Mijn favoriet | Valentine Kempynck

Mijn favoriet

VALENTINE KEMPYNCK - BANKSJE

In deze rubriek vertelt een medewerker van Kunstwerkt over een beeldend werk dat een diepe indruk heeft nagelaten. Deze keer: Katrien Boogaerts, coördinator van Kunstwerkt.

Elke keer als mijn collega’s hun keuze maakten, bedacht ik me: wat voor een vraag is dat eigenlijk? Eén favoriet werk? Uit al die eeuwen kunstgeschiedenis? Uit alles wat vandaag wordt gemaakt? In binnen- en in buitenland? Door gevestigd of door kraakvers talent? Het is een quasi onmogelijke opdracht, maar net zoals al mijn collega’s al deden, kies ik er hier ook eentje uit.

Er is een werk waar ik het al een hele tijd graag en vaak over heb. Elke keer als ik erover vertel, merk ik dat het ook mijn gesprekspartner(s) raakt. Er gebeurt iets in die gesprekken. Mensen dwalen af, denken aan iemand, aan mensen die ze ergens onderweg zijn verloren. Want dat is wat dit werk doet: het doet je stilstaan, het doet je denken aan mensen, het maakt dat je hen even opnieuw wat dichterbij voelt. En het doet je glimlachen. Het werk staat sinds kort ook bij mijn ouders, op de nok van het dak. Het is opgedragen aan mijn pleegzus en bij uitbreiding aan alle andere mensen die ze missen. Ik weet dus wat dit werk doet en hoe ontroerend schoon het is in al zijn eenvoud. Ik heb het over ‘Banksje’ van Valentine Kempynck.

Sinds vijftien jaar werkt Valentine rond een oud gebruik, afkomstig uit het grensgebied met Noord-Frankrijk: ze bouwt kleine stenen constructies op nokken van daken die een plaats geven aan overleden vrienden en familieleden. Traditioneel wordt de nokpan van het dak van een huis verzwaard door er bakstenen op te plaatsen. Zo maak je het dak sterker en beter bestand tegen storm en wind. In de hoofden van de mensen betekende dat ook bescherming tegen heksen en boze geesten. Die bakstenen deden denken aan een klein bankje en het ziet er ook zo uit.

Valentine bouwt de constructie samen met de vrienden of familieleden van het huis en biedt zo een manier aan om met verdriet om te gaan. Ze metsen ‘Banksjes’ als plek voor de doden. Zodat ze even kunnen uitrusten of dichtbij zijn. Dierbare doden blijven zo deel uitmaken van het huis en krijgen letterlijk een plaats toebedeeld. Ze blijven te midden van wie hen lief is, zichtbaar voor iedereen. In ‘Banksje’ komen traditie, handeling en zingeving rond de dood samen. Er wordt niet gecommuniceerd via taal, maar via een handeling. Die werkt als medicatie of meditatie. De handeling maakt dingen gemakkelijker, omdat wij hier soms liever zwijgen en doen.

Dit zegt Valentine erover: ‘Als iemand die ons lief is sterft, is dat een groot verlies. En toch blijft hij of zij voor altijd een stuk van ons. Het is belangrijk om dat contact levend te houden. Want dat maakt ons leven sterker’. Ze geeft de dood de plaats die hij verdient, midden in het leven.

Je vindt ‘Banksjes’ trouwens ook op plekken in de openbare ruimte, dus hou je ogen open. Je weet maar nooit wanneer je er eentje tegenkomt.

Valentine deed de afgelopen jaren onderzoek naar ‘de sacrale ruimte van de handeling’ in de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. ‘Banksje’ maakt deel uit van een aantal specifieke handelingen binnen haar praktijk, samen met het maken van een lijkwade (ook prachtig), ‘Moedervlek’ en ‘Winterslaap’.