581-kurdistan

‫نەشتەرگەریی‬ ‫یاسای‬ ‫بنەڕەتی‬ ‫و كورد‬

‫كێشەی‬ ‫نەتەوەكانی‬ ‫دواكەوتوو‬ ‫لە ‪...‬‬

‫‪4‬‬

‫ئایا‬ ‫دووبەرەكی‬ ‫سازكردن‬ ‫لە نێو‪...‬‬

‫میراتی‬ ‫باپیران یان‬ ‫ئەمانەتی‬ ‫نەوەكان!؟‬

‫‪9‬‬

‫‪8‬‬

‫دابینكردنی مافە نەتەوایەتییەكانی گەلی كورد لە چوارچێوەی ئێرانێكی دێموكراتیكی فێدراڵدا‬

‫پێشانگایەك‬ ‫بۆ كتێب یا‬ ‫بۆ هزری‬ ‫پاوانخوازان‬

‫‪11‬‬

‫‪10‬‬

‫ناڕەزایەتی دەربڕینەكانی بەلووچستان چەندین كوژراو و برینداری لێكەوتەوە‬ ‫بەپێی راپۆرتی رادیۆ «كوچە»‪ ،‬دوای ئەوەی كە ‪ 15‬كەس لە چاالكانی بەلووچ لە‬ ‫پێوەندی لەگەڵ تیرۆری مەولەوی مستەفادا دەسبەسەر كران‪ ،‬شەڕ و تێكهەڵچوون لە‬ ‫نێوان خەڵكی بەلووچستان و هێزە ئینتیزامییەكانی كۆماری ئیسالمی لە رێكەوتی ‪٢٦‬ی‬ ‫بانەمەڕی ‪١٣٩١‬ی هەتاوییەوە لە شاری سەربازدا دەستی پێكردووە و هەتا رۆژ هەینی‪،‬‬ ‫‪٢٩‬ی بانەمەڕ درێژەی هەبووە‪.‬‬ ‫ئەو تێكهەڵچوونانە لە دوو ناوچەی «جەكی‌گور» و «راسك» روویان داوە و پاش‬ ‫خۆپیشاندانی خەڵك لەسەر شەقامەكان‪ ،‬شەڕ و تێكهەڵچوون لەگەڵ هێزە ئینتزامییەكاندا‬ ‫هاتۆتە ئاراوە و لە ئاكامدا ژمارەیەك كوژراون و بریندار بوون‪.‬‬

‫ئۆرگـــانی كۆمیتەی نـــاوەنـــدیی حیزبی دێمـــــوكراتی كوردستــــــــــانی ئێــــــــران‬

‫ژمارە ‪ ،581‬یەكشەممە‪31 ،‬ی بانەمەڕی ‪20 ،1391‬ی مای ‪ 150 ،2012‬تمەن‬ ‫پـــەیـــڤ‬

‫ئاالن‬

‫كەڵەكەبوونی ستەم لەسەر‬ ‫نەتەوەكانی ئێران‬ ‫لە سەرەتای دامەزرانی كۆماری ئیسالمییەوە‪،‬‬ ‫كەلێنی نێوان ناوەند و دەوروبەر‪ ،‬لە هەموو‬ ‫بوارەكاندا رۆژ لە دوای رۆژ زیاتر دەقاودەق لەگەڵ‬ ‫جوغرافیای نەتەوەكاندا هاتۆتەوە و تەنانەت‬ ‫كەلێنە كۆمەاڵیەتی و ئابورییە گشتگیرەكانیش‬ ‫بە شێوەیەك لەگەڵ ئەم نەخشەی دێموگرافیكە‬ ‫دێنەوە‪ .‬بەو واتایە كە ستەم و هەاڵواردنە‬ ‫ئایینییەكانیش وەكوو دیاریی حكوومەتی‬ ‫دین‪‎‬فرۆشانی ویالیەتی فەقیه‪ ،‬لە زۆرێك لەم‬ ‫ناوچانەدا بە شێوەیەكی سەرسوورهێنەر لەگەڵ‬ ‫ستەمە نەتەوایەتییەكان لە هاوئاهەنگیدان‪ .‬ئەم‬ ‫ستەمە دووقاتە دژ بە ئامانجگەلی هاوبەش‪،‬‬ ‫بەرەبەرە هەموو بوارەكانی لە ئابوورییەوە بگرە تا‬ ‫راگەیاندن‪ ،‬مافی مرۆڤ‪ ،‬ژینگە‪ ،‬پرێستیژی‬ ‫كۆمەاڵیەتی یان تاكەكەسی و ‪...‬ی لەخۆگرتووە‬ ‫و ئەم فاكتەرانەش هەركامەیان لە جێی خۆیدا‬ ‫بوونەتە فاكتەرێكی شوێندانەر لە جوغرافیای‬ ‫دابەشكردنی ستەم و هەاڵواردندا‪.‬‬ ‫نموونەی بەرچاوی ئەم ستەمانە دەتوانین لە‬ ‫بایەخنەدان بە وشكبوونی گۆلی ورمێ‌‪ ،‬وەكوو‬ ‫ژینگەیەكی قوربانیی ویستی داپڵۆسێنەری‬ ‫ستەمی نەتەوایەتی بۆ سەر دانیشتوانی‬ ‫دەڤەرەكەیدا ببینینەوە‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ جوغرافیای ئەیدز‪ ،‬جوغرافیای بێكاری‪،‬‬ ‫جوغرافیای خۆكوژی‪ ،‬جوغرافیای ئێعتیاد‪،‬‬ ‫جوغرافیای هەژاری و جوغرافیای توندوتیژیی‬ ‫دەوڵەتی لە ئێراندا بە شێوەیەكی باوەڕهەڵنەگر و‬ ‫تا رادەیەكی زۆر لەگەڵ جوغرافیای نەتەوەكاندا‬ ‫دێنەوە‪ ،‬كە بێ‌گومان سیاسەتێكی پالنداڕێژراوی‬ ‫لە پشت خۆیەوە دەبینێت‪.‬‬ ‫بە هەڵكەوت نیە كە بەلووچستان‪ ،‬ئیالم‪،‬‬ ‫كرماشان‪ ،‬خووزستان‪ ،‬سنە‪ ،‬لورستان‪ ،‬یاسووج‪،‬‬ ‫بجنوورد‪ ،‬تا رادەیەك هەر ئەو پارێزگا و دەڤەرانەن‬ ‫كە دانیشتوانیان لە ژێر ستەمی هاوكاتی‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬ئایینی‪ ،‬چینایەتی‪ ،‬میدیایی‪ ،‬و ‪...‬‬ ‫دان‪.‬‬ ‫سەركوتەكانی ئەم دواییانەی بەلووچستان و‬ ‫مەترسیی ئێعدامی شەش چاالكی عەرەبی‬ ‫ئەهوازی‪ ،‬هەر لە درێژەی رەوتی كەڵەكەبوونی‬ ‫ستەمەكان لە ناوچەكانی سەر بە نەتەوە‬ ‫بندەستەكاندایە كە بنەمای دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫دژایەتیی كۆماری ئیسالمی و شۆڤینیزمی‬ ‫ناوەندگرای ئێرانی لەگەڵ شوناس و داخوازە رەوا‬ ‫نەتەوەییەكانی ئەم خەڵكەدا‪ .‬كەوابوو دەتوانین‬ ‫بڵێین هەموو ستەمە كەڵەكەكراوەكان وێڕای‬ ‫ستەم و هەاڵواردنی نەتەوەیی لەم ناوچانەدا‪ ،‬لە‬ ‫راستیدا پرۆژەگەلێكن بۆ پتەوكردنی كۆڵەكەكانی‬ ‫سیاسەتی ئاپارتایدی نەتەوایەتیی زاڵ بەسەر‬ ‫ئێراندا و ئەوە یەكێك لە نهێنیەكانی دەقاودەقبوونی‬ ‫جوغرافیایی ستەمە جۆراوجۆرەكان لەگەڵ یەكتر‪،‬‬ ‫لە كوردستان و ناوچەكانی دیكەی سەر بە نەتەوە‬ ‫بندەستەكانی ئێراندایە‪.‬‬

‫‪www.kurdistanmedia.com‬‬

‫مەترسیی ئێعدام لەسەر ‪ 6‬چاالكی عەرەبی ئەهوازی‬ ‫رێكخراوی لێبوردنی نێونەتەوەیی‬ ‫ه����ۆش����داری دا ك���ە ‪ 6‬عەرەبی‬ ‫ئ����ەه����وازی ل���ەگ���ەڵ مەترسیی‬ ‫لەسێدارەدان بەرەوڕوون‪ .‬ئەم رێكخراوە‬ ‫ل��ە بەیاننامەیەكدا رایگەیاندووە‬ ‫ك��ە ئ��ەو ش��ەش كەسە ب��ە تۆمەتی‬ ‫دژای��ەت��ی ل��ەگ��ەڵ خ��وا (محاربە)‬ ‫مەترسیی ئێعدامیان لەسەرە‪ .‬هەر‬ ‫ل��ەو بەیاننامەیەدا هاتووە كە ئەو‬ ‫تۆمەتبارانە بڕیارە لە ‪20‬ی مای‬ ‫لە لقی ‪2‬ی «دادگای ئینقالب»ی‬ ‫دێزفوول دادگایی بكرێن‪.‬‬ ‫ن��������اوی ئ������ەو ش������ەش كەسە‬ ‫ب��ەپ��ێ��ی ب��ەی��ان��ن��ام��ەی رێكخراوی‬ ‫لێبوردنی نێونەتەوەیی بەم شێوەیە‪:‬‬ ‫م��وح��ەم��م��ەدع��ەل��ی ع���ەم���ووری‪،‬‬ ‫وێبالگنووس‪ ،‬رەحمان عەساكەرە‪،‬‬ ‫مامۆستای شیمی‪ ،‬هاشم شەعبانی‪،‬‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای ق��وت��اب��خ��ان��ە‪ ،‬هادی‬ ‫راش��ێ��دی‪ ،‬مامۆستای قوتابخانە‪،‬‬ ‫سەیدجابر ئالبوشووكە و سەیدموختار‬ ‫ئالبووشووكە‪ .‬هەر شەش كەسەكە‬ ‫خەڵكی ش��اری خ��ەل��ەف ئ��اب��اد یان‬ ‫رامشیر لە ئۆستانی خوزستانن‪.‬‬

‫یەكیەتیی عەرەبەكان‪،‬‬ ‫كۆماری ئیسالمی تووڕە كرد‬ ‫گەاڵڵەی یەكیەتیی بەحرەین و عەرەبستان‬ ‫ب��ووەت��ە ه��ۆی پ��ەرەپ��ێ��دان��ی ت��ەن��گ��ەژەی نێوان‬ ‫رێژیمی ئێران و دەوڵەتە عەرەبییەكان‪.‬‬ ‫رۆژنامەی حكوومەتیی كەیهان رایگەیاند‪:‬‬ ‫«بەحرەین جگەرگۆشەی ئێرانە و لە باتی ئەوەی‬ ‫ێ بگەڕێتەوە‬ ‫ێ بە عەرەبستانەوە‪ ،‬دەب ‌‬ ‫كە بلكێندر ‌‬ ‫بۆ زێدی سەرەكیی خۆی واتە ئێران»‪.‬‬ ‫‪ 190‬نوێنەری مەجلیسی كۆماری ئیسالمیش‬ ‫بە ب�ڵاوك��ردن��ەوەی راگ��ەی��ەن��دراوێ��ك‪ ،‬گەاڵڵەی‬ ‫یەكیەتیی بەحرەین و عەرەبستانیان ئیدانە كرد‪.‬‬ ‫حوسێنعەلی شەهریاری‪ ،‬نوێنەری زاهێدان لە‬ ‫مەجلیسی رێژیمدا گوتوویەتی «ئەگەر بڕیارە‬ ‫رووداوێك لە بەحرەیندا روو بدات‪ ،‬بەحرەین مافی‬ ‫كۆماری ئیسالمییە‪ ،‬نەك عەرەبستان»‪.‬‬

‫ع��ەل��ی الری��ج��ان��ی‪ ،‬س��ەرۆك��ی مەجلیسی‬ ‫شوورای ئیسالمی بە جەختكردنەوە لەسەر ئەم‬ ‫لێدوانە گوتوویەتی‪ ،‬بەحرەین پاروویەك نیە كە بە‬ ‫ئاسانی بە گەرووی عەرەبستاندا بڕواتە خوار‪.‬‬ ‫بەپێی راپ��ۆرت��ی هەواڵنێریی فەڕانسە لە‬ ‫ری��از‪ ،‬دەوڵ��ەت��ی عەرەبستان لە دژكردەوەیەكی‬ ‫تونددا داوای لە رێژیمی تاران كردووە كە لەم‬ ‫چەشنە دەستێوەردانانە لە كاروباری پێوەندیدار بە‬ ‫عەرەبستان و بەحرەینەوە خۆی ببوێرێ‌‪.‬‬ ‫سعوودئەلفەیسەڵ‪ ،‬وەزیری كاروباری دەرەوەی‬ ‫عەرەبستانی سعوودی رایگەیاند كە پرسەكانی‬ ‫پ��ێ��وەن��دی��دار ب��ە عەرەبستان و ب��ەح��رەی��ن‪ ،‬هیچ‬ ‫پێوەندییەكی بە رێژیمی ت��اران��ەوە نیە و ئەم‬ ‫رێژیمە باشترە لە ك��اروب��اری ئەم دوو واڵتەدا‬ ‫دەستێوەردان نەكات‪.‬‬ ‫شێخ خالید ئالی خەلیفە‪،‬‬ ‫وەزیری كاروباری دەرەوەی‬ ‫ب��ەح��رەی��ن��ی��ش‪ ،‬ئ��ێ��ران��ی بە‬ ‫دەس��ت��ێ��وەردان��ی ئاشكرا لە‬ ‫ك���اروب���اری نێوخۆیی ئەو‬ ‫واڵتە تۆمەتبار كرد و ئەم‬ ‫دەستێوەردانەی بە توندی‬ ‫ئیدانە كرد‪.‬‬

‫بەپێی وت��ەی ش��ای��ەت��ح��ااڵن‪ ،‬ئ��ەو شەش‬ ‫ك��ەس��ە ل��ە زی��ن��دان��دا ئەشكەنجە دراون و‬ ‫ت��ووش��ی نەخۆشیگەلی ج��ۆراوج��ۆر بوون‪.‬‬ ‫بەپێی بەیاننامەكە‪ ،‬ئەم شەش كەسە ساڵێك‬ ‫ل��ەم��ەوب��ەر و ل��ە ب���ەرەب���ەری ساڵوەگەڕی‬ ‫ناڕەزایەتییەكانی خەڵكی عەرەبی ئەهواز لە‬ ‫ساڵی ‪ 2005‬و بەبێ‌ راگەیاندنی تۆمەتێكی‬ ‫دیاریكراو لە ماڵەكانیان لە خەلەف ئاباد‬ ‫دەس��ت��ب��ەس��ەر و دوات���ر راپێچی بەندیخانە‬ ‫ك��راون‪ .‬بەپێی هەمان س��ەرچ��اوە‪ ،‬ئ��ەوان بە‬ ‫هۆى پێوەندییان لەگەڵ چاالكانی عەرەبی‬ ‫ئێرانی لە ئەهواز دەستبەسەر كراون‪.‬‬ ‫«لێبوردنی نێونەتەوەیی» رایگەیاندووە‬ ‫كە‪ ،‬ئەم شەش كەسە لە دادگاگەلێك كە‬ ‫م��اوەك��ەی ل��ە پێنج خ��ول��ەك زی��ات��ر نەبووە‪،‬‬ ‫ت��ۆم��ەت��ی ن���اڕوون���ی «دژای���ەت���ی لەگەڵ‬ ‫خوا و گەندەڵ لەسەر زەوی» لە رێگەی‬ ‫«هەڵسوكەت دژی ئەمنییەتی میللی بە‬ ‫هۆی پێكهێنانی كۆبوونەوەی نایاسایی» و‬ ‫«تەبلیغ دژی نیزام»یان وەپاڵ داون‪ .‬ئەم‬ ‫تۆمەتانە ئ��ەوان دەخاتە ب��ەردەم مەترسیی‬ ‫ئێعدام‪.‬‬

‫گوشارەكان‬ ‫بۆ سەر رێژیمی ئێران زیاتر دەبێ‌‬ ‫م��ەج��ل��ی��س��ی ن���وێ���ن���ەران���ی كونگرێسی‬ ‫ئامریكا‪ ،‬رۆژی سێ‌شەممەی حەوتووی‬ ‫راب��ردوو بڕیارنامەیەكی خستە بەرباسەوە كە‬ ‫ئامانجەكەی بەستنی دەستی سەركۆماریی‬ ‫ئامریكا لە پێوەندی لەگەڵ ئێرانە‪.‬‬ ‫لەم بڕیارنامەدا لە سەركۆماری داوا كراوە‬ ‫بە جەختكردنەوە لەسەر ناپەسندبوونی ئێرانێكی‬ ‫تەیار بە چەكوچۆڵی ناوكی‪ ،‬لەگەڵ هەر‬ ‫سیاسەتێكدا كە لە بەرامبەر مەترسیی ناوكی‬ ‫بوونی كۆماری ئیسالمیی ئێران‪ ،‬تەنیا لەسەر‬ ‫ب��ەرب��ژاری «كونترۆڵ و گ��ەم��ارۆ» جەخت‬ ‫بكاتەوە‪ ،‬دژایەتی بكات‪.‬‬ ‫ئ��ەم بڕیارنامەیە ه��ەروەه��ا ه��ەر چەشنە‬ ‫س��ی��اس��ەت��ێ��ك ك���ە ل���ەس���ەر بنەمای‬ ‫«ه��ەڵ��ك��ردن و بەرتەسككردنەوەی‬ ‫ئێرانی ناوكی» بێ‌‪ ،‬بە شكستخواردوو‬ ‫دەزان�ێ‌‪ .‬رەخنەگرانی ئەم بڕیارنامەیە‬ ‫لەو ب��اوەڕەدان كە دەبێتە رێخۆشكەری‬ ‫شەڕ لەگەڵ رێژیمی ئێراندا‪.‬‬ ‫ه���ەروەه���ا ه���ەواڵ���دەری���ی رۆیتێرز‬ ‫ل��ە راپ��ۆرت��ێ��ك��دا ل��ە ڤ��ی��ەن رایگەیاند‬ ‫ك��ە‪ ،‬ئ��ێ��ران س��ەرق��اڵ��ی وەگەڕخستنی‬ ‫سانتریفیوژگەلێكی نوێ‌ لە دامەزراوە‬

‫ژێرزەوینییەكانیەتی‪.‬‬ ‫لە الیەكی دیكەوە‪ ،‬بەپێی راپۆرتی رادیۆ‬ ‫فەردا‪ ،‬بەپێی راپرسیی دامەزراوەی ‪،PEW‬‬ ‫‪ 63‬ل��ەس��ەدی ئامریكاییەكان الیەنگریی‬ ‫بەكارهێنانی ب��ەرب��ژاری س��ەرب��ازی بە دژی‬ ‫ئێرانن‪.‬‬ ‫دانییەل شاپیرۆ‪ ،‬ن��ێ��ردراوی ئامریكا بۆ‬ ‫ئیسرائیل رایگەیاندووە‪ ،‬واشینگتۆن ئامادەیە‬ ‫ك��ە ل��ە حاڵەتی پێویستدا ب��ۆ پێشگرتن لە‬ ‫دەستپێڕاگەیشتنی ئێران بە چەكی ناوكی‪،‬‬ ‫لە بەربژاری سەربازی كەڵك وەرگ��رێ‌ و لە‬ ‫ئێستادا بەرنامەگەلێكی بۆ ئەگەری هێرش‬ ‫ئامادە كردووە‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫هەواڵ و راپۆرت‬

‫ژمارە ‪ 581‬ـ ‪31‬ی بانەمەڕی ‪1391‬‬

‫پەیامی بەڕێز مستەفا هیجری بۆ ئەمینداری گشتیی‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمیی كوردستان‬ ‫بەڕێز مستەفا هیجری‪ ،‬سكرتێری گشتیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بەبۆنەی‬ ‫هەڵبژاردنی بەڕێز محەممەد ف��ەرەج بۆ ئەمینداریی گشتیی یەكگرتووی ئیسالمیی‬ ‫كوردستان‪ ،‬پەیامێكی پیرۆزبایی ئاراستەی ناوبراو كرد كە دەقی پەیامەكە بەمجۆرەیە‪:‬‬ ‫زۆر بەڕێز كاك محەممەد فەرەج!‬ ‫ئەمیندار گشتیی یەكگرتووی ئیسالمیی كوردستان!‬ ‫وێڕای ساڵو‌و حورمەت! ‬ ‫بە بۆنەی هەڵبژاردنی بەڕێزتان وەكوو ئەمینداری گشتیی یەكگرتووی ئیسالمیی كوردستان‬ ‫لە شەشەمین كۆنگرەی حیزبەكەتان‪ ،‬گەرمترین پیرۆزبایی پێشكەش بە ئێوە ‌و لە رێگای‬ ‫ئێوەشەوە پێشكەش بە هەموو ئەندامانی رێبەرایەتيی هەڵبژێردراو لەو كۆنگرەیە دەكەین‪.‬‬ ‫هیواخوازین یەكگرتوو لە ژێر رێنوێنی‌و بەڕێوەبەریی جەنابتاندا هەروا چاالك بێ‌ لە بواری‬ ‫پرسی نەتەوەیی ‌و میانەڕەویی سیاسی كە هەتا ئێستا رێبازی پەسندكراوی یەكگرتووی‬ ‫ئیسالمی بووە‪ .‬ئاواتمان سەركەوتنتانە لەو ئەركە گرینگە‌و لەم كاتە هەستیارەی كە بەسەر‬ ‫كوردستاندا تێپەڕ دەبێ‌‪.‬‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫سكرتێری گشتی‬ ‫مستەفا هیجری‬ ‫‪١٦‬ی بانەمەڕی ‪١٣٩١‬ی هەتاوی‬ ‫‪٥‬ی مەی ‪٢٠١٢‬ی زایینی‬

‫پرسە و سەرەخۆشیی كۆمیسیۆنی چاپەمەنیی حیزبی دێموكرات‬ ‫بە بۆنەی كۆچی دوایی «محەممەد موكری»‬

‫پەیامی دەفتەری سیاسی حیزبی دێموكرات‬ ‫بە بۆنەی بەستنی شەشەمین كۆنگرەی یەكگرتووی ئیسالمیی كوردستان‬ ‫بەڕێز لێژنەی ب��ااڵی ئ��ام��ادەك��اری شەشەمین‬ ‫كۆنگرەی یەكگرتووی ئیسالمیی كوردستان!‬ ‫لەگەڵ ساڵو و رێزی دۆستانە!‬ ‫دەع��وەت��ن��ام��ەی ب��ەڕێ��زت��ان��م��ان ل��ەس��ەر پ��ەی��ام بۆ‬ ‫كۆنگرەكەتان پێ‌ گەیشت‪ ،‬زۆر سپاسی هەستی‬ ‫دۆستایەتیتان دەكەین كە ئێمەتان بۆ شەشەمین‬ ‫كۆنگرەی خۆتان بەسەر كردۆتەوە‪.‬‬ ‫ل��ەو پێوەندییەدا گەرمترین پیرۆزبایی خۆمان‬ ‫پێشكەش بە ئێوەی بەڕێز ‌و نوێنەرانی كۆنگرە‬ ‫و لە رێگەی نوێنەرانی بەڕێزیشەوە لە سەرجەم‬ ‫ج��ەم��اوەری یەكگرتووی ئیسالمیی كوردستان‬ ‫دەكەین‪ .‬هیوادارین لە ژێر درووشمی دیاریكراوی‬ ‫كۆنگرەكەتان «لە پێناو نوێبوونەوەی دیدگاكان‌و‬ ‫گەشەپێدانی تواناكان‌و بنیاتنانی كۆمەڵگایەكی‬ ‫پ��ەرەس��ەن��دوو و دەس��ەاڵت��ێ��ك��ی ع���اداڵن���ە»دا كە‬

‫لە ئاكامی لێكدانەوە و لێكۆڵینەوەیەكی ورد‬ ‫و ه��ەم��ەالی��ەن��ەدا دی���اری ك���راوە‪ ،‬كۆنگرەكەتان‬ ‫رەنگدانەوەی ئاڵوگۆڕە سیاسییەكانی ناوچە و‬ ‫خەبات دژی رێژیمە دیكتاتۆر و كۆنەپەرستەكانی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‌و پەرەگرتنی دێموكراسی لە‬ ‫ناوچەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا بێ‌‪ .‬ئەم درووشمە‬ ‫ویست ‌و داخ��وازی��ی��ە سیاسی ‌و مەدەنییەكانی‬ ‫كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی ‌و هەوێنی پێكەوەژیانی‬ ‫گەالنی ئاشتیخواز ‌و مافویستی پێوە دیارە‪،‬‬ ‫ئەمەیش خوێندنەوەیەكی واقیعبینانە ‌و ئەوڕۆییە‬ ‫كە لە الیەن كۆمەڵی نێونەتەوەییشەوە پێشوازی‬ ‫لێدەكرێ‌‪ .‬هیوادارین كۆنگرەكەتان بتوانێ‌ بە‬ ‫گوێرەی توانا لە راستای ئەم ئامانجانەدا هەنگاو‬ ‫هەڵبگرێ‌‌و سیاسەت‌ و رێبازێك دەستنیشان بكا‬ ‫كە یارمەتی بە گەشەكردن ‌و سەقامگیربوونی‬

‫پتری دەستكەوتەكانی گەلی كورد لە هەرێمی‬ ‫كوردستان ‌و بزووتنەوەی نەتەوەیی كوردستان لە‬ ‫بەشەكانی دیكەی كوردستان‌ بدا‪.‬‬ ‫حیزبی دێ��م��وك��رات��ی ك��وردس��ت��ان��ی ئ��ێ��ران وەكوو‬ ‫دۆستێكی لەمێژینەتان هیوادارە كۆنگرەكەتان‬ ‫ێ ‌و‬ ‫سەركەوتووانە ئەركەكانی بە ئەنجام بگەیەن ‌‬ ‫بڕیار و راسپاردەكانی لە خزمەت بەرەوپێشچوونی‬ ‫ئامانجەكانی رێكخراوەكەتاندا‌و هەموو بەشەكانی‬ ‫دیكەی كوردستاندا بێت‪.‬‬ ‫بە سپاسەوە‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫دەفتەری سیاسی‬ ‫‪12‬ی بانەمەڕی ‪1391‬ی هەتاوی‬ ‫‪1‬ی مەی ‪ 2012‬زایینی‬

‫بەشداریی هەیئەتێكی حیزبی دێموكرات و یەكیەتی الوان‬ ‫لە یادی لەسێدارەدراوەكانی ‪19‬ی بانەمەڕ‬ ‫هەیئەتێكی حیزبی دێ��م��وك��رات��ی كوردستانی‬ ‫ئێران و هەیئەتێكی یەكیەتی الوانی دێموكراتی‬ ‫كوردستان ئێران لە رێوڕەسمی یادی دوو ساڵەی‬ ‫لەسێدارەدراوەكانی ‪19‬ی بانەمەڕدا بەشدارییان‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫رێ��وڕەس��م��ێ��ك ب��ە ب��ۆن��ەی دووه��ەم��ی��ن ساڵیادی‬ ‫لەسێدارەدراوەكانی ‪ 19‬بانەمەڕ‪ ،‬رۆژی سێ‌شەممە‬ ‫رێكەوتی ‪١٩‬ی بانەمەڕی ‪١٣٩١‬ی هەتاوی‪،‬‬ ‫لە هوڵی ت��ەواری شاری سلێمانی بە بەشداریی‬ ‫كۆمەڵێك حیزب‪ ،‬رێكخراو ‌و چاالكانی مەدنی‬ ‫لە الیەن « فێدراسیۆنی كۆمەڵە‌و رێكخراوەكانی‬ ‫جیهان» لە سلێمانی بەڕێوەچوو‪ .‬لە رۆژی ‪19‬ی‬ ‫بانەمەڕ ‪ ،1389‬مامۆستا ف��ەرزاد كەمانگەر ‌و‬ ‫چوار چاالكیی سیاسی و مەدەنی دیكە لە الیەن‬

‫كۆماری ئیسالمییەوە ئێعدام كران‪.‬‬ ‫سەرەتای رێوڕەسمەكە بە خوێندنەوی سروودی‬ ‫نەتەوایەتيی «ئەی رەقیب» ‌و پاشان خولەكێك‬ ‫بێدەنگی بۆ رێزگرتن لە هەموو شەهیدانی رێگای‬ ‫ئ���ازادی بە تایبەت شەهیدانی ‪19‬ی بانەمەڕ‬ ‫دەستی پێكرد‪.‬‬ ‫پاشان وتاری فێدراسیونی كۆمەڵە‌ و رێكخراوەكانی‬ ‫جیهان ‌و وت���اری بنەماڵەی شەهیدانی ‪19‬ی‬ ‫بانەمەڕ‌و وتاری كۆمەڵێك لە زیندانییانی سیاسی‬ ‫مەحكووم بە ئێعدام خوێندرانەوە‪ .‬لە بڕگەیەكی‬ ‫دی��ك��ەدا پەیامی دەن��گ��ی ‌و تەسویریی دایكی‬ ‫فەرازاد كەمانگەر‌و پەیامی منداڵەكانی فەرهاد‬ ‫وەكیلی نیشان دران و دواتر چەند بابەت‌و وتاری‬ ‫دیكە پێشكەش كران‪.‬‬

‫هەروەها لەو رێوڕەسمەدا بە مەبەستی كۆكردنەوی‬ ‫ئێمزا ‌و داواكردن لە حیزب ‌و رێكخراوە ناوچەیی‬ ‫‌و جیهانییەكان بۆ پێشگرتن لە بەڕێوەچوونی‬ ‫حوكمی ئێعدامی زیندانییانی سیاسی كورد لە‬ ‫زیندانەكانی كۆماری ئیسالمیی ئێران‪ ،‬كەمپەینێك‬ ‫راگەیەندرا‪.‬‬ ‫هەیئەتێكی پێوەندییەكانی حیزبی دێموكراتی‬ ‫كوردستانی ئێران بە سەرپەرەستی بەڕێز محەممەد‬ ‫ساحیبی‪ ،‬بەرپرسی پێوەندییەكان لە سلێمانی ‌و‬ ‫ئەندامی كومیتەی ناوەندی و هەروەها هەیئەتێكی‬ ‫كۆمیتەی یەكیەتیی الوان ل��ە سلێمانی لەو‬ ‫رێوڕەسمەدا بەشدارییان كرد‪.‬‬

‫ئاژاوەنانەوەی رێژیم لە نێوان كورد و تورك لە شاری نەغەدە‬ ‫بە داخ و كەسەرێكی گرانەوە هەواڵی كۆچی دوایی نووسەری ناوداری كورد‪« ،‬محەممەد‬ ‫موكری»مان پێگەیشت و گەلێك پێی خەمبار بووین‪ .‬محەممەد موكری نووسەرێكی‬ ‫خاوەن ناو و رۆژنامەنووسێكی دەروەست و مرۆڤێكی نیشتمانپەروەر بوو‪ .‬ناوبراو كەسایەتیی‬ ‫ب���ەرزی خ��ۆی ل��ە رێ��ی رۆح��ە گ��ەورەك��ەی و قەڵەمە دەروەس��ت��ەك��ەی و مرۆڤدۆستی و‬ ‫نیشتمانپەروەرییەكەیەوە دەستەبەر كردبوو‪ ،‬هەر بۆیەش دڵنیاین كە بااڵدەستیی لە نووسیندا و‬ ‫رۆحی هونەریی ئەو لە بەرهەمەكانیدا ئەو هەرمانییەی پێ بەخشیوە كە لە مێژووی ئەدەبی‬ ‫كوردیدا بە رێزەوە یادی لێ بكرێتەوە‪.‬‬ ‫بە بۆنەی كۆچی دوای��ی ئەو نووسەر و رۆژنامەنووسە دەروەستە‪ ،‬پرسە و سەرەخۆشیی‬ ‫خۆمان ئاراستەی بنەماڵەكەی و سەرجەم رۆژنامەنووسان و ئەدیبانی كوردستان دەكەین‪.‬‬ ‫رۆحی شاد‬ ‫كۆمیسیۆنی چاپەمەنیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬

‫دوو هاوواڵتیی سنەیی بە هۆی تەقەی هێزە ئینتیزامییەكان كوژران‬ ‫تەقەی هێزی ئینتیزامیی رێژیم لە ماشینێكی جۆری پەیكان‪ ،‬كوژرانی دوو هاوواڵتیی‬ ‫كوردی لێكەوتەوە‪ .‬بەگوێرەی راپۆرتی ئاژانسی هەواڵدەریی موكریان‪ ،‬رێكەوتی ‪٢٤‬ی‬ ‫بانەمەڕی ‪١٣٩١‬ی هەتاوی‪ ،‬بە هۆی تەقەی مەئموورێكی هێزی ئینتزامیی رێژیمی‬ ‫كۆماری ئیسالمیی ئێران لە ماشینی هاوواڵتییەكی كورد لە رێگای هەمەدان ــ مەالیر‪،‬‬ ‫دوو كەس بە ناوەكانی «هیوا فەتحی» و «موجتەبا زاهیدی» كوژران‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو سەرچاوە‪ ،‬موجتەبا زاهیدی دەستبەجێ گیانی لە دەست دا و هیوا فەتحیش پاش‬ ‫راگواستن بۆ نەخۆشخانەی هەمەدان‪ ،‬بەهۆی توندی برینەكەی گیانی لەدەست داوە‪ .‬پاش‬ ‫رادەستكردنەوەی تەرمی هیوا فەتحی بە بنەماڵەكەی‪ ،‬سەدان كەس لە هاوواڵتییانی سنەیی‬ ‫لە ئەسپەردەكردنی تەرمەكەیدا بەشدارییان كرد‪.‬‬

‫مەرگی زیندانییەكی كورد لە زیندانی سنە‬ ‫زیندانییەكی كورد لە زیندانی سنە بە هۆی نەخۆشی و پێڕانەگەیشتنی بەشی پزیشكیی‬ ‫زیندان‪ ،‬گیانی لەدەست دا‪ .‬بەگوێرەی راپۆرتی ئاژانسی هەواڵدەریی موكریان‪ ،‬سەرلەبەیانیی‬ ‫رێكەوتی ‪٢٠‬ی بانەمەڕی ‪١٣٩١‬ی هەتاوی‪ ،‬زیندانییەكی كورد بە ناوی «سامان ئەمینی»‬ ‫لە زیندانی سنە بە هۆی نەخۆشی گیانی لەدەست دا‪.‬‬ ‫لە پێوەندییەكی تەلەفوونیدا‪ ،‬یەكێك لە هاوبەندییەكانی ناوبراو بە موكریانی رایگەیاندووە‪،‬‬ ‫سامان ئەمینی‪ ،‬خەڵكی سنە كە ماوەی ‪ ٦‬مانگ بوو تووشی ئازاری مل ببوو‪ ،‬لە زیندانی‬ ‫ناوەندیی شاری سنە گیانی لە دەست دا‪.‬‬ ‫بەپێی مادەی ‪١١٨‬ی ئاییننامەی بەڕێوەبەریی زیندانەكان‪ ،‬پێڕاگەیشتن و دەرمانی بەندكراوان‬ ‫لە ئەستۆی بەندیخانەیە‪.‬‬

‫ئ��ی��دارەی ئیتیالعاتی ك��ۆم��اری ئیسالمی لە‬ ‫شاری نەغەدە بە گۆڕینی ناوی تابلۆكان لە‬ ‫كوردییەوە بۆ توركی و بە پێچەوانەوە‪ ،‬ئاژاوە‬ ‫لە نێو خەڵكی ئەو شارە درووست دەكات‪ .‬بەپێی‬ ‫هەواڵی گەیشتوو بە ماڵپەڕی كوردستان میدیا‪،‬‬ ‫لە شاری نەغەدە هەندێ كەسی سەر بە رێژیمی‬ ‫ئیسالمیی ئێران‪ ،‬دەستیان داوەت��ە سڕینەوەی‬ ‫تابلۆكان و ئ��ەو تابلۆیانە كە ن��اوی كوردییان‬ ‫لەسەرە‪ ،‬دەكەن بە توركی و بە پێچەوانەوە‪ ،‬تا‬ ‫بەو شێوەیە لە شاری نەغەدەدا پشێوی و ئاڵۆزی‬ ‫لە نێوان دوو نەتەوەی كورد و تورك‪ .‬درووست‬ ‫بكەن‪.‬‬

‫بەپێی ئەم راپۆرتە‪ ،‬لەسەر زۆربەی تابلۆكانی‬ ‫نەغەدە ناوی «سوڵدووز»دەنووسن تا بەو شێوە‬ ‫كوردەكان تووڕە بكەن و هەروەها بە رەشكردنەوەی‬ ‫«سڵدووز» و نووسینی «سندووس»‪ ،‬هەستی‬ ‫توركەكان بریندار دەكەن‪.‬‬ ‫بە ب��ڕوای ك��وردەك��ان‪ ،‬ن��اوی كەونارایی شاری‬ ‫ن��ەغ��ەدە‪« ،‬س���ن���دووس»ە و توركەكانیش لەو‬ ‫ب��ڕوای��ەدان ك��ە ن��اوی ئ��ەو ش��ارە «سڵدووز»ە‪.‬‬ ‫رێ��ژی��م��ی ئێرانیش ل��ەو ه��ەل��ە كەڵكی خراپ‬ ‫وەردەگ��رێ��ت و بە گۆڕینی ن��اوەك��ان‪ ،‬دەیهەوێ‬ ‫ئاژاوە لە نێوان ئەو دوو نەتەوە لەو شارە درووست‬ ‫بكات‪.‬‬

‫لە بەهاری ساڵی ‪١٣٥٨‬ی هەتاوی بە فیتنەیەكی‬ ‫رێژیمی ئیسالمیی ئێران‪ ،‬لە نێوان ه��ەر دوو‬ ‫نەتەوەی كورد و توركی نەغەدە شەڕێكی قورس‬ ‫هاتە ئاراوە و ژمارەیەكی زۆر لە هەر دوو نەتەوە‬ ‫ی‬ ‫لەو ش��ەڕەدا بوون بە قوربانیی سیاسەتە دژ ‌‬ ‫گەلییەكانی رێژیمی ئیسالمیی ئێران‪.‬‬ ‫نەتەوەی تورك و كورد لە بواری حەشیمەتەوە‪،‬‬ ‫پ��اش ف��ارس��ەك��ان‪ ،‬دووه���ەم و سێیەم ن��ەت��ەوە لە‬ ‫ئێراندان و رێژیمی ئێران بەردەوام ئاڵۆزی لە نێوان‬ ‫ئەو نەتەوانە درووست دەكات تا بەو شێوەیە پێش‬ ‫بە یەكگرتووییان لە دژی ریژیم بگرێ‌‪.‬‬

‫كچێك لە ناوچەی ژاوەرۆی سنە خۆی سووتاند‬ ‫كچێكی تەمەن ‪ 22‬ساڵەی خەڵكی ئاوایی‬ ‫«ش��ی��ان»‪ ،‬هەڵكەوتوو لە ن��اوچ��ەی ژاوەرۆی‬ ‫سنە خۆی سووتاند و لە ئەنجامدا هەر ئەوەش‬ ‫بووە هۆی گیان لەدەستدانی‪ .‬شاناز رەحمانی‪،‬‬ ‫تەمەن ‪ 22‬س��اڵ حەوتوویەك لەمەوبەر خۆی‬ ‫سووتاند و دوای سێ‌ رۆژ بە ه��ۆی زۆریی‬ ‫پلەی سووتانەكەی لە یەكێك لە نەخۆشخانەكانی‬ ‫شاری سنە گیانی لەدەست دا‪.‬‬ ‫بەپێی هەواڵی گەیشتوو لە الی��ەن رێكخراوی‬ ‫پشتیوانی ل��ە م��اف��ی م��رۆڤ��ی ك��وردس��ت��ان بە‬ ‫ئاژانسی كوردپا‪ ،‬ئەو كچە تەمەن ‪ 22‬ساڵەیە بە‬ ‫هۆی كێشە لەگەڵ باوكی خۆی سووتاندووە‪.‬‬

‫بەپێی ئاماری تۆماركراو لە ناوەندی ئاماری‬ ‫ئ��اژان��س��ی ه��ەواڵ��دەری��ی ك��وردپ��ا‪ ،‬ل��ە سەرەتای‬ ‫ساڵی ‪ 1391‬و لە ماوەی نزیك بە ‪ 60‬رۆژی‬ ‫راب��ردوودا لە ناوچە كوردنشینەكانی ئێران ‪11‬‬ ‫هاوواڵتیی كورد بە هۆی جۆراوجۆر دەستیان‬ ‫داوەتە خۆكوژی‪.‬‬ ‫ئەو ئامارە بە پشتبەستن بە ناوەندی ئاماری‬ ‫ێ‬ ‫ئ��اژان��س��ی ك��وردپ��ا ب�ڵاو ك���راوەت���ەوە و دەكر ‌‬ ‫ئاماری راستەقینە ل��ەو رێ��ژەی��ەش زیاتر بێت‪.‬‬ ‫بەپێی توێژینەوەیەك كە رێكخراوی ژنانی بانە‬ ‫لە پارێزگاكانی ئیالم‪ ،‬كرماشان و كوردستان‬ ‫ئەنجامیان داوە‪ ،‬باوترین ش��ێ��وازی خۆكوژی‬

‫كە ژنانی كورد لەو ناوچانە بەكاری دەهێنن‪،‬‬ ‫خۆسووتاندنە‪.‬‬ ‫بەپێی هەمان توێژینەوە‪ ،‬دەك��رێ‌ هۆكارەكانی‬ ‫وەك‪ :‬نەریتی بوونی كۆمەڵگا‪ ،‬لە خوارەوەبوونی‬ ‫رێژەی خوێندەواری‪ ،‬پێكهاتەی كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫ج�ێ‌ن��ەك��ەوت��ن��ی شارنشینی وەك����وو دی����اردەی‬ ‫مۆدێڕن‪ ،‬پیاوساالرانەبوونی كۆمەڵگا‪ ،‬بێكاری‬ ‫و ه��ەژاری و كێشەی بنەماڵەیی زەمینەكانی‬ ‫پەرەسەندنی دیاردەی خۆكوژی و خۆسووتاندن‬ ‫بن‪.‬‬

‫كچێكی كورد لە ورمێ‌ دەستی دایە خۆكوژی و گیانی لەدەست دا‬ ‫كچێكی تەمەن ‪ 17‬سااڵنی كورد لە ناوچەی‬ ‫سۆمای برادۆستی سەر بە شاری ورمێ‌ دەستی‬ ‫دای��ە خۆكوژی و گیانی لەدەست دا‪ .‬بەپێی‬ ‫راپۆرتی هەواڵنێری ئاژانسی كوردپا‪ ،‬كچێكی‬ ‫تەمەن ‪ 17‬سااڵنی كورد بە ناوی «توركەمان»‪،‬‬ ‫دانیشتووی گ��ون��دی «دۆس��ت��ان»ی س��ەر بە‬ ‫ن��اوچ��ەی سۆمای ب��رادۆس��ت رێكەوتی ‪24‬ی‬

‫بانەمەڕ بە ه��ۆی سووكایەتی و بێحورمەتی‬ ‫لە الیەن باوكییەوە دەستی داوەت��ە خۆكوژی و‬ ‫دەستبەجێ‌ گیانی لەدەست داوە‪ .‬هەوالنێری‬ ‫ك��وردپ��ا ئ��ام��اژەی ب���ەوەش داوە‪ ،‬ئ��ەو كچە لە‬ ‫حاڵێكدا خۆی رازاندۆتەوە و ویستوویە لە ماڵ‬ ‫بڕواتە دەرەوە‪ ،‬لە الیەن باوكییەوە سووكایەتی‬ ‫پێكراوە‪ ،‬هەر بۆیە پاش گەڕانەوە بۆ ماڵ بە‬

‫بڕووخـێ رێژیمـی كۆنەپەرستی كۆماری ئیسالمیی ئــێران‬

‫چەكی راو خۆی كوشتووە‪.‬‬ ‫كێشەی بنەماڵەیی و خەسارە كۆمەاڵیەتییەكان‬ ‫لە ناوچە كوردنشینەكانی ئێران رۆژ لەگەڵ‬ ‫رۆژ لە پەرەسەندندان و زۆر جار ئەو كێشانە‬ ‫بەرەنجامی خراپی وەك خۆكوژی و دیاردەی‬ ‫دیكەی لێدەكەوێتەوە‪.‬‬

‫ئەندامێكی حیزبی دێموكرات‬ ‫بە تەقەی هێزە نیزامییەكان گیانی لە دەست دا‬

‫ئەندامێكی حیزبی دێموكرات لە ناوچەی شنۆ بە هۆی تەقەی هێزەكانی رێژیم گیانی لەدەست‬ ‫دا‪ .‬ئەندامێكی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بە ناوی «یووسف مەعرووفی»‪ ،‬كوڕی‬ ‫عەبدوڵاڵ‪ ،‬خەڵكی «سێداوێ»ی سەر بە شاری شنۆ رێكەوتی ‪٢٥‬ی بانەمەڕی ‪١٣٩١‬ی‬ ‫هەتاوی بە هۆی تەقەی راستەوخۆی هێزە نیزامییەكانی رێژیمی ئیسالمیی ئێران‪ ،‬گیانی‬ ‫لەدەست دا‪.‬‬ ‫یووسف مەعرووفی خاوەنی ژن و منداڵ بوو و بۆ سیاحەت و كۆ‌كردنەوەی گیای خوراكی رووی‬ ‫لە شاخەكانی دەوروبەری شاری شنۆ كردبوو‪ .‬بەپێی وتەی هاوواڵتییانی ئەو ناوچەیە‪ ،‬هێزەكانی‬ ‫رێژیم ئیزنی ناشتنی تەرمی یووسف مەعرووفییان لە رۆژدا نەداوە و هەڕەشەیان لە بنەماڵەی‬ ‫ناوبراو كردووە كە دەبێ بە شەو بینێژن‪.‬‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران‪ ،‬پرسە و سەرەخۆشیی خۆی ئاراستە بنەماڵە و كەسوكاری‬ ‫كاك یوسف مەعرووفی دەكات و خۆی بە شەریك و بەشداریی خەمیان دەزانێت‪.‬‬

‫هاوواڵتییەكی سەقزی بە ناوی «سمكۆ خورشیدی» سزای سێدارەی بە سەردا سەپا‪ .‬بەگوێرەی‬ ‫راپۆرتی ئاژانسی هەواڵدەریی موكریان‪ ،‬هاوواڵتییەكی سەقزی بە ناوی «سمكۆ خورشیدی» كە ماوەی‬ ‫یەك ساڵە دەسبەسەر كراوە‪ ،‬بە تۆمەتی دژایەتی لەگەڵ خوا‪ ،‬دەرگیریی چەكدارانە و الیەنگری لە‬ ‫پارتێكی دژبەری رێژیمی ئیسالمیی ئێران‪ ،‬سزای سێدارەی بەسەردا سەپاوە‪.‬‬ ‫بەپێی ئەم راپۆرتە و بە پشتبەستن بە وتەكانی سمكۆ خورشیدی‪ ،‬سەرلەبەیانیی ڕۆژی ‪٢٠‬ی‬ ‫بانەمەڕی ‪١٣٩١‬ی هەتاوی‪ ،‬حوكمی سزای سێدارە بەسەر ناوبراودا سەپاوە و ‪ ٢٠‬رۆژ دەرفەتی پێ دراوە‬ ‫هەتا ناڕەزایەتیی خۆی لە هەمبەر ئەو حوكمە دەرببڕێ‪.‬‬ ‫سمكۆ خورشیدی لە خاكەلێوەی ‪١٣٩٠‬ی هەتاوی لە تاران دەسبەسەر و پاش ماوەیەك راگیران لە‬ ‫زیندانی سنە‪ ،‬بۆ زیندانی ناوەندیی شاری سەقز راگوێزراوە‪.‬‬

‫داگیركردنی سەیرانگایەكی دیكەی مەریوان‬ ‫لە الیەن سپای پاسدارانەوە‬ ‫سپای پاسدارانی رێژیم‪ ،‬یەكێكی دیكە لە سەیرانگاكانی مەریوان لە دەوروبەری گۆلی زرێباری داگیر‬ ‫كردووە‪ .‬سپای پاسدارانی رێژیمی ئیسالمیی ئێران‪ ،‬هێزێكی زۆری لە سەیرانگای «دەشتی كۆاڵن»‪،‬‬ ‫لە نزیك زرێبار جێگیر كردووە و هاتوچۆی الیەنگرانی سرووشت و هاوواڵتییان بۆ ئەو شوێنەی قەدەغە‬ ‫كردووە و هەر چەشنە هاتوچۆیەك كونترۆڵ دەكات‪.‬‬ ‫لەم پێوەندییەدا سپای پاسداران مۆنۆمێنتێكی بە بۆنەی «تێكهەڵچوونی هێزەكانی رێژیمی ئێران و‬ ‫رێژیمی بەعسی عێراق لە ساڵی ‪١٣٦٥‬ی هەتاوی» لە نزیك ئەو سەیرانگایە داناوە‪ .‬هەروەها رێژیم‬ ‫ئیسالمیی ئێران سەیرانگای «قەاڵخانی»‪ .‬لە گوندی «دەرەكێ» لە ناوچەی هەورامانی تەختی‪ ،‬لە‬ ‫ژێر كۆنترۆڵی خۆی داناوە‪.‬‬ ‫لەم دواییانەدا سپای پاسدارانی رێژیمی ئێران‪ ،‬بورجەكی نیزامی لە سەیرانگاكانی مەریوان درووست‬ ‫كردووە و هاتوچۆی هاوواڵتییان بۆ ئەو شوێنانە كونترۆڵ دەكات‪ .‬هەروەها بەپیی ئەم راپۆرتە‪ ،‬رێژیم‬ ‫لە كردەوەیەكدا دەیهەوێ بە درووستكردنی شارەكی پیشەسازی لە «دەشتی بیلوو» لە شاری مەریوان‪،‬‬ ‫ئەو سەیرانگایە لەنێو ببات‪.‬‬

‫سزای ‪ ٣٠‬ساڵ زیندان بۆ هاوواڵتییەكی بانەیی‬ ‫هاوواڵتییەكی بانەیی بە ناوی «موتەلیب ئەحمەدیان» لە الیەن دادگای سەقزەوە سزای ‪ ٣٠‬ساڵ‬ ‫زیندانی بەسەردا سەپا‪ .‬بەپێی راپۆرتی ئاژانسی هەواڵدەریی موكریان‪ ،‬هاوواڵتییەكی بانەیی كە ‪ ٢‬ساڵ‬ ‫پێش ئێستا لە الیەن هێزە ئەمنیەتییەكانی رێژیمی ئیسالمیی ئێرانەوە دەسبەسەر و راپێچی بەندیخانە‬ ‫كرابوو‪ ،‬لە الیەن «دادگای شۆڕشی ئیسالمیی سەقز»ەوە بە تۆمەتی هاوكاریی حیزبێكی دژبەری‬ ‫رێژیمی ئێران‪ ،‬سزای ‪ ٣٠‬ساڵ زیندانی بەسەردا سەپاوە‪.‬‬ ‫ناوبراو ماوەیەك لە ژووری تاكەكەسیی زینداندا بووە و ئێستاش لە زیندانی ناوەندیی شاری سەقز ماوەی‬ ‫حوكمەكەی تێپەڕ دەكات‪.‬‬

‫س ‌ێ زیندانیی سیاسیی كورد چارەنووسیان نادیارە‬ ‫ێ زیندانیی سیاسیی كورد دوای تێپەڕینی نزیك بە ‪ 4‬ساڵ لە دەستبەسەركرانیان‪ ،‬هەتا ئێستا‬ ‫س‌‬ ‫چارەنووسیان نادیارە‪ .‬جەمیل بارز‪ ،‬شاهێد بەهرامی و ئاسۆ میرزایی لە رێكەوتی ‪‌8‬ی جۆزەردانی ساڵی‬ ‫‪1387‬ەوە لە شاری مەریوان لە الیەن هێزەكانی سەر بە ئیتالعاتی سپای پاسدارانی حكوومەتی ئێرانەوە‬ ‫دەستبەسەر كراون و لەو كاتەوە هەتا ئێستا چارەنووسیان نادیارە‪.‬‬ ‫ێ هاوواڵتییە‬ ‫چاالكانی مافی مرۆڤ و دێموكراسی لە ئێران باڵوی كردەوە‪ ،‬بنەماڵەی ئەو س ‌‬ ‫رایانگەیاندووە «لە ماوەی ئەو ‪ 4‬ساڵەدا سەردانی چەندین ناوەندی ئەمنییەتیمان كردووە‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫ێ‬ ‫ێ زیندانییە سیاسییە هیچ واڵمێكمان پ ‌‬ ‫الیەن لێپرسراوانی ئەو ناوەندانەوە لەمەڕ چارەنووسی ئەو س ‌‬ ‫ێ هاوواڵتییە لە ئەنجامی زەخت و گوشاری هێزە‬ ‫نەدراوەتەوە‪ ».‬سەرچاوەكە ئاشكراشی كرد‪ ،‬ئەو س ‌‬ ‫ئەمنییەتییەكان بە ناچاری واڵت بەجێ‌ دەهێلێن و دوای ماوەیەك دەگەڕێنەوە شاری مەریوان‪.‬‬ ‫ێ كەسە دوابەدوای گەڕانەوەیان لە الیەن هێزەكانی سەر بە ئیتالعاتی سپای پاسدارانی‬ ‫ئەو س ‌‬ ‫حكوومەتی ئیسالمیی ئێرانەوە دەستبەسەر كرابوون و لەو كاتەوە هەتا ئێستا هیچ هەواڵێك لەمەڕ‬ ‫چارەنووسیان لەبەر دەستدا نیە‪.‬‬

‫هەواڵ و راپۆرت‬

‫ژمارە ‪ 581‬ـ ‪20‬ی مای ‪2012‬‬

‫كۆچی دوایی دایكی دوو شەهیدی‬ ‫رێگای ئازادیی كوردستان‬ ‫لە شاری ورمێ‬

‫كۆچی دوایی كەسایەتییەكی نیشتمانپەروەر‌و باوكی شەهیدێكی‬ ‫رێگای رزگاریی كوردستان لە ناوچەی ورمێ‬

‫دایكی دوو شەهیدی رێگای رزگاریی كوردستان‬ ‫لە ناوچەی ورمێ‪ ،‬لە تەمەنی ‪ ٨٠‬ساڵیدا كۆچی‬ ‫دوایی كرد‪ .‬دایە «ئاسمین ئەمینی»‪ ،‬كچی‬ ‫حەسەن‪ ،‬خەڵكی «دزەی سیاووش»ی سەر بە‬ ‫شاری ورمێ و دایكی شەهیدان جەمشید و تاهیر‬ ‫ئەسەدی‪ ،‬رۆژی چوارشەممە‪ ،‬رێكەوتی ‪٢٠‬ی‬ ‫بانەمەڕی ‪١٣٩١‬ی هەتاوی‪ ،‬لە تەمەنی ‪٨٠‬‬ ‫ساڵیدا بە هۆی پیری‌و نەخۆشی لە شاری ورمێ‬ ‫كۆچی دوایی كرد‪.‬‬ ‫شەهید جەمشید ئەسەدی یەكێك لە‬ ‫فەرماندەكانی ئەوكاتی هێزی «شەهید نحۆ»‬ ‫بوو كە لە ناوچەی ورمێ بەرپرسایەتیی زۆر‬ ‫شەڕی بەناوبانگی لە ئەستۆ بووە ‌و لە زۆر‬ ‫شەڕدا بەشداریی چاالكانە‌‌و قارەمانانەی كردووە‪.‬‬ ‫لە شەڕەكانی ناوچەی تەرگەوەڕ ‌و مەرگەوەڕ ‌و‬ ‫هەروەها ناوچەی «كناربەڕۆژ»ی سەر بە شاری‬ ‫ورمێ ‌و گرتنی پاسگاكانی رێژیم لە گوندی‬ ‫«قڕنێسە»دا بەشداری كردووە‪.‬‬ ‫دایە ئاسمین هەتا دوایین ساتەكانی ژیانی‬ ‫هەمیشە ئەڤینداری رێبازی پێشمەرگە بوو‬ ‫‌و ئاواتی هەرەگەورەی رزگاریی گەل ‌و‬ ‫نیشتمانەكەی بوو‪.‬‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بە بۆنەی‬ ‫كۆچی دوایی دایە ئاسمین ئەمینی سەرەخۆشی‬ ‫گەرمی خۆی ئاراستەی بنەماڵە ‌‌و كەسوكاری‬ ‫ناوبراو دەكات‌ و خۆی بە شەریك ‌و بەشداریی‬ ‫خەمیان دەزانێت‪.‬‬

‫كۆچی دوایی باوكی شەهیدێكی‬ ‫كوردستان لە پیرانشار‬ ‫« قادر كامەال»‪ ،‬باوكی شەهید «رەحمان‬ ‫كامەال»‪ ،‬خەڵكی گوندی «كێلێ‌»ی ناوچەی‬ ‫الجانی پیرانشار‪ ،‬سەرلەبەیانی سێ‌شەممە‪،‬‬ ‫رێكەوتی ‪١٩‬ی بانەمەڕی ‪١٣٩١‬ی هەتاوی‪ ،‬بە‬ ‫هۆی نەخۆشی لە نەخۆشخانەی شاری مەهاباد‬ ‫كۆچی دوایی كرد‪.‬‬ ‫شەهید «رەحمان كامەال»‪ ،‬كوڕی «مام قادر»‪،‬‬ ‫پێشمەرگەی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫بوو كە لە گوندی «زەنگیاوێ»‌ لەگەڵ پۆلێك‬ ‫پێشمەرگە كەوتە نێو بۆسەی دوژمن و پاش‬ ‫برینداربوون‪ ،‬بە هۆی قورسی برینەكەی تێكەڵ‬ ‫بە كاروانی شەهیدان بوو‪.‬‬ ‫تەرمی مام قادر لە تەنیشت كوڕەكەی لە‬ ‫گۆڕستانی «شەهید فاتمە» لە گوندی‬ ‫«كێلێ»‌ لە نێو ئاپۆرای خەڵكی ناوچەكەدا‬ ‫بەخاك سپێردرا‪.‬‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران‪ ،‬سەرەخۆشی‬ ‫لە بنەماڵەی مام قادر دەكات‌و خۆی بە بەشداریی‬ ‫خەمیان دەزانێت‪.‬‬

‫كۆچی دوایی ئەندامێكی دێرینی‬ ‫حیزبی دێموكراتی‬ ‫ئەندامیكی دێرینی حیزبی دێموكراتی‬ ‫كوردستانی ئێران بە هۆی نەخۆشیی شێرپەنجە لە‬ ‫ناوچەی مەریوان كۆچی دوایی كرد‪ .‬ئەندامێكی‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بە ناوی‬ ‫«مەعرووف عەباسی»‪ ،‬كوڕی عەلی محەممەد‬ ‫و خەڵكی گوندی «شیان»ی سەر بە مەریوان‪،‬‬ ‫رێكەوتی ‪١٤‬ی بانەمەڕی ‪١٣٩١‬ی هەتاوی‪،‬‬ ‫بە هۆی نەخۆشی لە نەخۆشخانەی تەوحیدی‬ ‫شاری سنە كۆچی دوایی كرد‪ .‬مەعرووف‬ ‫عەباسی‪ ،‬لە ساڵی ‪١٣٥٩‬ی هەتاوی پێوەندی‬ ‫بە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێرانەوە گرت‬ ‫و لە ساڵی ‪ ١٣٦٢‬لە الیەن رێژیمی ئیسالمیی‬ ‫ئێرانەوە بۆ ماوەی ‪ ٤‬مانگ دەسبەسەر كرا‪.‬‬ ‫هەروەها دیسان لە ساڵی ‪١٣٦٤‬ی هەتاوی بە‬ ‫تۆمەتی هاوكاری لەگەڵ حیزب بۆ ماوەی ‪٦‬‬ ‫مانگ لە ژووری تاكەكەسی دەسبەسەر كرا‪ .‬كاك‬ ‫مەعرووف لە ماوەی دەسبەسەركردنیدا لە الیەن‬ ‫دەستوپێوەندییەكانی رێژیمی ئیسالمیی ئێرانەوە بە‬ ‫توندی و بێ‌بەزەییانە ئەشكەنجە كرا و لە ئاكامدا‬ ‫تووشی نەخۆشیی شێرپەنجە بوو هەر بە هۆی ئەو‬ ‫نەخۆشییەوە گیانی لە دەست دا‪.‬‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستان‪ ،‬پرسە و‬ ‫سەرەخۆشیی خۆی ئاراستەی بنەماڵە و‬ ‫كەسوكاری مەعرووف عەباسی دەكات و خۆی بە‬ ‫شەریك و بەشداریی خەمیان دەزانێت‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫كەسایەتییەكی نیشتمانپەروەر و باوكی‬ ‫شەهیدێكی رێگای رزگاری و سەربەستیی‬ ‫كوردستان لە تەمەنی ‪ ٩١‬ساڵیدا كۆچی دوایی‬ ‫كرد‪« .‬قوچعەلی نەبی‌زادە»‌‪ ،‬كەسایەتیی‬ ‫نیشتمانپەروەر ‌و خەڵكی گوندی «دەلوو»ی‬ ‫سەر بە شاری ورمێ رێكەوتی ‪١٩‬ی بانەمەڕی‬ ‫‪١٣٩١‬ی هەتاوی لە تەمەنی ‪91‬ی ساڵیدا بە‬ ‫هۆی پیری‌و نەخۆشی كۆچی دوایی كرد‪.‬‬ ‫قوچعەلی كەسایەتییەكی نیشتمانپەروەر‬ ‫‌و یەكێك لە پشتیوانانی حیزبی دێموكراتی‬ ‫كوردستانی ئێران و هەمیشە وەك مرۆڤێكی جێگای باوەڕ‪ ،‬یار و یاریدەری هێزی پێشمەرگەی‬ ‫كوردستان بوو و هەمیشە ماڵەكەیان شوێنی حەوانەوەی هێزی پێشمەرگەی كوردستان بووە‪.‬‬ ‫قوچعەلی نەبی‌زادە هەر بە هۆی هەڵوێستی نیشتمانپەروەرانە‪ ‌،‬ماوەیەك لە ژیانی لە زیندانەكانی‬ ‫رێژیمی ئیسالمیی ئێراندا تێپەڕاند‪.‬‬ ‫قوچعەلی نەبی‌زادە لە ناوچەكانی دۆڵ و ئەنزەلی سەر بە شاری ورمێ وەك كەسایەتییەكی‬ ‫جێگای باوەڕ و لە نێو خەڵكدا خاوەن رێز‌و حورمەتێكی تایبەت بوو‪ .‬هەروەها كوڕێكی قوچعەلی‬ ‫نەبی‌زادە لە نێو هێزەكانی پێشمەرگەی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران شەهید بوو‪.‬‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بە بۆنەی كۆچی دوایی قوچعەلی نەبی‌زادە سەرەخۆشی‬ ‫ك و بەشداریی‬ ‫گەرمی خۆی ئاراستەی بنەماڵە‌‌و كەسوكاری ناوبراو دەكات‌و خۆی بە شەری ‌‬ ‫خەمیان دەزانێت‪.‬‬

‫كۆچی دوایی هاوسەری شەهیدێكی رێگای رزگایی كوردستان لە شاری كامیاران‬ ‫هاوسەری شەهیدێكی رێگای رزگاریی كوردستان لە ناوچەی كامیاران لە تەمەنی ‪ ٦٠‬ساڵیدا كۆچی‬ ‫دوایی كرد‪ .‬رۆژی یەكشەممە‪ ،‬رێكەوتی ‪٢٤‬ی بانەمەڕی ‪١٣٩١‬ی هەتاوی‪ ،‬دایە «زەینەب نوسرەتی»‪،‬‬ ‫خێزانی شەهیدی رێگای رزگاری «محەممەد كەریم نوسرەتی» لە ئاوایی «نەسرەت ئاوای» سەر بە‬ ‫شاری كامیاران‪ ،‬لە تەمەنی ‪ ٦٠‬ساڵیدا ماڵئاوایی لە ژیان كرد‪.‬‬ ‫دایە زەینەب پاش شەهیدبوونی مێردەكەی چەندین جار بە هۆی هەڵوێستی نیشتمانپەروەرانەی لە الیەن‬ ‫هێزەكانی رێژیمی ئیسالمیی ئێران دەستبەسەر كرا و هەتا دوایین ساتەكانی ژیانی لەسەر رێبازی مێردی‬ ‫شەهیدی سوور و پێداگر بوو‪.‬‬ ‫جێگای ئاماژەیە‪ ،‬شەهید محەممەد كەریم نوسرەتی لە رێكەوتی ‪١٣٦٠/٠٢/١٢‬ی هەتاوی‪ ،‬لە‬ ‫‌«گەزگەزارە» لە شەرێكی نابەرانبەر لەگەڵ هێزەكانی رێژیمدا شەهید بوو‌و هەر لەو شوێنە بە خاكی‬ ‫نیشتمان سپێردرا‪.‬‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستان‪ ،‬سەرەخۆشیی گەرمی خۆی ئاراستەی بنەماڵە‌‌و كەسوكاری دایە زەینەب‬ ‫دەكات‌و خۆی بە شەریك‌و بەشداریی خەمیان دەزانێت‪.‬‬

‫كۆچی دوایی دایكی سێ شەهیدی رێگای رزگاریی كوردستان لە ناوچەی ماكۆ‬

‫دایكی سێ شەهیدی رێگای سەربەستی و رزگاریی كوردستان لە ناوچەی ماكۆ لە تەمەنی‬ ‫‪ ٧٩‬ساڵیدا كۆچی دوایی كرد‪.‬‬ ‫»‬ ‫دایە «خانێ حەسەنزادە»‪ ،‬دایكی شەهیدان «ئیبراهیم حەسەنزادە»‪« ،‬گوڵێ حەسەنزادە ‌‬ ‫و «حەسەن حەسەنزادە»‌ خەڵكی گوندی «یارمق»ی سەر بە شاری ماكۆ‪ ،‬رێكەوتی ‪١٨‬ی‬ ‫بانەمەڕی ‪١٣٩١‬ی هەتاوی‪ ،‬لە تەمەنی ‪ ٧٩‬ساڵیدا بە هۆی پیری‌و نەخۆشی كۆچی دوایی‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫دایە خانێ حەسەنزادە لە بنەماڵەیەكی گەورە‌و نیشتمانپەروەری شاری ماكۆ لە دایك بووە‌و‬ ‫بنەماڵەی ناوبراو هەمیشە رۆڵێكی چاالكیان لە بزاڤی میللی دێموكراتیكی خەڵكی كوردستاندا‬ ‫هەبووە‪ .‬لە سەردەمی شۆڕشی گەالنی ئێراندا لە ساڵی ‪ ١٣٥٧‬هەتا‪ ١٣٦٣‬ماڵەكەیان لە گوندی‬ ‫یارمق‪ ،‬بارەگای حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بوو‪.‬‬ ‫مێردی دایە خانێ واتە حاجی عەبدوڵاڵ ناسراو بە حاجی «عەڤدۆ» بە هۆكاری پشتیوانی‬ ‫لە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بە ناچار پاش داگیركردنی كوردستان بە دەست هێزەكانی‬ ‫كۆماری ئیسالميی ئێران پەڕیوەی كوردستانی توركیە بوو‪.‬‬ ‫كوڕە گەو‌رەكەی دایە خانێ‪« ،‬حەسەن حەسەنزادە»‌ فەرماندەری بەوەج و ئازای هێزی‬ ‫پێشمەرگەی كوردستان لە ناوچەی ماكۆ بوو كە دوو ساڵ بەر لە ئێستا لە واڵتی فینالند‬ ‫كۆچی دوایی كرد ‌و تەرمەكەی پاش گەڕاندنەوە بۆ ئێران لە الیەن ئیتالعاتی كۆماری‬ ‫ئیسالمیی ئێرانەوە لە گۆڕستانی گوندی یارمق رفێندرا‪.‬‬ ‫» كە پێشمەر‌گەی‬ ‫هەروەها دوو جگەرگۆشەی دایە خانێ بە ناوەكانی «ئیبراهیم حەسەنزادە ‌‬ ‫» بە دەست هێزەكانی رێژیمی‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بووە ‌‌و «گوڵێ حەسەنزادە ‌‬ ‫ئیسالمیی ئێران شەهید كران‪.‬‬ ‫دایە خانێ هەتا دوایین ساتەكانی ژیانی بە ئامانجە بەرزەكانی حیزب‌و نەتەوەی كورد وەفادار‬ ‫مایەوە‌‌و سەرەڕای هەموو ئەو نەهامەتییانەی كە بەسەر بنەماڵەكەیاندا هاتووە‪ ،‬هەمیشە شانازی‬ ‫بەوە دەكرد كە منداڵەكانی لە رێگای شەرەف‌و كەرامەتی نەتەوەی خۆیان شەهید بوون‪.‬‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بە بۆنەی كۆچی دوایی دایە خانێ سەرەخۆشیی گەرمی‬ ‫خۆی ئاراستەی بنەماڵە ‌‌و كەسوكاری ناوبراو دەكات ‌و خۆی بە شەریك‌ و بەشداریی خەمیان‬ ‫دەزانێت‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژمارە ‪ 581‬ـ ‪31‬ی بانەمەڕی ‪1391‬‬

‫مستەفا هیجری‪:‬‬

‫كێشەی نەتەوەكانی دواكەوتوو لە رۆژهەاڵتی نێوەڕاستدا بەتایبەتی كێشەی دیكتاتۆریەتە‬ ‫بەشی دووهەم و كۆتایی‬ ‫گۆڤاری «ك��ەوان��ە» وتووێژێكی لەگەڵ بەڕێز‬ ‫مستەفا هیجری‪ ،‬سكرتێری گشتیی حیزبی‬ ‫دێموكراتی كوردستانی ئێران لەمەڕ بارودۆخی‬ ‫رۆژه���ەاڵت���ی ك��وردس��ت��ان و ئ��ێ��ران ب��ە گشتی و‬ ‫بارودۆخی ناوچەكە پێك هێناوە‪ .‬لەبەر گرینگی‬ ‫تەوەرەكانی وتووێژەكە‪« ،‬كوردستان» بە پێویستی‬ ‫زان��ی ب�ڵاوی بكاتەوە كە سەرنجی خوێنەرانی‬ ‫بەڕێزی بۆ بەشی دووهەمى رادەكێشین‪.‬‬ ‫كەوانە‪ :‬ئایا بیر لەوە كراوەتەوە كە ژنان لە سیاسەتی‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستاندا بەشدار بن؟‬ ‫مستەفا هجری‪ :‬كاتێك ئێمە باس لە سیستمی‬ ‫دیكتاتۆری دەكەین‪ ،‬لە سیستمی دیكتاتۆریدا‬ ‫هەموو شتێك تێك دراوە‪ ،‬هەموو فەرهەنگ و‬ ‫كولتوور و بایەخەكان تێك دراون‪ ،‬تۆ چاو لێبكە‬ ‫لە كۆماری ئیسالمیی ئێراندا هەموو شتێك تێك‬ ‫دراوە‪ ،‬بێجگە لە گرووپێكی بچووك كە بڕوایان بە‬ ‫شێعەی ویالیەتی فەقیهە‪ ،‬لە دەوری وەلیی فەقیهدا‬ ‫كۆ ب��وون��ەت��ەوە باقی خەڵكی ئیتر بێ بایەخە‪،‬‬ ‫هەموومان لە بیرمانە كە لە دوای هەڵبژاردنی‬ ‫سەرۆك كۆماری بە خەڵكی ناڕازی دەوت پووش‬ ‫و پەاڵش‪ ،‬پێی دەوتن گوێرەكە‪ ،‬لە سیستمێكی وادا‬ ‫و لە فەرهەنگێكی وادا كە بە داخەوە ساڵەهای‬ ‫ساڵە درێژەی هەیە‪ ،‬نە پیاو مافی خۆی هەیە‪،‬‬ ‫نە ژن‪ ،‬نە الو‪ ،‬نە پیر‪ ،‬نە منداڵ‪ ،‬هیچ كەسێك‬ ‫مافە ئینسانییەكەی ن��اپ��ارێ��زرێ��ت‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫ژن��ان كە لە رۆژه��ەاڵت��ی ناوەڕاستدا بە گشتی‬ ‫كولتوورەكەی دژی ژن��ە‪ ،‬لە ب��اری ئایینییەوە‬ ‫و بنەماڵەییەوە دەچەوسێنەوە‪ .‬نەیانتوانیوە بەو‬ ‫هۆیانەوە ئەو جۆرەی كە پێویستە بەشداری بكەن‬ ‫لە چاالكی و تێكۆشانە سیاسییەكان‪ ،‬مەبەستم‬ ‫ئ��ەوە نیە كە تێیدا بەشدار نین‪ ،‬ب��ەاڵم دەڵێم بەو‬ ‫جۆرەی كە پێویستە نەیانتوانیوە‪ ،‬دەنا ئێمە لە ناو‬ ‫ژنانیشدا ژنی زۆر تێكۆشەر و چاالكمان هەبووە‬ ‫لە ریزی حیزبە سیاسییەكانی كوردی ئێران‪ ،‬لە ناو‬ ‫هونەرمەندان‪ ،‬لە ناو حیزبی دێموكراتی كوردستانی‬ ‫ئێراندا‪ ،‬لە ئاستی رێبەرایەتی و بڕیارداندا ژنان‬ ‫بەشدارن‪ ،‬بەاڵم ئەوە بەس نیە‪ ،‬پێ بە پێی ئەوەی‬ ‫دێموكراسی لە ناوچەكەدا دەچێتە پێشەوە‪ ،‬بێگومان‬ ‫ژنانیش زیاتر دەوری��ان دەردەك��ەوێ‪ ،‬كاریگەرییان‬ ‫زیاتر دەردەكەوێ‪ ،‬زیاتر دەتوانن لە بڕیارداندا‪ ،‬لە‬ ‫مەركەزی بڕیارداندا‪ ،‬لە هەڵسووڕاندنی كاروباری‬ ‫واڵت��دا ب��ەش��داری بكەن‪ ،‬ب��ەاڵم هەمووی ئەوانە‬ ‫ب��ەس��ت��راوەت��ەوە بە بەرەوپێشچوونی دێموكراسی‪،‬‬ ‫واتە ئەگەری نیە ژن بتوانێ بە مافەكانی خۆی‬ ‫بگات‪ ،‬جیا لەوەی كە دەبێ حكوومەت بگۆڕێ و‬ ‫حكوومەتێكی دێموكراتیك بێتە سەر كار‪ .‬مەبەستم‬ ‫ئەوە نیە كە دەبێ ژن راوەستێ چاالكی نەكا بۆ‬ ‫مافەكانی خۆی هەتاكوو حكوومەتی دێموكراتیك‬ ‫دادەمەزرێ‪ ،‬بەڵكوو مەبەستەكەم ئەوەیە كە ژنانی‬ ‫ئێستا لە دوو الیەنەوە ئەركیان لە سەر شانە كە‬ ‫خەبات بكەن‪ ،‬ی��ەك خەباتێكی سیاسی ش��ان بە‬ ‫شانی پ��ی��اوان و هەموو ئ��ازادی��خ��وازان��ی ئێران و‬ ‫كوردەكان بۆ گۆڕینی حكوومەت و هێنانەكایەی‬ ‫حكوومەتێكی دێموكراتیك و لە الیەكی دیكەوە‬ ‫خەبات بۆ ئ��ەو مافانەی خۆیان كە وەك��وو ژن‬ ‫پێشێل ك���راوە ب��ە زۆر ه��ۆك��ار‪ ،‬ب��ەاڵم ئ���ەوەی كە‬ ‫رۆژێك ژنیش لە كۆمەڵگەی كوردەواری خۆماندا‬ ‫دەتوانێ زۆر لەوەی كە ئێستا هەیە لە بڕیارداندا‬ ‫لە هەڵسووڕاندنی ك��اروب��اری واڵت��دا‪ ،‬لە هەموو‬ ‫گۆشەوكەناری ئەو واڵتەدا وەكوو پیاو بەشدار بێ‪،‬‬ ‫لەوەدا گومانم نیە‪.‬‬ ‫ك��ەوان��ە‪ :‬چ��ەن��د ساڵێك ل��ەم��ەوب��ەر ق���ەرار وابوو‬ ‫كۆنگرەیەكی نەتەوەیی ك��ورد ببەسترێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ه��ەن��دێ ح��ی��زب ب��ە ه���ۆی ب���ی���روڕای جیاوازەوە‬ ‫پێشوازییان لەو كۆنگرەیە نەكرد و بەڕێوە نەچووە‪.‬‬ ‫نەهاتنیان باش بوو یان خراپ؟‬ ‫مستەفا هجری‪ :‬ئێستا ئەوەی كە بەرباسە‪ ،‬قەرار‬ ‫وای��ە لە الی��ەن س��ەرۆك��ی هەرێمی كوردستانەوە‬ ‫كۆنگرەیەكی ئاوا ببەسترێ‪ ،‬بەاڵم تاكوو ئێستا ئەو‬ ‫كۆنگرەیە نەبەستراوە‪ ،‬بەو جۆرەی باسیان كردووە‬ ‫قەرار وایە لە داهاتوودا ئەو كۆنگرەیە ببەستن‪ .‬بەو‬ ‫جۆرەی باس كراوە كۆمەڵەی ئەحزابی سیاسیی‬ ‫ك��ورد ل��ە ه��ەم��وو بەشەكانی كوردستانی تێیدا‬ ‫ب��ەش��داری دەك��ەن بۆ ئ��ەوەی بتوانن خەتابێكیان‬ ‫هەبێ رووب���ەڕووی واڵتانی دەرەوە‪ ،‬رووبەڕووی‬

‫حكوومەتەكان‪ ،‬رووبەڕووی نەتەوەی كورد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تا ئێستا ئەوە نەگیراوە‪ .‬ئێمەش چاوەڕوانین بزانین‬ ‫ئەو كۆنگرەیە دەگیردرێ یان ناگیردرێ‪.‬‬ ‫ك���ەوان���ە‪ :‬پ��ێ��م��وای��ە ئێستا ح��ی��زب��ە كوردییەكان‬ ‫گەیشتوونەتە ئەو ئاستە رۆشنبیری سیاسییە كە‬ ‫ئیتر دابنشین لە یەكتر تێبگەن و بەرەیەكی فكری‬ ‫یان بەرەیەكی سیاسی پێك بێنن‪ ،‬ئایا بیرتان لەوە‬ ‫كردووەتە‪ ،‬یان كارێكی واتان كردووە كە بەرەیەكی‬ ‫یەكگرتووی كورد لە رۆژهەاڵتی كوردستاندا پێك‬ ‫بێنن؟‬ ‫مستەفا هجری‪ :‬بەداخەوە ئەو ئینشیعاباتانەی‬ ‫كە لە حیزبەكانی كوردستانی ئێراندا هاتوونەتە‬ ‫پێشێ‪ ،‬لەو بوارەدا كاریگەری نێگەتیڤی زۆریان‬ ‫داناوە‪ ،‬بەاڵم ئێمە بەش بە حاڵی خۆمان هەر لە‬ ‫هەوڵداین بۆ ئەوەی بتوانین رێگاچارەیەك بۆ ئەو‬ ‫مەسەلەیە ببینینەوە و بتوانین لێك نزیك بینەوە‬ ‫و بە زمانێكی هاوبەش بتوانین لەگەڵ كۆڕ و‬ ‫كۆمەڵەكانی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی دەرەوە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫نەتەوەی خۆمان بتوانین وەك��وو یەكدەنگ قسە‬ ‫بكەین‪ ،‬لە هەوڵی ئەوەداین‪ ،‬هیوادارم كە بتوانین‬ ‫ئەوە چارەسەر بكەین‪.‬‬ ‫كەوانە‪ :‬خەڵكی كوردستان وەكوو زۆرینە ئایینێكی‬ ‫تایبەت بە خۆیانیان هەیە‪ ،‬ئیسراییلیش ئایینێكی‬ ‫تایبەت بە خۆی هەیە‪ ،‬بە رای ئێوە ئایا پەیوەندیی‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان یان بە گشتی كورد لەگەڵ‬ ‫ئیسراییلدا باشە یان نا؟‬ ‫مستەفا هجری‪ :‬ئێمە وەك��وو ئەحزابی سیاسی‪،‬‬ ‫وەكو گەلی كورد هیچ كێشەیەك نابینین لەوەی‬ ‫كە پەیوەندی بگرین لەگەڵ ئیسراییل‪ ،‬یان لەگەڵ‬ ‫هەر واڵتێكی دیكە‪ ،‬ئێمە هیچ كێشەیەكمان نە‬ ‫وەكوو نەتەوەی كورد نە وەكوو تەنانەت كوردی ئێران‬ ‫لەگەڵ ئیسراییل نیە‪ ،‬لە مێژووشدا قەد كێشەمان‬ ‫لەگەڵ ئیسراییل نەبووە‪ ،‬من بە بۆچوونی خۆم‬ ‫پێموایە بەگشتی خەڵكی ئێرانیش بە گشتی وایە‬ ‫هیچ كێشەیەكی لەگەڵ ئیسراییل نیە‪ ،‬ئەوەی كە‬ ‫پروپاگەندە دژی ئیسراییل دەكا كۆماری ئیسالمییە‬ ‫كە دەیەوێ وا پیشان بدات كە پارێزگاری لە مافی‬ ‫ئیسالمییەكان بەتایبەت فەلەستینییەكان دەكا‪،‬‬ ‫پروپاگەندەی كۆماری ئیسالمی بۆ هەموو كەس‬ ‫و تەنانەت بۆ فەلەستینیەكانیش روون بووەتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو دامەزراندنی پەیوەندییە بەشێكی زۆری‬ ‫ئەبەسترێتەوە بە الیەنی دیكە‪ ،‬بۆیە لە باری‬ ‫خودی پێكهێنانی پەیوەندی‪ ،‬من هیچ كێشەیەك‬ ‫نابینم‪ ،‬بەاڵم بەستراوەتەوە ئایا الیەنەكەی دیكە‬ ‫ئامادەیە ئەو كارە بكا یان نا‪ ،‬مەسەلەكە ئەوەیە‪.‬‬ ‫كەوانە‪ :‬واڵتانی هاوپەیمان پێداگرن لە سەر ئەوەی‬ ‫كە سووریا دەبێ بڕووخێ‪ ،‬ئایا دوای رووخانی‬ ‫حكوومەتی سووریا‪ ،‬دەسپێكی راپەڕێنێك لە ئێراندا‬ ‫دەبێت‪ ،‬لەو ب��وارەدا داهاتووی حكوومەتی ئێران‬ ‫چۆن دەبینیت؟‬ ‫مستەفا هجری‪ :‬م��ەرج نیە كە دوای رووخانی‬ ‫سووریا لە ئێراندا راپەڕین روو ب��دا‪ ،‬ب��ەاڵم وەكو‬ ‫باسم كرد مەسەلەی رووخانی دیكتاتۆرەكان لە‬ ‫ناوچەكەدا هەر كامەیان كە دەڕووخێ كاریگەری‬ ‫ل��ەس��ەر ئ��ەوی دیكەیان دەادەن���ێ بەتایبەتی لە‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ كۆماری ئیسالمیی ئێران و‬ ‫س��ووری��ادا مەسەلەكە بڕێك جیاوازی هەیە‪ ،‬لەو‬ ‫ب��ارەوە كە سووریا لە واقیعدا وەك��وو پردێكە لە‬ ‫نێوان كۆماری ئیسالمی و فەلەستین و حزبوڵاڵ‬ ‫كە الیەنگرانی ك��ۆم��اری ئیسالمی تێدا هەن‪.‬‬ ‫بە نەمانی سووریا ئەو پردە دەڕووخ��ێ‪ ،‬یان بڵێم‬ ‫النیكەم زۆر الواز دەبێ‪ .‬ئیدی كۆماری ئیسالمی‬ ‫دەستی ئاوەڵە نابێ وەكوو ئێستا بتوانێ بە كەیفی‬ ‫خۆی تەداخول بكا لە واڵتانی ناوچەكە وەكوو‬ ‫لوبنان و فەلەستین و هەڕەشەی راستەوخۆ بكا لە‬ ‫سەر ئیسراییل‪ ،‬ئەوەی نامێنێ و لە واقیعدا تەنیا‬ ‫واڵتێكی عەرەبیش كە تاكوو ئێستا لەگەڵ ئێران‬ ‫هاوپەیمانە سووریایە‪ ،‬بە نەمانی وی ئەو تەنیا‬ ‫دۆستەی خۆیشی لەدەست دەدا‪ ،‬زیاتر لە پێشوو‬ ‫لە نێو واڵتانی ناوچەكە بەتایبەتی لە ناو واڵتانی‬ ‫عەرەبیدا دەكەوێتە پەراوێزەوە‪ .‬بێگومان خەڵكی‬ ‫ئێرانیش بە رووخانی حكوومەتی بەشار ئەسەد‬ ‫كە لە ژێر حمایەتی كۆماری ئیسالمیی ئێراندایە‬ ‫زۆرتر دڵخۆش دەبن‪ ،‬زۆرتر هان دەدرێن بۆ ئەوەی‬ ‫ئەوانیش خەباتی خۆیان درێژە پێ بدەن و وەكوو‬ ‫خەڵكی سووریا بتوانن دیكتاتۆرەكەیان بڕووخێنن‪.‬‬ ‫كاریگەرییەكان كاریگەریی ناڕاستەوخۆن‪ ،‬بەاڵم لە‬

‫چەندین الیەنەوە ئەو كاریگەرییە ناڕاستوخۆیانە‬ ‫دادەنێتە سەر ئێران بە شێوەی نێگەتیڤ‪ ،‬بۆ سەر‬ ‫خەڵكی ئێران بە شێوەی پۆزەتیڤ‪.‬‬ ‫كەوانە‪ :‬جاران جیهان ببووە دوو بلۆكی شەرق و‬ ‫غەربەوە‪ ،‬ئێستاش رووسیا و چین هەر دەیانەوێ‬ ‫ئ��ەو بلۆكە راگ��رن لە بەرامبەر بلۆكی غەربدا‪،‬‬ ‫هۆی چییە كە هێشتا رووسیا و چین رازی نابن‬ ‫بەوەی كە سووریا بڕووخێت؟ داوای چ شتێك لە‬ ‫غەرب دەكەن؟‬ ‫مستەفا هجری‪ :‬لە واقیعدا ئەوەی كە رووسیا و‬ ‫چین دەیكەن نەك لەبەر ئەوەیە كە بیروباوەڕیان‬ ‫ب��ەو سیستمە حكوومەتانە ه��ەی��ە‪ ،‬ب��ەڵ��ك��وو بۆ‬ ‫پاراستنی قازانج و بەرژەوەندییەكی یەكجار زۆری‬ ‫بازرگانی و سیاسییە كە بە بوونی حكوومەتی‬ ‫بەشار ئەسەد و كۆماری ئیسالمیی ئێران دەتوانن‬ ‫لە ناوچەكەدا بیپارێزن‪ .‬بە نەمانی حكوومەتی‬ ‫بەشار ئەسەد یان كۆماری ئیسالمی ئەو قازانج‬ ‫و بەرژەوەندییانە بۆ ئ��ەوان بەو شێوەیە نامێنێ‪،‬‬ ‫بێجگە ل��ەوە ل��ە ب��اری سیاسیشەوە ب��ە نەمانی‬ ‫ئەو دوو حكوومەتە ناوچەكە زیاتر دەكەوێتە ژێر‬ ‫سایەی بەرژەوەندییەكانی رۆژئ���اوا كە چین و‬ ‫رووسیا ئەوەیان ناوێ‪ .‬بۆیە تا دوایین چركە ئەوان‬ ‫بەرگری لەو دوو پێگەیەیان دەكەن‪ ،‬بەاڵم كاتێك‬ ‫ئەوانیش هەست ب��ەوە بكەن كە ئەوانە لە حاڵی‬ ‫رووخاندان‪ ،‬لە حاڵی نەماندان‪ ،‬ئەوانیش پشتیان‬ ‫تێدەكەن چونكە ئ��ەوان��ە بە دوای ئ��ەوە نین كە‬ ‫حكوومەتی كۆماری ئیسالمی یان حكوومەتی‬ ‫بەعسی سووریا راگ��رن لە ب��ەر ئ��ەوەی باوەڕیان‬ ‫پێیەتی‪ ،‬بەڵكوو لەبەر ئەوەیە كە قازانجەكەیان‬ ‫دەپارێزێ‪ ،‬كاتێك بینییان ئەو حكوومەتانە لە حاڵی‬ ‫رووخاندان و ئیتر ناتوانن قازانجی ئەوان بپارێزن‪،‬‬ ‫ئەوانیش پشتیان تێدەكەن‪ ،‬ئەوە لە واقیعدا قانوونی‬ ‫هەموو ئەو حكوومەتانەیە كە هاوپەیمانییەكەیان لە‬ ‫رووی قازانج و بەرژەوەندییە‪.‬‬ ‫كەوانە‪ :‬حكومەتی ئیسالميی ئێران حكوومەتێكی‬ ‫ئ��ەس��ن��اع��ەش��ەری ی���ان ن��اوەن��دگ��ەرای��ی شێعەی‬ ‫ئیسالمییە‪ ،‬بەاڵم زۆربەی هاوپەیمانەكانی واڵتانی‬ ‫كۆمۆنیستن‪ ،‬چی وا دەكات كە لەگەڵ واڵتانی‬ ‫كۆمۆنیستدا كۆ ببێتەوە‪ ،‬چ بەرژەوەندییەكی‬ ‫كۆماری ئیسالمی تێدایە كە پەنا بۆ ئەو واڵتانە‬ ‫دەبات؟‬ ‫مستەفا ه��ج��ری‪ :‬ل��ە راس��ت��ی��دا دیكتاتۆرەكان‬ ‫هەموویان لە سیاسەتی گشتیدا وەك یەكن‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە ه��ەم حكوومەتە كۆمۆنیستییەكان وەك‬ ‫كۆریای باكوور‪ ،‬هەم كۆماری ئیسالمی كە دوو‬ ‫جەمسەری نەك هەر جیاواز بەڵكوو دژ بە یەكن‬ ‫لە ب��اری ئایینییەوە‪ ،‬ب��ەاڵم لە ب��اری كردەوەییدا‬ ‫لێك ن��زی��ك دەب���ن���ەوە‪ ،‬ب��ۆ ن��م��وون��ە ب��ۆ سەركوتی‬ ‫ئ��ازادی��خ��وازان‪ .‬خەباتی ئ��ازادی��خ��وازی ه��ەم لە‬ ‫كۆریا هەیە‪ ،‬هەم لە ئێراندا هەیە‪ .‬ئەوانە هەر‬ ‫دووكیان لەوەدا هاوبەشن كە دەبێ ئەوانە سەركوت‬ ‫بكرێن یان تەنانەت حكوومەتی بەشار ئەسەد كە‬ ‫بەعسییە لە بنەمادا دژی ئایینە‪ ،‬ئایینی نیە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ ئێران دەبێتە هاوپەیمان‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫ه��ەر دووك��ی��ان ل��ەو نوختەیەدا ی��ەك دەگ��رن��ەوە كە‬ ‫هەردووكیان دژی ئازادین‪ ،‬ئازادیخوازان سەركوت‬ ‫دەك���ەن‪ ،‬یارمەتی یەكتری دەدەن بۆ سەركوتی‬ ‫ئازادیخوازەكانی یەكتری‪ ،‬قازانج و بەرژەوەندیی‬ ‫بازرگانییان دەپارێزن لەگەڵ یەكتری بۆ ئەوەی‬ ‫بتوانن لە چوارچێوەی ئەو ئامانجەدا بە كاری‬ ‫بێنن‪ ،‬لێك نزیكبوونەوەی ئ��ەوان لە رووی ئەو‬ ‫دژی ئ��ازادی��ب��وون��ە‪ ،‬دژی دێموكراسیبوونەیە‪،‬‬ ‫چوونكە دێموكراسی ب��ۆ ه��ەم��ووی��ان وەك��و یەك‬ ‫خراپە‪ ،‬دێموكراسی و ئازادی بۆ هەموویان دەبێتە‬ ‫هۆی ئەوەی كە ئەو حكوومەتانە نەمێنن‪ ،‬بۆیە‬ ‫ل��ەوەدا یەك دەگرنەوە و یارمەتی یەكتری دەدەن‬ ‫و ئەو مەسەلەیەش شتێكی سروشتییە‪ .‬رەنگە لە‬ ‫داهاتوویشدا سیستمە دیكتاتۆرییەكان هەر بەو‬ ‫شێوەیە بجووڵێنەوە‪.‬‬ ‫كەوانە‪ :‬خەڵك دەڵێن واڵتانی عەرەبی ئ��ازان كە‬ ‫بەرامبەر بە دیكتاتۆرەكان هەستاون‪ ،‬خەڵكی ئێران‬ ‫س��ەرەڕای ئەو هەموو فشارە سیاسی و ئابووری‬ ‫و نەبوونی ئازادیی رادەربڕین و لەسێدارەدانە كە‬ ‫سێدارەدان بووەتە عادەتێكی رۆژانە لە ئێران‪ ،‬چی‬ ‫وای كردووە خەڵكی ئێران سەرهەڵدان نەكەن‪ ،‬یان‬ ‫چ وزە و هاندانێك بۆ راپەڕین لە ئێران پێویستە؟‬ ‫مستەفا هجری‪ :‬هۆكاری زۆر هەیە كە دەتوانین‬

‫ئ��ام��اژەی پ��ێ بكەین‪ ،‬ب��ۆ نموونە ی��ەك لەوانە‬ ‫ئ��ەوەی��ە ك��ە ل��ە ئ��ێ��ران��دا ب���ەداخ���ەوە ت��اك��وو ئێستا‬ ‫هێزێكی ئۆپۆزیسیۆنی س��ەراس��ەری كە بتوانێ‬ ‫ئیلهامبەخشی خەباتی ناوخۆی واڵت بێ پێك‬ ‫ن��ەه��ات��ووە‪ ،‬ئ��ێ��ران حەشیمەتێكی زۆری هەیە‪،‬‬ ‫پێكهاتەی جۆراوجۆری ئایینی و نەتەوەیی تێدا‬ ‫هەیە كە یەكگرتن و هەماهەنگییان بەتایبەتی‬ ‫كە كۆماری ئیسالمی بە سەریاندا زاڵە‪ ،‬شتێكی‬ ‫زەحمەتە‪ .‬زۆر خاڵی تر هەیە كە تا ئێستا بوونەتە‬ ‫هۆی ئەوەی كە خەڵكی ئێران رانەپەڕێ‪ ،‬ئەوانە‬ ‫هەموویان كاریگەرییان هەیە‪ ،‬بەاڵم بە مانای ئەوە‬ ‫نیە كە خەڵكی ئێران لە كۆماری ئیسالمیی ئێران‬ ‫بێزار نیە یان ئ��ازادی ن��اوێ‪ ،‬ب��ەاڵم ئەوانیش لە‬ ‫دەرفەتێك دەگەڕێن كە پێموایە لە داهاتوودا ئەوە‬ ‫روو دەدات‪ ،‬واتە بە پێكهێنانی ئۆپۆزیسیۆنێكی‬ ‫سەراسەری كە بتوانێ ئومێد بدات بە خەڵكەكەی‪،‬‬ ‫خەڵكەكە هان ب��دات كە بزانن ئۆپۆزیسیۆنێكی‬ ‫بەهێز لە پشتیاندا پەناگەیانە‪ ،‬یارمەتییان دەدا‪،‬‬ ‫حەتمەن ئەوان زیاتر لە خەباتدا بەشداری دەكەن‪.‬‬ ‫بۆ نموونە ئەگەر خەڵكی ك��ورد چاو لێبكەیت‪،‬‬ ‫خەڵكی كورد ئێستا حیزبەكانی خۆیانیان هەیە‪،‬‬ ‫ئەو حیزبانەشیان هەموویان بە ناچار ناوەندەكەیان‬ ‫لە كوردستانی عێراق نیشتەجێیە‪ ،‬خەڵكی كورد و‬ ‫ئازادیخوازانی كورد لە ناو ئێراندا خەبات دەكەن‪،‬‬ ‫بەربەرەكانێ دەك��ەن‪ ،‬هەر كامەیان بە نیسبەتی‬ ‫خۆی گوێ لە حیزبەكانی خۆی دەگرێ‪ ،‬ئەگەر‬ ‫كێشەشی بۆ ساز بوو‪ ،‬دەتوانێ خۆی لەوێ بە‬ ‫جۆرێ رزگار بكا و بێت لە ناو حیزبەكەیدا درێژە‬ ‫بە خەباتەكەی بدات‪ .‬ئەوەش بووەتە هۆی ئەوەی‬ ‫كە لە ناو كوردستاندا دۆخی خەبات و بەربەرەكانێ‬ ‫بەهێزترە‪ ،‬بەتواناترە‪ ،‬یەكگرتووترە‪ ،‬ئاكامی باشتری‬ ‫دەبێ‪ ،‬بەاڵم لە ئێراندا هێزێكی وا نابینی‪ ،‬ئێمە‬ ‫خەریكین بۆ ئ��ەوەی لەگەڵ ئەحزابی دیكەی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی‪ ،‬لەگەڵ كەسایەتییەكانی‬ ‫ئێرانی‪ ،‬ئێستا لە چەندین الوە لە دیالۆگداین بۆ‬ ‫ئەوەی كە لە داهاتوودا بكرێ لە ناو ئێرانیشدا بۆ‬ ‫ئێرانییەكان هێزی ئۆپۆزیسیۆن درووس��ت بێ كە‬ ‫بتوانێ وەكو پشتیوانێك بۆ خەڵكی ئێران بێ‪ ،‬ئەو‬ ‫كاتەیە كە زۆربەی خەڵكەكە دەتوانێ بێتە مەیدان‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوەشمان لە بیر نەچێتەوە كە بێجگە لەوانە‬ ‫كۆماری ئیسالميی ئێرانیش لە سەركوتی خەڵك‬ ‫و ئ��ازادی��خ��وازان هیچ شك و گومانێك نایەنێتە‬ ‫رێگای خۆی‪ ،‬نەك هەر ئۆپۆزیسیۆنێك وەكوو ئێمە‬ ‫كە دەمانەوێ حكوومەت بڕووخێ و حكوومەتی‬ ‫دیكە بێتە سەر كار‪ .‬ئێمە هەر لە سەرەتاوە دژ بەو‬ ‫حكوومەتە بووین‪ ،‬تەنانەت رەحم بەو كەسانە ناكا‬ ‫كە رۆژێ لە رۆژان لە ری��زی خۆیدا ب��وون‪ ،‬لە‬

‫دامەزراندنی كۆماری ئیسالمیدا بەشدار بوون لەو‬ ‫حكوومەتەدا‪ ،‬بەاڵم كەمترین دژایەتی و جیاوازیی‬ ‫بیروبۆچوون لەوانیش قبوڵ ناكا‪ ،‬ئەوەش بۆ خۆی‬ ‫كاریگەرییەكی ی��ەك��ج��ار زۆری دان����اوە لەسەر‬ ‫خەڵكی ئێران‪.‬‬ ‫كەوانە‪ :‬خەڵكی رۆژهەاڵتی كوردستان بە شێوەیەك‬ ‫لە حكوومەت تووڕەن‪ ،‬پیانخۆشە هێزێكی چەكدار‬ ‫هەبێ‪ ،‬لە حاڵێكدا ئەگەر هێزی چەكداریش هەبێ‬ ‫بەرامبەر بە حكوومەت‪ ،‬ئ��ەوا حكوومەت زیاتر‬ ‫فشار دەخاتە سەر خەڵكی كوردستان‪ ،‬ئایا هێزێك‬ ‫وەكو پەژاك باشە كاری چەكداری لە رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان بكات یان نا‪ ،‬لەو بارەوە رات چیە؟‬ ‫مستەفا هجری‪ :‬ئێمە بە گشتی وەك��وو حیزبی‬ ‫دێموكرات و بەشێك لە حیزبەكانی تری رۆژهەاڵت‬ ‫وەك��وو ئۆپۆزیسیۆنی ك��وردی ئێران‪ ،‬ئەزموونی‬ ‫خەباتی چەكداریمان هەیە‪ ،‬ساڵەها درێژەمان‬ ‫ب��ە خ��ەب��ات��ی چ���ەك���داری داوە دژی كۆماری‬ ‫ئیسالمیی ئێران‪ ،‬بەاڵم ئێمە لەو ب��اوەڕەدای��ن كە‬ ‫لە ئێستادا خەباتی چەكداری ناتوانێ لە قازانج‬ ‫و ب��ەرژەوەن��دی��ی گ��ەل��ی ك���ورد ل��ە كوردستانی‬ ‫ئێراندا بێ‪ .‬ئەو جووڵە چەكدارییەی كە ئێستا‬ ‫لە كوردستاندا جاروبار چاومان پێدەكەوێ‪ ،‬زۆرتر‬ ‫بیانوویەكە ب��ۆ ك��ۆم��اری ئیسالمی ب��ۆ ئەوەی‬ ‫بتوانێ زیاتر كوردستان میلیتاریزە بكا‪ ،‬زەخت و‬ ‫زۆری زیاتر بۆ سەر ئازادیخوازانی كورد بێنێ‪،‬‬ ‫سزاكانیان قورستر بكا‪ ،‬بێجگە لەوە تاكوو ئێستا‬ ‫دەسكەوتێكی ن��ەب��ووە‪ ،‬بۆیە ئێمە پێمانوایە كە‬ ‫خەڵكی كورد لە كوردستانی ئێراندا پەسیڤ نیە‪،‬‬ ‫چاالكە‪ ،‬تێدەكۆشێ‪ ،‬حیزبەكانیش زۆر چاالكن‪،‬‬ ‫هەر كامەی لە چوارچێوەی ئیمكان و توانای‬ ‫خۆیدا چ��االك و هەڵسووڕە‪ ،‬ب��ەاڵم من ب��ەش بە‬ ‫حاڵی خۆم بە درووستی نازانم خەڵكی كورد بە‬ ‫تەنیا لە ئێران راپەڕێ‪ ،‬چوونكە خەڵكی كورد بە‬ ‫تەنیا هەرچەند بەهێز بێ‪ ،‬هەرچەند یەكگرتوو بێ‬ ‫دیسان ناتوانێ بە تەنیا كۆماری ئیسالمیی ئێران‬ ‫بڕووخێنێ و دوای رووخانیشی بە دەسكەوتەكانی‬ ‫خۆی بگات‪ .‬چوونكە ئێمە دەبێ لە بیرمان بێ كە‬ ‫شەڕ بۆ شەڕ ناكەین‪ ،‬شەڕ بۆ دەسكەوت دەكەین‪،‬‬ ‫بۆیە من پێموابێ خەڵكی كورد لە كوردستانی‬ ‫ئێراندا لە هەموو بەشەكانی دیكەی ئێران ئامادەترە‬ ‫بۆ خەبات‪ ،‬بۆ راپەڕین‪ ،‬بەاڵم دەبێ دۆخێكی وا‬ ‫پێك بێ كە لە هەموو ئێراندا دۆخی راپەڕین بێ‪،‬‬ ‫ئەودەمی هەموو پێكەوە بیكەن‪ ،‬دەنا كورد بە تاقی‬ ‫تەنیا بیكا‪ ،‬من بە كارێكی سیاسيی درووستی‬ ‫نازانم‪.‬‬

‫ژمارە ‪ 581‬ـ ‪20‬ی مای ‪2012‬‬

‫‪23‬ی بانەمەڕ‪ ،‬رابوون لە پێناوی یەكبووندا‬ ‫سەالم ئیسماعیل پوور‬ ‫یەكێك لە نیشانەكانی وشیاریی هەر نەتەوەیەك‬ ‫و خ��ۆپ��اراس��ت��ن��ی ل���ە ب���ەران���ب���ەر شەپۆلەكانی‬ ‫سەركوت‪ ،‬توندوتیژی و تواندنەوەی فەرهەنگیدا‪،‬‬ ‫پلەی هەستیاریی ئ��ەو ن��ەت��ەوە لە هەمبەر ئەو‬ ‫رووداوان��ەی��ە كە لە پێوەندیی لەگەڵ تاكەكان‪،‬‬ ‫سەمبۆلەكان‪ ،‬بیر و ب��اوەڕەك��ان و دەرهاوێشتە‬ ‫سیاسی و كۆمەاڵیەتییەكانی ن��ەت��ەوەدا دێنە‬ ‫ئاراوە‪ .‬نەتەوەگەلێك كە وێڕای گوشاری سیستمە‬ ‫سەرەڕۆكان بۆ سڕینەوەی شوناسیان‪ ،‬لە بۆنەگەلی‬ ‫جۆراوجۆردا‪ ،‬وشیاریی بەكۆمەڵ و هاوپێوەندیی‬ ‫سیاسی و مەعنەویی خ��ۆی��ان نیشان دەدەن و‬ ‫ترووسكەی هیوا و بەرخۆدان لە دڵی تاكەكانی‬ ‫خ��ۆی��ان��دا دەگ��ەش��ێ��ن��ن��ەوە‪ ،‬ن��م��وون��ەی دینامیكی‬ ‫ئ��ەو كۆمەڵگا مرۆییانەن كە بە تێگەیشتن لە‬ ‫بنەماكانی شوناسی خۆیان و ناسینی سنوورە‬ ‫روون و ن��اڕوون��ەك��ان��ی ن��ێ��وان خ��ۆی��ان و "ئەوانی‬ ‫دیكە"ی هاوشانی خۆیاندا‪ ،‬دژكردار یان كرداری‬ ‫سیاسیی گونجاو لە كاتە پێویستەكاندا لە خۆیان‬ ‫نیشان دەدەن و ب��ەرەو چارەنووسێكی گەشاوە و‬ ‫داهاتوویەكی باشتر هەنگاو دەنێن‪.‬‬ ‫هەستی بەرپرسیاریەتی و دەروەستیی كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫سیاسی و ئەخالقیی تاكەكانی هەر نەتەوەیەك‬ ‫بەرانبەر بە یەكتر و بەرانبەر بە پرسە هەستیارەكانی‬ ‫پێوەندیدار بە چارەنووس و كەرامەتی نەتەوەكەیان‪،‬‬ ‫بە یەكێك لە نیشاندەرەكانی گەشەی سیاسی و‬ ‫كۆمەاڵیەتیی ئەو نەتەوە دەژمێردرێت‪.‬‬ ‫ن��ەت��ەوەی��ەك ك��ە زۆری��ن��ە‪ ،‬ی��ان بەشێكی زۆر لە‬ ‫تاكەكانی گەیشتوونەتە ئەم پلەیە لە تێگەیشتن و‬ ‫ئاوەزان‪ ،‬بێگومان لە قۆناغە مەترسیدارەكان و بڕگە‬ ‫زەمەنییەكانی تێپەڕین لە هەڵدێرە سەختەكانی‬ ‫مێژووی خۆی دەرباز بووە و رزگاریی ئەو گەلە‬ ‫تەنیا بەستراوەتەوە بە یەكگرتوویی‪ ،‬یەكڕیزی و‬ ‫رێكخستنی تۆكمەی هێزەكان تا دەستەبەربوونی‬ ‫ئامانجەكانی و وەدی��ه��ات��ن��ی چ��ارەن��ووس��ی بێ‬ ‫ئەمالوئەوالی هەموو دیكتاتۆرەكان‪ ،‬كە رووخان‬ ‫و داڕمانی دەسەاڵتەكەیانە‪.‬‬ ‫ب��ێ��گ��وم��ان دەك����رێ ب��ڵ��ێ��ی��ن‪ ،‬ن���ەت���ەوەی ك���ورد لە‬ ‫كوردستانی ئێران‪ ،‬سەرەڕای هەموو گوشارەكانی‬ ‫دەزگ��ای سەركوتی كۆماری ئیسالمی بۆ سەر‬

‫كۆمەڵگای كوردستان‪ ،‬نموونەیەكی درەوش��اوە و‬ ‫بەرچاو ل��ەم گەالنەیە كە بە درێ��ژای��ی ساڵەكان‬ ‫و دەیەكانی راب��ردوو بە تاقی تەنیا لە بەرانبەر‬ ‫دڕن��دەت��ری��ن رێژیمی دیكتاتۆریی هاوچەرخدا‬ ‫راوەستاوە و چۆكی بۆ ئەو ئازار و چەرمەسەرییانە‬ ‫دانەداوە كە بە هۆی الوازیی عەقڵی مۆدێڕن و‬ ‫نەبوونی ئاوەزی گەشەسەندوو لە كۆمەڵگاكانی‬ ‫دەوروبەریدا تووشیان بووە و بە شێوەیەكی گونجاو‬ ‫لە وەاڵمدانەوە و بەرهەمهێنانەوەی توندوتیژیی‬ ‫سەرچاوەگرتوو لە كردار‪ ،‬هەڵسوكەوت و ئاكاری‬ ‫سیاسەتڤانانی دەسەاڵتدار و كۆمەڵگا مرۆییەكانی‬ ‫دراوسێی‪ ،‬خۆی پاراستووە و یاسای دڕندایەتی و‬ ‫هۆڤانیەت و دواكەوتوویی باوی ئەم جۆرە كۆمەڵگا‬ ‫و دەس��ەاڵت��ان��ەی ب��ە پ��ەرەپ��ێ��دان��ی ئاسانگیری‪،‬‬ ‫پێكەوەهەڵكردن و پێكەوەژیانی شارستانیيانە وەاڵم‬ ‫داوەتەوە‪.‬‬ ‫ه��اوك��ات‪ ،‬ه��ون��ەری پڕبایەخی ن��ەت��ەوەی كورد‬ ‫لەوەدایە كە ئەم ئاسانگیری و پێكەوەهەڵكردنە‬ ‫س��ەرچ��اوەگ��رت��وو ل��ە بەستێنە ئەخالقییەكانی‬ ‫كۆمەڵگای كوردەواریی لەگەڵ رۆحی بەربەرەكانێ‬ ‫و حەماسە گرێ داوە و ئاوێتەیەكی گونجاوی لەم‬ ‫دوو فاكتەرە بە رواڵەت جیاواز و تەنانەت دژوازە‬ ‫خستۆتە روو‪.‬‬ ‫كوردستان‪ ،‬النكەی تێكهااڵنی ئاوەز و ئاشتەوایی‬ ‫و خۆڕاگری‪ ،‬لە ‪23‬ی بانەمەڕی ‪1389‬دا لەم‬ ‫پەڕ تا ئەو پەڕ بوو بە كڵپەی ئاگری ناڕەزایەتی‬ ‫دژ بە دوایین تاوانی رێژیمی سەدە نێوەڕاستیی‬ ‫ئاخوندی دەرهەق بە رۆڵە خەباتگێڕەكانی نەتەوەی‬ ‫ك���ورد‪ 4 .‬رۆژ پێشتر ل��ەم حەماسە شكۆدارە‪،‬‬ ‫مرۆڤكوژانی تاریكپەرەستی رێژیم‪ ،‬تاریكایی‬ ‫شەویان بە هەل زانی و لە بەرەبەیانێكی خوێناویدا‬ ‫بەژنی چوار سەوڵی سەربەرزی كوردستان (فەرزاد‬ ‫كەمانگەر‪ ،‬شیرین عەلەم هوولی‪ ،‬عەلی حەیدەریان‬ ‫و فەرهاد وەكیلی) یان لەگەڵ مەهدی ئیسالمیان‪،‬‬ ‫بەندكراوی سیاسیی خەڵكی پارێزگای فارس لە‬ ‫سێدارە دا تا بەڵگەیەكی دیكە بێت لە رەوایی‬ ‫دۆزی مافخوازانەی خەڵكی كوردستان و دڕندەیی‬ ‫دەسەاڵتدارانی تۆقیو لە یەكبوونیان لە پێناوی‬ ‫سەركەوتن و بەختەوەریدا‪.‬‬ ‫لە رۆژانێكدا كە خەمساردی و پاسیڤبوونی بە ناو‬ ‫رێبەرانی رەوتی خۆبەزلزانی ناسراو بە بزووتنەوەی‬

‫س���ەوز‪ ،‬ورەی خوێنمژانی رێژیمی ب��ۆ مژینی‬ ‫خوێنی پیاوان و ژنانی تێكۆشەر و ئازادیخوازی‬ ‫ئێران رۆژ لە دوای رۆژ بەرزتر دەكردەوە و شەپۆلی‬ ‫بەرینی ئیعدامەكان لەمپەرێكی لە بەرانبەر خۆیدا‬ ‫نەدەناسی‪ ،‬رەوی ئێعدام و سەركوت و كوشتوبڕی‬ ‫دڕندەكانی كۆماری ئیسالمی گەیشتە چیایەك كە‬ ‫هەرگیز حەشارگە و شوێنێكی لە بار بۆ حەوانەوە‬ ‫و خۆنواندنی شەمشەمەكوێرەكانی سەرخۆش لە‬ ‫چڵكاوی ویالیەتی فەقیه نەبووە‪.‬‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬زێ��دی حەماسە هەتاهەتاییەكان و‬ ‫مەتەرێزی ئازادیی ئێران‪ ،‬ئێستا میوانداری رەوی‬ ‫ك��اروان��ی م��ەرگ ب��وو و ئ��ەرك��ی راوەس��ت��ان��دن و‬ ‫وەرگەڕاندنی شەمەندەفەری ئەم رەوتە شوومەی‬ ‫لە ئەستۆ گرتبوو‪.‬‬ ‫ش��ەم��ەن��دەف��ەرێ��ك ك��ە ل��ە ه��ەم��وو شوێنێكدا بە‬ ‫ئااڵی سپیی سەردانەواندن و جارجار بە رقێكی‬ ‫پەنگخواردوو یان هاوارێكی قەتیسماو لە گەروودا‬ ‫پێشوازیی لێ دەكرا و بە سەركەوتوویی درێژەی‬ ‫رێگاكەی دەبڕی تا لەگەڵ خۆی‪ ،‬لە سەیرانێكی‬ ‫خوێناویدا فریشتەی م��ەرگ بە چوارگۆشەی‬ ‫ئ��ێ��ران��دا بگەڕێنێت و ت���ۆوی ت��رس و ت��ۆق��ان و‬ ‫بێ‏هیوایی لە دڵی خەڵكدا بچێنێت‪.‬‬ ‫بەاڵم كوردستان قەاڵیەك نەبوو كە بە هەر زریانێك‬ ‫بێتە لەرزە‪ ،‬مێژووی كوردستانیش ئەم راستییەی‬ ‫بە مرۆڤكوژانی سەرخۆش لە سەركەوتنە كاتی‬ ‫و رواڵ��ەت��ی��ی��ەك��ان��ی��ان س��ەل��م��ان��دب��وو‪ .‬ئێستا چوار‬ ‫رۆژ لە شەقژنی س��ووری ف��ەرزاد و هاوڕێكانی‬ ‫ب��ەرەو لووتكەی هەرمان تێدەپەڕی و كوردستان‬ ‫ئاوسی ئاڵوگۆڕێكی نوێ بوو‪ .‬كوردستان برینی‬ ‫لەدەستدانی رۆڵەكانی بە راپەڕینێكی شكۆدار‬ ‫ساڕێژ دەكرد و لەم پێناوەدا تاك بە تاكی خەڵك‪،‬‬ ‫ئەنجوومەن و گرووپەكان‪ ،‬رێكخراوەكان و حیزبە‬ ‫سیاسییەكانی كوردستان‪ ،‬یەكدڵ و یەكدەنگ‪ ،‬لە‬ ‫بەرامبەر بەرەی بكوژانی ئ��ازادی و شوناسیاندا‬ ‫راوەستابوون و هێمایەكیان لە خەباتی مۆدێڕن و‬ ‫مرۆیی خۆیان بەرامبەر بە دواكەوتوویی و دڕەندیی‬ ‫دەخستە پێش چاوی ویژدانی گەالنی جیهان‪.‬‬ ‫مانگرتنی س��ەرت��اس��ەری��ی ك��وردس��ت��ان ل��ە ‪23‬ی‬ ‫بانەمەڕی ‪ ،1389‬لە ساتەوەختێكی گونجاو و‬ ‫هەلومەرجێكی هەستیاردا‪ ،‬جیهانی لە مەزنایەتیی‬ ‫ورەی ئەم گەلە وشیار و خۆڕاگرە تێگەیاند و‬

‫گیانێكی دیكەی بە بەری ئەوانەدا كرد كە لە‬ ‫نێو ترس و تۆقانێكی بێ‏كۆتایی و بێدەنگییەكی‬ ‫ق��ورس��دا چ��ەق��ی��ب��وون‪ .‬ه��ەروەه��ا سەرچەشنێكی‬ ‫زێڕین و درەوش���اوەی خەباتی پێشكەش كرد كە‬ ‫بۆ ماوەیەكی زۆر بوو بە جێگای سەرسووڕمان‬ ‫و ستایش تەنانەت لە الی��ەن دوژمنەكانیشیەوە‬ ‫و ناچاری كردن دان بەو راستیيەدا بنێن كە لە‬ ‫بەرامبەر بزووتنەوەی رەسەن‪ ،‬دینامیك و بەهێزی‬ ‫كوردستاندا داماون و تەوریان لە بەرانبەر بەژنی‬ ‫ئەم سەوڵە سەرفیرازەدا بێ‏كاریگەرییە‪ .‬چەند دەیە‬ ‫خۆڕاگری بە هەموو میتۆدە رەوا و مرۆییەكانەوە‪،‬‬ ‫وەها هێز و وشیارییەكی لە خەباتدا بە كوردستان‬ ‫بەخشیوە ك��ە فێڵ و ت��ەڵ��ەك��ە و گوشارەكانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی ل��ەم شوێنە لە جوغرافیای‬ ‫دیكتاتۆرلێدراوی ئێراندا پووچەڵ و بێ‏كاریگەری‬ ‫ماوەتەوە‪.‬‬ ‫ك��وردس��ت��ان ل��ە چ��ەن��د س��اڵ��ی راب�����ردوودا نەریتی‬ ‫مانگرتنە سەرانسەرییەكانی ‪22‬ی پووشپەڕی‬ ‫كردۆتە رێنوێنی تێكۆشانی سیاسیی خ��ۆی و‬ ‫لە هەر دەرفەتێكدا بە ئیلهامگرتن لەم ئەزموونە‬ ‫سەركەوتووەی خەبات‪ ،‬رێوشوێنە سەخت‏ئەفزاری‬ ‫و نەرمئەفزارییەكانی دوژمنانی تەیار بە دوایین‬ ‫ك��ەرەس��ت��ە و ئ��ام��رازەك��ان��ی س��ەرك��وت��ی پووچەڵ‬ ‫ك��ردۆت��ەوە و هێزە سەركوتكەرەكان ل��ەم واڵتەدا‬ ‫تووشی دۆشدامان و سەرلێشێواوی بوونە‪.‬‬ ‫مانگرتنی ‪23‬ی بانەمەڕ بەرچاوترین نموونەی‬ ‫مانگرتنەكانی ئیلهامگرتوو لە ‪22‬ی پووشپەڕ بوو‬ ‫كە بە هەوڵ و هیممەتی هەموو خەڵك و رێكخراوە‬ ‫سیاسی و مەدەنییەكانی كوردستان سەركوت و‬ ‫كەشوهەوای سەركەوت و خەفەقان و ئێعدامی زاڵ‬ ‫بە سەر ئێرانی خستە ژێر كاریگەریی خۆی‪.‬‬ ‫ئەم مانگرتنە هەروەها نیشانی دا كە كۆمەڵگای‬ ‫ك���وردس���ت���ان ئ���ەگ���ەرچ���ی ه��ەم��ی��ش��ە النكەی‬ ‫فرەچەشنی و پلۆرالیزمی سیاسی‪ ،‬فەرهەنگی و‬ ‫ئایینی و ‪ ...‬بووە‪ ،‬بەاڵم لە كاتی چارەنووسساز‬ ‫و كاتێك كە بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی و ئامانجە‬ ‫ئیستراتژیكەكانی نەتەوەی كورد لە گۆڕێدا بن‪،‬‬ ‫بە ك��ردەوە یەكبوون و یەكگرتوویی لە كرداری‬ ‫سیاسیی خۆیدا نیشان دەدات‪.‬‬

‫یەكگرتوویی زیاتری عەرەبەكان دژی تاران‬ ‫رەزا فەتحوڵاڵنژاد‬ ‫پەیوەندییەكانی كۆماری ئیسالمی و واڵتانی‬ ‫عەرەبی گرژترین قۆناخی خۆی تێپەڕ دەكات و‬ ‫رەوتی رووداوەكانی ئەمدواییانە لەم پێوەندییەدا‬ ‫و پێشبینییەكانی داه��ات��ووی ئ��ەو پێوەندییانە‬ ‫نیشاندەری ئەوەن كە جارێ ئەستەمە ئەم رەوتە‬ ‫ئاراستەی پێچەوانە بپێوێ و بەرەو هێوربوونەوە‬ ‫بڕوات‪.‬‬ ‫بڕیارە لە داهاتووی نیزیكدا واڵتانی عەرەبی‬ ‫ل��ەس��ەر پێشنیاری ع��ەرەب��س��ت��ان��ی سعوودی‪،‬‬ ‫«یەكیەتیی ك��ەن��داو» پێك بێنن كە هەوڵێكە‬ ‫بۆ یەكهەڵوێستی ئ��ەو واڵت��ان��ە لە بوارەكانی‬ ‫دەرەك��ی و بەرگریدا و ه��ەروەه��ا یەكدەنگی و‬ ‫پێكهێنانی هاوئاهەنگی لە كردەوەدا لە بەرامبەر‬ ‫دزە و دەستێوەردانەكانی ك��ۆم��اری ئیسالمی‬ ‫لەو ناوچەیەدا‪ .‬پێكهێنانی وەها رێكخراوێك لە‬ ‫كاتێكدا لە وەدیهاتن نزیك دەبێتەوە كە لە سااڵنی‬ ‫راب��ردوودا عەرەبستان ئەم پێشنیارەی خستبووە‬ ‫بەردەم واڵتانی عەرەبی دیكە و وەاڵمی نەرێنی‬ ‫وەرگ��رت��ب��ووەوە‪ .‬گرینگترین و دەرهەستترین‬ ‫كێشەی نێوان ئێران و واڵتانی عەرەبی كێشەی‬ ‫س��ەروەری��ی خ��اك��ە‪ ،‬ب��ە ش��ێ��وەی��ەك ك��ە زۆربەی‬ ‫واڵتانی عەرەبی پییان وایە كۆماری ئیسالمی‬ ‫لە ژێر تیشكی ئیدئۆلۆژیی مەزهەبیی خۆیدا‪،‬‬ ‫نەتەنیا دەستبردن بۆ هەر شێوازێكی رەوا و ناڕەوا‬ ‫بەمەبەستی زاڵبوون بەسەر واڵتانی ناوچەدا‬ ‫پ��اس��او دەدات����ەوە‪ ،‬بەڵكوو ب��ەك��ردەوە جێبەجێی‬ ‫كردووە‪ .‬بەرچاوترین نموونەی ئەم راستییەیش‪،‬‬

‫پشتیوانیی ب��ێ��ئ��ەم�لاوئ��ەوالی رێ��ژی��م��ی ئێران‬ ‫لە حكوومەتی بەشار ئ��ەس��ەد‪ ،‬دەستێوەردانی‬ ‫ئاشكرا لە ك��اروب��اری بەحرەین‪ ،‬ئاشكرابوونی‬ ‫هەوڵە سیخوڕییەكانی لە كووەیت و ئیمارات‪،‬‬ ‫دەستێوەردانی ئاشكرا لە ك��اروب��اری لوبنان و‬ ‫فەلەستینییەكان‪ ،‬ئاشكرابوونی پیالنەكانی‬ ‫تیرۆری باڵوێزەكانی عەرەبستان لە ئامریكا و‬ ‫میسر و هتدە‪ ،‬نموونەگەلێك كە ئەوەندەی دیكە‬ ‫ئیدیعاكانی واڵتانی عەرەبی دەسەلمێنن و ترسی‬ ‫ئەو واڵتە لە دەستڕاگەیشتنی ئێران بە چەكی‬ ‫ناوكی زیاتر و زیاتر دەكەن‪.‬‬ ‫الیەنەكانی ئەم پرسە دوژمنكارانەیە‪ ،‬دوو شێوازی‬

‫جیاوازیان بۆ بردنەپێشەوەی ئامانجەكانی خۆیان‬ ‫و پێشگرتن بەو مەترسییانەی ئەگەریان هەیە‬ ‫بە هۆی الیەنی بەرامبەرەوە بۆیان بخوڵقێ‪،‬‬ ‫گرتووەتە بەر‪ .‬وادیارە رێژیمی تاران لەم پێناوەدا‪،‬‬ ‫زیاتر گرینگی بە سیاسەتی هەڕەشەكردن لە‬ ‫بەرامبەر و خۆئامادەكردن بۆ ه��ەر شەڕێكی‬ ‫پێشبینیكراو لە داهاتوو‪ ،‬بەتایبەتی لە رێگەی‬ ‫تەیاركردنی گرووپەكانی الیەنگری لە ناوچەدا‬ ‫ب��ە چەكوچۆڵی زی��ات��ر دەدا‪ ،‬سیاسەتێك كە‬ ‫ئەگەرچی لە هێندێ‌ قۆناخی زەمەنیدا كەمتر‬ ‫رووهەڵماڵراوانە و ئاشكرا بووە‪ ،‬بەاڵم بەگشتی‬ ‫لە كاتی هاتنەسەركاری ئەم رێژیمەوە رەچاو‬

‫كراوە‪.‬‬ ‫بەاڵم واڵتانی عەرەبی شێوازی رووبەڕووبوونەوەی‬ ‫خۆیان لەگەڵ ئێراندا گ��ۆڕی��وە‪ .‬ئ��ەم واڵتانە‬ ‫پێشتر هەوڵیان دەدا ل��ە الی��ەك��ەوە ب��ە كڕینی‬ ‫چەكوچۆڵ لە رۆژئاوا و خۆدانە پاڵ رۆژئاوا و‬ ‫لە الیەكی دیكەوە بە بێدەنگیكردن لە بەرامبەر‬ ‫دەس��ت��ێ��وەردان��ەك��ان��ی ك���ۆم���اری ئ��ی��س�لام��ی و‬ ‫ئاشكرانەكردنی دژایەتیی ڕووتی خۆیان لەگەڵ‬ ‫ئێران‪ ،‬ج��ۆرە بااڵنسێك لە ناوچەكەدا بپارێزن‬ ‫كە هەم لە مەترسییە رووخێنەرەكانی كۆماری‬ ‫ئیسالمی بەدوور بن و هەم لە وەپەراوێزكەوتنی‬ ‫ئێران لە كۆمەڵگای جیهانی‪ ،‬قازانجی سیاسی‬ ‫و ئ��اب��ووری ببەن‪ .‬ب��ەاڵم هەنووكە‪ ،‬سیاسەتی‬ ‫دژایەتیی ئاشكرایان گرتووەتە بەر‪ ،‬بە شێوەیەك‬ ‫ك��ە ل��ە چ��ەن��د مانگی راب�����ردوودا عەرەبستان‬ ‫و ئیمارات زۆر ج��ار جەختیان ك���ردەوە كە لە‬ ‫ئەگەری گەمارۆی نەوتیی كۆماری ئیسالمی‪،‬‬ ‫ق��ەرەب��ووی هەموو كەموكورتییەكانی بازاڕی‬ ‫نەوت دەكەنەوە و تەنانەت ئەمەیان راستەوخۆ‬ ‫لەگەڵ چین‪ ،‬ژاپ��ۆن‪ ،‬ك��ورەی باكوور و چەند‬ ‫واڵتی دیكەدا هێنایە گۆڕێ‌‪.‬‬ ‫گ��رژب��وون��ی پ��ێ��وەن��دی��ی��ەك��ان و ئاشكرابوونی‬ ‫دژای��ەت��ی��ی��ەك��ان��ی ن��ێ��وان ك��ۆم��اری ئیسالمی‬ ‫و واڵت��ان��ی ع��ەرەب��ی ب��ۆ لێڕوانینی كۆماری‬ ‫ئیسالمی بەنیسبەت پ��رس��ەك��ان��ی ناوچەكە‬ ‫دەگەڕێتەوە‪ ،‬لێڕوانینێك كە ئەستەمە گۆڕانی‬ ‫بەسەردا بێ‌‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫رۆژەڤ‬ ‫و‪ :‬رەزا فەتحوڵاڵنژاد‬

‫تیۆلۆژیی ناوكیی ئێران‪،‬‬ ‫بومبەكان و راستی‬ ‫ماڵپەڕی ئێكۆنۆمیست رۆژی ‪19‬ی مای‬ ‫وتارێكی لە ژێر ناوی «تیۆلۆژیی (باوەڕی‬ ‫م��ەزه��ەب��ی) ن��اوك��ی��ی ئ��ێ��ران‪ ،‬ب��وم��ب��ەك��ان و‬ ‫راس��ت��ی» ب��ە ق��ەڵ��ەم��ی ن��ووس��ەران��ی بەشی‬ ‫نێونەتەوەیی خ��ۆی ب�ڵاو ك���ردەوە ك��ە لەودا‬ ‫دەپرژێتە سەر قسەكانی خامنەیی‪ ،‬رێبەری‬ ‫كۆماری ئیسالمی لەمەڕ پرسی ناوكیی ئەو‬ ‫واڵتە‪ .‬نووسەرانی وتارەكە بە خستنەبەرباسی‬ ‫ئەو پرسیارە كە «گەلۆ باوەڕە ئایینییەكانی‬ ‫موسوڵمانان لە پێوەندی لەگەڵ چەكوچۆڵی‬ ‫ناوكی راستە ی��ان خەیاڵییە؟» باسەكەیان‬ ‫كردووەتەوە‪ .‬لە سەرەتادا هاتووە كە ئایەتوڵاڵ‬ ‫خامنەیی نەك جارێك بەڵكوو زۆر جار‪ ،‬لەوانە‬ ‫لە فتوایەكدا وتوویەتی كە ب��ەدوای بۆمبی‬ ‫ئەتۆمەوە نین‪ .‬ئەو لە كۆڕێكی زانستڤانانی‬ ‫ناوكیی واڵت��ەك��ەی��دا وت���ی‪« :‬چەكوچۆڵی‬ ‫ناوكی بەگشتی بە قازانجی ئێمە نیە‪ .‬لە‬ ‫گۆشەنیگای ئایدیۆلۆژیك و یاساییەوە‪ ،‬ئێمە‬ ‫پەرەپێدانی چەكوچۆڵی ناوكی بە نایاسایی‬ ‫دەزان���ی���ن‪ .‬ئێمە ك��ەڵ��ك��وەرگ��رت��ن ل���ەو جۆرە‬ ‫چەكوچۆاڵنە بە گوناهێكی گەورە دەزانین‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ل��ەو ب��اوەڕەدای��ن كە راگرتنی وەها‬ ‫چەكوچۆڵێك بێكەڵك و مەترسیدارە و ئێمە‬ ‫هیچكات بەدوایەوە نابین»‪.‬‬ ‫وتارەكە دواتر ئاماژە بەوە دەكات كە «باراك‬ ‫ئۆباما‪ ،‬تەنیا چەند حەوتوو لەمەوبەر داوای‬ ‫لە ئێران كردبوو كە بە روونی رایبگەیێنن كە‬ ‫ئاواتیان دەستڕاگەیشتن بە هێزیی ناوكیی‬ ‫ئاشتیخوازانە بووە یان چەكوچۆڵی ناوكی‪.‬‬ ‫گەشبینەكان قسەكانی ئاغای خامنەیی وەكوو‬ ‫وەاڵمێكی ئەرێنی لێك دەدەن��ەوە و دنەدانی‬ ‫وەگەڕكەوتنەوەی وتووێژە ناوكییەكان وەكوو‬ ‫دەرەنجامێكی كردەكیی هەستی نوێكراوی‬ ‫بەرژەوەندیی هاوبەش سەیر دەكەن‪».‬‬ ‫«بەاڵم زۆرێك لە خەڵك نە خۆشیان لە ئاغای‬ ‫ێ دەكەن‪.‬‬ ‫ێ و نە بڕوایشی پ ‌‬ ‫خامنەیی د ‌‬ ‫لە رانەگەیاندنی چەكوچۆڵی ناوكیدا‪ ،‬بە‬ ‫دڵنیاییەوە رێبەری ئێران بەكردەوە پێڕەوی لە‬ ‫تێزی تەقییەی شێعە دەكات‪ .‬تەقییە جۆرێك‬ ‫نواندنی رێگەپێدراوە ـ درۆكردن ـ بەمەبەستی‬ ‫پارێزگاریكردن لە ئیمان‪ .‬هێندێ‌ پییانوایە كە‬ ‫ێ چوونكە‬ ‫ێ فتوا زۆر جیددی بگیردر ‌‬ ‫ناب ‌‬ ‫بە شێوەی سرووشتی نەرمیهەڵگرە‪ .‬ئەوانە‬ ‫ێ بە هۆی بەرپرسانی ئایینی ركەبەرەوە‬ ‫دەكر ‌‬ ‫موناقشەیان لەسەر بكرێ‌ یان تەنانەت بە هۆی‬ ‫ئەو كەسەی دەریكردوون‪ ،‬هەر لە بنەڕەتەوە‬ ‫گۆڕانیان بەسەردا بێ‌‪ .‬فتواكان بەتایبەتی‬ ‫وەكوو پێشنیارگەلێكی كاتی بۆ هەڵسوكەوتی‬ ‫درووست بەكار دەبرێن تا یاساگەلێكی كۆتایی‬ ‫و نەگۆڕ»‪.‬‬ ‫بابەتە لە كۆتاییدا دەڵێ‌‪« :‬كردەوەكان دەتوانن‬ ‫رۆشنایی بخەنە سەر قسەكان‪ .‬لە سەردەمی‬ ‫شەڕی ئێران ـ عێراق لە ‪1980‬كاندا‪ ،‬هێزی‬ ‫سەربازیی سەددام حوسێن كە پشتی بە رۆژئاوا‬ ‫بەستبوو‪ ،‬چەكوچۆڵی شیمیایی بەكار هێنا‬ ‫و ه���ەزاران ئێرانی كوشت‪ .‬رێبەری پێشوو‪،‬‬ ‫ئایەتوڵاڵ خومەینی بە ئاشكرا قەدەغەكردنی‬ ‫ئایینیی پێشووی خۆی لەسەر چەكوچۆڵی‬ ‫كوشتنی بەكۆمەڵی بە ت��ەواوی گ��ۆڕی و‬ ‫بڕیاریی وەگەڕخستنی تاقیكردنەوەی بۆ‬ ‫پەرەپێدانی دا كە بۆمبی ناوكیشی لەخۆ‬ ‫دەگرت» و دواتر ئاماژە بە ملدانی خومەینی‬ ‫بە خواردنەوەی جامی ژەهر دەكات و دەڵێ‌‪:‬‬ ‫«دیسانیش‪ ،‬ئ��ەو ل��ە جیاتی دەستبردن بۆ‬ ‫چەكوچۆڵی ناباو‪ ،‬ئاگربڕ و كۆتاییهێنان بە‬ ‫شەڕی هەڵبژارد»‪.‬‬

‫سەرچاوە‪:‬‬

‫‪Economist.com‬‬

‫‪6‬‬

‫ژمارە ‪ 581‬ـ ‪31‬ی بانەمەڕی ‪1391‬‬

‫شاژنی دیسكۆ‬ ‫ماڵئاوایی لە ژیان كرد‬

‫دانا سامێر(‪ ،)Donna Summer‬گۆرانیبێژی ناوداری‬ ‫ئامریكایی كە الیەنگرەكانی نازناوی «شاژنی دیسكۆ»یان پێ‬ ‫بەخشیبوو لە تەمەنی ‪ 63‬ساڵیدا بە هۆی تووش بوون بە نەخۆشینی‬ ‫شێرپەنجە لە ماڵەكەی خۆیدا لە ئەیالەتی فلۆریدا ماڵئاوایی لە‬ ‫ژیان كرد‪.‬‬ ‫دان��ا سامێر لە ن��اوەڕاس��ت��ی حەفتاكانی زایینیدا بە گۆرانیی‬ ‫بەناوبانگی « ‪( « Love to love you baby‬عاشقی‬ ‫عاشق بوونم بە تۆ) ناوبانگی دەركرد‪ .‬ئەو گۆرانییە بە هۆی شێوازی‬ ‫تایبەتیی دانا لە وتنەوەیدا كە تایبەتمەندییەكی زۆری ژنانەی پێوە‬ ‫دیاربوو‪ ،‬رۆڵێكی كاریگەری هەبوو لە بنیاتنانی شێوازی دیسكۆ لە‬ ‫دەیەی حەفتادا و لە ساڵی ‪ 1976‬دا پێگەی دووهەمین گۆرانیی‬ ‫پڕفرۆشی بۆ خۆی مسۆگەر كرد‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 1983‬بە باڵو كردنەوەی گۆرانیی « ‪She works‬‬ ‫‪(« hard for the money‬ئەو كچە بۆ پارە گیان دەدا)‬ ‫جارێكی دیكەش گەیشتەوە لووتكە‪ .‬دان��ا سامێر لە دیمانەیەكی‬ ‫خۆیدا لەگەڵ كاناڵی «سی ئێن ئێن» دا دەڵێت‪ »:‬لە پانتای ژیاندا‪،‬‬ ‫تەنیا كارێك كە دەیكەم ئەوەیە كە سەبارەت بەو شتەی كە پێم وایە‬ ‫پێی راسپێردراوم‪ ،‬رووراست بم‪.».‬‬

‫ئەدەب و هونەر‬

‫و‪:‬‬

‫ێ رۆژ لە س‬ ‫س‌‬

‫تان‬

‫كو‬

‫ردس‬

‫فێستیڤاڵی نەتەوەیی شیعری‬ ‫كوردی بە ئامادەبوونی شاعیران‬ ‫و رەخ��ن��ەگ��ران��ی چوارپارچەی‬ ‫ێ رۆژ‬ ‫كوردستان‪ ،‬بۆ ماوەی س ‌‬ ‫ل��ە رۆژان���ی ‪15‬ـ ‪2012/17‬ی‬ ‫زایینی ل��ە ش���اری ه��ەول��ێ��ر‪ ،‬بە‬ ‫چاوەدێریی سەرۆكی حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان و لە الیەن‬ ‫یەكیەتیی ن��ووس��ەران��ی ك��ورد و‬ ‫وەزارەت��ی رۆشنبیری و الوانەوە‬ ‫بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫كاتژمێر ‪10‬ی سەرلەبەیانی‬ ‫رۆژی س�ێ‌ شەممەی رابردوو‬ ‫ل���ە ه���ۆڵ���ی پ���ێ���ش���ەوای شاری‬ ‫ه��ەول��ێ��ر فێستیڤاڵی نەتەوەیی‬ ‫ش��ی��ع��ری ك����وردی ب��ە س���روودی‬ ‫ن��ەت��ەوەی��ی ئ���ەی رەق��ی��ب و بە‬ ‫ئامادەبوونی نوێنەری سەرۆكی‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫بەڕێز نێچیرڤان بارزانی دەستی‬ ‫بەچاالكییەكانی كرد‪ .‬سەرەتا د‪.‬‬

‫هیمداد حسەین لە الی��ەن لێژنەی‬ ‫ب����ااڵی ف��ێ��س��ت��ی��ڤ��اڵ��ەوە وتارێكی‬ ‫پێشكەش ك��رد و ل��ە وتارەكەیدا‬ ‫ئاماژەی دای��ە كولتوری رەسەنی‬ ‫ك��وردەواری و نەتەوەی كوردی بە‬ ‫خ���اوەن شوناسێكی گ���ەورە وەسف‬ ‫ك��رد و گ��وت��ی‪« :‬ك���ورد خاوەنی‬ ‫كولتورێكی دەوڵەمەندە لە بواری‬ ‫شیعردا‪ ،‬بەاڵم بە داخەوە لە بەختی‬ ‫ئێمەی ك��ورد و بە هۆی الوازیی‬ ‫هۆشیاریی نەتەوەیی و هەروەها‬ ‫نەبوونی ئامێرەكانی چاپكردن و‬ ‫تۆماركردن‪ ،‬زۆرب��ەی ئەو كولتورە‬ ‫ك��وردی��ی��ە ف����ەوت����اون»‪ .‬هەروەها‬ ‫ل��ە بەشێكی دی��ك��ەی وتارەكەیدا‬ ‫ئ���ام���اژەی دای����ە ئ��ەوەی��ك��ە شیعر‬ ‫رووبەرێكی گەورەی لە الی كورد‬ ‫داگیر كردووە و خەڵكی پێ‌ جۆش‬ ‫دراوە و لە راپەڕین و شۆڕشەكاندا‬ ‫شیعر دەورێكی كاریگەری گێڕاوە‪.‬‬ ‫دواتر بەڕێز نەوزاد هادی پارێزگاری‬

‫هەولێر وتەیەكی‬ ‫پ��ێ��ش��ك��ەش بە‬ ‫ئامادەبوان كرد‬ ‫و ه�����ەروەه�����ا‬ ‫ب��ەڕێ��ز د‪ .‬كاوە‬ ‫م������ەح������م������وود‬ ‫وەزی��������������������ری‬ ‫رۆش��ن��ب��ی��ری��ی و‬ ‫الوان وتارێكی‬ ‫لەو پەیوەندییەدا‬ ‫پێشكەش كرد‪.‬‬ ‫وتاری سەرۆكی‬ ‫ح����ك����وم����ەت����ی‬ ‫ه������ەرێ������م������ی‬ ‫ك���وردس���ت���ان لە‬ ‫الی������ەن زی�����رەك‬ ‫ك������ەم������ال������ەوە‬ ‫پ��ێ��ش��ك��ەش كرا‬ ‫و دوات��ر وتاری‬ ‫س��������ەرۆك��������ی‬ ‫ی���ەك���ی���ەت���ی���ی‬

‫«سەوداسەری»‬ ‫چۆن بە شیعری ئاگرینم شۆڕشێ‌ بەرپا نەكەم‬ ‫بۆ نەجاتی زێدەكەم بانگی كوڕی ئازا نەكەم‬

‫ئەو بە تااڵن و بڕۆی من خاكەكەی ئاوا ئەكا‬ ‫سەركەوم مەردم ئەمن بڕیارە قەت ئاوا نەكەم‬

‫كوا وەفادارم چلۆن بێژم ئەمەكناسیم ئەگەر‬ ‫بۆ كڵۆڵیی نیشتمانم دیدە وەك دەریا نەكەم‬

‫گەرچی ئەمجارەش بە شێوەی كۆنەیە هۆنراوەكەم‬ ‫شیعری كۆنەش دڵگرن هێشتا لە حەق حاشا نەكەم‪.‬‬

‫من كە پێم وایە لە رێگەی خاكما سەوداسەرم‬ ‫خۆم فریو داوە ئەگەر بێتوو بە سەر سەودا نەكەم‬

‫بێ دوان‪...‬‬

‫تا خەمی پیرۆزی گەلخوازی لە دڵما جێگرە‬ ‫قەت هەتا ماوم دەبێ‌ شادی لە دڵ داوا نەكەم‬ ‫تا چنوور و نێرگزی ئەم خاكە جوانە دەست بدا‬ ‫شەرتە یادی چاوی كاڵ و پەرچەمی تاتا نەكەم‬

‫حەب‬ ‫ی‬ ‫س‬ ‫ە‬ ‫ر‬ ‫ئ‬ ‫ێ‬ ‫ش‬ ‫ەت پێیە؟‬ ‫خول‬ ‫ە‬ ‫خ‬ ‫ە‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ە‬ ‫ق‬ ‫سە دەكات‪!...‬‬

‫زامی «دااڵنپەر» بە ئێشە جێ‌ دەسی بێگانەیە‬ ‫بۆ ئەگەر بۆم رێكەوێ‌ داگیركەرم ریسوا نەكەم‬ ‫تا بە سارێژیی نەبینم زامی كۆنی سێ‌ سنوور‬ ‫سوێند بە عەوداڵیمە یادی سەروەت و مەئوا نەكەم‬

‫ئەنوەر خان سوڵتانپەنا‬

‫ئەدەب و هونەر‬

‫ساباتی شیعری كوردیدا‬ ‫نووسەرانی كورد‬ ‫لە الیەن كاكەمەم‬ ‫ب���ۆت���ان���ی���ی���ەوە‬ ‫پ���ێ���ش���ك���ەش بە‬ ‫ئامادەبووان كرا‪.‬‬ ‫دوا ب���ڕگ���ەی‬ ‫بە ر نا مە كا نی‬ ‫ك���������ران���������ەوەی‬ ‫ڵ‬ ‫فێستیڤا‬ ‫خو ێند نە و ە ی‬ ‫ش��ی��ع��ر ب����وو لە‬ ‫الی��ەن شاعیری‬ ‫گ������������������ەورەی‬ ‫نە تە و ە كە ما ن ‪،‬‬ ‫مامۆستا شێركۆ‬ ‫بێكەسەوە‪.‬‬ ‫پرۆگرامەكانی‬ ‫ڵی‬ ‫فێستیڤا‬ ‫نەتەوەیی شیعر‬ ‫ك��ە ب��ری��ت��ی بوو‬

‫كۆرپەی مردوو‬

‫ل��ە خ��وێ��ن��دن��ەوەی شیعر ل��ە الیەن‬ ‫ش��اع��ی��ران��ی ه���ەر چوارپارچەی‬ ‫كوردستان و هەروەها بەڕێوەبردنی‬ ‫پانێل و سیمیناری بەپێز لە الیەن‬ ‫لێكۆڵەران و رەخنەگرانی بواری‬ ‫شیعر و ئ���ەدەب‪ ،‬بۆ م��اوەی سێ‌‬ ‫رۆژ لە هۆڵی كتێبخانەی زەیتوون‬ ‫لە پاركی سامی عەبدولڕەحمان‬ ‫بەردەوام بوو‪.‬‬ ‫ش���ای���ان���ی ب���اس���ە ش���اع���ی���ران و‬ ‫رەخ����ن����ەگ����ران����ی رۆژه�����ەاڵت�����ی‬ ‫كوردستانیش چاالكانە لە هەردوو‬ ‫ب�����واری رەخ���ن���ە و خوێندنەوەی‬ ‫شیعردا بەشدارییان كرد‪ .‬لە بواری‬ ‫رەخ��ن��ە و لێكۆڵینەوەی ئەدەبیدا‬ ‫«ك���ەی���ه���ان ع���ەزی���زی (س���ن���ە) ـ‬ ‫تیۆری خوێنەر و شیعری نوێی‬ ‫ك��وردی» ‪« ،‬رەئ���ووف محەممەد‬ ‫پ���وور(ه���ەورام���ان) ـ مەستوورەی‬ ‫كوردستانی (وەك هێمای ئەدەب و‬ ‫هزری ئەردەاڵنییەكان)»‪« ،‬سالح‬

‫قەڵغانی سەبر‬ ‫كاتی نەمانی جیهانی ئێوەش دادێ‬ ‫بێ رەونەقی بۆ زەمانی ئێوەش دادێ‬ ‫كوندەبۆی شووم بۆ ئەوەی لێتان تێك بدا‬ ‫بەسەر تەختی خان و النی ئێوەش دا دێ‬ ‫زریانی ناكامیی رۆژگار زۆر لەناكاو‬ ‫سارد بەسەر باخ و بێستانی ئێوەش دا دێ‬ ‫ئاوی ئەجەل كە قورگی هەموو كەس دەگرێ‬ ‫بەسەر زار و سەر زمانی ئێوەش دا دێ‬ ‫كەتیختان بۆ ستەم وەك رم درێژ بووە‬ ‫كول بوونی شەمشێرەكانی ئێوەش دادێ‬ ‫ئەو جیهانە بەقای بۆ دادپەروەر نەبوو‬ ‫مەرگی بێدادی و نەمانی ئێوەش دادێ‬

‫تۆزی بەرپێی ئەسپ سوارەكان نیشتەوە‬ ‫نیشتنەوەی تۆزی گاڕانی ئێوەش دادێ‬ ‫ئەو رەشەبایەی زۆر مۆمی كووژاندەوە‬ ‫بەسەر كۆشكی چراخانی ئێوەش دا دێ‬ ‫گەلێ كاروان بەم رێگایەدا تێپەڕین‬ ‫كاتی چوونی كاروانی ئێوەش دادێ‬

‫س��ووزەن��ی (سەقز) ـ ئانارشیزمی‬ ‫زم��ان��ی ل��ە ش��ی��ع��ردا» ‪« ،‬عەزیز‬ ‫نێعمەتی (ورم�ێ‌) ـ ڤەكولینەك ل‬ ‫م��ەم و زینی خ��ان��ی»‪« ،‬رەهبەر‬ ‫م���ەح���م���وودزادە(ش���ن���ۆ) ـ زمانی‬ ‫شیعریی شاعیرانی موكریان»‪،‬‬ ‫« فەرشید شەریفی(كرماشان) ـ‬ ‫هەسارێوە وەرمش زریا و هەناسێوە‬ ‫ئاما بااڵ و شێعر برە» بەشدار بوون‬ ‫و لە بەشی خوێندنەوەی شیعریشدا‬ ‫شاعیران ناهید حسەینی‪ ،‬بەهار‬ ‫ح��س��ەی��ن��ی‪ ،‬گ��وڵ��ب��اخ بەهرامی‪،‬‬ ‫ساماڵ‪ ،‬حەسەن دانشفەڕ و چەند‬ ‫شاعیرێكی دیكە بەشدارییان كرد‪.‬‬ ‫پ��اش��ن��ی��وەڕۆی پێنجشەممە بە‬ ‫داب���ەش ك��ردن��ی خ��ەاڵت��ی رێزلێنان‬ ‫ب��ەس��ەر ب��ەش��داران��ی فێستیڤاڵدا‪،‬‬ ‫كۆتایی بە كار و چاالكییەكانی‬ ‫فێستیڤاڵ هات‪.‬‬

‫سەیفی فەرغانی‬ ‫وەرگێڕان‪ :‬كامیل نەجاڕی‬

‫وا دەزانن حەوت ئەستێرەو لەئاسمانە‬ ‫كووژانەوەی حەوتەوانی ئێوەش دادێ‬ ‫ئەوە میراتی كەسانە پێتان بڕا‬ ‫بەسەرچوونی ناكەسانی ئێوەش دادێ‬ ‫دەرفەتی ژیان بۆ خەڵكی تر یەك دوو رۆژ بوو‬ ‫كۆتایی دەرفەتی ژیانی ئێوەش دادێ‬ ‫سەبر دەكە مەقەڵغانی تیری ئێوە‬ ‫شكانی تیر و كەوانی ئێوەش دادێ‬ ‫گوڵی باخی كەسانی تر كە هەڵوەری‬ ‫خەزان بەسەر گوڵستانی ئێوەش دا دێ‬ ‫دەسەاڵت و سامانتان ئاوی گنخاوە‬ ‫رۆژێك كاتی تووڕهەڵدانی ئێوەش دادێ‬ ‫تۆ كە مێگەلت بەگورگان سپاردووە‬ ‫پەل بەستنی گورگەشوانی ئێوەش دادێ‬ ‫فیلی مەرگ كە شای ژینی مات كردووە‬ ‫بەسەر باقی مۆرەكانی ئێوەش دا دێ‬ ‫هاوڕێیانم! رۆژێك دادێ بەیادی «سەیف»‬ ‫دووعای خێر بەسەر زمانی ئێوەش دا دێ‬

‫لە پڕ هاواری مریەمە خاتوونی دراوسێمان‬ ‫چراكانی كۆاڵنی خەیاڵی لەخەو هەستان‬ ‫دایكم دەڵێ‪:‬‬ ‫كاتی خۆیەتی‬ ‫بەشكوو لەدوای حەوت دێڵ‬ ‫نێر منداڵێكی بێ خاتوو مریەم‬ ‫ئاسمان رەش و لێڵ‬ ‫فەردین رەشیدی‬ ‫سەرپۆشی دایكم رەش‬ ‫پەلكەی هەتا ئەژنۆی مریەمە خاتوونیش‬ ‫ڕەش‬ ‫دایكم دەڵێ‪:‬‬ ‫كوڕم بەپەلە بڕۆ بۆالی كاكە‬ ‫شێخ‪........................‬‬ ‫نوشتەێكی ئەبوودووجانەی بۆبێنە‪.‬‬ ‫هاواری مریەمە خاتوون‬ ‫خەونی فریشتەكانی كۆاڵنی دراوسێی‬ ‫هەژاند‬ ‫خاتوو زارا‪:‬‬ ‫دوو ركات نوێژی بۆ بكەن‬ ‫ڕۆحی پیسی ئەهریمەن داوێنی گرتوە!‬ ‫میرزای دراوسێی كانیی الی ماڵی خۆدا‪:‬‬ ‫ئاوی زەمزەم‬ ‫یاخۆ‬ ‫كەمێ خۆڵی بەر دەركەی‪..................‬بۆبێنن‪.‬‬ ‫خاتوو زارا‪:‬‬ ‫دوو ركات نوێژی باران بكەن‬ ‫ئاسمان پڕلەڕۆحی پیسە و‬ ‫ئێمەیش ئەهریمەن داوێنی گرتوین‪.‬‬ ‫چاوی ئاسمان گەش‬ ‫سەرپۆشی دایكم رەش‬ ‫پەلكەی خاتوو مریەم‬ ‫مێشكی خاتوو زارا‪....................‬رەش‬ ‫‪................‬‬ ‫‪...............‬‬ ‫‪..............‬‬ ‫‪.............‬‬ ‫نێژران لەنێو گۆڕستانی باوەڕێكی كۆن‬ ‫و خەست و رەش‪.‬‬ ‫‪www.zaxmeh.blogfa.com‬‬

‫لەم واڵتە كە نەعرەتەی شێران نەما‬ ‫نەمانی حەپەی سەگانی ئێوەش دادێ‬

‫ژمارە ‪ 581‬ـ ‪20‬ی مای ‪2012‬‬

‫‪7‬‬

‫‪8‬‬

‫ژمارە ‪ 581‬ـ ‪31‬ی بانەمەڕی ‪1391‬‬

‫سەلیم زەنجیری‬ ‫دوای تێپەڕینی سێ‌ دەیە بە سەر كوودیتای‬ ‫س���ەرب���ازی (‪ )1982‬و س��ەپ��ان��دن��ی یاسایەكی‬ ‫نیزامیی ن��ادێ��م��وك��رات��ی��ك ب��ە س��ەر كۆمەڵگای‬ ‫توركیەدا‪ ،‬بیرۆكەی گۆڕینی ئەو یاسایە ئێستا لە‬ ‫الیەن پارتی دەسەاڵتداریی ‪AKP‬ەوە كەوتووەتە‬ ‫رۆژەڤ�����ەوە‪ ،‬چ��وون��ك��ە ن��ە وەاڵم���دەری���ی وی��س��ت و‬ ‫داواكارییەكانی سەردەم و نە رەنگدانەوەی هەموو‬ ‫چین و توێژ و پێكهاتەكانی كۆمەڵگای توركیەیە‬ ‫و بووەتە سەرچاوەی نەهامەتی و ناسەقامگیریی‬ ‫سیاسی‪ ،‬ئابووری و كۆمەاڵیەتی لەو والتەدا‪.‬‬ ‫ب��ۆ ئ���ەم م��ەب��ەس��ت��ەش ل��ە دوای هەڵبژاردنی‬ ‫‪12‬ی ح��وزەی��ران��ی ساڵی راب���ردوو‪ .‬هەنگاوێكی‬ ‫كردەكی بۆی ه��اوێ��ژراوە كە ئەویش پێكهێنانی‬ ‫كومیسیۆنێكی تایبەتی لە مەجلیسدا ب��ووە بۆ‬ ‫پێداچوونەوە و داڕشتنەوەی سەرلەنوێی دەستوور‬ ‫بە بەشداریی هەر چوار پارتی سەرەكی لە پارلمان‬ ‫و بە سەرپەرستی راستەوخۆی سەرۆكی مەجلیس‬ ‫(جەمیل چیچەك) وە‪.‬‬ ‫كومیسیۆنی پێوەندیدار لە ماوەی حەوت مانگی‬ ‫راب����ردوودا س���ەرەڕای لێكدانەوە و خوێندنەوەی‬ ‫وردی ی��اس��ای ب��ن��ەڕەت��ی��ی پ��ت��ر ل��ە ‪ 60‬واڵتی‬ ‫جیهان‪ ،‬كۆكردنەوەی راو بۆچوونی كارناسانی‬ ‫بواری یاسا‪ ،‬پارتە سیاسییەكان و هاوواڵتییانی‬ ‫توركیەی لە ئەستۆ بووە كە بە پێی قسەی ئەو‬ ‫كومیسیۆنە پ��ڕۆژە و پێشنیاری لە ‪ 14‬حیزبی‬ ‫سیاسی‪ 21 ،‬زانكۆ‪ 39 ،‬یەكیەتی و رێكخستنی‬ ‫حیرفەیی و ‪ 79‬ناوەند و رێكخستنی مەدەنی لە‬ ‫پێناو ئامادەكردنی یاسای نوێدا كۆ كردووەتەوە‪.‬‬ ‫ك��اری ئ��ەم كومیسیۆنەش لە ‪1‬ی م��ای ‪2012‬‬ ‫(‪12‬ی بانەمەڕ)ەوە چووەتە قۆناغێكی دیكەوە‬ ‫كە لە ماوەیەكی دیاریكراودا دەب�ێ‌ رەشنووسی‬ ‫ێ پێشكەشی پارلمان بكات و لە‬ ‫دەستووری نو ‌‬ ‫دوای هەڵسەنگاندن و پەسەندكردنی لە الیەن‬ ‫پارلمانەوە دەخرێتە بەر راپرسی و رێفراندۆمەوە كە‬ ‫لە ئەگەری سەركەوتنیدا دەبێتە جێگرەوەی یاسای‬

‫نەشتەرگەریی یاسای بنەڕەتی و كورد‬ ‫ئێستا‪.‬‬ ‫بەاڵم مەسەلەی ئەسڵی لێرەدا‪ ،‬ئەوەیە كە رای‬ ‫گشتیی توركیە‪ ،‬پارتەكانی ئۆپۆزیسیۆن و پارتی‬ ‫دەسەاڵتدار چەندە جیددی و خوازیاری گوڕینی‬ ‫ئەو گوتارە نیزامییەن بۆ لۆژیك و دەستوورێكی‬ ‫سڤیل و ئاشتیخوازانە‪ ،‬یان ئەوەی كە هەر یەك‬ ‫لەوان چەندە ئامادەن هەزینە و تێچووی بۆ بدەن‬ ‫و دەست لەو پاوانخوازی و هەستە شوڤینیيەیان‬ ‫ێ ناڕوونە‪ .‬بەاڵم ئەوەی كە لە‬ ‫بەر بدەن كە جار ‌‬ ‫بەرامبەردا هیوا‪ ،‬خواست و تێكۆشانێك لە ئارادایە‬ ‫ێ و سەردەمیانە‬ ‫بۆ هێنانەديی دەستوورێكی نو ‌‬ ‫كە رەنگدانەوەی ناسنامە جۆراوجۆرەكان و یەك‬ ‫لەوان كورد بێ‌‪ ،‬گومانێك لە ئارادا نیە‪ .‬لێ چەندە‬ ‫ێ و لەو هێڵەدا دەچێتە پێش و سەركەوتوو‬ ‫دەگونج ‌‬ ‫دەب���ێ‌‪ ،‬ب��ە س��ەرن��ج��دان ب��ە رەه��ەن��دی مێژوویی‪،‬‬ ‫كاراكتەری دەوڵەتی‪ ،‬فاكتەری دەروونناسانەی‬ ‫كەسانی فاشیست و ناكۆكی و دژایەتیی پارتە‬ ‫ێ زۆر‬ ‫ناسیۆنالیست و شوڤینیستیەكان‪ ،‬ن��اك��ر ‌‬ ‫ه��ی��وادار و گەشبین بین و وێنای چارەسەری‬ ‫ه��ەم��وو كێشەكان و توركیایەكی دێموكراتیك‬ ‫بكەین‪ .‬چوونكە هەندێك فایل و كێشەی هەستیار‬ ‫لە توركیەدا هەن كە تا ئێستاش دەستبردن بۆیان‬ ‫بڤە و تابۆ ب��ووە و ی��ەك لەوانیش دۆزی كوردە‬ ‫كە لە م��اوەی نزیك بە ی��ەك س��ەدەی رابردوودا‬ ‫هەموو هەوڵێك بۆ ئینكار‪ ،‬تواندنەوە و لەنێوبردنی‬ ‫گیراوەتە بەر و دەوڵەتی توركیە لەسەر ئەساسی‬ ‫یەك نەتەوە‪ ،‬یەك خاك‪ ،‬یەك زمان و یەك دین ئیدارە‬ ‫كراوە كە نە تەنیا سەركەوتوو نەبووە و توركیای‬ ‫پێش نەخستووە‪ ،‬بەڵكوو زەرب���ەی زۆر ق��ورس و‬ ‫كاریگەریشی لە پەیكەری ئەم واڵتە لە بواری‬ ‫حقوقی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬ئ��اب��ووری و كۆمەاڵیەتییەوە‬ ‫داوە‪ .‬بۆیە هێز و كاتالیزۆرێكی بەهێزی دەوێ‌ بۆ‬ ‫گۆڕینی ئەم زێهنییەتە پاوانخواز و میلیتاریستییە‬ ‫كە تەنیا بە كوردەكان ناكرێ‌‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی كە لێرەدا گرینگە س���ەرەڕای ئیرادە‪،‬‬

‫ڤ���ی���ن و پێداگری‬ ‫پ��ارت��ی دەسەاڵتدار‬ ‫ب�������ۆ ب��������ڕەودان��������ی‬ ‫دێ����م����وك����راس����ی لە‬ ‫توركیەدا‪ ،‬یەكیەتی‪،‬‬ ‫یەكگرتوویی و كار‬ ‫و خەباتی هاوبەش‪،‬‬ ‫بەردەوام و ئاشتییانەی‬ ‫ك��اراك��ت��ەری ك��ورد و‬ ‫هێزە سیاسییەكانیەتی‬ ‫كە سەنگی مەحەكە‬ ‫ك��ە چ��ەن��دە دەتوانن‬ ‫ش������وێ������ن������دان������ەر و‬ ‫ك��اری��گ��ەر ب��ن لەسەر‬ ‫گونجاندنی م��اف و‬ ‫داواكارییەكانیان لە‬ ‫دەس����ت����ووری نوێدا‪.‬‬ ‫ه�������ەر چ�����ەن�����د كە‬ ‫پ�����ڕۆژە پێشنیازی‬ ‫هاوبەشیان پێشكەشی‬ ‫كومیسیۆن كردووە كە بە فەرمی ناسینی زمانی‬ ‫ك���وردی و ناسنامەی ك��ورد كاكڵ و هەوێنی‬ ‫ئەسڵی داواك��اری��ی��ەك��ەی��ان پێك دێ��ن�ێ‌ و پارتی‬ ‫ئاشتی و دێموكراسی (‪ )BDP‬ئەمەی وەكوو‬ ‫هێڵی سووری حیزبەكەی لە پارلماندا داناوە كە بە‬ ‫ێ خرانی ئەوانە‪ ،‬دەستووری‬ ‫تێپەڕین یان پشتگو ‌‬ ‫ێ كاركردێكی ئەوتۆی بۆ كوردەكان نابێ‌‪.‬‬ ‫نو ‌‬ ‫ئێستا ك��ە دەس���ت���ووری ت��ورك��ی��ە ل��ە ب����ەردەم‬ ‫نەشتەرگەرییەكی گ��ەورەدای��ە و بۆ ئ��ەوەی كە‬ ‫ت��ورك��ی��ە ل���ەو ن��ەخ��ۆش��ی��ی��ە ك��وش��ن��دان��ە رزگ���اری‬ ‫ب �ێ‌‪ ،‬پێویستە س��ەرچ��اوەی ه�����ەاڵواردن‪ ،‬رۆحی‬ ‫میلیتاریستی و هەستی شوڤینییەت لە دەستووری‬ ‫نوێدا بنبڕ بكرێت و نۆرم و پێوانەكانی یەكسانی‬ ‫و هاوچەشنی لە ماف و بەرپرسایەتی تێدا رەنگ‬ ‫ب��دات��ەوە تاكوو هەموو كەسێك لە ژێ��ر سێبەریدا‬

‫هەست بە بەختەوەری و دادپ���ەروەری بكا و لە‬ ‫هەمان كاتیشدا خۆی بە بەرپرسیار بزانێت‪ ،‬بە‬ ‫پ��ێ��چ��ەوان��ە چ���ارەس���ەری ك��ات��ی و رووكەشیانە‪،‬‬ ‫قەیرانەكانی قووڵتر و ئاڵۆزتر دەكات‪.‬‬ ‫بۆیە دەرفەتێكی مێژوویی دیسان كەوتووەتە‬ ‫س����ەر رێ���گ���ای پ���ارت���ی دەس�����ەاڵت�����داری داد و‬ ‫ێ سیاسەتەكانی‬ ‫گەشەپێدان بۆ ئەوەی كە بتوان ‌‬ ‫خۆی بەرێتە پێش و بە تایبەتی كە ئێستا باس‬ ‫لە سیستمی سەرۆكایەتی بۆ توركیە دەك��ات ‪،‬‬ ‫لەو سۆنگەیەشەوە جارێكی تر پێویستە متمانەی‬ ‫ێ ئەمجارە‬ ‫ك��وردەك��ان ب��ەدەس��ت بێنێ‌‪ ،‬بۆیە دەب � ‌‬ ‫درووشم و بەڵێنەكانی لە دەستووردا بخاتە بواری‬ ‫پراكتیكەوە و ل��ەو تاقیكردنەوە دەستوورییەدا‬ ‫بسەلمێنێ‌ كە كورد و تورك هاوتان و توركیەش‬ ‫ێ جیاوازی‬ ‫هی هەموو هاووالتییانی توركیەیە ب ‌‬ ‫ئایینی‪ ،‬مەزهەبی‪ ،‬نەتەوەیی‪ ،‬زمانی و ‪ ...‬هتد‪.‬‬

‫دەرفەتی ك��ار‪ ،‬دژایەتی لەگەڵ وەرگرتنی‬ ‫پەنابەران (مهاجرستیزی) توانیویانە خەڵكێكی‬ ‫زۆر لە دەوری درووشمەكانیان كۆ بكەنەوە و‬ ‫لە چاو هەڵبژاردنەكانی پێشوو دەنگی زیاتری‬ ‫خەڵك وەدەست بێنن‪ ،‬كە لە راستیدا پەرەگرتنی‬ ‫ئەو بیر و هزرە نەتەوەخوازی و دژە پەنابەرە‬ ‫شرۆڤە و لێكدانەوەی جیاجیای بۆ دەكرێت و‬ ‫بۆتە جێگای نیگەرانیی زۆری بیانییەكان لە‬ ‫واڵتە ئورووپاییەكاندا‪.‬‬ ‫ل��ە واڵت��ێ��ك��ی وەك ف��ەران��س��ەدا شاهیدی‬ ‫ئ��ەوە ب��ووی��ن ك��ە م��اری��ەن لوپێن‪ ،‬پاڵێوراوی‬ ‫حیزبی «ب����ەرەی ن��ەت��ەوەی��ی» ب��ۆ پۆستی‬ ‫سەركۆماریی فەرانسە كە نوێنەرایەتیی راستە‬ ‫توندرەوەكانی دەكرد‪ ،‬بە وەدەستهێنانی لە سەدا‬ ‫‪18‬ی دەن��گ��ەك��ان ل��ە ری��زی سێهەمدا جێی‬ ‫گرت‪ .‬هەرچەند ناوبراو نەیتوانی لە دەوری‬ ‫دووهەمیشدا بەشدار بێ‪ ،‬بەاڵم سەلماندی كە‬ ‫بیر و هزری ئەو و حیزبەكەی لە نێو خەڵكی‬

‫فەڕانسەدا چەندە الیەنگری هەیە‪ .‬هەروەها لە‬ ‫هەڵبژاردنە پارلمانییەكانی یووناندا دیتمان كە‬ ‫حیزبی «كریسی ئاوری» كە لە نێئۆنازییەكان‬ ‫پێك دێ‪ ،‬توانی بە بەدەستهێنانی لەسەدا ‪6‬ی‬ ‫دەنگەكان‪ 19 ،‬كورسی لە پارلمانی یووناندا‬ ‫بەدەست بێنێ كە ئەمە یەكەم جار لە مێژووی‬ ‫یووناندایە كە حیزبێكی نێئۆنازی رێی بكەوێتە‬ ‫پارلمانی ئەو واڵتە‪.‬‬ ‫بۆ سەلماندنی ئەو راستییە كە كامە واڵتی‬ ‫ئورووپا زیاتر لەگەڵ دی��اردەی پەرەگرتنی‬ ‫راس��ت��ە ت��ون��دڕەوەك��ان ل��ە ئاستی دام����ەزراوە‬ ‫سیاسییەكان بە تایبەتی پارلمان و دەوڵەتەكان‬ ‫ب��ەرەوڕووی��ە‪ ،‬لێرەدا دەقی راپۆرتێك دەخەینە‬ ‫بەرچاو كە لە ماڵپەری كاناڵی ئەلجەزیرەدا‬ ‫باڵو كراوەتەوە و بەم شێوەیەیە‪:‬‬ ‫ئ��وت��ری��ش‪ :‬راس��ت��ی ت��ون��دڕەو خ��اوەن��ی ‪55‬‬ ‫ك��ورس��ی ل��ە كورسییەكانی پارڵەمانی ئەو‬ ‫واڵتەیە كە ئەو ‪ 55‬كورسییە لە نێوان حیزبی‬ ‫«ئ�����ازادی» (ب��ە ‪ 34‬كورسی‬ ‫ل���ە ك���ۆی ‪ 183‬ك���ورس���ی) و‬ ‫هاوپەیمانەتیی «بۆ دواڕۆژی‬ ‫ئ��وت��ری��ش» (ب��ە ‪ 21‬كورسی)‬ ‫دابەش بووە كە دەبێتە لە سەدا‬ ‫‪28,2‬ی دەنگی خەڵك‪.‬‬ ‫سوئیس‪ :‬لەو واڵتەدا «حیزبی‬ ‫خەڵكی سویس» بە رێبەریی‬ ‫تونی برونێر كە نوێنەراتیی راستە‬ ‫توندڕەوەكان دەكات‪ ،‬لە هەڵبژارنە‬ ‫پارلمانییەكانی ‪2011‬دا توانی‬ ‫لە سەدا ‪26,6‬ی دەنگەكان واتە‬ ‫‪ 54‬كورسیی پارلمان لە كۆی‬ ‫‪ 200‬كورسی بە دەس��ت بێنێ‪.‬‬ ‫ئەو حیزبە خاوەنی بیر و هزرێكی‬ ‫توندڕەوانە و نەژادپەرەستانەیە‪.‬‬ ‫نۆروێژ‪ :‬حیزبی «كۆنگرەی‬ ‫راستی ت��ون��دڕەو» خاوەنی ‪41‬‬ ‫كورسی لە كۆی ‪ 169‬كورسیی‬ ‫پ��ارل��م��ان��ە ك��ە ل��ە س���ەدا ‪23‬ی‬

‫دەنگەكان پێك دێنێ‪ .‬یەكێك لە ئەندامانی‬ ‫ئەو حیزبە ئاندریاس پاتریكە كە لە هاوینی‬ ‫ساڵی ‪ 2011‬تەقەی لە كۆمەڵێك لە الوانی‬ ‫سەر بە «حیزبی كرێكار» كرد و لە ئاكامی‬ ‫ئەم جینایەتەی ناوبراودا زیاتر لە سەد كەس‬ ‫ك����وژران و ب��ری��ن��دار ب���وون‪ .‬ه��ەڵ��ب��ەت دوای‬ ‫ئ��ەم جینایەتە حیزبی «ك��ۆن��گ��رەی راستی‬ ‫توندڕەو» لە هەڵبژاردنە ناوچەییەكاندا لەگەڵ‬ ‫شكستێكی قورس بەرەوڕوو بووەوە‪.‬‬ ‫ف����ەن��ل�ان����د‪ :‬ح���ی���زب���ی «فەنالندییە‬ ‫راستەقینەكان» كە حیزبێكی راستی توندڕەوە‪،‬‬ ‫توانی لە هەڵبژاردنە پارلمانییەكانی مانگی‬ ‫ئاوریلی ‪2011‬دا سەركەوتنێكی بەرچاو بە‬ ‫دەست بێنێ و لە كۆی ‪ 200‬كورسیی پارلمان‬ ‫‪ 39‬كورسی بۆ خۆی مسۆگەر بكا‪.‬‬ ‫مەجارستان‪ :‬حیزبی « هاوپەیمانەتیی‬ ‫الوانی راستڕەو ـ بزووتنەوە بۆ مەجارستانێكی‬ ‫باشتر» (جوبیك) لە هەڵبژاردنە پارلمانییەكانی‬ ‫ئاوریلی ساڵی ‪2010‬دا توانی ببێتە خاوەنی‬ ‫‪ 46‬كورسی لە كۆی ‪ 386‬كورسی‪ .‬ئەو حیزبە‬ ‫بانگەشەی ناسنامەی نەتەوەیی دەك��ات و‬ ‫هێندێك جار پروپاگەندە بۆ نازیسم دەكات‪.‬‬ ‫دان��م��ارك‪ :‬راستی ت��ون��دڕەو ل��ەو واڵتەدا‬ ‫دوای دەستپێراگەیشتنی «حیزبی خەڵك»‬ ‫لە هەڵبژاردنە پارلمانییەكانی ئەو واڵتەدا بە‬ ‫‪ 22‬كورسی لە كۆی ‪ 179‬كورسیی پارلمان‪،‬‬ ‫بووە بە هێزێك لە نێو رەوش��ی سیاسیی ئەو‬ ‫واڵتەدا و خاوەنی بیر و هزری دژی پەنابەر‬ ‫(مهاجرستیزی)یە‪.‬‬ ‫ه��ۆل��ەن��د‪ :‬ح��ی��زب��ی «ب���ۆ ئ������ازادی» بە‬ ‫سەرۆكایەتیی گریت ویلدرز كە حیزبێكی‬ ‫راستی توندڕەوە‪ ،‬لە هەڵبژاردنە پارلمانییەكانی‬ ‫ئەو واڵتە لە مانگی ژووئەنی ساڵی ‪،2010‬‬ ‫توانی ‪ 24‬كورسی لە كۆی ‪ 150‬كورسیی‬ ‫پارلمان بەدەست بێنێ‌‪.‬‬ ‫ب��ل��ژی��ك‪ :‬راس��ت��ی ت��ون��دڕەو ل��ەو واڵتەدا‬ ‫ب��ە س��ەرۆك��ای��ەت��ی��ی حیزبی «بەرژەوەندیی‬ ‫فەنالندییەكان» لە هەڵبژاردنە پارلمانییەكانی‬

‫هەرچەند كە لێدوانەكانی ئەم دواییانەی سەرۆك‬ ‫وەزیران لە پێوەندی لەگەڵ زمانی كوردیدا كە تەنیا‬ ‫ێ‬ ‫ێ لە چوارچێوەی دەرسێكی هەڵبژاردەدا ب ‌‬ ‫دەتوان ‌‬ ‫یان بەرپرسێكی دیكە پارتی دەسەالتدار‪ ،‬زمانی‬ ‫‪ 20‬میلیۆن ك���ورد ب��ە زم��ان��ی ن��اش��ارس��ت��ان��ی و‬ ‫غەیرەپەروەردەیی ناو دەبات‪ ،‬تۆزێك گومان دەخاتە‬ ‫سەر هیواكان بۆ لێبڕاوی‪ ،‬ئیرادە و خواستی بەهێز و‬ ‫جیددی حكوومەت بۆ چارەسەركردنی یەكجارەكی‬ ‫كێشەی كورد و كێشەكانی دیكەی توركیە بە پێی‬ ‫دەستوور‪ .‬بەالم ئەگەری زۆرە كە ئەم پڕۆسەیە بە‬ ‫قازانجی بەرفراوانبوونی سنووری دێموكراسییەت‬ ‫و مافی شارۆمەندان و تاكەكەس بشكێتەوە كە‬ ‫پێویستە كوردەكانیش هاوكار و یارمەتیدەرێكی‬ ‫وشیار و وریای بن‪.‬‬

‫گەشەكردنی نێئۆنازی و راستە توندڕەوەكان لە ئورووپادا‬

‫شەهاب خالیدی‬ ‫ئەو هەڵبژاردنە پارلمانی و سەركۆمارییانەی‬ ‫كە لەم دواییانەدا لە هێندێك واڵتی ئورووپایی‬ ‫لەوانە فەڕانسە‪ ،‬یوونان‪ ،‬ئیسپانیا و ‪...‬هتد‬ ‫بەڕێوە چوون‪ ،‬النیكەم ئەو راستییەیان سەلماند‬ ‫كە زۆربەی خەڵكی ئەو واڵتانە لە سیاسەتە‬ ‫ئابوورییەكانی دەوڵەتەكانی خۆیان ناڕازین‬ ‫و دەس��ەاڵت��داران��ی واڵتەكانیان بە هۆكاری‬ ‫پێكهاتنی وەها قەیرانێك دەزانن و هەر بۆیەش‬ ‫دەن���گ ب��ە حیزبێكی دەرەوەی دەس���ەاڵت‬ ‫دەدەن كە بۆ باشتركردنی رەوشی ئابووری و‬ ‫رزگاركردنیان لەو قەیرانە ئابوورییە هەوڵێكی‬ ‫جیددی بدات‪.‬‬ ‫خاڵی جێگای سەرنج و لێوردبوونەوە ئەوەیە‬ ‫كە لەو هەڵبژاردنانەدا حیزبە راستە توندڕەوەكان‬ ‫ب��ە ه��ەڵ��گ��رت��ن��ی دروش���م���ی نەتەوەخوازی‪،‬‬ ‫چارەسەركردنی قەیرانی ئابووری و پێكهێنانی‬

‫ئەو واڵت��ە لە ژووئەنی ‪2010‬دا توانی ‪12‬‬ ‫ك��ورس��ی ل��ە ك��ۆی ‪ 150‬كورسیی پارلمان‬ ‫بەدەست بێنێ‪ .‬ئەم حیزبە خاوەنی بیر و هزری‬ ‫نەتەوەیی و جیاییخوازانەیە‪.‬‬ ‫سوئێد‪ :‬راستی ت��ەن��دڕەو ل��ەو واڵت���ەدا بۆ‬ ‫یەكەمین جار دوای هەڵبژاردنە پارلمانییەكانی‬ ‫م��ان��گ��ی س��ێ��پ��ت��ام��ب��ری س��اڵ��ی ‪ 2010‬بە‬ ‫س��ەرۆك��ای��ەت��ی��ی «ح��ی��زب��ی دیمۆكراتەكانی‬ ‫سوئێد» رێ��ی كەوتە پارلمان و توانی ‪20‬‬ ‫ك��ورس��ی ل��ە ك��ۆی ‪ 348‬كورسیی پارلمان‬ ‫بەدەست بێنێ‪.‬‬ ‫ئیتالیا‪ :‬حیزبی « پ��ەی��وەن��دی باكوور»‬ ‫كە حیزبێكی راستی توندڕەوە و هاوپەیمانی‬ ‫دەوڵەتی پێشووی ئیتالیا بە سەرۆكایەتیی‬ ‫بێرلۆسكۆنی بوو‪ ،‬دژی وەرگرتنی پەنابەرە‬ ‫و لە هەڵبژاردنە پارلمانییەكانی ساڵی ‪2008‬‬ ‫توانیبووی ‪ 60‬ك��ورس��ی ل��ە پارلمان و ‪25‬‬ ‫كورسی لە سەنای ئیتالیا بەدەست بێنێ‪.‬‬ ‫ئاڵمان‪ :‬راستی توندڕەو و نێئۆنازییەكان بە‬ ‫سەرۆكایەتیی «حیزبی نەتەوەیی دێموكرات»‬ ‫كە پروپاگەندە بۆ رەگەزی سپی پێست دەكات‪،‬‬ ‫لە هێندێك لە ئەیالەتەكانی ئەو واڵتەدا توانی‬ ‫بۆ هەڵبژاردنە پارلمانییەكان دەنگ بەدەست‬ ‫بێنێ‪.‬‬ ‫ب��ە ل��ەب��ەرچ��اوگ��رت��ن��ی ئ���ەم زانیارییانە‬ ‫دەتوانین بگەینە ئەم دەرئەنجامە كە ئەگەر‬ ‫حیزبە دێموكراتیك و پێشكەوتووكانی واڵتە‬ ‫ئوروپاییەكان نەتوانن ئەو قەیرانە ئابوورییەی‬ ‫كە واڵتەكانیانی داگرتووە‪ ،‬چارەسەر بكەن‪،‬‬ ‫ئەوا بە پەرەگرتنی رۆژ لەگەڵ رۆژ زیاتری‬ ‫راستی توندڕەو و رەنگبێ لە داهاتووشدا بە‬ ‫بەدەستەوەگرتنی دەسەاڵت لە الیەن ئەوانەوە‪،‬‬ ‫ئەوان نەتەنیا لەو قەیرانە ئابوورییە رزگاریان‬ ‫نەبێ‪ ،‬بەڵكوو لەگەڵ زۆر قەیرانی دیكەی‬ ‫ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی و سیاسیش ب����ەرەوڕوو ب��ن و‬ ‫خەسار بەو دێموكراسییەش بگات كە ئەوان‬ ‫ئ��ەو دێموكراسییە وەك یەكێك لە شانازییە‬ ‫هەرەگەورەكانی خۆیان بە حەسێب دێنن‪.‬‬

‫ژمارە ‪ 581‬ـ ‪20‬ی مای ‪2012‬‬

‫ئابووری ئێران و داهاتوویەكی رەش‬ ‫لەم چەند رۆژەی دواییدا مەجلیسی رێژیمی‬ ‫ئ��ێ��ران ل��ە حاڵێكدا گ��ەاڵڵ��ەی ب��وودج��ەی ساڵی‬ ‫‪1391‬ی پەسەند ك��رد كە سەقفی بوودجە واتا‬ ‫گرنگترین تۆخمی بوودجە تێیدا دیاری نەكرابوو‬ ‫(چوارشەممە ‪ 20‬بانەمەڕ)‪ .‬ئەمەش بۆ خۆی بە‬ ‫جۆرێك باس لە بێسەروبەرەيی و بشێوی و ئاڵۆزیی‬ ‫دۆخی سیاسی و ئابووریی رێژیم دەكات‪ .‬گەرچی‬ ‫بەرپرسانی رێژیم بانگەشەی ئەوە دەكەن كە ئابلۆقە‬ ‫نێونەتەوەییەكان شوێندارییەكی ئەوتۆی لەسەر‬ ‫دۆخی ئابووریی واڵت نەبووە‪ ،‬بەاڵم راستییەكان‬ ‫و رەوشی كۆمەڵگای ئێران مەسەلەیەكی دیكەمان‬ ‫بۆ باس دەكەن‪.‬‬ ‫ئەحمەدی تەوەكولی‪ ،‬یەكێك لە رەخنەگرانی‬ ‫حكوومەتی ئەحمەدی نژاد و نوێنەری مەجلیسی‬ ‫رێ��ژی��م ب��اس ل���ەوە دەك���ات ك��ە ب��ەس��ت��راوەی��ی بۆ‬ ‫كەڵكوەرگرتنی راستەوخۆ لە داهاتی ن��ەوت لە‬ ‫بوودجەی ئەمساڵدا ‪ 55‬لە سەد گەشەی كردووە‬ ‫واتا لە ‪ 434‬هەزار میلیارد ریاڵ لە ساڵی ‪90‬دا‬ ‫بەرز بۆتەوە بۆ ‪ 672‬هەزار میلیارد ریاڵ بۆ ساڵی‬ ‫‪.91‬‬ ‫بەستراوەیی بوودجەی واڵت بە نەوت لە كاتێكدا‬ ‫زۆرت��ر دەبێت كە ئامارە نێونەتەوەییەكان لەمەڕ‬ ‫بەرهەمهێنانی نەوتی ئێران باس لە دابەزینێكی‬ ‫بێوینە لە دوای شەڕی ئێران و عێراقەوە تا هەنووكە‬ ‫دەك��ەن‪ .‬ئاستی بەرهەمهێنانی نەوتی ئێران لە‬ ‫كۆتایی مانگی ئاوریلدا ‪ 3‬میلیۆن و ‪ 196‬هەزار‬ ‫بەرمیل لە رۆژدا بوو‪ ،‬كە ئەم رادەیە لە كۆتایی‬ ‫ساڵی ‪2011‬دا‪3 ،‬میلیۆن و ‪ 563‬هەزار بەرمیل‬ ‫و لە ساڵی ‪2004‬دا‪ 4 ،‬میلیۆن و ‪ 70‬هەزار‬ ‫بەرمیل لە رۆژدا بووە (وال ئێستریت ژورناڵ ـ بە‬ ‫گێڕانەوە لە ماڵپەڕی فەرمی ئاژانسی جیهانی‬ ‫وزەـ ‪ .)1391/2/22‬هەروەها ئەم راپۆرتە باس لەوە‬ ‫دەكات كە ئێران لەم بەرهەمهێنانەش نەیتوانیوە ‪15‬‬ ‫تا ‪ 25‬لە سەدی بفرۆشێت و هەروەها راپۆرتەكە‬ ‫باس لە دابەزینی ‪ 600‬ه��ەزار بەرمیلی نەوتی‬

‫ئێران بە بەراورد لەگەڵ چەند مانگی رابردوودا‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫ئەمەش لە حاڵێكدایە كە بەرپرسانی رێژیم‬ ‫گ��ەم��ارۆك��ان ب��ە ن��اك��اری��گ��ەر ل��ەس��ەر خ��ۆی��ان ناو‬ ‫دەبەن‪ .‬بەاڵم چوونەسەرەوەی نرخی شتومەكەكان‬ ‫بۆ نموونە‪ :‬چوونەسەرەوەی ‪ 51‬لەسەدی نرخی‬ ‫شیر و م��اس��ت‪ 91 ،‬ل��ە س���ەدی س���ەوزی تازە‪،‬‬ ‫‪ 45‬لە س��ەدی گۆشتی س��وور و ‪ 42‬لە سەدی‬ ‫گۆشتی مریشك (راپۆرتی بانكی ناوەندی ئێران‪،‬‬ ‫حەوتووی كۆتایی ‪8‬ی بانەمەڕی ئەمساڵ) باس‬ ‫لە بەرزبوونەوەی نرخی ئاوسان بۆ ‪ 21/5‬لە سەد‬ ‫(بانكی ناوەندی) دەكەن ئەمەش لە حاڵێكدایە‬ ‫ك��ە ح��ك��ووم��ەت چ���وون���ەس���ەرەوەی حەقدەستی‬ ‫كارمەندانی ‪ 15‬لە سەد دیاری كردووە كە ئەمەش‬ ‫باس لە خراپتربوونی ئاستی بژێوی خەڵك دەكات‪.‬‬ ‫خشتەی خوارەوە باس لە ئاستی بژێوی خەڵك لە‬ ‫سااڵنی رابردوودا دەكات‪ ،‬كە وێدەچێت بۆ ساڵی‬ ‫‪ 91‬زۆر خراپتریش بێت‪.‬‬ ‫ساڵ‬

‫هێلی هەژاری‬

‫داهاتی كرێكاران بە پێی‬ ‫بڕیاری ئیدارەی كار‬

‫‪ 780 1388‬هەزار تمە ن ‪ 264‬هەزار تمەن‬ ‫‪ 850 1389‬هەزار تمەن ‪ 303‬هەزار تمەن‬ ‫‪1 1390‬میلیۆن تمەن ‪330‬هەزار تمەن‬

‫بە وت��ەی جێگری سەرۆكی ن��اوەن��دی بااڵی‬ ‫ئەنجوومەنی سینفی كرێكارانی ئێران‪« :‬زیاتر‬ ‫لە ‪ 55‬لە س��ەدی گرێبەستی نێوان كرێكاران و‬ ‫خاوەنكاران سپییە» كە ئەمەش باس لە نەبوونی‬ ‫ئەمنییەتی پیشەیی بۆ كرێكاران دەكات كە رۆژ‬ ‫لە دوای رۆژ رەوشیان لە خراپتربووندایە‪.‬‬ ‫كێشەی ئ��اب��ووری��ی ئ��ێ��ران ئ��ەوەن��دە ق��ووڵ��ە كە‬ ‫باڵەكانی نێوخۆی دەسەاڵتیش ناتوانن چاوپۆشی‬ ‫لێ بكەن و جارجار ئەم راستییە دەدركێنن‪ ،‬بۆ‬

‫نموونە م��اوەی��ەك لەمەوپێش عەلی الریجانی‪،‬‬ ‫سەرۆكی مەجلیسی رێژیم باسی لەوە كردبوو كە‬ ‫حكوومەت نرخی بەنزین بەرز دەكاتەوە بۆ لیترێك‬ ‫‪ 2000‬ت��م��ەن‪ .‬ئەحمەدی ن��ژاد ل��ە وتەكانی لە‬ ‫سەفەری دوایی خۆی بۆ مەشهددا‪ :‬كارێكی بەم‬ ‫چەشنە بە درۆ ناو دەبات‪.‬‬ ‫قۆناغی دووهەمی ئامانجداركردنی سوبسیدەكان‬ ‫لە حاڵێكدا كردەیی دەبێت كە قۆناغی یەكەمی‬ ‫ئەم گەاڵڵەیە وێڕای پروپاگەندەكانی حكوومەت‬ ‫نەیتوانی سەركەوتوو بێت‪.‬‬ ‫حكوومەت ل��ە قۆناغی یەكەمدا ب��ڕی ‪45‬‬ ‫ه���ەزار میلیارد تمەنی ب��ە بنەماڵەكان داوە لە‬ ‫حاڵێكدا داهاتی ئەم گەاڵڵەیە تەنیا ‪ 29‬هەزار‬ ‫میلیارد تمەن بووە واتا كەمی بوودجە بە بڕی ‪16‬‬ ‫هەزار میلیارد تمەن‪.‬‬ ‫ئەمیر تاهیر خ��ان��ی‪ ،‬ن��وێ��ن��ەری تاكستان لە‬ ‫مەجیلس ل��ەم��ەڕ ب��وودج��ەی ساڵی ‪ 91‬دەڵێت‪:‬‬ ‫«بوودجەی پێشكەشكراو نەك تەنیا گرانی هەوسار‬ ‫ناكات بەڵكوو خێرایی گرانی زۆرتر دەكاتەوە»‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەحمەدی نژاد لە وتەكانی لە شاری‬ ‫مەشهەد دیسانەوە بێ ئ��ەوەی ئ��ام��اژە بە هیچ‬ ‫سەرچاوەیەك بكات‪ ،‬دەڵێت‪« :‬ناوەندە جیهانییەكان‬ ‫داوای��ان لە واڵتان ك��ردووە كە لەم گەاڵڵەی ئێمە‬ ‫كەڵك وەرگ��رن‪ ،‬ئامووزش ببینن و لە پسپۆڕانی‬ ‫ئێرانی رێنمایی وەربگرن و ‪ .»...‬كامە ناوەند و‬ ‫كەی و لە كوێ شتێكی وا وتراوە؟ ئەحمەدی نژاد‬ ‫هیچ ئاماژەیەكی پێ نەكردووە‪.‬‬ ‫بەاڵم راستییەكان باس لەوە دەكەن كە زۆربەی‬ ‫ب��ەره��ەم��ه��ێ��ن��ەران دوای ك��ردەی��ی��ك��ردن��ی فازی‬ ‫یەكەمی ئامانجداركردنی سوبسیدەكان كارخانە و‬ ‫كارگەكانیان داخستووە و بە كردەییكردنی فازی‬ ‫دووهەم دەبێت باسی بەرهەمهێنان لە ئێراندا ئیدی‬ ‫نەكرێت‪.‬‬ ‫لە ماوەی ‪ 7‬ساڵ سەرۆك كۆماریی ئەحمەدی‬ ‫نژاددا زیاتر لە ‪ 83‬لە سەدی داهاتی نەوت تەرخان‬

‫جووت حەوت‬

‫كەیهان یووسفی‬ ‫ك��راوە بو ه��اوردە بۆ واڵت كە ئەمەش بۆ خۆی‬ ‫دەرخەری دۆخی ئابووریی ئێرانە‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم نابێت چاو لە ه��اوردەی قاچاغ كە لە‬ ‫الیەن ناوەندەكانی دەسەاڵتەوە پشتیوانی دەكرێت‬ ‫و دەوری ماڵوێرانكەری بۆ سەر بەرهەمهێنەرانی‬ ‫واڵت هەیە‪ ،‬نەكەین‪ .‬ئ��ەم ه��اوردان��ە كە هیچ‬ ‫باج و تەعرفەیەك لە خۆ ناگرن تەنیا گیرفانی‬ ‫هێندێك كاربەدەستانی حكوومەتی پڕ دەك��ەن و‬ ‫بەرهەمی بۆ ئابووریی واڵت داخستی كارگەكان‬ ‫لەبەر ناتوانی ركەبەرایەتی شتومەكەكانی ئەوان‬ ‫لە بەرانبەر شتومەكی ه��ەرزان��ی بیانیدایە كە‬ ‫ئەمەش دەبێتە هۆی هەرچی زیاتر ئیفلیجبوونی‬ ‫ئابووریی واڵت‪.‬‬ ‫گ��ەش��ەی ئ��اب��ووری��ی ئ��ێ��ران ب��ە پ��ێ��ی ئامارە‬ ‫نێونەتەوەییەكان لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا‬ ‫لە نێوان سفر و یەكدا بووە لە حاڵێكدا ئەم رادە بۆ‬ ‫واڵتیی دراوسێی ئێران واتا توركیە كە نەوتیشی‬ ‫نیە‪ 10 ،‬لە سەد بووە‪.‬‬ ‫لە حاڵێكدا نرخی ئاوسان لە ئێران ‪ 21/5‬لە‬ ‫س��ەدە كە نێونجی نرخی ئاوسان لە رۆژهەاڵتی‬ ‫نێوڕاست ‪ 9/9‬لە سەد بووە‪.‬‬ ‫چوونەوەسەرەوەی نرخی دراو لە بەرانبەر پارەی‬ ‫ئێراندا دیسانەوە بەڵگەیەكی دیكە بۆ سەلماندنی‬ ‫دۆخی ئابووریی ئێرانە‪ .‬بە گشتی دۆخی ئابووریی‬ ‫ئێران وێڕای بەرباڵوتربوونەوەی گەمارۆكان رۆژ‬ ‫لە دوای رۆژ خراپتر دەبێت و ئاستی هەناردە‬ ‫و بەرهەمهێنانی نەوتی ئێران وەكوو سەرەكیترین‬ ‫سەرچاوەی داهاتی واڵت كەمتر و كەمتر دەبێتەوە‬ ‫كە ئەمەش باس لە داهاتوویەكی رەش بو ئابووریی‬ ‫ئێران دەكات‪.‬‬

‫میراتی باپیران یان ئەمانەتی نەوەكان!؟‬ ‫ن‪ :‬چریكە كەلهۆڕ‬ ‫و‪ :‬فاتیح ساڵحی‬ ‫میراتی فەرهەنگی ئاوێتەوشەیەكی باوە كە‬ ‫بە هەموو ئەو ئاسەوارانەی كە لە رابردوو بەجێ‬ ‫ماوە و خاوەنی بەهای فەرهەنگییە دەگوترێ‪.‬‬ ‫بە گشتی میراتی فەرهەنگی بە دوو بەشی‬ ‫ماددی و مەعنەوی پۆلێنبەندی دەكرێ كە‬ ‫دەستەی دووه��ەم خ��ۆی بە دوو ژێرگرووپی‬ ‫مەنقوول (ئەو شتەی كە دەكرێ‌ رابگوێزرێ‬ ‫وەك ئ��اس��ەوارە مۆزەییەكان)‌و غەیرەمەنقوول‬ ‫(ئ���ەو ش��ت��ەی ك��ە ران��اگ��وێ��زرێ وەك ناوچە‬ ‫كەوناراكان) داب��ەش دەك��رێ‪ .‬دەب��ێ قەبووڵی‬ ‫بكەین كە كێشەكانی میراتی فەرهەنگی لەم‬ ‫دوو ئاوێتەوشە سەرچاوە دەگ��رێ‪ .‬میرات لە‬ ‫وشەدا بە مانای ئەو شتەیە كە لە باپیرانەوە‬ ‫بە میرات گەیشتووە و بە شێوەیەكی سروشتی‬ ‫میراتبەران ئ��ەوە بە مافی خۆیان دەزان���ن و‬ ‫لە سەردەمێكدا كە هەموو شتێ بە پووڵ و‬ ‫پارە هەڵئەسەنگێندرێ‪ ،‬دەتوانرێ وێنا بكرێ‬ ‫كە میراتبەران چ جۆرە كەڵكێ (لە ڕاستیدا‬ ‫كەڵكئاژۆ) لەم میراتە لە پێش چاویانە‪ .‬بەشی‬ ‫دووهەمی ئاوێتەی سەرەوە وشەی فەرهەنگە‬ ‫كە نەتەنیا لە ب��واری میراتی فەرهەنگیدا‬ ‫ب��ەڵ��ك��وو ل��ە ت����ەواوی ئ��ەو كێشانەی ك��ە لە‬ ‫ناوچەی رۆژهەاڵتی ناڤیندا هەن ئەم وشەیە‬ ‫رۆڵی سەرەكی دەگێڕێ‪ .‬ئاگایی و زانایی دوو‬ ‫داتای سەرەكی لە پێشكەوتنی فەرهەنگەكانن‬ ‫كە بە داخەوە بە هۆكارگەلێكی جیاواز بەردەوام‬ ‫پەراوێز خراون‪.‬‬ ‫ل��ە وەه����ا ب��ەك��گ��راون��دێ��ك��دای��ە (روانینی‬ ‫میراتخولگە و ئاستی خوارەوەی فەرهەنگ)‬ ‫ك��ە دۆزی���ن���ەوە‪ ،‬پ��اراس��ت��ن و نۆژنكردنەوەی‬ ‫ف��ەره��ەن��گ��ی س��ەرن��ج��ی پ��ێ ن����ادرێ‪ .‬ب��ە بێ‬ ‫ئاگاییبەخشی و چ��وون��ەس��ەرەوەی ئاستی‬ ‫فەرهەنگ ناتوانرێ چاوەڕوان بكرێ كە خەڵك‬ ‫میراتی فەرهەنگی نە بە میراتی باپیران‬

‫بەڵكوو بە ئەمانەتی نەوەكانی داهاتوو بزانن‪.‬‬ ‫بارودۆخی میراتی مەعنەوی لەم نێوانەدا تا‬ ‫رادەیەك باشترە‪ ،‬چونكوو بە شێوەیەكی ئاسایی‬ ‫ناتوانرێ كەڵكی م��اددی لێ‌ وەربگیردرێ‪.‬‬ ‫ل��ە بەشی میراتی فەرهەنگی مەعنەویدا‬ ‫زیاترین كێشەكان لە الیەن دەوڵەتە سەرەڕۆكان‬ ‫و ن��اوەن��دت��ەوەرەك��ان پێك دێ ك��ە ل��ە هەوڵی‬ ‫داسەپاندنی داتا فەرهەنگییەكانی خۆیان (وەك‬ ‫زمان‪ ،‬مووسیقا‪ ،‬سەما‪ ،‬ئەدەبیات و رێوڕەسمە‬ ‫سوننەتییەكان و‪)...‬دان‪ .‬لە راستیدا لەم بەشەدا‬ ‫خەڵكەكانی هەر فەرهەنگێ خۆیان پارێزەرانی‬ ‫ئ��ەون و كێشە لە الی��ەن دەوڵەتەكانەوەیە‪ .‬لە‬ ‫حاڵێكدا لە بەشی میراتی فەرهەنگی ماددیدا‬ ‫س���ەرەڕای ئ��ەو كێشانەی كە كاربەدەستانی‬ ‫دەوڵەت لە پێكهێنانیدا تەقسیربارن‪ ،‬خەڵكیش نە‬ ‫تەنیا سەرنجێ نادەنە پاراستنی ئەم ئاسەوارانە‬ ‫ب��ەڵ��ك��وو خ��ۆی��ان دەب��ن��ە ه��ۆك��اری سەرەكیی‬ ‫ت��ێ��داچ��وون��ی��ان‪ .‬زۆرب���ەی ئ��اس��ەوارەك��ان��ی ئەم‬ ‫دەستەیە (بە تایبەت تەپۆڵكە كەوناراكان) بە‬ ‫خەستی لە الیەن تااڵنچییانی فەرهەنگییەوە‬ ‫دەكەونە بەر پەالمار و هێرش و یان لە الیەن‬ ‫وەرزێڕانەوە تەخت دەكرێن‪ ،‬و لەمە بەزامتر كە‬ ‫زۆربە ـ بە خەڵكی ئاسایی و كاربەدەستانی‬ ‫دەوڵ��ەت��ی��ش��ەوە ـ ئ��ەس��ڵ��ەن ئ��ەم دەڤ���ەران���ە نەك‬ ‫بە میراتی فەرهەنگی ن��ازان��ن بەڵكوو وەك‬ ‫شوێنێ بۆ دۆزینەوەی گەنج سەیری دەكەن‪.‬‬ ‫لە راستیدا لەسەر بنەمای مەتەڵی «عەقڵی‬ ‫خەڵك لە چاویاندایە»‪ ،‬زۆرێ��ك لە تاكەكان‬ ‫شوێنگەلێ وەك قەاڵی هەولێر بە گرینگتر لە‬ ‫تەپۆڵكەیەكی چاخی نوێبەردینی كۆن دەزانن‪،‬‬ ‫غافڵ لەوەی كە بۆ وێنە بایەخی كوردستان‬ ‫ل��ە ك��ەون��اران��اس��ی جیهاندا ب��ە ه��ۆی بوونی‬ ‫دەڤ���ەرە زۆرەك��ان��ی چاخی نوێبەردینی كۆن‬ ‫و نوێیە‪ .‬چاخگەلێ كە داتا سەرەكییەكانی‬ ‫ه��ات��ن��ەدەرەوەی م��رۆڤ ل��ە ئەشكەوتەكان و‬ ‫دەسپێكی یەكجێنشینی و وەرزێڕییە‪ .‬لە راستیدا‬ ‫ب��ە پێی بەڵگە كەوناراناسییەكان زۆربەی‬ ‫وەرچ��ەرخ��ان��ە سەرەكییەكانی ژیانی مرۆڤ‬

‫وەك یەكجێنشینی‬ ‫و پ���ەرەس���ەن���دن���ی‬ ‫ك�����ش�����ت�����وك�����اڵ و‬ ‫خۆ ما ڵیكر د نی‬ ‫ئ��������������������اژەاڵن ل���ە‬ ‫ه�����ەڵ�����ك�����ەوت�����ەی‬ ‫كوردستاندا روویان‬ ‫داوە و ئەم تەپۆڵكە‬ ‫بە ڕواڵەت بێبایەخانە‬ ‫بەڵگە و هەڵگرانی‬ ‫ئەم گۆڕانكارییەن‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم ب���ە داخ����ەوە‬ ‫م��رۆڤ��ی ئەمڕۆیی‬ ‫ل��ە داوی پ���ووڵ و‬ ‫كەرەستە ماددییەكان‬ ‫گیری خ���واردەوە و‬ ‫ب���ۆ كۆكردنەوەی‬ ‫ك��ەم��ێ س�����روەت و‬ ‫سامانی زۆرت��ر ئەم‬ ‫بەڵگە سەبوورانە و‬ ‫ل����ەوەش خ��راپ��ت��ر بە‬ ‫چاوێكی سووكەوە‬ ‫س���ەی���ری���ان دەك����ەن‪،‬‬ ‫چ���ون ن���ە كۆشكن‬ ‫و ن���ە ق����ەاڵ و نە‬ ‫كاروانسەرا و‪ ...‬بۆ وێنە لە توێژینەوەكانی‬ ‫‪35‬س��اڵ لەمەوپێشی زەری��اچ��ەی ورم��ێ ‪52‬‬ ‫دەڤ��ەر لە چاخی نوێبەردین دۆزراب��وون��ەوە و‬ ‫تۆمار كرابوون كە لە پێداچوونەوەی ‪ 4‬ساڵ‬ ‫لەمەوپێش تەنیا ‪ 3‬دان��ەی��ان م��اب��وون��ەوە كە‬ ‫رەنگە ئێستاش ئ��ەو ‪ 3‬دان��ە تووشی هەمان‬ ‫چارەنووسی ئەوانی دیكە هاتبێتن‪ .‬لەم نێوانەدا‬ ‫دەوڵ��ەت��ەك��ان زۆر تەقسیربار ن��ی��ن‪ ،‬چونكوو‬ ‫ئەوە ئێمەی خەڵكین كە رابردوو و داهاتووی‬ ‫خ��ۆم��ان ل��ە ڕەگ دەردێ��ن��ی��ن و ب��ە كەمترین‬ ‫كەسەریشەوە ب��ۆ ب��ژێ��وی ژی��ان��ی رۆژانەمان‬ ‫سەرفی دەكەین‪ .‬هەڵبەت دەبێ ئەوەشمان لە‬ ‫بیر بێت كە دەوڵەتەكان بە هەڵگیرسانی شەڕە‬

‫‪9‬‬

‫ماڵوێرانكەرەكان‪ ،‬پەرەسەندنی پیشەسازی و‬ ‫ژێرخانەكان بە بێ هاوكاری كەوناراناسەكان و‬ ‫نەبوونی زانیاریی گەیاندنی درووست لە رەوتی‬ ‫ئەم تێداچوونانەدا كاریگەرن‪ .‬تەنیا دەتوانرێ‬ ‫ئۆمێدی ئەوە بكرێ كە بە چوونە سەرەوەی‬ ‫ئاستی ئاگایی و فەرهەنگ‪ ،‬ئێمەی خەڵك‬ ‫تێبگەین كە ئەم ئاسەوارانە نەك میراتی باپیران‬ ‫بەڵكوو ئەمانەتی نەوەكانی داهاتووە كە لە‬ ‫دەستی ئێمەدایە‪ ،‬ئەم ئاسەوارانە نە هی منە و‬ ‫نە هی ئێمەیە بەڵكوو هی تەواوی مرۆڤایەتی‬ ‫بە دوور لە شوێن و كاتە و ئێمە بە راگرتن‬ ‫و پاراستنی ئەو ئاسەوارانە دەب��ێ شعووری‬ ‫فەرهەنگی بااڵی خۆمان بسەلمێنین‪.‬‬

‫هەوراز‬

‫ـ��ـ خامنەیی‪ ،‬رێ��ب��ەری ك��ۆم��اری ئیسالمی‬ ‫لەمەڕ شاهنامەی فیردەوسی گوتوویە‪« :‬لە‬ ‫فەرهەنگی شاهنامەدا كەسێكی حیزبوڵاڵیی‬ ‫بە غیرەتی دینخوازی ش��ەڕك��ەر دەبینرێت‪،‬‬ ‫ب��ۆ نموونە ئیسفەندیار كەسێكی وەك ئەم‬ ‫ك��وڕە حیزبوڵاڵییانەی ئەمڕۆی خۆمانە»‪.‬‬ ‫لە فەرهەنگی حیزبوڵاڵییدا‪« ،‬ب��ە غیرەتی‬ ‫دینخوازی ش��ەڕك��ەر» بە وات��ای «نەفامی‬ ‫ناحاڵیی گوێ لە مەستی شەڕانییە»‪.‬‬ ‫بۆ ئاگاداریی زیاتر‪ ،‬ئیسفەندیاری شاهنامە‬ ‫كەسێكی گوێ لە مستی تێنەگەیشتووە كە‬ ‫بۆ گەیشتن بە دەسەاڵت دەیهەوێ كەلەپچە لە‬ ‫دەستی رۆستەم بكات و بە دیلی بیباتە خزمەت‬ ‫باوكی تاجداری‪ .‬ئیسفەندیاری حیزبوڵاڵیی‬ ‫بە ئامۆژیارییەكانی رۆستەم چاوی ویژدان‬ ‫و عەقڵی ناكرێتەوە و لە كۆتاییدا نەك هەر‬ ‫هیچی پێ ناكرێت‪ ،‬بەڵكوو رۆستەم تیرێك‬ ‫لە چاوی دەدات و دەیكوژێ و تەرمەكەی‬ ‫دەنێرێتەوە خزمەت گەرشاسب كە ولیی فەقیهی‬ ‫ئەو سەردەمە بووە‪ .‬كەواتە لێرەدا «رۆستەمی‬ ‫ئاوەزمەندی بە وێژدانی پاڵەوان» لە روانگەی‬ ‫خودی وەلی فەقیهیشەوە خەباتكارانی رێگای‬ ‫دێموكراسیی ئێرانن كە چ��اوی نەفامی و‬ ‫سەرەڕۆیی دەردێنن‪ .‬با خامنەیی لە هەموو‬ ‫ژیانیدا جارێكیش راست بڵێ‪.‬‬ ‫ــ جەهانگیرزادە‪ ،‬نوێنەری مەجلیسی رێژیم‬ ‫گوتوویە‪« :‬ناكرێ دەوڵەت چاڵێك هەڵكەنێت‬ ‫و مەجلیس پڕی بكاتەوە»‪ .‬كەواتە دەكرێ‬ ‫مەجلیس چاڵێك هەڵكەنێت و دەوڵ��ەت پڕی‬ ‫بكاتەوە‪ .‬هەڵبەت ئەو چاڵەی كە مەجلیس‬ ‫و دەوڵ���ەت و كەالكی رێژیم تێی كەوتوون‪،‬‬ ‫لە الی��ەن هەموویانەوە هەڵكەنراوە و ئێستا‬ ‫بۆ خۆیان تێیدا ماونەتەوە‪ .‬هەر بۆیە دەكرێ‬ ‫خەڵكی ئێران پڕی بكەنەوە‪ ،‬بەاڵم بە مەرجێك‬ ‫ئاغایان بۆ خۆیان لە بن چاڵەكەدا بمێننەوە و‬ ‫سەبری ئینقالبییان هەبێت تا دوایین پێمەڕەی‬ ‫خاكی بە سەردا بكەین و پێمەڕەكوتی بكەین‪.‬‬ ‫ـ��ـ ئەحمەدی‏نژاد‪ ،‬س��ەرك��ۆم��اری خامنەیی‬ ‫ل��ە وەاڵم���ی خەڵكی ن��اوچ��ەی «دەن���و»ی‬ ‫خ��ۆراس��ان��دا ك��ە داوای����ان دەك���رد گوندەكەیان‬ ‫بكرێتە شارستان‪ ،‬گوتوویە‪« :‬ئێوەش دەبێ بۆ‬ ‫خۆتان هەوڵ بدەن حەشیمەتتان زیاتر بكەن‪،‬‬ ‫ماشەڵاڵ قەدیمییەكان لەم ب��وارەدا (زاوزێ)‬ ‫زۆر ئازاتر لە ئێوە ب��وون‪ ،‬ئەگەر ئ��ەوان لێرە‬ ‫بان لە كورتترین ماوەدا ئەم كەمووكۆڕییەیان‬ ‫قەرەبوو دەكردەوە»‪.‬‬ ‫چ��اك ب��وو ل��ە مەعنای ئ��ازای��ەت��ی و بوێری‬ ‫تێگەیشتین‪ ،‬خوا مەحموودمان لێ بە زیاد‬ ‫بكات!!! باب و باپیرانی ئێمەش ئ��ازا بوون‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم گوندەكەمان نەبوو بە ش��ار‪ ،‬تەنانەت‬ ‫نەسڵی ئەمڕۆشمان بڕێك ئازایەتی تێدایە‪،‬‬ ‫بەاڵم گوندەكان هەر گوند دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫پێشنیارمان بۆ مەحموود ئ��ەوەی��ە كە بڕێك‬ ‫لەو ئازایەتییە بە فارسەكان نیشان ب��دەن با‬ ‫ببنە نەتەوە! و هێندە لە پێناسەی بەكۆمەڵی‬ ‫خۆیاندا دردۆنگ نەبن‪.‬‬ ‫ــ سەید حەسەن عاملی‪ ،‬بەرنوێژی هەینیی‬ ‫ئەردەوێڵ رایگەیاندووە‪« :‬كێبڕكێی یۆرۆویژن‬ ‫كوشتارگای ژن��ان��ە!!! و ئێمە دەمانهەوێ‬ ‫پێناسەیەكی نوێ لە ژن بخەینە ڕوو»‪.‬‬ ‫ش��ای��ان��ی ب��اس��ە كێبڕكێی ی���ۆرۆوی���ژن هیچ‬ ‫پێوەندییەكی بە بەردباران‪ ،‬سیغە‪ ،‬مارەبەجاش‬ ‫و هتدەوە نیە و هیچ ژنێكیش لەوێ سەرنابڕن‪،‬‬ ‫بەڵكوو ژنانی هونەرمەند بە پێشكەشكردنی‬ ‫گۆرانی و مۆسیقاكەیان تیر لە جەرگی سەید‬ ‫حەسەنەكان دەدەن‪.‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ەو پێناسە نوێیەش دەب��ێ بڵێین‪:‬‬ ‫«ئەو پێناسە نوێیەت زۆر كۆنە تۆفیق! سەد‬ ‫ساڵ پێش ئەوەی تۆ بێیتە دنیا‪ ،‬خاڵۆ فەرەجی‬ ‫رەحمەتی پێناسەی ل��ەو شێوەیەی كردبوو‪.‬‬ ‫كەواتە كا بە بای كۆندا مەكە! خڕی كەرەوە!‬

‫‪10‬‬

‫ژمارە ‪ 581‬ـ ‪31‬ی بانەمەڕی ‪1391‬‬

‫ئایا دووبەرەكی سازكردن لە نێو خەڵكانی ئێراندا‪،‬‬ ‫پاراستنی یەكپارچەیی واڵتی لێدەكەوێتەوە؟‬ ‫¬گواڵڵە كەمانگەر‬ ‫م��اوەی��ەك لەمەوپێش ب��ەڕێ��ز مستەفا هیجری‪،‬‬ ‫سكرتێری گشتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی‬ ‫ئێران لە وتووێژێكدا رایگەیاند كە لە ئەگەری‬ ‫راپ����ەڕی����ن و ش���ۆرش���ی خ��ەڵ��ك ل���ە شارەكانی‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬نە تەنیا دەبێ ئەو كردەوەیە پشتیوانی‬ ‫لێ بكرێ بەڵكوو دیاریكردنی ناوچەی دژەفڕین‬ ‫بۆ كوردستان پێویستە بۆ پێشگرتن لە هەر چەشنە‬ ‫هێرشێكی تۆڵەسەندنەوانە لە الیەن حكوومەتی‬ ‫ناوەندييەوە‪.‬‬ ‫ب��ەو وات��ای��ە ك��ە دەب��ێ پێش ب��ە دووپاتبوونەوەی‬ ‫كارەساتی مرۆیی وەك كیمیابارانی سەردەشت‬ ‫بگیردرێ و خەڵكی بێ‏چەك نەبنە ئامانجی‬ ‫هێرشی ئاسمانی ئ��ەرت��ەش و سوپای كۆماری‬ ‫ئیسالمیی ئێران‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەم وتەگەلە بوو بە ئامرازی هێرشی سەر‬ ‫لە نوێی شۆڤینیستەكان و ئەو رێكخراوگەلەی‬ ‫كە بەستراوی ئەو بیرۆكەیەن‪ .‬هەر لەم پێوەندییەدا‬ ‫جیبهەی میللی ئێران لە بەیاننامەیەكدا وتەكانی‬ ‫ب��ەڕێ��ز هیجری ب��ە ت��ون��دی «م��ەح��ك��ووم» كرد‬ ‫و دیاریكردنی ن��اوچ��ەی دژەفڕینی بە مانای‬ ‫«راوەستان بەرانبەر بە جەماوەری خەڵكی ئێران»‬ ‫ناو برد و بەو شێوەیە پشتیوانیی راستەوخۆی لە‬ ‫هێرشی ئاسمانی چاوەڕوانكراو بۆ سەر كوردستان‬ ‫دەربڕی‪.‬‬ ‫ئ���ەم ب��ەی��ان��ن��ام��ە ب��ۆ خ��ەڵ��ك��ی ك��وردس��ت��ان تەنیا‬ ‫وەبیرهێنەری فەرمانی جیهاد بە دژی كوردستان‬ ‫لە ساڵە سەرەتاییەكانی حكوومەتی ئیسالمی و‬ ‫تاكە پەیامێك كە بۆ خەڵكی كوردستان هەیەتی‬ ‫ئەوەیە كە «جەماوەری ئێران» نە تەنیا پشتیوانی‬ ‫ل��ە ئ����ەوان ن��اك��ەن ب��ەڵ��ك��وو ش��ان��ب��ەش��ان��ی فڕۆكە‬ ‫شەڕكەرەكان هەروەك ساڵەكانی ‪ 59‬و دوای ئەوە بە‬ ‫مەبەستی كوشتوبڕێكی بەرباڵو روو لە كوردستان‬ ‫دەكەن! ئایا ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی نازانێت كە بە‬ ‫كارهێنانی ئەدەبیاتی لەم چەشنە تەنیا مەودای‬ ‫نێوان كورد و فارس قووڵتر دەكات؟‬ ‫ئایا پێیان وایە كە بەم شێوەیە دەتوانن یەكگرتوویی‬ ‫و ه��اوك��اری لە نێوان هێزەكانی ئۆپۆزیسیۆندا‬ ‫پێك بێنن؟ ئ��ای��ا ل��ە ئاكامی ئ��ەم هەڵوێست و‬ ‫هەڵسوكەوتگەلە بێ‏ئاگان یان ئاگایانە دەیكەن؟‬ ‫نووسەری ئەم بابەتە لەو باوەڕەدایە كە نووسەرانی‬ ‫ئ��ەم بەیاننامە و هاوبیرەكانیان ب��اش دەزان��ن كە‬ ‫هەڵوێستی لەم چەشنە نەتەنیا دیواری بێ‏متمانەیی‬ ‫لە نێوان كورد و ئۆپۆزیسیۆنی ناوەندگەرا بەرزتر‬ ‫دەك��ات��ەوە بەڵكوو ئ��ەوەش ب��اش دەزان��ن كە وت��ە و‬ ‫هەڵوێستی وەها پێوەندییەكانی نێوان كوردستان و‬ ‫ئێران هەرچی سستتر دەكات و ئەمە بەرنامەیەكە‬ ‫كە بە شێوەی ئامانجدار لە الی��ەن دوو رەوتەوە‬ ‫پەیڕەو دەكرێ‪.‬‬ ‫یەكەم‪ ،‬رەوتێك كە بە پاشماوەی هەراوهوریای‬ ‫چاكسازیخوازی (اصالح طلبی) لە ئێراندا دێتە‬ ‫ئەژمار و بە ناو ئۆپۆزیسیۆن خۆی خزاندوەتەوە نێو‬ ‫هێزی خوازیاری رووخان و گرینگترین ئامانجێك‬ ‫كە هەیەتی پاراستنی كۆماری ئیسالمییە و لە‬ ‫هەر رێگایەكەوە ئەو ك��ارە دەك��ات و یەكێك لەو‬ ‫رێگایانە پێشگرتن لە یەكگرتوویی و كۆدەنگی‬ ‫لە نێوان هێزەكانی ئۆپۆزیسیۆنە‪ .‬لەوانەیە هێندێ‬ ‫كەس پێیان وابێ كە ئەم بۆچوونە پاڵی داوەتەوە‬ ‫ب��ە ت��ی��ۆری پ��ی�لان��ەوە و ه��ەر ب��ەو ه��ۆی��ەش رەتی‬ ‫بكەنەوە ب��ەاڵم ئەگەر چاوخشاندنێك بكەین بە‬ ‫سەر ماجەرای كەسانێك وەك سەردار مەدحی لەو‬ ‫داوگەلە كە كۆماری ئیسالمی لەسەر رێگەی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی فارس دایدەنێ تێدەگەین و دیارە‬ ‫كەسانێكیش زۆر ئاسان لەو دواگەلە دەكەون‪.‬‬ ‫ئەم رەوت��ە لە تیۆری داڕشتنەكانی خۆیدا هەر‬ ‫ئامرازێك یان هەر رێگایەك كە لە ئاكامدا ببێتە‬ ‫هۆی كزبوون یان خود رووخانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫بە هیچ شێوەیەك قەبووڵ ناكات و بە هەموو هێزی‬ ‫خۆیەوە بەرانبەری رادەوەستێت‪.‬‬ ‫رەوت��ی دووه��ەم‪ ،‬رەوتێكە كە پێكهاتنی ئێرانی‬

‫فێدراڵ وەكوو هەڕەشەیەك بۆ یەكپارچەیی خاكی‬ ‫ئێران دەزان��ن و هەر بۆیە لە رێگای پ��ەرەدان بە‬ ‫دژوازییەكانی دەیانهەوێ ئەو بیرە لە نێوان خەڵكی‬ ‫ئێران لە كورد و فارسدا الواز بكەن‪.‬‬ ‫لێرەدا وێڕای چاوخشاندنێك بە سەر ئەم دوو رەوتە‬ ‫و روون��ك��ردن��ەوە و خستنە ب��ەرچ��اوی ئ��ەو بنەما‬ ‫چەواشەكراوانەی كە لە بەڵگەهێنانەوەكانی ئەواندا‬ ‫هاتووە‪ ،‬هێندێك لەو گومانانە وەاڵم دەدەمەوە‪.‬‬ ‫سەرەتا دەپەرژێمە سەر ئیستداللەكانی گرووپی‬ ‫دووهەم واتە ناوەندگراكان‪ ،‬رەوتەكە دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫رووخانی سەددام و پێكهاتنی حكوومەتی فێدراڵی‬ ‫عێراق‪ ،‬ئەزموونی سەركەوتووی هەرێمی كوردستان‬ ‫وەك��وو حكوومەتێكی ناوچەيى لە چوارچێوەی‬ ‫واڵتێكی فێدراڵدا كە توانیویەتی وێ��ڕای كێشە‬ ‫خوڵقاندنەكانی واڵتانی دەراوسێی كوردستان‪ ،‬ببێت‬ ‫بە هێمن‏ترین و بێ‏كێشەترین شوێنی ئەم واڵتە و‪،‬‬ ‫دێموكراسی و مافە تاكەكەسییەكانی هاواڵتییان‬ ‫تا رادەیەكی باش دابین بكات‪ ،‬ئەگەرچی خاڵی‬ ‫دڵ��خ��وش��ك��ەری خ��وازی��اران��ی ف��ێ��دراڵ��ی��زم��ە بەاڵم‬ ‫ل��ە ه��ەم��ان ك��ات��دا ب��ووەت��ە م��ۆت��ەك��ەی گەورەی‬ ‫ناوەندگەراكان و ئۆپۆزیسیۆنی ناسیونالیست و‬ ‫بەگشتی شۆڤینیزمەكان‪.‬‬ ‫بوونی دەوڵەتێكی ناوچەيى كە كوردەكانی واڵتانی‬ ‫دیكە لە خۆدا كۆ دەكاتەوە و جاروبار كۆنفرانس‬ ‫و سمیناری ج���ۆراوج���ۆر س��ەب��ارەت ب��ە زم���ان و‬ ‫فەرهەنگی كوردی پێك دێنێ كە ئەوانیشی تێدا‬ ‫بەشدار دەكات و بەگشتی سیمایەكی تازە لە كورد‬ ‫بە دنیای نێونەتەوەیی دەناسێنێ‪ ،‬بۆ بەشێك لە‬ ‫كۆمەڵگای ناسیونالیستی بەرچاوتەنگی ئێرانی‬ ‫كە حاشا لە بوونی هەر شۆناسێكی سەربەخۆ لە‬ ‫چوارچێوەی ئێراندا دەكەن‪ ،‬نەخوازراو و ترسناكە‪.‬‬ ‫ئەوان بە دروستی ئاگاداری ئەو مەسەلەیەن كە‬ ‫سنوورە سیاسییەكان نارەسەن و ساختەن‪ ،‬ئەوانە‬ ‫كاتێك كە كوردەكانی ئێران وەكوو كەمینەی قەومی‬ ‫دەناسێنن لە چۆنیەتیی پێناسەكردنی كوردەكانی‬ ‫عێراق دادەمێنن و نازانن بۆ جیاوازنواندنی ئەم دوو‬ ‫گرووپە (واتە كوردی ئێران و كوردی عێراق) لە‬ ‫چ پێناسەیەك كەڵك وەرگرن‪ .‬شۆڤینیستەكان باش‬ ‫دەزانن كە ئەو سنوورە سیاسییە بێ‏بنەماگەلەی‬ ‫كە لەگەڵ دێموگرافی ناوچەكەدا نایەتەوە‪،‬لە‬ ‫خۆیدا رەوای���ی و رەسەنایەتی نییە و هەمیشە‬ ‫ئەگەری هەڵوەشاندنەوەیان لە گۆڕێدایە‪ .‬هەر‬ ‫بۆیە بەردەوام و بە نیگەرانییەكی تایبەتەوە هەموو‬ ‫جموجۆڵەكانی و هەڵسوكەوتەكانی سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێمی كوردستانیان خستۆتە ژێر چاوەدێری و‬ ‫چاوەڕوانی شكستی فێدراڵیزم لە عێراقدان تا لەو‬ ‫رێگایەوە پرۆژەی ئێرانی فێدراڵ وەكوو پرۆژەیەكی‬ ‫ناسەركەوتوو بنوێنن و دۆسیەكەی بۆ هەمیشە‬ ‫كۆتایی پێ بێنن و ئەو بەشە لە ئۆپۆزیسیۆنی‬ ‫فارس كە هاودەنگ و هاوپەیمانی فێدراڵیستەكانن‬ ‫لەو شتە پەشیمان بكەنەوە‪.‬‬ ‫ئەم گرووپە لە رێگای هەڵخراندنی هەستەكانی‬ ‫هەر دوو الیەن (نەتەوەكانی ئێران و فارسەكان)‬ ‫و گرتنە پێشی هەڵوێستی دوگم و دەمارگرژانە‬ ‫و بە دوور لە هزرمەندی س��ەب��ارەت بە ئێران و‬ ‫خوێندنەوەی سەر لە نوێی ئۆستوورە ئێرانی و‬ ‫پارسییەكان و پیرۆزایەتی بەخشین بەوانە تێدەكۆشن‬ ‫تا وشەی «ئێران» بكەن بە تابۆیەك لە مێشكی‬ ‫خەڵكی ئێراندا و بەو شێوەیە ئەوان بۆ توندوتیژی‬ ‫ب��ە دژی ه��ەر غ��ەی��ری پارسێك هەڵخڕێنن‪ .‬لە‬ ‫الیەكی دیكەوە ئەو شێوە هەڵسوكەوتە راستەوخۆ‬ ‫دەبێتە هۆی بێزاریی زیاتری نەتەوەكانی ئێران‬ ‫بە نیسبەت قەومی پ��ارس و هەموو هێماكان و‬ ‫ئۆستوورە خوڵقاندنەكانی ئەوان و لە ئاكامدا كۆی‬ ‫ئەمانە مەوداكان و جیاوازییەكان قووڵتر دەكات‪.‬‬ ‫ئەم جیاوازیگەلە ئەوەندەی كە زیاتر ببێت ئیمكانی‬ ‫پ��ێ��ك��ەوەژی��ان و تێگەیشتنی دوو الی��ەن��ە ك��ە بۆ‬ ‫سەقامگیربوونی سیستەمێكی فێدراڵ پێویستە‪،‬‬ ‫كەمتر دەبێتەوە‪ .‬بە واتایەكی دیكە ئۆپۆزیسیۆنی‬ ‫ب��ەرچ��اوت��ەن��گ��ی ئ��ێ��ران��ی رێ��گ��ای پێشگرتن بە‬ ‫پێكهاتنی حكوومەتی فێدراڵ (كە بە خەیاڵی‬

‫ئ��������ەوان دەسپێكی‬ ‫پا ر چە پا ر چە بو و نی‬ ‫ئێرانە) بە ئەوە دەزانن‬ ‫ك��ە ج��ی��اوازی��ی��ەك��ان و‬ ‫ن��ات��ەب��ای��ی��ەك��ان زیاتر‬ ‫و پ��ێ��داگ��ری لەسەر‬ ‫سەركوت بكەن‪.‬‬ ‫ئ��ەم رەوت���ە ل��ە الیەن‬ ‫گرووپی یەكەم (واتە‬ ‫سپاهییەكانی پێرێ‬ ‫و ئیسالح‏خوازەكانی‬ ‫دوێنێ و ئۆپۆزیسیۆنی‬ ‫خ��وازی��اری رووخانی‬ ‫ئ���ەم���رۆ!) ل���ە باری‬ ‫ت���ی���ۆری���ك���ەوە بەهێز‬ ‫دەكرێتەوە و ئەگەرچی‬ ‫ئ��ام��ان��ج��ەك��ان��ی��ان و‬ ‫دوام�����ەن�����زڵ�����ی ئ���ەم‬ ‫دووالی����ەن����ە جیاوازە‬ ‫ب��ەاڵم هەر دوو الیەن‬ ‫سەبارەت بە پێویستی‬ ‫حاشاكردن لە نەتەوەكانی ئێران و سەركوتی ئەوان‬ ‫هاودەنگن‪.‬‬ ‫ن��وێ��ن��ەری ب���ەرچ���اوی رەوت����ی ی��ەك��ەم ئەكبەری‬ ‫گەنجییە كە لە وت��ارە ج��ۆراوج��ۆرەك��ان��ی خۆیدا‬ ‫بەردەوام ئەوە لە مێشكی خوێنەری خۆیدا جێگیر‬ ‫دەكات كە چاالكی سیاسی ئۆپۆزیسیۆنی غەیری‬ ‫فارس هەموو بە مەبەستی پارچەپارچە كردنی‬ ‫ئێران دەچێتە پێشەوە‪ .‬ئەو ئەگەرچی وتارەكانی‬ ‫خۆی بە رواڵەتێكی لۆژیكی دەڕازێنێتەوە بەاڵم لە‬ ‫رێگای ناڕوون هێشتنەوەی زۆربەی ئەو بابەتانەی‬ ‫كە باسی دەك��ات و بە كەڵكوەرگرتن لە زمانێك‬ ‫كە لە نێوان لۆژیك و گاڵتەدا لە هاتووچۆدایە‬ ‫دەستەوداوێنی چەواشەكاریگەلی روون و بەرچاو‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫بۆ نموونە لە وتاری «ئاكامەكانی جیاییخوازی‬ ‫لە ئێراندا» سەرەتا چەند پرسیار دەخاتە بەر دەست‬ ‫وەك‪« :‬ئایا سنوورەكانی دەوڵەت ـ نەتەوە بایەخیان‬ ‫هەیە ی��ان ئ��ەم سنوورگەلە و شووناسەكانی نێو‬ ‫ئەمانە ساختە و لەخۆدا بێ‌ بەهان؟»‬ ‫گەنجی بەهێنانە بەرباسی دوو پرسیاری دیكە لە‬ ‫كاتی وەاڵمدانەوە و شرۆڤەی باسەكەیدا پرسیاری‬ ‫یەكەم لە بیر دەك��ات چوونكوو باش دەزانێت كە‬ ‫وەاڵم��دان��ەوە بەم پرسیارە پێویستی بە شرۆڤەی‬ ‫مێژووی دەوڵ��ەت ـ نەتەوە هەیە و لە ئاكامدا بە‬ ‫درۆیی بوون و ساختەبوونی ئەم چەمكە دەگات‪.‬‬ ‫یان لە شوێنێكی دیكەدا بە كەڵكوەرگرتن لە چەند‬ ‫نموونەی رووم���اڵ و نالۆژیكی دەستێوەردانی‬ ‫م��رۆڤ��دۆس��ت��ان��ە ه���اووات���ای ه��ێ��رش��ی سەربازی‬ ‫لەقەڵەم دەدات و هەموو باسەكان تەرخان دەكات‬ ‫بە رەتكردنەوە و مەحكوومكردنی هەر چەشنە‬ ‫دەستێوەردانی مرۆڤدۆستانە‪.‬‬ ‫لە شوێنێكی دیكەدا بۆ پێناسەی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫دەڵ �ێ‌‪« :‬گرووپێكە كە دەیهەوێ‌ ببێتە جێگری‬ ‫دەس��ەاڵت��داران» گەنجی بێ‌ ئ��ەوەی ناوێك لەو‬ ‫تیۆریسیەنانە ببات كە وەه��ا پێناسەیەك دەخەنە‬ ‫بەردەست‪ ،‬پێناسەی بێ‌ بنەمای خۆی بە سەر‬ ‫خوێنەردا دەسەپێنێ‌ و ناچاری دەك��ات قەبووڵی‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫لە حاڵێكدا كە ئەم پێناسەیە تەنیا ئۆپۆزیسیۆنی‬ ‫نێو دەسەالت لە خۆ دەگرێت‪ ،‬خودی گەنجی و‬ ‫ئەو باڵەی حكوومەت كە لە گەڵیانە كاتی خۆی‬ ‫وەها ئامانجێكیان پەیڕەو دەك��رد واتە دەستگرتن‬ ‫بەسەر كورسیی دەسەاڵت لە كۆماری ئیسالمیدا‬ ‫لەم پێناسەیەدا كورسی كە (زەرف)ی حكوومەتە‬ ‫قبووڵ كراوە و كێشە تەنیا لەسەر ئەو كەسەیە كە‬ ‫لەسەری دادەنیشێ‌‪ .‬لە حاڵێكدا كە ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫خوازیاری رووخانی سیستەم ناتوانێ‌ ببێتە جێگری‬ ‫دەس��ەاڵت��داران��ی زاڵ و لەسەر كورسیەكەی ئەو‬ ‫دابنیشێت‪.‬‬ ‫ئەم ئۆپۆزیسیۆنە خوازیاری گۆڕانی بنەمایی و‬

‫لەنێوچوونی خودی كورسیەكەی وەلی فەقیه و‬ ‫چارەسەری كێشەكە لە جێگوڕكێدا نابینێت‪.‬‬ ‫گەنجی بەم پێناسە ناتەواوەی كە بۆچوونی هیچ‬ ‫بیرمەندێك و تیۆریسییەنێكی سیاسی لە پشتدانیە‬ ‫وێ���ڕای خ��ەوش��دارك��ردن��ی سیمای ئۆپۆزیسیۆن‪،‬‬ ‫ئ��ەوان بە هەموو جۆر خیانەتێك تاوانبار دەكات‬ ‫و لەم نێوانەدا ئۆپۆزیسیۆنی خاوەن رێكخستن و‬ ‫مێژوو زیاتر لە هەر ئۆپۆزیسیۆنێك لەبەر هێرشی‬ ‫ئەودایە‪.‬‬ ‫گەنجی بە هێنانە ئارای دەستەواژەی ساختەی‬ ‫لیبیائیزەكردنی ئێران‪ ،‬ئۆپۆزیسیۆن بە بەرپرسیاری‬ ‫روودان���ی ه��ەر ج��ۆرە شەڕێك بە دژی ئێران لە‬ ‫داه���ات���وودا دەزان����ێ‌ و روون��ك��ردن��ەوە دەدات كە‬ ‫مەبەستی ئەو بەتایبەت ئەم گرووپ گەلەن‪:‬‬ ‫‪1‬ـ خاوەن هێزی رێكخراو و دیاریكراو بن‬ ‫‪2‬ـ چەكدار بن و ئامادە بن لە كردەوەی سەربازیدا‬ ‫چاالكی بنوێنن‬ ‫‪3‬ـ ئامادە بن تێچووەكان وە ئەستۆ بگرن و بیدەن‬ ‫ب��ە وات��ای��ەك��ی دیكە ئ��ەو ه��ەر چەشنە چاالكی‬ ‫رێكخراوەیی ب��ۆ رووخ��ان��ی ك��ۆم��اری ئیسالمی‬ ‫ب��ە م��ان��ای لیبیائیزەكردنی ئ��ێ��ران دەزان��ێ��ت و‬ ‫مەحكوومی دەك���ات و ب��ۆ خ��وێ��ن��ەر ئ���ەوە روون‬ ‫ناكاتەوە كە ئۆپۆزیسیۆنێك كە نە رێكخستنی‬ ‫بێت و نە ئامادەی فیداكاری و وەئەستۆگرتنی‬ ‫تێچووەكان بێت ئایا دەتوانێ‌ ناوی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫لەخۆی بنێت‪.‬‬ ‫گەنجی لە وتارەكانی خۆیدا بەردەوام سنوورەكانی‬ ‫نێوان واڵت و حكوومەت تێدەپەڕێنێت و ئەم دوو‬ ‫وشە وەكوو هاوواتا بەكار دەهێنێ‌‪ ،‬بۆ نموونە لە‬ ‫پێناو بە خائین ناوبردنی رێكخراوی موجاهیدینی‬ ‫خ��ەل��ق��دا دەڵ����ێ‌‪ :‬ئ���ەم رێ��ك��خ��راوە ك��ە زانیارییە‬ ‫سەربازییەكانی دەوڵ��ەت (واتە زانیاری سەبارەت‬ ‫بە چاالكییەكانی ئێران بۆ دەستڕاگەیشتن بە‬ ‫چەكی ناوكی) دەخاتە ب��ەر دەستی هێرشبەران‬ ‫و ب��ەو شێوەیە لەگەڵ هێرشی س��ەرب��ازی واڵتدا‬ ‫واردی شەر دەبێت بەاڵم لەو باسە خۆ دەبوێرێ‌ كە‬ ‫ئەو هێزەی كە وەكوو هێزی سەربازی ئێران ناویان‬ ‫دەبات هەمان سوپای پاسدارانە كە ئەو خۆیشی‬ ‫بە هۆی بێزاری و رقی خەڵك ناوێرێ‌ ناویان ببات‬ ‫و بە كەڵكوەرگرتن لە دەستەواژەی «سەربازەكانی‬ ‫ئێران» پیرۆزایەتی بەهێزی سوپای پاسداران لە‬ ‫بەرانبەر موجاهدیندا دەبەخشێ‌ و ئ��ەوە لە بیر‬ ‫دەك��ات كە ئەگەر سوپای پ��اس��داران هاوواتای‬ ‫س��ەرب��ازەك��ان��ی ئ��ێ��ران بێت بەهەمان شێوە هێزی‬ ‫ئینتزامی كۆماری ئیسالمیش هێزی ئینتزامی‬ ‫ئێرانە و كەوابوو مافی خۆیەتی كە خەڵكی ئێران‬ ‫ئازار بدات و نابێ‌ بەرانبەری رابوەستن!‬ ‫ئ���ەو ك��ات��ێ��ك ك��ە دەس��ت��ێ��وەردان��ی مرۆڤدۆستانە‬ ‫(هاوچەشنی ئ���ەوەی ك��ە ك��اك مستەفا باسی‬ ‫كردووە) هاوواتای هێرشی سەربازی لەقەڵەم دەدات‬

‫بەو ئاكامە دەگات كە ئەم كارە بێ‌ شك دەبێـە هۆی‬ ‫پارچە پارچەبوونی ئێران و وێ��ڕای خوڵقاندنی‬ ‫كەشوهەوایەكی ئاخرزەمان خەریكی شیكردنەوەی‬ ‫ئاكامە خوێنبارەكانی ئەو رووداوە دەبێت و ئێرانی‬ ‫پاش رووخانی كۆماری ئیسالمی وێرانەیەك ناو‬ ‫دەبات كە هەموو ژێرخانە ئابوورییەكان رووخاوە‬ ‫و بە میلیۆن مرۆڤ ك��وژراوە و میلیۆنها ئاوارە‬ ‫و برسی و ماڵ وێ��ران و س��ەرگ��ەردان لەنێو ئەو‬ ‫وێرانەیەدا دەخولێنەوە‍!‬ ‫رووخ��ان��ی ك��ۆم��اری ئیسالمی بۆ گەنجی هەم‬ ‫كۆتایی دنیایە و هەم كۆتایی كاری ئێران‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بیرەوەری خەڵكی هەموو دونیا و بەتایبەت ئێران‬ ‫پڕ لە یادی شەڕ و خوێنڕشتن و لەگەڵ ئەوەش‬ ‫زەوی هێشتا لەسەر رەوتی هەمیشەی دەخولێتەوە و‬ ‫خەڵكی ئێران درێژە بە ژیانی خۆیان دەدەن‪.‬‬ ‫مەبەستی ئەم وت��ارە پاساوهێنانەوە بۆ شەڕ نیە‬ ‫بەاڵم مێژوو نیشان دەدات كە مرۆڤ ناتوانێ‌ بە‬ ‫ت��ەواوی خۆی لەم دی��اردەی��ە بپارێزی و خەڵكی‬ ‫ئێرانیش بە هەمان شێوە قەتیسبون‪ ،‬توندوتیژی‬ ‫لەرادەبەدەر‪ ،‬لەنێوبردنی بنەمای ئابووری و زانستی‬ ‫و پیشەیی‪ ،‬بێ‌ بەهابوونی بایەخە مۆرالییەكان‪،‬‬ ‫گەندەڵی لە ئاستی سەرەوەی بەڕێوەبەری واڵت‬ ‫و هتد هەموو فاكتەرگەلێكن كە بە ناچار دەبنە‬ ‫هۆی ئ��ەوەی كە كوندەبووی نەهامەتی روو لە‬ ‫ئاسمانی واڵتێك بكات و ئاكامی ئ��ەوەش‌ بێ‌‬ ‫ش��ك ل��ە ئ��ەس��ت��ۆی ك��ۆم��اری ئیسالمییە نەك‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی ئێران و دیارە نەتەوەكانی ئێران لە‬ ‫وەه��ا هەلومەرجێكدا پارێزگاری و بەرگری لە‬ ‫خۆیان و لە بەرژەوەندییەكانیان هەم بە پێی هزر و‬ ‫هەم بە پێی ئەخالق بە تەواوی بە مافی خۆیان‬ ‫دەزانن‪.‬‬ ‫لە نێوان دووبەرەكی سازكردن و بێزاری فرۆشتنی‬ ‫شوڤیزمی دواكەوتوو و لق و پۆپەكانی كە تووی‬ ‫دووبەرەكی و شەڕ و ئاژاوە لە دڵی خەڵكی ئێران‬ ‫دەچنن و ئەوان وەكوو دوژمن لە بەرانبەری یەكدا‬ ‫دادەنێن‬ ‫ئ���ەوەی ك��ە گرینگی زۆری ه��ەی��ە ئاگاهی و‬ ‫وشیاری خەڵكی ئێرانە بە نیسبەت چەمكگەلێك‬ ‫وەك دێموكراسی و بەرابەری و بە فەرمی ناسینی‬ ‫مافی یەكدی‪ .‬ئەوەی كە گرینگە ئێرادەی پتەو‬ ‫و پۆاڵیینی خەڵكی ئێران بۆ رووخاندنی كۆماری‬ ‫ئ��ی��س�لام��ی و س��ەق��ام��گ��ی��رك��ردن��ی سیستمێكی‬ ‫دێموكراتیك و فیدراڵە كە لە چوارچێوەی ئەودا‬ ‫دێموكراسی و بەرابەریی كۆمەاڵیەتی دەستەبەر‬ ‫دەبێت و خەڵكی ئێران دەت��وان��ن دنیای نەریتی‬ ‫بنیاتنراو لەسەر دەم��ارگ��رژی و خۆبەزلزانی و‬ ‫شوڤینیزم بەجێ‌ بهێڵن و بەرەو داهاتوویەكی روون‬ ‫و مۆدێڕن هەنگاو هەڵبگرن‪.‬‬

‫ژمارە ‪ 581‬ـ ‪20‬ی مای ‪2012‬‬

‫‪11‬‬

‫بزووتنەوەی فێمینیستی‪ ،‬بزووتنەوەیەكی یەكسانیخوازییە‪ ،‬نەك دژی پیاوان!‬ ‫تووبا ئەلیاسی‬ ‫زۆرج����ار ل��ێ��رەول��ەوێ گ��وێ��م��ان لێدەبێ‬ ‫ك��ە ژن��ان��ی ی��ەك��س��ان��ی��خ��واز‪ ،‬ی���ان هەموو‬ ‫فێمینیستەكان دژی پ��ی��اوان��ن‪ .‬ئەمە لە‬ ‫كاتێكدایە كە بزووتنەوەی ژنان بزووتنەوەیەكی‬ ‫یەكسانیخوازییە‪ ،‬كە خوازیاری نەهێشتنی‬ ‫توندوتیژی ل��ەس��ەر ژن��ان و دابینكردنی‬ ‫كۆمەڵگایەكە كە لەوێدا ژن و پیاو بە ماف‬ ‫و دەرەتانی بەرابەرەوە تێیدا بەشدار بن‪.‬‬ ‫خ��وازی��اران��ی كۆمەڵگایەكی یەكسانی‬ ‫بۆ ژن و پیاو هەندێك ج��ار پێویستە كە‬ ‫داخوازییەكانی خۆیان زۆر روون و نەترسانە‬ ‫ب��خ��ەن��ە ب��ەرگ��وێ��ی ك��ۆم��ەڵ��گ��ا‪ ،‬چ���وون بۆ‬ ‫كۆمەڵێك ك��ەس جێگای پرسیارە كە ئەو‬ ‫یەكسانییانەی ك��ە ژن���ان خ��وازی��اری��ن لە‬ ‫كۆمەڵگادا ك��ام��ان��ەن؟ ه��ەر بۆیە م��ن تا‬ ‫ئەو جیگایەی كە لە یەكسانی نێوان ژن و‬ ‫پیاو تێگەیشتبم‪ ،‬هەوڵ ئەدەم لە روانگەی‬ ‫خۆمەوە تیشكێك بخەمە سەر ئەو بابەتە‪.‬‬ ‫كاتێك باس لە كۆمەڵگایەكی یەكسان‬ ‫دەكەین‪ ،‬واتای ئەوەیە كە نایەكسانییەك لە‬ ‫گۆڕێدایە كە ئێمە ناچار دەكات خوازیاریی‬ ‫یەكسانی بین‪ .‬ئ��ەو نایەكسانییانەش ئەو‬ ‫مێژووە دوورودریژە و پڕ لە تووندوتیژییەیە‬ ‫كە ژنان لە كۆمەڵگا جۆراوجۆرەكاندا بە‬ ‫دەس��ت��ی��ی��ەوە ن��ااڵن��دووی��ان��ە‪ ،‬ك��ە ئێستاشی‬ ‫لەگەڵ بێت بەردەوامە‪ .‬یەكسانی بریتییە‬ ‫لە هەبوونی مافی وەك یەك یان هەبوونی‬ ‫بوار و دەرەتانی وەك یەك‪ .‬جا ئەم مافەش‬ ‫بریتییە لە‪:‬‬ ‫یەكسانی لە خوێندن‪ :‬كاتێك ئێمە باس‬ ‫لە یەكسانی لە خوێندن دەكەین‪ ،‬مەبەست‬ ‫ئ��ەوەی��ە ك��ە ه��ەم��وو بنەماڵەیەك ب��ە پێی‬ ‫ئاستی ئابووری و تواناكانی خۆیان ئەو‬ ‫مەیدانەی كە بە كوڕەكەیان دەیدەن‪ ،‬هەمان‬ ‫دەرەت��ان��ی��ش بەبێ ج��ی��اوازی��دان��ان ل��ە نێوان‬ ‫كچ و كورەكەیاندا بە كچەكەیان بدەن بۆ‬ ‫درێژەدانی خوێندن‪ .‬هەموومان ئاگادارین‬

‫پەیام‬

‫لە هەموو واڵتانی جیهان بەڕێوەبردنی‬ ‫رێوڕەسمی هەمەڕەنگی كو‌لتووری وەكوو‬ ‫رێگایەك دێتە ئ��ەژم��ار ب��ۆ نیشاندانی‬ ‫رادەی گ��ری��ن��گ��ی��دان و سەرنجدانی‬ ‫بەرپرسانی ئەو واڵتانە بەنیسبەت كو‌لتوور‬ ‫و بوارەكانی پێوەندیدار بەم بەشەی ژیانی‬ ‫مرۆڤایەتی‪ .‬بەاڵم لە سیستمە پاوانخواز و‬ ‫ئیدئۆلۆگەكان تەنانەت بواری كولتوور و‬ ‫هونەریش دەكەوێتە ژێر هزری زاڵ بەسەر‬ ‫ئەم واڵتە و لە رێچكە و ئامانجی بنەڕەتیی‬ ‫خۆی ال دەدات‪ .‬لە واڵتی ئێرانیشدا لە‬ ‫رواڵەتدا كەم نین ئەو رێوڕەسمانەی كە لە‬ ‫بوارە جۆراوجۆرەكانی كولتوور هەر ساڵە‬ ‫ب��ەڕێ��وە دەچ��ن‪ ،‬ب��ەاڵم بیری بەرتە‌سكی‬ ‫دەس�����ەاڵت�����داران و ب���ەڕێ���وەب���ەران���ی ئەو‬ ‫رێوڕەسمانە هەموو كات زاڵ بووە بەسەر‬ ‫بەرنامەكاندا و بە وردی سەیری هەموو‬ ‫الیەنەكانی ئ��ەو رێوڕەسمانە دەك��ەن كە‬ ‫نەكا ئامانجگەلێكی دیكە جیا لەوەی كە‬ ‫خۆیان خوازیارین بپێكێت‪ .‬بەڕێوەچوونی‬ ‫پ��ێ��ش��ان��گ��ای س����ااڵن����ەی پ����ەرت����ووك و‬ ‫كتێبی تارانیش یەكێك ل��ەم رێوڕەسمە‬ ‫كولتووریانەیە كە لە سااڵنی سەرەتایی‬ ‫كۆماری ئیسالمییەوە بە شێوەی سااڵنە‬ ‫ب��ەڕێ��وە دەچ��ێ��ت‪ ،‬ب��ەاڵم ب��ڕی��ار وای��ە هەر‬ ‫چەشنە چاالكی و هەوڵێك كە دەدرێت‬ ‫لە چ��وارچ��ێ��وەی پڕوپاگەندا بۆ هزری‬ ‫دەس��ەاڵت��دار لە ئێراندا بێت‪ .‬ئەمساڵیش‬ ‫بیست‌وپێنجەمین خ��ول��ی پێشانگای‬

‫كە كۆمەڵێك بنەماڵە ئ��ەو دەرەت��ان��ەی كە‬ ‫بە كوڕەكەیان داوە‪ ،‬بە كچەكەیان نەداوە‬ ‫و زۆر جاریش بە ق��ەرز و قۆڵەش بووە‬ ‫كورەكەیان ناردووە بۆ شوێنە دووردەستەكان‬ ‫و لە هەمان كاتدا ئەو كارەیان بۆ كچەكەیان‬ ‫نەكردووە‪ ،‬ئەمە لە كاتێكدایە كە هەندێك‬ ‫جار تواناكانی كچەكەیان زۆر باشتریش بووە‬ ‫لە كوڕەكەیان‪ .‬دیارە لە بیرمان نەچێت كە‬ ‫ئەم خاڵە تەنیا باس لە دەرەتانی وەك یەك لە‬ ‫الیەن بنەماڵەدا ناكات‪ ،‬بەڵكوو داوای ئەوە‬ ‫دەكات كە لە الیەن دامودەزگاكانی پەروەردە‬ ‫و فێركردنەوەش ئەو دەرەت��ان��ە یەكسانە لە‬ ‫پێش چاو بگیرێ بۆ كچ و كوڕ و هەروەها‬ ‫ئ��ەوان ئ��ازاد و یەكسان بن لە هەڵبژاردنی‬ ‫دەرسەكانیان و ڕشتەی خوێندندا‪.‬‬ ‫یەكسانی لە هەڵبژاردن‪ :‬ئەم خاڵەش باس‬ ‫لە ئازادی و یەكسانی لە هەڵبژاردن دەكات‪.‬‬ ‫لێرەدا پێویستە ئەوەمان لە بیر نەچێت كە‬ ‫ژن خوازیاری ئەوەیە كە خۆی بڕیار بدات‬ ‫ب��ە س��ەر ژی���ان و جەستەی خ��ۆی��دا‪ ،‬واتە‬ ‫ئازاد بە دوونیاهێنانی منداڵ‪ ،‬هەڵبژاردنی‬ ‫ه��اوس��ەری ژی���ان‪ ،‬ئ���ازاد ل��ە هەڵبژاردنی‬ ‫جلوبەرگ‪ ،‬خاوەنی بیرووبۆچوونی ئازاد‬ ‫لەسەر هەڵبژاردنی جێگەی ژیان‪ ،‬یەكسان‬ ‫لە خۆپااڵوتن و هەڵبژاردنی كەسانی دیكە‬ ‫بۆ بەڕیوەبەرایەتیی واڵت‪ .‬وەك ئاگادارین بە‬ ‫درێژایی مێژوو و ئێستاشی لەگەڵ بێت لە‬ ‫زۆر جێگا‪ ،‬ژن ئازاد نەبووە لە هەڵبژاردنی‬ ‫هاوسەری ژیانی داهاتووی خۆیدا‪ ،‬ئەوە‬ ‫ب���اوك و ب��را و ت��ەن��ان��ەت خ��زم��ان ب���وون كە‬ ‫هاوسەری ژیانیان بۆ ئەوان دیاری كردووە‪.‬‬ ‫هەروەها ژن نەیتوانیوە لەسەر ویستی خۆی‬ ‫لە هاوسەرەكەی جیا بێتەوە و ئەوە پیاو واتە‬ ‫هاوسەرەكەی ب��ووە كە دواب��ڕی��اری داوە و‬ ‫هەتا ئەو كاتەی كە پیاو ڕازی نەبووبێت‪،‬‬ ‫یاسا ئەو داوایەی لە ژن وەرنەگرتووە‪ .‬هەر‬ ‫بۆیە ئەم خواستە پرسێكی گرنگ بووە و‬ ‫گرنگە لە بزووتنەوەی ژناندا‪.‬‬ ‫هەروەها كاتێك باس لە جلوبەرگ دەكەین‪،‬‬

‫دەبینین ئێستا لە زۆر واڵت��ی عەرەبی و‬ ‫ئێراندا ئ��ەوە پیاوە دەستەاڵدارەكانی واڵتە‬ ‫كە دیاری دەكەن ژن چ شێوە جلوبەرگێك‬ ‫لەبەر بكات و ئەو ژنانەش كە ملپێچی لە‬ ‫بڕیارەكانیان بكەن بە توندی سزا دەدرێن‪.‬‬ ‫هەر لە بەر ئەمەشە كە خوازیارانی مافی‬ ‫یەكسانیی ژن و پیاو زۆر جەخت لەسەر ئەم‬ ‫خالە دەكەنەوە‪ .‬ئەوەش دەزانین كە دەنگی‬ ‫ژنان لە بنەماڵەدا بە هێند وەرنەگیراوە و‬ ‫ئەوان هەمیشە گوێڕایەڵ و شوێنكەوتەی‬ ‫پیاوەكانی ماڵ بوون لە كاتی هەڵبژاردنی‬ ‫ج��ێ��گ��ای ژی���ان���دا و ل���ەو پ��ێ��ن��اوەش��دا زۆر‬ ‫كوێرەوەرییان كێشاوە‪ ،‬هەر بۆیە زۆر گرینگە‬ ‫كە ژنانیش بۆ خۆیان لە بڕیارەكاندا بەشدار‬ ‫بن‪.‬‬ ‫خۆپااڵوتن و هەڵبژاردنی كەسانی تر‬ ‫یەكێك لە خاڵە زۆر گرینگ و سەرەتاییەكانی‬ ‫خەباتی یەكسانیخوازییە‪ .‬لێرەدایە كە بڕیارە‬ ‫گرینگەكانی ژیانی كۆمەڵگا و تاكەكانی‬ ‫كۆمەڵ هەم بڕیاری بۆ دەدرێت و هەمیش‬ ‫ت��اوت��وێ دەك��رێ��ت‪ .‬ه��ەر ب��ۆی��ەش ئەوانەی‬ ‫كە نوێنەری تایبەتی خۆیانیان لە جێگا‬ ‫بڕیاردەرەكاندا نەبێت ناشتوانن كاریگەرییان‬ ‫لە سەر بریارە گرینگەكانی تایبەت بە ژیانی‬ ‫خ��ۆی��ان هەبێت‪ .‬گرینگیی چاالكبوونی‬ ‫ژن��ان ل��ەم ب��ەش��ەی ژی��ان��دا پێویستییەكی‬ ‫حاشالێنەكراوە‪ ،‬چ��وون ل��ێ��رەدای��ە ك��ە ژنان‬ ‫كاریگەرییان دەبێت لەسەر یاسای واڵت و‬ ‫دەتوانن یاسای تایبەت بە خۆیان بگونجێنن‬ ‫كە بتوانێت داكۆكیكاری مافەكانی ئەوان‬ ‫بێت‪ .‬پرسی یەكسانی دەب��ێ��ت بكرێت بە‬ ‫پرسێكی یاسایی كە یاسا بەرپرسیار بێت لە‬ ‫داكۆكی لێكردنی و هەروەها گونجاندنی‬ ‫لە كۆمەڵگادا و ئەوانەش كە سەرپێچی‬ ‫لە بەڕیوەبردنی بكەن یاسا بەرپرسیار بێت‬ ‫لە س��زادان��ی��ان‪ .‬ك��ەوات��ە مافی دەن��گ��دان و‬ ‫خ��ۆپ��ااڵوت��ن بابەتێكی ی��ەج��گ��ار جێگای‬ ‫سەرنج بووە لە بزووتنەوەی ژناندا هەر لە‬ ‫سەرەتاكانی س��ەدەی ‪ ١٩‬و ئێستاش ئەو‬

‫پرسە لە هەندێك جێگادا هێشتا مەسەلەیە و‬ ‫پێویستە كاری بۆ بكرێت‪.‬‬ ‫یەكسانیی ئابوری‪ :‬ئەم بەشەش یەجگار‬ ‫بابەتێكی گرینگە بۆ ئەوەی یەكسانی لە‬ ‫نێوان ژن و پیاودا لە كۆمەڵگادا بەرەوپێش‬ ‫ببات‪ .‬سەربەخۆیی ئابووری دەتوانێت یەكێك‬ ‫لە باشترین ه��ۆك��ارەك��ان بێت كە بتوانێت‬ ‫مسۆگەری یەكسانی بكات لە كۆمەڵگادا‪،‬‬ ‫چوون ئەگەر ژن لە باری ئابورییەوە سەربەخۆ‬ ‫بێت ناچار نابێت توندوتیژی مێرد‪ ،‬باوك و‬ ‫برا قەبووڵ بكات‪ .‬كۆمەڵێك لە ژنان لەبەر‬ ‫ئەوەی كە پیاوەكان خواردن و جلوبەرگیان‬ ‫ب��ۆ داب��ی��ن ب��ك��ەن‪ ،‬ن��اچ��ارن چ��اوپ��ۆش��ی لە‬ ‫توندوتیژییەكانیان بكەن‪ .‬بۆ نموونە‪ ،‬ژنێك‬ ‫ك��ە ه��اوس��ەرەك��ەی ژن��ی دووەم���ی ب��ە سەر‬ ‫دێنێت یەكێك لە ه��ۆك��ارە سەرەكییەكانی‬ ‫ڕازیبوونی یان مانەوەی لەگەڵ مێردەكەیدا‬ ‫هەر نەبوونی سەربەخۆیی ئابورییە‪ .‬هەر‬ ‫ب��ۆی��ە زۆر گرینگە ك��ە سیستمی هەر‬ ‫واڵتێك كاری زۆر بكات بۆ درووستكردن و‬ ‫دابینكردنی جێگای كار بۆ ژنان‪ .‬لە هەمان‬ ‫كاتدا‪ ،‬زۆریش گرینگە كە ژنان و پیاوان بۆ‬ ‫كاری وەك یەك مووچەی وەك یەك وەرگرن‬ ‫و بەشێكی دانبڕاوە لە خواستی سەربەخۆیی‬ ‫ئابووری بۆ ژنان‪.‬‬ ‫م��اف��ی وەرگ��رت��ن��ی م��ی��رات‪ :‬هەبوونی‬ ‫مافی وەك یەك لە دابەشكردنی موڵك و‬ ‫میراتیش یەكێكی دیكەیە لە خواستەكانی‬ ‫ژن���ان���ی خ���وازی���اری���ی ی��ەك��س��ان��ی��ی ژن و‬ ‫پ��ی��او‪ .‬وەك ئ��اگ��اداری��ن‪ ،‬ژن ل��ە زۆربەی‬ ‫كۆمەڵگەكاندا لەم مافە بێبەش بووە و چ‬ ‫وەك كچ لە بنەماڵەكەیدا لەگەڵ براكەیدا‬ ‫م��اف��ی ی��ەك��س��ان��ی ن��ەب��ووە ل��ە وەرگرتنی‬ ‫میراتدا و هەمیش لە كاتی جیابوونەوەی‬ ‫لەگەڵ مێردەكەیدا و ماڵ و دارایی هەموو‬ ‫ب��ۆ م��ێ��ردەك��ەی ب��ەج��ێ م���اوە و ئەمیش‬ ‫ب��ەب��ێ وەرگ��رت��ن��ی هیچ دارای��ی��ەك ماڵی‬ ‫مێردی بەجێ هێشتووە و تەنانەت دوای‬

‫جیابوونەوەی لە دیتنی جگەرگۆشەكانیشی‬ ‫بێبەری ب��ووە‪ .‬ئەمە لە كاتێكدایە كە لەو‬ ‫كۆمەڵگایانەدا ژن لە دەرەوەی ماڵ كاری‬ ‫نەكردووە‪ ،‬بەاڵم لە بەڕێوەبردن و بەخێوكردنی‬ ‫م��ن��داڵ��ەك��ان��ی��دا ڕەن��ج��ی زۆری ك��ێ��ش��اوە و‬ ‫ت���ەواوی ك��ات��ی خ��ۆی ڕۆژان���ە ب��ۆ كاری‬ ‫ماڵەوە و بەخێوكردنی منداڵەكانی تەرخان‬ ‫ك��ردووە و پیاوی ماڵەوە بە ت��ەواوی شانی‬ ‫لە ژێر ئەم ئەركە قورسەدا خاڵی كردووە‪.‬‬ ‫ئێستا لە واڵت��ان��ی پێشكەوتووی دونیادا‬ ‫ژنان ئەو كارانەیان وەك كاری دەرامەتداری‬ ‫پیاوان بۆ لەبەرچاو دەگیرێ‪ .‬یان ئەوەی‬ ‫كە هەلی ك��ار رەخ��س��اوە بۆ ژن��ان و هەر‬ ‫هەمان ئەو كارانەی كە ژنانی ئێمە ڕۆژانە‬ ‫پێیەوە هیالك دەبن و وەك بێكاریش چاویان‬ ‫لێ دەكرێ‪ ،‬بۆ ژنان و كۆمەڵگا كراوە بە‬ ‫ك��اری ڕەسمی و دەرام��ەت��دار‪ ،‬لە فۆرمی‬ ‫باخچەی مندااڵن‪ ،‬خانەی پیران و بازاڕی‬ ‫ڕستورانەكانی قەرەباڵغ و پڕدەرامەت كردووە‪.‬‬ ‫لە كاتێكدا ژنان لە پێشوودا ئەم كارانەیەن‬ ‫بێ هەبوونی هەقدەست رادەپەڕاند‪.‬‬ ‫لێرەدا كورتی دەكەمەوە و دەڵێم ئەوەی‬ ‫ك��ە م��ن ئ��ام��اژەم پ��ێ��دا بەشێكی ك��ەم لە‬ ‫داخوازییەكانی ژنانی یەكسانیخوازن‪ ،‬كە‬ ‫ژن��ان كاریان بۆ دەك��ەن و ه��ەوڵ دەدەن بۆ‬ ‫بەدەستهێنانیان‪ .‬ه��ەروەه��ا خەباتی ژنان‬ ‫خەباتە بۆ ئازادی و نەهێشتنی توندوتیژی‬ ‫دژی ژن���ان و ه��ەرگ��ی��ز خ��ەب��ات ن��ی��ە بۆ‬ ‫كۆمەڵگایەكی ژن ساالر یان دژی پیاوان‪،‬‬ ‫بەڵكوو پێموایە كە ئەو نایەكسانییانەی نێوان‬ ‫ژن و پیاو زیاتر ژن و پیاوی لە یەكتر دوور‬ ‫ڕاگ��رت��ووە و ب��ووە بە ه��ۆی درووستبوونی‬ ‫پەرژینی گ��ەورە و قایم بە دەوری��ان��دا كە‬ ‫نەیهێشتووە لە ی��ەك نزیك ببنەوە و زیاتر‬ ‫تێگەیشتنیان لە یەكتر هەبێت و یەكسانی‬ ‫دەبێتە هۆی پچڕاندنی ئەو پەرژینە و بە‬ ‫قازانجی خودی پیاوانیشە‪.‬‬

‫پێشانگایەك بۆ كتێب یا بۆ هزری پاوانخوازان‬

‫كتێبی ت��اران ب��ەڕێ��وە چ��وو‪ .‬ئەگەرچی‬ ‫ئەم پێشانگایە لە ژێر ناوی پێشانگای‬ ‫نێونەتەوەیی كتێبی تاران هەر ساڵە بەڕێوە‬ ‫دەچێت ب��ەاڵم بەداخەوە لەم بەستێنەشدا‬ ‫هەموو فیلتێرەكان خراونەتە گەڕ تا تەنیا‬ ‫ئەو ناوەندانەی چاپ و باڵوكردنەوە كە‬ ‫بابی دڵی بەرپرسانی رێژیمن‪ ،‬بتوانن لە‬ ‫واڵتانی تری دونیاشەوە بەشداریی ئەم‬ ‫پێشانگایە ب��ن‪ ،‬ئ��ەوە س���ەرەڕای هەموو‬ ‫ئەو زەخ��ت و گوشارانەیە كە بۆ بەشی‬

‫نێوخۆییش دێتەپێش‪ .‬لە پێوە‌ندی لەگەڵ‬ ‫بەڕێوەچوونی ئەم پێشانگایە پێویستە بە‬ ‫كورتی تیشك بخەینە سەر چەند خاڵ‌‪:‬‬ ‫ی��ەك��ەم‪ ،‬پێش ب��ەڕێ��وەچ��وون��ی پێشانگا‬ ‫گشت دەزگاكانی چاپ و باڵوكردنەوەی‬ ‫كتێب لە نێوخۆ و دەرەوە كە خوازیاریی‬ ‫بەشدارین‪ ،‬دەبێ بخرێنە ژێر فیلتێرەكانی‬ ‫وەزارەت���ی فەرهەنگ و ئیرشاد و پاش‬ ‫دەرچوون لەم فیلتێرانە مافی بەشدارییان‬ ‫هەیە‪ .‬بۆ وێنە ئەمساڵیش دەزگاكانی‬

‫چاپ و باڵوكردنەوەی « چشمە»‪،‬‬ ‫«امید فردا»‪« ،‬آگاه»‪« ،‬اختران»‬ ‫و ‪ ...‬ك��ەوت��ن �ە‌ ب����ەر رق و قینی‬ ‫بەرپرسانی بەڕێوە‌بەریی ئەم پێشانگایە‬ ‫و نەیانتوانی تێیدا ب��ەش��داری بكەن‬ ‫ت��ەن��ی��ا ب���ە ه����ۆی ئ�����ەوەی ك���ە ئەو‬ ‫كتێبانەی كە ئ��ەوان لە چاپیان داون‬ ‫بابی دڵی بەرپرسانی رێژیم نەبوون‪.‬‬ ‫دووه���ەم‪ ،‬زی��ات��ر ل��ە هەشتا لەسەدی‬ ‫ئەو كتێبانەی كە ئیزنی پیشاندانیان‬ ‫پ��ێ��دراوە ل��ەم پێشانگایەدا كتێبگەلی‬ ‫ئایینی بەتایبەت كتێبگەلی مەزهەبی‬ ‫شیعە‌یە‪ ،‬بە واتایەكی تر رێژیم ئەم‬ ‫پێشانگایەی بۆ زیاتر پەرەپێدانی بیری‬ ‫بەرتەسكی مەزهەبی خۆی داناوە نە‬ ‫بۆ پەرەپێدانی ب��واری كتێب و كتێب‬ ‫خوێندنەوە و یارمەتی ب��ە گەشەی‬ ‫كولتووری كتێبخوێنی لە واڵت‪ .‬سێهەم‪،‬‬ ‫ب��وون��ی گەشتی ئیرشاد ب��ۆ كتێبەكان‪،‬‬ ‫وا دی����ارە رێ��ژی��م��ی چ��ۆم��اخ بەدە‌ستی‬ ‫ك��ۆم��اری ئیسالمی دەب��ێ ل��ە هەموو‬ ‫جێگایەك ناوەرۆكی سەركوتكەری خۆی‬ ‫نیشانی جیهان بدات‪ ،‬لە ناو پێشانگای‬ ‫كتێبیش گەشتی بەناو ئیرشاد بەر دەبنە‬ ‫گیانی غورفە و دەزگاكانی چاپ و بە‬ ‫پشكنینی غورفەكان هەر چەشنە كتێبێك‬

‫كە بە شێوەیەك بۆنی دژایەتی لەگەڵ‬ ‫سیاسەتەكانی رێژیمی لێبێت یان لەگەڵ‬ ‫ه���زری ك��ۆن��ەپ��ەرەس��ت��ان��ەی��ان ن��ات��ەب��ا بێت‬ ‫دەكەوێتە بەر هێرش و كۆ دەكرێتەوە‪،‬جا‬ ‫ئەم كتێبە چ لە بەشی نێوخۆییدا بێت‬ ‫یان لە بەشی چاپەمەنییەكانی بیانیدا‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە لە پێشانگای ئەمساڵیشدا چەندین‬ ‫كتێب لە بەشی بیانی بە بیانووی ئەوەی‬ ‫كە پروپاگەندە بۆ جیاییخوازی دەكەن و‬ ‫یا بە دیكتاتۆرانی لەناوچووی ناوچەیان‬ ‫هەڵگوتووە لە غورفەكان كۆ كرانەوە‪.‬‬ ‫چوارەم‪ :‬لە الیەكەوە گرانیی لەڕادەبەدەری‬ ‫ێ‬ ‫ێ بیانكڕ ‌‬ ‫كتێبەكان كە زۆر كەس ناتوان ‌‬ ‫و لەالیەكی ت��رەوە گرانی كاغەز بۆتە‬ ‫ه��ۆی ئ���ەوەی ك��ە زۆر ل��ە دەزگاكانی‬ ‫چ���اپ ل��ەگ��ەڵ كێشە ب�����ەرەوڕوو ب��ن و‬ ‫توانایی درێژەدان بە كاریان نەبێت‪.‬‬ ‫بەگشتی پێشانگای كتێبی تاران‪ ،‬زیاتر‬ ‫لەوەی كە هەوڵێك بۆ كارئاسانی بێت بۆ‬ ‫توێژی خوێندەوار و كتێبخوێنی واڵت ‪،‬‬ ‫سەكۆیە بۆ پروپاگەندەی رێژیم لە بواری‬ ‫هزری و ئایینییەوە و ئەوە جیا لەو تێچووە‬ ‫زەبەالحەیە كە سااڵنە بۆ بەڕێوەچوونی‬ ‫ئ��ەم رێ��وڕەس��م��ان��ە ل��ە ق����وڕووی خەڵكی‬ ‫دەكێشنەوە و‌ الیەن رێژیمەوە خەرجی وەها‬ ‫رێورەسمگەلێك دەكرێت‪.‬‬

‫بۆ هاوكاریی زیاتری هێزە دێموكرات و پێشكەوتووەكانی ئێران تێبكۆشین‬

‫رۆژنامەی «كوردستان» و ماڵپەڕەكانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫لە تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێتدا‪:‬‬ ‫‪http://www.pdki.org‬‬ ‫‪pdkiran@club-internet.fr‬‬

‫‪www.kurdistanmedia.com‬‬ ‫‪info@kurdistanmedia.com‬‬

‫‪Organ of the Central Committee of Democratic Party of Iranian Kurdistan‬‬ ‫‪No: 581 20 May 2012‬‬

‫تیمی نەتەوەیی كوردستان سەركەوتنی بەدەست هێنا‬

‫تیمی نەتەوەیی فووتباڵی كوردستان‬ ‫یەكەمین سەركەوتنی خۆی تۆمار كرد‪.‬‬ ‫ئێوارەی رۆژی سێشەممە‪26 ،‬ی بانەمەڕی‬ ‫‪ ،1391‬لە یاریگای ماجید لە ناوچەی‬ ‫بیڕە لە شاری ڕامەڵاڵی فەلەستین‪ ،‬تیمی‬ ‫نەتەوەیی كوردستان لە یەكەم یاریی فەرمی‬

‫و نێودەوڵەتیی خۆیدا‪ ،‬سەركەوتنێكی گەورەی‬ ‫تۆمار كرد و بە ئەنجامی ‪ 1-3‬گۆڵ لە‬ ‫تیمی نەتەوەیی مۆریتانی بردەوە‪ .‬زۆربەی‬ ‫تیمەكانی پاڵەوانەتییەكە بە تیمی دووەم و‬ ‫ئۆلەمپیكی خۆیان بەشدارییان كردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫مۆریتانی بە تیمی یەكەمی خۆی لەگەڵ‬

‫كوردستان یاری كرد‪.‬‬ ‫لە سەرەتای یارییەكەدا‪ ،‬سروودی نیشتیمانيی‬ ‫مۆریتانی و دواتر سروودی نەتەوەیی‬ ‫كوردستان پێشكەش كران و ئااڵی كوردستان‬ ‫بەرز كرایەوە‪ .‬ئامانج عومەر لە خولەكی ‪،12‬‬ ‫كارزان عەبدوڵاڵ لە خولەكی ‪ 44‬و كۆسرەت‬

‫باییز لە خولەكی ‪55‬دا گوڵەكانی كوردستانیان‬ ‫تۆمار كرد و ئیسماعیل عیسا لە خولەكی‬ ‫‪75‬دا تاقەگوڵی موریتانی تۆمار كرد‪.‬‬ ‫بەشێكی زۆری جەماوەری ئامادەبوو‬ ‫خۆشحاڵیی خۆیان بە سەركەوتنی كوردستان‬ ‫دەربڕی و پیرۆزباییان لە شاندی كوردستان‬ ‫كرد‪ .‬دوای یارییەكەش یاریزان كۆسرەت‬ ‫باییز خەاڵتی باشترین یاریزانی یارییەكەی‬ ‫وەرگرت‪.‬‬ ‫تیمی نەتەوەیی كوردستان‪ ،‬ماوەیەك لەمەوپێش‬ ‫لە الیەن فیفا‪ ،‬رێكخراوی جیهانیی فووتباڵەوە‬ ‫بە فەرمی ناسرا و مافی بەشداری لە كێبڕكێ‬ ‫ێ‬ ‫نێودەوڵەتییەكانی لە ئاستە جۆراوجۆرەكان پ ‌‬ ‫بەخشرا‪ .‬بە فەرمی ناسینی تیمی نەتەوەیی‬ ‫كوردستان لە الیەن فیفا‪ ،‬خوشحاڵی و شادیی‬ ‫الیەنگرانی فووتباڵی لە هەر چوار پارچەی‬ ‫كوردستان بەدواوە بوو‪ .‬ئەم سەركەوتنەی تیمی‬ ‫نەتەوەیی كوردستان‪ ،‬لە مێژووی وەرزشی‬ ‫كوردستاندا تۆمار دەكرێ‌‪.‬‬

‫شاهین نەجەفی لە دادگایەكی‬ ‫ئاڵمان سكااڵی تۆمار كرد‬

‫شاهین نەجەفی‪ ،‬گۆڕانبێژی شێوازی‬ ‫رەپ‪ ،‬پاش تێپەڕینی چەند رۆژ لە‬ ‫دەركردنی فتوای هەڵگەڕانەوە لە دین‬ ‫بە دژی‪ ،‬بڕیاری دا كە لە دادگای‬ ‫ئاڵماندا‪ ،‬لە دژی ئایەتوڵاڵ سافی‬ ‫گوڵپایێگانی‪ ،‬لە مەرجەعە تەقلیدەكانی‬ ‫قوم‪ ،‬بە هۆی دەركردنی ئەم فەتوایە كە‬ ‫ڕشتنی خوێنی حەاڵڵ دەكات‪ ،‬سكااڵ‬ ‫تۆمار بكات‪.‬‬ ‫حوكمی هەڵگەڕانەوە لە دین دژی‬ ‫شاهین نەجەفی پاش ئەوە دەركرا كە‬ ‫ئەم گۆرانیبێژە بەناوبانگە ئێرانییە‪،‬‬ ‫ئاهەنگێكی كێشەخوڵقێنی لە ژێر ناوی‬ ‫«نەقی» باڵو كردووەتەوە‪ .‬ئایەتوڵاڵ‬ ‫سافی و هاوبیروباوەڕەكانی بانگەشەی‬ ‫ئەوەیان كردووە كە لەو گۆڕانییەدا‪،‬‬ ‫بە ئیمامی تەقی‪ ،‬ئیمامی دەهەمی‬ ‫شێعەكان سووكایەتی كراوە‪.‬‬ ‫«ماڵپەڕی شیعەئانالین» لە دیاریكردنی‬

‫خەاڵتێكی ‪ 100‬هەزار دۆالری بۆ‬ ‫كوشتنی شاهین نەجەفی راپۆرتی‬ ‫داوە‪ .‬ماڵپەڕی «ئەلعەرەبییە» لە زاری‬ ‫رۆژنامەی «ئەلشەرقولئەوسەت»ەوە‬ ‫راپۆرتی داوە كە‪ ،‬شەهریار ئاحادی‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەریی بەرنامەكانی شاهین‬ ‫نەجەفی وتوویەتی كە بڕی ‪100‬‬ ‫هەزار دۆالر دنەدەرە‪ ،‬هەر بۆیە داوا‬ ‫لە پۆلیسی ئاڵمان كراوە كە پاراستنی‬ ‫گیانی شاهین نەجەفی وەئەستۆ بگرێ‌‪.‬‬ ‫ئەو لە درێژەدا وتوویەتی كە نەجەفی‬ ‫هەنووكە بە شێوەی نهێنی ژیان بەسەر‬ ‫دەبا و بڕیاری داوە بۆ خۆپاراستن لە‬ ‫تیرۆری‪ ،‬ماوەیەك لە شوێنە گشتییەكان‬ ‫دەرنەكەوێ‌‪.‬‬ ‫شاهین نەجەفی‪ 31 ،‬ساڵە‪ ،‬لە گۆرانیبێرە‬ ‫ژێرزەوینییەكانی ئێران بوو كە پاش‬ ‫قەدەغە راگەیێنرانی دەنگی لە الیەن‬ ‫كۆماری ئیسالمییەوە‪ ،‬بەرەو ئاڵمان‬

‫كۆچی كرد و لەوێ‬ ‫بوو بە پەنابەر‪ .‬ئەو‬ ‫یەكێك لە رەخنەگرترین‬ ‫گۆ ر ا نبێژ ە كا نی‬ ‫ئێرانە‬ ‫هەنووكەی‬ ‫كە بە الیەنگری لە‬ ‫ئازادی و لەقاودانی‬ ‫سیاسەتە دژەمرۆییەكانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی لە‬ ‫گۆرانییەكانیدا توانیویەتی‬ ‫سەرنجی جەماوەرێكی بەرین‬ ‫لە خەڵكی ئێران بەرەو خۆی‬ ‫رابكێشێ‌‪.‬‬

‫مندااڵنی بێبەش لە خوێندن و مندااڵنی سەرشەقام‬

‫بەپێی نوێترین ئامارەكانی‬ ‫خ����������ودی ك�����ۆم�����اری‬ ‫ئیسالمی‪ 4/5 ،‬میلیۆن‬ ‫م��ن��داڵ ل��ە ئ��ێ��ران��دا لە‬ ‫خوێندن بێبەشن واتە یەك‬ ‫ل��ەس��ەر چ���واری هەموو‬ ‫مندااڵنی ئێران‪ .‬هەورەها‬ ‫ب��ەپ��ێ��ی سەرچاوەیەكی‬ ‫نادەوڵەتی‪ 580 ،‬هەزار‬ ‫م��ن��داڵ��ی س��ەرش��ەق��ام لە‬ ‫ئ��ێ��ران��دا ه���ەن و ‪2/5‬‬ ‫میلیۆن منداڵی دیكەیش‬ ‫مەترسیی ئەوەیان لەسەرە‬ ‫ببنە منداڵی سەرشەقام‪.‬‬

‫زایـــــەڵــــــــە‬ ‫باران‬

‫حیجابی بیست هەزار تمەنی‬ ‫كۆماری ئیسالمی رۆژ نیە شتی‬ ‫سەیروسەمەرەی لێ روو نەدا‪ ،‬شتگەلێك كە‬ ‫مرۆڤ واقوڕماو دەكەن‪ .‬تا دوێنێ‌ بوو بە‬ ‫هەڕەشەوگوڕەشەكردن و تەنانەت تێزاوپاشین‬ ‫بە سەروچاوی كچان و ژنان دەیانویست‬ ‫ناچاریان بكەن كە رەچاوی حیجابی ئیسالمی‬ ‫بكەن‪ ،‬ئێستا هاتوون و پارە دەدەنە ئەو كەسەی‬ ‫حیجابەكەی رەچاو دەكات‪ .‬لە زانكۆی‬ ‫عەالمە تەباتەبایی‪ ،‬بە هەر كچێك كە حیجاب‬ ‫رەچاو نەكات‪ ،‬بیست هەزار دەدەن تا رەچاوی‬ ‫بكات‪ .‬ئەو زانكۆیە لە بواری جیاكردنەوەی‬ ‫كالسەكانی دەرسی كوڕان و كچاندا تا ئێستا‬ ‫لە پێش زانكۆكانی دیكەدایە و وەك دەڵێن‬ ‫زۆربەی پڕۆژەكانی بەئیسالمیكردنی زیاتری‬ ‫زانستگاكان‪ ،‬سەرەتا لەو زانكۆیەدا تاقی‬ ‫ێ لە داهاتوودا‬ ‫دەكرێنەوە‪ .‬بەم پێیە‪ ،‬وێدەچ ‌‬ ‫ئەو پارەدانە بۆ رەچاوكردنی حیجاب‪ ،‬لە‬ ‫زانستگاكانی دیكەشدا بخرێتە بواری‬ ‫جێبەجێكردنەوە و لەوانەشە لە بیاڤەكانی‬ ‫ێ بكرێ‌‪.‬‬ ‫دیكەیشدا جێبەج ‌‬ ‫ئەگەرچی لەوانەیە ئەم مەسەلە هێندە‬ ‫گەورە نەیێتەبەرچاو و بە رواڵەت هەر لە‬ ‫درێژەی هەوڵەكانی ئەو رێژیمە بۆ سەپاندنی‬ ‫دەركەوتە مەزهەبییەكانی ئیدئۆلۆژییەكەی‬ ‫بەسەر كۆمەڵگادا بێتە بەرچاو‪ ،‬بەاڵم هەر‬ ‫چۆنێك بێ‌ نموونەیەكی بەرچاوی دیكەیە بۆ‬ ‫جەختكردنەوە لەسەر پەرەگرتنی بێسەروبەرەیی‬ ‫لە رێژیم و هەرچی زیاتر بە بنبەستگەیشتنی‬ ‫ئیدئۆلۆژیی ئەو رێژیمە‪ .‬كۆماری ئیسالمی‬ ‫لە سەرەتای هاتنەسەركاری‪ ،‬بە پشتبەستنی‬ ‫بە توخمەكانی سیستمێكی توتالیتێر پێگەی‬ ‫دەسەاڵتەكەی توندتر كرد‪ ،‬بە شێوەیەك كە‬ ‫دەركەوتنی تاڵەقژێكی ژنێك بە شێوەیەك لە‬ ‫شێوەكان دژی ئەو ئیدئۆلۆژییە لەقەڵەم دەدرا‬ ‫كە ستوونی سەرەكی سیستمەكە بوو‪ .‬وەك‬ ‫لە هەموو سیستمەكانی هاوشێوەدا بینراوە‪،‬‬ ‫چاوەڕوان دەكرا بە تێپەڕینی كات و دەركەوتنی‬ ‫ئەو راستییە كە نەتەنیا مەدینەیەكی فازڵە‬ ‫نایەتە دی بەڵكوو كێشە و ئاریشەكان لە بوارە‬ ‫جیاجیاكاندا پتر و بەرینتر دەبنەوە و هەروەها‬ ‫بە چوونەسەرەوەی ئاستی تێگەیشتنی‬ ‫گشتی كۆمەڵگا و پەرەگرتن و خێراتربوونی‬ ‫زیاتری ئامرازەكانی پێوەندیی گشتی‪ ،‬توخمە‬ ‫پێكهێنەرەكانی توتالیتاریزم لەو رێژیمەدا رۆژ‬ ‫لەدوای رۆژ الوازتر ببن كە هەر وای لێهات‪.‬‬ ‫باوەڕی ئایینی خەڵك بە هۆی گەندەڵیی ئەو‬ ‫رێژیمە كە بەردی ئایین لە سینگی دەدا‪،‬‬ ‫الوازتر بووە‪ ،‬شەڕی نێو دەسەاڵت لەسەر‬ ‫پارەی خەڵك گەیشتووەتە ئەوپەڕی خۆی‪،‬‬ ‫بەشێكی زۆر لە باوەڕمەندانی مەزهەبی‬ ‫شێعە هەر خامنەییان وەكوو رێبەری خۆیان‬ ‫قەبووڵ نیە‪ ،‬بانگەشەكردن بۆ مەدینەی فازڵە‬ ‫ێ هاتووە و لەم بوارەدا تەنانەت‬ ‫كۆتایی پ ‌‬ ‫ئاوی پاكیان كردووە بەسەر دەستی بەسیجییە‬ ‫توندڕەوەكانیشیان و زۆر هۆكاری دیكە كە‬ ‫هەموویان بوونەتە هۆی ئەوەی ئەو رێژیمە‬ ‫ێ و خۆیشیان‬ ‫ئەوەندەی دیكە پێناسەهەڵنەگر ب ‌‬ ‫ێ دەڕۆن‪.‬‬ ‫نەزانن كە چی دەكەن و بەرەو كو ‌‬ ‫چی بەسەر پڕۆژەی خاوێنكردنەوەی زانستگا‬ ‫لە مامۆستایانی جیابیر هاتووە‪ ،‬هەر ئەو‬ ‫چارەنووسە چاوەڕێی پڕۆژەی دانی پارە‬ ‫بە ژنان بۆ رەچاوكردنی حیجاب دەكات‪.‬‬ ‫ئەوا سی و چەند ساڵە هەر مامۆستای‬ ‫جیابیرە كە لە زانكۆكان دەردەكرێت و‬ ‫فیلتێرەكانی وەرگرتنی خوێندكار و مامۆستا‬ ‫توندوتۆڵتر دەكەن‪ ،‬كەچی هەر بە كۆتایی‬ ‫كار نەگەیشتوون و نەیانتوانیوە بەو جۆرەی‬ ‫خۆیان دەڵێن سەركەوتوو بن‪ ،‬چوونكە بەشێك‬ ‫لە خوێندكارەكان و مامۆستاكان لە رووی‬ ‫ناچارییەوە وادەنوێنن كە باوەڕیان بە رێژیم‬ ‫هەیە و لە كردەوەدا بەنیسبەتی زۆر بێباوەڕن و‬ ‫تەنانەت بە دوژمنیشی دەزانن‪.‬‬