Het kunstenaarsboek | Hannelore Van Dijck

Het kunstenaarsboek

HANNELORE VAN DIJCK

Kunstenaars die boeken maken: dat leidt vaak tot boeken die kunstwerken op zich zijn en een bijzondere plaats innemen in het oeuvre van een artiest. Hoe vertalen kunstenaars hun artistieke praktijk naar een boek? Hannelore Van Dijck bracht net haar derde boek uit: ‘een vogel vliegt op’. We vroegen haar naar het hoe en waarom.

Hannelore Van Dijck is tekenaar. Ze is geïnteresseerd in de relatie tussen een beeld en de ruimte. Ze maakt met haar werk - vaak in situ en met houtskool - een interpretatie van een plaats. Die omschrijving is nog altijd correct, maar een residentie bij FLACC in Genk gaf haar de mogelijkheid haar eigen praktijk in vraag te stellen. Haar recent werk, waarvan ‘een vogel vliegt op’ een weergave is, geeft een nieuwe wending aan haar kunstenaarschap.

Wat was de aanleiding om ‘een vogel vliegt op’ te maken?

Hannelore: ‘Nadat ik mijn tweede kunstenaarsboek (‘The Lasting One, That Didn’t Last, That Still Lasts’, 2017) had afgerond, heb ik besloten even geen nieuw werk te tonen. Ik wilde de tijd nemen om nieuwe dingen uit te proberen en uit te zoeken: wat heb ik afgerond, waarmee ga ik verder? Die periode van heroriënteren viel samen met een residentie in het FLACC. Die werkplaats stimuleert kunstenaars om nieuwe pistes te onderzoeken en biedt daarvoor hun werkplaatsen en een budget aan. De residentie reikte een kader aan om nieuwe mogelijkheden binnen mijn werk te verkennen.

Aan het begin van mijn residentie heb ik veel gewandeld. Vanuit dat wandelen werd ik mij bewust van een bepaalde manier van kijken: een kijken dat te maken heeft met beweging en vluchtigheid. Buiten heb ik nooit het idee alles gezien te hebben, er zal altijd iets zijn dat aan mijn aandacht ontsnapt. Ik ben deel van het landschap waar ik naar kijk. De titel ‘een vogel vliegt op’ is een beeld dat naar dat kijken verwijst. De residentieperiode was de aanzet om ander werk

Book, 2020, inkt op papier, 23,5 x 16 cm

Foto: Universalmuseum Joanneum/N. Lackner

te maken: inkttekeningen, geluidsopnames, een eerste video… Het boek gaat over dat prille zoeken, toont pistes die ik de afgelopen drie jaar aangeraakt heb en die zich al dan niet verder gaan ontwikkelen. Zo is ‘een vogel vliegt op’ een opening naar nieuw werk, maar tegelijkertijd ook het afsluiten van die residentieperiode.

Dit is je derde kunstenaarsboek. Hoe verhoudt het zich ten opzichte van de twee vorige edities?

De drie boeken zijn vanuit een andere hoek en vanuit een andere noodzaak tot stand gekomen. Mijn eerste boek bevatte twaalf verschillende in-situprojecten, met de focus op muurtekeningen, gemaakt tussen 2008 en 2012. Voor het tweede boek ging ik aan de slag met beelden van de afgelopen tien jaar. Dit betekende: alles herbekijken, schikken, herschikken, schrappen, terug bijvoegen om tot een bundeling te komen. Waardoor je die periode afsluit. In mijn laatste boek wilde ik eerder omgekeerd te werk gaan: het gaat over het zoeken naar nieuwe openingen. Ik moest proberen zo intuïtief mogelijk te werken en wilde vermijden aan dit proces een afgerond discours te koppelen.

Handdoek, 2020, inkt op papier, 42 x 59,4 cm. Scannings: Fotorama

Hoe werd het boek vormgegeven?

Het boek is een samenwerking tussen FLACC en Posture Editions. Posture is met beeldmateriaal uit de FLACC-periode aan de slag gegaan, hebben die ‘wolk’ aan werk gestuurd en teruggebracht tot een geheel. Het A4-formaat is standaard bij Posture, wat ik een aangename schaal vind. We kozen voor verschillende papiersoorten, die min of meer overeenkomen met de soorten werk. Die variatie in papier is heel bepalend voor het boek.

De teksten in het boek zijn geen beschouwende teksten. Ze proberen geen kader te scheppen, maar werken als beeld tussen de andere beelden. Ze openen andere pistes, andere manieren van kijken. Er is een tekst die ik maakte met mijn broer Vincent en die we samenstelden met behulp van artificiële intelligentie. Het boek bevat ook een gedicht van Leonie Rodrian en een kortverhaal van Bob Vanden Broeck in een bureaucratische setting waarin de herhaling van handelingen centraal staat.

Voor welke beelden kozen jullie?

Niet alle werken in het boek zijn gemaakt in het FLACC. Er is ook werk opgenomen dat op een andere plaats ontstaan is. Het gaat om een gelijkaardig zoekproces. Twee kunstenaarsboekjes zijn integraal en op ware grootte opgenomen. De boekjes bestaan uit repetitieve ‘dots’ en ‘strokes’ inkttekeningen, waarbij de toevallig gemaakte inktvlekken het ritme onderbreken en een gat maken in het patroon. De boekjes zijn als ruis, een onbestemde binnenruimte. Je kan je er niet goed oriënteren. Voor mij is de beweging in deze tekeningen cruciaal: een vibratie, een trillend vlak. Het is zoals bij een grasveld, waar het gras lijkt stil te staan, maar de sprietjes bewegen. Het zindert. Deze boekjes zijn intuïtief ontstaan. Tekenen met Oost-Indische inkt was nieuw voor mij. Ik had al erg veel tijd doorgebracht met houtskool en kende dat materiaal door en door, waardoor de aandacht op een bepaalde manier verslapt. Tekenen met inkt maakte me aandachtiger. Vanuit een soort ‘onkunde’ ten opzichte van dat nieuwe materiaal ontstaat iets ruws, iets nieuws. Dat is spannend.

‘Ik vertrek graag vanuit de binnenkant van de dingen’ is één van je uitspraken. Vanwaar die interesse in structuur?

Die komt vanuit een fascinatie voor bepaalde oppervlakken, hoe weefsels in elkaar zitten. Hieruit groeit een beeld dat zich vertaalt naar de ruimte. Dat kan iets chaotisch zijn of juist iets gestructureerd. Zo zijn er de ‘keukenhanddoeken’: een banaal, maar tegelijkertijd ook intiem object verbonden met thuis. En een zwervend object, want een keukenhanddoek blijft zelden op een vaste plek. Als je inzoomt op een structuur ontstaat er een wereld op zich, waarin je kan verdwalen, waarin geen kern meer is. Waar mijn vroeger werk gelinkt was aan tentoonstellen in een ruimte, is mijn nieuw werk gericht op buitenbuiten: in de openbare ruimte, ofwel binnenbinnen zoals deze keukenhanddoeken. Het zijn geplooide tekeningen, met een 1-op-1-scan van het patroon op de voor-en achterkant. Ze zijn getekend met vulpen op schetspapier. Lijnen en punten worden plots een handdoek. Ik toon in het boek ook doodles met lussen, breiwerkjes die ik tijdens een verblijf in New York maakte. Ik maakte ze niet met het idee ze ooit te tonen, maar het sluit aan bij het idee van wat ik op dit moment wil: juist dát tonen wat je normaal niet zou tonen. Deze schetsboektekeningen zijn niet afgerond, en in die zin naakter. Zo is het ook met gedachten die je opschrijft.

Je raakte ook beïnvloed door geluidskunst?

Tijdens een werkperiode van drie weken in het MAC museum Lyon maakte ik een muurtekening. Voor de creatie van dit insituwerk kreeg ik de vraag in gesprek te gaan met de kunstenaar die voor en na mijn werkperiode was uitgenodigd. Dat waren geluidskunstenaars. Dankzij een briefwisseling met hen ging ik op een andere manier naar een ruimte kijken. Als geluid een ruimte schept, welke vorm kan mijn muurtekening dan aannemen? Ik zie de kamer als een mal voor de tekening. Die tekening versmelt met de muur, de vloer... Maar ik kan er wel afstand van nemen. Geluid werkt anders. Afstand nemen lukt niet, je zit er automatisch in. Die andere manier van kijken heeft een blik in beweging

gezet. Ik tekende op de muren roosters die in een stedelijke omgeving aanwezig zijn. Uit de blazende luchtroosters weerklinkt een geruis. Het gebouw ademt. Op ooghoogte is er niets, alles speelt zich boven en onder af.

Maak je al plannen voor de toekomst?

Ik heb heel veel zin om de mogelijkheden met inkt en de kunstenaarsboekjes verder te verkennen. Daarnaast wil ik ook aan de slag gaan met bewegende beelden. Het is voor mij nog onbekend terrein, maar dat maakt me nu net nieuwsgierig. Ik wil onderzoeken wat nog allemaal kan buiten de tentoonstellingsruimte. En boeken maken, zonder twijfel.’

een vogel vliegt op Posture Editions, 35 euro.

Tekst: Annemie Vingerhoets

HANNELORE VAN DIJCK

°1986 Woont en werkt in Gent. Studeerde grafiek en illustratie aan LUCA Gent.

NY Sketchbook, 2018, inkt op papier, 21 x 14,8 cm

Circulation de l’Air, 2019, houtskool, muurtekening. Foto: Blaise Adilon. Expo Storytelling, MAC Musée d’art contemporain, Lyon, France