.00 20.40 21.10 21.11 23.30

306

06.00 07.00 11.00 12.00 14.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.30 23.00

06.00 Green Balloon Club 06.25 Show Me Show Me 06.45 Gigglebiz 07.00 Woolly & Tig 07.05 Teletubbies 07.30 Show Me Show Me 07.50 Gigglebiz 08.05 Woolly & Tig 08.10 Doctors 10.10 EastEnders 12.10 Breaking Pointe 12.50 The Weakest Link 13.40 Doctor Who 14.25 The Mimic 14.50 Breaking Pointe 15.30 The Weakest Link 16.15 Doctor Who 17.00 Up the Women 17.30 The Paradise 21.00 New Tricks 21.55 Luther 22.45 Waking the Dead

A˙barijiet Loop Tebqa Qalb in-Nies Paq Paq on Test Madwarna Óadt l-A˙bar Versi Malta u lil hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik Tebqa Óbieb u G˙edewwa A˙barijiet G˙awdex Illum Ninvestigaw x’Qed Nieklu Tebqa A˙barijiet X-Factor Headline A˙barijiet X-Factor A˙barijiet Smack Down WWE

104

155

07.00 07.30 07.43 07.50 08.32 10.25 13.00 13.05 13.45 14.05 16.15 18.28 18.30 19.00 19.25

Super Partes I Puffi Tom & Jerry Looney Tunes Show Il Castello Di Cagliostro Poliziotto A Quattro Zampe Sport Mediaset Anticipazioni Sport Mediaset Grande Fratello The Musketeers Dolf E La Crociata Dei Bambini Studio Aperto Anticipazioni Studio Aperto La Vita Secondo Jim Librarian. Alla Ricerca Della Lancia Perduta 21.25 R.I.P.D. Poliziotti Dall'aldilà 23.20 Lupin

Prima Pagina Traffico Tg5 Mattina Le Frontiere Dello Spirito Pianeta Mare Le Storie di Melaverde Melaverde Tg5 L’Arca di Noè Domenica Live Avanti un Altro! Tg5 Prima Pagina Tg5 Paperissima Sprint Riassunto Il Segreto Il Segreto X Style Motori

312

307

06.50 07.15 07.40 08.30 09.25 09.50 10.15 11.10 12.00 12.50 13.45 14.35 15.25 16.15 17.05 18.55 19.45 20.10 20.35 21.00 21.55 22.45 23.10 23.35

Caribbean Life Hawaii Life Giada at Home Healthy Appetite With Ellie Krieger Caribbean Life Hawaii Life Rehab Addict Desperate Landscapes Junk Gypsies Model. NYC Giada’s Weekend Getaways Restoration SOS Virginia Fixer Upper Rehab Addict Extreme Homes House Hunters Hawaii Life Caribbean Life Rehab Addict Extreme Homes Rehab Addict Caribbean Life Hawaii Life World’s Most Extreme Homes

06.20 08.00 10.00 11.30 11.45 13.30 15.20 17.00 19.00 20.40 22.15 23.50

One Summer Love Eight Men Out The People That Time Forgot Big Screen Futureworld Dirty Rotten Scoundrels Everybody’s Fine Eight Men Out American Dragons Pray for Death Sirens American Dragons

410

372

06.00 07.00 08.00 10.00 11.00 12.00 15.00 16.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Chopped Amazing Wedding Cakes The Kitchen Chopped Guy’s Big Bite Diners Drive-Ins and Dives Chopped Siba’s Table Rachael vs. Guy Celebrity Cook-. Off. Australian Food Adventures with Matt Moran Jenny Morris Cooks the Riviera Mystery Diners Diners Drive-Ins and Dives Siba’s Table

400

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

412

06.00 09.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Teleshopping Pawn Stars Mountain Men The Curse of Oak Island Ice Road Truckers Storage Wars Hunting Hitler: Secret Nazi Lair

How Do They Do It? Misfit Garage Fast N’ Loud MythBusters Extreme Engineering What Happened Next? The Carbonaro Effect Storage Hunters Container Wars Legendary Motorcar Turbo Pickers Junkyard Empire Misfit Garage Wheeler Dealers Fast N’ Loud The Island with Bear Grylls Ed Stafford Manhunt With Joel Lambert Predators Up Close Deadliest Catch

403

06.00 07.40 09.30 11.20 12.15 13.10 14.05 15.00 15.55 16.50 17.45 20.05 21.00 21.55

Toddlers & Tiaras Cake Boss Little People Big World Obsessive Compulsive Cleaners Best Of Buddy’s Psychic Matchmaker My 600-Lb. Life My Big Fat Fabulous Life Sister Wives Cake Boss Say Yes to the Dress. Bridesmaids Say Yes to the Dress Say Yes to the Dress Canada Something Borrowed Something New 22.50 Diagnose Me 23.45 My 600-Lb. Life

600

452

07.05 07.30 07.55 08.45 09.40 10.25 11.20 12.05 12.30 12.55 13.20 13.45 14.35 15.25 15.55 16.20 16.45 17.10 17.35 18.00 18.25 18.50 19.15 19.45 20.30

Blaze and the Monster Machines PAW Patrol Winx Club The Fairly OddParents Sanjay and Craig Kung Fu Panda Bella and the Bulldogs Sam & Cat Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Fairly OddParents iCarly Big Time Rush Victorious iCarly SpongeBob SquarePants Teenage Mutant Ninja Turtles The Penguins of Madagascar Henry Danger The Thundermans Bella and the Bulldogs SpongeBob SquarePants

06.30 07.30 08.30 09.00 10.15 17.00 18.30 20.00 23.00

The French Open Tennis U.S. Open Tennis WATTS Revolution Series Track Cycling ISU Grand Prix, Figure Skating Revolution Series Track Cycling ISU Grand Prix, Figure Skating Boxing UEFA European Championship Under 21 Football

405

06.00 06.25 10.55 11.50 12.45 13.40 14.35 15.30 16.25 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Call of the Wildman Treehouse Masters Snake Sheila Ten Deadliest Snakes Austin Stevens Snake Crusader with Bruce George Austin Stevens In Search of the King Cobra Ten Deadliest Snakes Austin Stevens Snake Crusader with Bruce George Austin Stevens In Search of the King Cobra River Monsters Snake Sheila Ten Deadliest Snakes Austin Stevens: Most Dangerous

06.00 07.00 08.00 09.00 10.00 11.00 12.00 13.00 13.30 14.00 15.00 17.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

Globe Trekker House Hunters International Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project Extreme RVs Shed & Buried Building Alaska Lake Life Salvage Dawgs The Vanilla Ice Project World’s Greatest Motorcycle Rides African Motorcycle Diaries Jeni and Olly’s Deep South Food Adventures Shed & Buried World’s Greatest Motorcycle Rides Mysteries at the Museum Most Terrifying Places in America Big Kitchens

28 15|11|2015

kullhadd.com

MIC-

Cinema

RAPPORTI TA’

KÓ ÇINEMA

Carmel Bonnici

ThE VISIT

OSKUR

VIÛTA LIN-NANNIET LI SSIR ÓOLMA KERhA Atturi Ewlenin: Olivia De Jonge, Ed Oxenbould, Deanna Dunagan, Peter McRobbie, Kathryn Hahn Direttur: M. Night Shyamalan Distributur: Universal Ma˙ru© minn KRS Releasing Id-direttur Indjan M. Night Shyamalan, li jg˙ix Pennsylvania – li g˙amel kjass fenomenali b’The Sixth Sense (1999), ma tantx kellu fortuna bil-films ta’ bagits kbar ta’ wara. The Visit, li hu ambjentat f’pajjiΩu stess, hu xog˙ol pjutost interessanti b’ba©it imdaqqas. Minkejja li din ilproduzzjoni tappartieni l©eneru tal-biΩa’, matul il-film kollu ji©ri fil ta’ umoriΩmu sottili li jag˙ti ˙ajja u skop lil dan ix-xog˙ol. Paula (Hahn), omm ta’ Ωew©t itfal, Rebecca (De Jonge) ta’ ˙mistax-il sena u ˙uha Tyler (Oxenbould), iΩg˙ar minnha, tibg˙athom jg˙addu xi ©ranet g˙and innanniet biex forsi ter©a’ tag˙mel paçi ma’ dawn il©enituri tag˙ha li joqog˙du f’razzett, ’il barra mill-belt. Rebecca, fer˙ana se ttir, tie˙u kamera mag˙ha biex tirrekordja kollox.

Óin: 94 min. Çert. 15 Nana (Dunagan) u Pop Pop (McRobbie) jifir˙u ˙afna bittfal u jilqg˙uhom tajjeb ferm, però jridu jobdu xi regoli, fosthom li qatt ma jinΩlu filkantina u li ma jo˙or©ux minn kamrithom wara d9.30pm. Bil-mod u permezz tal-kamera minsija ta˙dem billejl, it-tfal jirrealizzaw li hemm xi ˙a©a mhix flokha f’dawn l-anzjani. B’kull mezz, meta jkunu liberi, se jippruvaw jikkuntattjaw lil ommhom g˙ax qed i˙ossu li qatt mhu se jo˙or©u minn dan il-post. G˙alkemm matul l-andament tirrenja xi forma ta’ biΩa’, l-aktar wara l-ewwel nofs sieg˙a, hemm ukoll lok g˙al mumenti spissi ta’ umoriΩmu, l-aktar bl-a©ir ta’ l-anzjani. IΩ-Ωew©t itfal, barra li huma intelli©enti u stuΩi, huma tajbin sewwa, speçjalment Ed Oxenbould li jimpressjona bil-kbir meta jag˙milha ta’ rapper.

ThE LAST wITch huNTER

IMÓAWWAD

BATTALJA QALILA KONTRA SÓAÓAR ÓÛIENA Atturi Ewlenin: Vin Diesel, Rose Leslie, Elijah Wood, Michael Caine, Julie Engelbrecht, Rena Owen Direttur: Breck Eisner Distributur: E-One Ent. Films Ma˙ru© minn KRS Releasing Li kieku meta rajt The Last Witch Hunter ˙arist biss lejn l-effetti speçjali viΩwali, kont nag˙tih ˙ames stilel. Imma, dan ix-xog˙ol elaborat f’forma ta’ blokkbaster, fih storja tant konfuΩa li ma tinftehemx, barra li Vin Diesel jidher qisu ˙uta barra millilma. Fil-Medjuevu, Kaulder (Diesel), gwerrier qalbieni li huwa wkoll kaççatur ta’ s˙a˙ar kattivi, ©ie mis˙ut mill-Queen Witch (Engelbrecht) b’˙ajja eterna qabel ˙eles minnha darba g˙al dejjem. Hi riedet toqtol l-umanità billi xxerred marda qawwija qerrieda. G˙addew 800 sena u Kaulder g˙adu jfittex lil dawn il-mis˙utin s˙a˙ar fid-dinja moderna, u ja˙dem g˙all-organizzazzjoni li l-g˙an tag˙ha hu li ΩΩomm

Óin: 106 nin. Çert. 12A il-paçi bejn l-umani u ss˙a˙ar tajbin. Min˙abba s-sa˙ta li g˙andu fuqu tilef, darba g˙al dejjem, lill-g˙aΩiΩa martu u lil bintu. Meta ˙abibu, it-36th Dolan (Caine), speçi ta’ qassis, imut f’çirkustanzi misterjuΩi, filkamra tieg˙u jsib evidenza ta’ xi se˙er. Il-battalja qalila biex l-umanità tkun salvata re©g˙et bdiet bil-qawmien tal-Queen Witch mill-©did. The Last Witch Hunter hu mfawwar bl-azzjoni u movimenti tas-sopranaturali, b’andament lussuΩ u attraenti g˙all-g˙ajnejn, iΩda ma tantx iqajjem tensjoni. sVin Diesel di©à ˙adem parti simili f’ Dungeons And Dragons, g˙alkemm f’din ilproduzzjoni aktar hawn referenzi g˙al Highlander (1988).

ÇIneMA kÓ

15|11|2015 29

kullhadd.com

A WALk In The WooDS

PANORAMIKU

PASSIÌÌATA TA’ MADWAR 200 MIL! Atturi Ewlenin: Robert Redford, Nick Nolte, Kristen Schaal, Nick Offerman, Emma Thompson, Mary Steenburgen Direttur: Ken Kwapis Distributur: E-One Ent. Films Ma˙ru© minn KRS Releasing Darba wa˙da Robert Redford, barra li kien attur popolari (u g˙adu) fis-snin sebg˙in u tmenin, kien mag˙ruf ukoll b˙ala the Golden All-American Boy. Minkejja din il-fama li qatt ma telg˙et g˙al rasu, Redford sar pjuttost rekluΩ u wie˙ed li beda jammira l-ftu˙ ta’ barra, larja friska ©ejja mill-muntanji u n-natura bl-aqwa elementi kollha tag˙ha. Films b˙al Jeremiah Johnson , Out Of Africa u r-ricenti All Is Lost tassew jixhdu dan. Mela, ma kinitx ˙a©a ta’ skantament li dan l-attur in©ibed lejn il-ktieb awtobijo-

Óin: 104 min. Çert. 15 grafiku ta’ Bill Bryson, A Walk In The Woods, u permezz talkumpanija tieg˙u Wildwood Enterprises inda˙al b˙ala wie˙ed mill-produtturi biex jin©ieb dan il-ktieb g˙al fuq illiΩar, bih stess wie˙ed millprotagonisti. A Walk In The Woods hu avventura b’sekwenzi spissi umoristiçi, dwar Ωew© anzjani li jimbarkaw fuq mixja tassew twila u iebsa. L-ispirtu ta’ avventura gwappa malajr ja˙kem lill-kittieb Bill Bryson (Redford) meta jiddeçiedi li jimxu matul l-Appalachian Trail elfejn mil qalb kampanja,

foresti u terran perikoluΩ, minn Georgia sa Maine. Il-mara IngliΩa tieg˙u, Catherine (Thompson), tavΩah biex ma jmurx wa˙du u minn fuq l-internet turih eΩempji ta’ inçidenti koroh u anke fatali li ©raw. Óabib antik u forsi minsi minnu, Stephen Katz (Nolte), eksalko˙oliku, jiddeçiedi li jakkumpanjah, imma Ωgur li mhux bl-istess ˙sibijiet nobbli b˙al ta’ Bill. Fi triqthom jiltaqg˙u ma’ ˙afna vja©©aturi ferm iΩg˙ar fletà minnhom, karattri eççentriçi, kundizzjonijiet ta’ klima estrema u anke ma’ Ωew© orsijiet, minbarra li jsibu ru˙hom f’inçidenti mhux gravi. Tg˙id jirnexxilhom jispiççaw bis-sewwa vja©© daqshekk twil u ta’ strapazz? A Walk In The Woods jiΩviluppa b’mod pjaçevoli, b’ambjent rustiku u bla ebda pretensjonijiet Ωejda.

L-AQWA ÓAMeS FILMS Bejn l-04.11.2015 u t-08.11.2015

Spectre Hotel Transylvania 2 Pan Suffragette The Intern

koMPeTIZZJonI eMPIRe CIneMA Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Fuq xiex inhu l-film A Walk In The Woods? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙ tal-©img˙a li g˙addiet: ISAAC BRIFFA, 132, Acriffa, Triq Filippu Farrugia, iΩ-Ûurrieq.

30 15|11|2015

kullhadd.com

KÓ AVVIÛI

AVVIÛI KLASSIFIKATI

PROPRJETÀ

pel 9942 2422.

ÓAL GÓAXAQ: G˙allbejg˙: Garaxx ta’ 10 karozzi b’14-il filata g˙oli. Çempel fuq 2728 2882 jew 7982 7940.

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stil ballroom jew LatinAmerikan. Lezzjonijiet taΩΩfin g˙all- beginners u kompetizzjonijiet minn Imperial Qualified Dance Teacher (ISTD) Ibg˙at SMS fuq 7925 3015 jew çempel 2138 6818 sa 12.00pm.

RAÓAL ÌDID: Appartament modern flewwel sular f’Ra˙al Ìdid. 2 kmamar tas-sodda, kçina/kamra tal-ikel, salott, kamra tal-banju, kuritur, box-room, gallarija tal-aluminju u veranda. Mg˙ammar ukoll b’2 airconditioners . Prezz €88,000. Çempel 9988 0489. TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek ilkuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. SERVIZZI Korsijiet f’Livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module . Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ukoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çem-

Care and Cure Group Ltd: infermiera m˙arr©a, caring assistants , nannies , nies im˙arr©in biex iΩommu kumpanija, g˙ajnuna fiddjar u night sitters. Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andna wkoll g˙all-kiri: wheelchairs, hoists, commodes, walking frames u hospital beds. G˙al aktar informazzjoni çempel fuq dawn innumri: 2137 6946/9947 0178. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Sett komplut ta’ car-seat covers ta’ lewn griΩ çar. Inxtraw 6 xhur ilu. Prezz €35. Çempel 7930 0261.

Cover tal-karozza g˙axxita u ta’ ta˙t tad-drapp. Kundizzjoni tajba. Prezz €40. Çempel 7930 0261. G˙andna varjetà kbira ta’ arlo©©i b˙al Tissot, Citizen, Casio, Michael Kors, Fossil, Esprit, Festina u Q&Q. Issibilna wkoll arlo©©i ta’ mal-hajt, Ωveljarini u selezzjoni ta’ cuckoo clocks mill-Black Forest. Noffru servizzi rigward tiswija ta’ kull tip ta’ arlo©© kif ukoll nibdlu batteriji, çineg, naqtg˙u kull forma ta’ ˙©ie©a, eçç. G˙al

dawk l-arlo©©i tajbin g˙allilma, noffru s-servizz ta’ water pressure test waqt li tistennew g˙alih. Nispeçjalizzaw ukoll fuq tiswija ta’ grandfather clocks u kull tip ta’ clock. It-tiswija hija bil-garanzija. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit: www.expresswatchrepairs.com jew irrikorru 110, Triq il Kungress Ewkaristiku, ilMosta. Çempel 2141 7235. XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI G˙al kull tip ta’ tiswija fuq xog˙ol ta’ aluminium, b˙al bibien, twieqi, insect screens, eçç., çemplu Refix Aluminium fuq 9947 1928 jew 2789 6735 wara s7.00pm.

G˙al kull tip ta’ kisi bil©ibs, ramel u siment, graffiato, Ωebg˙a, xog˙ol fuq lantik, xog˙ol fuq il-pond, madum, membrane , dawl u ilma. Çempel fuq 7928 5444. Tiswija u installazzjoni ta’ estensjonijiet tat-telefowns g˙al kull tip ta’ linji fissi. Çempel fuq 7993 0419. Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason fuq innumru 2143 2352 jew 9947 7167. Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower lad-

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM, NUMRU TAT-TELEFOWN/MOWBAJL U INDIRIZZ

der). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811.

WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840 jew Ωur is-sit www.wpmalta.com G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet, eçç. Membrane jew liquid membrane. Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com Il-bejt tieg˙ek jag˙mel lilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek ilproblema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool . G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.c om AVVIÛI OÓRA MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ sound systems, kitarri klassiçi u

akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib ukoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796.

N IGR ET NI GHT CLU B AN D RES TAUR ANT , LABOUR AVE, IR-RABAT, MALTA. Naççettaw bookings g˙al coffee mornings, lunches u dinner dances u g˙al kull okkaΩjoni. Miftu˙in filweekends u cabaret shows minn Odessa Green, Renato u Freddie Portelli. G˙al aktar informazzjoni çemplu 2145 4858/2145 4908/7945 4908. Inservu wkoll take away . Tistg˙u ΩΩuru s-sit elettroniku www.nigretnightclub.com jew www.nigretnc.com AG R AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI: Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4504. Fax: 2147 0295. Email : alex@agrautoparts.com A˙na nixtru kollox, b˙al g˙amara, fajjenza, arlo©©i, figurini, muniti, midalji u kull ˙a©a o˙ra. Çemplu fuq 2147 0128 jew 2123 7597 jew 9986 9519.

Offerta 1: ©imag˙tejn

€5

Offerta 2: 5 ©img˙at

€10

Offerta 3: 2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at

€15

Offerta 4: 13-il ©img˙a

€30

Offerta 5: 26 ©img˙a

€56

Offerta 6: 52 ©img˙a

€93

ÓLAS B’CASH JEW CHEQUE LIL: Sound Vision Print Ltd, KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

AVVIÛI KÓ

kullhadd.com

AVVIÛIÌENERALI Kunçert annwali mill-Banda Kristu Re 2015 Fl-okkaΩjoni tal-festa litur©ika ta’ Kristu Re u l-ftu˙ taççelebrazzjonijiet li se jfakkru l-25 anniversarju mit-twaqqif tas-Sezzjoni Partitarji De Paule, il-Banda Kristu Re tasSoçjetà Filarmonika de Paule ta’ Ra˙al Ìdid ser ittella’ lkunçert annwali tag˙ha llum il-Óadd 15 ta’ Novembru 2015 fis-Sala Sir Temi Zammit fit-teatru tal-Università ta’ Malta f’Tal-Qroqq, fis-7.00pm. Il-Banda Kristu Re ser tkun ta˙t id-direzzjoni tas-surmast direttur tag˙ha il-Mro Chev. David Sammut, bi programm imΩewwaq b’muΩika millaqwa u popolari. Programm li g˙andu jinΩel tajjeb ma’ dawk kollha li fi ˙siebhom jattendu. Fost ix-xog˙lijiet muΩikali li ser jindaqqu nsibu il-marçja sinfonika Shoulder to Shoulder tal-ekssurmast tal-Banda Kristu Re, il-Mro Joseph Stivala. Din il-muΩika g˙andha tema nazzjonali bl-insi© tal-Innu Malti u God Save The Queen, u ser tindaqq fl-okkaΩjoni taΩ-Ωjara tar-Re©ina EliΩabetta f’Malta. Id-d˙ul g˙al dan il-kunçert huwa b’xejn u dawk li ser jattendu mitluba jkunu f’posthom fis-6.45pm. Trasport ser jitlaq minn ˙dejn il-kaΩin De Paule fis-6.15pm. Kul˙add mistieden jattendi. Quddiesa fil-kannierja tal-Kapuççini, il-Furjana Nhar ta’ Tnejn, matul ix-xahar ta’ Novembru, fil-kannierja tal-Patrijiet Kapuççini fil-Furjana qieg˙da ssir quddiesa fis-6.30pm. Fil-5.45pm jibda r-ruΩarju. Dawk preΩenti jkollhom l-opportunità jaraw dan il-post li fih kienu ji©u mummifikati l-Patrijiet Kapuççini li jmutu u jitqieg˙du f’niçeç im˙affrin fil-˙itan, fosthom Fra Krispin minn G˙awdex li miet b’fama ta’ qdusija u li l-fdalijiet tieg˙u huma esposti g˙all-qima ta’ dawk li jΩuru dan il-post. BaΩar tal-Milied organizzat mill-parroçça San ÌuΩepp Óaddiem ta’ Birkirkara Il-parroçça San ÌuΩepp Óaddiem ta’ Birkirkara ser torganizza baΩar kbir tal-Milied bejn il-Ìimg˙a 13 ta’ Novembru u l-Óadd 22 ta’ Novembru. Fih wie˙ed jista’ jsib jixtri kull tip ta’ ˙elu, pjanti, tiΩjin tal-Milied, kotba, fajjenza u diversi o©©etti o˙ra bi prezzijiet vanta©©juΩi. Huwa ideali ferm biex wie˙ed jag˙mel ix-xiri tieg˙u qabel jibda’ x-xahar tal-Milied. Dan il-baΩar ser jittella’ fiç-çentru parrokkjali San ÌuΩepp Óaddiem, Nru 71, Triq Bwieraq, Birkirkara. Jifta˙ kuljum mid-9.00am sa 12.00pm u mill-4.00pm sat8.00pm. Aktar dettalji fil-poster anness. Kamillu g˙all-Eurovision Jekk hawn min irid iqatta’ sag˙tejn kollha da˙k u divertiment m’g˙andux jitlef din il-kummiedja li se tittella’ mitTalent Depiro ta˙t id-direzzjoni ta’ Ronald Borg fl-auditorium ta’ Sant’Agata fir-Rabat, nhar is-Sibt 21 ta’ Novembru fi-7.30pm u nhar il-Óadd 22 ta’ Novembru fis-6.00pm. Idd˙ul huwa ta’ €5 u l-parke©© ipprovdut b’xejn ˙dejn lauditorium . Min irid jirriserva post jista’ jçempel 2145 6340 jew 2145 4530. Jie˙du sehem Joe Azzopardi, Marian Johnston, Joanne Borg, Ronald Borg, Stephen Bonello, Josette Abela, Stephen Borg u Tarcisio Giusti. Bidu tan-novena tal-Immakulata Kunçizzjoni fl-Imqabba Nhar il-Ìimgha 27 ta’ Novembru 2015 jing˙ata bidu g˙addisat ijiem tan-novena bi preparazzjoni g˙all-festa talImmakulata Kunçizzjoni fl-Imqabba. In-novena tibda filknisja parrokkjali tal-Imqabba fil-5.30pm bir-reçita tarRuΩarju. Wara ting˙ad il-Kurunella tal-Immakulata Kunçizzjoni u ting˙ata l-barka sagramentali, segwita minn quddiesa kantata. L-istess programm isegwi tul il-©ranet kollha tan-novena. Il-festa tal-Immakulata Kunçizzjoni fl-Imqabba ser ti©i ççelebrata nhar il-Óadd 6 ta’ Diçembru 2015 b’purçissjoni bil-vara tal-Madonna tal-Ìilju mat-toroq tal-Imqabba. Aktar informazzjoni fuq www.talgilju.com

Dinner dance g˙all-Milied Organizzat mill-Óbieb tal-G˙aqda Soçjo-MuΩikali Aniçi ta’ Óal Qormi nhar is-Sibt 19 ta’ Diçembru 2015 fisSoreda Holel il-Qawra. il-menù huwa stil buffet mill-aqwa u tiekol kemm trid. Xarba inkluΩa fil-prezz. Divertiment live . Il-prezz g˙all-kbar huwa €21, u dawk ta˙t il-11-il sena €10. Min jixtieq juΩa t-trasport tal-kaΩin il-prezz huwa €2.50, u t-tluq ikun minn ˙dejn il-kaΩin fis-7.30pm. Biljetti jinkisbu mill-kaΩin, u importanti li ta˙seb kmieni ˙alli ma tkunx diΩappuntat. G˙al aktar informazzjoni jew riservazzjonijiet çempel 7970 2874 jew ibg˙at email lil info@anicibandclub.org

15|11|2015 31

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNA TAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

32 15|11|2015

kullhadd.com

it-tnejn

IT-TEMP GÓAL-LUM

it-tlieta

l-erbg˙a

KÓ almaNaKK

ritratt mill-aNtiK

L-OGÓLA TEMPERATURA: 22°C L-INQAS TEMPERATURA: 16°C INDIÇI UV: 3 SITWAZZJONI ÌENERALI: Firxa dg˙ajfa ta’ pressjoni baxxa ser tkun fuq il-GΩejjer Maltin u Sqallija.

22°C

21°C

16°C

17°C

il-Óamis

il-Ìimg˙a

is-Sibt

TEMP: Pjuttost imsa˙˙ab b’çans ta’ xi ˙alba xita iΩolata.

Ritratt: BAY RETRO

VIÛIBBILTÀ: Ìeneralment tajba RIÓ: Óafif g˙al moderat mill-Majjistral BAÓAR: Óafif g˙al moderat IMBATT: Ftit li xejn TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 22°C

23°C

22°C

16°C

16°

16°C

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd Chemimart Pharmacy, 14, Triq Sant’Anna, il-Furjana Brown’s Pharmacy, 706, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun Anici Pharmacy, Triq Anici, Óal Qormi Pharmaplus, Triq Ganu, Birkirkara Tony’s Pharmacy, 100, Triq Sir Patrick Stuart, il-GΩira Melita Pharmacy, 127, Triq San Ìor©, San Ìiljan Victor’s Pharmacy, 9, Triq it-Torri, Tas-Sliema M4 Pharmacy, Triq il-Linja, Ó’Attard St Louis Pharmacy, Triq Cali, il-Mosta St Simon Pharmacy, 8, Dawret il-GΩejjer, Bu©ibba Theresa Jo Pharmacy, 3A, Triq Xintill, Óal Tarxien Vittoriosa Pharmacy, 9, Triq il-Mina l-Kbira, il-Birgu Mediatrix Plus Pharmacy, 7, Triq is-Santwarju, ÓaΩ-Ûabbar Martin’s Pharmacy, 182, Triq BirΩebbu©a, BirΩebbu©a Chrysantemum Pharmacy, Triq San Nikola, il-Qrendi Remedies Pharmacy, 1, Triq il-Parroçça, is-Si©©iewi Santa Marija Pharmacy, Misra˙ Frenç Abela, Óad-Dingli

Jinfeta˙ ir-Rediffusion f’Malta, jittraΩametti mill-Óamrun, lura g˙al-1935

diN il-ÌimgÓa mill-iStorja

16.11.1945 Ìiet imwaqqfa l-Unesco

G˙awdex Batu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, ir-Rabat, G˙awdex G˙ajnsielem Pharmacy, Pjazza Indipendenza, G˙ajnsielem, G˙awdex

Numri reBBieÓa LOTTU

52 72 05 47 55 51 20 43

SUPER 5

26 19 20 43 34

GRAND LOTTERY

04 07

07 02 07 03 00

KOMPetiZZJOni KtieB KÓ

15|11|2015 33

kullhadd.com

KOMPetiZZJOni KtieB

ix-xafra tad-destin Din hija ©rajja b’tiΩwiqa ta’ m˙abba, taqbid u glorja, f’rumanz storiku msejjes fuq iΩ-Ωminijiet ta’ qabel, matul, kif ukoll wara lAssedju l-Kbir ta’ Malta tal-1565. Ir-rakkont jifta˙ b’attakk feroçi mill-furbani fuq komunità ta’ rziezet fis-satra tal-lejl, fejn kul˙add ji©i mkaxkar bla ˙niena b˙ala skjav. Proprjament, kwaΩi kul˙add. Dan g˙ax, tfajjel li dak iΩ-Ωmien ikun g˙ad g˙andu biss seba’ snin, b’miraklu jirnexxilu je˙lisha. IΩda qatt ma jirnexxilu je˙les mill-g˙atx g˙all-vendetta li kien la˙aq bejjitlu f’qalbu. Meta jikber, jibda jit˙arre© u jing˙aqad mal-g˙assiesa talMa˙ras, li dak iΩ-Ωmien kienu jie˙du ˙sieb li j˙arsu lil xtutna mill-inΩul tal-furbani. U aktar tard, b˙ala suldat tad-Dejma Maltija mill-aktar kura©©uΩi, ma jistax jonqos li dlonk isib ru˙u fuq quddiem nett tal-battalja meta lImperu Ottoman jassedja lil Malta biex jipprova jeqred darba g˙al dejjem lill-Kavallieri tal-Ordni ta’ San Ìwann. Biss, f’dan ir-rumanz jispikka element partikolari li joffri lill-qarrej l-opportunità biex din id-darba j˙ares lejn l-Assedju l-Kbir tal1565 minn perspettiva differenti minn tas-soltu – ji©ifieri millangolu tal-Imdina. B’hekk, il-protagonisti ewlenin se jkunu l-abitanti tal-Imdina u tal-in˙awi talmadwar, fosthom tar-Rabat, Óal Bajjada, Óad-Dingli, Óal Tartarni, l-Im©arr, Óal Dragu, il-Mosta, Óal Pessa, in-Naxxar, Óal Bordi, ÓaΩÛebbu©, Óal Muxi, Óal Qdieri u o˙rajn li kienu sabu r-rifu©ju tag˙hom wara s-swar tal-Belt ilQadima. Naturalment il-Kavallerija talOrdni, li bi qlubija kbira kienet to˙ro© tag˙ti s-sehem tag˙ha millImdina, lag˙bet parti importanti ferm biex l-Assedju seta’ jintreba˙. Barra minn hekk, il-komunikaz-

zjoni ma’ Sqallija, li baqg˙et g˙addejja b’sogru kbir biex fla˙˙ar setg˙et tasal l-g˙ajnuna tant me˙tie©a, kienet ukoll organizzata u ma˙duma mill-Imdina. Hawn ˙afna li dan ma jafuhx. Kemm hawn min imqar jimma©ina x’biΩa’ kienu qeg˙din i©arrbu familji s˙a˙ imkennin wara dawk is-swar dg˙ajfin? U fuq kollox, kemm hawn min japprezza li l-isforz biex intreba˙ l-Assedju l-Kbir ta’ Malta kien tal-Imdina wkoll? Hawnhekk ta’ min jinnota li, filwaqt li dan ir-rumanz huwa informattiv b’mod pjaçevoli u mexxej dwar l-andament tal-Assedju lKbir, bl-ebda mod u fl-ebda waqt ma jtaqqal mo˙˙ il-qarrej b’informazzjoni Ωejda li tista’ ddejjaq lil min g˙andu g˙al qalbu l-qari tarrumanzi Maltin. Anzi, x’aktarx li lqarrej se jie˙u gost jitla’ fuq isswar, u jinΩel fil-passa©©i sigrieti ta’ din il-Belt antika. Mhux hekk biss, talli façilment jista’ jiltaqa’ ma’ xi kunjomijiet kif kienu jitlissnu f’dawk iΩ-Ωminijiet, kif ukoll jisma’ ftit noti ferri˙in ˙er©in minn xi flejguta, xi Ωummara u anke ttinwi˙ ˙lejju ta’ xi Ωaqq. U Ωgur li se jirnexxilu jterraq ukoll qalb bosta r˙ajjel antiki li kienu jeΩistu dak iΩ-Ωmien, imma li llum il©urnata x’aktarx li ntesew g˙ax qajla g˙adhom jissemmew min˙abba li nxtorbu mill-ir˙ula lkbar. Ix-Xafra tad-Destin – L-Imdina 1565 huwa minsu© minn kapitli qosra li jag˙mlu r-rakkont aktar mexxej, u li j˙ajjar lill-qarrej ikompli jaqra biex jiskopri dejjem iΩjed x’ser ji©ri, bir-riΩultat li jsibha aktar diffiçli li jitilqu minn idejh. Wara s-suççess li kiseb l-ewwel rumanz tieg˙u PreΩenza – Inti Temmen fil-Óares? , l-awtur re©a’ g˙aΩel li jirrakkonta din il-©rajja flewwel persuna fejn, ming˙ajr telf ta’ ˙in, min qed jaqra mill-ewwel isib ru˙u fiΩ-Ωarbun tal-protagonist prinçipali. B’hekk ma jistax

jonqos li j˙ossu qieg˙ed jie˙u sehem reali f’din l-avventura qalbiena, li minbarra l-waqtiet eçitanti tat-taqbid, ma tonqosx ukoll lemozzjoni mqanqla li taf toffri lim˙abba safja. Dan ir-rumanz huwa m˙awwar ukoll b’bosta idjomi, espressjonijiet, kif ukoll qwiel Maltin, li g˙andhom jinΩlu tajjeb ma’ dawk il-qarrejja li jfittxu kitba mirquma, u msawra b’tali mod li sservi ta’ ©id letterarju g˙al min g˙andu g˙al qalbu l-ilsien Malti. Michael Cini twieled il-Óamrun fl-20 ta’ Lulju tal-1964, u trabba Óal Balzan. Wara li temm ledukazzjoni sekondarja u ˙adem g˙al xi snin fil-qasam tat-turiΩmu, da˙al ja˙dem b˙ala skrivan fis-

Servizz Pubbliku. Huwa studja sseng˙a ta’ draughtsman u llum jokkupa l-kariga ta’ Senior Principal. Matul il-karriera tieg˙u studja fl-Università ta’ Malta fejn iggradwa fl-Amministrazzjoni Pubblika kif ukoll b˙ala Qarrej talProvi bil-Malti. Huwa miΩΩewwe© lil Carmen, g˙andhom tifel jismu Nicolai, u joqog˙du l-Mosta. Filwaqt li fl-ewwel rumanz tieg˙u PreΩenza – Inti Temmen fil-Óares? irnexxielu jlaqqg˙ek ma’ ru˙ ta’ omm li kienet g˙adha ma tistax issib il-mistrie˙ ta’ dejjem, f’dan ittieni rumanz bi˙siebu jg˙addik mill-bieb tal-istorja, u jda˙˙lek tie˙u sehem mieg˙u f’din l-avventura qalbiena fi Ωmien l-Assedju lKbir ta’ Malta tal-1565.

Mistoqsija: X’jismu l-ewwel rumanz tal-awtur?

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ktieb: IX-XAFRA TAD-DESTIN ©entilment ipprovdut minn Horizons. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 22 ta’ Novembru. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi. Intant, ir-rebbie˙a tal-kotba VANDALISM hija:

RITA SAID. 39, Fuq Verdala, Bormla.

34 15|11|2015

kullhadd.com

KÓ LOGÓOB

Bi 4 numri 0098 0285 0477 1137 1216 1405 1568 1702 1870 2498 2562 3099 3115 3178 3878

4549 4618 4703 4704 5587 5829 5961 6334 6456 6518 6838 6895 7403 7487 7974 9607 9648

49707 53617 56073 58516 61471 72558 74163 74403 75477 75814 80372 82348

85567 85904 86565

Bi 6 numri 014723 041345 277853 411776 466245

589941

Bi 7 numri 1685606 2153487 3039635 3481886 5825297 6586211 8748849

IR-RIÛULTAT TAL-LOGÓBA TAL-ÓADD LI GÓADDA

Bi 5 numri 01777 01778 02693 05051 12621 16566 16854 17689 28252 40227 46024

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem : Indirizz :

KOmpeTIzzjOnI CenTRO CAsALInGA Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Isem: ...................................................................................................................................................................

Indirizz: .............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................ Nru tal-karta tal-identità: ............................................. Nru tat-telefown: ........................................................

lOGÓOB kÓ

15|11|2015 35

kullhadd.com

IRBAÓ €25 fI flus

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25 L-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

TIslIBA Mimdudin:

Weqfin:

4. 7,9. 9. 10. 12. 16. 18. 19. 20. 21,23. 23. 24.

Jista’ jkun tas-si©ar jew tal-ba˙ar (5) Dan tal-karti tallog˙ob (4) ÓaΩin tbati minnha (5) Ara 7 Ikkompara (6) G˙in biex ti©i insè (6) Ara 3 Lema˙ (2) Ir-raba’ xahar imqassar (3) Tie˙du ming˙and avukat (5) Tkun fil-blat (7) Ara 21 mimduda Kunjom (5)

Kompli l-qawl: A˙jar......b’ri©lejk milli bi lsienek (6) 2. ... culpa (3) 3,16. Hekk g˙amel lissi©ra (6) 5,17. Jg˙in fil-quddies (6) 6,11. Tajba mal-g˙a©in (5) 8. Isem bibliku (9) 11. Ara 6 Wavelength uΩata 12. ferm (2) 13,21W. JintuΩaw fil-brodu (6) 14. Kumbinazzjoni? (6) 15. Monte ...... (6) 17. Ara 5 21. Ara 13 22. Hawn ˙afna b˙alu li ©ew restawrati (3)

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA Mimdudin:

Weqfin:

1. 4. 7. 9,11. 10. 12. 16,18. 19. 20. 21. 24.

1. 2,22. 3. 5.23. 6,15. 8. 12,21W. 13. 14. 17.

Tewmin, Jinb˙u, Ann, Awditur, Samaritan, Nazzarenu, Mitwi, ZNE, Nidneb, Kju

QED TAGÓRAfHOM? fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom? Ójiel: Ûew© muΩiçisti maskili Brittaniçi li bdew il-karriera tag˙hom filbidu tas-snin tmenin.

Personalità 1: Personalità 2: Isem: Indirizz:

Nru tat-Telefown:

IDÓOL BIÇ-ÇANS LI

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

TIRBAÓ €100!

Kull l-a˙˙ar Óadd tax-xahar il-premju ta’ €25 se jiΩdied g˙al €100! Sabiex tipparteçipa ibg˙at din il-pa©na b˙as-soltu. Apparti minn hekk, Ωomm il-logos tal-KullÓadd tal-©img˙at ta’ qabel, billi tqasqashom minn fuq l-ewwel pa©na tal-gazzetta, u ibg˙athom flimkien ma’ din il-pa©na.

EΩempju: biex tipparteçipa fil-kompetizzjoni tad-29 ta’ Novembru ibg˙at pa©na 35 ta’ dik il-˙ar©a, flimkien mal-logo tal-˙ar©iet tal-1, it-8, il-15 u t-22 ta’ Novembru.

Rita Ora

REBBIEÓA TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA: MARY GATT, St Peter Flats/4 Triq Mimosa, Gwardaman©a PTA 1044. Nota: l-ittri rebbie˙a jintbag˙tu fix-xahar ta’ wara li tkun intreb˙et il-kompetizzjoni.

Jessie J

36 15|11|2015

kullhadd.com

KÓ SPORTS

SESSJONIJIET INNOVATTIVI

Jekk wie˙ed jag˙ti ˙arsa lejn lfuljett ta’ applikazzjoni g˙all#OnTheMove SkolaSport, wie˙ed jista’ jinnota li g˙addifferenza ta’ snin img˙oddija, jista’ jsib sessjonijiet innovattivi fosthom l-Parent & Child Swimming. Kif jixhed l-isem dawn huma sessjonijiet li jattendu g˙alihom ©enituri flimkien mat-trabi tag˙hom. L-g˙an ta’ dan ilprogramm huwa li jippreserva l-abbiltajiet istintivi li t-trabi

jkollhom minn qabel it-twelid. It-trabi jitwieldu ma jibΩg˙ux mill-ilma, u ˙iliet b˙al li ma t˙allix ilma jid˙ol minn imnie˙rek u li ΩΩomm ˙alqek mag˙luq huma istintivi. Ittrabi ma jibΩg˙ux jift˙u g˙ajnejhom ta˙t l-ilma u jekk jitilfu dawn il-˙iliet, se jsibuha aktar diffiçli li jer©g˙u jiksbuhom meta jkunu ikbar. Minbarra hekk, il-programm jg˙in sabiex tkompli tissa˙˙a˙ il-bond bejn il-©enitur u t-tarbija, filwaqt li

jkompli jaççentwa l-idea ta’ stil ta' ˙ajja attiva fil-©enituri u ttfal minn età Ωg˙ira. Huwa ppruvat li dawk li jibdew jkunu attivi meta jkunu Ωg˙ar, il-probbabiltà hija li jkompli jsegwu din il-˙ajja anke meta jkunu akbar u jkomplu jnaqqsu r-riskju tal-obeΩità. Wara xhur fil-©uf, l-ilma jsir parti mill-ambjent naturali tag˙hom u g˙alhekk l-g˙awm jer©a’ jqanqal l-istess sentimenti. Waqt is-sessjonijiet li jsiru

jsir log˙ob differenti li jinkludi wkoll il-qbiΩ u l-g˙adds. Il-kors tax-xitwa huwa twil 26 ©img˙a minn Ottubru sa Mejju b’sessjoni wa˙da jew tnejn fil©img˙a. Dawn is-sessjonijiet jsiru fil-pixxina tal-iskola primarja tas-Si©©iewi li g˙alkemm tinsab fl-apert hija msa˙˙na u protetta mir-ri˙. Din hija ttieni darba li SportMalta qed jag˙mel dawn is-sessjonijiet, wara l-popolarità li kellhom f’Summer on the Move.

Minn din id-darba, trabi sa mill-età ta sena jistg˙u jipparteçipaw, flimkien ma’ ©enitur tag˙hom f’dawn is-sessjonijiet ta’ #OnTheMove Skolasport. Huwa ma˙sub li f’Summer on the Move 2016, SportMalta toffri sessjonijiet g˙an-nisa tqal. G˙al aktar dettalji wie˙ed jista’ jirrikorri g˙all-website il©dida ta’ SportMalta www.sportmalta.org.mt jew içempel fuq 22036000.

HANNAH PACE & KEITH GALEA REBBIEÓA TAL-UNUR TA’ TRIATHLETE OF THE YEAR 2015 ©iet ma˙duma fuq l-aqwa 9 punti g˙all-kull atleti, u din kienet wa˙da missielta. Fil-kategorija tal-ir©iel, Keith Galea ddomina is-serje fejn reba˙ 9 mill-10 tlielaq li pparteçipa fihom u irnexxielu ji©bor il-massimu ta' 26,000 punt. Keith g˙aqqad sena memorabbli fejn spiçça Champion Nazzjonali tadDuathlon, tal-Aquathlon u tatTriathlon u reba˙ g˙as-7 darba it-titlu ta' Triatleta tas-Sena. Dan huwa rekord nazzjonali. Id-duo konsistenti Graham Borg u Fabio Spiteri spiççaw fit-tienu u it-tielet post rispettivament. Hannah Pace spiççat sta©un b' sa˙˙tu u konsistenti b' numru ta' reb˙iet u tieni post

biex reb˙et l-unur ta' Triatleta tas-Sena g˙all-ewwel darba. IΩΩew© tfajliet l-o˙ra fuq il-podju kienu Michelle Vella Wood fittieni post u Margaret Seguna fit-tielet post. Il-Federazzjoni Maltija tatTriathlon ing˙aqdet ma' Go&Fun Green Energy Drink, Malta g˙all-dan l-ista©un biex jippreΩentaw diversi unuri o˙ra. Ing˙ataw rikonnoximent mhux biss atleti li kklassifikaw sal-g˙axar post, iΩda anke dawk li reb˙u il-kategoriji talEtajiet : Kienu ppreΩentati rikonoxximenti lis-Sur Oswald Spiteri, li illum iservi b˙ala TeΩorier talFederezzjoni sa' mit-twaqqif tag˙ha fl-1986, lis-Sur Euchar Camilleri g˙all-kontribut fl-

iΩvilupp u it-tkabbir tatTriathlon f' Malta u lis-sur Dermot Galea li, barra milli hu wie˙ed mill-aqwa triatleti li qatt ipproduça pajjiΩna, huwa wkoll il-kowç nazzjonali u lkoordinatur tal-Malta Youth Triathlon Academy - MYTA. Fit-tmiem l-avveniment, Cyprian Dalli, il-President talMalta Triathlon Federation irringrazzja lil dawk kollha li taw is-sehem tag˙hom flista©un twil u ta' suççess tattriathlon f' Malta. Dalli rrimarka li kien sta©un fejn ra numru rekord ta' 182 atleta differenti jie˙du sehem g˙all-inqas f' tellieqa wa˙da. Hu nnota wkoll kif l-atleti lokali qed jikbru finnumru u fil-kwalità u ir-riΩultati miksuba fit-tlielaq internazzjonali huwa xhieda ta' dan. 'lMTF t˙ossha sodisfatta fit-

tmiem dan l-ista©un u t˙ares 'il quddiem lejn l-2016, çerta li ser ikun pass ie˙or g˙allisport, l-atleti u l-viΩjoni tag˙na' stqarr Dalli. Hu ikkonkluda billi rringrazzja lil i-sponsors u dawk kollha li jsostnu lMTF, speçjalment lil Go&Fun Green Energy Drink Malta li kienu il-mutur wara l-iskema tat-Triathlete Of The Year g˙al dan l-ista©un. L-MTF issa titfa' ˙arsitha lejn l-ista©un li ©ej u dlawaqt ser tkun qed tippublika ilKalendarju tat-kompletizzjonijiet Multisport g˙as-sena 2016, filwaqt li fid-9 ta' Diçembru ser tkun qed issejja˙ il-Laqg˙a Ìenerali Annwali. Aktar informazzjoni tista' tinkiseb minn www.triathlonmalta.org, ilpa©na ta' facebook kif ukoll minn fuq 79037933.

Hannah Pace u Keith Galea jirçievu it-titlu ta’ Triatleti tas-Sena 2015 ming˙and il-President tal-MTF, Cyprian Dalli

Ritratt: ANGIE CONTI

Il-Malta Triathlon Federation ikkonkludiet l-ista©un tal-multisport g˙as-sena 2015 b' serata ad unur l-atleti li reb˙u u ©ew fuq quddiem fil-kategoriji talhekk imsej˙a Triathlete Of The Year. Din l-iskema talloka punti g˙all-parteçipazzjoni f' kull tellieqa li tkun organizzata jew sanzjonata millFederazzjoni matul dak lista©un. Il-punti jing˙ataw skond ir-riΩultat miksub minn kull atleta f' kull tellieqa u b' hekk tag˙ti importanza kbira lill-konsistenza. Dan l-ista©un, il-kalendarju tal-avvenimenti Multisport f' Malta kien kompost minn 12 -il tellieqa differenti fl-oqsma kollha tat-triathlon, duathlon u aquathlon. il-klassifika finali

spoRTs KÓ

15|11|2015 37

kullhadd.com

vELLA U zAMMiT jiRBÓU fL-AUTocRoss MoDifiED

Ian Fenech fuq Citroen segwiet minn Traydon Bailey fuq Ford Ka

Josef Abela fuq Opel Nova

Noel Zammit fuq Fiat Punto segwiet minn Joseph Micallef fuq Opel Corsa

L-Assoçjazzjoni Sport Muturi u Karozzi (ASMK) sa tkompli bl-attivitàjiet motorsport illum il-Óadd 15 ta’ Novembru 2015 fejn is-sezzjoni Muturi Enduro sa jsuqu fit-tieni attività mill-Kampjonat ASMK PASTA POIATTI 2015/2016. Din ser issir Óal Far ma©enb ilfabbrika Playmobil. L-attività tibda fl-10:00am. Intant nhar il-Óadd 8 ta Novembru l-Assoçjazzjoni kompliet bl-attivitàjiet tal-ista©un tal-Karozzi Autocross fejn ©iet organizzata it-tieni attività filkumpless Sportiv f’Ta’Qali. F’din l-attività ˙adu sehem numru ta’ kompetituri miΩ-Ωew© klassijiet, dik Autocross Modified u dik Autocross Standard. Matul il-©urnata fil-Modified Autocross rajna kompetizzjoni qawwija waqt il-Heats tant li ˙add ma rnexxielu jirba˙ il-Heats kollha tal-©urnata. Christian Mark Galea fuq Fiat Ritmo irnexxielu jakkwista log˙la punte©© tal-©urnata biex awtomatiku jie˙u postu fuq lis-Startline tal-finali Klassi A. Mieg˙u kkwalifikaw Philip Joe Vella u Malcolm Borg it-tnejn fuq Opel Corsa, Keith Borg fuq Opel Nova, Christian Apap fuq Ford Fiesta u Josef Abela fuq Opel Nova. Matul din il-finali rajna ˙ru© tajjeb min Galea u

Vella fejn ftit wara l-ewwel kantuniera Galea Ωbalja u dan swieh tliet postijiet lura. Il-finali kompliet b’Vella fit-tmun segwit minn Borg u Abela. L-attenzjoni kienet fuq Galea li mill-˙ames post mill-ewwel beda jag˙mel pressjoni fuq Apap sakemm dan tal-a˙˙ar irtira min˙abba ˙sara mekkanika waqt li Galea kompla javvanza u ˙in bla waqt beda jag˙mel pressjoni fuq Abela. Dan ta l-a˙˙ar iddefenda postu sa kemm Galea ftit qabel tmiem il-finali ˙a ç-çans u rnexxielu jissupera lil Abela biex ir-riΩultat finali spiçça Vella jirba˙ il-finali segwiet minn Borg, Galea u Abela. G˙al finali Klassi B ikkwalifikaw Joseph Micallef fuq Opel Corsa, Noel Zammit fuq Fiat Punto, Jean Paul Grech fuq Peugeot 106, Jonathan Vella fuq Ford Fiesta u Jonathan Camilleri fuq Opel Corsa. Ma’ tluq ta’ din il-finali rajna lil Vella u Zammit jie˙du l-˙ar©a fejn sa l-ewwel kantuniera Vella ˙a ittmun segwit viçin minn Zammit u Micallef. Dawn baqg˙u kollha flimkien b’Zammit jag˙mel pressjoni fuq Vella waqt li Micallef kien qed jippressa lil Zammit. Fit-tielet lap Zammit u Micallef issuperaw lill Vella. IΩda ftit metri qabel il-Finish Line Micallef

qabad il-barriera tat-tyres mal-©enb tat-triq u kellu jirtira mit-ti©rija. Intant it-ti©rija spiççat ftit sekondi wara b’Zammit jirba˙ it-ti©rija segwit minn Vella u Grech. Fil-Klassi Standard ergajna rajna lil Deane Farrugia fuq Citroen AX jiddomina il-finali fejn reba˙ it-tieni attività wkoll. Dan kien segwit minn Traydon Bailey fuq Ford Ka fit-Tieni post filwaqt li Ian Fenech spiçça fit-Tielet post fuq Citroen AX. Fir-raba u l-˙ames postijiet da˙lu Ω-Ωew© G˙awdxin Joseph Vella fuq Ford Fiesta u Johann Vella fuq Opel Corsa rispettivament. L-Assoçjazzjoni ˙abbret li fl-attività li jmiss filkumpless Sportiv f’Ta’Qali nhar il-Óadd 22 ta’ Novembru ser tibda fl-10:00am bil-programm jibda b’quddiesa li ssir kull sena g˙al membri deçeduti. Ilprogramm ikompli bil-Muturi Motocross u Karozzi fil-11:00am. G˙al iktar informazzjoni wie˙ed jista’ jsibha fis-sit elettroniku tal-Assoçjazzjoni www.asmk.org.mt jew fil-pa©ni Facebook bl-isem A.S.M.K. Malta jew Assoçjazzjoni Sport Muturi u Karozzi. Wie˙ed jista’ jag˙mel kuntatt bl-email info@asmk.org.mt

KAMpjoNATi MoNDjALi TAs-sNooKER 2015 oRGANizzATi MiLL-iBsf

AKTAR RiÛULTATi poÛiTTivi MiLL-pLEjERs MALTiN fL-EÌiTTU Il-plejers Maltin li qed jie˙du sehem filKampjonati Mondjali tas-Snooker li qed isiru ©ewwa Hurg˙ada, fl-E©ittu kellhom aktar riΩultati poΩittivi meta tkompla llog˙ob mill-faΩi tal-gruppi. Is-sitt plejers Maltin kollha qeg˙din b’çans tajjeb li jg˙addu mill-grupp tag˙hom qabel ilKampjonati jkomplu fuq baΩi ta’ knockout minn nhar it-Tnejn li ©ejjin. Fil-kategorija tal-Ir©iel, iç-Champion Malti Alex Borg li qed jilg˙ab fi Grupp R kiseb it-tieni reb˙a tieg˙u meta g˙eleb lill-plejer mill-Egittu Mohammed Hammouda bl-iskor ta’ 4-2 f’log˙ba li fiha g˙amel brejks ta’ 84 u 77. Borg iΩda tilef it-tielet log˙ba kontra Ali Alobaidli tal-Qatar bl-iskor ta’ 4-2 u fiha g˙amel brejk ta’ 77. Borg illum ma jkunx flazzjoni iΩda g˙ada (is-Sibt) jilg˙ab kontra Khalid Kamali tal-Emirati G˙arab

Mag˙quda, log˙ba li tibda fl-10 ta’ filg˙odu. Borg b˙alissa jinsab fit-tieni post tal-grupp. Minn Grupp E il-plejer Ωag˙Ωug˙ Malti Brian Cini kompla bil-wirjiet poΩittivi tieg˙u meta kiseb it-tielet reb˙a minn daqstant log˙biet u jinsab fl-ewwel post tal-grupp. Cini g˙eleb lil Abdul Raouf Saigh tas-Sawdi Arabia 4-2 bi brejk ta’ 78 waqt li fit-tielet log˙ba huwa reba˙ kontra Zargouni Zine El Abidinie tat-TuneΩija bl-iskor ta’ 4-0 fejn kellu brejks ta’ 97, 84 u 76. Cini jer©a’ jkun fl-azzjoni llum ilGimg˙a fit-3pm meta jilg˙ab kontra lIskoççiΩ Gary Thomson. Minn Grupp V it-tielet plejer Malti li qed jilg˙ab fil-Kampjonat tal-Ir©iel Aaron Busuttil ukoll kompla bil-wirjiet poΩittivi tieg˙u meta fit-tieni log˙ba huwa ˙are© rebbie˙ bl-iskor ta’ 4-1 kontra l-plejer

mill-Iraq Omar Ali fejn irre©istra brejks tajbin ta’ 102, 62, 57 u 56. Fit-tielet log˙ba huwa iΩda safa’ meg˙lub mill-eksChampion Mondjali Muhammad Asif talPakistan bl-iskor ta’ 4-2 f’log˙ba li l-plejer Malti kellu brejk ta’ 53. Busuttil li b˙alissa jinsab fit-tieni post fil-grupp tieg˙u jerga’ jkun fl-azzjoni g˙ada s-Sibt fit3.00pm. Mill-kategorija tal-Masters fi Grupp L içchampion lokali tal-Masters Jason Peplow kiseb it-tieni reb˙a tieg˙u minn daqstant log˙biet meta g˙eleb lil Mohammed Esaam tal-E©ittu 3-0. Peplow jilg˙ab ittielet log˙ba tieg˙u g˙ada fl-10am kontra Tom O’Driscoll tar-Repubblika IrlandiΩa. Fi Grupp M Simon Zammit ukoll reba˙ iΩ-Ωew© log˙biet li lag˙ab. Fit-tieni log˙ba huwa g˙eleb lill-plejer ÌappuniΩ Masahiro Harada 3-0 u g˙amel brejk ta’

64. Zammit jer©a’ jkun fl-azzjoni g˙ada fil-5.30pm kontra Ahmed El Shafey talE©ittu. Mill-istess kategorija Ivan Attard li qed jilg˙ab fi Grupp N tilef fit-tieni log˙ba kontra Graham Beardmore bl-iskor ta’ 32 fejn kellu brejk ta’ 51. Attard li b˙alissa jinsab fit-tielet post fil-grupp jer©a’ jkun fl-azzjoni g˙ada fin-12.30pm kontra l-plejer E©izzjan Ibrahim El Makhzangy. Il-parteçipazzjoni tal-plejers Maltin f’dawn il-Kampjonati qieg˙da tkun possibbli grazzi g˙all-g˙ajnuna mog˙tija lillMalta Billiards & Snooker Association minn Sport Malta u l-Kumitat Olimpiku Malti. Aktar informazzjoni dwar dawn ilKampjonati tista’ tinkiseb minn fuq ilwebsites www.esnooker.pl u www.ibsf.com

BADEN WURTTENBERG f’MALTA Wara nofsinhar ilbiera˙ fil-Luxol Stadium ntlag˙bet log˙ba ta’ ˙biberija bejn tim ÌermaniΩ mill-istat ta’ Baden Wurttenberg li lag˙bu kontra tim mag˙mul minn eks-plejers Maltin flimkien ma’ Ωew© inmates mill-façilità korrettiva ta’ Kordin. It-tim Malti kien kompost minn Shaun Sullivan, Dennis Cauchi, Emanuel (Leli) Fabri, Kevin Borg Degiorgio, Leslie Burke, Clive Mizzi, Nardu Farrugia, Aldrin Muscat u Mano Micallef li ˙a ˙sieb jifforma t-tim. Saviour Darmanin kien il-kowç tat-tim meg˙jun minn Antvin Monseigneur. Il-kit manager kien Gilbert Camilleri. Il-log˙ba kienet kkontrollata minn Fyodor Zammit assistit minn Paul Apap u Eman Grech. Din il-log˙ba saret wara ta˙didiet bilaterali bejn l-Ambaxxatur ta’ Malta g˙all-Ìermanja Albert Friggieri u s-Segretarju Parlamentari g˙all-Isport Chris Agius. Ringrazzjament speçjali jmur g˙all-BIM Sports, l-amministrazzjoni tal-klabb tal-Luxol u d-dipartiment tar-referees tal-MFA.

38 15|11|2015

FIL-QOSOR IL-LOGÓBA BEJN L-INGILTERRA U FRANZA SE TINTLAGÓAB XORTA Il-log˙ba ta’ ˙biberija bejn l-Ingilterra u Franza xorta wa˙da se tkun qed tintlag˙ab f’Wembley nhar it-Tlieta li ©ej. Dan ikkonfermatu l-Federazzjoni tal-Futbol FrançiΩ (FFF) ikkonfermat dan proprju lbiera˙ kmieni wara nofsinhar permezz ta’ stqarrija tal-President tal-istess FFF Noel Le Graet. Kien hemm dubju jekk din il-log˙ba kinitx se tit˙assar jew le min˙abba l-attakk terroristiçi li kienu f’Pari©i nhar il-Ìimg˙a li g˙adda liema attakki ˙allew 127 persuna mejta. Dawn l-attakki kienu jinkludu attakki suwiçida fl-Istade de France fejn il-President FrançiΩ Francois Hollande kienu qed isegwi l-log˙ba ta’ ˙biberija bejn Franza u l-Ìermanja. Dawn l-attakki kordinati pparalizzaw lill-kapitali FrançiΩa bil-konsegwenza li Hollande kellu jin˙are© ‘il barra mill-istess grawnd wara li nstemg˙u diversi spluΩjonijiet ftit ‘il barra mill-belt. Fil-fatt, ftit wara, huwa ddikjara pajjiΩu fi stat ta’ emer©enza u g˙alaq il-fruntieri ta’ Franza. Tliet persuni kienu ççertifikati mejta fuq il-post permezz ta’ din l-ispluΩjoni b’Ωew© spluΩjonijiet ise˙˙u fl-entratura J u o˙ra qrib fejn kien hemm il-McDonalds. L-attivitajiet sportivi li kien hemm ippjanati madwar Pari©i, kollha kienu posposti g˙al tmiem il-©img˙a kollu. Dan jinkludu partiti Ewropej tar-rugby li wkoll t˙assru min˙abba dan kollu li ©ara. MARTIAL, HENRY U MESSI JIRREAÌIXXU GÓALL-ATTAKKI TA’ PARIÌI Id-dinja tal-futbol uriet sapport g˙al dawk kollha affetwati mill-attakki terroristiçi li ©raw f’Pari©i nhar il-Ìimg˙a li g˙adda fosthom plejers li kienu involuti fil-log˙ba ta’ ˙biberija bejn Franza u lÌermanja. Dawn jinkludu l-internazzjonali FrançiΩ Antoine Griezmann, li lag˙ab kontra il-Ìermanja, fejn ftit wara wkoll Ωvela kif o˙tu rnexxielha to˙ro© ˙ajja mit-teatru Bataclan fejn aktar minn 100 persuna kienu maqtula. “Nirringrazzja ‘l Alla li o˙ti ˙ar©et ˙ajja mill-Bataclan. It-talb tieg˙i jmur kollu lejn il-vittmi u l-familjari tag˙hom,” sostna Griezmann. L-A©ent President li hemm b˙alissa tal-FIFA Issa Hayatou, sostna li jinsab ixxukkjat b’dawn lattakki terroristiçi li se˙˙ew barra l-Istade de France fejn kien hemm g˙addejja l-log˙ba bejn Franza u l-Ìermanja. Ûied jg˙id li jrid jesprimi s-solidarjetà tal-komunità internazzjonali tal-futbol b’mod speçjali lejn dawn il-membri tal-Federazzjoni tal-Futbol FrançiΩ, it-tim nazzjonali FrançiΩ innifsu kif ukoll lis-sapporters kollha li kienu preΩenti fl-Istade de France. Dan kien segwit minn Morgan Schneiderlin, li da˙al tard fil-partita kontra l-Ìermanja, fejn fuq twitter sostna li m’hemmx kliem biΩΩejjed biex jesprimi x-xokk u d-dwejjaq li hemm b˙alissa f’Pari©i min˙abba dawn l-attakki. Sie˙bu l-FrançiΩ Samir Nasri offra wkoll il-kondoljanzi tieg˙u flimkien ma’ plejers kbar b˙al-Lionel Messi, Anthony Martial kif ukoll David Silva, Jan Vertonghen, fost o˙rajn. NEMANJA MATIC JISTA’ JIEQAF JILGÓAB MINN MAT-TIM NAZZJONALI SERB Il-midfielder ta’ Chelsea Nemanja Matic qed jikkunsidra li jieqaf jilg˙ab mat-tim nazzjonali tieg˙u tas-Serbja wara li nhar il-Ìimg˙a li g˙adda kienu meg˙luba bl-iskor kbir ta’ 4-1 mir-Repubblika Çeka f’log˙ba ta’ ˙biberija li ntlag˙bet f’Ostrava. Is-Serbja ma kkwalifikawx g˙all-Euro 2016, wara li spiççaw ir-raba’ minn ˙ames timijiet fi Group I, u wkoll ma kinux ikkwalifikaw g˙all-a˙˙ar Ωew© tournaments, fosthom it-Tazza tad-Dinja tal-2014 u l-Euro 2012. Mal-midja Serba, Matic sostna li din il-prestazzjoni ˙aΩina tista’ tkun dik il-partita li ©©ieg˙lu jirtira minn mat-tim nazzjonali. “Jien dejjem nipprova nkun ta’ eΩempju tajjeb iΩda persuni o˙ra ma jridux jaraw dan kollu. L-attitudni ta’ xi plejers hija inaççettabbli, mhux biss fil-grawnd iΩda wkoll meta ma nkunux qed nilag˙bu, u kienet xi ˙a©a ovvja mill-mument li ltqajna flimkien nhar itTnejn li g˙adda. Tkellimt mal-kowç Radovan Curcic li m’hemmm l-ebda skop li jien nkompli nilg˙ab mas-Serbja jekk ma jinbidlux l-affarijiet,” enfasizza Matic. Id-Direttur Mani©erjali tat-tim nazzjonali Serb Savo Milosevic, eks-attakkant ta’ Aston Villa, qabel ma’ dak li qal Matic dwar din il-forma fqira u l-attitudni ˙aΩina ta’ xi plejers u ja˙seb li kemm hu u kemm Curcic jista’ j˙allsu ta’ dan kollu. “Jekk wie˙ed jifli sew dak li qal Curcic wara l-log˙ba kontra r-Repubblika Çeka, wie˙ed jista’ jara li jinsab viçin li jirreΩenja minn kowç u jien ninsab flistess dg˙ajsa mieg˙u,” temm jg˙id Milosevic. “POÌÌEJT LIL FRANZA FUQ IL-MAPPA TAD-DINJA” L-attakkant Zlatan Ibrahimovic sostna li r-rekords tal-gowls tieg˙u g˙al Paris St Germain po©©ew lill-pajjiΩ ta’ Franza fuq il-mappa tad-dinja. It-tim internazzjonali FrançiΩ kien reba˙ it-Tazza tadDinja lura fl-1998 iΩda Ibrahimovic jemmen li l-115-il gowl tieg˙u ma’ Paris St Germain taw spinta kbira lill-futbol FrançiΩ. Dan il-plejer ta’ 34 sena, li skurja 59 gowl f’109 apparenza mal-IΩvezja, meta staqsewh fuq dan kollu, sostna li jinsab “kuntent ˙afna b’din is-sitwazzjoni”. F’kummenti li ta lill-midja, Ibrahimovic sostna li hija x-xewqa tieg˙u li jkun qed jilg˙ab filKampjonati Ewropej ta’ Franza li se jkunu qed jittellg˙u fis-sajf li ©ej. “Ili nilg˙ab fi Franza g˙al 4 snin. Po©©ejt lill-IΩvezja fuq il-mappa tad-dinja u issa g˙amilt l-istess ma’ Franza,” qal dan lattakkant ÛvediΩ. Il-kampjonati tas-sajf li ©ej jafu jkunu l-a˙˙ar tournament ma©©uri li jista’ jikkompeti fih Ibrahimovic iΩda hu jemmen li kulma jmur hu dejjem qed ikompli juri titjib fillog˙ob tieg˙u. Ibrahimovic s’issa skurja 9 gowls f’11-il partita f’Ligue 1 dan l-ista©un. Ûied jg˙id li fil-preΩent g˙andu l-a˙jar statistiçi aktar minn qatt qabel. “Jekk jien qed nixjie˙ u qed niddg˙ajjef u g˙adni nag˙mel dak li kont nag˙mel qabel, imma©inaw li kieku g˙adni Ωg˙ir u tajjeb, x’inkun qed nag˙mel kieku?” temm jg˙id dan l-attakkant ta’ 34 sena. “MOYES MA RIDNIX NESPRIMI RUÓI KIF NAF JIEN” Wilfried Zaha kien intalab biex ma jkomplix jiddribilja u jesprimi ru˙u kif jafu mill-eks-kowç ta’ Manchester United David Moyes. Zaha ng˙aqad mal-United ming˙and Crystal Palace f’Jannar tal2013, meta dakinhar kien g˙ad hemm fit-tmun ta’ dan it-tim Sir Alex Ferguson, kienu ntefqu madwar £10 miljuni biex dan il-winger in©ab Old Trafford. Dakinhar, kien hemm qbil li dan ilplejer jibqa’ f’Selhurst Park b’self g˙all-bqija ta’ dak l-ista©un. Dan kien ifisser li Moyes kien offra l-opportunità lil dan il-plejer biex jiddebutta mal-United l-ista©un ta’ wara meta kien ˙a post l-istess Ferguson. Madankollu, bil-forma ˙aΩina li kienu g˙addejjin minnha l-United dak l-ista©un, Moyes kien iddeçieda li jibg˙at lil dan il-plejer IngliΩ b’self ma’ Cardiff City f’Jannar tal-2014 wara li kien lag˙ab darbtejn biss mar-Red Devils. Zaha, li llum il-©urnata g˙andu 23 sena, qal li Moyes qatt ma afdah totalment fiΩ-Ωmien li ˙admu flimkien mal-United, b’konsegwenza li Zaha nnifsu kellu kien im©ieg˙el ‘ibiddel’ l-istil ta’ log˙ob. “Meta Moyes kien qed imexxi lill-United, kelli nbiddel l-istil tal-log˙ob tieg˙i,” sostna Zaha ma’ Soccer AM. “çerti managers ikunu jridu plejer li jistg˙u jafdawh bil-ballun, xi ˙add li dejjem g˙andu jΩomm il-pussess tal-ballun. IΩda hu kien l-unika wie˙ed li qalli biex ma nkomplix niddribilja u nΩomm il-ballun f’çertu kaΩijiet. G˙alhekk, ippruvjat inbiddel il-log˙ba tieg˙i kemm nista’,” temm jg˙id Zaha. Moyes tkeçça f’April tal-2014 filwaqt li Zaha re©a’ ng˙aqad mal-Palace fuq baΩi permanenti fi Frar tal-2015.

kullhadd.com

kÓ SpORtS

FOrmUlA 1

tElliEQA nrU

kullhadd.com

kÓ

15|11|2015 39

AnAliÛi U rAPPOrt tA’ liAm GAUCi Numru ta’ dawriet 71

X’tyres se jintuΩaw

Tul tat-tellieqa 305.909km BrAÛil

São Paulo

Autódromo José Carlos Pace

Dawra rekord Juan Pablo montoya 2004 Rebbie˙ tal-2014 nico rosberg

S.Soft

Soft

Medium

Hard

Inter.

Wet

rAi 1 Fil-17.00 Diretta

temperatura tal-art

temperatura tal-arja

23°c

22°c

ri˙

Umdità

13-18km/hr

84%

il-ÓAmES POlE kOnSEkUttiV Rosberg kiseb il-˙ames pole position konsekuttiv hekk kif qieg˙ed ikompli fil-battalja tieg˙u biex jikkonsolida ttieni post fil-klassifika tas-sewwieqa. Q1 kwiet Fil-bidu tal-kwalifiki s-sewwieqa ma tantx dehru li kellhom g˙a©la hekk kif it-traççat baqa’ vojt matul l-ewwel erba’ minuti. L-ewwel li ˙are© kien Hulkenberg, segwit minn diversi sewwieqa o˙rajn illi numru mhux ˙aΩi n minnhom g˙aΩlu li jibdew mill-ewwel bir-roti rotob. Il-McLaren irnexxielhom ilestu ilvettura ta’ Alonso wara l-problemi tekniçi li kellu fis-sessjonijiet ta’ prova. Madankollu, din kienet fer˙a bla temma g˙aliex fl-ewwel dawra tieg˙u huwa ki en mitlub biex iwaqqaf i l-vettura ti eg˙u b’mod immedjat. Q1 kien kemmxejn kwiet ˙lief g˙al inçident Ωg˙ir fejn Nasr ostakola li Massa f’kurva 11. Jissieltu mal-vetturi tag˙hom Is-sewwieqa wrew sens ta’ ur©enza

akbar milli kellhom f’Q2. G˙al xi ra©uni, bosta mis-sewwieqa bdew ibag˙tu biex jikkontrollaw il-vetturi tag˙hom, dan kien jg˙odd b’mod speçjali fil-kaΩ ta’ Massa li deher li kien qieg˙ed ji©©ieled mal-Williams ti eg ˙ u l i event w al m ent n g˙ at a pen al i tà t a’ t l ie t poΩ i zz jo ni j ie t g˙aliha. It-tieni sessjoni ta’ kwalifikazzjoni wkoll spiççat imtellfa g˙al xi ˙in mill-bnadar is-sofor meta Grosjean tilef il-kontroll tal-Lotus. Minkejja li m i t- tr a çç at , i l - Fr a nç i Ω ˙a r e© i r nex x i el u j evi t a l -b ar r i er a. Madankollu, il-kwalifiki tieg˙u xorta wa˙d a kel lho m tm iem pr ematur hekk kif l-eskursjoni g˙amlet ˙sara kbira lir-roti tieg˙u. Distakk minimu Q3 rat taqtijiet interessanti tul ilpoΩizzjonijiet kollha hekk kif id-distak ki k i en u m ini mi g˙a ll -a˙˙a r. G˙al ˙afna minn din is-sessjoni, iddifferenza bejn Rosberg u Hamilton kienet biss ta’ 0.088 sekondi. Dan id-distakk niΩel g˙al 0.078 sekondi wara li Ω-Ωew© sewwieqa g˙amlu la˙˙ar dawra tag˙hom bil-pole imur

g˙and il-ÌermaniΩ. Illum Rosberg se jkun qieg˙ed ifittex li jirrepeti r-riΩultat eççellenti li kiseb fil-Gran Premju tal-Messiku f ejn i r ne x xi el u j Ωo mm lil Hamilton warajh tul it-tellieqa kollha. Ta’ min isemmi li barra dak ta’ N as r , se jk un u appl i k at i Ω ew © penalitajiet o˙ra fit-tluq tal-lum. Lewwel lil Bottas li waqa’ mir-raba’ g˙as-seba’ post min˙abba li qabeΩ

POÛ.

ISEM IS-SEWWIEQ

l i l N asr t a˙ t ku nd i zz jo ni ji et t a’ bnadar ˙omor f’FP3. It -t i eni pen al i t à ng ˙ at at l i l Ricciardo li se jitlaq mid-dsatax-il post wara li biddel il-magna tieg˙u lil hinn mil-limitu massimu aççettat ta’ ˙ames darbiet. Madankollu, lAwstraljan se jkun qed jibbenefika mi n n mag n a Rena ul t a kt a r Ωviluppata minn dik preçedenti u li taf tag˙mel tajjeb g˙al dan l-iΩvanta©© inizjali.

TIM

ÓIN

01 Nico Rosberg Mercedes 1:11.282 02 Lewis Hamilton Mercedes 1:11.360 03 Sebastian Vettel Ferrari 1:11.804 04 * Valtteri Bottas Williams 1:12.085 05 Kimi Raikkonen Ferrari 1:12.144 06 Nico Hulkenberg Force India 1:12.265 07 Daniil Kvyat Red Bull 1:12.322 08 Felipe Massa Williams 1:12.415 09 ** Daniel Ricciardo Red Bull 1:12.417 10 Max Verstappen Toro Rosso 1:12.739 * Se jibda mis-seba’ post b’riΩultat ta’ penalità ** Se jibda mid-dsatax-il post b’riΩultat ta’ penalità

DISTAKK

+0.078 +0.522 +0.803 +0.862 +0.983 +1.040 +1.133 +1.135 +1.457

lil hinn miÇ-Çirkwit Fl-a˙˙ar jiem ir-Red Bull Racing (RBR) re©g˙et ing˙atatilhom opportunità biex isalvaw lit-tim tag˙hom. Sadanittant, ilLotus ikkonfermaw li l-futur tag˙hom g˙adu mhuwiex çert hekk kif Ωvelaw li n-negozjati mar-Renault g˙adhom g˙addejjin. Il-magni kienu wkoll fiç-çentru ta’ kontroversja bejn il-Ferrari u l-FIA wara d-deçiΩjoni ta’ dawn tal-ewwel li jimblukkaw l-introduzzjoni ta’ prezz massimu g˙all-magni li jinbieg˙u lit-timijiet klijenti fl-2016.

tnaqqas id-d˙ul tat-timijiet meta t-tranΩizzjoni g˙all-magni ibridi swiethom flejjes kbar f’riçerka u Ωvilupp. Dan l-intopp ma Ωammx lill-FIA milli jfittxu alternattivi o˙rajn u fil-fatt qeg˙din ja˙dmu biex ji©u introdotti fornituri indipendenti fl-2017. Soluzzjoni ta’ din ixxorta mhux biss tippermetti lill-FIA illi dda˙˙al il-limiti fil-prezzijiet li xtaqet, imma tista’ tevita sitwazzjoni b˙al dik talRBR li sabet ru˙ha ming˙ajr magni min˙abba ra©unijiet politiçi.

In-negozjati g˙adhom g˙addejjin

Talent kbir

Wara l-firma tal-Letter of Intent ftit tal©img˙at ilu, il-futur tal-Lotus deher li kien assigurat hekk kif ir-Renault ikkonfermaw l-intenzjoni li jixtru lit-tim biex jiΩviluppawh b˙ala t-tim uffiçjali tag˙hom mill-2016. Madankollu, il-futur tat-tim mhuwiex çert daqs kemm kien ma˙sub. Dan kien Ωvelat mis-CEO tal-Lotus Matthew Carter illi qal li n-negozjati bejn iΩ-Ωew© na˙at g˙adhom g˙addejjin u g˙adu mhuwiex mag˙ruf meta se jispiççaw. Madankollu, huwa sostna li huwa kunfidenti ˙afna li mhux se jkun hemm intoppi u li l-ftehim mal-kumpanija FrançiΩa se jintla˙aq fi Ωmien mhux imbieg˙ed. Minkejja din iç-çertezza, Carter spjega li l-kuntratt attwali li t-tim g˙andu malMercedes jag˙tihom l-opportunità li jibqg˙u juΩaw il-magni ÌermaniΩi fl-2016 f’kaΩ li n-negozjati mar-Renault ifallu. Però, wie˙ed irid jara x’kundizzjoni finanzjarja jkun fiha t-tim Brittaniku ming˙ajr l-investiment tal-FrançiΩi hekk kif inhu mag˙ruf li l-Lotus kienu f’xifer il-kollass f’diversi okkaΩjonijiet matul dan l-ista©un.

Fuq nota differenti, ta’ min isemmi li Alexander Wurz ˙abbar li se jirtira millmotorsport. Illum il-©urnata mhumiex ˙afna li jiftakru lil dan is-sewwieq li saq b’mod regolari f’erba’ sta©uni biss, ji©ifieri l-1998, 1999, 2000 u 2007, filwaqt li fl1997 u l-2005 saq f’xi tlielaq individwali minflok Gerhard Berger u Juan Pablo Montoya rispettivament. Madankollu, hija l-fehma ta’ bosta dilettanti li Wurz kellu talent ferm ikbar milli jixhed in-numru baxx ta’ tlielaq li ˙a sehem fihom. Sfortunatment, is-sewwieq Awstrijak kellu diversi fatturi li ˙admu kontrih tul il-karriera tieg˙u. Ewlieni fosthom kien it-tul tieg˙u, 187 çentimetru, illi kien u©ig˙ ta’ ras kbira g˙all-in©iniera biex jo˙or©u b’disinn li ma jaffettwax lajrudinamika tal-vetturi b’mod negattiv. Meta ma baqax attiv fil-F1, Wurz kompla jsuq fil-World Endurance Championship fejn kiseb diversi suççessi, fosthom fl-24 Sieg˙a ta’ Le Mans fl-2009, it-tieni reb˙a tieg˙u f’dan iç-çirkwit wara dak tal-1996. Matul dawn l-a˙˙ar snin, Wurz ˙a wkoll sehem f’diversi inizjattivi biex titjieb is-sigurtà fis-sewqan, kemm fuq it-traççati, kif ukoll fit-toroq.

X’se jag˙mlu? Futur inçert g˙andhom ukoll ir-Red Bull Racing illi g˙adhom ming˙ajr magni g˙all-2016 hekk kif ˙afna fornituri eskludew il-possibbiltà ta’ ftehim mat-tim Awstrijak. Eççezzjoni s’issa kienu l-Ferrari li, permezz taç-Chairman tag˙hom Sergio Marchionne, ikkonfermaw li g˙adhom interessati li joffrulhom il-magna ta’ dan lista©un. Sa ftit tal-©img˙at ilu, l-RBR kienu kategoriçi fl-intenzjoni tag˙hom li ma jaççettawx li juΩaw magna b’teknolo©ija antika fl-2016 u sa˙ansitra sostnew li kienu jippreferu jirtiraw g˙al kollox mill-isport jekk ma jkollhomx power unit kompetittiv. G˙aldaqstant, jekk l-affarijiet ma jinbidlux, it-tim Awstrijak jaf ikollu jie˙u din id-deçiΩjoni estrema fil-©ejjieni. Min-na˙a l-o˙ra, g˙adu mhuwiex eskluΩ li l-RBR jaslu g˙al xi tip ta’ ftehim marRenault biex ikomplu juΩaw il-power units tag˙hom is-sena d-die˙la.

Madankollu, l-a˙barijiet rigward din ilpossibbiltà tant kienu kontrastanti li huwa diffiçli biex wie˙ed jifhem x’g˙andhom f’mo˙˙hom l-RBR. Battibekk Din ma kinitx l-unika kwistjoni li po©©iet lil Marchionne fl-a˙barijiet hekk kif lamministratur tal-Ferrari kellu kliem iebes fil-konfront tal-pjan tal-FIA li jiffriΩaw ilprezzijiet tal-magni. It-tim minn Maranello uΩa l-veto biex jimblokka riforma fir-regolamenti li kienet se tnaqqas il-prezz massimu tal-power units g˙al ¤12 miljun millmadwar ¤20 miljun attwali. Madankollu, il-Ferrari opponew dan ilpjan g˙aliex ˙assew li kien se jkollu impatt finanzjarju negattiv fuqhom. Lg˙aΩla tal-Ferrari waslet g˙al stqarrija iebsa min-na˙a tal-FIA li implikat li t-tim Taljan po©©a l-bΩonnijiet tieg˙u qabel dawk tal-isport in ©enerali. Però, Marchionne qal li ma kienx ©ust li l-FIA

40 15|11|2015

kullhadd.com

kÓ lokali

Wara l-Valletta Summit

marlene mizzi Membru Parlamentari Ewropew

It-twaqqif ta’ dak li ssejja˙ Emergency Trust Fund – fond li inizjalment se jkun ta’ €1.8 biljun bil-g˙an li jkunu meg˙juna pajjiΩi Afrikani fl-iΩvilupp tag˙hom.

Il-Valletta Summit ©ie u g˙adda. Issa nistennew, u nippretendu, li dak maqbul bil-fomm jitwettaq fil-konkret. Ng˙id hekk g˙ax ilna nesperjenzaw it-tama, u daqstant ie˙or id-diΩappunti. Ma jistax ikun li nibqg˙u ng˙ixu dak li issa ilna ng˙ixu g˙al tul ta’ snin mhux ˙aΩin. Ma jistax ikun li jkun hemm ftit moviment wara xi tra©edja kbira mbag˙ad lura ‘g˙an-normal’ wara ftit jiem. It-terminu ‘tra©edja kbira’ narah anke fit-telfien ta’ ˙ajja wa˙da biss. It-twaqqif ta’ dak li ssejja˙ Emergency Trust Fund – fond li inizjalment se jkun ta’ €1.8 biljun bil-g˙an li jkunu meg˙juna pajjiΩi Afrikani fl-iΩvilupp tag˙hom, u allura jonqos it-tluq ta’ çittadini minn pajjiΩhom, huwa ra©© ta’ dawl u tama. Fond li se jkun qed jintuΩa wkoll biex jibdew imorru lura çittadini Afrikani li qasmu lejn lEwropa. Ra©© ta’ dawl b’fondi li nittamaw li jit˙addmu u jaslu fejn huwa sewwa u xieraq. Esperjenzi tal-passat ibeΩΩg˙uk. F’Ottubru li g˙adda, b˙ala rapporteur tal-Kumitat fuq ilPetizzjonijiet tal-Parlament Ewropew, ippreΩentajt dokument ta’ opinjoni lill-Kumitat tad-Drittijiet Çivili, Ìustizzja u Affarijiet tal-Intern tal-Parlament Ewropew dwar is-sitwazzjoni filMediterran u l-bΩonn li l-Unjoni Ewropea tittratta l-migrazzjoni b’mod ˙olistiku. F’din l-opinjoni rrimarkajna li konna qeg˙din ninnotaw il-miΩuri importanti li kien hemm fuq l-a©enda talKummissjoni Ewropea, partikolarment li jkunu salvati l-˙ajjiet

umani; li s-sitwazzjoni tkun trattata b’ur©enza; li jkunu kumbattuti t-traffikanti; li jkunu ttrattati r-ra©unijiet li qeg˙din iwasslu g˙al din il-migrazzjoni irregolari/illegali. Madankollu, irrimarkajna li di©à kien hemm okkaΩjonijiet fejn, minkejja li jkun intla˙aq ftehim, u qed nirreferi g˙all-ftehim ta’ rilokazzjoni ta’ 40,000 ru˙ di©à fl-Italja u l-Greçja u aktar tard ta’ 120,000, it-twettiq konkret tal-ftehim mil˙uq kien ftit li xejn. Huwa evidentissimu li l-mekkaniΩmu biex jit˙addem ilprinçipju ta’ solidarjetà mhux qed jit˙addem, jew mhux qed jit˙addem kif mistenni. Dwar dan in-nuqqas kien çar daqs il-kristall il-President talParlament Ewropew Martin Schulz, meta indirizza lParlament Malti nhar it-Tlieta li g˙adda. Enfasizza li l-Unjoni Ewropea g˙andha tkun mag˙quda fil-konfront ta’ din ilproblema u li r-responsabbiltà tin©arr b’mod ©ust. X’seta’ jg˙id aktar milli qal? “Din il-lezzjoni g˙adha ma tte˙ditx u l-problema tal-migrazzjoni qieg˙da thedded li ttertaq lill-pajjiΩi membri tal-Unjoni Ewropea. Nappella lill-pajjiΩi Ewropej kollha biex ja˙dmu flimkien. Qeg˙din nitkellmu dwar is-salvazzjoni ta’ ˙ajjiet umani u dwar li nΩommu ’ fuq il-valuri Ewropej.” Ma’ dak li qal Schulz trid iΩΩid dak li qal fl-istess okkaΩjoni lPresident tal-Kunsill Ewropew Donald Tusk u li wkoll jirrifletti n-nuqqas ta’ solidarjetà. Tusk qal li huwa me˙tie© li tit˙affef l-

implimentazzjoni tal-azzjonijiet maqbula f’˙ames summits fuq ilmigrazzjoni mlaqqa’ din is-sena; ˙ames summits mhux wa˙da, u dan kellu jkun diskuss fil-laqg˙a informali tal-Kunsill Ewropew li saret nhar il-Óamis li g˙adda f’pajjiΩna. Ejjew ma ninsewx li Martin Schulz u Donald Tusk qalu dak li qalu lejlet il-Valletta Summit li fih iltaqg˙u aktar minn 90 mexxej minn Ωew© kontinenti kbar, l-Ewropa u l-Afrika, b’talewwel tiffaççja problema enormi ma˙luqa minn tat-tieni. Anke jekk finalment hemm sens ta’ ˙tija fuq il-kuxjenza ta’ diversi Ewropej li g˙amlu snin twal kolonjaturi ta’ pajjiΩi Afrikani. Wara snin twal ta’ kolonjaliΩmu dawn il-pajjiΩi kien imisshom t˙allew f’sitwazzjoni ferm a˙jar u mhux t˙allew b˙alma tispiçça lumija mag˙sura. L-enfasi li rrid nag˙mel fl-argument tieg˙i hija li l-pajjiΩi Ewropej kienu qeg˙din jattendu g˙all-Valletta Summit mhux daqstant solidali bejniethom, almenu fuq din il-problema, xi ˙a©a li jafha kul˙add imma li çertament ma tg˙inx biex tkun kumbattuta l-problema. Dak li ©ara, u g˙adu qed ji©ri, bejn ilpajjiΩi tal-Ewropa tal-Lvant fil©img˙at u xhur li g˙addew b’rabta mal-proçess tranΩitorju minn eluf kbar ta’ migranti, primarjament Sirjani, huwa aktar minn prova ta’ dan. Irridu ng˙idu wkoll li dak li Malta ilha snin issostni, li l-problema tal-migrazzjoni hija wa˙da ta’ kul˙add, issa qieg˙ed ji©i aççettat. Ir-ra©uni jafha kul˙add.

G˙ax issa huma ˙afna l-pajjiΩi li ntlaqtu direttament. M’g˙adhomx biss Malta, l-Italja u l-Greçja. L-A©enda tal-Valletta Summit kienet tirrifletti dan. Hija l-problema tal-pajjiΩi li minnhom qieg˙da tin˙oloq il-problema; hija problema tal-pajjiΩi tranΩitorji li jintuΩaw biex minnhom jaqsmu lejn l-Ewropa il-migranti irregolari; u hija l-problema talpajjiΩi li g˙andhom finalment jispiççaw il-migranti. Kien g˙alhekk li fid-Dokument Finali tal-Valletta Summit, fost affarijiet o˙ra, intwera t˙assib kbir dwar iΩ-Ωjieda qawwija finnumru ta’ refu©jati, persuni li qeg˙din ifittxu l-aΩil u migranti irregolari. Kien g˙alhekk ukoll li mill-ewwel kien hemm qbil li lewwel prijorità hija li jkunu salvati ˙ajjet in-nies. Hemm il-qbil ukoll li l-migrazzjoni tkun trattata b’mod deçiΩiv filwaqt li kien rikonoxxut li hemm benefiççji x’jinkisbu minn dan. Tispikka ddeterminazzjoni li tissa˙˙a˙ il©lieda kontra l-migrazzjoni irregolari riflessa fi traffikar illegali tal-persuni. Finalment, irrid nesprimi s-sodisfazzjon tieg˙i b˙ala çittadina Maltija g˙all-inizjattiva tal-Gvern Malti rappreΩentat mill-Prim Ministru Joseph Muscat, biex laqg˙a ta’ daqstant importanti saret f’pajjiΩna. Er©ajna g˙al darb’o˙ra wrejna li pajjiΩna, minkejja ç-çokon tieg˙u, verament jemmen fil-missjoni li Malta tista’ sservi ta’ pont ta’ paçi, koperazzjoni u g˙aqda bejn il-kontinent Ewropew u dak Afrikan.