حەسەن شیوەسەڵی نرخێك بۆ ...
پەیامی دەفتەری سیاسیی ... 4
یەك ساڵ دوای دەستپێكی یاسای ...
ساتوسەودا لەسەر خوێن 8
5
دابینكردنی مافە نەتەوایەتییەكانی گەلی كورد لە چوارچێوەی ئێرانێكی دێموكراتیكی فێدراڵدا
ئۆرگـــانی كۆمیتەی نـــاوەنـــدیی حیزبی دێمـــــوكراتی كوردستــــــــــانی ئێــــــــران
ژمارە ،571چوارشەممە30 ،ی سەرماوەزی 21 ،1390ی دێسامبری 150 ،2011تمەن پـــەیـــڤ
كەریم پەرویزی
رێبازی مەرگبەزێن زانایەكی گەورەی ئاڵمانی دەڵێ مرۆڤ بوونەوەرێكە لە نێو جیهاندا .بەو مانایە كە مرۆڤ ئەو كاتە مانا و واتایەكی هەیە و دەتوانێ هەست بە بوونی خۆی بكا و درك و ناسینی لە ال درووست ببێت كە لە جیهاندا قەرار دەگرێ و جیهان بە بۆنە و بە بوونی مرۆڤەوەیە كە مانایەك دەگرێ و پێناسە دەكرێ و مرۆڤ بە روانین و كردەوەكانی خۆی واتا و مانایەك بە جیهان دەبەخشێ .بە واتایەكی دیكە ،مرۆڤ بوونەوەرێكی خەیاڵی و ئۆستوورەیی و دابڕاو لە واقیع نیە و بە قەرارگرتنی لە نێو جیهان و لە ژینگەیەكدایە كە دەتوانێ مانا و واتا و پێناسەی مرۆڤی پێ بدەی. گەر لەم روانگەیەوە ،بڕوانینە مرۆڤێك بە ناوی پێشمەرگە ،ئەو كاتە بەو راستییە دەگەین كە پێشمەرگە وێڕای پێناسە و تایبەتمەندییەكانی مرۆڤ ،وەكوو بوونەوەرێك كە لە جیهان و واقیعدا قەرار دەگرێ ،ئاوەڵناو و تایبەتمەندییەكی دیكەی هەیە كە چەمك و واتای پێشمەرگە دەخولقێنێ. پێشمەرگە ،وەك مرۆڤێك سەرەڕای هەموو ئەو تایبەتمەندییانەی كە بوونی و روانین و پێناسەكانی ،مانا و واتایەك بە جیهانی دەوروبەری دەبەخشێ ،خاوەنی ئەو تایبەتمەندییەشە كە بە ئیرادەیەكی مرۆیی و ویستێكی هەڵقواڵو لە ناخ و نێوەڕۆكی مرۆڤبوونییەوە كە بریتییە لە ئازادیی هەڵوێستوەرگرتن و دەروەستبوون بەرامبەر بە روانین و بوون و كردەوەكانی ،هەوڵ بۆ گۆڕینی دەوروبەر و زاڵبوون بە سەر جیهانی دەوروبەریدا دەدا و تەنانەت گەر نرخی ئەو هەوڵ و تێكۆشانە ،بریتی بێ لە گرانترین و بە بەهاترین ،سەرمایەی واتە گیانی و ئامادەیە كە بە ئاگایی و ئازادی و بە هەڵوێستوەرگرتنی مرۆییەوە بە پێشوازی مەرگەوە بڕوا و بە ئیرادە و ورەی ئازادیخوازانەی بە سەر مەرگدا سەركەوێ. بۆیە و لەم سۆنگەوەیە كە رێبەری بە هەڵوێست ،دوكتور شەرەفكەندیی بلیمەت دەڵێ كە پێشمەرگایەتی بۆ الوی كورد شانازییە و با دایكان و باوكانی كوردستان كوڕان و كچانیان بەوپەڕی شانازییەوە رەوانەی ریزەكانی پێشمەرگەی كوردستان بكەن. هەر دایك و باوكێك لە جیهان و لە كوردستاندا، شانازی بەوە دەكا كە رۆڵەكەی و جگەرگۆشەكەی، كە گەورە دەبێ و وەكوو مرۆڤێكی خاوەن ئیرادە دەڕواتە نێو كۆمەڵگا ،بە هەڵسوكەوت دەربڕین و كردار و بڕیارەكانی ،بە سەر سەختترین كۆسپ و قۆناخەكاندا سەركەوێ و بە مرۆڤێكی خاوەن ئیرادە و توانا و وشیار بناسرێ .پێشمەرگایەتی كە بریتییە لە بڕیاردان و بە ئازادی و ئاگاییەوە، هەوڵدان بۆ سەركوتن بە سەر ستەم و سەرەڕۆیی و چەوسانەوەدا و سەرشۆڕنەكردن بۆ ستەمكاران، ئەوپەڕی وەدیهێنان و مانابەخشین بە ئیرادەی مرۆڤانە و گۆڕینی جیهان و واتا بەخشین بە جیهانی نوێیە. رۆژی پێشمەرگەی كوردستان لە هەموو ئەو رۆڵە كوردانەی كە بە ئیرادەی ئازاد و وشیارەوە سەر بۆ ستەم دانانەوێنن و درێژەدەری رێبازی مەرگبەزێنی پێشمەرگەن پیرۆز بێ.
جاڕنامەی مافی مرۆڤ «ئامانجێكی هاوبەش... 11
10
كۆڕی گشتیی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان كۆماری ئیسالمیی ئێرانی مەحكووم كرد كۆڕی گشتیی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان رۆژی دووشەممە28 ،ی سەرماوەزی ،1390بە پەسەندكردنی بڕیارنامەیەك ،پێشێلكرانی مافی مرۆڤـ لە ئێرانی مەحكووم كرد .لەم بڕیارنامەیەدا ،وێڕای «دەربڕینی نیگەرانیی قووڵ» بەنیسبەت درێژەكێشانی ئەشكەنجە و پێشێلكاری مافی مرۆڤـ ،سەركوتی توند و بەرباڵوی هاوواڵتییان لە الیەن كۆماری ئیسالمییەوە بە توندی مەحكووم كراوە. بڕیارنامەكە بە 89دەنگی ئەرێنی 30 ،دەنگی دژ و 64دەنگی بێالیەن پەسند كرا .كۆماری ئیسالمی تا ئێستا دەیان جار لە الیەن رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە وەكوو پێشێلكەری مافی مرۆڤـ ناسراو و مەحكووم كراوە.
www.kurdistanmedia.com
پێشمەرگایەتی رێبازێكی مەرگبەزێنە رێوڕەسمی 26ی سەرماوەز لە بنكەی دەفتەری سیاسیی PDKIبەڕێوە چوو
رێوڕەسمی 26ی سەرماوەز ،رۆژی پێشمەرگەی كوردستان ،رۆژی 26ی س��ەرم��اوەزی 1390ی هەتاوی لە بنكەی دەفتەری سیاسیی حیزبی دێمۆكراتی كوردستانی ئێران بە بەشداریی بەڕێز مستەفا هیجری ،سكرتێری گشتی ،ئەندامانی رێبەری ،كادر و پێشمەرگە و بنەماڵەكانیان بەڕێوە چوو. ی رێوڕەسمەكە بە سروودی نەتەوایەتیی «ئە
رەقیب» و راگرتنی خولەكێك بێدەنگی بۆ رێزگرتن لە گیانی پاكی شەهیدان دەستی پێكرد. دوات���ر پ��ەی��ام��ی دەف��ت��ەری سیاسیی حیزبی دێ��م��وك��رات��ی ك��وردس��ت��ان ل��ە الی���ەن ب��ەڕێ��ز كاوە بەهرامی ،ئەندامی دەفتەری سیاسیی حیزبی دێموكراتەوە خوێندرایەوە كە دەقی ئەم پەیامە لە الپەڕەی 4ی ئەم ژمارەی «كوردستان»دا هاتووە. دوات��ر پەیامی هاوبەشی یەكیەتییەكانی الوان،
كۆنفرانسێك بۆ تاوتوێكردنى رووداوەكانی ناوچە لە دهۆك بەڕێوە چوو كۆنفرانسێكی ئ��اك��ادێ��م��ی��ك ب��ۆ تاوتوێی رووداوەكانی ئەمدواییانەی ناوچەی رۆژهەاڵتی نێوەڕاست و سەرهەڵدانی خەڵك لە ناوچەكە و ل��ێ��ك��دان��ەوەی ئ��اق��ار و دەرەن��ج��ام��ەك��ان��ی لە كوردستانی عێراقدا بەڕێوە چوو .كۆنفرانسەكە لە رۆژانی 24تا 26ی سەرماوەز لە زانستگای شاری دهۆك لە ژێر ناوی «دواڕۆژی ناوچە لە ژێر تیشكی رووداوەك��ان��ی ئەمدواییانەدا» و بە بەشداریی كاوە مەحموود شاكر ،وەزیری رۆشنبیريی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و كۆمەڵێك لە مامۆستایانی زانكۆ و شارەزایانی بواری سیاسی لە كوردستانی باشوور ،سووریە، توركیە و ئێران و هەروەها چەند كەسایەتيی سیاسی بەڕێوە چوو .ئەم كۆنفرانسە لە الیەن وەزارەت����ی رۆشنبیريی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و بە هاوكاریی زانستگای دهۆك
بەسترا .لە كوردستانی ئێرانەوە ،بەڕێزان رەحیم سوورخی ،مامۆستای زانكۆ ،حیسام دەستپیش، مامۆستای زانكۆ و گواڵڵە كەمانگەر ،لێكۆڵەر و لێژنەیەكی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران پێكهاتوو لە ب��ەڕێ��زان ناهید حوسێنی، ئەندامی كومیتەی ناوەندی ،تاهیر مەحموودی، ئەندامی كومیتەی ناوەندی و سەلیم زەنجیری، رۆژنامەنووس لە كۆنفرانسەكەدا بەشدار بوون. بەپێی وت���ەی ژم���ارەی���ەك ل��ە بەشداربووانی كۆنفرانسەكە ،بابەت و وتارە پێشكەشكراوەكان بەپێز و بەكەڵك بوون و كۆنفرانس لەسەر شێوەی لێڕوانین و لێكدانەوەی بەشداربووان بەنیسبەت رووداوەكانی ئەمدواییانەی ناوچە كاریگەری زۆری داناوە.
ژنان و خوێندكارانی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە الیەن فواد خاكی‌بەیگییەوە خوێندرایەوە .لە بەشێكی دیكەدا ،لەوحی رێزلێنان بەو پێشمەرگانە درا كە 20ساڵ بەسەر تەمەنی پێشمەرگایەتییان تێپەڕیوە .لەم بەشەدا بەڕێزان پەرویز مەراغەیی و زورار خزری ،بە نوێنەرایەتی لەو پێشمەرگانە لە كاتێكدا لە الیەن بەشداربووان چەپڵەیان بۆ لێدەدرا، لەوحەكەیان لەدەست بەڕێز سكرتێری گشتیی
حیزب وەرگرت. خوێندنەوەی شێعر و پەخشانی شۆڕشگێڕانە بەم بۆنەوە و پێشكەشكردنی سروودی شۆڕشگێڕانە لە الیەن ئەندامانی كۆڕی هونەريی حیزب و هەروەها پێشكەشكردنی چەند تابلۆی هەڵپەڕكیی كوردی لە الیەن تیپی هەڵپەڕكیی رەشبەڵەكی پێشمەرگە دێرینەكانەوە بەرنامەكانی دیكەی رێوڕەسمەكەیان پێك دەهێنا.
پیشەسازيی نەوتی ئێران ئامانجی گەمارۆ نوێكانە ح���ەوت واڵت���ی پیشەسازی و كوریای باشوور ،ئۆسترالیا ،عەرەبستانی سعوودی و ئەماراتی یەكگرتووی عەرەبی رۆژی س��ێ��ش��ەم��م��ە29 ،ی س���ەرم���اوەز ل��ە رۆم، پێتەختی ئیتالیا لەمەڕ ئێران و پەرەپێدانی گەمارۆكانی سەر كۆماری ئیسالمی كۆ بوونەوە .لەم كۆبوونەوەدا ،بەڕێوەبەرایەتیی ئەمریكا و هاوپەیمانە سەرەكییەكانی بە شێوەیەكی ب��ەرب�ڵاوت��ر ل��ەم��ەڕ چۆنیەتیی پێكهێنانی سەقامگیری لە بازاڕی جیهانی لە ئەگەری گەمارۆخستنە سەر هەناردەی نەوتی ئێران و بانكی ناوەندی ئێران ،باس و راوێژیان كرد .باسكردن لەسەر چۆنیەتیی دەورل���ێ���دان���ەوەی ه��ەڕەش��ەك��ان��ی كۆماری ئ��ی��س�لام��ی ب��ە ه���ۆی دەس���ەاڵت���ی بەسەر
تەنگەی ه��ورم��وزەوە ك��ە نزیك ب��ە پەنجا لەسەدی هەناردەی نەوت بەوێدا تێدەپەڕێ، یەكێك لە تەوەرە سەرەكییەكانی كۆبوونەوەكە بوو. رۆژن��ام��ەی والستریت ژوورن���اڵ ،پێشتر راپ��ۆرت��ی داب���وو ك��ە چ��ەن��د كاربەدەستی ئورووپایی بەو رۆژنامەیان راگەیاندووە ،پێ بە پێی بەڕێوەچوونی وەها كۆبوونەوەیەك، ب��ە ش��ێ��وەی��ەك��ی ب��ەرب�ڵاوت��ر ل��ەگ��ەڵ چەند واڵت���ی ه��ەن��اردەك��ەری ن���ەوت وەك لیبی، عێراق ،غەنا و ئانگۆال وتووێژ لەگۆڕێدایە، ئەوەش بۆ زیادكردنی توانایی بەرهەمێنانی نەوتی ئەو واڵتانەیە لە پێناو پێشگرتن بەو كەموكوڕییەی بە هۆی كەمپەینی ئابووریی رۆژئاوا دژی ئێران دێتەئاراوە.
2
ژمارە 571ـ 30ی سەرماوەزی 1390
هەواڵ و راپۆرت
بەڕێوەچوونی رێوڕەسمی رۆژی پێشمەرگەی كوردستان لە واشینگتۆن
چاالكیی تەبلیغیی ئەندامان و الیەنگرانی PDKIبە بۆنەی 26ی سەرماوەز لە شار و ناوچەكانی كوردستا ن و ئێران
بە بۆنەی 26ی س��ەرم��اوەز ،رۆژی پێشمەرگەی ك��وردس��ت��ان ،كۆمیتەی PDKIلە واشینگتۆن ،رێكەوتی 19ی سەرماوەز ،رێوڕەسمێكی لە دەڤەری واشینگتۆن بەڕێوە برد. رێوڕەسمەكە بە سروودی نەتەوایەتیی «ئەی رەقیب» و راگرتنی خولەكێك بێدەنگی بۆ رێزگرتن لە گیانی پاكی شەهیدانی كوردستان دەستی پێكرد. دواتر لە الیەن جەماڵ عەبدوڵاڵزادە ،بەرپرسی گشتیی كۆمیتەی PDKIلە ئەمریكا و رەحیم رەشیدی ،چاالكی سیاسی سەبارەت بە رۆژی پێشمەرگەی كوردستان و رۆڵ و كاریگەریی پێشمەرگەی كوردستان لە خەبات بۆ ئازادی و پێگەی پێشمەرگە لە نێوان خەڵكدا و هەروەها سیاسەتەكانی حیزبی دێموكرات لەو پێوەندییەدا ،چەند وتەیەك ئاراستەی بەشدارانی كۆبوونەوەكە كرا. پاشان «محەممەد گرژاڵی» بە نوێنەرایەتیی كۆمیتەی PDKIلە ئەمریكا ،لەوحی سپاس و پێزانینی پێشكەش بە بەڕێزان «خالید خورینجی»« ،فەریبورز جەباری» و «جەعفەر شكاك» كرد. لە كۆتاییدا چەند چەپكە گوڵێك وەك هێمایەك بۆ رێزلێنان لە كار و چاالكیی ژنان ،پێشكەش بە ژنانی بەشداری رێوڕەسمەكە كرا.
گوندەكانی :بوغدەكەندی، كوچكی س���ەرێ ،كوچكی خوارێ ،باغڵووجە ،هەبەكی، ب��ۆگ��ەب��ەس��ی ،گەردیگالن. ج�����اددەی م���اڵ ق���ەڕەن���ی ـ سەقز ،گوندی ماڵ قەڕەنی و گ���ەڕەك���ی س��ەرق��ەب��ران و جاددەی وەنەوشە ،كۆل تەپەی ج��ه��ان��گ��ی��رخ��ان ،چۆمەڵوو، زێویە ،سنەتە و جنیان. ن��ەغ��ەدە :فەرهەنگسەرای ئوستاد شەهریار وگوندی مێهماندار. مەهاباد :باغی شایگان ،چوارڕێیانی ئازادی، مزگەوتی ئەسحابەسپی ،تەپەی هۆما ،كانی س��ۆف��ی رەش��ی��د ،زەم��ی��ن��ەك��ان��ی ش����ارەداری، كۆاڵنی ماملێ ،كۆاڵنەكانی مەحموودكان، سێ‌ڕێیای وەف��ای��ی ،مەیدانی كاسبكاران، فەرهەنگیان ،فەلەكەی چوارچرا ،مەیدانی پێشەوا ،فەلەكەی مادەر ،زانكۆی پەیام نوور، شەقامی سەعادەت ،مەیدانی ساعەت ،بەری شیالنان و بەری مەدرەسە. گوندەكانی :قەرەگۆل ،سەرچنار ،سەبزی، دێ م��ەال ،ئاغلیان ،خەتایی ،قەباكەندی، پیرۆلی باغی لە ناوچەی چۆمی مەجیدخان و حاجی حەسەن لە ناوچەی شامات.
بەڕێوەچوونی رێوڕەسمی 26ی سەرماوەز لە ناوەندی 3ی كوردستان رۆژی دووشەممە ،رێكەوتی 21ی سەرماوەز ،بە بۆنەی 26ی سەرماوەز ،رۆژی پێشمەرگەی كوردستان رێوڕەسمێك بە بەشداریی بەڕێز سدیق دەرویشی ،ئەندامی كۆمیتەی ناوەندیی ،PDKIكارد و پێشمەرگەكان و بنەماڵەكانیان و ژمارەیەكی بەرچاو لە ئەندامانی حیزب لە كۆمیتەكانی هەولێر و سۆران ،لە ناوەندی 3ی كوردستاندا بەڕێوە چوو. ئەم رێوڕەسمە بە سروودی نەتەوایەتیی «ئەی رەقیب» و راگرتنی خولەكێك بێدەنگی بۆ رێزگرتن لە گیانی پاكی شەهیدانی كوردستان دەستی پێكرد. پەیامی ناوەندی 3ی كوردستان بە بۆنەی 26ی سەرماوەز رۆژی پێشمەرگەی كوردستان، لەالیەن كاك «رەحیم مەنگوڕی» ،ئەندامی جێگری كۆمیتەی ناوەندی ،پێشكەش كرا. كاك رەحیم مەنگوڕی ،یاد و بیرەوەریی قارەمانانەی پێشمەرگەی بەرز نرخاند و وتی« :ئەو پێشمەرگە قارەمانانە لە ساڵی 1324ی هەتاوی ئااڵی خەباتیان بەرز و شەكاوە راگرتووە و هەتا سەركەوتنی یەكجاریش هەر بەرز و شەكاوە دەمینێت». بەڕێز مەنگوڕی وتی :لە سەردەمی خەباتی چەكداریدا پێشمەرگایەتی فەقەت لە شاخ و چیاكانی كوردستان ئیمكانی هەبوو ،بەاڵم ئێستا پێشمەرگە لە هەموو زانستگا و مزگەوتەكانی گوند و شارەكاندا بوونی هەیە. كاك رەحیم مەنگوڕی كە كۆتایی پەیامەكەی خۆیدا ،بەم بۆنەوە پیرۆزبایی لە كەمئەندامان و بنەماڵەی شەهیدان ،بەندكراوانی سیاسیی خۆڕاگر و ئەو ئەندامانەی كە لە نێو خۆی واڵتدا ئەمەگدارانە خەبات بە گەل و نەتەوەكەیان دەكەن ،كرد. لە بڕگەیەكی دیكەی رێوڕەسمەكەدا پەیامی هاوبەشی یەكیەتییەكانی ژن��ان ،الوان و خوێندكارانی دێموكراتی كوردستانی ئێران ،لە الیەن «شاناز سەلیمی»یەوە خوێندرایەوە. ی هەولێر و سۆران و جەژنیكان ،برووسكەی پیرۆزبایی خۆیان پێشكەش هەروەها كۆمیتەكان كرد. لە بەشەكانی دیكەی ئەم رێوڕەسمەدا چەند سروود و هۆنراوە بە بۆنەی رۆژی پێشمەرگەی كوردستانەوە پێشكەش كران. بەشی كۆتایی رێوڕەسمی 26ی سەرماوەز بە گۆڤەند و هەڵپەڕكێی كوردی لەالیەن بەشدارانی رێوڕەسمەكەوە ،رازێنرایەوە.
بەڕێوەچوونی جێژنی 26ی سەرماوەز لە نوروێژ بۆ رێزگرتن لە رۆژی پێشمەرگەی كوردستان رێكەوتی 26ی سەرماوەز ،بە بەشداریی بەشێكی بەرچاو لە ئەندامان و الیەنگرانی PDKIو بەشێك لە كوردەكانی پارچەكانی دیكەی كوردستان ،رێوڕەسمێك لە واڵتی نوروێژ بەڕێوە چوو. ریزبەندی بەرنامەكانی رێوڕەسمەكە بەم شێوەیە بوو: ـ خوێندنی سروودی نەتەوایەتیی «ئەی رەقیب» لە الیەن كۆڕی سروودی یەكیەتیی الوانی دێموكراتی كوردستانی ئێران و راگرتنی خولەكێك بێدەنگی بۆ رێزگرتن لە گیانی پاكی شەهیدانی رێگای رزگاریی كوردستان. ـ خ��وێ��ن��دن��ەوەی پ��ەی��ام��ی ك��ۆم��ی��ت��ەی گشتیی PDKIـ ن���وروێ���ژ ،ل��ە الی���ەن «ئ���ازاد عەزیزی»یەوە. لە بەشەكانی دیكەی رێوڕەسمەكەدا پەخشانێك و هۆنراوەیەك و هەروەها چەند گۆرانی لە الیەن هونەرمەندانی بانگهێشتكراوەوە پێشكەش كران. شایانی باسە لە الیەن كۆمیتەی گشتیی PDKIیەوە لۆحی رێزلێنان بە هەموو هۆنەرمەندانی بەشداربوو لە رێوڕەسمەكەدا پێشكەش كرا.
بەڕێوەچوونی رێوڕەسمی 26ی سەرماوەز لە شاری فالۆن بە بۆنەی رۆژی پێشمەرگەی كوردستان ،كۆمیتەی PDKIلە شاری فالۆن ،رێكەوتی 26ی سەرماوەز رێوڕەسمێكی بەڕێوە برد. رێوڕەسمەكە بە سروودی نەتەوایەتیی «ئەی رەقیب» و راگرتنی خولەكێك بێدەنگی بۆ رێزگرتن لە گیانی پاكی شەهیدان دەستی پێكرد. پەیامی كۆمیتەی PDKIـ فالۆن ،لە الیەن «جەمیل ئەمینپوور»ەوە خوێندرایەوە. لە بەشێكی دیكەی رێوڕەسمەكەدا كۆمیتەی حیزب لە شاری فالۆن چەپكەگۆلی رێز و خۆشەویستی پێشكەش ب ە پێشمەرگە دێرینەكان و یار و یاوەری پێشمەرگەكانی دانیشتووی ئەو شارە كرد. شەوئاهەنگەكە بە گۆرانی و هەلپەركێ كۆتایی پێهات.
ئەندامان و الیەنگرانی نهێنیی PDKIبە بۆنەی 26ی سەرماوەز ،رۆژی پێشمەرگەی كوردستان لە شار و ناوچەكانی كوردستانی ئێران و شارەكانی دیكەی ئێراندا چاالكیی تەبلیغییان بەڕێوە برد و بە نووسینی درووشم، هەڵكردنی ئاگری پیرۆزی 26ی سەرماوەز لە سەر شاخ‌و شۆێنە بەرزەكان ،باڵوكردنەوەی شیرینی ،سەردانی بنەماڵەی پێشمەرگەكان، باڵوكردنەوەی دروش‌م و تراكتی شۆڕشگێرانە رێزیان لە خەبات و بەرخۆدانی پێشمەرگە گرت. شایانی باسە ت���ەواوی ئ��ەو چاالكییانە لە كاتێكدا بەڕێوە چ��وون كە هێزەكانی رێژیم شارەكانی كوردستانیان تەنیبوو‌و هەوڵیان دەدا پێش بە چاالكیی رۆلەكانی دێموكرات بگرن. ئەو شار و ناوچانەی كە چاالكیی تەبلیغییان تێدا بەڕێوە چووە ،بریتین لە: ورم���ێ :ش��ەق��ام��ی دان��ش��ك��دە ،بیمارستانی ئازەربایجان ،بەرانبەر زانكۆی ورمێ ،بەرانبەر كۆنسولخانەی توركیە ،بازاڕباش ،دەروازەی م��ەه��اب��اد ،پ��ارك��ی گوڵستان و ترمیناڵی جنووب. گوندەكانی :قاسملوو ،حاجی بەركەولی، ب�����ەڕۆژ ،گ���ون���دی س��ەن��گ��ەر ل���ە ناوچەی دەشتەبێڵ ،گركەگۆر و ج��اددەی ورمێ بۆ » لە شنۆ ،گوندەكانی «رەزگە» و «گاڕانە ناوچەی مەرگەوەڕ. پیرانشار :شارەدێی پەسوێ ،شەقامی هێمن، ه��ەژار ،عەلی حیرانی ،سوڵتان عەلیپوور، م��ەه��اب��اد ،م��وت��ەه��ەری ،ش�����وورا ،توحید، محەممەد هەوراز و عەبدوڵاڵ پیران ،كارخانەی قەند ،دربكە ،گەپلەسەن ،الوێن ،ركاوێ ،قەرە خدر ،زینوینجیان ،خری بەرداشان. كۆاڵنەكانی :بەنەفشە ،ب���اران ،دۆستی، ك��ەوس��ەر ،ب��ەه��ار ،الوان ،دەوروب����ەری قەاڵ، مزگەوتی محەممەد «رسول اللە» ،حەزرەتی عایشە ،قوتابخانەی ش��ەوان��ەڕۆژی ،پۆست بانك و پۆمپی بەنزین. مەریوان :شارۆچكەی كانی دینار ،مزگەوتی جامیعە ،دەبیرستانی ئیمام ،دەوروب����ەری دەرم��ان��گ��ا ،شەهرەكی هیجرەت ،ئاگاهی، دادگ��ای ت��ازە ،دەوروب���ەری شیركەتی گاز، ب��ل��واری موعەلیم ،دانشگای پ��ەی��ام نوور، دانشگای ئازادی مەریوان. گوندەكانی :درگاشێخان ،تووتمدەر ،نێ، هوویە ،سەرهوویە ،ئەوێهەنگ ،نجێ ،ساڵیان، سپی ب��ن ،سێڕێیانی دەگ��اگ��ا ـ هەرسین، س��ێ‌‌ڕێ��ی��ای ه��ەرس��ی��ن ـ ب���ۆڕی���ەر ،دووئ����او، لەنگەرێز. هەروەها ئەندامانی حیزب لە كردەوەیەكی بوێرانەدا نزیك بە « 100اس ام اس»یان بۆ بەرپرسانی ئیدارەی ئاگاهی ،كەالنتەری و ش���وورای ئیسالمی ن����اردووە و دروشمی شۆڕشگێڕییان نووسیووە. سەقز :تەپەمااڵن ،جوتیاران ،شەیتانە بازاڕ، 32م��ی��ت��ری ،سیلۆ ،ح��ەم��اڵ ئ���اوای سەروو و ژووروو ،ق���ەوخ ،ب��ل��وورئ��اوا ،بیمارستانی خومەینی ،بیمارستانی «تامین اجتماعی»، ساڵح ئاوا ،سەر قبران ،كەریم ئاوا و شاناز.
رەب��ەت :گەڕەكەكانی :پاسگا ،دەوروبەری بێهداشت ،سێڕێیانی لیالنێ ،دەوروبەری پاركی بەهاران. بۆكان :گەڕەكەكانی عەلی ئاباد ،مەجبورئاوا، قوتابخانەی 7ی تیر ،كۆاڵنەكانی چیمە‌ن و دیمەن ،شلێر ،میراوا و زاگ��رۆس ،بێهداری، كانی باقر ،پشتی 30میتری .گوندەكانی: ساروقامیش ،حاجی ئاباد ،قەاڵی رەسوولە شێت ،حاجی لەك ،قارنجەی گەورە ،حوسێن مامە ،كویل ئاوا ،ناوچەی ئاڵەشین ،قەرەكەند، عەزیزكەند ،نۆبار ،تەرەغە ،باشباڵغ ،باغچ ە و سەرباغچە و... سنە :شارۆچكەی نایسەر ،جاددەی سەڵوات ئ���اوا ،ق��ش�ڵاخ ،كانی ك��ووزەڵ��ەی خ���واروو و س���ەروو ،ع��ەب��اس ئ���اوای س��ەرێ و خوارێ، ج���ادەی بەهەشتی م��ح��ەم��م��ەدی ،شارەكی گرێزە ،جادەی سنە ـ كرماشان. پاوە :ترمیناڵی پاوە ،سێڕێیانی بیمارستان، ت��ەن��ی��ش��ت ب��ی��م��ارس��ت��ان��ی ق����ودس ،ج����اددەی كەمەربەندی ،سەراوهەوڵی ،ج��ادەی پشتی
میراوا ،پاركی كۆمەكاڵ ،شەقامی 26ی مورداد ،دەرەی ئاساوان ،دەرە باسام ،شمشێر و خانەقا. سەرپێڵی زەهاو :كەلی داوود ،ناوكەل ،پاركی گشتی ،م��ەی��دان��چ��ە ،م��زگ��ەوت��ی جامیعە، ف��ەره��ەن��گ��ی��ان ،جێگای س���ەوزی فرۆشان، عەباس ئ��اوا ،سەر پ��ردی ئەڵوەند ،قەرەباغ، دەوروبەری ئیدارەی پۆلیس. قەسری شیرین :پاركی گشتی ،گەراجی قەسری شیرین ـ كرماشان ،دەروازەی شار، شەقامی دوكتورەكان ،چوارڕێیانی موخابرات، سەر رێگای قەسر بۆ مەنزەریە. ت��اران :ئوتووبانی ئەرتش ،ئوتووبانی ئیمام ع���ەل���ی ،ئ��ەق��دەس��ی��ە ،ش��ەه��ی��د محەالتی، تەڕەباری ئوزگول ،پشت شارەداری ،نیاوەران، چ��وارڕێ��ی��ان��ی ف��ەرم��ان��ی��ە ،ب��ل��واری بونیاد، شەقامی 16ی ئ���ازەر ،س���ەردەری زانكۆی تاران و پاركی ساعی. ه���ەوش���ار :ف��ەل��ەك��ەی ئ��وس��ت��اد شەهریار، ترمیناڵی ق��ودس ،ج��اددەی تیكاب ـ سایین ق��ەاڵ ،ترمیناڵی شەهید دوك��ت��ور قاسملوو، شەقامی سەهەند ،كوشتارگا ،فەلەكەی شەهید دوكتور قاسملوو. گوندەكانی :مەحموودئاوا ،ئاغاجەری ،قەل ق��ۆڵ ،حاجی ئ��اوا ،قازانڵی ،داشكەستان، حوسێن ئاوا ،خوڕەم دێ ،قسقۆپی و پردی قوزڵوین. ق��ەزوی��ن :دەروازەی رەش���ت ،بووئین زەهرا، گەڕەكی عومەرییەكان ،دەوروبەری كەالنتەری و زانكۆی بووئین زەهرا. س��ای��ی��ن ق���ەاڵ :ف��ەل��ەك��ەی ش��ەه��ی��د دوكتور قاسملوو ،چوارڕێیان و شەقامی ساحلی، پاركی جەوانان ،دەوروبەری زانكۆ ،شەقامی سەهەند ،شەقامی سەبت ئەحواڵ ،فەلەكەی مۆعەلێم ،سێ‌ڕای بۆكان ،سەهەندی غەربی و ش��ەرق��ی ،كۆنەكەن ،ترمیناڵی قاسملوو، ت��رم��ی��ن��اڵ��ی ت��ی��ك��اب و ه���ەم���وو گ�����ەرەك و كۆاڵنەكانی كوشتارگا. گوندەكانی :حۆسێن ئ��اوا ،مەحموود جغ، خ��وڕەم دێ ،قسقۆپی ،گ��ەڕاو ،سەفاخانە و قۆزڵوو. جوانـڕۆ :كۆاڵن و گەڕەكەكان بە شێوەیەكی ب��ەرب�ڵاو ب��ە دروش����م و وێ��ن��ەی پێشمەرگە رازێنرابوونەوە.
بەڕێوەچوونی سمینارێك لە ستۆكهۆڵم لەسەر رۆڵی ژنان لە ئێرانێكی فێدراڵدا سمینارێك س��ەب��ارەت ب��ە رۆڵ و پێگەی ی ژن��ان ل��ە ئێرانی ف��ێ��دراڵ ،رێكەوتی 15 سەرماوەز ،بە بەشداریی ژمارەیەكی زۆر لە ژنانی چاالكی بوارە جیاجیاكان و نوێنەرانی بەشێك لە نەتەوەكانی ئێران لە ناوەندی Aی ستۆكهۆڵم بەڕێوە چوو. ئ���ەم س��م��ی��ن��ارە ب���ە ه���اوك���اری���ی ناوەندی نێودەوڵەتیی «ئۆالف پاڵمە» ،پارتی سوسیال دێموكراتی سوئێد و كۆنگرەی نەتەوەكانی
ئێرانی فیدراڵ ،رێكخرابوو. بەڕێوەبەرانی سمینارەكە ،بریتی بوون لە: «ونیرە سولێمانی» ،ئەندامی پارتی خەڵكی بەلووچستان و چ��االك ل��ە گ��رووپ��ی مافی مرۆڤی بەلووچستان« ،سوودابە ئەردەوان» چاالكی ئازەری ،بەندكراوی سیاسیی پێشوو و چاالكی سیاسی« ،پ��ەروان��ە حەیدەری» ن��وێ��ن��ەری حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران و وتەبێژی یەكیەتیی ژنانی دێموكراتی
بڕووخـێ رێژیمـی كۆنەپەرستی كۆماری ئیسالمیی ئــێران
كوردستانی ئ��ێ��ران ،و ك�لاس ن��ۆردم��ارك لە حیزبی سوسیال دێموكراتی سوئێد. هەركام لە بەشداربووانی سمینارەكە لەسەر بارودۆخی ژنان لە ناوچەی خۆیان بەتایبەتی و لە ئێراندا بەگشتی و چاالكیی سیاسیی ژن��ان بۆ گەیشتن بە مافەكانیان باسێكیان پێشكەش كرد و دواتریش وەاڵمی پرسیارەكانی بەشداربووانیان لەم پێوەندییەدا دایەوە.
هەواڵ و راپۆرت بەڕێوەچوونی ئاهەنگی 26ی سەرماوەز لە ئاڵمان بە بۆنەی رۆژی پیشمەرگەی كوردستان ،كۆمیتەی PDKIلە ئاڵمان ،رێكەوتی 26ی سەرماوەز، رێوڕەسمێكی بە بەشداریی ئەندامانی و دۆستانی PDKIو نوێنەری چەندین حیزب و رێكخراوی كوردستانی لە شاری «شتووتگارت» بەڕێوە برد. ریزبەندی بەرنامەكانی رێوڕەسمەكە بەم شێوەیە بوو: ـ خوێندنی سروودی نەتەوایەتیی «ئەی رەقیب» و راگرتنی خولەكێك بێدەنگی بۆ رێزگرتن لە گیانی پاكی سەرجەم شەهیدانی رێگای ئازادیی كوردستان ـ پێشكەشكردنی پەیامی كۆمیتەی PDKIلە ئاڵمان لە الیەن كاك شەهریار نەقشبەندی، بەرپرسی ئەم كۆمیتەیە ـ پێشكەشكردنی پەیامی یەكیەتیی الوانی دێموكرات ،لە الیەن كاك «كۆسار خودایاری»یەوە ـ پێشكەشكردنی پەیامی یەكیەتیی ژنانی دێموكرات لە الیەن خاتوو «كەژاڵ نەقشبەندی»یەوە ـ پێشكەشكردنی باسێك سەبارەت بە پێشمەرگە لە الیەن كاك «سدیق بابایی» پێشمەرگەی دێرینی حیزبی دێموكرات و تێكۆشەری سیاسی ـ خوێندنەوەی شێعری پێشمەرگە لە الیەن كاك «فەرەیدوون ئەرشەدی»یەوە. ـ دواتر لە الیەن بەڕێزان جەهانگیر حاتەمی ،بەرپرسی كۆمیتەی حیزب لە شتووتگارت و ماكوان بەهرامی ،بەرپرسی بەشی تەشكیالتی كۆمیتەی حیزب لە ئاڵمان لەوحی رێزلێنانی كۆمیتەی ناوبراو بە بەڕێزان محەممەد ئەمین رۆستەمی ،خاتوو دەوڵەت رۆستەمی ،باباشێخ ناسری ،خاتوو مریەم مەسعوودی ،عیسا ئیراندووست ،جەواهیر ئیبراهیمی ،جەماڵ یووسفی ،خاتوو سوعدا حەسەن‌زادە، خاتوو رەعنا قوربانی ،خاتوو كولسووم مەحموودی ،هێمن مەولوودی و حوسێن بەهشتی ،پێشكەش كرا. ـ پێشكەشكردنی پەیامی پیرۆزبایی پارتی دێموكراتی كوردستان و یەكیەتیی نیشتمانیی كوردستان، لە الیەن نوێنەرەكانیانەوە ـ خوێندنەوەی كورتە شیعرێك لە الیەن خاتوو «مریەم مەسعوودی»یەوە ـ خوێندنەوەی وتارێكی كورت سەبارەت بە هۆكارەكانی خۆشەویستیی پێشمەرگە ،لە الیەن كاك «كەماڵ بیدارنیا»وە. ئەو حیزب و رێكخراوانەى كە برووسكەی پیرۆزباییان بۆ ئاهەنگەكە ناردبوو ،بریتین لە: پارتی دێموكراتی كوردستان یەكیەتیی نیشتمانیی كوردستان پارتی سوسیالیستی كوردستان كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان ناوەندی چاك كۆمكار ئاهەنگەكە بە گۆرانی و هەڵپەڕكێی كوردی كۆتایی پێهات.
سەپاندنی حوكمی پێنج ساڵ زیندان بەسەر هاوواڵتییەكی كورددا هاوواڵتییەكی كوردی خەڵكی ناوچەی سۆماى ورمێ‌لە الیەن دادگای ئینقالبی ئەو شارەوە بە زیندان مەحكوم كرا. «كورووش پاشایی» خەڵكی ناوچەی «سۆما» لە الیەن دادگای ئینقالبی رێژیمەوە حوكمی پێنج ساڵ زیندانی تەعزیری بەسەردا سەپا. ئەو هاوواڵتییە بە تۆمەتی هاوكاری لەگەڵ حیزبیكی دژبەری رێژیمی ئیسالمیی ئێران ئەو حوكمەی بەسەردا سەپاوە. كورووش پاشایی چەند مانگ لەمەوبەر بۆ ماوەیەكی كاتی لە دەستبەسەرگەی ئیدارەی ئیتالعاتی شاری ورمێ‌دەستبەسەر بووە.
هاوواڵتییەك لە مەریوان دەستبەسەر كرا هاوواڵتییەك لە گوندی «سیاناو»ی سەر بە شاری مەریوان لە الیەن هێزە ئیتالعاتییەكانی رێژیمی ئیسالمیی ئێرانەوە دەستبەسەر كرا. بە پێی راپۆرتی هەواڵدەریی كوردپا هوشیار رانسووری ،خەڵكی گوندی سیاناو ،رۆژی دووشەممە، رێكەوتی 21ی سەرماوەز لە الیەن هێزەكانی ئیدارەی ئیتالعاتی مەریوانەوە دەستبەسەر كراوە. تا ئێستا لە هۆكاری گیران و شوێنی راگرتنی ئەو هاوواڵتییە كوردە هەواڵ و زانیارییەك لەبەر دەستدا نیە. بەپێی ئاماری تۆمار كراو لە ناوەندی ئاماری هەواڵدەریی كوردپا لە سەرەتای مانگی رەزبەرەوە هەتا ئێستا لە ناوچە كوردنشینەكانی ئێراندا 83هاوواڵتیی كورد بە تۆمەتی جۆراوجۆر لە الیەن هێزە ئەمنییەیتییەكانی رێژیمی ئیسالمیی ئێرانەوە دەستبەسەر كراون. لە كۆی گشتیی ئەو دەستبەسەركروانە حوكمی 8كەسیان یەكالیی كراوەتەوە. ئەو 8كەسە لە الیەن دەزگا قەزاییەكانی رێژیمی ئیسالمیی ئێرانەوە سەرجەم سەد و 12مانگ حوكمی زیندانیان بۆ بڕاوەتەوە. ژمارەیەكی بەرچاو لەو گیراوانە بە هاوكاری لەگەڵ حیزبە كوردستانییەكانی ئۆپۆزیسیۆنی رێژیم تۆمەتبار كراون.
برینداربوونی كۆڵبەرێك بە هۆی تەقەی هێزەكانی رێژیم هێزە ئینتیزامییەكانی رێژیم لە پاسگای «بەردەپان» لەسەر سنووری سەردەشت ،رێكەوتی 23ی سەرماوەز ،كۆڵبەر و كاسبكارەكانى سەر سنوری دەوروبەری گوندی «دۆڵەبی»ی ناوچەی «هۆمل»ی سەردەشتیان دایە بەر دەسترێژ و بەم هۆیەوە یەكێك لە كۆڵبەرەكان بە ناوی «ئاكۆ» بریندار بوو. هەروەها بە هۆی دەستڕێژی هێزەكانی رێژیمەوە ژمارەیەكی زۆر ئەسبی بارهەڵگری كاسبكارەكانی سەر سنووری سەردەشت كوژراون. لە هێرشێكی دیكەدا بۆ سەر كاسبكارەكان هێزە ئینتیزامییەكان ،رێكەوتی 23ی سەرماوەز لە گەڕەكی مەجبوورئاوای سەردەشت ،دەستیان بەسەر كەلوپەلی كاسبكاراندا گرت و دواتر ئاگریان لەو كەلوپەالنە بەردا.
رژانی ماددەی نەوتی ،هەڕەشە لە ژینگەی رووباری تەتەهووی بۆكان دەكا رژانی ماددەیەكی نەوتی با ناوی «مازووت» ،بۆ ناو ئاوی رووباری تەتەهووی شاری بۆكان مەترسیی كەوتنەوەی كارەساتی ژینگەیی لێ دەكرێت. چەند رۆژ پێش ماشینێكی هەڵگری ماددەی نەوتی كە لە عێراقەوە بۆ شاری بوناب بەڕێوە بوو، لەسەر رێگای رووباری «تەتەهوو» تووشی رووداوی هاتوچۆ بوو و نزیكەی 25هەزار لیتر لەو ماددە نەوتییە رژاوەتە نێو رووبارەكەوە. بەرپرسانی ئاو و ئاوەڕۆی شاری بۆكان رایانگەیاندووە ،مەترسیی تێكەڵبوونی ئەو مادە نەوتییە لەگەڵ ئاوی خواردنەوەی مااڵنی ئەو دەڤەرە لە ئارادایە. رووباری تەتەهوو (سیمینە رود) لە ئوستانی ئازەربایجانی رۆژئاوا هەڵكەوتووە و لە چیاكانی بانە و سەقز ،سەرچاوە دەگرێت و دوای تێپەڕبوون لە شارەكانی بۆكان و میاندواو ،دەڕژێنە نێو زەریاچەی ورمێ.
درێژەی كۆكردنەوەی ماهوارە لە گوندەكانی كوردستان لە گوند و ناوچە جۆراوجۆرەكانی كوردستان، گەاڵڵەی كۆكردنەوەی ماهوارە درێژەی هەیە و هێزەكانی رێژیم بۆ پێشگرتن لە ناڕەزایەتیی خەڵك لە گ��ازی فرمێسكڕێژ كەڵكیان وەر گرتووە. رێ���ك���ەوت���ی 20ی س�����ەرم�����اوز ،هێزە ئینتیزامییەكانی رێژیم ،گەمارۆی گوندەكانی «دەربەند»ی ورمێ و «جاشێران»ی سەر بە ناوچەی نەغەدەیان داوە و پاشان رژاونەتە نێو ماڵی خەڵك و دەستیان بە كۆكردنەوەی ماهوارەكان كردووە. ئ��ەم ك��ردەوەی��ەی هێزەكانی رێژیم ب��وو بە هۆی ناڕەزایەتیی خەڵك و لە ئاكامدا لەگەڵ بەربەرەكانێی ژن��ان و الوان��ی ئ��ەو گوندان ە ب���ەرەوڕوو بوونەوە و هێزەكانی رێژیمیش بۆ باڵوەپێكردنی خەڵكی ن���اڕازی ل��ە گازی فرمێسكڕێژ كەڵكیان وەرگرت. ه��ێ��زەك��ان��ی رێ��ژی��م ه���ەروەه���ا ب��ە ل��ێ��دان و س��ووك��ای��ەت��ی پ��ێ��ك��ردن ،ه��ەوڵ��ی باڵوەكردنی خەڵكەكەیان داوە. هێزەكانی رێژیم لە گوندەكانی دیكەی ن��ەغ��ەدەش وەك «ق��ەاڵت��ان»« ،خنخنە» و «زەلیالن» ،بە زۆر چوونەتە نێو ماڵی خەڵك و پاش سووكایەتی پێكردن دەستیان بە سەر زیاتر لە 50دەزگا ماهوارەدا گرتووە. لە رێكەوتی 21ی س��ەرم��اوەزی��ش��دا ،هێزە ئینتیزامییەكانی رێ��ژی��م ،ب��ە مەبەستی ك��ۆك��ردن��ەوەی م��اه��وارە هێرشیان كردۆتە سەر گوندی «قەاڵتان»ی نەغەدە و دەستیان بەسەر ژمارەیەكی زۆر ماهوارەدا گرتووە. هێزە ئینتیزامییەكانی رێژیم دەستیان بە س��ەر 25دەزگ��ا م��اه��وارەدا گرتووە و باقی ماهوارەكانی دیكەیان تێك شكاندووە. لە هەڵمەتێكی دیكەدا هێزە ئینتیزامییەكانی رێژیم ،بۆ كۆكردنەوەی ماهوارەكانی خەڵكی گوندی دزڵ��ی ،هێرشیان ك��ردۆت��ە س��ەر ئەو گوندە و ه��ەر كەسێك كە ناڕەزایەتیی بەم ك���ردەوەی���ە درب��ـ��ڕی��وە ك��ەوت�� ۆت��ە ب��ەر ل��ی��دان و سووكایەتی پێ كراوە. هێزە ئینتیزامییەكانی رێژیم بە بێ هیچ مۆڵەتێكی یاسایی و بە بێ ئاگاداركردنەوەی خەڵك ماڵەكانیان ،بۆ دۆزینەوەی دەزگاكانی ماهوارە دەپشكنن.
بەڕێوەچوونی جێژنی 26ی سەرماوەز لە نوروێژ رێكەوتی 26ی سەرماوەز ،بۆ رێزگرتن لە ی 26ی سەرماوەز ،رۆژی پێشمەرگەی رۆژ كوردستان بە بەشداریی بەشێكی بەرچاو لە ئەندامان و الیەنگرانی PDKIو بەشێك لە كوردەكانی پارچەكانی دیكەی كوردستان، جەژنێكی بەشكۆ لە نوروێژ بەڕێوە چوو. ریزبەندی بەرنامەكان بەم شێوەیە بوو: ـ خوێندنی سروودی نەتەوایەتیی «ئەی رەقیب» و راگرتنی خولەكێك بێدەنگی بۆ رێزگرتن لە گیانی پاكی شەهیدانی رێگای رزگاریی كوردستان ـ خوێندنەوەی پەیامی كۆمیتەی گشتیی PDKIـ نوروێژ ،لەالیەن كاك «ئازاد عەزیزی»یەوە. ـ پێشكەشكردنی پەخشانێك لە بەڕێز «مەنسوور عەزیزی»یەوە. ـ پێشكەشكردنی پارچە هۆنراوەیەك لە الیەن بەڕێز ئیبراهیم بۆكانی. رێوڕەسمەكە بە گۆرانیی هونەرمەندانی بانگهێشتكراو درێژەی پێدرا و بۆ رێزلێنان لەو هونەرمەندانە بە ناوی كۆمیتەی گشتیی PDKIلۆحی رێزلێنانیان پێ بەخشرا.
ژمارە 571ـ 21ی دێسامبری 2011
3
رێژیم وەرزێڕانی پیرانشاری لە كوودی شیمیایی بێبەش كرد ئیدارەی وەرزێڕیی شاری پیرانشار حەواڵەی وەرگرتنی كوودی شیمیایی بە وەرزێڕانی پیرانشار داوە ،بەاڵم وەرزێـڕان هەتا ئێستا نەیانتوانیوە ئەم كوودە وەربگرن. ئیدارەی وەرزێڕیی پیرانشار بە وەرزێڕانی راگەیاندووە « :هیچ كوودێكیان لەبەر دەستدا نیە ،بەاڵم كوودی شیمیایی لە بازاڕەكاندا بە زۆری دەست دەكەوێت». ئەم كردەوەیەی ئیدارەی وەرزێڕیی پیرانشار ،خەڵكی لە راستبێژیی بەرپرسان تووشی گومان كردووە و وەرزێڕان لەو بڕوایەدان كە كوودەكانی نێو بازاڕ هەر هەمان كوودی ئیدارەی وەرزێڕییە كە بە هۆی گەندەڵیی بەرپرسانی دەوڵەتییەوە ،لە جیاتی ئەوە بگاتە دەستی ئەوان، لە بازاڕەكاندا سەودا و مامەڵەی پێ دەكرێت.
هەڕەشەی هێزەكانی ئیدارەی ئیتیالعاتی گیالن غەرب لە قوتابییانی دواناوەندی هێزە ئیتیالعاتییەكانی رێژیم لە شاری «گیالن غەرب» پاش بانگهێشتكردنی قوتابییانی قوتابخانەكانی دواناوەندیی ئەم شارە ،بە تۆمەتی باڵوكردنەوە و تەبلیغ بۆ هەستی نەتەوایەتی و باڵوكراوە كوردییەكان ،هەڕەشەیان لێكردوون. ئەو قوتابییانە لە الیەن هێزەكانی ئیدارەی ئیتیالعاتەوە هۆشدارییان پێ دراوە ،لە هەر جۆرە كردەوەیەك كە پێوەندیی لەگەڵ كورد و كوردستان و جوواڵندنی هەستی نەتەوایەتی هەبێت خۆ ببوێربن.
دوو هاوواڵتیی پیرانشاری دەستبەسەر كران دوو كەس بە ناوەكانی خدر نەبی ،ناسراو بە مەحموود و سەدیق بەرشان ،خەڵكی گوندی «كەوپەڕ» لەالیەن هێزە ئەمنیيەتییەكانەوە دەستبەسەر كران. لە هۆكاری و شوێنی راگیرانی ئەو دوو هاوواڵتییە كوردە زانیارییەك لەبەر دەستدا نیە.
كوژرانی هاوواڵتییەكی مەریوانی بە دەستی بەكرێگیراوێكی رێژیم هیوا خوون جام ،هاوواڵتیی مەریوانی كە ماوەیەك لەمەو پێش لەالیەن بەكرێگیراوێكی رێژیمەوە بە ناوی «ئەحا چەتە» بریندار كرابوو ،شەوی 24ى سەرماوەز ،گیانی لەدەست دا.
دەركردنی حوكمی زیندان و سزای نەختی بۆ 10هاوواڵتیی نەوسوودی دەزگای دادوەریی رێژیم 10هاوواڵتیی نەوسوودی بە زیندان و سزای نەختی مەحكووم كرد. ناوی حوكم دراوەكان بەو شێوەیەی خوارەوەیە: ـ بەختیار خەندانی ،حوكمی 11مانگ زیندان و سێ میلیۆن و 200هەزار تمەن سزای نەختی ـ موختار خەندانی 6 ،مانگ و چوار رۆژ زیندان و 300هەزار تمەن سزای نەختی ـ شاهرۆخ خەندانی 3 ،مانگ و دوو رۆژ زیندان و 400هەزار تمەن سزای نەختی ـ حیشمەت رەزایی 7 ،مانگ زیندان و 400هەزار تمەن سزای نەختی ـ ئەفشین رەئووفی 3 ،مانگ و دوو رۆژ زیندان و 300هەزار تمەن سزای نەختی ـ هێرش عوسمانی ،ئەنسار و ئەفشار شاوەیسی ،سوبحان رەحیمی ،و ماكوان كەیخوسرەوی، هەر كامەیان بە 400هەزار تمەن سزای نەختی مەحكووم كراون. ئەو دە الوە نەوسوودییە بە تۆمەتی خۆپیشاندان دژی كوژرانی هاوواڵتییەكی ئەو شارە بە ناوی «پوورمەند مەدحەتنیا» لە الیەن هێزە ئینتیزامییەكانەوە دەستبەسەر كرابوون. لەو خۆپیشاندانانەدا بە هۆی تەقەی هێزە نیزامییەكانەوە چوار هاوواڵتیی بریندار بوون و ژمارەیەكی بەرچاویش دەستبەسەركران. پوورمەند مەدحەت نیا رۆژی2ی خاكەلێوەی ئەمساڵ ،لەالیەن كەسێك بەناوی «جاوید» فەرماندەی هەنگی مەرزیی نەوسوودەوە گیانی لێ ئەستێنرا و دواتر ئەو فەرماندەیە بێ لێپرسینەوە ئازاد كرا. ئەو نیزامیانەش كە تەقەیان لە خۆپیشاندەران كردبوو ،ئازاد كراون.
كۆمەڵەی كولتووریی ئاكەش هووس ،سمینارێكی لە نوروێژ بەڕێوە برد رۆژی شەممە ،رێكەوتی 19ی سەرماوەز ،كۆمەڵەی كولتووریی ئاكەش هووس ،سمینارێكی لە ژێر ناوی جیاوازیی كولتوورەكان بۆ مریەم عەلیپوور و كاك مەجید پااڵنی ،پێك هێنا. سمینارەكە پاش سروودی نەتەوایەتیی ئەی رەقیب و راگرتنی خولەكێك بێدەنگی بۆ رێزگرتن لە گیانی پاكی شەهیدان ،دەستی پێكرد. دواتر خاتوو مریەم عەلیپوور و كاك مەجید پااڵنی هەر كامیان بابەتی خۆیان لە سەر جیاوازیی كولتوورەكان پێشكەش كرد. لە كۆتایی سمینارەكەدا ك��ۆڕگ��ێ��ڕان ،وەاڵم��ی پرسیار و بۆچوونەكانی بەشداربووانی سمینارەكەیان دایەوە.
كۆچی دوایی باوكی شەهیدێكی رێگای رزگاریی كوردستان لە ناوچەی پیرانشار رۆژی هەینی ،رێكەوتی 25ی سەرماوەز« ،مام عەبدوڵاڵ تاوسی» ،باوكی شەهید سلێمان تاوسی و خەڵكی گوندی كانی باغی ناوچەی پیرانشار ،لە تەمەنی 82ساڵیدا ،بە هۆی نەخۆشییەوە كۆچی دوایی كرد. مام عەبدوڵاڵ ،مرۆڤێكی نیشتمانپەروەر‌و كورددۆست بوو .ناوبراو هەمیشە هاوكاری هێزی پێشمەرگەی كوردستان و خۆشەویستی كۆمەاڵنی خەڵكی كوردستان بوو و لە نێو خەڵكی پیرانشاردا خاوەن رێزێكی تایبەت بوو. حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران ،بەم بۆنەوە سەرەخۆشیی خۆی ئاراستەی بنەماڵە‌‌و كەس‌و كاری ناوبراو دەكات‌و خۆی بە هاوبەشی خەمیان دەزانێت.
4
ژمارە 571ـ 30ی سەرماوەزی 1390
پەیامی دەفتەری سیاسیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بە بۆنەی 26ی سەرماوەز ،رۆژی پێشمەرگەی كوردستان خەڵكی تێكۆشەری كوردستان! ئ��ەن��دام��ان و الی��ەن��گ��ران��ی ح��ی��زب��ی دێموكراتی كوردستانی ئێران!
بنەماڵەی ب��ەڕێ��زی ش��ەه��ی��دان و زیندانییانی سیاسی! بەشداربووانی رێوڕەسمی 26ی سەرماوەز ،رۆژی پێشمەرگەی كوردستان! ساڵوتان لێ بێ پیروز بێ 26ی سەرماوەز ،روژی پێشمەرگەی كوردستان لە هەموو خەڵكی كوردستان و بەتایبەت لە كادر و پێشمەرگەكانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران .ئەمڕۆ لێرەدا لە دەوری یەك كۆبووینەتەوە بۆ رێزگرتن لە مرۆڤگەلێك كە مەشعەلدار و پێشەنگی خەباتی گەلەكەیانن ،فیداكار و كۆڵنەدەر و پێشرە و پێشەنگ و رێپیشاندەری رێگای ئازادی و سەربەستی و خەباتگێڕانی دژی چەوسانەوە و گیانبەختكەرانی رێگای ئامانجە نەتەوەییەكان ،بە ئاگاهی و هەست بە بەرپرسایەتییەوە ئەو رێگایەیان هەڵبژاردووە و لە هەموو مێتۆدەكانی خەباتی سەردەمیانە بۆ گەیشتن بە ئازادی و رزگاریی نەتەوەیی كەڵك وەردەگرن و بە بێ راوەستان تێدەكۆشن. ه��ەر ب��ۆی��ە كاتێك ل��ە ك��ۆر و ك��ۆب��ون��ەوەك��ان لە شوێنە تایبەتییەكان ن��اوی پێشمەرگە دێتە بەر باس ،قەاڵفەتێكی شۆڕشگێرانە و ماندوونەناسانە و دوژمنڕووخێن دێتە بەر چاوی خەڵك. بە شوروشەوق و خۆشەویستی ،بە هیوای رزگاری و ئ��ازادی و داهاتویەكی گەش دەڕواننە رێچكە و رێبازەكەیان. پێشمەرگە وا لە نێو كۆمەاڵنی خەڵكدا جێگەی خۆی كردووەتەوە و ریشەی قایم و موحكەم كرددوە كە وەك دارێكی ریشەفراوان و بەهێز ،بە لق و پۆیەكی بەرباڵوەوە رۆژ بە رۆژ ئەم ریشەیە بەهێز و جێگیر و لقوپۆپەكانی پڕپۆشترو گەشاوەتر دەبێ. ئەم دارە بەنرخە كە لە الیەن گەلەكەیەوە ئاویاری دەك���رێ ،ه���ەردەم لە زی��ادب��وون و گەشەكردندایە و هەر چوار پارچەی كوردستان لە ژێر سێبەری ئەم گەورەدارە بەهرەمەندەدا دەحەسێتەوە. ئەمە بەرهەمی ه��زر و ئەندیشەی دامەزرێنی ه��ێ��زی پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەی ك���وردس���ت���ان ،وات����ە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێرانە كە هەنووكەش ناوی پڕ لە شانازی هێزی ڕزگاریدەری گەلی كورد ،واتە هێزی پێشمەرگەی كوردستان بۆتە هێمای بەرخۆدان و خۆڕاگری و ئازادی لە ئاستی بیروڕای گشتی جیهاندا. پێشمەرگە تەنیا چەكدارێكی ئاسایی نیە بەڵكوو مامۆستایەكی زانكۆ و دیپلۆماتێكی بەتوانایە، رووناكبیرێكی نەتەوەیی سەردەمە كە توانیویەتی ئێش و ئازار و كێشەی گەلەكەی بباتە نێو كۆر و
كۆمەڵە جیهانییەكان و ببێتە تریبۆنێك بۆ گەیاندنی ه���اواری مافخوازانەی نەتەوەكەمان بە بیروڕای گشتی جیهان. ئ��ەگ��ەر دوژم��ن��ان��ی گ��ەل��ی ك���ورد ب��ە چاوێكی
دوژمنانە و دور لە راستییەكان سەیری تایبەتمەندییە ب��ەرزەك��ان��ی پێشمەرگەیان دەك���رد و ب��ە شێوەیەكی چەواشەكارانە لە بیروڕای گشتیدا پێشمەرگەیان پێناسە دەك����رد ،ه��ەن��ووك��ە خ��ەڵ��ك و ئازادیخوازان بە دەرك��ی راستییەكان ،بە شێوەیەكی پراكتیكی پێشمەرگە پێناسە دەكەن و پێشمەرگە بۆتە رەمزی ئازادی و سەركەوتن. بەرێزان! باسكردن لەسەر مرۆڤگەلێك كە هەموو ژیانی خۆیان لە سەردەمی الویەتیدا كە باشترین دەورانی ژیانە پێشكەش بە گەلەكەیان كردووە ،لە ماوەیەكی ك��ورت ناكرێ نرخی خ��ۆی پێ ب��درێ ،هەرچەندە لەسەری بنوسرێ و بدوێی هێشتا بایی دڵۆپێك لە بەرانبەر دەریای بێكەرانی جەستەی برینداری مرۆڤە بێنان و ئاوەكانی چیا سەربەرزەكانی كوردستاندا نیە كە بە شكۆیەكی م��ەزن��ەوە پ��ارێ��زەری ك��ەرام��ەت و شەرافەتی كوردستان و كورد دەكەن. لە راستیدا چۆن وەسفی مرۆڤێك بكەین كە لە بن بەردێك یا لە بن دەوەنێك و لەژێر رەهێڵە و ئاگری گوللەی بێئەمانی دوژمندا ،بە ئیمانێكی پۆاڵیینەوە دەژی و هێرش دەكاتە سەر دوژمن و بیر لەوە ناكاتەوە داخۆ ئەگەر بریندار بوو ،كامە نەخۆشخانە و دوكتور چارەسەری برینەكەی دەكا یان پاش كۆتایی شەڕەكە لە كام شوێن دەحەسێتەوە. چۆن دەكرێ وەسفی ئەو مرۆڤە بكەین كە لە نێو بەفری زستاندا پەنجەكانی دەستی بە هۆی سەرما لە دەست داوە و تەنانەت بۆ یەك چڕكەش لە ناوی پڕ لە شانازی پێشمەرگە پەشیمان نەبۆتەوە. كێ دەتوانێ هەڵمەت و خۆڕاگری و فیداكاری پێشمەرگە بنرخێنێ ل��ە كاتێك هێزێكی زۆری پۆشتە و پەرداختی دوژمنی بە چۆكدا دەهێنا و پاشەكشەی پێ دەكرد ،هەرچی لەسەر گەورەیی و قارەمانیەتییەكانی پێشمەرگە بدوێین نرخی خۆی پێ ن��ەدراوە و ن��ادرێ ،ئێمە لە رۆژی رێزگرتن لە پێشمەرگەی كوردستاندا جێی خۆیەتی ئاماژە بە چۆنییەتی ناودێركردنی ئەم رۆژە پیرۆزە بكەین. كومیتەی ناوەندی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە پلینۆمی خۆیدا كە لە رۆژانی 24-15ی گەالوێژی 1363ی هەتاوی پێك هات ،رۆژی 26ی سەرماوەزی بە ناوی رۆژی پێشمەرگەی كوردستان ناودێر كرد. شانازی ئەو رۆژە دەگەڕێتەوە بۆ هێرشی رۆڵە قارەمانەكانی شاری مهاباد كە دڵسۆزانە هێرشیان ب���ردە س���ەر ش���ارەوان���ی ئ���ەو ش���ارە و ل��ە هێرشێكی لەخۆبوردووانەدا بە دانی تەنیا شەهیدێك شارەوانی ئ��ەو ش��ارەی��ان گ��رت و ئاخرین دی���اردەی چەكداریی
حكومەتی پاشایەتییان تێكەوە پێچا و بەو چەشنە، دەسەاڵتی سیاسی و ئیداری بەشێك لە كوردستان كەوتە دەس��ت خەڵك و هەر لەو رۆژەدا بە رەسمی سوپای میللی بۆ پاراستنی ئەمنییەت و پارێزگاری لە دەسكەوتەكانی شۆرش و گەلی كورد دامەزرا. ح��ی��زب��ی دێ��م��وك��رات��ی ك��وردس��ت��ان��ی ئ��ێ��ران وەك داهێنەری ناوی پێشمەرگە و دامەزرێنەری هێزی پێشمەرگە و دیاریكەری رۆژی پێشمەرگە ،شانازی بەو مێژووە و رابردووی پڕ لە سەروەری خۆی دەكات كە توانیویەتی لە م��اوەی 66ساڵی تەمەنی ئەم هێزە كوردستانییەدا ،وەك هێزی پارێزەری كورد و كوردستان ،بەردەوام لە گۆڕەپانی خەبات و تێكۆشاندا كۆڵنەدەرانە لە بەرانبەر نەیارانی كوردستان خەباتی ئازادیخوازانەی خۆی درێژە پێ بدات ،بە یەك ئاسۆ و روانینەوە چ��او لە ق���ەوارەی هێزی پێشمەرگەی كوردستان بكات. هەر بۆیە لە هەر كام لە پارچەكانی كوردستان و لە هەر حیزب و سازمانێك بە ناوی پێشمەرگەوە، كەس یان كەسانێك لە پێناو رزگاری نەتەوەییدا خەبات و تێكۆشانیان كردبێت ،وەك پێشمەرگەی كوردستان دەناسرێت و رێز لە خەبات و تێكۆشانیان دەگیرێت. حیزبی ئێمە لە م��اوەی زیاتر لە شەش دەی��ە لە خەبات و تێكۆشانی خۆیدا لەگەڵ دوو رێژیمی كۆنەپەرەست و دیكتاتۆری پاشایەتی و كۆماری ئیسالمی خەباتی بێوچانی كردووە و هەنووكەش بۆ گەیشتن بە ئامانجی گەلەكەمان بەردەوامە و لەو رێگایەدا هەوراز و نشێوی زۆری بڕیوە ،بەاڵم كۆڵی نەداوە. بۆ ئەوەی وەختی زیاتری كۆڕەكەمان بە رابردووەوە تەرخان نەكردبێ ،خۆمان لە ئاماژەكردن بە خەبات و تێكۆشانی هێزی پێشمەرگە لە پێوەندی لەگەڵ رێژیمی پاشایەتی كە حیزبی ئێمە شان بە شانی گەالنی ئێران ل��ەو پێوەندییەدا بە ئامانجی خۆی گ��ەی��ش��ت و رێ��ژی��م��ی دی��ك��ت��ات��ۆری و س����ەرەڕۆی پاشایەتییان تێكەوە پێچا ،دەبوێرین و ئ��ام��اژە بە دۆزی هەنووكەیی رێژیمی تۆتالیتێرو قڕوون وستایی كۆماری ئیسالمی و خەبات و تێكۆشانی گەلی كورد و شانازییەكانی هێزی پێشمەرگەی كوردستان دەك��ەی��ن ك��ە ل��ە ق��ۆن��اغ��ە ج���ۆراوج���ۆرەك���ان���دا چۆن توانیویەتی لەگەڵ رێژیمێك كە كۆسپی سەر رێگای ئاشتی و ئازادی و دێموكراسی لە ئێران و جیهاندایە، لە خەبات و تێكوشان بەردەوام بێت. خوێناویترین و ئاڵۆزترین هەلومەرج و قۆناغەكانی خەباتی هێزی پێشمەرگە ،ب��ەرب��ەرەك��ان��ێ لەگەڵ رێژیمی كۆنەپەرەستی كۆماری ئیسالمی لە ماوەی 32ساڵی رابردوودا بە كورتی لە چوار تەوەردا پۆلین و شرۆڤەی دەكەین: قۆناغی یەكەم: س��ەرك��ەوت��ن��ی گ��ەالن��ی ئ��ێ��ران ب��ەس��ەر رێژیمی پاشایەتی و ه��ات��ن��ەس��ەرك��اری رێ��ژی��م��ی كۆماری ئیسالمی بە هۆی نائاگاهی خەڵك لە ناوەرۆكی ئ���ەم سیستمە ب����وو .ح��ی��زب��ی دام���ەزرێ���ن���ی هێزی پێشمەرگەی كوردستان ،وات��ە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە رێگای ج��ۆراوج��ۆرەوە هەوڵی هەمەالیەنی خستەگەڕ تا كێشەی نەتەوەیی و ماف و داخوازییەكانی گەلی كورد لە رێگای سیاسی و وتوووێژەوە چارەسەر بكات ،بەاڵم هەر لە سەرەتاوە ئەم رێژیمە دژی گەلییە لەگەڵ ماف و ئازادییەكانی هەموو نەتەوەكانی ئێران بە گشتی و گەلی كورد بە تایبەتی بێگانە بوو ،هەر بۆیە هەر رۆژێك و لە یەكێك لە شارەكانی كوردستان بە بیانووی جۆراوجۆر شەڕ و پیالنی نامرۆڤانە دژی هێزی پێشمەرگەی كوردستان رێك دەخست. رێژیم بە داڕشتنی سناریۆی جۆراوجۆر تاوانی ئەو شەڕانەی دەخستە پاڵ حیزبی دێموكرات تاكوو سەرەنجام بەسازكردنی شەڕێك لە پاوە ،خومەینی لە 28ی گەالوێژی ساڵی 1358ی هەتاویدا فەرمانی جیهاد و شەڕی سەراسەری بە دژی گەلی كورد دەركرد و حیزبی ئێمەی بە هەڵوەشاوە راگەیاند. هێزی پێشمەرگەیش بۆ پارێزگاری و بەرگری لە مافی نەتەوایەتی گەلەكەمان ،پەالماری هێزەكانی رێژیمی ل��ە ك��وردس��ت��ان دا و ل��ە م���اوەی شەڕێكی سێ مانگەدا ،هەموو شار و رێگا و لێرەوارەكانی
كوردستانی كردە گۆڕستانی داگیركەرەكان و ماشینی جەنگی و ژەنگاوی ئەوانی لە كار خست و بە چۆكدا هێنا ،كە بە شەڕی سێ مانگە ناوبانگی دەركرد، بە شێوەیەك كە خومەینی رایگەیاند كە گۆیا لە داخوازییەكانی گەلی كورد بە باشی تێنەگەیشتووە و فەرمانی ئاگربەستی راگەیاند و چارەسەری مافی گەلی كوردی لە رێگای وتووێژەوە خستە بەر باس و بەو چەشنە وتوێژێك لە نێوان دەوڵەت و هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی كورد دەستی پێ كرد. قۆناغی دووهەم: لەم سەروبەندەدا كوماری ئیسالمی بەكەڵكوەرگرتن لە هەستی ئاشتیخوازانەی كورد و ئاگربەس و وتوێژی دووالیەنە ،هێزە تێكشكاوەكانی خۆی بۆ جارێكی دیكە ئامادەی شەڕ كردەوەوە و لە ژێر هەموو قەول و بەڵێنەكانی بۆ چارەسەركردنی كێشەی كورد دا و جارێكی دیكەیش هێرشی بردە سەر بنكەو بارەگاكانی حیزب و سازمانە كوردستانییەكان و شەڕێكی دیكەی سەرتاسەری لە كوردستان و بە ئیمكاناتی باشتر و سازماندەییەكی ن��وێ ك��ە ك��اری��گ��ەری قورستری بۆ هێزی پێشمەرگە ب��ەدواوە بوو دەست پێ كرد . سەرەڕای ئەویش لەم قۆناغەدا دوو خاڵی هەرەگرینگ بوونە هۆی ئ��ەوەی كە كۆماری ئیسالمی توانی پاشەكشە بە هێزی پێشمەرگەی كوردستان بكات، یەكەم روودان��ی ش��ەڕی ئێران و عێراق و بزواندنی هەستی نەتەوایەتی گەالنی ئێران و هێنانە مەیدانی چین و توێژە جۆراوجۆرەكان بە بیانووی بەرگری لە خاك و نیشتمان و لە هەمان كاتدا نێو و ناتۆرە دروستكردن بۆ حیزب و سازمانە كوردستانییەكان لە پێوەندی لەگەڵ حكوومەتی عێراقدا ،لە الیەكی دیكەوە ناتەبایی هێزە كوردستانییەكان لە شارەكان و روودانی شەڕی ناوخۆیی كوردستان لە نێوان حیزبی دێموكرات و كۆمەڵەوە كە هێزەكانی هەر دووالی بە خۆوە سەرقاڵ كرد و كۆماری ئیسالمیش لەو دەرفەتە كەڵكی وەرگرت و توانی سەرەتا رێگا سەرەكییەكان و پاشان شارو گوندەكان داگیر بكا و حیزبی دێموكرات و باقی هێزەكانی دیكەش ناچار بوون كە بە تەواوی پەنا بۆ شاخەكان ببەن و قۆناغی شەڕی جبهەیی كۆتایی پێ هات. قۆناغی سێهەم: پاش داگیركردنی كوردستان لە الیەن هێزەكانی كوماری ئیسالمی و پاشەكشەی هێزی پێشمەرگە بۆ ش��اخ ،زۆرب��ەی ه��ەرە زۆری حیزب و سازمانە كوردستانی و ئێرانییەكان خەباتی چەكدارییان بە جێ هێشت و پەنایان ب��ردە ه��ەن��دەران .ب��ەاڵم هێزی پێشمەرگەی حیزبی دێموكرات لە فازی سێهەمدا هێزەكانی خۆی بۆ شەڕی پارتیزانی بە دژی پیالنی نامرۆڤانەی رێژیم ئامادە كرد و هاوكات لەگەڵ دەستپێكردنی شەڕی پارتیزانی بە كەڵكوەرگرتن لە مێتۆدەكانی خەباتی سەردەمیانە ،پەڕەی بە خەباتی دیپلۆماسی و سیاسی لە دەرەوەی واڵت دا و بە پێی هەلومەرجی سەردەم بە گوڕوتینێكی زۆر باشەوە رێكخستنەكانی خۆی لە دەرەوە و ژوورەوە ئۆرگانیزە دەك���ات ،ه��ێ��زی پێشمەرگەی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێرانیش بە ورەیەكی بەرزەوە بەرپەرچی پەالماری هێزەكانی كۆماری ئیسالمی دەداو هەموو شار و گوند و رێگاوبانەكانی كوردستان بۆ جارێكی دی��ك��ە ب��وون��ە م��ەك��ۆی پێشمەرگە ق��ارەم��ان��ەك��ان و گۆڕستانی هێرشكەران بۆ كوردستان و رۆژانە سەدان كەس لە هێزە بێورە و بێباوەڕەكانی كۆماری ئیسالمی دەبوونە قوربانی سیاسەتە نامرۆڤانەكانی سەرانی رێژیم و یان ئەسیری هێزی پێشمەرگە دەب��وون كە لەگەڵ رەفتاری مرۆڤدۆستانەی پێشمەرگە بەرەوڕوو دەبوون و دەپارێزران. هەروەك لە سەرەتاوە ئاماژەمان پێ كرد پێشمەرگە خ��ەب��ات��ی خ���ۆی ت��ەن��ی��ا ل��ە چ��وارچ��ێ��وەی خەباتی چەكداریدا بەرتەسك نەكردۆتەوە ،بە پێی هەلومەرج و گۆڕانكارییەكانی رۆژ ل��ە شێوەكانی دیكەی خەبات كەڵكی وەرگرتووە و قۆناغی چوارەمی بە لەبەرچاوگرتنی بارودۆخی ناوچەكە و ئاڵوگۆڕەكان بە تایبەت لە هەرێمی كوردستان بە قۆناغی سیاسی ــ تەشكیالتی و دیپلۆماسی دەست پێكرد. لەگەڵ ئ��ەوەش لە ب��واری نیزامیدا هەنووكەش هەركات پێویست بێت ،پتانسییەڵی بەهێزترین هێزی سیاسی و نیزامی لە كوردستاندا هەیە ،بەاڵم لەم
ه��ەل��وم��ەرج��ەدا س���ەرەڕای پاراستنی بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی ك��ە ب��ۆ حیزبی ئێمە ل��ە سەرەوەی بەرژەوەندیی حیزبییە ،لە فازی چوارەمدا ،پێوەندییە تەشكیالتییەكانی خۆی لەگەڵ چین و توێژەكانی خەڵكی كوردستان بە باشی گرێ داوە و بە سیاسەت و تاكتیكێكی سەردەمیانەوە هاتە گۆڕەپانی خەبات و بەو جۆرە هێزی پێشمەرگە بە ئیستراتیژی روون و دیاریكراوی خۆی لە قۆناغە جۆراوجۆرەكاندا ،بە كەڵكوەرگرتن لە شێوەكانی خەبات دژی سیستەمی ت��ۆت��ال��ی��ت��ەری ك��ۆم��اری ئیسالمی ب��ێ��پ��س��ان��ەوە تا سەركەوتن درێژەی پێ دەدات. ئاكامی ئەم خەباتە ،هاوكاری و هاوئاهەنگی ك��ۆم��ەاڵن��ی خ��ەڵ��ك��ی ك��وردس��ت��ان ل��ەگ��ەڵ هێزی پێشمەرگەی ك��وردس��ت��ان و ئ��ەزم��وون��ی 32ساڵ تێپەڕبوون بەسەر حكوومەتی دیكتاتۆری كۆماری ئیسالمی بۆ گەالنی ئێران ،بریتییە لە دابەزینی داهاتی نەتەوەیی ،بێكاری و گرانی و فەسادی كۆمەاڵیەتی بە هەموو لق و پۆكانییەوە ،ستەمی ن��ەت��ەوەی��ی و م��ەزه��ەب��ی ،سیاسی ،ه��ەرچ��ی زیاتر ئیدئۆلۆژیكردنی حكوومەت ،هەاڵواردنی رەگەزی و جینسی ،گ��رت��ن ،ئ��ێ��ع��دام ،س��ەرك��وت��ی بزووتنەوە ئازادیخوازەكان و هەتا دوایی ،....لەگەڵ هەموو شێوە بۆچوون و سیاسەتێكی دیكتاتۆرانە و دەیان كردەوەی دژی مرۆیی دیكە ،كە تەنیا لەم سیستەمە دژی گەلییە دەوەشێتەوە. لە پێوەندی لەگەڵ وەزعی دەرەكیشدا پشتكردن لە هەموو یاسا و رێسا نێودەوڵەتییەكان ،وەك هەوڵدان ب��ۆ گەیشتن ب��ە چ��ەك��ی ن��اوك��ی و پێشێلكردنی مافی مرۆڤ ،دەستێوەردان لە كاروباری واڵتان و هەوڵداندان بۆ تێكدانی بارودۆخ و تەناهی واڵتانی ئیسالمی بە كەڵكوەرگرتن لە هەستی مەزهەبی خ��ەڵ��ك��ەك��ەی��ان ،پێكهێنانی ت���ۆڕی تیرۆریستی و پشتیوانی و داڵدەدانی ئەو گرووپانە كە دەبنە هۆی كوشتنی بەكۆمەڵی خەڵكی بێتاوان ،لە دەستكەوتە دەرەكییەكانی كۆماری ئیسالمییە ،كە بووە بە هۆی رۆژ بە رۆژ پەراوێزخستنی ئەو واڵت��ە لە ئاستی جیهانی و ناوچەییدا ،دیمەنی ئێرانی لە ناو بیروڕای گشتی جیهاندا ن��اح��ەز ك����ردووە و ب��ە پێچەوانە، ئاكامی بەربەرەكانێی قارەمانانەی هێزی بەهێزی پێشمەرگەی كوردستان لە بەرانبەر دیكتاتۆرانی ب��ی��ری س��ەدەن��ێ��وەڕاس��ت��ی ك���ۆم���اری ئیسالمیدا، هەڵكشانی ئەرێنی بووەو هێزی پێشمەرگە و حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئ��ێ��ران ل��ە نێو كۆمەاڵنی خەڵكدا خۆشەویستە و پتر لە جاران هەنگاوەكانی بە بڕشتەوە بەرەو سەركەوتن هەڵدەگرێ و لە نێو بیروڕای گشتیی جیهاندا ب��ە هێزێكی خ���اوەن پرەنسیپ و دێموكرات و مودێڕن ناسراوە و كۆمەاڵنی خەڵكی كوردستان بە ئاسۆیەكی روون��ەوە چاو لە خەباتی هێزی پێشمەرگە دەك���ەن و هێزی پێشمەرگەیش ڕەوای���ی خ��ۆی لە پشتیوانیی كۆمەاڵنی خەڵكی كوردستان و بیرو ئەندیشەی ئ��ازادو مرۆڤــتەوەرانە وەردەگ��رێ��ت و تا سەركەوتن بەسەر كۆنەپەرەستی و ت��اری��ك��ی��دا ،ب��ە پشتگیریی ك��ۆم��ەاڵن��ی خەڵكی كوردستان خەباتی ئازادیخوازانەی خۆی درێژەی دەدات و لە ئاكامدا سەركەوتن بۆ هێزی پێشمەرگە و رووخ��ان و س��ەرش��ۆڕی بۆ رێژیمی دژی گەلی كۆماری ئیسالميی ئێرانە. لە كۆتاییدا وێڕای پیرۆزبایی دووبارە لە هەموو پێشمەرگە ق��ارەم��ان��ەك��ان��ی ك��وردس��ت��ان ،دووپاتی دەكەینەوە حیزبی تێكۆشەر و خەباتگێڕی كۆمەاڵنی هەراوی كوردستان ،حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران شێلگیرانە و ماندوویی نەناسانە تا وەدیهێنانی ئامانجە بەرز و مرۆڤییەكانی شەهیدانی كوردستان و لە سەرەوەی هەمووان رێبەرانی گەورەمان قازی و قاسملوو و شەرەفكەندی ،دەست لە خەبات و تێكۆشان هەڵناگرێ. سەركەوێ خەباتی نەتەوەیی دێموكراتیكی خەڵكی كوردستان بو وەدیهێنانی سیستمێكی دێموكراتیك و فیدراڵ بژی هێزی پێشمەرگە ،باسكی بەهێزی گەل بڕووخێ رێژیمی كونەپەرستی كوماری ئیسالمیی ئێران
ژمارە 571ـ 21ی دێسامبری 2011
حەسەن شیوەسەڵی نرخێك بۆ ئازادی، بەڵگەیەك بۆ ریسوایی تیرۆریزمی دەوڵەتی! رەحیم رەشیدی خەڵكی مافخوازانەی جوواڵنەوە‌ی كوردستان ،لە ڕەوتی خەباتی سەربەرزانەی خۆیدا بۆ دەستەبەركردنی ئاشتی ،ئازادی و دێموكراسی ،بەر لە هەر شتێك ،پشتی بە كار و نەسرەوتنی ڕۆڵەكانی نەتەوەی كورد بەستووە كە لە هەموو دۆخێكدا بە ورەبەرزی و دەروەستانە باری قورس و گرانی ئەم بزووتنەوەیە بە پشتبەستن بە ئیرادەی شۆڕشگێڕانە بەرەوپێش دەبەن ،هیچ تەنگ و چەڵەمەیەك كۆڵیان پێنادات و لە راستەرێگای خەبات بۆ رزگاریی گەلی كورد ،هەتڵەیان ناكات. ئاشكرایە ،ئەو توێژە لە رۆڵەكانی خەڵكی كورد كە بۆ ئازادی‌و رزگاری بە پاڵپشتی و هاودڵیی زۆربەی نەتەوەی كورد ،لە ریزی بزوتنە‌وەی میللی ـ دێموكراتیكی خەڵكی كورستاندا گیرساونەوە و بە ناوی پێشمەرگە ناویان دێتە گۆڕێ ،بە ئاوڕدانەوەیەكی كورت لە ژیان‌و بارودۆخی تێكۆشانیان ،ئەو س و مەزنانە كە بۆ خزمەت بە ئەركە قور دۆزی ڕەوای گەلەكەیان و پرشكۆتركردنی هەرچی پتری خەبات‌و كۆڵنەدان وەئەستۆی دەگرن ،فیداكارانە بەڕێوەی دەبەن‌و لە پێناو سەربەرزی و سەرفرازی خەڵكی كورددا شێلگیرانە ڕەوتی خەبات بەرەو ئاسۆی هیوادەری سەركەوتن دەبەن ،باشترین و فیداكارترین رۆڵەكانی نەتەوەی كوردن، چوونكە تەنیا بیر لە سەربەرزی‌و رزگاریی واڵت لە دەستی زاڵم و داگیركەر دەكەنەوە و لەم پێناوەدا هەڵسووڕ و كاران ،هەر بۆیە هێندە الی خەڵكی نیشتمانپەروەری كورد خۆشەویست‌‌‌و جێگای فەخر و رێزن. ئەم فەخر و رێزە شایانە لە الیەن خەڵكی نیشتمانپەروەری كوردەوە ،وەك دیاردەیەكی مەزن و بەرینی مە‌عنەوی ،لە بەرانبەر
هەرچەند تاكوو هەنووكە لەم جینایەتە هەژێنەرە ،وەكوو پێویست بۆ لەقاودانی روخسار و ناوەرۆكی تیرۆریستانەی رێژیمی ئێران ،دژی خەڵكی كوردستان كەڵك وەرنەگیراوە ،چوونكە سیمای پێشمەرگانەی ئەگەر لە الیەك دەربڕی ورەی بەرزی پێشمەرگەیە لە الیەكی دیكەوە لەقاودەری ئەو جۆرە پیالن و جینایەتانەیە كە رێژیم دەرحەق بە پێشمەرگە و خەڵكی كوردستان ئەنجامی داون
قەاڵفەتی و جو ا مێر ا نە ی كاك حەسەن شیو ە سە ڵی زامدار و بر ینهە ڵگر بكەن‌و بەم ڕووداوەش ر یسو ا یی
ئۆقرەنەگرتووەكەی بۆ رزگاری و هەڵمژینی هەوای بێگەردی كۆیستانەكانی واڵت ،وەكوو هەمیشە بەخیرایی لێدەدات ،ئەو بە ڕینوێنی بیرتیژانە هاندەری الوان بۆ خەباتی ڕەوایە ،كاك حەسەن ئێستایش بەو هیواوە هەناسە دەدات بەڵكوو وەكوو جاری جاران خۆی لە بەردەم كوانووی داپیرەی كورددا ببینێتەوە و بە بزە
لەخۆبردوویی‌و گیانفیدایی ئەو خەباتگێرانەدا نیشان دەدرێ كە سەر و ماڵ ،ژیان‌و گیانان بۆ دابینبوونی ژیانێكی شیاوی مرۆڤی سەردەم بۆ خەڵكی كورد تەرخان كردووە و تەرخان دەكەن .ئەم توێژە خەڵكویستە ،بێ ماڵ و سامان ،بەاڵم خاوەنی شانازی و حورمەتی بێ كۆتایین. كەوایە ،دوژمنی دڵ پڕ لە قین ،بۆ بەچۆكداهێنانی خەباتی ڕەوای كورد، هەمیشە سیاسەتێكی هەڵە و وێرانكاری گرتۆتەبەر ،لە رێگای بەكردەیی كردنی ئەو سیاسەتەدا ،زۆر جینایەتی خوڵقاندوون و دەخوڵقێنێ. دوژمنانی خەڵكی كورد بە ئەنقەست ،بە بێ ئاوردانەوە لە هۆكارەكانی سەرهەڵدانی خەڵكی كورد كە لە راستیدا بەرهەمی سیاسەت و كرداری ئەوانە لە بەرانبەر خەڵكی كورد ،هەموو كات هەولیان داوە بە پیالنگێڕی‌و گرتنەبەری رێگای سەركوت، داپڵۆسین ،كوشتار ،وێرانكردن ،سووتاندن ،هەتاهەتایی بۆ خوڵقێنەرانی ئەم تاوانە ،دا خ بەندكردن‌و رەشەكوژی ،بزووتنەوەی خەڵكی و خەفەتی زۆر‌و گران بۆ هاومەتەرێزەكانی پڕ لە مێهرەبانییەكانی هیوای سبەینێكی كورد بەچۆكدا بێنن .بۆ وەدیهێنانی خەونی و خەڵكی خۆڕاگری كوردستان بێنە ئاراوە .خۆشیان بداتێ و ئارەقەی سەر تەوێڵی نەزۆكی بەچۆكداهێنانی خەباتی ڕەوا بەشێكی زۆر لەم خەفەتبارییە ،لەو سۆنگەوە ماندووی جووتیار و وەرزێڕی كورد البدات، و ئاشتیخوازانەی كورد ،پشت بە یاسا و سەرچاوە دەگرێ ،ئەم كارە حەیاتكێنە لە لە الی رەزەوانەكانی سەردەشتی مەال رێسا و ئایینی خۆسازكەر دەبەستن و بە رێگای چەند خۆفرۆشێكی بێ قەدر و ئاوارە ،پشوویەك بدات ،ڕیگای ئەمن و ناڕەوا ویستوویانە و دەیانهەوێ ،ڕەوایی قیمەتی كوردەوە ،بە فیتی دامودەزگای ئەمان بۆ كاروانچییە ماندووەكان دەستنیشان بەم ناڕەواییانە ببەخشن بە بێ ئەوەی ئەم دەوڵەتی قەوما ،ئەوە لە حاڵێكدا بوو ،دوژمن بكات ،پاشان بۆ خەڵكی دەڤەرەكە تاوێك لە پەلەقاژەیان بۆ چووبێتەسەر ،هەروا لێرە و لە دەیان پەالمار و هێرشی ئاسمانی و سیاسەت بدوێت ،كەمێك داستانی نەبەردی زەمینیدا ،لە دەیان موشەكباران‌و ئاگربارانی و نەبەزی بگێڕێتەوە. لەوێ درێژەی دەدەن. لە رەوتی نەپساوەی ئەم سیاسەتە بێبەزەییانەدا ،لە سەدان بۆسە و شەڕی ئاخر ،ئەم ڕۆڵە چاونەترسەی دێموكرات، دەستبەركردنی قورسدا ،نەیتوانیبوو زەفەر بەم هەڵۆ تیژباڵەی بە كرداری چاك ،بە گوفتاری شیرین ،بە بۆ شەڕئەنگێزانەدا، ی خەباتی ڕەوای خەڵكی كوردستان بەرێ‌و لە داوێن پاكی و لەفزشیرینی ،بۆ هەمیشە سەرنەویكردن بە خەباتی سەربەرزانە بۆتە خۆشەویستی خەڵكی كوردستان بە پێشمەرگەدا بوو كە ڕۆژی 16ی سەرماوەزی غافڵگیركردنی دەستەوەستان بوو. ی و ناوچەی موكریان بە تایبەتی .ئەو ساڵی 1366ی هەتاوی ،بەرانبەر بە 7ی ئەگەر حەسەن شیوەسەڵی ،چۆكی بۆ گشت دێسامبری 1987ی زایینی ،پاش دەیان و دوژمنانی ئازادی دادابا ،سەری بێستوون هەڵسوكەوتە شۆڕشگێڕانەی كە قاسملووی ت بگرە سەدان كرداری قیزەون و دژەمرۆیی ئاسا و پڕ لە سەوداسەری ئازادیخوازی و رێبەر نرخی بۆ دادەنا و رێزی لێدەگر دژ بە خەباتگێرانی كورد ،تیرۆریستە نەتەوەویستی ،بۆ داگیركەری دڵ رەش نەوی و پاشان دوكتۆر شەرەفكەندی بە هەمان كاسەلێس و بەكرێگیراوەكانی كۆماری كردبا ،خۆ ساڵەكانی دەیەی 70ی زایینی ،ئاقاردا ئەسپی ئەمەگداری لەم سیمبولەی ئیسالمی ،پاش چەند هەوڵێكی بێ‌ئا‌كام كە لە ئەشكەنجەگاكانی رێژیمی پاشایەتیدا خەباتی ڕەوای دێموكرات و گەلی كورد، پێشتر لە رێگای ناردنی پێاڵو‌و كاتژمێری چۆكی دادەدا‌و بیری لە خەبات بۆ ئازادی تاو دەدا. تاكوو ئاهەنگی تاڤگەی دڵڕفێنی شەڵماش، بۆمبڕێژكراو بۆ زەبروەشاندن لە فەرماندەری نەدەكردەوە و نرخەكەشی نەدەدا. بەوەج و كارامەی كوردستان ،ڕۆڵەی ئازا «عەبباس مەزاهێری» لە كتێبی ئاوپرژێنی دڵی ئەویندارانی جوانی و و چاونەترسی نیشتمان ،پێشمەرگەی «شكوفەهای پرپرشدە انار» (شكۆفە شادی بكات ،تاكوو كەڵوێ لە هاژە هاژ بەجەرگ و دوژمن بەزێن ،هەڵۆی هەمیشە پەڕەپەڕەكراوەكانی هەنار)دا زۆر بە و كەفوكۆڵدا بێ ،تاكوو چیای گیاڕەنگ بەرزەفڕی دووندنشین ،مامۆستای زانا و ڕوونی بەشێك لە ئازایەتی و ورەبەرزی ،بەپێوە بێ ،گومانی تێدا نیە ،حەسەن تێگەیشتووی پێشمەرگە ،كاك مەال حەسەن چۆكدانەدانی مامۆستا حەسەن شیوەسەڵی شیوەسەڵی بەڵگەیەكی زیندووی تیرۆریزمی ی و شانازی شیوەسەڵی ،ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی لە گرتووخانەكانی رژیمی پاشایەتی لە دەوڵەتی كۆماری ئیسالم حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران دابوویان ،شاری «زەنجان» باس دەكات و بە پانەوە خەباتی ڕەوای خەڵكی كورد بۆ ئازادی، مخابن لە پیالنێكی جینایەتكارانەی ڕۆڵی پێشەنگانە و مامۆستایانە‌ی كاك دێموكراسی‌و ئاشتییە. سامناكدا ،لە رێگای چەند خۆفرۆشێكەوە حەسەن دێنێتە زمان و بە شانازییەوە بە هەرچەند تاكوو هەنووكە لەم جینایەتە بە بۆمبرێژكردنی كتێبی «سفید دەندان» لە پاڵەوانێكی ڕۆژە دژوارەكانی دەناسێنێ و هەژێنەرە ،وەكوو پێویست بۆ لەقاودانی نووسینی «جەك لەندەن» ،توانییان بە بەشێك رێز لە ئازایەتی‌و زانایی ئەم رێبەرەی كورد روخسار و ناوەرۆكی تیرۆریستانەی رێژیمی ئێران ،دژی خەڵكی كوردستان كەڵك لە مەرامە چەپەڵەكانیان بگە‌ن و بەشێك لە لە ئاست دوژمنانی ئازادیدا دەگرێت. جەستەی پیرۆزی لێبستێنن ،بەاڵم بیری ئەگەرچی لە ساڵی 1995ی زایینی ،وەرنەگیراوە ،چوونكە سیمای پێشمەرگانەی شۆڕشگیڕانە و خۆبەدەستەوەنەدەرانەی ،بەرانبەر بە 1374ی هەتاوی بەمالوە ،ئەگەر لە الیەك دەربڕی ورەی بەرزی مامۆستا شیوەسەڵی بە هۆی كاریگەریی پێشمەرگەیە لە الیەكی دیكەوە لەقاودەری هەرگیزا و هەرگیز. لە راستیدا ئەگەر هێزی زۆر و زەوەند ،ئەو تیرۆرەوە ،بە لەدەستدانی بینایی و ئەو جۆرە پیالن و جینایەتانەیە كە رێژیم پۆشتە و پڕچەكی دوژمن ،لە دەیان شەڕی دەستەكانی ،لەسەر داخوازی هاوڕێیانی لە دەرحەق بە پێشمەرگە و خەڵكی كوردستان نابەرانبەردا كە بە سەر خەڵكی كوردستان حیزبی دێموكراتی كوردستان ،بەنابەدڵی لە ئەنجامی داون. و بزووتنەوە پێشڕەوەكەیدا سەپاندبوویان ،بە واڵتی سوئێد گیرساوەتەوە ،لەگەڵ منداڵ‌و ساڵو لە یاد و ناوی هەموو ئەوانەی كە فرۆكەی بۆمبهاوێژ و سەدان و هەزاران هاوسەرە بەڕێز و فیداكارەكەی ژیان تێپەڕ ئێستاش ناوەكە‌یان بۆ دوژمن سامخوڵقێن بەسیجی ،سپایی و بەكرێگیراوی دژ بە دەكەن ،بەاڵم هەموو ئەوانەی لە نزیكەوە و بۆ نیشتمانپەروەران هیوادەر و پشت و ئازادی و مافی نەتەوەیی ،نەیانتوانیبوو مامۆستا دەناسن باش دەزانن كە ناوبراو پەنایە. زەفەر بە ڕەمز و قەاڵی خۆڕاگری سەرەڕای هەموو ژان‌و ئێشەكانی ڕۆژانەی پێشمەرگە ،بە شێری هەمیشە لە بێشەی نێو كە بە هۆی ئەو تیرۆرەوە خزاوەتە جەستەی، لێڕەواڕ و دارستانەكانی سەردەشتی سەرسەوز دایمە بیر و هۆشی الی پێشمەرگەكانە و و دێموكراتپەروەر بەرن ،ئەوا مخابن و سەد بە گرینگییەوە دەنگ و باسی پێوەندیدار داخ ،كە لە رێگای تیرۆرەوە توانییان جەستە بە كورد و كوردستان سەرنج دەداتێ و دڵە
5
رۆژەڤ و :كەریم پەرویزی
«بە بێ سووریە، ئێران لە عێراقدا بێ سەرە»
گۆڤاری گوڵف نیووز ،لە بابەتێكی شیكاریدا بە قەڵەمی «سامی موبەیەد» باسی عێراق دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا و رۆڵی ئێران لەو دەورەیەدا دەكا. ن��ووس��ەر ،سەرەتا ب��اس ل��ەوە دەك��ا كە ئێران، پیالنێكی ه��ەب��وو ب��ۆ ئ��ەو ك��ات��ەی ك��ە گەر حیزبوڵاڵ لە لوبناندا دەوری تایبەتی خۆی لە دەست بدا ،یان بە پەیمانی ئاشتیی نێوان سووریە و ئیسراییل دۆخێكی دیكە بێتە ئاراوە یان بە هەر شێوەیەكی دیكە دۆخەكە گۆڕا، لەو كاتەدا بەرنامەی جێگرەوەی هەبێ كە بە نەمان یان الوازبوونی حیزبوڵاڵ ،گرووپێكی دیكە ،عەرەبە شیعەكان بپارێزێ. سامی موبەیەد دەڵ��ێ كە ئێرانییەكان بەو ئ��اك��ام��ە گ��ەی��ش��ت��وون ك��ە س��وپ��ای مەهدی دەتوانێ بە باشی رۆڵی حیزبوڵاڵی ژمارە 2لە جیهانی عەرەبدا بۆ ئێران بگێڕێ و موقتەدا سەدر هەموو ئەو ئیمكانەی هەیە كە ببێ بە نوسخەی عێراقی حەسەن نەسروڵاڵ! هەموو هەلومەرجەكە لە عێراقدا هاوشێوەی س��ەرەت��اك��ان��ی دەی���ەی 80ی زایینییە كە ح��ی��زب��وڵ�ڵای ت��ێ��دا دام������ەزرا .ئ���ەو كاتەش داگیركارییەكی بیانی ه��ەب��وو ،دەوڵەتی ناوەندی الواز ب��وو ،شیعەكان ن��اڕازی بوون و ویست و مەیلی بەهێزی سیاسییان هەبوو لەگەڵ رادەیەكی بەرچاوی هێزی نیزامیدا. ئێرانییەكان هەوڵی زۆری��ان دا كە موقتەدا سەدر بەهێز بكەن هەروەك لە ساڵەكانی 89 تا 91دا ،نەسروڵاڵیان بەهێز كردبوو. ب��ەرپ��رس��ان و م��ەالك��ان��ی ئ��ێ��ران ئێستا بەو ئاكامە گەیشتوون كە پێویستییان بەوەیە كە سەدر وەك��وو بەرپرسی هێزە چەكدارەكان لە عێراق دابنێن كە پارێزەری بەرژەوەندییەكانی ئێران بێ لە عێراقدا .گەر هاتوو مالێكی الواز بوو .ئێرانییەكان هەروەها هەوڵ دەدەن كە هاشمی ش��اه��روودی كە زۆر نزیكە لە خ��ام��ن��ەی��ی ،ل��ە ن��ەج��ەف جێگیر ب��ك��ەن و ب��ەم شێوە س��ێ كوچكەیەك ب��ۆ پاراستنی ب��ەرژەوەن��دی��ی��ەك��ان��ی��ان پێك بێنن ك��ە گۆشە مەزهەبییەكەی بە شاهروودی رێبەری بكرێ و بەشی سیاسییەكەی بە دەستی مالیكی بێ و گۆشەی سەدریش بۆ بەڕێوەبەریی هێزی میلیتاریستی بێ. نووسەری بابەتەكە لە درێژەدا باس لەوە دەكا كە ئێرانییەكان زۆر دەمێكە خۆیان بۆ عێراقی دوای ئەمریكا ئامادە دەك��ەن و پێیان وایە كە بە رۆیشتنەدەری هێزەكانی ئەمریكا، ب��ۆش��ای��ی��ەك ل��ە ع��ێ��راق��دا پێك دێ ك��ە ئەو بۆشاییە بە ئێران یان عەرەبستان پڕ دەكرێتەوە و لە نێو ئێران و عەرەبستاندا كێبەركێیەك دروست دەبێ و ئەگەری راپەڕین و بەهاری عەرەبە سوننییەكان لە عێراقدا هەیە و لێی نیگەرانن. بەڕای نووسەر ،ئێران وای دەبینێ كە بەهاری عەرەبە سوننییەكان بە شازادەی عەرەبستان رێ��ب��ەری و هاوئاهەنگی دەك��رێ كە نایف بن ع��ەزی��زە و لە ه��ەر دوو ب��واری سیاسی و دینییەوە لەگەڵ ئێران ناتەبایە و دەیەوێ دەور و رۆڵ��ی ئێران كەم بكاتەوە .ئێران لە الیەكەوە دەبینێ كە هاوپەیمانەكانی سووریە لە عێراقدا ،بەو گرفتانەی بۆ سووریە پێك هاتووە ،لێی دوور دەكەونەوە و لە عەرەبستان نزیك دەبنەوە. نووسەر لە درێژەی باسەكەدا ،رۆڵی سووریە بەم ئاڵۆزییانەوە كە لە سووریە كەوتوە بە رۆڵێكی الواز دەبینێ و بەم شێوە دەوری رێبەرییەكی وای نابێ كە ئێران لە رێگای ئەوەوە بتوانێ عێراق كونترۆڵ بكا و بەم شێوەیە ئێران بە بێ سووریە ،لە عێراقدا تووشی گرفت دەبێ بۆ جێبەجێكردنی پیالنەكانی. سەرچاوە: Gulf News
6
ئەدەب و هونەر
ژمارە 571ـ 30ی سەرماوەزی 1390
مێژوویەك بەستراوەیی و شوناسی سەربەخۆ (تاوتو (2ـ )2 پەنجەرە: پەنجەرە ه��ەر وەك لە سەریشەوە ئاماژەم پێكرد هێمای هەرێمی ژنانەیە .شادی لە خەوندا منارەكە دەبینێ كە بە ئەسپایی ل��ە ش��ووش��ەی پ��ەن��ج��ەرەك��ە دەدات .واتە هێرش ناكاتە س��ەر هەرێمی ژن��ان��ەی .لە شوێنێكی دیكەدا دەڵێ« :ئەو فڕندە جوان و هێمنانەش وەك شێت بە یەك شەققەی باڵ لە منارەكەوە بە تاو دێن و كوێرانە خۆیان بە پەنجەرەكاندا دەدەن ،وەها كوێرانە و توند و زەبر كە دوو جاران شووشەكان هاڕەیان كردوە و ش��ك��اون»(ل )٩١ .شكانی شووشەكان لە الی��ەن فڕندەكانەوە بە لەبەرچاوگرتنی ه��ێ��م��ای ش��ووش��ە وەك����وو ئ��ەن��دام��ی ژنانە دەتوانێ هەڵگەرانەوەیەك بێت بۆ خەتەنە كردنی شادی لە منداڵیدا كە بیرەوەرییەكی زۆر ناخۆش وەكوو ئەوەی ژێر كەپرەكەی بۆ بە جێهێشتوە .لە هەردووی ئەو رووداوانەدا ئ��ەن��دام��ی ژن��ان��ە ت��ووش��ی ئ���ازاری توند و خوینبەربوون دەبێ .دوو رووداوی سەخت و یەك چەشن كە خۆی لە دوو جار شكانی شووشەكانی پەنجەرەكەدا نیشان دەدات. فڕندە بە گشتی لەم چیرۆكەدا سەمبولی ژنە ،خۆ كوتانی فڕندەكان بە شووشەكەدا دەرخەری ئەوەیە كە هەرێمی ژنانە هێندێ جار لە الی��ەن خ��ودی ژنانەوە دەرووخ��ێ ( وەك ئ��ەوەی لە خەتەنەكردندا روودەدات) لە هەمان كاتدا ئاماژە بە برینێكی كۆنی كۆمەڵگای ژنان دەكات كە خۆیان زۆر جار دژایەتی هاوڕەگەزەكانی خۆیان دەكەن»تاكە پەنجەرەی رۆشن هی ئێوە بوو كە تاك و جووت و پۆل پۆل خۆیان دەكوتا بە پەنجەرەكە و رۆناهی ژوورەكان بوو یان سەدای بڵندی ناڵە و نركەی نەخۆشی گێژی دەكردن»(ل. )٩٢هۆمەر لە دواهەمین رۆژەكانی ژیانیدا « بە دەم كۆكەوە دووبارە و دەبارەی دەكردەوە ك��ە رێ��ك ه��ەر ت��ۆزێ��ك ل��ەم��ەوب��ەر خەونی شكانی پەنجەرەكانی بینیوە» (ل )٩٢ .ئەم خەونەی هۆمەریش نیشاندەری نیگەرانی ئەو بۆ هاوسەرە جوان و كەم تەمەنەكەیەتی، كە دوای مردنی ئ��ەو لە كۆمەڵگایەكی بێبەزییدا دەبێ چ بكات. خوێن: یەكەم خوێنێك كە لە چیرۆكەكەدا لە شادی دەڕوات و تا كۆتایی چیرۆكەكەیش هەر
كۆتایی پێنایەت ئەو خوێنەیە كە لە ژێر كەپرەكەی ماڵی خاڵۆیدا لێی دەڕوات .ئەو خوێنە بە هۆی ئەوەی كە تێكەڵی خوێنی مانگانە بووە زۆر زۆرترە لە خوێنی كچێنی. ب��ەاڵم بۆچی ئ��ەم دوو خوێنە ه��اوك��ات و تێكەڵ دەبن؟ خولی مانگانە پیسی و ناپاكی مێژوویی ژن��ە ،گوناهێكی ل��ە مێژین ك��ە ژن��ی لە كولتوری پیاوساالردا سپڵۆت كردوە ،رژانی خوێنی كچێنیش گوناهێكی گەورەترە و ت��ێ��ك��ەڵ ب��وون��ی ئ���ەم دوو گ��ون��اه��ە كە هەردووكیان ریشەیان لە ژنانەیی و ژن بووندا هەیە و بە شێوەیەك گوناهی جەوهەریی ژن دێنە ئەژمار ،وا لە ش��ادی دەك��ەن كە نەتوانێ قەت ئەو سووچە لە داوێنی خۆی بسڕێتەوە .شادی خۆی بە تاوانبار دەزانێت تاوانێك كە كوڕە خاڵۆزاكەی بۆ هەتا هەتایە بە سەریدا سەپاندوویە و قەت لێی رزگاری نابێ. بەهرام لە ترسی گوناهی البردنی كچێنی ش���ادی پ��ەن��ا دەب��ات��ە داوێ��ن��ی ج��ەن��گ تا ك��ەف��ارەی گوناهەكەی ب��دات��ەوە« .ترسی جەنگ و رژان��ی ئ��ەم هەموو خوێنە بوو دەنێو كوشتارگاكاندا یان رژانی ئەو گۆمە خوێنەی دامێنی تۆ كە هەڵەتە و دەربەدەری واڵت و شارانی ك��رد؟» (ل )٤٩ .بەهرام لە خوێنێك پەنادەبات بۆ خوێنێكی دیكە. لە ئاڵۆشی سێكس پەنا دەبات بۆ ئاڵۆشی مەرگ .بەاڵم بۆچی؟ لە فەرهەنگی دینیدا كە فەرهەنگێكی پیاوساالرە خوێنی جەنگ بە پێچەوانەی خوێنی ژنانە نە تەنیا پیس نییە بەڵكوو م����رۆڤ پ��اك��ژ دەدات�������ەوە .ب��ۆی��ە شەهید ن��اش��ۆرن��ەوەو ه��ەر ب��ە خوێنەكەی خۆیەوە دەینێژن .بەهرام دەڕوات بۆ جەنگ تا ئەو ت��اوان��ەی كە كردوویەتی پاساو ب��دات��ەوە و خوێنی پیس بە خوێنی پاك بشواتەوە .لە رووبەروو بوونەوەی دنیای ژنانە كە سووچی بەرچاوی شەهوەتە ،لە گەڵ دنیای پیاوانە كە گوناهی بەستراوەی جەنگ و كوشتنە، ئ��ەو الی��ەن��ەی ك��ە ل��ە كولتوری پیاوانەدا پیرۆزیی پێدەبەخشرێت ،شەڕ و خوێنڕشتن و كوشتنە .دەڵێی ئینسان مەجبوورە لە نێوان ش��ەڕ و شەهوەتدا یەكێكیان هەڵبژێرێ و ئەمە بەراستی ئەو هەڵبژاردنە ئەستەمە و ئەو كێشە بنەماییەیە كە دنیای نەریتیی رۆژه���ەاڵت كاتی ب��ەرەوڕووب��وون لە گەڵ دنیای مۆدێرندا توانای چارەسەر كردنی نییە.
بێ دوان... روزآنالین
«خ��وێ��ن رش��ت��ن» و «خ��وێ��ن ب��ەب��وون» و «یەكەم دڵۆپە خوێن» و «گۆمی خوێن» و ..وشەگەلێكە كە ل��ەم چیرۆكەدا زۆر
رەخنەگرەكان دەك��ات كە لە ه��ەر شتێكی سادە تەفسیرێكی ئێرۆتیك دەكەن و چاوی جوان بین و روانگەی جوانناسانەیان نییە.
دووپ��ات دەبێتەوە و تەنانەت خوێنەر وەڕەز دەكات: « هەندێك ج��ار ل��ە ن��او زەری���ای خوینی خۆمدا بێ سەوڵ خۆم دەبینی و شەپۆلێك ب��ەل��ەم��ەك��ەی س���ەروژێ���ر دەك����رد و ل��ە ناو خوێنی رژاوی كچێنی خۆمدا دەخنكام». (ل)٢٠٠.
لەم بەشەدا شادی ئەگەرچی تا رادەیەك دەبێتە زمانحاڵی ن��ووس��ەر ،ب��ەاڵم ئەگەر قسەكانی بگوازینەوە ب��ۆ پێگەی خۆی وەكوو ئەكتەری یەكەم ،ئەم قسانە دەرخەری هەمان گرێیە كە گوازراوەتەوە بۆ بەشێكی نادیار لە مێشكی شادی .گرێیەك كە لە گەڵ خەتەنە كردنەكەیدا پێوەندی قووڵی هەیە .شادی بە منداڵی سەقەت كراوە ،بە شێوەیەكی نامرۆیانە ئەو بەشەی جەستەی كە گرێدراوی كەسایەتی ژنانەیە هەنجن هەنجن ك��راوەو كاریگەریی قووڵی لە سەر ژیانی داناوە ،بۆیە خودبخود بەرهەمەكانی شێوازێكی ئێرۆتیك دەگرنەخۆ .ئەو شتە كە ساڵها بەرتەكدراوەتەوە دوای رووداوی ژێر كەپرەكە دێتە بەشی ئاگای مێشكی شادی و خۆی لە نیگارەكاندا دەردەخات . « ت��ۆ رۆی��ش��ت��ی��ت و ك��ەوت��ی��ت��ە ئ���ەو دیو سنورەكان ،كەچی س��ەدان شەو خەونم بەو تنۆكە خوێنانەوە دەبینی كە لە من دەرژا و زۆر جاران دەبوو بە دەریاچەیەكی سوور یان گۆالوێكی پر خوێن تێیدا دەخنكام ..سێ ساڵ باكگراوندی هەموو نیگارەكانم رەنگی سوور بوو( »...ل)١٨٥.
« چ زەحمەتە س��ەر لە ن��وێ كوتانەوەی هەمان رێگای مەرگ و دۆڕان تا وەكوو جەرگەی جەهەننەم ،چوونەسەر یەكەم دڵۆپە خوێنی تكاو لە دامێنت كە زەریایەكی پڕ لە گێژەن و گەرداوی بۆ خولقاندی .ئەستەمە گ��ێ��ران��ەوەی چیرۆكی ه��ەال ه��ەال بوونی رۆحت( ».ل)٩٤ . ش����ادی دەی�����ان ج����ار ب��اس��ی ئ����ەو یەكەم دڵۆپە خوێنەی دامێنی خ��ۆی دەك��ات و خوێنەر وادەزان���ێ ب��اس دیسان باسی ژێر كەپرەكەیە ،بەاڵم لە بەشە دواهەمینەكانی چیرۆكەكەدا كاتێ دەڕۆی��ن��ە ن��او ك��ەش و ه���ەوای سوورئالیستیی بیرەوەرییەكانی ش���ادی ،دەبینین ك��ە ی��ەك��ەم دڵ��ۆپ��ە خوێن س��ااڵن��ێ��ك��ی دوور ل��ە دام��ێ��ن��ی ت��ك��اوە و گۆمێكی خوێنی درووست كردوە كە لە ژێر كەپرەكەدا دووبارە كراوەتەوە .بیرەوەری تاڵی خەتەنە بوون چووەتە بەشێكی لە بیركراوی مێشكی ش��ادی و تووشی نەخۆشینێكی دەروون����ی ك����ردوە .بێتوانایی ش���ادی لە چێژ ب��ردن��ی سێكسی(تەنانەت ل��ە گەڵ خۆشەویستەكەیدا) گشتێنراوە بە هەموو بەشەكانی ژیانی .توانای هیچی نییە .نە توانای دەرباز كردنی خۆی لەو وەزعییەتە نە توانای بەرگری ك��ردن لە خ��ۆی و نە تەنانەت توانای بەرێخستنی گەلەرییەك بۆ تابلۆكانی .كاتێ دۆست و هاوڕێكانی داوای ل��ێ��دەك��ەن ل��ە م���اڵ بێتە دەرێ و گەلەرییەك دابنێ ،دەڵ��ێ « :منیش حەز دەك��ەم ..بەاڵم تا ئێستا نەمتوانیوە ..بۆ؟ نازانم( ».ل)٩٤ . ئەو» نازانم»ە دەرخەری هەبوونی ئازارێكی ش��اراوە و نادیارە كە خۆیشی حەز ناكات و ئامادە نییە دان��ی پێدا بنێ .شتێك كە نایهەوێ قەبووڵی بكات و بە پێچەوانە، ئەیهەوێ بە شێوەی بەرتەكدانەوە حاشای لێبكات و ت��ا دوورت���ری���ن و قووڵترین شوینەكانی دەروونی پاڵی پێوەنێت بەڵكوو بەتەواوی لە بیری بباتەوە. ش��ادی لە بەشێك لە قسەكانی لە گەڵ بەهرامدا بە چڕوپڕی باسی بیرتەسكیی
«تا ئێستاش ئەو دڵۆپە خوینەی لە مندا تكاندت برینێكە و هەرگیز ساڕێژ نەبووە و هەر خوێنی لە بەر دەڕوا( ».ل)١٧٨. هەر وەك لە هێماسازیی منارەدا ئاماژەم پێكرد ئەم چیرۆكە الیەنێكی كۆمەاڵیەتیشی هەیە ،لەم الیەنەدا خوێن بەربوونەكە بەرینی مانایی پێدەدرێت ،لە هێماسازی زەینی ش��ادی��دا خ��وێ��ن رش��ت��ن وات���ە دەسپێكردنی بێزاری و لە ناو چوون ،خوێن رشتنی خۆی ل��ە دوای سێكس و خوێنڕشتنی شەڕی ن��اوخ��ۆ ل��ە ك��وردس��ت��ان��دا .خاڵی هاوبەشی ئەم دوو خوێنڕشتنە ئەوەیە كە هیچكامیان ئاكامی بەرەوڕووبوون لە گەڵ دوژمن نین. خوێنڕشتنێكە كە الیەنی دەرەكی تێدا نییە، الیەنێك كە دوژمن بوونی ،ئەو ئازارە پاساو بداتەوە .بەڵكوو تێكهەڵچوونێكی خۆماڵی و دەروونییە كە دەبێتە دەسپێكی جیا بوونەوە و هەڵوەشانەوەی تۆكمەیی. مار: م���ار ل���ەم چ��ی��رۆك��ەدا ی��ەك��ەم ج���ار وەكوو نەخشێك بە دیواری منارەكەوە دەردەكەوێت و هەر ئەو جۆرە كە باسم كرد بە پێی ئەو ئاسەوارگەلەی كە لە كولتوری سەردەمی
مێوەجاغی بە جێماوە ،مار لە گەڵ ژن ـ خوداكاندا پەیوەندی هەبووە و بە پیرۆزیان زانیوە .بەتایبەت لە بیاڤی شارستانییەتی ئیالمدا ئ��ەم شتە بە روون��ی دی��ارە .ژن و م��ار ل��ە س��ەردەم��ان��ی ك��ۆن��ەوە پەیوەندییان هەیە بۆیە لە بەشێكی چیرۆكەكەشدا كاتێ مارێكی رەش لە ماڵەكەی شادیدا دەبینرێ دەخوێنین« :ئ��ەوان��ەی دیویانە دەڵێن مار نییە و ئەژدیهایە ،مارێك نییە دەیەهایە.. ژنەكان لەوە دەترسان مارەكە عاشقی ئەو بێوەژنە ناسك و نازادارە بێت و هەرگیز لەو ن��اوە دوور نەكەوێتەوە كەم نین هەقایەتی نێوان ژن و مار» (ل)١٠٧ . دوای زاڵ بوونی كولتووری پیاوساالرە ك��ە سیمای م��ار ل��ە ب��وون��ەوەرێ��ك��ی پیرۆز دەگ�����ۆڕدرێ ب��ە هێمایەكی شەیتانی و ترسناك .یەكێك لەو تەفسیرە باوگەلەی كە لە بارەی هێمای مارەوە دەكرێ ئەوەیە كە نووسەر لە زمانی گەنجێكی دەروونناسەوە باسی دەكات: «گەنجێكی دەروونناس دەڵی :ئەم بێوەژنە دیارە چییەتی ،عوقدەی خەساندنی هەیە و هیچیتر ..ئەم بەزمەی مار و منارەیە جگە لەو دەردەی بێبەش بوون لە سۆز و سێكس هیچی تر نییە ..جار جاریش چاوی رەشكە و پێشكە دەك���ات و م��اری رەش و سوور دەبینێ ،فرۆید واتەنی مەسەل تەعویزە كە ئەمرۆكە لە نووسیندا بە قەرەبووكردنەوە ناوی دەبەن( « .ل )١١٤-١١٣ .بەاڵم لەم هێماسازییەدا نوسەر چ��اوی زیاتر لەوەی كە لە دەروونناسی بێت لە ئوستوورە بووە. م��ار لە دنیای كۆندا و لە پەرستنگای ژن خ��وداك��ان��دا(ه��ەر وەك ل��ە منارەكەشدا دەیبینین) وەك���وو ب��وون��ەوەرێ��ك��ی پ��ی��رۆز و پ��ارێ��زەری هەرێمی پیرۆزی ژن خوداكان ناسراوە .پەیدا بوونی مارێك دوای مەرگی هۆمەر بۆ پاراستنی هەرێمی «شادی»یە. ئەو مارە نائاساییە كە دەڵێین ئەژدیهایە و مارێك نییە و دەیەهایە و ..مارێكی تایبەتە كە دەبێتە پاسەوانی دواهەمین ژن خودای دواهەمین منارەی شار. كارەكترەكا نو ناوەكانیان: لەم چیرۆكەدا س�����������������������ێ كا ر ە كتە ر ی س�������ەرەك�������ی بوونیان هەیە و ن��اوی هەركام ل������ەوان������ە بە مە بە ستێكی ت������ای������ب������ەت هەڵبژێردراوە ك���������������ە ت�����ا رادەی���ەك���ی���ش دەرخ�����������ەری كە سا یە تی پاڵەوانەكانن، ل��ێ��رەدا باسی كارەكتەرەكان و ناوەكانیان دەكەین: شادی: ش������������ادی پ�����اڵ�����ەوان�����ی ی�����ەك�����ەم�����ی چیرۆكەكەیە.
گواڵڵە ك
ئەدەب و هونەر
ژمارە 571ـ 21ی دێسامبری 2011
7
وێی دەروونناسانەی چیرۆكی ژنێك بە سەر منارەوە)
كەمانگەر
ن����اوی ش����ادی م��ان��ای��ەك��ی (ك��ن��ای��ی) و (تهكمیە)ی هەیە وات��ە ب��ە پێچەوانەی ناوەكەی ژیانی پڕە لە خەم و ئازار و پەژارە. ن��ووس��ەر بەهەڵبژاردنی ئ��ەم ن��اوە تانە لە هەموو ئەو ناوە ژنانەگەلە دەدات كە مانای جوانیان هەیە و باس لە بەختەوەری دەكەن. ئەو ژنەی لێرەدا وەكوو ژنی كورد بە گشتی دەیبینین هیچ پێوەندییەكی راستەقینەی لە گەڵ ناوی شادی و ناوگەلی لەم چەشنە نییە .ژنی ك��ورد ژیانێكی پڕ لە ترس و ئ��ازار و مەینەتی هەیە و شادیش یەكێك لەو ژنانەیە. ئ���ەو ش��ت��ەی ل��ە ب����ارەی ش��ادی��ی��ەوە وەكوو باسێكی دەروون��ن��اس��ان��ە دەب���ێ ل��ە سەری بدوێین پارادۆكسێكە كە كەسایەتی شادی لە گەڵی ب��ەرەوڕوو ب��ووە ،شادی زۆر جار باسی بێزاری خۆی لە رەگەزی پیاو دەكات و بە بەهرام دەڵێ« :من تەاڵقی رۆحیم لە گەڵ هاوتوخمی تۆدا هەیە( ».ل)١٩٥. لە شوێنێكی دیكەشدا دەڵێ تاكە لەزەت بۆ ئەو ئەوەیە كە بەرامبەر بەو چەك بەدەستانە بجەنگێ (ل )١٥٨ .بەاڵم لە دەروونی خۆیدا هەر ئەو راوچی بووننەی خۆش ویستوە! « ب��ۆ س��ات��ە وەخ��ت��ێ��ك ب��ی��رت ل���ەوە كردەوە كە تۆ بێئاگا لە خۆت ئەو هیزەت لەودا خۆشویستووە ،هێزێكی پەنهان لە پیاودا كە كچ و ژنەكان هەر بە سەلیقە هەستی پێدەكەن» (ل)٩٩. ژن لە نائاگای خۆیدا بەستراوی ئەو هێزە راوچ���ی و دەس��ت��ەم��ۆ ن��ەك��راوەی دەروونی پیاوە و خ��ۆی بێ ئ��ەوەی كە بزانێت ئەو بازنەی راو و راوچیگەرییە س��ەر لەنوێ دەخولقێنێ .ش��ادی ناڕەزایەتی خ��ۆی لە زاڵ بوونی فەرهەنگی پیاوساالر و بێزاری لە هەڵسوكەوتی بەهرام و هەروەها باوكی دەردەب��ڕێ و لە بارەی باوكییەوە دەڵێ« : باوكێك كە لە سەر سفرەش لە گەڵ ئێمە نانی نەدەخوارد ،وەك ئەوەی نان خواردنی ژن و كچەكانی عەیبێكی گ���ەورە بێ. هەمیشە لە شوێنێكی دیكە بوو ..هەتا گەر لە ماڵیش بوایە( »...ل)١٦٨. «براكانیش گێژ و وێژ بە دەم هاتوهاوارەوە ب�������ەو م����اڵ����ەدا دەس�����ووڕان�����ەوە، ئ���ەوان���ی���ش هەر ه�����ەم�����ان خ���وو خ���دەی باوكیان ه�������ەب�������وو ،تا گ���ەورەت���ر بووم ه����ەس����ت����م ك����رد م����ن و دایكم و خوشكەكانم ك���ارەك���ەری���ن». (ل)١٦٨. ش�����ادی لێرەدا ش�����وێ�����ن�����ێ�����ك وەك�����وو حەسار د ە شو بهێنێ دەڵێی یەكێك لە كچەكانی حەسار دەمی كردوەتەوە و حیكایەتی ح��ەس��ار دووبارە دەك���������ات���������ەوە، ه���ەم���وو شتێك هەڵدەگەڕێتەوە ب������ۆ ب���������اوك و ش�����م�����ش�����ێ�����ری ت���ووڕەی���ی ئەو. ب�����ەاڵم شادیش
راس���ت وەك���وو پ��اڵ��ەوان��ی یەكەمی حەسار ئینسانێكی دام���اوە و بەستراو بوونی بە بەرناسەكەی (لێرەدا پیاو) وای لێكردوە كە دیل بوونی و ئ��ازادی و مەرگ و ژیانی خۆی لە دەستی پیاوەكاندا ببینێت .شادی لە ناخی دەروونیەوە هەر نێرێك ئازاد و هەر مێیەك لە قەفەزدا و بێ دەسەاڵت دەزانێ. ورچەكانی پ��ارك نمونەی ئ��ەم روانینەیە. ورچی نێر بە خۆكوشتن خۆی لە قەفەز رزگار دەكات (بەهرام) بەاڵم مێ لە قەفەزەكەدا دەمێنێتەوە (شادی و ژنانی تر) (ل.)١٨٧ . ژن لە روانگەی ئەودا تەنانەت دەسەاڵتی خۆكوشتنیشی نییە! واتە بڕیاردەر نییە .ئەو ژنەی شادی نموونەیەتی ژنێكە كە تووشی خۆ بەكەم بینییەكی قووڵە (ئ��ەو دەردەی كە بەشێكی زۆر لە ژنانی كۆمەڵگای پیاو ساالر تووشی هاتوون) نەبوونی پیاو (باوك ،بەهرام ،ورچی نێر و )...بۆ شادی دەردێ���ك���ی گ���ەورەی���ە چ���ون ب��وون��ی خۆی لەواندا دەبینێتەوە و لە روانگەی ئەوانەوە خۆی پێناسە دەك��ات .هەر ئەو روانگەیە كە كچ سنووردار دەكاتەوە بە پەردەیەكی تەنكی گۆشتن و ه��ەم��وو كەسایەتی و بوونی ل��ەو پ��ەردەی��ەدا دەبینێتەوە .شادی ئەم روانگەی خۆیە لە وێنەیەك دا نیشان دەدات »:خۆم وەك تابلۆیەك دەهاتە بەرچاو كە عاشقێكی هونەر بیەوێت بمكڕێت بە هەر نرخێك ،گەرچی تابلۆكە بەر چەقۆی شێتێك كەوتوە و رێك ناوەڕاستی شەبەقێكی تێبوە( »...ل)١٧٩ . شادی خۆی وەكوو تابلۆیەكی جوان دێتە بەرچاو ،بەاڵم زیاتر لە هەموو كەس ،نەبوونی كچێنی بەالی خۆیەوە گرینگە ،نەبوونی كچێنی هەموو كەسایەتی و شوناسی بردوەتە ژێر پرسیار .شادی پەیڕەوی كۆمەڵگای پیاوساالرە و س��ەرەڕای بێزاری لە دنیای پیاوانە ،بە تەواوی گوێڕایەڵیەتی ،دڕانی پەردەی كچێنی بۆ ئەو ،هاوواتای دڕانی كەسایەتیەتی ،تابلۆیەك كە ناوەڕاستەكەی شەقی بردوەو بێبایەخ بووە .دڕانی ناوەڕاستی تابلۆ ناوەندیەتی كچێنی لە مێشكی شادیدا نیشان دەدات. ش���ادی خ��ۆی ل��ە پ��اراس��ت��ن��ی گەورەترین داراییەكەی (كە بە رای خۆی كچێنیەتی) بە دۆڕاو دەزانێ ،ئەو نەیتوانیوە لەو یادگارە كە لە سك دایكیەوە هێناویە پارێزگاری بكات ،بۆیە پێداگری لە سەر پاراستنی ماڵ و منارەكە بە جۆرێك قەرەبوو كردنەوەی ئەو كەمتەرخەمیەیە ،پاراستنی ماڵ و منارە پاراستنی كچێنی لە دەس چوویەتی. ئ��ەو روان��گ��ەی��ە وای ل��ێ��دەك��ات ك��ە هەموو باسی ،لە سەرانسەری ئەم چیرۆكەدا ببێتە باسی خەم و پ��ەژارەی نەمانی ئەو پەردە و تكانی خوێنی كچێنی .نەمانی ئەو پ��ەردە بۆ شادی لەدەست چووونی هەموو شتێكە .لە شوێنێكدا بە بەهرام دەڵێ « :تۆ تەنها پەردەیەكت النەبرد خاڵۆزا ،تۆ رووتت كردمەوە بێ سیپاڵ و پۆشاك بەجێت هێشتم و وتت دەی ئازابە و بۆ خۆت بژی»... (ل)٢٠٢. ب���ێ ب���ن ب�����وون ب���ۆ ش�����ادی هاوتەریبی رووتبوونەوەیە ،بەهرام رووت بەجێی هێشتوە و دەڵێ بۆ خۆت بژی .شادی بە هۆی ئەو كلتوورە كە تێیدا گ��ەورە ب��ووە ،فێربووە كە ئەو كەسەی رووتی دەكاتەوە (واتە پەردەی الدەبا) دەبێ داڵدەی بداتێ و دابینی بكات. شادی زاتەن بەستراوەی پیاوە و دوای بەهرام ئ��ەو شتە گ���ۆڕاوە .پێوەندییەكە پ��س��اوە و شادی سەرەڕای ئەوەی كە لە رەگەزی پیاو بێزار بووە ،پەنا دەباتە ئامێزی پیاوێكیتر.
ژیانی شادی چیرۆكخوانی ژیانی بەستراوە و مشەخۆری ژن لە كۆمەڵگای پیاوساالرە. شادی بە رواڵ��ەت زانا و خوێندەوارە بەاڵم هیچ جیاوازییەكی لە گەڵ دایك و داپیری خ��ۆی��دا نییە .زان��س��ت و ه��ون��ەر روانگەی ن��ەگ��ۆڕی��وە و تەنیا رووكەشێكی جوانە. م��ۆدێ��رن ب��وون��ی رواڵ��ەت��ی ،ه��ەر وەك ئەو جۆرە مۆدێرن بوونەی كە لە كۆمەڵگاكەدا رووی داوە .هاتنی ئامرازەكان و هێماكانی مۆدێرنیسم و بێبەشبوون ل��ە عەقڵیەتی مۆدێرن. شادی لە دەرەوەی بەستراوەییە نەریتییەكانی بە پیاوان ،هیچ بوونێك بۆ خۆی نابینێ. شتەكە ب��ە پ��ێ��چ��ەوان��ەی ق��س��ەك��ەی خۆی مەرگی رۆحی نییە چون ئەگەر وا بوایە ئەو دەردە سەرەكییە كە بەردەوام باسی لێ دەك��ات دەب��وو چوونی بەهرام بوایە نە بێ بن بوون .كێشەی شادی ئەوەیە كە بۆچی بێ بن بوو و ئەو پیاوەی كە ئەو كارەی كرد بۆچی وەك��وو هەموو پیاوان لە باتی ئەو پەردە ،دابین كردن و پاراستنی ئەوی نەگرتە ئەستۆ؟ « ئێرە مەملەكەتی قەیرە كچ و بێوە ژنە تەنیاكانە( ».ل )٢٠٤ .ئ��ەو قەیرەكچ و بێوەژنانەی كە هیچ پیاوێك نییە لە باتی لە ئامێز گرتنیان دابینكردنیان بگرێتە ئەستۆ!
بەهرام: ب���ەه���رام ن����اوی پ��اش��ای��ەك��ی ئ��ێ��ران��ی��ی��ە كە راوچییەكی بەناوبانگ بووە و لە مێژوودا بە «بەهرامی گ��وور» دەن��اس��رێ .گوور لە فارسیدا نچیرێكی كێوییە كە بەهرام ش��ارەزای راو كردنی ب��ووە .لێرەشدا بەهرام وەها رۆڵێك دەگێڕێ ئەویش وەكوو هەموو پیاوەكان راوچییە .بە منداڵی پەپوولەی راو ك��ردوە و هەر لەو ساتەوە ترسی راوی لە دڵی شادیدا چاندوە و بۆتە بەردی بناغەی بێزاری ئەو لە راوچییەكان كە دواتر هەموو پیاوەكان دەگرێتەوە .پەپوولە راوی بەهرام ئەگەرچی وەك��وو راوە مرۆڤەكانی هۆمر كارەسات خولقێن نەبووە بەاڵم خۆڕاهێنانێك ب��ووە بۆ راوێ��ك��ی گ��ەورەت��ر لە داهاتوودا، راوێ��ك كە لە ژێ��ر كەپرێكدا كەوتە داوی بەهرام و ناوی راوچ��ی بۆ هەتاهەتایە لە سەر ئەو دانا .بەهرام ئەگەرچی كاریگەری زۆری لە س��ەر ژیانی ش��ادی ب��ووە بەاڵم بوونی لە چیرۆكەكەدا زۆر كەمڕەنگە. بەردەوام لە زمانی شادییەوە پێناسە دەكرێت و تەنیا لە پێوەندی لە گەڵ بێ بن بوونی ئەودا دەناسرێ .تەنانەت كاتێكیش كە دوای ئەو هەموو ساڵە سەردانی ش��ادی دەكات هیچ جوابێكی نە بۆ ش��ادی هەیە و نە بۆ خوێنەر .خوێنەر تا دواهەمین بەشەكانی چیرۆكەكەش ه��ەر چ��اوەڕوان��ی ئەوەیە كە ب��ەه��رام دەم بكاتەوە و باسی بەسەرهاتی خ��ۆی وه��ۆك��اری رۆیشتنی بكات بەاڵم ئەوەی لە بەهرام دەیبیسین هەمان قسەی ئەوانی دیكەیە ،باسی ئابڕووی بنەماڵە و هیچی دیكە. كارەكتەری بەهرام كارەكتەرێكە كە بە باشی وێنا نەكراوە .خوێنەر نە لە بارەی ئەو ،نە لە بارەی پیاوەكانی دیكەی چیرۆكەكەوە ،جگە ل��ەوەی ش��ادی دەیڵێ ،هیچ زانیارییەكی نییە .پ��ی��اوان ل��ەم چیرۆكەدا وەك��وو ژنان لە چیرۆكی ح��ەس��اردان .بە بەراوردێكی ك��ورت ل��ە بەرهەمەكانی ش��ێ��رزاد حەسەن دەتوانین بڵێین چیرۆكەكانی هەمیشە تاكە
دەنگن ،واتە لە تكنیكی مۆنۆلۆگ كەڵك وەردەگرێت و تەنیا یەك روانگە بە خوێنەر دەناسێنێت بۆیە دەرفەتی ئەوە بە خوێنەر ن��ادات كە وێنایەكی ت���ەواوی لە ك��ەش و هەوای چیرۆكەكە بێت.
شادی »:رۆژ بە رۆژ هەستت دەكرد كە ئەم پیاوە دام��اوە نەخۆشە وێنە و بەرجەستەی رۆحی نەخۆشی ئەم رۆژگ��ارە ناشیرینەیە كە هەمووتان تێدا دەژین ،رێك وەك خەونی راپەڕین و هەستانەوە و رابوون و سەرفەرازی كە زوو پیر بوو( »...ل)١٠٠ .
هۆمەر: ن���اوی ه��ۆم��ەری��ش وەك����وو ب��ەه��رام وەبیر هێنەری كەسایەتییەكی مێژووییە .هۆمەر لە ك��وردی��دا هەمان ع��وم��ەری عەرەبییە. كارەكتەری هۆمەریش وەكوو ناوەكەی زۆر لە كارەكتەری عومەری مێژوویی نزیكە. پیاوی شەڕ و شاخ و خەباتكارێكی بەرچاوە. بەاڵم هۆمەر بە ناسینی شادی گۆڕانی بە سەردا دێت .خۆی لەو بارەوە دەڵێ « :تۆ منت كرد بە ئینسان ..ئێستا كەمێكی فام دەكەم خەریكە ببمە بەشەر .كەچی ئەوەندەم نەماوە و دەمرم( »...ل)٩٨ . گۆڕانی لەم ئاستەدا بۆ پیاوێكی نەریتی لە واقێعدا مردنیەتی .پیاوی نەریتی بینایەكی بێ چەوازییە ،چەمانەوەی لە ئاراستەی مەرگیدایە .ئەم سەردانەواندنە چەمانەوە نییە بەڵكو داڕمانە .وەكوو منارەیەكی بەرز كە سەر دانەواندنی هەمان روخانیەتی .راو و كوشتن بووەتە بەشێكی گەورەی كەسایەتی ئەو .دەست هەڵگرتن لەو كارە دەسپێكردنی مەرگییەتی .واتە بڕیاری هۆمەر بۆ دەست هەڵگرتن لە راو لە واقێعدا بڕیاری مەرگی خۆیەتی. « من جگە لە راوچی و جەنگاوەر هیچیتر ن��ەب��ووم .ت���ەواو ب��وو خانمە چ��ك��ۆل��ە ،ئەو جەنگاوەرە راوچییە دەمرێ و ئەم جەنگەڵ و كوشتارگایە بە جێدێڵێت( ».ل)٩٨ . هۆمەر لە كاتی پێشمەرگایەتیدا لە الیەن دوژمنەوە دەرمانخوارد ك��راوە و ئەو ژەهرە دوای سااڵنێك ،راست پاش ناسینی شادی كاریگەریی خۆی دەردەخات و مەرگی وردە وردەی هۆمەر دەست پێدەكات .نەخۆشینو پیربوونی لەناكاوی ئەو پیاوە جەنگاوەرە بە سەرهاتی كۆمەڵگای كوردی دێنێتەوە بیری
هۆمەر بۆ ش��ادی هێمای شۆڕشە كە لە رۆژان��ی شاخدا ژەه��راوی ب��ووە و لە گەڵ هاتنی ب��ۆ ش��ار نەخۆشینەكەی پەرەی س��ەن��دووە « ..پتر ل��ەو شۆڕشەی خۆمان دەچوو ..لە ناكاو ژەهراوی دەبێت تا دەگاتە ناو شار لە پەل و پۆ دەكەوێت» «زۆر جار خۆم وەك ئەم نیشتمانە دێتە بەرچاو ،یان ئەم نیشتمانە وەك منی بەسەرهاتوە ،ئەتك كراو و تەنیا جێماو( ».ل)١٨٨ . لەم بەراوەردەدا شادی خوێنی كچێنی خۆی لە گەڵ ئەو خوێنەی لە جەنگی براكوژی رژاوە یەكسان دەزانێ! یەكسانیەكەیان دیارە لە هاوبەش بوونیان لە ستەم و خەیانەتدایە. ئاكامگیری: چیرۆكی ژنێك بە سەر منارەوە ئەگەرچی باسی ژنێك دەكات ،بەاڵم ئەم ژنە دەتوانێ نوێنەری هەموو ژنانی كوردستان بێت. دەروون��ن��اس��ی��ی پ��اڵ��ەوان��ی ئ���ەم چیرۆكە دەرووناسیی ژنی كورد بە گشتییە .ژنێك كە بەدرێژایی م��ێ��ژووی بەستراوە ب��ووە و بوونێكی سەربەخۆی نەبوە .ئەو بەستراوەییە ب��ۆت��ە ه��ۆی ترسێكی دەروون����ی و باوەڕ بەخۆنەبوونی ژن. لە بەرەورووبوون لە گەڵ دنیای مۆدێرندا چۆنییەتی رۆڵگێڕانی ژن مەسەلەیەكی گرینگ و كارتێكەرە ،بۆیە چەندە ژنانی ك��ۆم��ەڵ��گ��ای��ەك ل��ە ت��ێ��پ��ەڕان��دن��ی قۆناغی بەستراوەیی و گەییشتن بە سەربەخۆیی سەركەوتووبن ،هەر ئەوەندەش كۆمەڵگا لە پرۆسەی پێشكەوتنی خۆیدا سەردەكەوێ. دەروونناسی ئەم بەشەی كۆمەڵگا و ناسینی كێشە بنەماییەكانی دەبێتە بەردی بناغەی چارەسەری ئەم كێشەگەلە.
8
ژمارە 571ـ 30ی سەرماوەزی 1390
ساتوسەودا لەسەر خوێن
سەالح مورادی
دەوڵەتی رووسیە لە هەڵوێستێكی چاوەڕوننەكراودا رەش��ن��ووس��ی بڕیارنامەیەكی خستۆتە بەردەست ئەندامانی ش��وورای ئاسایشی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان كە تێیدا توندوتیژیی بەكارهاتوو لە الیەن رێژیمی سووریە و دژبەرانیەوە مەحكووم كراوە. لە رەشنووسی ئەو بڕیارنامەیەدا توندوتیژیی دەوڵەتی سووریە و ناڕەزایەتیی مەدەنیی خەڵكی راپەڕیوی ئەم واڵتە خراوەتە تای تەرازوویەك و وەك یەك مەحكووم كراون. هەرچەند ئەم هەڵوێستەی رووسیە بە جۆرێك گۆڕان لە سیاسەتی ئەم واڵتەدا لە هەمبەر سووریە دەبینرێ ب��ەاڵم وادی��ارە زیاتر لە پێناو پاراستنی دەسەاڵتی بەشار ئەسەد و راگرتنی رۆژژمێری رووخ��ان��ی دەوڵ��ەت��ەك��ەی گیرابێتەبەر .وێدەچێ پەرەسەندنی ناڕەزایەتییەكان سەرەڕای نۆ مانگ سەركوتی خۆێناوی و بەهێزتربوونی هەڵكەوتی ئۆپۆزیسیۆنی سووریە و پەیوەستبوونی یەك لە دوای یەكی سەربازەكانی سوپای سووریە بە ریزی دژبەرانی ئەسەد و ئەگەری پێشهاتنی چارەنووسی قەزافی بۆ ناوبراو ،رووسیەی تووشی نیگەرانیی لەدەستچوونی یەكێك لە دۆستە دیكتاتۆرەكانی كردبێ .مەحكوومكردنی رێژیمی بەشار ئەسەد لە رەشنووسی ئەو بڕیارنەمەیەدا لە الیەن رووسیە بە بێ پێشنیاركردنی هیچ چەشنە سزایەك دژی دەوڵەتی بەعسی سووریە هەوڵێكە بۆ پێشگرتن لە پێكهاتنی كۆدەنگییەكی نێونەتەوەیی شێلگیر لە بەرانبەر جینایەتەكانی بەشار ئەسەد دژی خەڵكی واڵت��ەك��ەی ،ئ��ەوی��ش ل��ە كاتێكدا ك��ە هەڵوێستی كۆمكاری عەرەب ،توركیە و واڵتانی رۆژئاوایی لەهەمبەر دەوڵەتی سووریە تا دێ توندتر و جیدیتر دەبێ و سكرتێری رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكانیش دارا ناتق
لە نێو هەر نەتەوە و كۆمەڵگایەكی ژێردەستدا، كۆمەڵێك مرۆڤی ئ��ازادی��خ��واز و شۆڕشگێڕ ،بە بیر و ڕوانینێكی م��رۆڤ��ت��ەوەران��ەوە دژی زوڵ��م و ستەم ،سەرەڕۆیی و دیكتاتۆری ،چەوساندنەوە و داپڵۆسین ،ژێرچەپۆكەبوون و لەژێرپێنانی مافە مرۆییەكان رادەوەستن و رادەپ��ەڕن كە لە نێو هەر كۆمەڵگا و نەتەوەیەكدا ن��اوی جۆراوجۆریان لێ نراوە .لە نێو گەلی كوردیشدا ئەو ئازادیخوازانەی كە بۆ وەدیهێنانی ماف و ئامانجەكانی نەتەوەكەیان دژی داگیركەران و هێرشكەران بۆ سەر كوردستان راوەس��ت��اون ،ن��اوی ب��ەرز و پیرۆزی پێشمەرگەیان وەك���وو شۆڕشگێڕێكی دەروەس����ت و ئازادیخواز ل��ێ ن���راوە .پێشمەرگە ئ��ەو م��رۆڤ��ە شۆڕشگێڕ و خۆنەویستەیە كە تەنیا و تەنیا لە پێناو ئازادی و سەربەستی و بەختەوەریی خ��اك و نیشتمان و نەتەوەكەیدا چەكی شەرەف و بەرگری لە بەرامبەر دوژمنانی كوردستان كردۆتە شان و بە بێ هیچ چاوەڕوانییەك خەبات دەكات. شۆڕشگێڕ بۆیە دێتە گۆڕەپانی خەبات و ئااڵی شۆڕش هەڵدەگرێت كە لە نێوەرۆكی دەسەاڵتی زاڵ و پێوەندییە كۆمەاڵیەتی ،سیاسی و ئابوورییە ئاراییەكانی كۆمەڵگا ب��ێ��زارە و ب��ە ن��اك��ارام��ە و نەگونجاویان دەزانێ و بە واتایەكی دیكە هەست بە چەوسانەوە ،نایەكسانی و پێشێلكرانی مافی خەڵك، چین ،توێژ یا نەتەوەیەك دەكا و بە ئەركی خۆی دەزانێت دژ بەو دیاردانە هەڵوێستی خۆی هەبێت و بۆ لەنێوبردنیان تێبكۆشێت .لە راستیدا سەرهەڵدانی شۆڕشگێڕ پشت بە مەعریفەیەك دەبەستێ كە لە بەستێنی پێوەندییە كۆمەاڵیەتییەكانەوە سەری ه��ەڵ��داوە .ه��ەر بۆیە دەبینین كە پێشمەرگە ئەو شۆڕشگێڕەیە كە بە هەستكردن بەو راستییانە ،لە پێناو ڕزگاریی نەتەوەیی و ئ��ازادی و پاراستنی ش����ەرەف و ك��ەرام��ەت��ی ن���ەت���ەوەك���ەی ،بەوپەڕی ل��ەخ��ۆب��وردووی��ی و ب��ە گیانێكی شۆڕشگێڕانەوە ژیانی دژواری پێشمەرگایەتی هەڵدەبژێرێت و لە باوەشی چیا سەركەشەكانی كوردستان و بە ئیرادەیەكی پۆاڵیین و بە پشتیوانیی كۆمەاڵنی ئازادیخوازی كوردستان دژ بە قەاڵی دیكتاتۆری
داوای لە هێزە جیهانییەكان ك��ردووە كە بە ناوی مرۆڤایەتییەوە بۆ راگرتنی كوشتاری دژب��ەران و ناڕازییانی سووری هەنگاو هەڵ بگرن. ن��اڕەزای��ەت��ی و راپ��ەڕی��ن��ی خ��ەڵ��ك��ی واڵتانی رۆژهەاڵتی ناڤین و باكووری ئافریقا رووسیەشی گرتۆتەوە و خەڵكی ئەم واڵتە لە ناڕەزایەتییەكی ب��ی وێ��ن��ەدا پ��اش رووخ��ان��ی یەكیەتیی سۆڤیەت
بە دوای هەڵبژاردنەكانی پارلماندا رژان��ە سەر شەقامەكان و دژی ساختەكاری لە هەڵبژاردنەكان و ڤێالدیمیر پووتین و حیزبی رووسیەی یەكگرتوو دروش��م��ی��ان دا .سەركەوتنی خەڵكی راپەڕیوی س��ووری��ە و رووخ��ان��ی ب��ەش��ار ئ��ەس��ەد ب��ێ گومان كاریگەری لەسەر ورەی خەڵكی ناڕازیی رووسیەش دادەن��ێ و دەبێتە رووداوێ��ك كە نەتەنیا هەڵكەوتی
دەوڵەتی رووسیە لە رۆژهەاڵتی ناڤیندا الواز دەكا بەڵكوو پێگەی پووتین و حیزبەكەی كە گۆڕەپانی سیاسیی رووسیەیان پاوان كردووە ،بەرەو لەرزۆكی دەبا .ئەم دۆخە دەوڵەتی رووسیەی نیگەران كردووە و لەوانەیە رووخانی دەوڵەتی سووریە بە رووداوێك ببینێ كە لە داهاتوودا خۆیشی بەرەوڕووی ببێ. الیەنێكی دی��ك��ەی ئ��ەم هەڵوێستەی رووسیە
دەتوانرێ وەها لێك بدرێتەوە كە وێدەچێ دەوڵەتی رووس���ی���ە ل��ە زاڵ��ب��وون��ی ب��ەش��ار ئ��ەس��ەد ب��ە سەر دژبەرانیدا بێ هیوا بووبێ و بە داكۆكیكردنی تاسەر لە دیكتاتۆرێكی دۆڕاو ،بەرژەوەندییەكانی خ��ۆی ل��ە س��ووری��ەی داه���ات���وودا ب��ۆ ماوەیەكی درێژخایەن نەخاتە مەترسییەوە .لە وەها حاڵەتێكدا ئەم وەرسووڕانەی رووسیە لە سیاسەتی پشتیوانی لە بەشار ئەسەد ،هەڵوێستێكی درەنگ وەختە كە ئەستەمە بتوانێ روانگەی خەڵكی بریندار و زیان پێگەیشتووی سووریە لەهەمبەر پشتگیریی ئەم واڵت��ە لە ستەمكاری و تاوانكارییەكانی بەشار ئەسەد بگۆڕێ. دەوڵ���ەت���ی رووس���ی���ە ل��ە رەوت����ی رووداوەك���ان���ی رۆژهەاڵتی ناڤین وەدوا كەوتووە و سیاسەتەكانی هەم لە نێوخۆ و هەم لە دەرەوەی سنوورەكانیدا دژی رەوتی بەرەوپێشچوونی ئ��ازادی و دێموكراسییە و لەم پێوەندییەدا ناتوانێ دەستپێشخەرییەكی ئەوتۆ بنوێنێ و هەنگاوەكانی زیاتر بەرگریكارانەن .هەر بۆیە بڕیارنامەی پێشنیاركراوی رووسیە بەرلەوەی هەوڵێكی دەستپێشخەرانە بێت ب��ۆ كۆتاییهێنان بە كوشتوبڕی خەڵكی س��ووری��ە ،هەنگاوێكە بۆ پێشگرتن لە هاتنەئارای هەڵوێست و هەنگاوێكی نێونەتەوەیی چاوەڕوانكراوی توندتر دژی رێژیمی روو لە رووخانی بەشار ئەسەد. رووس��ی��ە ل��ە كاتێكدا خەریكی ساتوسەودای سیاسی لەگەڵ واڵتانی روژئاوایییە كە نرخەكەی خەڵكی سووریە بە رژانی رۆژانەی خوێنیان لەسەر شەقامەكان دەی��دەن .ئەم بڕیارنامەیەی دەوڵەتی رووس��ی��ە جۆرێك س��ات��وس��ەودا بە خوێنی خەڵكی بێ بەرگریكاری سووریەیە كە نۆ مانگە لەگەڵ رێژیمێكی ستەمكار و سەرەڕۆدا بەربەرەكانێ دەكەن. سیاسەتێكی سەوداكارانە كە بەها مرۆڤانییەكان و بنەما ئەخالقییەكان تێیدا ونە.
پێشمەرگە تێكۆشەرێكی ئازادیخواز و شۆڕشگێڕێكی دەروەست تێدەكۆشێت. ب���ە ب�����اوەڕی ك��ەس��ان��ی وەك «ئ��ەری��ك ف����رۆم» ،شۆڕشگێڕ ئەو كەسەیە كە ئازادیخوازانە و ب��ە ب����اوەڕەوە تێكەاڵوی شۆڕش دەبێت ،واتە هەڵوێستەكەی پشت ب��ە مەعریفەیەك دەب��ەس��ت��ێ كە ب��ۆی ب��ۆت��ە ب���اوەڕ و ل��ە ه��زر و بیریدا ڕەگی داكوتاوە و تووشی لەرزۆكی و پاشگەزبوونەوە نابێت. ب��ێ��گ��ۆم��ان ئ���ەم تایبەتمەندییە رەن��گ��دان��ەوەی��ەك��ی ب��ەرچ��اوی لە ك��ەس��ای��ەت��ی��ی پ��ێ��ش��م��ەرگ��ە وەك ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕێ��ك��ی دەروەس�������ت و ئ��ازادی��خ��وازدا ب��ەدی دەك��رێ��ت و دەرخەری ئەو راستییە كە هێزی ل��ەب��ڕان��ن��ەه��ات��ووی پێشمەرگە ب���ە درێ������ژای خ��ەب��ات��ی پ���ڕ لە ش��ان��ازی و س���ەروەری���ی خۆیدا، ه��ەڵ��ك��ش��ان و داك��ش��ان��ی زۆری بە خ��ۆوە دی��وە ،گەلێك قۆناغی شكست و سەركەوتنی ئەزموون ك�����ردووە ،ش��ەه��ی��د و برینداری زۆری داوە و س���ەرەرای هەموو ئ��ەوان��ە ب���ەوپ���ەڕی ئ��ازای��ەت��ی و لێهاتووییەوە ئااڵی شۆڕشی بەڕز راگ��رت��ووە و هیچكات تووشی بێهیوايی نەهاتووە .پێشمەرگە گ��ۆڕان��خ��وازێ��ك��ی پراگماتیستە ك��ە ل��ە وەه���ەم و خۆزگەدا ناژی ،بە پێی ریئالی كۆمەڵگا تیۆری هەڵدەبژێرێ یا دادەڕێ���ژێ و لە ك���ردەوەدا تاقی دەكاتەوە .الی ئەو هیچ بیر و كەسایەتییەك پیرۆز نیە و بڕوای بە هیچ بیر و تێورییەكی نەگۆڕ و رەه��ا نیە ،وات��ە نابێتە كۆیلەی هیچ بۆچوون و ئایدۆلۆژیایەك و نایهەوێ خەڵكیش بكاتە كۆیلەی بیر و كەسایەتیی خۆی .پێشمەرگە شۆڕشگێڕێكی خاوەن كاراكتەرێكی گۆڕانخواز و داهێنەرە.
پ��ێ��ش��م��ەرگ��ە وەك م���رۆڤ���ێ���ك ك���ە ب���ە دوای ئامانجگەلێكی مرۆییەوە وێڵە و بۆ بەدەستهێنانی ئامادەی هەر جۆرە فیداكارییەكە ،دەبێتە سەمبول، دەبێتە مانای ژیان ،دەبێتە هاواری ئازادیخوازانەی گەلێكی چ��ەوس��اوە ك��ە ه��ەوڵ��ی ئاسمیلەكردن و لەنێوبردنی دەدرێ���ت ،دەبێتە بەهایەكی پیرۆز. ئازادی ،مافی نەتەوەیی ،مرۆڤدۆستی ،بەرژەوەندیی گشتی ،یەكسانی ،لێبوردەیی ،دێموكراسی و دەیان ب��ەه��ای ب���ااڵی دی��ك��ە ،ئ��ەوان��ەن ك��ە فەلسەفەی وج��وودی پێشمەرگە لە كۆمەڵگادا پێك دەهێنن.
هەر بۆیەش پێشمەرگە سەمبولی ئازادیخوازی و بەرخۆدانە .ئەو وەك باسكی بەهێزی داكۆكیكردن لە بەها ئینسانییەكان ،زادەی ئەم فەرهەنگ و ڕامانە قووڵەیە لە مرۆڤـ .پێشمەرگە بەرهەمی دەرچوون لە بیری ناوچەگەریەتییە ،پێشمەرگە زادەی بیری دێموكراسی و مافی نەتەوەیی و پێكەوەهەڵكردن و سەلماندنی خ��ود وەك م��رۆڤ��ە .پێشمەرگە و فەرهەنگە خوڵقێنراوەكەی خاوەنی پڕستیژێكی ب��ەرزی ئینسانی و ئەخالقی و سیاسین ،چ لە ناو كۆمەڵگا و چ لە ئاستی دنیاشدا .پێشمەرگە
بەرهەمی فەرهەنگێكی بەرزی مرۆییە. پێشمەرگە ئەو مرۆڤە شۆڕشگێڕەیە كە وەك شەڕڤانێكی ئازادیخواز و دیپلۆماتێكی سەردەم ل��ە ه��ەم��وو م��ێ��ت��ۆدەك��ان��ی خ��ەب��ات��ی سەردەمیانە كەڵك وەردەگرێت ،لە پێناو رزگاریی نەتەوەیی و وەدیهێنانی ئ��ازادی و دێموكراسی و بەختەوەریی م����رۆڤ و ب���ەگ���ژداچ���وون���ەوەی دی��ك��ت��ات��ۆران و رووخاندنی قەاڵی زوڵم و زۆردای.
ژمارە 571ـ 21ی دێسامبری 2011
گواڵڵە كەمانگەر لەسەر یەلدا و چییەتی میترایی یەلدا ،زۆر وتراوە و بیستراوە ،بەپێی ئەوەی كە كەوناراناسان و م��ێ��ژوون��اس��ان ل��ەم ب����ارەوە وت��ووی��ان��ە ،یەلدا وشەیەكی سریانی و بە وات��ای لەدایكبوونی هەتاو (مێهر)ە و مێهر هەمان میترایە كە خواوەندی خۆرە. ئەم خواوەندە سرووشتییە چۆتە نێو ئایینی خاچپەرەستییەوە و شەوی لەدایكبوونی میترا لەگەڵ شەوی لەدایكبوونی مەسیح بە هاوكات گریمان كراوە و تەنانەت ئەم روانگەیە درووست بووە كە یەلدا بە مانای لەدایكبوونی مەسیحە. لە كاتێكدا ئەم وشە ،باس لە لەدایكبوونی مێهر دەكات. لێرەدا دوو پرسیار دێتە ئاراوە ،یەكەم ئەوە كە چ هۆگەلێك بۆ وەراستگەڕانی ئەم بانگەشەیە لە ئ��ارادای��ە و لەسەر چ بنەمایەك دەتوانین مەسیحییەت بە پاشماوەی میتراییسم بزانین؟ و دووهەم ئەوە كە ،بۆچی لەدایكبوونی هەتاو لە زستاندا كە خۆر لە الوازترین دۆخیدایە ،روو دەدات و بۆچی جێژنە هەتاوییەكان لە وەرزی سەرمادا بەڕێوە دەچن؟ لە وەاڵمی پرسیاری یەكەمدا دەبێ بوترێ كە ئ��ەو بەڵگە و نیشانەگەلەی لە ئایینی خاچپەرستیدا هەن ،لەسەر میتراییبوونی ئەم ئایینە جەخت دەكەنەوە .لێرەدا ئاماژە بە چەند نموونەی بەرچاو لەم پێكگونجاوییە دەكەین: 1ـ پیرۆزكردنی داری ك��اج :سەرچاوەی ل���ەدای���ك���ب���وون���ی م��ێ��ه��ر ب��ەپ��ێ��ی س���ەرچ���اوە جۆراوجۆرەكان جیاوازی تێدایە ،لە هەندێك لە گێڕانەوەكان ،مێهر لە دڵی ئەشكەوتەوە دێ ،لە هەندێكی دیكە لە نیلووفەرەوە و لە هەندێكی دیكە لە میوەی كاجەوە. 2ـ سانتاكالوز :ئەو پیرەپیاوە سوورپۆشەی كە لە ئایینی مەسیحییەتدا ،دیاری دەدات بە مندااڵن ،نموونەی پیاوێكی ئایینی میتراییە و ئەو كاڵوەی لەو شەودا لە سەری دەنێ ،هەمان
یەلدا ،لەدایكبوونی خواوەندی هەتاو كاڵوی (فەرەجی) میتراییە و رەنگی سووری جلوبەرگەكەی نیشاندەری رەنگی دڵخوازی ئەرتەشتارانە كە هەمان توێژن كە لە الیەن میتراوە پشتیوانییان لێ دەكرێ. 3ـ رێوڕەسمی «تدهین»: ن��ەق��ش��ان��دن��ی خاچ لەسەر نێوچاوانی ئیما ند ا ر ا ن بە هۆی رۆنی
شێوەی سەمبولیك بۆتە نەخشاندن بە هۆی رۆنی پیرۆزەوە. 4ـ ت��ەس��ل��ی��س :ت��ەس��ل��ی��س��ی ب�����اوك ،كوڕو روح��ول��ق��ۆدۆس ،سەرلەنوێ نواندنەوەی تەسلیسی میترایی ئەهورا، میترا و ئاناهیتایە، تە سلیسێك ك���ە ل���ەودا میتر ا ،
لەودا لەسەر نێوچاوانی ملكەچانی ئایینی میترایی بە ه��ۆی ئاسنێكی س��وورۆب��ووەوە مۆرێكیان هەڵدەكەند .ئ��ەم رێوڕەسمە لە مەسیحییەتدا نەرمتر كراوە و مۆرە ئاسنییە سووربووەكە بە
خاچپەرەستیدا ،ئاناهیتا جێی خۆی داوەتە مریەمێك كە پلەی ئاسمانییەكەی لەو وەرگیراوە و دراوەتە روحولقۆدۆسەوە. 5ـ پێوەندی لەگەڵ هەتاو :جگە لە رێكەوتی
لە زەی����ن����ی م���رۆڤ���ی رابردوودا ،هەموو جێژنەكان، رێوڕەسمەكان و ساڵڕۆژەكان لە پێناو باشتركردنی بژێوی و بە مەبەستی ی��ارم��ەت��ی خواستن ل��ە خ��واوەن��دەك��ان بۆ ژیانێكی باشتر بەڕێوە چ��وون .ئەو چوارچێوە جوغرافیاییەی كە باوەڕمەندان بە ئایینی میترایی تێیدا ژیاون ،خاوەنی زستانگەلێكی زۆر دژوار و سارد بووە. لە وەها هەلومەرجێكدا ،بوونی خۆر و منداڵەكەی واتا ئاگر بۆ مرۆڤ پیرۆزەوە، ك�����وڕی لە چارەنووسساز زۆر بە پ���اش���م���اوەی ئ����ەه����ورا و كە ��ە رێ��وڕەس��م��ێ��ك ئ��ان��اه��ی��ت��ای��ە .لە قەڵەم دراوە
لەدایكبوونی مەسیح كە لەگەڵ لەدایكبوونی مێهر (خ��ۆری خ��وداوەن��د) هاوكاتە ،مەسیح لەگەڵ خ��ۆردا پێوەندییەكی دیكەشی هەیە، یەكێكیان ئەوەیە كە پلەی عیسا لە ئاسمانی چوارەمدا وێنا دەكرێ و ئاسمانی چوارەمیش لە ئەستێرەناسی كۆندا ،ماڵی خۆرە. لە وەالمی پرسیارەكەی دیكەی ئەم باسەدا كە بۆچی یەكەمین شەوی زستان وەكوو شەوی لەدایكبوونی خۆر ناو نراوە ،دەبێ بوترێ كە لە زەینی مرۆڤی رابردوودا ،هەموو جێژنەكان، رێوڕەسمەكان و ساڵڕۆژەكان لە پێناو باشتركردنی بژێوی و بە مەبەستی یارمەتی خواستن لە خواوەندەكان بۆ ژیانێكی باشتر بەڕێوە چوون. ئەو چوارچێوە جوغرافیاییەی كە باوەڕمەندان ب��ە ئایینی میترایی تێیدا ژی���اون ،خاوەنی زستانگەلێكی زۆر دژوار و س��ارد ب��ووە .لە وەها هەلومەرجێكدا ،بوونی خۆر و منداڵەكەی وات��ا ئاگر بۆ م��رۆڤ بە زۆر چارەنووسساز لە قەڵەم دراوە .جێژنە كەوناراییەكان هەموویان ك��ارك��ردی س��ی��ح��راوی��ی��ەك��ان ه��ەب��ووە .جێژنی رێزگرتن لە خۆر بە واتای رێزگرتن لە خۆر بە مەبەستی راكێشانی پشتیوانی و سەرنجی ئەو بووە و هەر بۆیە دەبینین كە لە هەموو جێژنە زستانییەكاندا ،ئاگر رۆڵی بەرچاو و گرینگی هەیە و هەموو ئەم جێژنانەش لەگەڵ ئیزەدی مێهردا پێوەندییان هەیە .لەو الوە ،لە جێژنە هاوینییەكاندا ،ماكەی ئاو بەرچاوە و رۆڵی ئاناهیتا وەكوو خواوەند (مێ)ی ئاو بەرچاوە. كەوابوو ،بەڕێوەبردنی جێژنی لەدایكبوونی مێهر لە زستاندا بە شێوەیەك هاندانی ئەم خواوەندەیە بۆ گەرمابەخشین و پشتیوانی لە ئیمامدارانی لە پێناو تێپەڕاندنی زستانێكی دژواردا.
ئەمجارە دەستی دەرەكی لە پشت تەقینەوەكانی ئێراندا نەبوو! شەهاب خالیدی دوای ئ��ەوەی كە تەقینەوەیەكی بەهێز لە یەكێك لە بنكەكانی سوپای پاسداران لە ناوچەی «م���ەالرد»ی كەرەجدا رووی دا و ب��ۆ م���اوەی چەند رۆژ ه��ەواڵ��ی ئەم تەقینەوە بەهێزە بوو بە مانشێتی راگەیەنە گشتییەكانی ئێران و جیهان ،چەند رۆژ دوات��ری��ش تەقینەوەیەك لە یەكێك لە بنكە ناوكییەكانی ئێران لە ش��اری ئیسفەهاندا رووی دا و رۆژی 23ی نوامبریش وەها تەقینەوەیەك لە كۆگایەكی چەكوچۆڵی حیزبوڵاڵی لوبناندا رووی دا. ل��ەو ب����وارەدا ب��اس ل���ەوە دەك���رێ ك��ە ئەو تەقینەوانە ئامانجگەلێكی سیاسییان لە پشتە و لە الیەن رێژیمەوە بەرنامەی بۆ داڕێژراوە، كە لە راستیدا بەڵگەی زۆر لە بەر دەستدا نیە ،بەاڵم بە پێی ئەو سیاسەتەی كە تا ئێستا دەسەاڵتدارانی هەرەسەرەوەی ئەم رێژیمە بۆ لەنێوبردن و بێسەروشوێنكردنی ئەو كەسانە بەرێوەیان بردووە كە هەر چەند خزمەتیشیان بەو رێژیمە كردبێ بەاڵم ئامانجی لەنێوبردن بوون ،ئەو گومانەی خوڵقاندووە. گریمان ئەو تەقینەوە بەهێزەی كەرەج هەر وەك كاربەدەستانی رێژیم ئیدیعا دەك��ەن بە هۆی گواستنەوەی چەكوچۆڵ رووی داوە. ئاخۆ ئەو رێژیمەی كە هەر رۆژێ باس لە دەسكەوتێكی خۆی لە بواری تێكنۆلۆژیی نیزامی و بەرنامە ناوكییەكەی دەك��ات و شانازی ب��ەوە دەك��ات كە خاوەنی پسپۆڕ و شارەزایێكی زۆری ب���واری تێكنۆلۆژیی
نیزامییە ،چۆنە كە لە كاتی ئامادەبوونی بە وت��ەی خۆیان ئیستراتیژیستێكی وەك حەسەن تێهرانی م��وق��ەدەم ،رێوشوێنی پێویست ب��ەرچ��او ن��اگ��رن و لە ئاكامدا كوژراو و برینداریشی لێ دەكەوێتەوە؟! گومانێكی دیكە ئەوەیە كە ئەو تەقینەوانە كاری موسادی ئیسرائیل ب��ن ،بە پێی ئەوەی ك��ە ه��ێ��ن��دێ��ك ل��ە بەرپرسانی ئیسرائیلی خۆشحاڵیی خۆیان لەمەڕ ئەم تەقینەوانە دەربڕیوە و هەروەها بە پێی ئ��ەوەی كە لەو تەقینەوانەدا فەرماندەرێكی پ��ای��ەب��ەرزی رێ��ژی��م ب��ە ناوی ح���ەس���ەن ت��ێ��ه��ران��ی موقەدەم كوژرا ،كە بە پێی زانیارییەكان ناوبراو لە شەڕی 33رۆژەی حیزبۆڵاڵی لوبنان و لە شەڕی 22رۆژەی ح��ەم��اس لەگەڵ ئیسرائیلدا ڕۆڵ��ێ��ك��ی ب��ەرچ��اوی هەبووە، هەروەها بە پێی ئەوەی كە ناوبراو بە وتەی بەرپرسانی رێژیم لەسەر چەكێك كاری دەكرد كە دەك��را بە دژی ئامریكا و ئیسرائیل بە ك��اری بێنن ،ئ��ەو گ��وم��ان��ەش خ��وڵ��ق��اوە كە موساد دەستی لەو تەقینەوانەدا هەبووبێ، بەاڵم ئەوەش تەنیا لە خانەی شك و گوماندا جێ دەگرێ و ناتوانێ هزرێكی رەها بێ. هەروەها ئەو تەقینەوەیەی كە لە كارخانەی پوالدی یەزد رووی دا و چەندین كوژراو و
برینداری لێ كەوتەوە ،بە پێی ئ��ەوەی كە بەرپرسی یەكێك لە شیركەتەكانی پوالدی یەزد رایگەیاندووە كە رەنگبێ لە نێو ئاسنە توێندراوەكاندا هێندێك چەكوچۆڵی شەڕ وەك خۆمپارە و پوكە هەبووە كە لە كاتی كاركردندا ئ��ەو تەقینەوەیەی پێك هێناوە، گومانەكان بە هێزتر دەكات. بەاڵم بە هەر حاڵ ئەم تەقینەوانە و ئەو هەڕەشانەی بە دوایاندا دێ ،دەتوانێ ئاڵۆزیی زیاتری لێ بكەوێتەوە ،كە بێگومان ئاكامی هەر چی بێ ،بەر لە هەموویان كاربەدەستانی
رێژیم لێی بەرپرسیارن ،چونكە بە سیاسەتە دوور لە ئەخالق و دژەمرۆڤایەتییەكانیانەوە فەرهەنگی تیرۆر و ترس و تۆقاندنیان لە ناوچەی رۆژهەاڵتی نێوەڕاست و تەنانەت لە زۆر شوێنی جیهاندا پ��ەڕە پێ داوە و ئاژاوەگێڕی و كاری تێكدەرانەیان كردۆتە هەوێنی راگرتنی ئەو دەسەاڵتە لەرزۆكەی خۆیان ،كە وێنەی لە مێژوودا زۆر بووە و لە كۆتاییدا هەر بە هێز و ورە و بەرخودانی خەڵكی واڵتەكەیان تێك و پێك دراون.
9
جووت حەوت هەوراز
ـ ئایەتوڵاڵ ئیمامیی كاشانی ،بەرنوێژی ن��وێ��ژی هەینیی ت���اران دەڵ���ێ« ،فڕۆكە بێفڕۆكەوانەكەی ئ��ەم��ری��ك��ا خەاڵتێك بوو كە پاش تەقینەوەی پادگانی سپا و كوژرانی س��ەردار تێهرانی م��وق��ەددەم ،لە الیەن خواوە بە ئێمە درا». ئێستا ك��ە ئیمامیی كاشانی نرخی بۆ سەرتیپە ك��وژراوەك��ەی پ��اس��داران دیاری ك���ردووە ،پێشبینی دەك��رێ��ت ل��ە ئەگەری ك��وژران��ی ه��ەرك��ام ل��ەوان��ەی خ�����وارەوەدا، خەاڵتەكانی بەرانبەریان بدرێت بە رێژیم: ئایەتوڵاڵ خامنەیی :لەنگەری كەشتی، ئەحمەدینژاد :جلشۆری تەواو ئۆتۆماتیك، ئەحمەد خاتەمی :بۆلدۆزری هێپكۆ ،ئەحمەد جەننەتی :تەیارەكەی ویلبر رایت ،ئایەتوڵاڵ سادق ئامولی ـ الریجانی :تێكنۆلۆژیی نۆكیا ـ زیمنس ،ئایەتوڵاڵ شاهڕوودیی عێراقی :تانكی زولفەقاری ئیسراییلی، س��ەرل��ەش��ك��ەر ف��ی��رووزئ��اب��ادی :كارگەی گەسكی كارەبایی ( بۆ خاوێنكردنەوەی ئێران) ،غواڵمڕەزا حەسەنی :ها؟ ێها!! ـ ئەردەشیر ئەمیرئەرجومەند ،راوێژكاری گ����ەڕۆك����ی م���ی���رح���وس���ەی���ن م���وس���ەوی رایگەیاندووە ،هەڵبژاردن لەم سیستمەدا( پێم وابێ مەبەستی كۆماری ئیسالمییە) بێمەعنایە و ئیسالحخوازان ب��ەم باوەڕە گ��ەی��ش��ت��وون ك��ە ن��اب��ێ��ت ل��ە هەڵبژاردنی مەجلیسدا بەشداری بكەن. هەڵبەت ج��ی��اوازی��ی زۆر هەیە ل��ە نێوان «نابێت» و «ن��ات��وان��ی��ن»دا .ب��ەاڵم حاج ئەردەشیر لەو جیاوازییە تێ نەگەیشتووە، بۆیە شەقی مێژوو(یان شەقی جەننەتی) حاڵیی كردووە كە هەڵبژاردن لەم كۆماری ئیسالمییەدا بێمەعنایە .ئێستا ل��ە كام كۆماری ئیسالمیدا مەعنادار بووە ،خوا خۆی دەانێت .پێم وابێت وشەی «مەعنا» بە وات��ای «حاج ئەردەشیر و برادەرانە»، ئەگەر ئەوان هەبوون ،مەعنا بە هەڵبژاردن دەدرێ���ت و ئ��ەگ��ەر نەبن دەبێتە چێشتی بێخوێ ی��ان خوێی بێچێشت .ك��ە واتە، ماڵتە! ئەمە كەی هەڵبژاردنە؟ هەڵبژاردن ئەو كاتە مەعنای هەبوو كە كاندیدایەكی سەركۆماری (عەبباس شەیبانی) لە خەڵك دەپاڕایەوە :خەڵكینە بۆ خاتری خوا و خاسان دەنگ مەدەن بە من ،من خۆمیش دەنگ بە كاندیدای ب��ەران��ب��ەرم (رەفسەنجانی) دەدەم .ئەوە هەڵبژاردن بوو ،ماڵتە! ـ یەكێ بوو ،یەكێ نەبوو ،كابرایەك هەبوو پێیان دەگوت «حەیدەر موسڵحی» .نەك ل��ەم ح��ەی��دەران��ەی خ��ۆم��ان .حەیدەرێكی دیكە بوو ،زۆر زۆر جیاواز بوو .حەیدەر بە منداڵی زۆر فشەكەر بوو ،بەاڵم هەمیشە بە چاك یان خراپ تووش دەب��وو .حەیدەر كە 6ـ 5ساڵ چووە مەدرەسە ،بە هەڵە دیپلۆمیان پێدا .سەفەرێك چوو بۆ قۆم، بە هەڵە كردیانە حوجەتولئیسالم .چووبوو ئیمزا ل��ە ئەحمەدینژاد وەرب��گ��رێ��ت ،بە هەڵە كردیان بە وەزیری ئیتالعات .هاتبوو تەلەفۆنی خەڵك كۆنترۆڵ بكات ،بە هەڵە تەلەفۆنی ئەحمەدینژادی كۆنترۆڵ كرد و كەوتە بەر غەزەبی مەحموود .چووبوو بۆ زی��ارەت��ی بەقیع ،بە هەڵە كەوتە بەر ئەژنۆی شای عەرەبستان و ماچی كرد و لێی پاڕایەوە كە واز لە وەلی فەقیه لەم دواساتانەی ژیانیدا بێنێ .حەیدەری هەژار ئێستاش هەر پێی وایە شێرلۆك هۆڵمزە و هەمیشە لە دوای تۆمەتبارێك دەگەڕێت و وادەزانێ كۆمیسێربوون هەر بە پاڵتاوی شۆڕ و چاویلكەی رەشە.
10
ژمارە 571ـ 30ی سەرماوەزی 1390
كەیهان یووسفی جێبەجێكردنی پ��ڕۆژە و گەاڵڵەگەلی گەورەی ئابووری لە هەر واڵتێكدا بەرەنجامی لێكۆڵینەوە و ل���ێ���ك���دان���ەوەی ب����ەرب��ڵ�او ،ه��ەڵ��س��ەن��گ��ان��دن و لەبەرچاوگرتنی ق��ازان��ج ،تێچوو و كاریگەری و ئاكامەكانی بۆ كۆمەڵگایە كە لە ئەگەری هەبوونی قازانج و ب��ەرژەوەن��دی بۆ كۆمەڵگا و چاككردنی سیستمی ئابووریی واڵت ،لە الیەن ح��ك��ووم��ەت��ەوە و ب��ە پەسەندكردنی ناوەندەكانی یاسادانانی ئ��ەو واڵت��ە جێبەجێ دەك��رێ��ت ،ئەمە چیرۆكی ئەم واڵتانەیە كە لەوێ حكوومەت خۆی بە خزمەتگوزاری خەڵك و بەرپرسیار لە بەرانبەر چارەنووسی ئەواندا دەزانێت و نیگەرانی و خەمی سەرەكیی سیاسەتڤانان و بەرپرسانی حكوومەتی رازیكردنی خەڵك و پێشكەوتنی واڵتەكەیانە. بەاڵم لە ئێرانی ژێر دەسەاڵتی كۆماری ئیسالمیدا ئ��ەم چیرۆكە ج��ی��اوازە .رێژیمی ئێران خ��ۆی بە سەرپەرشت و بڕیاردەری خەڵك دەزانێت و چاكە و بەرژەوەندییەكانی خەڵك لەسەر بنەمای خواست و ئیرادەی بەرپرسانی رێژیم دیاری و پێناسە دەكرێت، كە بە لەبەرچاوگرتنی چییەتيی ئەم رێژیمە و لە روانگەی دەسەاڵتدارانی رێژیمەوە ،بەرژەوەندی و قازانجی ئەوان ،قازانج و بەرژەوەندییی خەڵكيشە و گەاڵڵە و پالنە حكوومەتییەكان لە ئێراندا لە راستای پتەوتركردنی ستوونەكانی دەسەاڵتی رێژیم و وەدەستهێنانی داهاتی ف��راوان بۆ دام��ەزراوە و كۆمپانیاكانی بەستراوە بە بەرپرسانی حكوومەتی و تااڵنی هەرچی زۆرت��ری سامانی ئ��ەم واڵتە بووە. گ���ەاڵڵ���ەی ئ��ام��ان��ج��دارك��ردن��ی س��وب��س��ی��دەك��ان ـ رەوتی البردنی لەسەرەخۆی سوبسیدەكان لەسەر ش��ت��وم��ەك��ەك��ان��ی خ���واردەم���ەن���ی ،سووتەمەنی، ئ��او ،ك��ارەب��ا و ..ـ یەكێك لە باسهەڵگرترین و كێشەخولقێنترین گەاڵڵەگەلێك ب��وو كە وێڕای گشت ناڕەزایەتییەكان ،رەخنەكان و هۆشدارەكان لە الیەن پسپۆڕانی بواری ئابووری و تەنانەت بەشێك لە بەرپرسانی حكوومەتی و بەستراوە بە رێژیم، حكوومەتی ئەحمەدی نژاد لەسەر جێبەجێكردنی پێداگری كرد تاكوو لە رێكەوتی 27ی سەرماوەزی 1389ی هەتاوی ئەحمەدی نژاد لە پڕۆگرامێكی تەلەفزیۆنی لە كاناڵێكی حكوومەتیدا دەستپێكی جێبەجێكردنی ئەم گەاڵڵەی بە شێوەی فەرمی
وەرگێڕان :رێبوار فانی وەرگێڕان بۆ كوردی« :كوردستان» راپ��ۆرت��ەك��ەی ئ��ەم��دوای��ی��ەی رێ��ك��خ��راوی وزەی ئەتۆمی لە پێوەندی لەگەڵ بەرنامەی ناوكیی ئ��ێ��ران ب��ووە ه��ۆی ئ��ەوە ك��ە كۆمەڵگای جیهانی دیسان تەركیز بكاتەوە سەر چاالكییە بێپسانەوەكانی كۆماری ئیسالمی لە پێوەندی لەگەڵ پرسی ناوكی و سەر ئەوەی كە بۆچی كۆمەڵگای جیهانی بۆ راوەستاندنی ئەو چاالكییانە سەركەوتنێكی بەدەست نەهێناوە. وێ���دەچ���ێ رێ��گ��ەچ��ارەی��ەك��ی چ��ەن��دالی��ەن��ە بۆ كۆتاییهێنان بە بەرزەفڕییە ناوكییەكانی كۆماری ئیسالمی ن��ەل��واو ب��ێ و ئ��ەم��ەش خ��ۆی دەتوانێ هۆكاری هەڵوێست و كردەوەكانی واڵتگەلێك وەك رووسیە بێ كە هەمیشە لەپێشیان گرتووە. لەم رۆژانەی دواییدا ،مسكۆ بە شێوەی ئاشكرا، زانیارییەكانی رێكخراوی وزەی ناوكی ()IAEA لەمەڕ بەرنامەی ناوكیی كۆماری ئیسالمی رەت ك��ردەوە و پێی لەسەر دۆزینەوەی رێگەچارەیەكی دیپلۆماتیك داگرتەوە .ئەم تەگەرەخستە لە الیەن رووس��ی��ەوە جێی داخ و نیگەرانییە و ل��ە هەمان كاتیشدا بە هۆگەلێك جێی درك پێكردنە .پێوەندییە ستراتیژیكییەكانی ئێران و رووسیە كە لە دەیەی 1980دا دام����ەزرا ،ب��ە شێوەیەكی پتەو و قووڵ درێ��ژەی هەبووە .ئەم پێوەندییانە لە بوارگەلێكی ج����ۆراوج����ۆری وەك ب��ازرگ��ان��ی و پیشەسازی، تێكنۆلۆژیی بەرگری و هاریكاری و یارمەتیی رووسیە لە ب��واری تێكنۆلۆژیی ناوكی بە ئێران بووە .رەهەندێكی هاوبەش كە دەكرێ لە سیاسەتی دەرەك��ی��ی ه��ەر دوو واڵت��دا پێی ب��زان��رێ ،دژایەتی لەگەڵ سیاسەتەكانی ئامریكایە .بەرهەم و ئاكامی ئەم پێوەندییانە بۆ رووسیە بەرچاو بووە .پیشەسازیی چەكوچۆڵی رووسیە كە لە دوو دەی��ەی رابردوودا
یەك ساڵ دوای دەستپێكی یاسای ئامانجداركردنی سوبسیدەكان راگەیاند. پرسیارێك كە لێرەدا دێتە ئاراوە ئەوەیە كە دوای تێپەڕبوونی یەك ساڵ لە دەستپێكی جێبەجێكردنی ئ��ەم گ��ەاڵڵ��ە ،رەوش���ی ب��ژێ��وی خ��ەڵ��ك و دۆخی ئ��اب��ووری��ی واڵت گ��ۆڕان��ی ب��ەس��ەردا ه��ات��ووە و بەرەو باشتربوون رۆیشتووە؟ ئایا گۆڕانكاری و وەرچەرخانێك لە رەوتی ژیانی رۆژانەی خەڵك و ئاستی بژێوی چینەكانی خ��وارەوەی كۆمەڵگادا درووس���ت ب���ووە؟ گ��ەش��ەی ئ��اب��ووري��ی زۆر ن��زم و چ��وون��ەس��ەرەوەی ئاستی بێكاری و ئ��ەو قەیرانە ئابوورییانەی كە كۆمەڵگای ئێران لەگەڵیان دەستەویەخەیە ،چیرۆكێكی دیكەمان بۆ باس دەكەن. كۆمیسیۆنی وەرچەرخانی ئابووريی مەجلیسی رێ��ژی��م ل��ە ب��ەرەب��ەری تێپەڕبوونی ی��ەك س��اڵ لە دەستپێكی جێیەجێكردنی سوبسیدەكان راپۆڕتێكی پێشكەشی مەجلیس ك��ردووە كە چەند خاڵێكی ج���ێ���ی س����ەرن����ج لە پ��ێ��وەن��دی لەگەڵ سەركەوتوونەبوونی ح�����ك�����ووم�����ەت�����ی ئەحمەدی نژاد لە جێبەجێكردنی ئەم گ��ەاڵڵ��ەی��ە ل��ە خۆ دەگرێت. یەكێك لەو خااڵنەی ك��ە ل��ەم راپۆرتەدا خ���راوەت���ە بەرباس ئاماژە بەوە دەكات كە جێبەجێكردنی ئ��ەم گ��ەاڵڵ��ەی��ە لە م��اوەی یەك ساڵدا وێ��ڕای ئ��ەوەی كە ب���ڕی���ار واب������وو لە م����اوەی 5ساڵدا بەگشتی كردەیی
بكرێت ،بۆتە هۆی ئەوەی كە تاكەكانی كۆمەڵگا و چاالكانی ئ��اب��ووری نەتوانن خ��ۆی��ان لەگەڵ هەلومەرجی نوێدا رێك بخەن و بە چەندقاتبوونی نرخەكان كە بەرەنجامی چوونەسەرەوەی ئاستی ئ��اوس��ان��ی ئ���اب���ووری و ه���ەروەه���ا داخ��س��ت��ن و مایەپووچبوونی كارگە و كارخانەكان و دەركردن و لە كار بێكاربوونی ژمارەیەكی زۆر لە كرێكاران و چوونەسەرەوەی نرخی بێكاری لە كۆمەڵگادا ب��وو ،بەرەنجامەكەی تەنیا خراپتربوونی دۆخی بژێوی خەڵك و قەیراناویتربوونی رەوشی ژیانی خەڵكی بوو. ه��ەواڵ��دەری خوێندكارانی ئێران (ایسنا) ،نرخی ئاوسانی لە مانگی س��ەرم��اوەزی ساڵی 1389 تاكوو رەزب���ەری 1390ب��ەم چەشنە راگەیاند: ،14/2 ،13/2 ،12/4 ،11/6 ،10/8 ،10/1 16/3 ،15/2و 18لەسەد و ه��ەروەه��ا بانكی ناوەندی نرخی ئاوسان بۆ مانگی سەرماوەزی
ئەمساڵی 19/8لەسەد دیاری كرد (ئەگەرچی ئەم نرخانە دەرخەری نرخی راستەقینەی كۆمەڵگا نین) .ئ��ەو نرخانەی كە لە س���ەرەوە هێنامان و رەوتی هەڵكشانی نرخی ئاوسان و دووقاتبوونی ئەم نرخە لە ماوەی یەم ساڵدا دەرخەری بەرەنجام و شوێندارییەكانی جێبەجێكردنی ئەم گەالڵەیە لەسەر دۆخی بژێوی و ئابووریی خەڵكە. لە راپۆرتی كۆمیسیۆنی وەرچەرخانی ئابووريی مەجلیسدا ئاماژە بە كەمبوونی سەرچاوەكانی 15 هەزار میلیارد تمەنی بۆ حكوومەت كراوە ،هەروەها ئ��ام��اژە ب��ە تەرخانكردنی 30ل��ە س��ەدی كۆی داهاتی ئامانجداركردنی سوبسیدەكان بۆ كەرتی بەرهەمهێنان بەپێی ماددەی 8ی ئەم یاسایە كراوە كە كۆی داهاتی سوبسیدەكان تەرخان ك��راوە بۆ بنەماڵەكان و 30لەسەدی كەرتی بەرهەمهێنان لە رێگەی داهاتی پۆاڵی هۆرمۆزگانەوە مسۆگەر بووە. ئ���ەم كەمبوونی س�����ەرچ�����اوە بۆ ح��ك��ووم��ەت لە ح��اڵ��ێ��ك��دای��ە كە بە پێی راپۆرتی ماڵپەڕی «خبر آن�لای��ن» (سەر ب���������ە ع�����ەل�����ی الری�����ج�����ان�����ی، س���������ەرۆك���������ی م����ەج����ل����ی����س) ح���ك���ووم���ەت���ی ئەحمەدی نژاد بە «پڕداهاتترین ح���ك���ووم���ەت���ی مێژووی ئێران» ناو براوە. داه����ات����ەك����ەی ح��ك��ووم��ەت لە
ساڵدا النیكەم دەگاتە 720میلیارد دۆالر ،بەاڵم وێڕای داهاتی بەرچاوی فرۆشی نەوت (داهاتێك كە تاكوو كۆتایی ساڵی 505 ،1390میلیارد دۆالر مەزەندە دەكرێت ـ خبر آنالین) قەرزەكانی حكوومەت بە ناوەندە بانكییەكان لە 12/3هەزار میلیارد تمەن لە ساڵی 1384دا بەرز بۆتەوە بۆ 21ه��ەزار میلیارد تمەن لە ساڵی ،1389واتا قەرزەكانی حكوومەت بە بانكەكان نزیكەی 9 هەزار میلیارد تمەن زیادی كردووە. بە لەبەرچاوگرتنی نرخی بەرزی نەوت لە بازاڕە جیهانییەكان و داهاتی فراوانی وەدەستهاتوو لە فرۆشی بۆ حكوومەت و بەڵێنییەكانی ئەحمەدی نژاد لەمەڕ البردنی سوبسیدەكان و جێبەجێكردنی، چ���اوەڕوان دەك��را كە ب��ارودۆخ��ی ئابووريی واڵت و رەوش��ی ژی��ان و بژێوی خەڵك ب��ەرەو باشبوون ب���ڕوات ،ب��ەاڵم ب��ە لەبەرچاوگرتنی ئ���ەوەی كە باس كرا و راستییەكانی كۆمەڵگا ،بارودۆخی ئابووریی واڵت لەبەر نرخی زۆر نزمی گەشەی ئابووری (نێوان سفر و یەك لەسەد) و هەروەها هەڵكشانی نرخی ئاوسان ،چەندقاتبوونی نرخەكان، زۆرتربوونی بێكاری و ..بە بەراورد لەگەڵ پێشوو خراپتر بووە. دزییە چەند هەزار میلیارد تمەنییەكان و تااڵنی سامانی واڵت ،تەرخانكردنی بودجەی زۆر بۆ گرووپ و تاقمەكانی بەستراوە بە رێژیم لە واڵتانی ناوچە ،تەرخانی بودجەگەلی فراوان بۆ حیزبووڵاڵ و حكوومەتی لە حاڵی رووخانی بەشار ئەسەد و هەروەها دیاریكردن و تەرخانی تێچووی زۆر بۆ پالنگەلی سەربازيی رێژیم لە جیاتی تەرخانكردنی بۆ باشتركردنی دۆخی بژێوی گۆمەڵگا ،بۆتە هۆی ئەوەی كە ستانداردەكانى ژیان لە ئێران رۆژ لە دوای رۆژ بەرەو خراپتربوون بڕۆن و گوشاری ژیان بۆ سەر خەڵك زۆرتر بێت.
رووسیە و پێویستیی چاوپێداخشاندنەوە بەسەر پێوەندییەكانی لەگەڵ ئێراندا ب���ەرەو الوازب����وون دەڕۆی��ش��ت ،ب��ە ه��ۆی پێوەندییە پڕقازانجەكانی لەگەڵ ئێراندا ،هەنووكە سەرلەنوێ بەرەو بەهێزبوون دەڕوات. رێژیمی كۆماری ئیسالمی لە ماوەی سااڵنی رابردوودا سەلماندوویەتی كە كڕیارێكە كە قازانجێكی زۆر بە پیشەسازیی چەكوچۆڵی رووسیە دەگەیەنێ. ئ��ەم��ە ل��ە كاتێكدایە ك��ە زۆرب��وون��ی نیگەرانییە نێونەتەوەییەكان لەمەڕ بەرنامەی ناوكیی ئێران بووەتە هۆی وەڕێكەوتنی شەپۆلێك سەرمایەدانان لە ب��واری چەكۆچۆڵەوە لە واڵتانی رۆژهەاڵتی نێوەڕاست و بەشی پیشەسازیی رووسیەش ئەوپەڕی قازانجی لەم رەوتەدا كردووە. بە دەربڕینێكی دیكە ،بەرنامەی ناوكیی كۆماری ئیسالمی لە راستای سوودگەیاندن بە بازرگانی و پیشەسازیی رووسیە هەنگاوی ناوە .لەو كاتەوە كە بەرنامەی ناوكیی ئێران بە شێوەی ئاشكرا كەوتە رۆژەڤ��ەوە ،مەیلێكی زۆر لە واڵتانی رۆژهەاڵتی ناڤین بۆ دەستڕاگەیشتن بە وەه��ا تێكنۆلۆژییەك درووس��ت بوو .هەنووكە 14واڵت لە سەرانسەری رۆژه��ەاڵت��ی نێوەڕاست و ب��اك��ووری ئافریقادا بە شێوەی ئاشكرا بۆ گەیشتن بە ئاشتێك لە توانایی ناوكی لە هەوڵدان .واڵتی رووسیە وەكوو گەورەترین و گرینگترین هەناردەكەری تێكنۆلۆژیی ناوكی، هاریكاریی خۆی لەم ب��وارەدا لەگەڵ زۆر واڵت، هەر لە ئەلجەزایرەوە تا ئ��ۆردۆن پەرە پێداوە و لەم گۆڕەپانەدا سەرمایەی زۆری بەدەست هێناوە. س����ەرەڕای ئ��ەم��ەش ،پشتیوانی ل��ە پێوەندیی دۆستانەی ئێران و رووسیە بە شێوەیەكی بەرچاو لە
واڵتی رووسیەدا كەمڕەنگتر دەبێتەوە .لە ماوەی یەك دەیەی راب��ردوودا ،روانگەگەلێكی پێكدژ لە الیەن كارناسان و هێندێ لە بەرپرسانی فەرميی رووسیە لە پێوەندی لەگەڵ ئەوەی كە هاوكاريی ئەم واڵتە لەگەڵ ئێران و ئەوەی كە وەها پێوەندیگەلێك دواجار بە زیانی رووسیە دەشكێتەوە ،هاتووەتە ئاراوە .بەاڵم سیاسەتێك كە كرملین لە بواری مەیل بە پەرەپێدانی پێوەندییەكانی ل��ەگ��ەڵ رێژیمی ت���اران لەپێشی گرتووە ،ئەم زەینییەت و ئارگۆمێنتە دێنێتەئاراوە كە ئێران ئێستایش وەكوو هەڤپشكێكی سەرەكی بۆ رووسیە دێتەئەژمار .كەوابوو ،جێی سەرسووڕمان نیە ئەگەر رووسیە لە پێناو پاراستنی هەلومەرجی ستراتیژیكی هەنووكە و بەرگرتن لە ئاڵوگۆڕی بنەڕەتی و راستەقینە لەوەدا ،هەوڵ بدا. سەرەڕای بەڵگە حاشاهەڵنەگرەكانی رێكخراوی نێونەتەوەیی وزەی ناوكی لەمەڕ بەریانی الدەرانەی ئێران لە پێناو دەستڕاگەیشتن بە چەكی ناوكی، رووس��ی��ە دیسانیش پێوەندییەكانی خ��ۆی لەگەڵ رێژیمی كۆماری ئیسالمی پاراستووە ،بەاڵم وەها رەوتێك لە درێژخایەندا نامێنێ. دن��ەدان��ەك��ان و چاالكییەكانی ئەمدواییانەی ك��ۆم��اری ئیسالمی ك��ە ب��ە ش��ێ��وەی��ەك��ی هەردەم زێدەتر هێرشبەرانەن ،خۆی دەتوانێ رەنگدەرەوەی پێشكەوتنە ناوكییەكانی ئێران بێ .لەوانە دەكرێ ئ��ام��اژە بە تەركیزی دەستێوەردانەكانی ئێران لە واڵتانێك وەك بەحرەین ،یەمەن و سووریە و هەروەها باسی هەوڵەكانی كۆماری ئیسالمی بۆ داڕشتن و بەڕێوەبردنی پیالنی تیرۆر لە خاكی ئامریكادا
بكرێ .هەر چۆنێك بێ ،كۆماری ئیسالمیی تەیار بە چەكی ناوكی دەتوانێ بە شێوەیەكی بەرچاوتر و رووه��ەڵ��م��اڵ��راوت��ر پ��ێ��گ��ەی خ���ۆی ل��ە ناوچەكە سەقامگیر بكات و لەسەر بەرژەوەندییە ستراتیژیك و ئابوورییەكانی لە ئاسیای ناوەڕاست و باكوور و باشووری قەفقاز ،خ��ودی رووسیەیش بە چالیش بكێشێ .بێگومان ئێران لە پشت قەڵغانی ناوكییەوە، رۆڵێكی زێدەخوازانەتر دەگێڕێ تا ئەو شوێنەی كە لەوانەیە خوازیاری جۆرێك چاوپێداخشاندنەوە بەسەر دابەشبوونە ناوچەییەكان بە قازانجی خۆی بێ .ئەوە رووسیەیە كە بە بەخشینی تێكنۆلۆژیی ناوكی ،وەها بوێرییەك بە كۆماری ئیسالمی دەدا. پێشكەوتنە ستراتیژیكییەكانی ئێران ،چالێشێكی دیكەیشی لێدەكەوێتەوە ،ئەویش ئ��ەوە كە بەپێی هەڵسەنگاندنی ن��اون��دی بەناوبانگی PIRلە مسكۆ ،لە ساڵی 2003دا 20 ،میلیۆن كەس لە رووسیە كەوتبوونە بەر نووكی ئامانجی مووشەكە بالستیكەكانی ئێران .ئێستا ئەگەر سەرنجی ئیمڕۆكە بدەین ،بە سەرنجدان بە سەرمایەدانان و تەركیزی ك��ۆم��اری ئیسالمی لە بەشی ت��وان��اس��ازی هێزی ناوكی و سیستمە فڕێدەرەكانی مووشەكی ،ژمارەی قوربانییەكانی هێرشە گریمانكراوەكانی ئێران ،لەو ژم��ارە زیاتر دەب��ێ .ك��ەواب��وو ،نووكی هەڕەشەی هێزەكیی زۆربوونی توانایی ناوكیی ئێران ،پتر لە هەمووان رووی لە رووسیە و ئاسایشی ئەو واڵتەیە. سااڵنێكە ئەو پارێزگاریخوازانەی لە كرملیندان، وەها ئاڵوگۆڕێكيان لە هاوسەنگییەكاندا لەبەرچاو ون بووە و لە هاوكاريی خۆیان لەگەڵ ئێران ،زیاتر
لەوەی وەكوو بەرپرسایەتییەكی ستراتیژیك بڕوانن، وەكوو دەرەتانێكی ژێئۆپۆلیتیك دەڕوانن. ئەوەندەی كە ئێران لە بوون بە واڵتێكی ناوكی ن��زی��ك ب��ب��ێ��ت��ەوە ،ئ��ەم راستییە زی��ات��ر دەردەك����ەوێ كە تێپەڕبوونی ك��ات بە قازانجی ئێران و زیانی رووسیەیە. بە واتایەكی دیكە ،رێبازی كرملین لەمەڕ ئێران گەیشتووەتە ئەو شوێنەی كە پێویستە چاوی پێدا بخشێنرێتەوە و خوێندنەوەی سەرلەنوێی بۆ بكرێتەوە. ئاڵوگۆڕی هەڵوێست لە بەرامبەر ئێران ،دەتوانێ بۆ رێبەرانی رووسیە زۆر ستراتیژیك بێ ،چوونكە مەیل بە گوشارخستنە سەر كۆماری ئیسالمی، یەكێك لە خاڵە هاوبەش و هاوڕاییەكانی ئامریكا و رووسیە دەبێ كە خۆی دەتوانێ كاریگەریی بنیاتنەر و ئەرێنی بەدواوە بێ. وەها رەوتێك دەتوانێ وەكوو سەرلەنوێ رۆنانەوەی راستەقینەی پێوەندییەكانی رووس��ی��ە و ئامریكا ب��ێ و ه��ەورەه��ا ه���ەوڵ و ه��اوڕای��ی��ەك��ی پێویست لەگەڵ كۆمەڵگای جیهانی لە پێناو كونترۆل و بەچۆكداهێنانی ئێرانێك بێ كە خەریكە دەبێتە واڵتێكی ناوكی. سەرچاوە:
The Moscow Times
ژمارە 571ـ 21ی دێسامبری 2011
ناسر ساڵحی ئەسڵ جاڕنامەی مافی م��رۆڤ ،وەك��وو كۆمەڵێك م��اف كە م��رۆڤ بە حوكمی مرۆڤبوونی خۆی هەیەتی ،لە پێشەكییەك و 30بەنددا كە هەموو مافەكانی حقووقی ،سیاسی ،ئابووری ،فەرهەنگی و كۆمەاڵیەتیی مرۆڤی سەر گوێ زەوی لە خۆی دەگرێت ،لە ك��ۆڕی گشتیی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكاندا ،لە كۆی 58واڵتی ئەندام ،بە دەنگی ئەرێنی 48واڵت و دەنگی بێالیەنی 8 واڵت لە رۆژی 10دێسامبری 1948ی زایینیدا پەسەند كراوە. لەو كاتەوە ،جاڕنامەی جیهانیی مافی مرۆڤ وەكوو ئامانجی هاوبەشی هەموو گەالنی جیهان ناسراوە .زۆرب��ەی واڵتانی ئەندام لە رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان و یەك ل��ەوان واڵت��ی ئێران ئەو جاڕنامەیان واژۆ كردووە .هەروەها جاڕنامەی جیهانیی م��اف��ی م����رۆڤ ،وەك����وو بەڵگەیەك ب��ۆ تێگەیشتن و ل��ە بەرچاوگرتنی مافەكانی مرۆڤ ،دەسەاڵتدارانی واڵتانی واژۆكەری پابەند كردووە ،تا بۆ بەڕێوەبردن و رەچاوكردنی مافەكان و ئ��ازادی��ی��ە بنەڕەتییەكانی م���رۆڤ ،ب����ەردەوام سەرنج و بایەخی پێ بدرێت .خاڵێكی دیكەی پابەندبوونی دەسەاڵتدارانی هەر واڵتێك ئەوەیە كە دەبێ مرۆڤەكان لە نێوەڕۆكی جاڕنامەی مافی مرۆڤ ئاگادار بكرێن و بۆ داواكردن ،بەڕێوەبردن و رەچاوكردنی ئەو ماف و حقووقانە خەڵك هان بدرێن. ب���ەاڵم رێ��ژی��م��ە دی��ك��ت��ات��ۆرەك��ان و ی��ەك لەوان رێژیمی كۆماری ئیسالمیی ئێران ،مافە مەدەنی و سیاسییەكانی گونجاو و داڕێژراو لە جاڕنامەی جیهانیی مافی م��رۆڤ و كۆنوانسیۆنەكانی پێوەندیدار بەو جاڕنامەیە ،لە الیەك بە فەلسەفەی هیومانیستی رۆژئ����اوای دەزان���ن و ل��ە الیەكی دیكەوە باس لە جیاوازی ناسینی كولتوورەكانی كۆمەڵگاكان و جۆراوجۆریی هەلومەرجی سیاسی
دڵنیا وەرگێڕان بۆ كوردی« :كوردستان» كونوانسیۆنی سڕینەوەی ت���ەواوی شێوەكانی ه�����ەاڵواردن دژی ژن���ان ( )CEDAWك��ە لە ساڵی 1979دا لە الیەن كۆڕی گشتیی رێكخراوی نەتەوەیە كگرتووەكانەوە پەسەند ك��راوە ،بە زۆری وەك��وو راگەیەندراوێكی نێونەتەوەیی لە پێوەندی ل��ەگ��ەڵ مافەكانی ژن��ان��دا ل��ە ق��ەڵ��ەم دراوە .ئەم كونوانسیۆنە پێكهاتووە لە 30ماددە كە شێوەكانی ه����ەاڵواردن دژی ژن��ان پێناسە و دی���اری دەك��ا و كۆمەڵێك بەرنامەی كاری بۆ هەوڵدانی نەتەوەیی بە مەبەستی كۆتاییهێنان بە وەه��ا هەاڵواردنێك دەخاتە بەر دەست. ئەم كونوانسیۆنە بەم شێوەیە ه��ەاڵواردن دژی ژن��ان وات��ا دەك��ا « ..هەر چەشنە جیاوازیدانان، بێبەشكردن ی��ان س��ن��ووردارك��ردن بەپێی رەگ��ەز كە ئاكام یان ئامانجی خەوشداركردن یان هەڵوەشانەوەی بەفەرمی ناسینی شادی یان وەرزش لە الیەن ژنان، ب��ەدەر ل��ەوەی كە هاوسەرگیرییان ك��ردووە یان نە، لەسەر بنەمای بەرابەریی پیاوان و ژنان ،مافەكانی مرۆڤ و ئازادییە سەرەكییەكان لە بواری سیاسی، ئابووری ،كۆمەاڵیەتی ،فەرهەنگی ،مەدەنی و یان هەر زمانێكی دیكە بێ». ب��ەاڵم ك��ۆم��اری ئیسالمیی ئ��ێ��ران بەندەكانی كونوانسیۆنی وەالن��ان��ی ه����ەاڵواردن دژی ژنانی قبووڵ نەكردووە .ماوەیەك لەمەو پێش گەاڵڵەیەك بۆ پەیوەستبوونی ئێران بەم كونوانسیۆنە بە مەجلیس درا ،بەاڵم ئەم گەاڵڵەیە پاش ماوەیەك لە بەرنامەی ك��اری ئ��ەو كومیسیۆنەی ك��ە پێی رادەگەیشت البرا. لێكدژیی كونوانسیۆن لەگەڵ یاسا ئاساییەكانی كۆماری ئیسالمیی ئێراندا ماددەی یەكەم:
جاڕنامەی مافی مرۆڤ«ئامانجێكی هاوبەش بۆ هەموو گەالنی ئازادیخواز»
و ئ��اب��ووری ل��ە ن��اوچ��ە جیاجیاكانی جیهانیان ك��ردووە ،تا بەو بیانووە لە رێزگرتن ،بەڕێوەبردن و رەچ��اوك��ردن��ی مافی م��رۆڤ و ئازادییەكانی
گونجاو ل��ە ج��اڕن��ام��ەی م��اف��ی م��رۆڤ��دا خۆیان ببوێرن .هەر بۆیە دەسەاڵتدارانی رێژیمی كۆماری ئیسالمی هیچكام لە بەندەكانی جاڕنامەی مافی
11
ب��ە س��ەرن��ج��دان ب��ە سیستمی نادێموكراتیكی دەس���ەاڵت���داری���ی رێ��ژی��م��ی ك��ۆم��اری ئیسالمی، دەت��وان��ی��ن بڵێین ،ل��ە كاتێكدا ی���ادی ش��ەس��ت و سێهەمین ساڵی راگەیاندنی جاڕنامەی مافی م��رۆڤ دەك��رێ��ت��ەوە كە لە زیندانەكانی رێژیمدا كۆمەڵێك م��رۆڤ��ی شۆڕشگێڕ و خەباتگێڕی رێگای ئازادی و دێموكراسی و مافی مرۆڤ و مافی نەتەوەكان ،تەنیا بە تاوانی داواكردنی مافی ئینسانی لە ژێر بێڕەحمانەترین ئازار و ئەشكەنجە سەدە نێوەڕاستییەكاندان. رێژیمی ئیسالمیی ئێران ئەگەرچی یەكێك ل��ە واژۆك����ەران����ی ج��اڕن��ام��ەی م��اف��ی مرۆڤە، ب��ەاڵم لە بەرچاوی رای گشتیی جیهان هەموو بەندەكانی جاڕنامەی مافی مرۆڤ بە ئاشكرا و بێسڵەمینەوە پێشێل دەكات .هەر بۆیە زیندانی لە ئێرانی ئەمڕۆدا بێبەشە لە سەرەتاییترین مافەكانی مرۆیی. ه��ەر ئێستا زیندانەكانی رێژیمی كۆماری ئیسالمی لە چاالكانی مەدەنی ،مامۆستایان، كرێكاران ،حوێندكاران ،رۆژنامەنووسان و چاالكانی نەتەوەكانی ئێران و ..بەگشتی لە رێبوارانی رێگای ئ��ازادی و دێموكراسی و مافی مرۆڤ ئ��اخ��ن��دراون .رێ��ژی��م ل��ە ژم���ارەی ئێعدامكردن لە ئاستی جیهاندا لە پلەی دووهەمدایە. هەر بۆیە كاتی ئەوە هاتووە پێشێلكارییەكانی رێژیمی كۆماری ئیسالمی لە بواری مافەكانی مرۆڤ بەتایبەت لە بواری مافەكانی نەتەوەكان و كەمایەتییە ئایینیەكان ،بەپێی پێوەرەكانی جاڕنامەی مافی مرۆڤ زیاتر لە ئێستا لەقاو ب��درێ��ت و ه��ەوڵ��ی ه��ەم��وو الی��ەك ب��ۆ نەهێشتنی پێشێلكاری و رەچ��اوك��ردن��ی مافی م��رۆڤ لە سیستمێكی دێموكراتیك و فیدراڵ لە ئێراندا زیاتر و یەكگرتوویی پتەوتر بكرێ.
مرۆڤ ،نە بەڕێوە دەبەن ،نە رەچاوی دەكەن و هیچ تریبونێك بۆ چاالكانی مافی مرۆڤ لە ئێراندا لە گۆڕێدا نیە.
شێوەكانی هەاڵواردن دژی ژنان لە ئێراندا ل���ە م������اددەی ی��ەك��ەم��دا ه���ات���ووە كە البردنی ه��ەاڵواردن دژی ژنان بە واتای بەشداربوونی وەك یەكی ژنان و پیاوان – جیا لە رەگەزیان لە بوارەكانی فەرهەنگی- ئابووری – كۆمەاڵیەتیدایە .ئەم ماددەیە هەر چەشنە جیاوازی لە یاسادا بۆ ژنان و پیاوان رەت دەك��ات��ەوە .ب��ەاڵم یاساكانی ئێران لە بارەی ژنان و پیاوانەوە جیاوازن. لە بواری ئابووریدا ژنان هەمیشە هێزی ژێردەست و هێزی كاری هەرزانن .لە بارەی یاساكانی سزادانەوە تەمەنی پێگەیشتوویی بۆ ژن��ان 9س��اڵ و بۆ پ��ی��اوان 18ساڵ دیاری كراوە .شایەتیدانی دوو ژن بەرابەر پیاوێكە .خوێنبایی ژن نیوەی خوێنبایی پیاوە و یاساگەلێكی جۆراوجۆری دیكە كە هەموویان لەسەر بنەمای روانگەی ژن وەك رەگەزی دووهەم داڕێژراون. ماددەی دووهەم: ب��ەن��دی «ب» ی ئ��ەم م��اددەی��ە بەم شێوەیە :پەسەندكردنی یاساگەلی شیاو یان هەنگاوگەلی دیكە ،لەوانە سزادان لە ئەگەری پێویستدا بە مەبەستی البردنی ه���ەاڵواردن دژی ژنان ،كە بۆ یاسادانەران و راڤەكارانی یاسادانەر و داخ��وازی��ی دی��اری��ك��ردن��ی س��زا ل��ەم پێوەندییەدا دەگەڕێتەوە. بەندی «ز» ،هەڵوەشانەوەی تەواوی یاساكانی سزادانی نەتەوەیی كە دەبنە هۆی هەاڵواردن دژی ژنان. لە یاساكانی كۆماری ئیسالمیدا كچان 6ساڵ زووتر لە كوڕان لە بەرانبەر یاسادا دەبن بە وەاڵمدەر. بەپێی ئ��ەم ی��اس��ای��ە ل��ە س��اڵ��ی 87دا ،عاتفەی
تەمەن 16ساڵ بێ هەبوونی پارێزەر لە هیچكام لە قۆناغەكانی پێڕاگەیشتن بە پەروەندەكەی ،لە ناكاودا لە سێدارە درا. ماددەی هەشتەم: ئ���ەم م���اددەی���ە ئ��ی��م��ك��ان��ی ب����ەراب����ەری پ��ل��ە و بەرپرسایەتییە سیاسییەكان بۆ ژن��ان لە بەرچاو دەگ��رێ و ئ��ام��اژە بە هەقی ب��ەراب��ەری ئ��ەوان بۆ نوێنەرایەتیكردنی واڵتەكانیان دەكات .لە یاساكانی كۆماری ئیسالمیی ئێراندا ژن��ان ناتوانن ببن بە سەركۆمار و النی زۆری بەرپرسایەتییەك كە لەم سااڵنەی دواییدا ژنان توانیویانە بە دەستی بێنن لە
ئاستی جێگری وەزیر و وەزیری بێهداشتدا بووە. ماددەی نۆیەم: دەوڵ��ەت��ان��ی ئ��ەن��دام مافی یەكسان بە ژن��ان و پیاوان لە ب��ارەی هاوواڵتیبوونی منداڵەكانیان دەدەن .لە یاسا مەدەنییەكانی ئێراندا مندااڵنی ژنی ئێرانی كە لەگەڵ پیاوێكی بیانیدا هاوسەرگیری كردبێ ناتوانن ببن بە هاوواڵتیی ئێرانی. ماددەی دەیەم: بەندەكانی ب و ج :كەڵكوەرگرتنی ب���ەراب���ەری پ��ی��اوان و ژن���ان ل��ە كەرەستە ئامووزشییەكان بە چۆنایەتیی یەكسان و ل��ە نێوبردنی ه��ەر ج���ۆرە چەمكێكی كلیشەیی لە رۆڵی ژنان و پیاوان لە تەواوی ئاستەكان و شێوەگەلی ج��ۆراوج��ۆردا لە رێگەی هاندان بۆ ئامووزشی تێكەاڵو و شێوەكانی دیكەی ئامووزش كە گەیشتن بەم ئامانجە دەڕەخسێنێ. جیاكردنەوەی رەگەزی لە زانكۆكان و بەش دیاریكردنی رەگەزیی زانكۆكان پێشێلكردنی ئاشكرای مافی ژنان بۆ كەڵكوەرگرتن لە كەرەستەی بەرابەری ئامووزشییە. ب��ەن��دی ز :دەرف��ەت��ی ب��ەراب��ەر ب��ۆ بەشداریی چاالكانی ژنان لە وەرزش و بارهێنانی جەستەدا: سیاسەتە سنووردارەكانی كۆماری ئیسالمی بۆتە هۆی ئەوە كە وەرزشی ژنان تووشی كارەسات ببێ. بۆ ئۆلەمپیكی 2012تا ئێستا دوو وەرزشكاری ژن مۆڵەتی بەشدارییان وەرگرتووە. ژنانی وەرزش��ك��اری ئێران لە هیچ رشتەیەكدا بەشدار نین .ئەم دۆخە نیشانەی رادەی گرینگیدانی
كۆماری ئیسالمی بە وەرزش��ی ژنانە .فووتباڵی كچان بە ه��ۆی حیجابی داس��ەپ��اوی حكوومەت ب��ە س��ەری��ان��دا م��ۆڵ��ەت��ی ب���ەش���داری ل��ە كێبەركێ جیهانییەكانی وەرن��ەگ��رت .سەیركردنی كێبەركێ وەرزشییەكان لەوانە كێبەركێكانی زۆران��ب��ازی و ..لە تلویزیۆنەوە لە چوارچێوەی ماڵیشدا بۆتە بابەتێكی كێشەخولقێن .ئاخووند ئەحمەد خاتەمی چەندین جار ئەم بابەتەی وەبیری ژنان هێناوەتەوە. تەنانەت ئایەتوڵاڵ مەكارم شیرازی ،فتوای داوە كە بەشداریی ژن��ان لە گۆڕەپانە وەرزشییەكانی دەرەوەی واڵت��دا و نیشتمانی ك��ف��ردا ،ناشیرین و حەرامە .دووچەرخەسواربوونی ژنانیش لە الیەن خەتیبی نوێژی هەینی مەشهەدەوە بە یەكێك لە شێوەكانی ئامادەبوونی شەیتان زانراوە و ئەوەی بە حەرام راگەیاندووە. ماددەی شازدەیەم: دەزگ��ی��ران��داری و هاوسەرگیریی منداڵ هیچ بنەمایەكی یاسایی نیە. لە پێشێلكردنی ئەم ماددەیەدا ئەوەندە بەسە كە بەپێی لێدوانەكانی بەڕێوەبەری گشتیی سەبتی ئەحواڵی هۆرمۆزگان شەش هاوسەرگیری كەمتر لە 10س��اڵ لە ساڵی راب����ردوودا و لە سەرەتای ئەمساڵەوە لە ئوستانی ئازەربایجانی رۆژئاوادا سێ هاوسەرگیری ژێر 10ساڵ تۆمار كراون .ئەو بابەتانەی كە تاوتوێ كران تەنیا بابەتگەلێكی زۆر كەم لە پێشێلكردنی مافەكانی ژنان و هەاڵواردنی دژی��ان لە كۆماری ئیسالمیدا ب��وو .توندوتیژی، ه����ەاڵواردن و ل��ە ژێرپێنانی مافەكانی خەڵكی ئێران و ژنانی ئەم واڵتە ریشەی لە خەسڵەتی ئەم حكوومەتەدایە .كۆماری ئیسالمی تەنانەت یاسا هەاڵواردن ئامێزەكانی خۆیشی پێشێل دەكا.
بۆ هاوكاریی زیاتری هێزە دێموكرات و پێشكەوتووەكانی ئێران تێبكۆشین
رۆژنامەی «كوردستان» و ماڵپەڕەكانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێتدا: http://www.pdki.org pdkiran@club-internet.fr
www.kurdistanmedia.com info@kurdistanmedia.com
Organ of the Central Committee of Democratic Party of Iranian Kurdistan No: 571 21 Dec 2011 زایـــــەڵــــــــە
پیرۆز بێ
باران
رۆژی پێشمەرگە
ی كوردستان
هەڵوێستێكی ئەرێنی و چاوەڕوانییەكی زیاتر
شوورای هاوئاهەنگيی بەرەی ئیساڵحات كە زۆرب���ەی ریفۆرمخوازانی حكوومەتیی كۆماری ئیسالمی دەگرێتەوە ،رایگەیاندووە كە لە هەڵبژاردنی داهاتووی مەجلیسدا بەشداری ناكەن و لە كەسیش پشتیوانی ناكەن .بەشێك ل��ە پ��ەی��ك��ەرەی ك��ۆم��اری ئیسالمیی ئێران، لە ژێ��ر ن��اوی ریفۆرمخوازانی حكوومەتی رایانگەیاندووە كە لە هەڵبژاردنەكانی ئەمجارەی مەجلیسی ش���وورای ئیسالمیدا بەشداری ناكەن و دواجار خەریكە هەڕەشەكردنەكانیان لە باڵە پاوانخوازەكەی حكوومەتەكەیان وەڕاست دەگەڕێ .بەناو ریفۆرمخوازانی حكوومەتی هەر لە هاتنەسەركاری دەوڵەتی خاتەمییەوە ت��ا ب��ەئ��ەم��ڕۆ ل��ەگ��ەڵ كۆمەڵێك پارادۆكس بەرەوڕوو بوون كە وێنەدەچوو ئەوان بگەیێنێتە ئەو ئامانجانەی كە بانگەشەیان بۆ دەكرد. پارادۆكسی سەرەكی لەوەدا بوو ،لە الیەكەوە پشتیوانی و پارێزگارییان لە تەواوەتیی كۆماری ئیسالمی دەك���رد ك��ە ل��ەگ��ەڵ ه��ەر چەشنە گۆڕانكاری و ریفۆرمێكدا ناتەبا و نەگونجاو بوو و لە الیەكی دیكەوە بانگەشەیان دەكرد كە خوازیاری ریفۆرمن بەرەو بەشداریكردنی زیاتری خەڵك لە دەس��ەاڵت��دا .ئەم پێكدژییە لە لێكدانەوە و شێوازی روانینیان ،ئەوانی بەرەو پێكدژی لە ئامانجەكان راكێشابوو ،بەو شێوە كە هیچكات و ئێستایشی لەگەڵدا بێ، نەیانتوانی دیاری بكەن كە ئەو ریفۆرمەی بانگەشەی بۆ دەكەن چ سنوورێك دەبڕێ و دواجار ئامانجیان بەشداریكردنی رێژەیی یان رەهای خەڵكە لە دەسەاڵتدا .ئەمان هەمیشە، بە ئێستایشەوە ئامادە نەبوون كەچەگومانێكیش بێ بیخەنە س��ەر دام����ەزراوەی رێ��ب��ەری لەو سیستمەدا و روونیان نەكردووەتەوە كە دواجار خەڵك دەسەاڵتیان بەدەستەوە دەبێ یان رێبەر. ئەم پێكدژییە لە لێكدانەوە و لێڕوانین و ئامانجەكان ،تەنیا بۆ دەرەوەی خۆیان نەبووە، ب��ەڵ��ك��وو ل��ە ب��ەدەن��ەی خۆیشیاندا لەگەڵی بەرەوڕوو بوون ،بە جۆرێك كە بەسەر توندڕەو و میانەڕۆدا دابەش بوون .بە خەڵكیان دەوت ب��ۆ ئ���ەوەی چاكسازی هەنگاو ب��ە هەنگاو بچێتە پێشەوە پێویستە الیەنی تەواوەتیی رێژیمەكەیش بگرن و بە رێژیمیان دەوت بۆ ئ��ەوەی خەڵك زیاتر پشتیوانی لەو سیستمە بكەن ،پێویستە الیەنی خەڵكەكەیش بگرن. ئەمە یارییەك بوو بە چەمكەكان و چارەنووسی واڵت ،یارییەك كە ئەگەرچی بە تەواوی دیار نەبوو كەی كۆتایی پێ دێ ،بەاڵم دیار بوو بە كۆتاییهاتنی وەرزێكی نوێ لە خەباتی نەتەوەكانی ئێران دژی كۆماری ئیسالمی دەست پێدەكات.
هەرچەند هەم ناتوانین بڵێین بە ت��ەواوی ئەو وەزرە نوێیە هاتووە ،چوونكە وەك وترا ئێستایش چاكسازیخوازانی حكوومەتی هەڵوێستی خۆیان بە نیسبەت سنووری چاكسازییە بانگەشەبۆكراوەكەیان روون نەكردووەتەوە و هەم هەر چۆنێك بێ ،ناكرێ هێڵێكی روون لە نێوان دوو وەرزی مێژوویی لە بواری سیاسی و كۆمەاڵیەتیدا بكێشرێ. بەشدارینەكردنی چاكسازیخوازانی حكوومەتی ل��ە ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی ئ���ەم���ج���ارەدا ،ه��ەن��گ��اون��ان��ە لە پێناو وەرزێكی نوێ لە خەبات و دەرب��ازب��وون لە گێژاوی كایەكردن بە چەمكەكان و چارەسەری پارادۆكسەكان .ئەم بەشدارینەكردنە لە كاتێكدا بە هەڵوێستێكی ئەرێنی لە قەڵەم دەدرێ و تەئیدی ئەو بەشە لە ئۆپۆزیسیۆنی كۆماری ئیسالمی بەدواوە دەبێ كە بە درێژایی تەمەنی ئەو رێژیمە ،خاوەنی هەڵوێستێكی روون بوون و لە پێناویدا بە كردەوە جوواڵونەتەوە ،لە هەمان كاتدا ئەو چاوەڕوانییە ل��ە چ��اك��س��ازی��خ��وازان��ی ح��ك��ووم��ەت��ی زیاتر
دەكات كە لە پێناو روونكردنەوەی لێڕوانین و ئامانجەكانیان هەنگاوی زیاتر هەڵبگرن.