Govari lawan 45

‫الوان‬

‫ئۆرگانی یەكیەتیی الوانی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫ژمارە ‪45‬‬ ‫رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫پ‬ ‫ە‬ ‫یا‬ ‫م‬ ‫ی‬ ‫‪ .. ‬ك‬ ‫ر‬ ‫ێ‬ ‫ێ‬ ‫ل‬ ‫كخ‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ە‬ ‫پر‬ ‫و‬ ‫ە‬ ‫س‬ ‫ك‬ ‫ق‬ ‫چا ی‬ ‫ان‬ ‫ە‬ ‫ت‬ ‫ی‬ ‫م‬ ‫ڵ‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ال‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫ف‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫ز‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ج‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ە‬ ‫م‬ ‫ڵ‬ ‫ر‬ ‫اڵ‬ ‫ر‬ ‫رە‬ ‫ۆ‬ ‫ی‬ ‫س‬ ‫ق‬ ‫ۆ‬ ‫ژ‬ ‫ه ەو ڤ ل ە‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫ا‬ ‫ز‬ ‫نب ە‬ ‫ە‬ ‫ەڵ‬ ‫اڵ‬ ‫ب‬ ‫ە‬ ‫ت‬ ‫ك‬ ‫ژ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ئ‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫دنێك ن‬ ‫ێراند ە‬ ‫ر‬ ‫پ‬ ‫ك‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫ە‬ ‫د‬ ‫؟‬ ‫ێم‬ ‫تان‬ ‫و‬ ‫كرات‬ ‫ی‬ ‫ك‬

‫رێبەن‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫گ‬ ‫ە‬ ‫ر‬ ‫چی‬ ‫ر‬ ‫ێ‬ ‫گ‬ ‫ە‬ ‫ب‬ ‫ە‬ ‫ن‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫نی‬ ‫لە ن‬ ‫ێ‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫گ‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫دا ج‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫وس‬

‫ووری‬

‫گ‬

‫لێنە‬ ‫ی‬ ‫چ‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫گەلی‬ ‫ك‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫لە ت‬ ‫ۆ‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ك‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫جێژن‬ ‫ی‬ ‫ج‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ی‬

‫خاوەن ئیمتیاز‪ :‬دارا ناتق‬

‫«الوان»‬

‫‪dara_natiq@yahoo.com‬‬

‫گۆڤارێكی وەرزانەی‬

‫سەرنووسەر‪ :‬گەالوێژ مێهفەر‬

‫ئۆرگانی یەكیەتیی‬

‫‪galawej90@hotmail.com‬‬

‫الوانی دێموكراتی‬

‫دەستەی نووسەران‪:‬‬

‫كوردستانی ئێرانە‬ ‫ژمارە ‪45‬‬

‫پیت چین‪:‬‬

‫هێرش كەریمی‬

‫رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫داریووش رەشیدی‬

‫گوڵباخ بەهرامی‬

‫زانا سەیفووری‬

‫رەحیم ئەحمەدی‏پوور‬

‫دیزاین‪:‬‬ ‫فەردین ئیبراهیمی‬

‫رەشید رەشیدی‬ ‫ناو و نیشانی گۆڤاری الوان‬ ‫لە سەر تۆری ئینترنێت‬

‫‪www.lawan.org‬‬

‫پێرست‬

‫كۆمەاڵیەتی‬ ‫سەروتار‬

‫‪2‬‬

‫تەاڵق هەڵبژاردنێكی دێموكراتیك‬

‫‪33‬‬

‫رامیاری‬

‫كولتوری الوان‬

‫‪40‬‬

‫پەیامی رێكخراوەكانی تایبەت بە الوان ‪4 ...‬‬

‫خەسارناسی كۆمەاڵیەتی‬

‫‪44‬‬

‫كێ لە قەتڵە زنجیرەیەكان بەرپرسیارە؟ ‌ ‪6‬‬

‫پێناسەی سەركەوتن و هۆكارەكانی‬

‫‪46‬‬

‫بەشداری كردن لە هەڵبژاردن ‪...‬‬

‫‪8‬‬

‫كورتەیەك لە مێژووی دەروونناسی‬

‫‪48‬‬

‫ی ئه‌مڕۆ شۆڕش یان‬ ‫بۆ ئێران ‌‬

‫‪11‬‬

‫دیاردەی خۆكوژی و هۆكارەكانی‬

‫‪51‬‬

‫چۆنیەتی پاراستنی ددان‬

‫‪54‬‬

‫هزر و رامان‬ ‫پرسی مافی مرۆڤ لە ئێراندا‬

‫‪16‬‬

‫تەندروستی‬

‫مۆدێڕنیتە و ژنی ئێرانی‬

‫‪22‬‬

‫دیمانە‬

‫ئەدەب و هونەر‬

‫‪60‬‬

‫هۆكاری پەراوێزخرانی ئیستقالل و ‪62 ....‬‬

‫حەقیقەت‪ ،‬هونەر و ژیان ‪....‬‬

‫‪26‬‬

‫یارییەكانی ئۆلەمپیك ‪...‬‬

‫‪63‬‬ ‫‪63‬‬

‫چاوە باڵ سەوزەكان‬

‫‪28‬‬

‫كارو چاالكی‬

‫‪64‬‬

‫لەو دیوی قەاڵ رەشتالەكەوە‬

‫‪30‬‬

‫گەڕانەوە‬

‫‪32‬‬

‫دوویەمین كۆنفڕانسی نەتەوەیی الوانی هەر چوار بەشی كوردستان‬ ‫لە شاری هەولێر بەڕێوە چوو‬ ‫ئا‪ :‬هێرش كەریمی‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫س����ەر ل����ە بەیان����ی رۆژی پێنج ش����ەممە رێكەوتی ‪‌25‬ی‬ ‫رەش����ەممەی ‪‌1390‬ه‪ ،‬دوویەم كۆنفڕانس����ی نەتەوەیی الوانی‬ ‫هەر چوار بەشی كوردستان لە شاری هەولێر لەژێر ناوی «‬ ‫لەپێن����اوی یەكگرتوویی گوتاری نەتەوەیی الوانی كورد» لە‬ ‫هۆڵی پێشەوا‪ ،‬بە ئامادە بوونی سەرۆكی هەرێمی كوردستان‬ ‫و هەیئەتێكی پایەبەرزی حدك ئێران بە سەرپەرستیی بەڕێز‬ ‫«مس����تەفا هیجری» سكرتێری گش����تی حیزبی دێمۆكراتی‬ ‫كوردس����تانی ئێران و نوێنەرانی یەكیەتیی الوانی دێمۆكراتی‬ ‫كوردستانی ئێران و رێكخراوەكانی الوانی بەشەكانی دیكەی‬ ‫كوردستان و پارتە سیاسییەكان‪ ،‬دەستی بەكارەكانی كرد‪.‬‬ ‫رێوڕەسمی كردنەوەی دوویەم كۆنفڕانسی نەتەوەیی الوانی‬ ‫بەشەكانی كوردستان بەم چەشنە دەستی پێكرد‪:‬‬ ‫رێورەس����مەكە بە س����روودی نەتەوایەتیی «ئەی رەقیب»‬ ‫و خولەكێ����ك بێدەنگی بۆ رێزلێنان لە ش����ەهیدانی كورد و‬ ‫كوردستان دەستی پێكرد‪.‬‬ ‫دواتر پەیام����ی پارێزگای هەولێر لەالیەن «نەوزاد هادی»‬ ‫پارێزگاری هەولێر خوێندرایەوە‬ ‫پاش����ان پەیامی كۆمیتەی ئامادەكاری كۆنفڕانس لەالیەن‬ ‫«ئومێد خوشناو» س����كرتێری یەكیەتیی الوانی دێموكراتی‬ ‫كوردستان پێشكەش كرا‪.‬‬ ‫لە بـڕگەیەكی دیكەدا بەڕێز «مەسعوود بارزانی» سەرۆكی‬ ‫هەرێمی كوردس����تان‪ ،‬پەیامێكی پێشكەش كرد‪ .‬مەسعوود‬ ‫بارزان����ی لە پەیامەكەی����دا وێڕای ئام����اژە دان بە گرینگیی‬ ‫كۆنفڕانس����ی نەتەوەی����ی الوانی كوردس����تان‪ ،‬وتی‪ :‬ئێمەی‬ ‫نەتەوەی كورد خاوەن مافین و مافیش بە چەك ناس����ێنرێ‌‬ ‫و هیودارم كۆنفڕانس����ی نەتەوەیی الوانی كوردس����تان ببێتە‬ ‫هەوێن و مایەی یەكگرتنی بەشەكانی كوردستان‪.‬‬ ‫دواتر وتاری بەڕێز «جەالل تاڵەبانی» سەركۆماری عێراقی‬ ‫فیدراڵ لەالیەن سەعدی ئەحمەد پیرەوە خوێندرایەوە‪.‬‬ ‫هەروەها وتاری نوێنەری حكوومەتی هەرێمی كوردس����تان‬ ‫لەالی����ەن «كاوە مەحموود» وتەبێ����ژی حكوومەتی هەرێم‬ ‫و وەزی����ری رۆش����نبیری و الوانەوە‬ ‫خوێندرایەوە‪.‬‬

‫«ف����واد‬ ‫خاكی‌بەیگی» سكرتێری یەكیەتیی الوانی دێموكراتی‬ ‫كوردس����تان بە نوێنەرایەتیی سەرجەم رێكخراوەكانی الوانی‬ ‫كوردستانی ئێران پەیامێكی پێشكەش كرد‪.‬‬ ‫نوێنەرانی الوانی بەشەكانی كوردستان وەك‪ :‬كوردستانی‬ ‫توركیە‪ ،‬سووریە و عێراق لە رێوڕەسمی كردنەوەی كۆنفڕانسی‬ ‫الواندا بە جیا پەیام و برووسكەی تایبەتیان خوێندەوە‪.‬‬ ‫لە بەش����یكی دیكەی رێوڕس����می كردنەوەی كۆنفڕانس����ی‬ ‫نەتەوەیی الواندا ناوی پەیامی حیزبی دێموكراتی كوردستانی‬ ‫ئێران و چەندین حیزبی دیكەی هەر چوار پارچەی كوردستان‬ ‫خوێندرایەوە و چەپكە گوڵی حیزبی دێموكراتی كوردستان‬ ‫ئێران لەالیەن بەڕێز «مس����تەفا هیجری» سكرتێری گشتیی‬ ‫حیزب پێشكەش بە كونفـڕانسەكە كرا‪.‬‬ ‫هەر دوانیوەروی رۆژی ‪‌25‬ی رەشەممە كۆنفرانس بڕیاری دا‬ ‫كە لێژنەیەك لە ژێر ناوی» لێژنەی بەڕێوە بردنی كۆنفرانس»‬ ‫پێك بهێنرێت و فواد خاكی بێگی بە نوێنەرایەتیی سەرجەم‬ ‫رێكخراوەكانی كوردستانی ئێران وەكوو یەكێك لە ئەندامانی‬ ‫لێژنە هەلبژێردرا‪.‬‬ ‫بڕگەی یەكەمی رۆژی دوویەمی كۆنـفڕانس كۆڕێك بۆ دوكتور‬ ‫«نەژدەت ئاكرەیی» لێكۆڵەر و مامۆس����تای زانستگا‪ ،‬لەژێر‬ ‫ناوی «هوشیاریی نەتەوەیی» رێكخرا‪ .‬كاتژمێر ‪11‬ی سەرلە‬ ‫بەیانیی ‪26‬ی رەش����ەمە‪ ،‬بۆ رێزلێنان لە بیست و چوارەمین‬ ‫ساڵیادی كیمیابارانی هەڵەبجە‪ ،‬بەشداران لەدەرەوەی هۆڵی‬ ‫پێش����ەوا بۆ ماوەی پێنج خولەك بە بێ‌دەنگی راوەس����تان‬ ‫و بە خوێندنەوەی س����روودی نەتەوایەتیی «ئەی رەقیب»‬ ‫بێ‌دەنگییەكەیان شكاند‪.‬‬ ‫بڕگەی كۆتایی دوویەمین رۆژی كۆنفڕانسی نەتەوەیی الوانی‬ ‫هەر چوار بەشی كوردستان لە شاری هەولێر‪ ،‬چۆنیەتیی كار‬ ‫كردن و ئامانج و راسپاردەكانی كۆنفڕانس بوو‪.‬‬ ‫س����ەر لە بەیانی رۆژی ش����ەممە رێكەوتی ‪‌27‬ی رەشەممە‬ ‫لێژن����ەی بەڕێوەبردن����ی كونفران����س رای و تێبینییەكان����ی‬ ‫بەشدارانی كۆنفرانس����ی وەرگرت و لە میانەی كونفرانسەكە‬ ‫كۆمەڵێ����ك پەیامی پیرۆز بایی بەس����تنی ئەو كۆنفرانس����ە‬

‫‪2‬‬

‫لەالیەن تەشكیالتی یەكیەتیی الوانی دێمۆكراتی كوردستانی‬ ‫ئێرانەوە لە ناوچە جیاجیاكانی كوردس����تانەوە بە دەس����تی‬ ‫لێژنەی كۆنفرانسەكە گەیشت كە بریتین بوون لە‪:‬‬ ‫ـ الوانی ژیوار‬ ‫لە شنۆ‬ ‫ـ الوانی ناوچەی‬ ‫موكریان‬ ‫ـ الوان����ی‬

‫‪3‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫كوردەكانی خوراسان‬ ‫دوای س����ێ‌ رۆژ راوێژ كردن لەس����ەر پرسە نەتەوەییەكان‬ ‫ل����ە ئەنجامدا كۆنفرانس ‪ 21‬خاڵی وەكوو پرس����ی نەتەوەیی‬ ‫پەس����ەند ك����رد و ئەو خااڵنەش پێش����كەش ب����ە كۆنگرەی‬ ‫داهاتووی نەتەوەیی كورد دەكرێن‪.‬‬ ‫ـ پێویس����تە الوانی كورد بەرەنگاری هەرچەشنە هێرشێك‬ ‫ببنەوە كە دەكرێتە سەر هەر چوار بەشی كوردستان‪.‬‬ ‫ـ سیاسەتی تواندنەوەی زمانی شیرینی كوردی بە دیالێكتە‬ ‫جیاجیاكانەوە ش����ەرمەزار دەكەین و پارێ����زگاری لە زمانی‬ ‫كوردی دەكەین‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫ـ بانگەش����ە كردنی سەرجەم الیەنە سیاس����ییەكان بەب ‌‬ ‫جیاوازی بیر و بۆچوون و ئیدئولۆژی بۆ بەس����تنی كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی كوردستان لەپێناو بە دیهاتنی یەكیەتیی نەتەوەیی‬ ‫كورد‪.‬‬ ‫ـ بۆ چارەس����ەركردنی كێشەی كورد لە هەر چوار پارچەی‬ ‫كوردستان پێویستە رێگای ئاشتی و دێمۆكراتی و مەدەنیانە‬ ‫بگرینە بەر‪.‬‬ ‫ـ بۆ ئەوەی الوانی كورد تێكۆش����انی خۆیان پتەوتر بكەن‬ ‫پێویستە فیدراسیۆنیكی الوان درووست بكرێت‪.‬‬ ‫ـ داوا دەكەین هەموو زیندانیانی سیاسی لە توركیە و ئێران‬ ‫و سووریە كە بە هۆی كێشەی رەوای كوردەوە دەستبەسەر‬ ‫كراون‪ ،‬ئ����ازاد بكرێن و لەن����او ئەوانیش����دا بەرێز عەبدوڵاڵ‬ ‫ئۆجەالن س����ەرۆكی پەكەكە و هەروەها ئەو دۆستانەی كەلە‬ ‫كۆنفرانس����ی یەكەم لە شاری ئامەد لە لێژنەی ئامادە كاریدا‬ ‫بوون و ئێستا لە زیندان دان‪ ،‬بێنە ئازاد كردن‪.‬‬ ‫ـ پێویس����تە ساالنە كۆنفرانس����ی نەتەوەیی الوانی كورد و‬ ‫ڤێس����تیڤاڵی الوانی كوردس����تان ئەنجام بدرێت و سێیەمین‬ ‫كۆنفرانس����ی نەتەوەیی الوانی كوردستان ساز بكرێت ئەگەر‬ ‫بارودۆخەكە لەبار بوو‪.‬‬ ‫ـ پێویس����تە ش����ەڕی براكوژی بە هەر پاس����اوێك دووبارە‬ ‫نەبێت����ەوە و هەر الیەنێ����ك دووبارەی بكاتەوە‪ ،‬پێویس����تە‬ ‫لەالیەن هەموو الیەنەكانەوە شەرمەزار بكرێت‪.‬‬ ‫ـ نەت����ەوەی كورد وەك هەم����وو نەتەوەكانی‬

‫دیكە جیهان مافی بڕیاردانی چارەنووسی خۆی هەیە‪.‬‬ ‫ـ پێویس����تە ئەزموونی حوكمڕانیی باش����ووری كوردستان‬ ‫بەرەو پێش����ەوە بەرین و لە هەر چوار پارچەی كوردس����تان‬ ‫پشتگیری و پشتیوانی بكەین و بە دەسكەوتێكی نەتەوەیی‬ ‫سەیر بكرێت‪.‬‬ ‫ـ لە بەرامبەر سیاسەتی ژینۆسایدی سیاسی و كۆمەاڵیەتی‬ ‫و ئاب����ووری و هون����ەری و كلتووریدا پێویس����تە گەلی كورد‬ ‫تێكۆشان بكات و ئەو كارەساتانەی كەلە رابردووشدا بەسەر‬ ‫گەلەكەماندا هاتوون شەرمەزار و پرۆتستۆ دەكەین‪.‬‬ ‫ـ پێویس����تە لە بوارەكانی رۆشنبیری و وێژەیی و هونەریی‬ ‫زمانی كوردی پێش بخرێت و دەوڵەمەند بكرێت‪.‬‬ ‫ـ لە بەرامبەر سیاسەتی تواندنەوەی زمانی شیرینی كوردی‬ ‫پێویستە هەموو كورد بە شێوەزاری خۆی ئاخافتن بكات و‬ ‫هەوڵ بدرێت زمانێكی یەكگرتوویی كوردیی بێتە ئاراوە‪.‬‬ ‫ـ لە بەرامبەر توندوتیژی دژ بە كچانی گەنج و هەموو ژنان‬ ‫بە بیانووی بەد رەوش����تی و كڕینەوەی نامووس هەڵوێست‬ ‫وەردەگرین و لەم پێناوەدا تێكۆشان دەكەین‪.‬‬ ‫ـ دەخوازین س����ەرجەم ناوەندەكانی نێودەوڵەتیی و بڕیار‬ ‫بەدەستانی جیهان پڕۆسەی ئەنفال و كیمیا بارانی باشووری‬ ‫كوردستان (هەڵەبجە) بە ژینوساید بناسن و رۆژی ‪ 16‬ئازار‬ ‫بە رۆژی ژینوسایدی جیهانی بناسرێت‪.‬‬ ‫ـ كۆنفرانس پش����تگیری خۆی بۆ الوانی كورد بۆ شۆڕشی‬ ‫ئازادیخوازی رۆژئاوای كوردس����تان نیش����ان دا و پڕۆتستۆی‬ ‫سیس����تمی حوكم و كارەكانی رێژیمەكەی بەش����ار ئەسەد و‬ ‫هاوكارانی دەكات‪.‬‬ ‫ـ كۆنفران����س ئیدانەی تۆپبارانەكان����ی توركیە و ئێران بۆ‬ ‫سەر سنوورەكانی هەرێمی كوردستان دەكات‪.‬‬ ‫ـ ئااڵی كوردس����تان ئااڵی نەتەوەیی كوردە و پێویس����تە‬ ‫هەموو الیەك رێزی لێبگرێت و لەس����ەرووی ئااڵی حیزبەوە‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ـ كۆنفرانس سیاس����ەتی توندتی����ژی و تۆقاندن لە هەمبەر‬ ‫رۆشنبیران و نووسەرانی كوردستان لەالیەن هەر الیەنێكەوە‬ ‫بێت لە هەر چوار پارچەی كوردستان ئیدانە دەكات‪.‬‬ ‫ـ سەرجەم رێكخراوەكان و ئەندامانی بەشدار لە كۆنفرانس‪،‬‬ ‫راس����پێردران كە تەواوی بڕیارەكانی كۆنفرانس بێتە پرسی‬ ‫رۆژانە و جێبەجێ‌ بكرێن‪.‬‬ ‫ـ ‪2‬ی رێبەن����دان رۆژی دامەزراندن����ی كۆماری كوردستان‬ ‫هە ر‬ ‫لە شاری مەهاباد وەك رۆژی نەتەوەیی لە‬ ‫چ����وار پارچ����ەی كوردس����تان‬ ‫ناسێندرا‪.‬‬

‫پەیامی رێكخراوەكانی تایبەت بە الوان لە رۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫بۆ دووهەمین كۆنفرانسی نەتەوەیی الوانی‬ ‫چوارپارچەی كوردستان‬

‫بەرێز ‪ :‬سەرۆكی هەرێمی كوردستان‬ ‫بەرێزان نوێنەرانی حیزب و الیەنە سیاسیەكان‬ ‫الوانی نیشتمانپەروەر و ئازادیخواز‬ ‫میوانانی هێژا‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ئی���زن دەخوازم ب���ە نوێنەرایەتی الوان���ی كورد لە‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردس���تان‪ ،‬س�ڵ�اوی نیش���تمانپەروەری و‬ ‫نەتەوەویستی و ئازادیخوازانە پێشكەشی ئێوە بەشدارانی‬ ‫بەرێزی دووهەمین كۆنفرانسی نەتەوەیی الوانی كورد لە‬ ‫هەر چوارپارچەی كوردس���تان بكەم و هەروەها سپاسی‬ ‫دەسەاڵتی كوردی لە هەرێمی كوردستان و پێكهێنەرانی‬ ‫ئەم كۆنفرانسە دەكەین كە هەستی نەتەوەییان ببوو بە‬ ‫هۆی رەخساندنی ئەم دەرەتانە‪ .‬ئەوە كە لەم كۆنفرانسە‬ ‫مێ���ژووی و پڕبایەخەدا لەدەوری ی���ەك كۆبووینەتەوە‬ ‫جێگای خۆشحالیە و بۆ ئەوەیە كە ئێمە نەوەی ئەمرۆ‪،‬‬ ‫دەستی هاوپێوەندی و هاوهەستی و هاوبیری و هاوڕای‬ ‫یەكتر بگرین و بە ورە و بڕوا و ئاوەز و هەستەوە هەنگاو‬ ‫ل���ە رێگایەكی مەزن و گرن���گ دا هەڵبگرین‪ ،‬رێگایەكی‬ ‫پی���رۆز و لە هەم���ان كات���دا پربایەخ���ی هاوپێوەندی‬ ‫دروس���تكردن لە نێو الوانی كورد لە هەموو بەش���ەكانی‬ ‫كوردس���تاندا بێگومان وهەمووشمان دڵنیاین لەوەی كە‬ ‫ێ دەتوانین چونكە بڕوای بەهێزمان بەوزە‬ ‫ئەگەر بمانەو ‌‬ ‫و هێز و ئیرادەی خۆمان هەیە‪.‬‬ ‫الوان بەرێزی كوردستان‬ ‫ئێمە ئەو نەس���لەین كە دەبێ‌ ب���ە ئەزموون وەرگرتن‬ ‫رابردوو‪ ،‬بە درێژەدانی رێبازی رزگاریخوازانە‬ ‫ل���ە‬ ‫و مافویس���تانەی رێبەرانەمان لە‬

‫میژووی كورد و كوردس���تاندا‪ ،‬دەس���تكەوتی نوێ بە‬ ‫خەرمانی ئەزم���وون و وانەكانی ئەوان زیاد بكەین و لە‬ ‫دەوری ی���ەك كۆبوونەوەمان ئەویش لە كۆنفڕانس���ێكی‬ ‫وەها دا نیشاندەری ئەوەیە كە دەركمان بە پێویستییەكی‬ ‫مێژووی���ی ك���ردوە‌و زەنگ���ی مارش���ێكی مێژووی���ی بۆ‬ ‫نیشتمانەكەمان بە گوێماندا دراوە‌و دەبێ‌و پێویستە كە‬ ‫بە وش���یاریەكی تایبەتی و ئاگایی لە هەموو الیەنەكانی‬ ‫دۆخی ئەمڕۆی ناوچە و جیهان‪ ،‬رێگای دروستی پێكەوە‬ ‫بوون و پێكەوە هەنگاونانبگرینەبەر ‪.‬‬ ‫ئەوەی كە ئەمڕۆ ئێمەی لە دەوری یەك كۆ كردوەتەوە‪،‬‬ ‫میراتی نەتەوە‌و بایەخی نەتەوەیە‬ ‫(نەتەوە‪ ،‬نیش���تمان‪ ،‬مێژوو‌و چارەنووس) ئەو بەها‬ ‫پیرۆزانەن كە ئێمە رۆڵەكانی كورد بۆی بە پەرۆشین و‬ ‫هەر ئەم بەها و بابەتە پیرۆزانەن كە ئەو س���نوربەندییە‬ ‫سەپاو‌و دەستكردانەی الی ئێمە مانان نا پیرۆز كردوە‪.‬‬ ‫ئەمەش پێوەرێكی س���ەرەكیی‪ ،‬هێلێك���ی جیاوازییە لە‬ ‫نێوان ئێمە و ئەوان دا‪.‬‬ ‫مێ���ژووی ئێم���ە جیاوازە ل���ەو مێژوویەی ك���ە ئەوان‬ ‫دایانتاشیوە‪ .‬بزووتنەوەی ئازادیخوازانە و رزگاریخوازانەی‬ ‫نەتەوەی كورد لە هەر ئاس���ت و لە هەر قۆناغێك دا و‬ ‫لە هەر پارچەیەكدا بووبێت‪ ،‬س���ەرەڕای هەموو هەوراز‬ ‫و نشیوەكانی لە یەك ش���تدا سەركەوتوو بووە ئەویش‬ ‫پاراستنی میرات و بەهاو هێماكانی نەتەوەیە‪ ،‬بۆ وێنە‬ ‫پاراستنی ئەزموونی حوكمرانی لە هەرێمی كوردستاندا‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫بە سپاسەوە‬ ‫رێكخراوەكانی تایبەت بە الوان لە‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫‪ 2012/03/15‬ی زاینی‬

‫‪5‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫الوان لە هەموو جیهاندا و بە تایبەت لە ناوچەكەماندا‪،‬‬ ‫هێز و وزەی كاریگەر و ریزی پتەو و بەهێزن لە پش���ت‬ ‫جوواڵنەوە‌و گۆڕانكارییە سیاس���ی و كۆمەاڵیەتییەكان و‬ ‫ئەزموونی ساڵی رابردووی ناوچەكە بۆ جارێكی دیكە و‬ ‫ب���ە روونی و بە كردەیی نیش���انی دا كە الوان لە هەر‬ ‫كۆمەڵگایەكدا چ دەور و كاریگەریەكیان هەیە‌و گەورەترین‬ ‫و قایمترین دەسەاڵتە سەرەڕۆكان نەیانتوانی لە بەرامبەر‬ ‫هێزی راستەقینەی الوان و جەماوەر دا خۆیان رابگرن‪.‬‬ ‫الوان ئ���ەم نەوەیەی ك���ە ئەمڕۆكە ئاش���نا و ئاگا بە‬ ‫جیهان ب���ووە و دونی���ا دەخوێنێتەوە و ل���ە تازەترین‬ ‫و نوێتری���ن ئامرازەكان بۆ گەیاندن���ی دەنگ و پەیامی‬ ‫خ���ۆی كەڵك وەر دەگرێ‪ ،‬هێزی تاك بە تاكی وەس���ەر‬ ‫ی���ەك دەخاتەوەو دڵۆپەكان كۆ دەكاتەوەو ش���ەپۆالنی‬ ‫جەماوەری لێ درووس���ت دەكات و لە پێش���ەوەی ئەم‬ ‫ش���ەپۆالنەدا‪ ،‬سەرشەپۆلی سەد ش���كێنی الوان جێیان‬ ‫گرتووە‌و بناغە‌و كۆشكی ستەمكارانیان تێكەوە پێچاو‬ ‫كۆشكی زۆرداریاندارماندوە ‪.‬‬ ‫بەشدارانی هێژا‬ ‫ئەركی نەوەی ئەمڕۆی كوردس���تان كە الوانن‪ ،‬گەلێك‬ ‫ق���ورس و گرانە‌و بە تایبەتی الوان لە باكور‌و رۆژئاواو‬ ‫رۆژه���ەاڵت چونكە ئەم گۆڕانكارییان���ە لە ناوچەكە ولە‬ ‫جیهان���دا دەبین���ێ‪ ،‬دەبێ ه���ەر لە ئێس���تاوە خۆی بۆ‬ ‫رێگایەكی پڕ ئازار و س���ەخت و دژوار‪ ،‬بەاڵم دواڕۆژێكی‬ ‫روونتر و گەش���تر ئامادە ب���كا و دەبێ زیاتر لە جاران‪،‬‬ ‫هەموو بەشەكانی نیشتمان و نەتەوەكەمان لێك نزیكتر‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫ئێمە الوانی كورد لە هەموو بەش���ەكانی كوردستان‪،‬‬ ‫پێویس���تە كە زیاتر و وردت���ر و بە بایەخێكی زۆرترەوە‬ ‫پەرە بە ش���ۆناس‌و ناسنامەی نەتەوەییمان بدەین و لە‬ ‫هەم���وو ئەزموونەكان كەڵك وەر بگرین ‪ .‬بە تایبەت كە‬ ‫ئەزموونێكی گرینگی وەك كۆماری كوردستان لە ساڵی‬ ‫‪ 1946‬لە مەهابادمان لە بەردەست دایە كە ئێمە الوانی‬ ‫كورد دەتوانین بە شانازییەوە‪ ،‬مێژووی خۆمانی لەسەر‬ ‫بینا بكەین و ئاوێتەوەی شۆڕشەكانی شێخ عوبەیدواڵی‬ ‫نەهری و ش���ێخ مەحمودی نەمر‌و شۆڕش���ی بارزان و‬ ‫درێژەكێش���انی ئەو شۆڕش���انەی كە ئ���ەوەی ئەمڕۆیان‬ ‫درووس���ت كردوە‪ ،‬پەرتووك و قوتابخانەی ناس���نامەی‬ ‫نەتەوەییمان لەس���ەر رۆ بنێین و هەم بە الوانی دیكەی‬ ‫ناوچە و جیهان‪ ،‬نیش���ان بدەین ك���ە الوی كورد وێڕای‬ ‫هەڵك���ردن لەگ���ەاڵ الوانی نەتەوەكانی دیك���ە‪ ،‬مێژوو و‬ ‫ناسنامەیەكی نەتەوەیی هەیە كە شانازی پێوە دەكا‪.‬‬ ‫هاوڕێیانی هێژا‬ ‫لە رەوتی مێژووی نیش���تمان و نەتەوەكەماندا هەوڵی‬

‫زۆردراوە بۆ ئەوەی خەباتگێڕان و نیشتمان پەروەران و‬ ‫رزگاری خوازانی كورد لە هەموو بەش���ەكانی كوردستان‬ ‫وە دەوری یەك كۆ ببنەوە‪ ،‬پێویس���تە ئاماژە بە یەكەم‬ ‫كۆنفرانس���ی ناساندنی پرس���ی كورد لە پاریس بكەین‬ ‫ك���ە لە س���اڵی ‪ 1989‬و بە هەوڵ و كۆشش���ی دوكتور‬ ‫قاس���ملووی ش���ەهید پێك هات‪،‬بكەین‪ .‬ب���ەاڵم ئەمڕۆ‬ ‫پێویس���تییەكان زۆرت���ر و ئیمكان���ەكان بەرفراونت���ر و‬ ‫هاوكاتی���ش مەترس���یەكان جۆربەجۆرتر بوون و ئێمەی‬ ‫الوی كورد لە هەموو بەش���ەكانی كوردستان پێویستمان‬ ‫بەوە هەیە كە یانەیەك بۆ پێكەوە بوونمان و چەترێك بۆ‬ ‫بۆ وەسەریەك خستەنەوەمان و ئاڵوگۆڕكردنی بیروڕامان‬ ‫پێك بێنین و ئەم كۆنفرانسە دەتوانێ هەنگاوێكی گرینگ‬ ‫لەو پێناوەدا بێ‪ ،‬تاكوو هێزەكانمان هاوتەریب بكەین و‬ ‫بیرو هزرمان وەسەریەك بخەین و ئاراستەیەكی هاوبەشی‬ ‫پیرۆز بە رێبازی كارو تێكۆشانمان بدەین ‪.‬‬ ‫ئێم���ە الوانی كورد ك���ە لە هەر یەك لە بەش���ەكانی‬ ‫كوردس���تان دا دەژین‪ ،‬هەر كام بە شێوەیەكی تایبەتی‬ ‫و لەگەاڵ سیس���تمێكی سیاسی جیاوازدا بەرەورووین كە‬ ‫كەس���ی دیكە وەك خۆمان ناتوانێ دەرك بە كێش���ە و‬ ‫ئازار‌و دۆخەكەمان بكا و الوانی هەر كام لە بەشەكانی‬ ‫كوردس���تان دەب���ێ خۆیان ل���ە هەڵبژاردنی ش���ێواز و‬ ‫هەڵسوكەوتیان لەگەڵ هەلومەرجەكەیان سەربەست بن‪.‬‬ ‫ئێمە الوانی كورد كە لەم كۆنفرانسەدا لە دەوری یەك‬ ‫كۆ بووینەتەوە هاوكات لەگەڵ پاراستنی سەربەستی و لە‬ ‫بەرچاوگرتنی جیاوازییەكانمان ‌و شێوەی خەباتەكەمان‬ ‫پێویس���تە س���تەمی نەیاران و دوژمنانی كورد بە دژی‬ ‫الوانی كوردستان مەحكوم بكەین و لە پێناوی هاوئاهەنگ‬ ‫كردن‌و پێكهێنانی چەتر و یانەی هاوبەشدا هەوڵ بدەین‪،‬‬ ‫چوونكە ئێمە الوانی كورد دەبێ بیسەلمێنین كە دەتوانین‬ ‫مێژوویەكی نوێ و الپەڕەیەكی زێرین تۆمار بكەین ‪.‬‬ ‫ب���ە ئاوات���ی وەدیهاتنی ئ���اوات و ئامانجەكانی الوانی‬ ‫كوردستان‬ ‫بە ئاواتی وەحەقیقەت گەڕانی خەونە خۆشەكانمان‬

‫كێ‬

‫لە قەتڵە زنجیرەیەكان بەرپرسیارە؟‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫لەو رۆژانە باسێكی گەرم و گور لە قەتڵە زنجیرەیەكان‬ ‫كە لە دەهەی حەفتادا رویانداوە هاتۆتە ئاراوە‪ ،‬هێندێك‬ ‫لە بەرپرس���انی پێشووی وەزارەتی ئیتالعات تاوانی ئەو‬ ‫قەتاڵنە دەخەنە ئەس���تۆی كەس���انی س���ەر بە جناحی‬ ‫چاكس���ازیخوازان كە ئ���ەو كات ل���ەو دامودەزگایانەدا‬ ‫بەرپرسایەتیان هەبووە‪ .‬لەو پێوەندیەدا مستەفا تاج زادە‬ ‫وەاڵمی مس���تەفا پوور محمدی لە بەرپرسانی پێشووی‬ ‫وەزارەتی ئیتالعات دەداتەوە‪ ،‬خۆیان لە بەشداریكردن و‬ ‫شەریك جورمیدا بە بێ بەری دەزانن‪.‬‬ ‫ریژیم���ی ئاخوندی ریژیمێك نیە ك���ە بتوانێ‌ نەزەری‬ ‫جیاواز لە بیروبۆچوونی خۆی قەبوڵ بكا‪ ،‬ئەو كەسانەی‬ ‫لەباری نەتەوەیی و ئاینیەوە لەخۆیان نین‪ ،‬هەر كاتێك‬ ‫بیركردنەوەیەك���ی جیاوازیان هەبێ ی���ان داوای ماف و‬ ‫ئازادیەكان���ی خۆیان بكەن‪ ،‬بە كافر و دژی ش���ۆرش و‬ ‫نیزام لە قەڵەم دەدرێن‪ ،‬بەپێی ئەو یاسا نادیموكراتیك و‬ ‫دواكەوتوانەی كە هەیانە حوكم دەدرێن و كوشتنیان بەرەوا‬ ‫دەزان���رێ‌‪ .‬الیەنگران و پەیڕەوانی خۆیان وا تێدەگەیەنن‬ ‫كە بەرێوەبردنی ئەو بڕیارە ئەركێكی ش���ەرعیە لەسەر‬ ‫ش���انیان‪ ،‬جێ بەجێ نەكردنی دەبێت���ە هۆی لەقبوونی‬ ‫ئیمان و س���ەرپێچی كردن لە ئەوامری رێبەر و ئۆرگانە‬ ‫بڕیاردەرەكانی س���ەروی خۆیانەوە‪ .‬بەمانایەكی دیكە بە‬ ‫گوناهبار و تەخەتی دەناس���رێن‪ ،‬كە دەبێ هەم س���زای‬ ‫دنیای���ی بدرێن هەمیش لە دنی���ای ئاخریش چاوەروانی‬ ‫س���زابن‪.‬ئەو كەس���انەش كە لە خۆیان���ن كاتێك بەهەر‬ ‫هۆیەك بێ‪ ،‬بەو قەناعەتە گەیشتن كە ئەو‬ ‫رێباز و سیاسەتەی كە ئەوان‬ ‫گرتویانەتەب���ەر‪،‬‬

‫لوقمان مێهفەر‬

‫دروس���ت نیە و لەگەڵ س���ەردەم ناگونجێ‌‪ ،‬پێویس���تە‬ ‫ئاڵوگۆر ی���ان تعدیلی تێدابكرێ‌‪ ،‬بەمونافق‪ ،‬فیتنەچی و‬ ‫بەالرێداچ���وو‪ ...‬لەقەڵەم دەدرێن‪ ،‬رای گش���تی خەڵكی‬ ‫ئاسایی و س���اویلەكە بەش���ێوازی جۆراوحۆر لە دژیان‬ ‫بەرزدەكەنەوە‪،‬ه���ەوڵ دەدەن لەنێوخۆی���ان و كۆمەڵگا‬ ‫پەراوێزیان بخەن‪ ،‬پاشانیش بەداتاشینی تۆمەت و بیانووی‬ ‫جۆراوجۆر پەروەندەیان بۆ دروس���ت دەكرێ‪ ،‬بەراكاری‬ ‫نادیار و نارەوا لە ناویان دەبەن‪ .‬نموونەی ئەو سیاسەت‬ ‫و كردەوانە زۆرن لە مێژووی ئاخوندی دا ئێمە شاهیدی‬ ‫ئەنجامدانی ‪ 50‬فەقەرە تیرۆرین تەنیا لە دەرەوەی واڵتدا‬ ‫كە لەس���ەر ئۆپۆزس���یۆنی ئێرانی بەرێوەچوونە كە لەو‬ ‫كردەوە تیرۆریستانەدا ‪80‬كەس تێیدا بوونەتە قوربانی‪.‬‬ ‫دادگای میكۆن���ووس نموونەی هەرە زەق و بەرچاویانە‪.‬‬ ‫لە ئاس���تی نێوخۆیشدا چەندین فەقەرە قەتڵ كراون كە‬ ‫لەمێژوودا بە قەتڵە زنجیرەیەكان ناوبانگی دەركردووە‪،‬‬ ‫كە لەس���ەریەك زیاتر لە ‪ 80‬كەس تێیدا بوونە قوربانی‬ ‫دەس���تی غەدر و تاوان‪ .‬كاتێك دەڵێن كۆماری ئیسالمی‬ ‫بیری جیاواز و بۆچوونی لێ���ك جیاواز تەحەمول ناكا‪،‬‬ ‫بەبەڵگە دەیس���ەلمێنین كە ئەو ریژیمە چەندە دڕندە و‬ ‫بێ رەحمانە نەیارانی خۆی لەناودەبا‪ .‬كاتێك شەپۆلێكی‬ ‫بەرباڵو لە كوش���تنی جیابیران و ركەب���ەران لە دەیەی‬ ‫حەفتادا دەس���تی پێك���رد‪ ،‬دەنگ���ی نارەزایەتی لێ‬

‫‪6‬‬

‫‪7‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫بەرزبۆوە‪ ،‬ئەو قەتاڵنە بوونە هەواڵی دەستی یەكەم و بە‬ ‫خەتی گەورە لە مانشێتی رۆژنامەكاندا نوسران‪ ،‬سەرانی‬ ‫ریژی���م بۆ كپكردنی دەنگی خەڵك و بەالرێدا بردنی رای‬ ‫گش���تی جیهان‪،‬بەرپرس���ایەتی لێكۆڵینەوەی ئەو قەتڵە‬ ‫زنجیرەیانەی بەرێكخراوی قەزای���ی هێزە چەكدارەكانی‬ ‫واڵت سپارد‪ .‬ئەو رێكخراوەیە لەژێر رێنوێنی سەرانی پلە‬ ‫بەرزی ریژیمدا لێكۆڵینەوەی قەتڵەكانی س���نورداركرد‪.‬‬ ‫تەنیا بە چوار پەروەندەی زەق و بەرچاو ئەوانی دیكەی‬ ‫پشت گوێ خست‪ ،‬كەسیش باسی لێ نەكردن‪ ،‬كەسانی‬ ‫وەك عەلی فەالحیان‪ ،‬دوری نەجەف ئابادی‪ ،‬موحسین‬ ‫ئیژەئی و مەس���باحی ی���ەزدی بە عامیالنی س���ەرەكی‬ ‫ئەو جینایەتانە ناوبران كە بەش���ێوەی راس���تەوخۆ لە‬ ‫بەرێوەبەردنی ئەو قەتاڵنەدا بەش���داربوونە‪ .‬بەاڵم هیچ‬ ‫كام لەوانە سزا نەدران‪ ،‬بەڵكوو پۆست و بەرپرسایەتی‬ ‫گرینگتریش���یان پێ درا‪ ،‬ئەوەی لەو نێ���وەدا تێداچوو‬ ‫س���ەعیدی ئیمامی بوو‪ ،‬كە چەند س���اڵێك بوو جێگری‬ ‫ئەمنیەتی نێوخۆی وەزارەت���ی ئیتالعات بوو‪ ،‬كە گوایا‬ ‫لە زیندان خۆی كوشتووە‪ .‬هەرچەندە هەتا ئێستا هۆی‬

‫كوشتنی یان چۆنیەتی خۆ كوش���تنی روون نەبۆتەوە‪،‬‬ ‫بە گوماناوی ماوەتەوە‪ ،‬بەاڵم هەروەك پێش���تر ئاماژەی‬ ‫پێكرا رێژیم���ی ئاخوندی ‪ ،‬ریژیمێكی بێ روحم و خوێن‬ ‫رێژە و دەمارگرژی مەزهەبیە‪ ،‬لە پێناو مانەوەی خۆیدا ‪،‬‬ ‫بەبێ گوێدان بە ئوسول و پرینسیپەكانی نێونەتەوەیی و‬ ‫ئەخالقی‪ ،‬دەست بۆ هەموو كردەوەیەكی دژی ئینسانی‪،‬‬ ‫ئەخالقی و یاسایی دەبا‪ ،‬بۆیە هەتا ئەوكاتە بەرژەوەندی‬ ‫هەموویان مسۆگەرە‪ ،‬هەر جینایەتێك بكرێ‌ رەوایە و بە‬ ‫ئەركێكی یاسایی و ش���ەرعی خۆیانی دەزانن‪ ،‬كەسیش‬ ‫دەنگی ل���ێ نای���ەت‪ ،‬ئەگەریش بەرژەوەندی���ان كەوتە‬ ‫مەترسیەوە هەر كامیان بەهەواو سازێك وەسەما دەكەون‪.‬‬ ‫كەوابوو هەر هەموویان یەك شتن و لەسەر یەك بنج رواون‪،‬‬ ‫تەنیا جیاوازیان لە كەمی و زۆری دەمارگرژیاندایە‪ ،‬ئەگینا‬ ‫هەمووی���ان ك���ەم و زۆر ل���ەو جینایەتانەدا بە شد ا ر‬ ‫و شەریك جورمن‪.‬‬

‫ی‬ ‫ه كۆمار ‌‬ ‫ی كردن له‌ هه‌ڵبژاردن‪ ،‬ل ‌‬ ‫به‌شدار ‌‬ ‫ه ناڕه‌وایی‬ ‫ئیسالمیدا‪ ،‬ره‌وایی‌ دانه‌ ب ‌‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫هه‌ڵبژاردن له‌ واڵتانی دێموكرات و باوه‌ڕمه‌ند به‌ دێموكراسی‬ ‫به‌ یه‌كێك له‌ فاكته‌ره‌ گرینكه‌كانی بوونی دێموكراسی له‌و‬ ‫واڵتدا دێته‌ ئه‌ژمار و‬ ‫ب���ه‌ رێگایه‌ك بۆ رێزگرتن له‌ بی���روڕای خه‌ڵك و ته‌نانه‌ت‬ ‫ب���ه‌ مه‌یدانێكی ك���راوه‌ له‌ به‌رده‌م تاكه‌كان���ی كۆمه‌ڵگا بۆ‬ ‫وه‌ئه‌س���تۆ گرتنی‌ ئه‌رك له‌ راستای‌ ئیداره‌كردنی‌ واڵت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی خۆیان بتوانن له‌س���ه‌ر چاره‌نووس���ی خۆیان بـڕیار‬ ‫ب���ده‌ن و چاره‌نووس���ی خۆیان له‌الی���ه‌ن خۆیانه‌وه‌ دیاری‬ ‫بكرێ���ت داده‌نرێ���ت‪ .‬به‌اڵم له‌ واڵتانێك ك���ه‌ باوه‌ڕمه‌ند به‌‬ ‫هه‌بوونی وه‌ها سیس���ته‌مێك نین‪ ،‬هه‌ڵبژادن ناتوانێ مانا و‬ ‫مه‌فهوومێك له‌ خۆ بگرێت‪ ،‬كه‌چی‌ واڵتانێكیش هه‌ن كه‌ به‌‬ ‫رواڵه‌ت‪ ،‬س���یمایه‌كی‌ به‌ نێو دێموكراتیك له‌ خۆیان نیشان‬ ‫ده‌ده‌ن و به‌ ش���ێوه‌یه‌كی نمایشی و له‌ رێگه‌ی واداركردنی‬ ‫خه‌ڵك و گوشارخس���تنه‌ سه‌ریان‪ ،‬له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه‌ له‌‬ ‫كاتی هه‌ڵبژاردندا له‌س���ه‌ر سه‌ندووقه‌كانی ده‌نگدان كۆیان‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌ و به‌و ش���ێوه‌یه‌ روخسارێك به‌ پێچه‌وانه‌ی ئه‌و‬ ‫راس���تییانه‌ی كه‌ له‌ واڵتدا روو ده‌ده‌ن و ئه‌و یاسایانه‌ی كه‌‬ ‫ناڕه‌وا و ناسه‌رده‌میانه‌ن و به‌ سه‌ر خه‌لك داده‌سه‌پێنرێن‪،‬‬ ‫نیش���انی بیرووڕای‌ جیه���ان ده‌درێت‪ ،‬كه‌ ل���ه‌و رێگایه‌وه‌‬ ‫مه‌ش���رووعییه‌تی خۆیان له‌م ده‌نگ دانه‌ نادێموكراتیكه‌ كه‌‬ ‫خه‌ڵ���ك تێدا بـڕیارده‌ر نی���ن رائه‌گه‌یه‌نن و وا ده‌نوێنن كه‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنێك���ی ئازاد و دێموكراتیك له‌ ئ���ارادا بووه‌‪ ،‬بێ‌‬ ‫ئاگا ل���ه‌وه‌ی كه‌ خه‌ڵك له‌ نێوخ���ۆی واڵت و ته‌نانه‌ت له‌‬ ‫واڵتان���ی دیكه‌ش ئاگاداری ئه‌وه‌ن كه‌ چاره‌نووس���ی وه‌ها‬ ‫هه‌ڵبژاردنێك ئه‌و كه‌سانه‌ دیاری ناكه‌ن كه‌ ده‌نگ ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫به‌ڵكوو ئه‌و كه‌س���انه‌ی ده‌نگ���ه‌كان ده‌ژمێرن‬ ‫دیاری ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫حیسام ئه‌حمه‌دی‬

‫ده‌س���ه‌اڵتدارانی‌ كۆم���اری‌ ئیس�ل�امی‌ به‌پێ���ی ره‌واڵ���ی‬ ‫چه‌واش���ه‌كارانه‌ی‌ تایبه‌ت به‌ ده‌سه‌اڵتداره‌تییان هه‌ر چه‌ند‬ ‫ساڵ جارێك و به‌ شێوه‌یه‌كی به‌رچاو بانگه‌واز بۆ شانۆكانی‌‬ ‫ب���ه‌ نێو هه‌ڵبژاردن‪ ،‬كه‌ له‌ رێگای‌ كۆمه‌ڵێك قه‌ول و به‌ڵێن‬ ‫و له‌ هه‌مانكاتدا به‌ گوشار و زه‌برووزه‌نگێكی‌ كه‌ ده‌خرێته‌‬ ‫س���ه‌ر تاكه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگا‪ ،‬خه‌ڵك له‌ س���ه‌ر سه‌ندوقه‌كانی‌‬ ‫به‌ نێو ده‌نگدان كۆ ده‌كه‌نه‌وه‌ و به‌و س���یما نمایش���ییه‌ی‌‬ ‫كه‌ ده‌ینوێنن و خه‌ڵك ده‌كه‌ن به‌ كاریكاتۆرێكی‌ نمایش���ی‌‪،‬‬ ‫جارێكی‌ تر حكومه‌ت وئه‌و یاسا ناڕه‌وایانه‌ی‌ كه‌ خولقێنه‌ری‌‬ ‫تاوان و زه‌بر و زه‌نگن له‌ واڵتدا به‌ ره‌وا و خه‌ڵك ویست نێو‬ ‫ده‌به‌ن‪ .‬چونكه‌ مه‌س���ه‌له‌ی هه‌ڵبژاردن وه‌ك له‌ سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫ئاماژه‌م پێدا‪ ،‬له‌و واڵتانه‌ی كه‌ باوه‌ڕیان به‌ ئیراده‌ی‌ خه‌ڵك‌‬ ‫و یاساساالری هه‌یه‌‪ ،‬مانایه‌كی تایبه‌ت به‌ خۆی هه‌یه‌ و ئه‌و‬ ‫كاره‌ش به‌ هه‌نگاوێك له‌ راستای گه‌شه‌ی تاك و كۆمه‌ڵ‪ ،‬له‌و‬ ‫واڵتانه‌دا به‌ڕێوه‌ ده‌چێ‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و حكوومه‌تانه‌ی كه‌ به‌ نێوی‬ ‫كۆماری دێنه‌ س���ه‌ركار له‌ ئه‌ساسدا مه‌شروعییه‌تی خۆیان‬ ‫له‌ ده‌نگ���ی خه‌ڵكه‌وه‌ وه‌رده‌گرن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و حكوومه‌تانه‌ی‬ ‫كه‌ له‌ شكڵی پاش���ایه‌تی و‪...‬هتد دان‪ ،‬بێ‌گومان شتێك‬ ‫ب���ه‌ نێوی هه‌ڵبژاردن مانایه‌كی ئه‌وت���ۆی نییه‌ و نابێت‪ ،‬و‬ ‫هه‌موو كات ده‌سه‌اڵت و گه‌یشتن به‌ قودره‌ت و‪ ...‬هتد‪ ،‬له‌‬ ‫باوكه‌وه‌ بۆ كوڕ و ‪ ...‬هتد‪ ،‬ده‌گوازرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌ س���ه‌رنجدان به‌و راس���تییه‌‪ ،‬پێویس���ته‌ ئاوڕێك له‌‬ ‫سیسته‌می ده‌سه‌اڵتدارییه‌تی‌ له‌ واڵتی ئێران و له‌ ژێر ناوی‬

‫‪8‬‬

‫حكوومه‌تی «كۆماری ئیسالمی»دا بده‌ینه‌وه‌ و بزانین‪ ،‬ئایا‬ ‫ئه‌و دوو سیس���ته‌مه‌ی‌ كه‌ به‌ یه‌كه‌وه‌ بۆ حكوومه‌ت دیاری‬ ‫ك���راوه‌ن چۆن و به‌ چ مه‌به‌س���تێك په‌یكه‌ری حكوومه‌تی‬ ‫كۆماری ئیس�ل�امی پێك دێنن‪ ،‬و هه‌تا چه‌ن���د توانیویانه‌‬ ‫یه‌كت���ر قه‌بووڵ ی���ان ره‌ت بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬چونك���ه‌ بێ‌گوومان‬ ‫دوو سیس���ته‌می‌ به‌ ته‌واوی له‌گه‌ڵ ی���ه‌ك ناته‌با و نامۆن‪.‬‬ ‫بۆیه‌ پێویس���ته‌ بۆ زیاتر روون كردنه‌وه‌ی جیاوازیی نێوان‬ ‫سیسته‌مێكی كۆماری‪ ،‬له‌گه‌ڵ سیسته‌مێكی ئایینی ئاماژه‌‬ ‫به‌ چه‌ند خاڵێك بكه‌ین‪.‬‬ ‫ـ���ـ سیس���ته‌می كۆم���اری‪ ،‬سیس���ته‌مێكی مۆدێ���ڕن و‬ ‫س���ه‌رده‌میانه‌یه‌‪ ،‬یاساكانی كاتی و به‌پێی هه‌لومه‌رج‬ ‫بنه‌ما ی‌‬ ‫گۆڕانیان به‌ سه‌ردا دێ و له‌ هه‌مانكاتدا‬ ‫یا ن‬ ‫یاساكانی‌‪ ،‬زانس���تی و هه‌ست پێكراو‪،‬‬ ‫راستییه‌كانی س���ه‌رده‌می نێو كۆمه‌ڵن‪.‬‬ ‫به‌اڵم سیسته‌می ئایینیی‪،‬سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫سیس���ته‌مێكی‌‬ ‫ك���ۆن و ل���ه‌‬

‫‪9‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫مێژینه‌یه‌‪،‬به‌ڵكوو‬ ‫یا س���ا كا نی ‌‬ ‫ئێله���ام وه‌رتوو‬ ‫ل���ه‌ ئیالهی���ات‬ ‫و س���ه‌رچاوه‌‬ ‫ئا یینییه‌كا ن���ن ‪،‬‬ ‫كه‌واتا یاس���اكانی‌‬ ‫هه‌میش���ه‌یی‌ و ئه‌به‌دین و‬ ‫ناتوانرێ���ت ئاڵووگۆڕیان‬ ‫به‌ سه‌ر دا بێت‪.‬‬ ‫كه‌ حكوومه‌تێكی ئایینی‬ ‫بۆیه‌ به‌و ئاكامه‌ ده‌گه‌ین‬ ‫ناتوانێت ببێته‌ حكوومه‌تێكی دێموكرات و دان به‌ بوونی ماف‬ ‫و ئازادییه‌كانی خه‌ڵك به‌ شێوازێكی‌ دێموكراتیكانه‌ دابنێ و‬ ‫باس له‌ سه‌قامگیر بوونی دێموكراسی له‌ وه‌هاسیسته‌مێكدا‬ ‫بۆ واڵت بكات‪ ،‬كه‌واتا كۆماری ئیس�ل�امی له‌ ئه‌س���ڵدا نه‌‬ ‫سیس���ته‌مێكی‌ كۆماریی���ه‌ كه‌ بۆ مه‌ش���روعییه‌تی‌ خۆی‌ و‬ ‫یاساكانی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ واڵت پشت به‌ ده‌نگی‌ خه‌ڵك ببه‌ستێت‬ ‫و نه‌ سیس���تمێكی‌ ئایینی و پابه‌ند به‌ یاسا ئایینییه‌كانه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكوو‪ ،‬ته‌نیا سیاسه‌تێكی‌ یه‌ك بان و دووهه‌وا كایه‌ ده‌كات‬ ‫و ئه‌وه‌ی بۆی گرینگه‌‪ ،‬به‌رژه‌وه‌ندی تاكه‌كه‌سی‌ و گرووپی‬ ‫خۆیانه‌‪ ،‬كه‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش كه‌ڵك له‌ نیاز پاكی و بیر‬ ‫و باوه‌ڕی ئایینی و‪...‬هتد‪ ،‬خه‌ڵك وه‌رده‌گرن‪.‬‬

‫لێره‌دا پێویس���ته‌ بزانین له‌ سیسته‌مێكی وه‌ك «كۆماری‬ ‫ئیس�ل�امی» كه‌ هه‌تا ئێس���تا زیاتر له‌ ‪ 3‬ده‌یه‌یه‌ خۆی‌ به‌‬ ‫سه‌ر وڵأتی‌ ئێران دا سه‌پاندووه‌ و به‌ قه‌ولی‌ خۆی‌ و به‌پێی‬ ‫ئه‌و بانگه‌ش���انه‌ی‌ بۆ به‌ نێ���و هه‌ڵبژاردنێكی‌ ئازاد كه‌ هه‌ر‬ ‫چه‌ند ساڵ جارێك به‌ڕێوه‌ چووه‌ و تا ئێسا چه‌ندین خولی‌‬ ‫به‌ س���ه‌ركه‌وتوویی‌ تێپه‌ڕ كردووه‌‪ ،‬تا چه‌ند خه‌ڵك به‌ ماف‬ ‫و ئازادییه‌كانیان شاد و له‌ كیشه‌و گرفتی‌ تاكه‌كانی‌ كۆمه‌ڵ‬ ‫چاره‌سه‌ر بووه‌؟ یان به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ قه‌یرانه‌كان چه‌ند قات‬ ‫روویان له‌ زیاد بوون و بۆش���اییان له‌ په‌یكه‌ری‌ كۆمه‌ڵگای‌‬ ‫ئێران به‌ گش���تی‌ و له‌ نێو نه‌ته‌وه‌كانی‌ په‌راوێز خراوی‌ ئه‌و‬ ‫پێك هێناوه‌؟‬ ‫واڵت���ه‌دا به‌تایبه‌تی‌‬ ‫شه‌ش نه‌ته‌وه‌ی جیاجیا كه‌‬ ‫له‌ واڵتی ئێراندا‬ ‫جوغرافیا‪ ،‬مێ���ژوو و زمان‪،‬‬ ‫ه���ه‌ر كامیان‬ ‫فه‌رهه‌نگ‪....,‬هتد تایبه‌ت به‌‬ ‫خۆیانیان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌تا ئێستا‬ ‫له‌الیه‌ن كۆماری ئیسالمییه‌وه‌ حاشا‬ ‫له‌ بوونی یان كراوه‌‬ ‫و ته‌نی���ا دانی‬ ‫به‌ بوونی یه‌ك‬ ‫نه‌ته‌وه‌ و یه‌ك‬ ‫ئایین و یه‌ك‬ ‫زم���ان ل���ه‌و‬ ‫واڵته‌دا ناوه‌‪،‬‬ ‫و ئه‌ویش بۆته‌‬ ‫ئامرازیك بۆ‬ ‫بن پێی كردن‬ ‫و زه‌وت كردنی‬ ‫مافی نه‌ته‌وه‌كانی‬ ‫ئه‌و واڵته‌ ‪.‬‬ ‫كام یه‌ك ل���ه‌ نه‌ته‌وه‌كانی په‌راوێز خراو‪،‬‬ ‫كه‌ له‌الیه‌ن كۆماری ئیس�ل�امی به‌ قه‌وڵی خۆی وه‌ك یه‌ك‬ ‫نه‌ته‌وه‌ س���ه‌یریان كراوه‌ وده‌كات‪ ،‬توانیویه‌تی به‌ درێژایی‌‬ ‫زیاتر ل���ه‌ ‪ 3‬ده‌هه‌ی‌ ته‌مه‌نی‌ حكووم���ه‌ت و له‌ ئاكامی‌ به‌‬ ‫نێو هه‌ڵبژاردنه‌ ئازاده‌كان���ی‌ كه‌ به‌رێوه‌ چوونه‌ بۆ یه‌كێك‬ ‫ل���ه‌و ئورگانانه‌ی‌ كه‌ كاریگه‌ریان له‌ س���ه‌ر كۆمه‌ڵگا هه‌یه‌‬ ‫خ���ۆی بپاڵێوێت و به‌ به‌رپرس���ی وه‌ه���ا ئورگانێك دیاری‬ ‫بكرێ���ت؟ هه‌روه‌ه���ا ئه‌گه‌ر مه‌س���ه‌له‌ی ئایین د ه‌كاته‌‬ ‫كۆ ی‌‬ ‫پێوه‌ر بۆ یه‌كسانی نیوان تاك و‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫نه‌ت���ه‌وه‌ جیاجیاكان و به‌ یه‌ك نه‌ته‌وه‌ و یه‌ك ئایین ده‌یان ئێستا و له‌ ئاكامی هه‌ر كام له‌ خوله‌كانی‌ به‌ ناوهه‌ڵبژاردن‪،‬‬ ‫ناسێت‪ ،‬به‌اڵم ده‌بینین هه‌مووكات كۆمه‌ڵك یاسا و رێسای جیا له‌ نه‌هامه‌تی و زه‌بر و زه‌نگ چی‌تریان بۆ خه‌ڵكی ئه‌و‬ ‫ی خه‌ڵك‪ ،‬به‌ واڵته‌ به‌ دریاری هێناوه‌؟‬ ‫ناڕه‌وای‌ كردۆته‌ به‌ربه‌ست بۆ له‌ په‌راوێز خستن ‌‬ ‫تایبه‌ت له‌ كاتی‌ به‌شداری‌ كردن له‌ به‌ ناو هه‌ڵبژاردنه‌كان و‬ ‫له‌ راستای‌ وه‌ئه‌ستۆ گرتنی‌ ئه‌رك بۆ ئیداره‌ كردنی‌ واڵت‪ ،‬له‌ واڵتێكدا كه‌ حاشا له‌ بوونی نه‌ته‌وه‌ كان ده‌كرێت چۆن‬ ‫كه‌ مه‌سه‌له‌ی ئایین وه‌ك فاكته‌رێكی به‌هێز بۆ هه‌اڵواردنی ده‌بێ‌ خه‌ڵك چاوپۆش���ی له‌ وه‌ها هه‌ڵوێستێك بكات و به‌‬ ‫خه‌ڵ���ك ده‌كه‌ن به‌ پێش مه‌رجی به‌ش���دار بوون‪ .‬بۆ وێنه‌ ده‌نگێ���ك كه‌ له‌الیه‌ن حكوومه‌ته‌وه‌ به‌ ناڕه‌وا نێو ده‌برێت‪،‬‬ ‫كه‌سانی سونه‌ مه‌زهه‌ب ناتوانن بۆ پۆسته‌ گرینگه‌كان خۆ ش���ه‌رعییه‌ت و ره‌وایی بده‌ن به‌ ده‌س���ه‌اڵت‪ .‬له‌ واڵتێك كه‌‬ ‫بپاڵێون‪ ،‬به‌ڵكوو ده‌بێ ئه‌و كه‌س���ه‌ به‌ر له‌ هه‌موو ش���تێك زیاتر له‌ ‪ %65‬له‌ حه‌ش���یمه‌تی‪ ،‬الوان پێكی دێنن‪ ،‬كه‌ له‌‬ ‫ش���یعه‌ مه‌زهه‌ب و له‌ نێو ئه‌وانیش���دا‪ ،‬هه‌موویان ناتوانن‪ ،‬زوربه‌ی واڵت���ان گرینگی تایبه‌ت به‌ خۆیان هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ چی‬ ‫كه‌چی‌ ده‌بێ ش���یعه‌ی ده‌وازده‌ ئیمامی یا ئه‌سنا عه‌شه‌ری له‌الیه‌ن كۆماری ئیس�ل�امییه‌وه‌ جگ ‌ه له‌ تووش كردنیان به‌‬ ‫بێت و‪ ...‬هتد‪ .‬بۆیه‌ لێره‌دا ده‌رده‌كه‌وێ‌ كه‌ له‌ ژێر سێبه‌ری ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان و هه‌اڵواردن له‌نێو زانكۆكاندا و البردنی‬ ‫وه‌ه���ا حكوومه‌تێكدا‪ ،‬نه‌ ت���اك و نه‌ كۆم���ه‌ڵ‪ ،‬ناتوانێت كۆمه‌ڵێك وانه‌ی وه‌ك‪ :‬زانسته‌ مرۆڤییه‌كان و به‌ ئیسالمی‬ ‫چاوه‌ڕوانی ئاڵوگوڕێك له‌ راس���تای به‌ره‌وپێشه‌وه‌ بردن و كردنی وانه‌و زانك���ۆكان وه‌ك ئالترناتیوێك بۆ به‌ر گرتن‬ ‫باش���تر بوونی ژیان و پێش���كه‌وتنی كۆمه‌ڵگاكه‌یاندا بن‪ ،‬ل���ه‌ ئاگابوونی‌ تاكه‌كانی‌ كۆمه‌ڵ و په‌ره‌س���ه‌ندنی‌ قه‌یرانی‌‬ ‫چونك���ه‌ ئه‌وه‌ی بۆ ئه‌و رێژیمه‌ گرینگه‌ ته‌نیا بوونی خه‌ڵك بێكاری‌ له‌ واڵتدا به‌گشتی‌ و له‌ كوردستان به‌تایبه‌تی‌ كه‌ بۆ‬ ‫له‌ سه‌ر سه‌ندوقه‌كانی‌ به‌ نێو دنگدانه‌ و بۆ به‌جێ گه‌یاندنی سه‌لماندنی‌ ئه‌و راستییه‌ ده‌توانین ئاماژه‌ به‌و ئاماره‌ بكه‌ین‬ ‫ویستی پاوان خوازانه‌یان‪ ،‬نه‌ك ده‌سه‌اڵت خۆی بۆ به‌ جێ كه‌ ته‌نیا له‌ سه‌ر سنووره‌كانی‌ كوردستاندا و له‌ ماوه‌ی‌ هه‌ر‬ ‫گه‌یاندن ویس���تی خه‌ڵك له‌و واڵته‌دا ب���ه‌ ئه‌ركدار بزانێت‪ 48 ،‬كات ژمێر دا ‪ 1‬كه‌س به‌ هۆی‌ ده‌سترێژی‌ راسته‌و خۆی‌‬ ‫كه‌ ئه‌وه‌ش به‌ پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌و ژێس���ته‌ دێموكراتیكه‌یه‌ كه‌ هیزه‌كان���ی‌ رژیم ده‌كوژریت یان بریندار ده‌كرێت و ده‌یان‬ ‫و س���ه‌دان كیشه‌و گرفتی‌ تر كه‌ ئه‌وانه‌ به‌شێك له‌ ئاكامی‬ ‫سه‌رانی‌ رژیم ده‌یگرن‪.‬‬ ‫ئێس���تا رێژیمی كۆماری ئیس�ل�امی‪ ،‬له‌ كاتێكدا كه‌ خۆی به‌ ناو هه‌ڵبژاردنه‌ ئازاده‌كانی كۆماری ئیس�ل�امییه‌ كه‌ بۆ‬ ‫بۆ به‌ڕێ���وه‌ بردنی خول���ی نۆیه‌می ش���انۆی هه‌ڵبژاردنی‌ خه‌ڵك و وه‌ك رێگایه‌ك بۆ چاره‌س���ه‌ركردنی كێشه‌كانیان‬ ‫مه‌جلیس ش���ۆرای ئیس�ل�امی ئام���اده‌ ده‌كات‪ ،‬له‌ هه‌مان هاتوونه‌ته‌وه‌ ئاراوه‌‪ ،‬چیتری‌ ده‌توانێت بۆ خه‌ڵكی‌ ئه‌و واڵته‌‬ ‫كات���دا تووش���ی كۆمه‌ڵێك قه‌یرانی‌ئه‌ساس���ی و بنه‌ڕه‌تی و به‌ تایبه‌ت كه‌مه‌ نه‌ته‌وه‌كان پێبێت ‪.‬‬ ‫له‌ ئاس���تی نێونه‌ته‌وه‌یی هاتووه‌‪ ،‬له‌ ئاس���تی نێوخۆیشدا‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌وانه‌ی كه‌ هه‌تا ئیس���تا وه‌فادار و سوێندخۆری بۆیه‌ له‌ كۆتاییدا پێویسته‌ ئه‌وه‌ بڵین كه‌ له‌ چوراچێوه‌ی‬ ‫رێبازه‌ دواكه‌وتووه‌كه‌ی���ان بوون‪ ،‬لێیان هه‌ڵگه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ و ده‌س���ه‌اڵتێكی ناڕه‌وای وه‌ك كۆماری ئیسالمیدا هه‌ڵبژاردن‬ ‫كه‌وتوونه‌ته‌ به‌ربه‌ره‌كانێ‪ ،‬چونكه‌ به‌و ئاكامه‌ گه‌یش���توون ته‌نیا سووكایه‌تییه‌ به‌ بۆچوون وكه‌رامه‌ت و داواكارییه‌كانی‬ ‫كه‌ وه‌ها سیس���تمێك ناتوانێ نه‌ وه‌دی‌ هێنه‌ری ویست و خه‌ڵك له‌و واڵته‌ و جگه‌ له‌وه‌ كۆماری‌ ئیس�ل�امی‌ ناتۆانێ‬ ‫داخوازییه‌كانی ئه‌وان كه‌ خوازیار دانیشتن له‌ سه‌ر كورسی و ناخوازێت هیچ كام له‌ كێش���ه‌كانی خه‌ڵك به‌ تاك و كۆ‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتن ونه‌ خه‌ڵ���ك كه‌ خوازیاری‌ بڕیاردان له‌ س���ه‌ر چاره‌سه‌ر بكات‪ ،‬و ئه‌وه‌ش یه‌كێك له‌ خواسته‌كانیه‌تی‌ كه‌‬ ‫خه‌ڵك له‌ ش���ه‌رایه‌تێكی ناله‌ب���اری دوور له‌ ره‌فاهی ژیان‬ ‫چاره‌نووسی‌ خۆیانن بێت‪.‬‬ ‫به‌ ئاوه‌ڕدانه‌وه‌یه‌ك له‌ مێ���ژووی به‌ ناو هه‌ڵبژاردنه‌كانی به‌ س���ه‌ر به‌رێت‪ ،‬تاكوو به‌ هۆی كێشه‌كانیان نه‌توانن بیر‬ ‫ئه‌و حكوومه‌ته‌ ده‌بینن كه‌ هه‌موو كات ده‌سه‌اڵتدارانی ئه‌و ل���ه‌ م���اف و ئازادییه‌كانیان بكه‌نه‌وه‌ و هه‌تا س���ه‌ر‪ ،‬گوێ‬ ‫واڵته‌ خۆیان به‌ خ ‌هم‌خۆر و به‌ په‌رۆشی خه‌ڵك نێو بردووه‌‪ ،‬له‌ مس���ت و فه‌رمانبه‌ری ئه‌مره‌كانی ئه‌و رێژیمه‌ بن‪.‬به‌اڵم‬ ‫به‌اڵم بۆ جارێكیش بێ با له‌ خۆمان بپرسین كه‌ ئاخۆ هه‌تا وه‌ك كورد ده‌ڵێ‌ به‌ هێڵه‌گ پێشی‌ خۆر ناگیرێت‪ ،‬و بیری‌‬ ‫دواكه‌وتوانه‌ی‌ ئه‌ورژیمه‌ش ناتوانێت پێش به‌ نوێی‌ خوازی‌‬ ‫و ماف ویستی‌ خه‌ڵك بگرێت‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ب‬ ‫ۆ‬ ‫ئ‬ ‫ێ‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫م‬ ‫ڕ‬ ‫ۆ‬ ‫ش‬ ‫ۆ‬ ‫ڕ‬ ‫ش‬ ‫ی‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ف‬ ‫ۆ‬ ‫رم‬ ‫ی‬ ‫‪33‬ساڵ پێش ئێستا خه‌ڵكی‌ ئێران به‌ شۆڕشێك حكوومه‌ت ‌‬ ‫پاش����ایه‌تی ئه‌م واڵته‌یان رووخاندا و حكوومه‌تێكیان هێنای ‌ه‬ ‫س����ه‌ركار به‌ ناوی‌ كۆماری‌ ئیس��ل�امی‌ ئێ����ران‪ .‬گه‌رچی ئه‌و‬ ‫راپه‌ڕین ‌ه له‌ الی����ه‌ن خه‌ڵكی‌ ئێرانه‌وه‌ قوربانی‌ زۆری‌ بۆ درا‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌س����ه‌اڵتێكی‌ ئیس��ل�امی‌ هاته‌س����ه‌ركار كه‌ نه‌ك هه‌ر‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌ر دروش����مه‌كانی‌ شۆڕش و ویست و داواكاری‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫ی‬ ‫نه‌ماو كاری‌ بۆ نه‌كرد‪ ،‬به‌ڵكوو ده‌س����كه‌وته‌كانی‌ شۆڕش���� ‌‬ ‫ب����ه‌ تااڵن برد و داهاتوویه‌كی‌ ره‌ش����ی‌ بۆ خه‌ڵكی‌ ئێران ب ‌ه‬ ‫دیاری‌ هێنا‪ .‬هه‌ربۆیه‌ ده‌توانین بڵێین به‌داخه‌و‌ه ئه‌و شۆڕش ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی هاواڵتیان ‌‬ ‫نه‌یتوان����ی‌ هیچ گۆڕانێك ل ‌ه قازانج و به‌رژه‌وه‌ند ‌‬ ‫ئێرانیدا بكا‪.‬‬ ‫ی ئێران و مافه‌كانی‌ مرۆڤ‌و سیاسه‌ته‌ هه‌ڵ ‌ه و‬ ‫ی ناوك ‌‬ ‫پرس���� ‌‬ ‫ی ئیسالمی‌‪ ،‬ئێرانیان خستۆت ‌ه‬ ‫نادروسته‌كانی‌ رێژیمی‌ كۆمار ‌‬ ‫نێو بازنه‌یه‌كی‌ به‌رته‌س����ك‪ .‬له‌ الیه‌ك گوش����اره‌ سیاس����یی ‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیی����ه‌كان و له‌ الیه‌كی‌ دیكه‌وه‌ هه‌وڵدانی‌ ئامریكا و‬ ‫واڵتانی‌ ئورووپای����ی‪ ،‬بۆ ته‌حریمی‌ قورس تر و به‌رباڵوتر بۆ‬ ‫ی‬ ‫سه‌ر ئه‌م رژیمه‌‪ ،‬بووه‌ته‌ هۆی‌ په‌ره‌گرتنی‌ قه‌یرانێكی‌ مه‌زن ‌‬ ‫ئابووری‌‪ ،‬كه‌ سه‌رانس����ه‌ری‌ واڵتی‌ گرتۆته‌وه‌‪ .‬له‌ ئێس����تا بۆ‬ ‫رزگاربوون له‌و ده‌س����ه‌اڵته‌ كامیان گونجاوتره‌‪ :‬شۆڕش یان‬ ‫ریفۆرم؟‬ ‫ی بۆچوونی‌ به‌شێك ل ‌ه‬ ‫له‌مباره‌وه‌ سه‌رنجتان بۆ خوێندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫رێبه‌رانی‌ پارته‌ سیاسییه‌كان و سیاسه‌تمه‌دارانی‌ رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫كوردستان راده‌كێشین‪.‬‬ ‫حه‌س����ه‌ن ش����ه‌ره‌فی‌‪ ،‬جێگری‌ سكرتێری‌ گش����تی‌ حیزبی‬ ‫ی‬ ‫دێموكراتی‌ كوردس����تانی‌ ئێران وتی‌‪ :‬ریفۆرم و چاكس����از ‌‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫هه‌ن����گاو ب ‌ه هه‌نگاو به‌ مه‌رجێ����ك ئیراده‌یه‌كی‌ لێبڕاوانه‌ ‌‬ ‫ی و ناڕه‌زایه‌تیی‬ ‫پشت بێ و ده‌سه‌اڵتیش هه‌ست ب ‌ه كه‌موكوڕ ‌‬ ‫ی هه‌بێ و‬ ‫ی به‌ ئاڵوگ����ۆڕو چاكس����از ‌‬ ‫خه‌ڵ����ك بكاو ب����اوه‌ڕ ‌‬ ‫به‌كرده‌وه‌ش هه‌نگاوی‌ بۆ بنێ‪ ،‬ل ‌ه نه‌فسی‌ خۆیدا ناتوانێ‌ ب ‌ه‬ ‫خراپ و نه‌شیاو سه‌یربكرێ‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌ له‌ پێوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆماری‌ ئیس��ل�امیدا له‌گۆڕێ‌ دایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی����ه‌ كه‌ ئه‌و رێژیم ‌ه‬ ‫له‌س����ه‌ر بناغه‌ی‌ ئیدئۆلۆژییه‌ك دامه‌زراوه‌ ك ‌ه ئاڵوگۆڕ هه‌ڵگر‬ ‫نیه‌ و ده‌س����ه‌اڵتدارانی‌ رێژیمیش ئیدئۆلۆژی‌ و ده‌س����ه‌اڵت ل ‌ه‬ ‫خزم����ه‌ت خه‌ڵك دا نابینن‪ ،‬ب ‌ه پێچه‌وانه‌وه‌ باوه‌ڕیان وایه‌ ك ‌ه‬

‫ئا‪ :‬گەالوێژ مێهفه‌ر‬

‫‪11‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫باوه‌ڕه‌كانیان نه‌گ����ۆڕن و ئه‌وه‌ خه‌ڵكه‌ ك ‌ه ده‌بێ ل ‌ه خزمه‌ت‬ ‫باوڕه‌كان و ده‌س����ه‌اڵته‌كه‌یاندا بێ‪ ،‬بۆی ‌ه مه‌س����ه‌له‌ی‌ ریفۆرم‬ ‫ی‬ ‫ی ب ‌ه قازانجی‌ ئازادی‌ و ویست و داخوازییه‌كان ‌‬ ‫و چاكس����از ‌‬ ‫ی بۆ نیی ‌ه‬ ‫خه‌ڵ����ك ل ‌ه رێژیمی‌ كۆماری‌ ئیس��ل�امیدا جێگایه‌ك ‌‬ ‫و ه����ه‌ر هه‌وڵێك له‌و پێوه‌ندیی����ه‌دا بێ ئاكام ده‌بێ‪ .‬كه‌وابوو‬ ‫ی و هه‌وڵ����دان بۆ رووخانی‌ رێژیم‬ ‫بێجگ ‌ه ل ‌ه راپه‌ڕینی‌ گش����ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی و ئه‌ساسییه‌كان ‌‬ ‫رێگایه‌ك بۆ دابین بوونی‌ ویس����ته‌ سیاس ‌‬ ‫خه‌ڵك نامێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌ڵ����ه‌ ‌‬ ‫عوم����ه‌ر ئێلخان����ی‌ زاده‌‪ ،‬س����كرتێری‌ گش����ت ‌‬ ‫زه‌حمه‌تكێش����انی‌ كوردس����تان‪ ،‬له‌وب����اره‌وه‌ ووت����ی‌‪ :‬ئه‌گه‌ر‬ ‫مه‌نزوورت����ان ئه‌وه‌بێ خه‌بات بۆ ریفۆرم ل����ه‌و كۆمه‌ڵگایه‌دا‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌یه‌ یان نا؟ م����ن ده‌ڵێم به‌ڵێ‌ خه‌بات و داخواز ‌‬ ‫م����ه‌ودا ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫ی جه‌ماوه‌ر بۆ وه‌ده‌ستهێنانی‌ مافیان مانا ‌‬ ‫جۆراوجۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و خه‌باته‌ بین تا گوشار ‌‬ ‫و ئێمه‌ ده‌بێ رۆژانه‌ پاڵپش����ت ‌‬ ‫زۆرتر بۆ ده‌س����ه‌اڵت بێنن و یه‌كگرتوویی خه‌ڵك زۆرتر بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌اڵم ئه‌گه‌ر مه‌نزوور ریفۆرمه‌ ل ‌ه ناو ده‌س����ه‌اڵت و سیستم ‌‬ ‫ی ئێوه‌ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬من‬ ‫كۆماری‌ ئیس��ل�امییه‌‪ ،‬كه‌وادایاره‌ مه‌نزور ‌‬ ‫ی داو‌ه‬ ‫ی بێ ئاكامه‌ و ئه‌و رێژیمه‌ نیش����ان ‌‬ ‫پێموای����ه‌ خه‌یاڵێك ‌‬ ‫كه‌ ناتوانێ‌ هه‌ڵگری‌ هیچ چه‌ش����نه‌ ریفۆرم و چاكس����ازییه‌ك‬ ‫ی هه‌تاوییه‌و‌ه‬ ‫ی ‪‌ 1376‬‬ ‫بێت‪ .‬النیكه‌م له‌ س����اڵ ‌‬ ‫ریفۆرمخ����وازه‌ ئیس��ل�امییه‌كان‬ ‫ئیدیعای‌ ئه‌وه‌یان‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫كردوو‌ه كه‌ده‌یانه����ه‌وێ‌ گۆڕان ل ‌ه‬ ‫رێژیم����دا پێك بێن����ن‪ ،‬به‌اڵم جیا‬ ‫ی‬ ‫ل����ه‌ به‌الڕێدابردنی‌ زه‌ین و و زه‌ ‌‬ ‫ی جه‌ماوه‌ر كارێكیان نه‌كرد‬ ‫خه‌بات ‌‬ ‫و بۆخۆشیان تێیدا شكان‪ .‬هه‌موو‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و رێژیم ‌ه و دامه‌زراو‌ه و یاساكان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌س����ه‌ر ئه‌ساس����ی پاوانخواز ‌‬ ‫ی‬ ‫و دژایه‌ت����ی‌ له‌گه‌ڵ دێموكراس���� ‌‬ ‫ی‬ ‫دامه‌زراوه‌‪ ،‬ب����ه‌ چ میكانیزمێك ‌‬ ‫ێ وه‌ها سیستمێك‬ ‫نێوخۆیی ده‌كر ‌‬ ‫بگ����ۆڕدرێ‌؟ سیس����تمێك ك���� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫هه‌م����وو پێكهاته‌كه‌ی‌ بۆ دژایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫دێموكراس����ی‌ و نواندنی‌ ئیراده‌ ‌‬ ‫جه‌ماوه‌ر پێك هاتبێ‪ ،‬غه‌یری‌ ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ناوچوونی‌ ئه‌و یاسا دژی‌ ئینسان ‌‬ ‫و دام����ه‌زراوه‌ نادێموكراتیكان���� ‌ه‬ ‫ی دیكه‌ نی����ه‌‪ .‬ته‌جروب ‌ه‬ ‫چاره‌یه‌ك ‌‬ ‫نیش����انی دا كه‌ ریژیمه‌ دیكتاتۆره‌كان جیا له‌ روخاندنیان ب ‌ه‬ ‫ی جه‌ماوه‌ریی رێگایه‌كیان نه‌هێشتۆته‌وه‌ بۆ خه‌ڵك‪.‬‬ ‫شۆڕش���� ‌‬ ‫پێموایه‌ كۆماری‌ ئیسالمی‌ وه‌ك بنه‌ما و بۆچوون و دامه‌زراو‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌چه‌ندی����ن قات پتر ل ‌ه دیكتاتۆره‌كان����ی‌ دیكه‌ی‌ رۆژهه‌اڵت ‌‬ ‫ی ب ‌ه‬ ‫ناوه‌ڕاست مه‌ودا و به‌س����تێنی‌ گۆڕانی‌ تێدا نییه‌ و خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌حوكم ‌‬ ‫نوێنه‌ری‌ خودا له‌س����ه‌ر ئه‌رز ده‌بینێ‌ و یاساكان ‌‬ ‫ئیالهی‌ ده‌ش����وبهێنێ‌ كه‌ ده‌ست تێوه‌ردانی‌ كوفر و ئلحاده‌‪.‬‬ ‫وه‌ه����ا رێژیمێك به‌زۆر نه‌بێ ناڕوا و جه‌ماوه‌ر رێگایه‌كی‌ نیی ‌ه‬ ‫جیاله‌و ‌ه به‌شۆڕش بیڕوخێنێ‌‪.‬‬ ‫ی من‬ ‫ی ‪ :‬به‌ بڕوا ‌‬ ‫ی قسه‌كانیدا وت ‌‬ ‫به‌ڕێز ئیلخانیزاد‌ه له‌ درێژه‌ ‌‬ ‫داهاتووی‌ ئێران ب ‌ه مانی‌ ئه‌و رێژیمه‌‪ ،‬داڕمانی‌ ئابووری‌‪ ،‬فه‌قر‬ ‫ی‬ ‫و نه‌داری‌ و برس����یه‌تی‌ زیاتر‪ ،‬ته‌ریككه‌وتنه‌وه‌ ل ‌ه كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫ی‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌ی����ی‪ ،‬نائارام����ی‌ و نائه‌منی‌ و ش����ه‌ڕ و ماڵوێران ‌‬ ‫ل����ه‌ رێیدایه‌‪ .‬ته‌نی����ا رێگا بۆ ئه‌وه‌ی‌ خه‌ڵك����ی‌ ئێران بتوانن‬ ‫داهاتوویه‌كی‌ باش بۆ خۆیان ده‌سته‌به‌ر بكه‌ن‪ ،‬له‌وه‌دای ‌ه ك ‌ه‬ ‫ی تێبكۆشن‪.‬‬ ‫هه‌مووان بۆ رووخانی‌ كۆماری‌ ئیسالم ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها كامیل نورانی‌ فه‌رد‪ ،‬كارگێڕی‌ كۆمیته‌ی‌ ناوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستانی‌ ئێران‪ ،‬به‌م شێوه‌یه‌ بۆچوون ‌‬ ‫سازمانی‌ خه‌بات ‌‬ ‫خۆیان ده‌ربڕی‌‪ :‬هه‌ركام له‌و دروشمانه‌ وێڕای‌ به‌ستراوه‌بوونیان‬ ‫ی‬ ‫به‌به‌س����تێن و له‌مپه‌ره‌كان و س����ه‌رده‌م و زه‌مه‌نه‌وه‌‪ ،‬الیه‌ن ‌‬ ‫باش و به‌هێز و الیه‌نی‌ خراپ و الوازیان هه‌یه‌‪ .‬له‌ راس����تیدا‬ ‫ی‬ ‫شۆڕش یان ریفۆرم له‌الیه‌ن هه‌ڵگرانیه‌و‌ه پێوه‌ندی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی سیسته‌م و‬ ‫و راس����ته‌وخۆی‌ به‌جۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫نیزامه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌‪.‬به‌ مانایه‌ك ‌‬ ‫دیك����ه‌ ئ����ه‌و‌ه‬

‫ده‌س����ه‌اڵته‌كانن كه‌ دروشمی‌ خه‌ڵكی‌ ئازادیخواز و رووناكبیر‬ ‫ی ده‌كه‌ن و‬ ‫ی كۆمه‌ڵگاكان دی����ار ‌‬ ‫وماف ویس����ت و جیابی����ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دێموكراس ‌‬ ‫خه‌تی‌ پێده‌ده‌ن‪ ،‬ده‌س����ه‌اڵته‌كان به‌پێی‌ رێژه‌ ‌‬ ‫بوون و دیكتاتۆریه‌تیان ره‌وتی‌ دروش����م و میكانیزمی‌ خه‌ڵك‬ ‫ی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫بۆ گه‌یش����تن به‌ ویس����ت و داواكارییه‌كانیان دیار ‌‬ ‫بێگومان ل ‌ه واڵتێك كه‌ ده‌روونی‌ ئازادیی و هه‌ناس����ه‌ی‌ ئازاد‬ ‫ی خه‌ڵك له‌ ده‌وری‌ ریفۆرم و چاكسازیدا ده‌بێ‬ ‫هه‌بێ دروشم ‌‬ ‫ی‬ ‫و هه‌تا ده‌س����ه‌اڵته‌كان زیاتر بازنه‌ی‌ ئازادی‌ و هه‌ڵس����وڕان ‌‬ ‫خه‌ڵك به‌رته‌س����كتر بكه‌نه‌و ‌ه دروشمه‌كان زیاتر ل ‌ه شۆڕش و‬ ‫ئاڵوگ����ۆڕی‌ قوڵ و بنه‌ڕه‌تی‌ خول ده‌خۆنه‌وه‌‪ .‬چه‌ند و چوون‬ ‫ی دێموكراتیك و‬ ‫ی ئه‌و حاڵه‌ته‌ به‌پێی‌ رێ����ژه‌ ‌‬ ‫و ك����ه‌م و زۆر ‌‬ ‫ی نیزامه‌كان ئاڵوگۆڕی‌ به‌سه‌ردا دێ‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫یان دیكتاتۆریه‌ت ‌‬ ‫بمانهه‌وێ‌ ئه‌و دروش����مانه‌ له‌ چوارچێوه‌ی‌ نیزامی‌ ئاخوندیدا‬ ‫هه‌ڵس����ه‌نگێنین پێویس����ت ‌ه خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌ كورت بكه‌ن بۆ‬ ‫ی سیسته‌می‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ ئێران‪ .‬بۆ هه‌موو‬ ‫ده‌سه‌اڵت و جۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫الی����ه‌ك روون و ئاش����كرای ‌ه كه‌ سیس����ته‌می‌ به‌ڕێوه‌به‌ریه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێران خۆی‌ له‌ خانه‌ی‌ یه‌كێك له‌ خراپترین جۆره‌كان ‌‬ ‫واڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫سیس����ته‌مه‌ دیكتاتۆره‌كان ده‌بینێت����ه‌وه‌‪ .‬رێژیمی‌ ئاخوند ‌‬ ‫ی له‌سه‌ر بناغه‌ی‌ مه‌زهه‌بێكی‌ دیاریكراوه‌و‬ ‫ی فاشیست ‌‬ ‫نیزامێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تایبه‌تدا پێناس���� ‌ه ده‌كا‪ .‬به‌حوكم ‌‬ ‫خ����ۆی‌ ل ‌ه ئیدئۆلۆژیێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رجه‌م ئیدئۆلۆژییه‌كان رێژیمی‌ ئاخوندیش بوون ‌‬ ‫سروشت ‌‬ ‫ی ده‌كا‬ ‫خۆی‌ ل ‌ه به‌رانبه‌ر دژ و ئانتیه‌ك پێناس����ه‌ و فۆرمبه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌ك روانگه‌ و بیركردنه‌وه‌دا خوێندنه‌وه‌ ‌‬ ‫و له‌چوارچێ����وه‌ ‌‬ ‫ی و فه‌رهه‌نگ����ی‌ و ئابووری‌ و‬ ‫بۆ س����ه‌رجه‌م بابه‌ت ‌ه سیاس���� ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان����ه‌وه‌ هه‌ی����ه‌ و بیروبۆچ����وون و روانگه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حاش����ا له‌بوون ‌‬ ‫ی په‌راوێ����ز خس����تووه‌ و به‌عه‌مه‌ل ‌‬ ‫دیك����ه‌ ‌‬ ‫ی و ئیتنیكی‌ و‬ ‫جۆراوجۆریی����ه‌ نه‌ته‌وه‌یی و مه‌زهه‌بی و ئایین ‌‬

‫‪12‬‬

‫‪13‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ی ‪33‬‬ ‫فه‌رهه‌نگییه‌كان����ی‌ دیكه‌ ده‌كا‪ .‬بێگومان رێژیم ل ‌ه ماوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ره‌و داخران و دوگماتیزم ‌‬ ‫ی رابردوو ب ‌ه به‌رده‌وام ‌‬ ‫س����اڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫زیاتر هه‌نگاوی‌ ناوه‌ و ده‌سه‌اڵت گه‌رووی‌ هه‌ناسه‌ی‌ خه‌ڵك ‌‬ ‫به‌ ته‌واوی‌ كپ كردووه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕێز كامیل نورانی‌ فه‌رد وتیشی‌‪ :‬ل ‌ه ئاوا هه‌لومه‌رجێكدا زۆر‬ ‫سروشتییه‌ كه‌ دروشمه‌كانی‌ خه‌ڵك رادیكاڵتر و توندتر بێ و‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه كاتێكدا سه‌ركوت و زه‌بروزه‌نگ باڵی‌ كێشاوه‌ به‌سه‌ر واڵت ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران و ده‌رفه‌تێك بۆ چاكس����ازی‌ و ریفۆرم و باشتركردن ‌‬ ‫ی خه‌ڵك ل ‌ه رێگه‌ی‌ نه‌رم و نیان و ئاشتیخوازانه‌ نه‌بوو‌ه‬ ‫دۆخ ‌‬ ‫و هه‌نووك����ه‌ خراپتریش بووه‌‪ ،‬خه‌ڵك هانده‌درێن بۆ میتۆد و‬ ‫ی قووڵ و‬ ‫ی زه‌بر و خوازیارانی‌ شۆڕش و ئاڵوگۆڕ ‌‬ ‫رێگه‌چاره‌ ‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تی‌ ژماره‌یان رۆژ له‌دوای‌ رۆژ روو له‌ زیادبوون ده‌كا‪.‬‬ ‫ی من ریفۆڕم‬ ‫ئه‌م به‌رپرسه‌ی‌ سازمانی‌ خه‌بات وتیشی‌‪ :‬به‌ بڕوا ‌‬ ‫ده‌مێك ‌ه له‌ واڵتی‌ ئێران مردووه‌و به‌خاك سپێردراوه‌و هه‌موو‬ ‫هه‌وڵه‌كان بێ ئه‌نجام ماوه‌ته‌و‌ه و هه‌روه‌ها ده‌سه‌اڵتدارانیش‬ ‫به‌نیازنین ئاڵوگۆر له‌ خۆیاندا پێك بێنن و به‌پێی‌ س����ه‌رده‌م‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وت بكه‌ن و دان به‌ویست و مافی‌ سه‌رجه‌م خه‌ڵك ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران دا بنێن‪ .‬به‌ باوه‌ڕی‌ من رێژیمی‌ س����ه‌د‌ه نێوه‌ڕاس����ت ‌‬ ‫ئێ����ران هه‌رجۆره‌ ئاڵوگۆڕێك به‌زیان بۆ س����ه‌ر مانه‌و‌ه و ئه‌و‬ ‫ێ هه‌رگیز ئاماده‌نابێ‬ ‫ئه‌ندیشانه‌ی‌ له‌سه‌ری‌ پێكهاتووه‌ ده‌زان ‌‬ ‫وه‌اڵمی‌ النیكه‌می‌ ویس����ت و داواكاری‌ خه‌ڵك به‌خۆش����ی‌ و‬ ‫ی‬ ‫له‌رێگه‌ی‌ ئاشتیخوازانه‌وه‌ بداته‌وه‌‪.‬جا بۆیه‌ رێژیمی‌ ئاخوند ‌‬ ‫ی ئێران‬ ‫به‌ناچ����ار ده‌بێ له‌رێگه‌ی‌ ش����ۆڕش و راپه‌ڕینی‌ گه‌الن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژماره‌ی‌ ئه‌و كه‌سانه‌ ‌‬ ‫ێ و به‌ به‌رده‌وام ‌‬ ‫له‌س����ه‌ركار الببردر ‌‬ ‫هه‌س����ت به‌و راستی ‌ه ده‌كه‌ن روو ب ‌ه سه‌ره‌وه‌ی ‌ه و له‌كۆتایشدا‬ ‫ئ����ه‌وه‌ چاره‌نووس����ی‌ ده‌س����ه‌اڵتی‌ ئاخوندی‌ ئێران����ه‌ كه‌ ل ‌ه‬ ‫ی ئێران‬ ‫رێگه‌ی‌ شۆڕشی‌ خه‌ڵكی‌ چه‌وس����اوه‌وه‌ و بێ به‌شان ‌‬ ‫بروخێنرێ‌‪.‬‬ ‫عه‌بدواڵ حیج����اب‪ ،‬نوێنه‌ری‌ حدكا له‌ یوئێن پی ئۆ‪ ،‬ووتی‌‪:‬‬ ‫باس له‌سه‌ر دیارده‌كانی‌ شۆڕش یا ریفۆرم ده‌توانێ‌ له‌ چه‌ند‬ ‫روانگه‌وه‌ بێته‌ گۆڕێ و پێوه‌ندی بدرێ‌ به‌و ئامانجه‌وه‌ ك ‌ه بۆ‬ ‫دیاریكردنی‌ ش����ۆڕش و ریفۆرم له‌ به‌رچاو ده‌گیرێ‌‪ .‬ئه‌و دوو‬ ‫ی‬ ‫دیاردانه‌ ته‌نیا دوو رێبازی‌ جیاوازن بۆ گه‌یشتن ب ‌ه ئامانج ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیسته‌م ‌‬ ‫ی له‌ خه‌بات بۆ البردن ‌‬ ‫دیاریكراو‪ .‬به‌شێوه‌یه‌ی‌ گشت ‌‬ ‫ی‬ ‫دیكتات����ۆردا‪ ،‬دیاریكردن����ی‌ رێبازی‌ تێكۆش����ان به‌رله‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ و پرنسپێكی‌ نه‌گۆربێ‪ ،‬هه‌ڵسه‌نگاندنێك ‌‬ ‫بابه‌تێك ‌‬ ‫ی زاڵ و ئه‌و ده‌رفه‌تانه‌یه‌ كه‌ سیس����ته‌م‬ ‫ژیران ‌ه له‌ هه‌لومه‌رج ‌‬ ‫بۆ خوازیارانی‌ گۆڕانكاری‌ ده‌یڕه‌خسێنێ‌‪ .‬هه‌رچه‌ند سیسته‌م‬ ‫زیات����ر نه‌رمی‌ له‌خۆی‌ نیش����ان بدا و توانای����ی خۆگونجاندن‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ گۆرانكاڕییه‌كانی‌ بێ‪ ،‬ئه‌وه‌ند ‌ه رێبازی‌ ریفۆرم شێوه‌ ‌‬ ‫درووستی‌ خه‌بات و میتۆدێكی‌ سه‌ركه‌وتووه‌‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫كاتێك سیس����ته‌م زیاتر له‌ نێوخۆدابێ و له‌ به‌رانبه‌ر ویست ‌‬ ‫گۆڕانگاریدا پتر راوه‌ستێ‌‪ ،‬ئه‌وده‌م ته‌نیا میتۆدی‌ كاریگه‌ر بۆ‬

‫ی شۆڕشه‌‪.‬‬ ‫ی گۆڕانكار ‌‬ ‫پێكهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫عه‌بدواڵ حیجاب وتیشی‌‪ :‬له‌ مێژووی‌ شۆڕشه‌كاندا‪ ،‬شۆڕش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 1799-1789‬گه‌وره‌ترین گۆڕانكار ‌‬ ‫فه‌رانس����ه‌ ل ‌ه ساڵه‌كان ‌‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌ری‌‪،‬‬ ‫ل ‌ه سیسته‌می‌ سیاس����ییه‌وه‌ بگر‌ه تا سیستم ‌‬ ‫ی‬ ‫پێكهاته‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ و ته‌نانه‌ت سیس����تمی‌ بیركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی گۆرێ‌‪ .‬بۆیه‌ش���� ‌ه‬ ‫كۆمه‌ل����گادا پێكهێنا و جیهانی‌ دوای‌ خۆ ‌‬ ‫ی تاقانه‌ و بێ وێنه‌ له‌مێژووی‬ ‫ئه‌و شۆڕشه‌ وه‌كوو دیارده‌یه‌ك ‌‬ ‫ی دا خۆی‌ نواندوه‌‪ .‬بیرۆكه‌ی‌ ئازادی‌‪،‬‬ ‫ی مرۆڤایه‌ت ‌‬ ‫هاوچه‌رخ���� ‌‬ ‫ی گرت‪،‬‬ ‫ی كه‌ له‌و شۆڕش����ه‌و ‌ه سه‌رچاوه‌ ‌‬ ‫یه‌كس����انی‌ و برایه‌ت ‌‬ ‫ی بوو ك ‌ه توندوتیژییه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ شۆڕش‬ ‫ئه‌وه‌ند ‌ه بایه‌خ ‌‬ ‫ی كه‌ كۆمه‌ڵگای‌ ئه‌و س����ه‌رده‌مه‌ی‌ فه‌رانس���� ‌ه‬ ‫و ئ����ه‌و نرخه‌ ‌‬ ‫ی دا له‌بیر برده‌وه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫ی ئه‌و نرخان����ه‌ ‌‬ ‫بۆ وه‌ده‌س����ت هێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نوێ ‌‬ ‫شۆڕشه‌ زیاتر بۆیه‌ به‌ڕێزه‌و‌ه سه‌یری‌ ده‌كرێ‌ كه‌ بیر ‌‬ ‫ی‬ ‫گه‌شه‌پێداو ئێس����تا ئه‌و بیر‌ه نوێیه‌ بۆ چاره‌سه‌ریی زۆربه‌ ‌‬ ‫ی پێوه‌ندیدار ب����ه‌ م����اف و ئازادییه‌كانی‌ تاكه‌و‌ه‬ ‫كێش����ه‌كان ‌‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌‪ .‬شۆڕش����ه‌كانی‌ دواتر نه‌یانتوانیو‌ه ئه‌و جێگای ‌ه‬ ‫ی نوێدا به‌ ده‌س����ت بێنن‪ .‬ره‌وتی‌ شۆڕش هه‌میش ‌ه‬ ‫له‌ مێژوو ‌‬ ‫ی فه‌رانسه‌ درێژخایه‌ن نیه‌ و زۆرجار‬ ‫ی شۆڕش ‌‬ ‫وه‌كوو سه‌رده‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و دیارده‌ی ‌ه به‌ كتوپڕی‌ ده‌س����ت پ����ێ ده‌كا و له‌ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫كورتدا گۆڕانكاری‌ دروست ده‌كا‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ به‌شداران‬ ‫ی‬ ‫یا ته‌نانه‌ت سه‌ركرده‌كانی‌ شۆڕشیش ناتوانن به‌رنامه‌ی‌ ورد ‌‬ ‫ێ‬ ‫ی كه‌ بۆ خۆیان ده‌یانه‌و ‌‬ ‫بۆ دابڕێژن و یابه‌ره‌و ئه‌و ئامانجه‌ ‌‬ ‫بیبه‌ن‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت ب ‌ه ریفۆرم به‌ڕێز حیج����اب وتی‌‪ :‬ره‌وتی‌ ریفۆرم‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی‌ شۆڕش����ه‌وه‌‪ ،‬ره‌وتێكی‌ درێژخایه‌ن و به‌پالنه‌ و‬ ‫ی كه‌ له‌ ئاكامی‌ رێف����ۆرم دا دێنه‌ پێش‬ ‫ئ����ه‌و گۆڕانكارییانه‌ ‌‬ ‫ی ریفۆرم‬ ‫به‌ بنه‌ماتر و خۆڕاگرتن‪.‬نموونه‌كانی‌ س����ه‌ركه‌وتوو ‌‬ ‫ی وه‌كوو‬ ‫ی نوێدا ئه‌و ئاڵوگۆڕانه‌ن كه‌ له‌ واڵتان ‌‬ ‫له‌ س����ه‌رده‌م ‌‬ ‫ی هاتوونه‌ت ‌ه‬ ‫ئیسپانیا‪ ،‬یونان و له‌و سااڵنه‌ی‌ دوایشدا له‌ شیل ‌‬ ‫ی داخراوه‌و‌ه بۆ‬ ‫گۆڕێ‌‪ .‬له‌و ره‌وتانه‌دا تێپه‌ڕبوون له‌ سیسته‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫سیس����ته‌می‌ كراوه‌ به‌ به‌رنامه‌ ئه‌نجام دراوه‌و خوێن رشتن ‌‬ ‫له‌گ����ه‌ڵ نه‌بووه‌‪.‬به‌اڵم جێگ����ه‌ و پێگه‌ی‌ بیری‌ ش����ۆڕش ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی دیكه‌ فه‌رق ده‌كا‪.‬ل ‌ه كۆمه‌ڵگایه‌ك ‌‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌و‌ه بۆ كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫یو‬ ‫ی تێگه‌هی‌ ش����ۆڕش به‌نه‌رێن ‌‬ ‫دوور‌ه په‌رێ����ز له‌ توندوتیژ ‌‬ ‫وه‌كوو نیشانه‌ی‌ ش����ێواندن چاوی‌ لێ ده‌كرێ‌‪ ،‬له‌ كاتێك دا‬ ‫كه‌ بۆ كۆمه‌ڵگاكانی‌ ئێم ‌ه له‌ رۆژهه‌اڵتی‌ نێوه‌ڕاست دا شۆڕش‬ ‫ی و خۆش����ی‌ چ����اوی‌ لێ ده‌كرێ‌‪.‬‬ ‫ب����ه‌ هاومانا له‌گه‌ڵ رزگار ‌‬ ‫ی گه‌ل‬ ‫ی ب ‌ه ئامانجه‌كان ‌‬ ‫له‌الی‌ ئێم ‌ه ریفۆرم وه‌كوو س����وكایه‌ت ‌‬ ‫ی دێموكراتیكدا ریفۆرم‬ ‫ی ل ‌ه كۆمه‌ڵگایه‌ك ‌‬ ‫سه‌یرده‌كرێ‌‪ ،‬كه‌چ ‌‬ ‫پێداویستی‌ پێشكه‌وتن و گۆرانكاریی‬ ‫چاككه‌ره‌وه‌ی����ه‌‪ .‬كه‌وابوو له‌هه‌ر‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫جێگایه‌ك ك���� ‌ه ده‌رفه‌تی‌ به‌ش����داریكردن له‌ره‌وتی‌ ریفۆرمدا‬ ‫پێك بێ و سیس����ته‌م رێگا بدا كه‌ بیری‌ جیاواز گه‌ش����ه‌بكا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫بیركردنه‌وه‌ له‌ شۆڕش بیرێكی‌ توندڕه‌وانه‌یه‌‪ .‬له‌ چوارچێوه‌ ‌‬ ‫سیسته‌مێكی‌ داخراوی‌ وه‌كوو سیسته‌می‌ ویالیه‌تی‌ فه‌قیهدا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫مه‌سه‌له‌ی‌ ریفۆرم وه‌كوو تاكه‌ رێبازی‌ تێكۆشان بۆ گۆڕانكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ناتوانێ‌ له‌ رۆژه‌ڤی‌ سیاس����ی‌ دابێ‪ ،‬ب����ه‌اڵم له‌ هه‌لومه‌رج ‌‬ ‫گه‌ش����ه‌كردنی‌ ناكۆكیی���� ‌ه نێوخۆییه‌كانی‌ ده‌س����ه‌اڵتداران دا‬ ‫ده‌توانێ‌ وه‌كوو فیلته‌رێك بۆ ئاماده‌كردنی‌ زه‌مینه‌ی‌ شۆڕش‬ ‫به‌كاربێ‪.‬‬ ‫دكتۆر كاوه‌ عه‌بداڵی‌‪ ،‬چاالكی‌ سیاس����ی‌ له‌ واڵتی نوروێژبۆ‬ ‫الوان وت����ی‌‪ :‬ریف����ۆرم وات����ه‌ ئیس��ل�اح ته‌ڵه‌بی ل ‌ه ئه‌س����ڵدا‬ ‫ی‬ ‫ش����ێوه‌كارێكی‌ ده‌ربازب����وون بوو بۆ س����ه‌قامگیری‌ هه‌رچ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاتنه‌س����ه‌ر كاری‌ هاش����م ‌‬ ‫زیات����ر رێژی����م‪ ،‬ك ‌ه ل ‌ه ده‌وران ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌فس����ه‌نجانی‌ و دواتریش محه‌مه‌د خاته‌می‌ قووه‌تی‌ زیاتر ‌‬ ‫ی واڵت‬ ‫به‌خۆی����ه‌وه‌ گرت‪ .‬رێژیم كه‌ ده‌یزانی‌ خه‌ڵك له‌ ناوخۆ ‌‬ ‫له‌الیه‌ك و حیزب و رێكخراوه‌ سیاس����ییه‌كانی‌ ئێرانی‌ جێگیر‬ ‫ل����ه‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت و زۆر رێكخ����راوی‌ نێونه‌ته‌وه‌ی����ی‪ ،‬باس‬ ‫ی‬ ‫له‌ زوڵ����م و زۆری‌‪ ،‬بێ عه‌داڵه‌تی‌‪ ،‬ئیعدام����ی‌ بێ به‌زه‌یانه‌ ‌‬ ‫ی نه‌پاراستنی‌ مافی‌ مرۆڤ‬ ‫ی و به‌گشت ‌‬ ‫به‌ندكراوه‌كانی‌ سیاس ‌‬ ‫ی رێگ ‌ه چاره‌یه‌ك كه‌وتن‪ .‬ئه‌و بیرۆكه‌یه‌ دوو‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌بی����ر ‌‬ ‫ی ك ‌ه خۆیان‬ ‫ی بۆ ئه‌وان ده‌بوو‪ .‬یه‌كه‌م‪ /‬ئه‌وه‌ ‌‬ ‫به‌رهه‌می‌ باش ‌‬ ‫ی پێشكه‌وتوو عه‌داڵه‌تخواز به‌ئێران‬ ‫وه‌ك مامۆستایه‌كی‌ ئایین ‌‬ ‫و جیهان ده‌ناس����اند‪ .‬دووهه‌م‪ /‬ئه‌وه‌یه‌كه‌ ژیانێكی‌ نوێی‌ ل ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و رێژیمه‌ نامرۆڤانه‌ی����ه‌ وه‌دی‌ ده‌هێنا و ته‌مه‌ن ‌‬ ‫مێ����ژوو ‌‬ ‫درێژی‌ بۆ رێژیمه‌ك ‌ه به‌ئامانج ده‌گه‌یاند‪ .‬هه‌ڵبه‌ت ده‌بێ بڵێم‬ ‫كه‌ ئه‌وان له‌و پالنه‌ی‌ خۆیاندا س����ه‌ركه‌وتنی‌ باشیان هه‌بوو‬ ‫ی خاته‌می‌‪ ،‬رێژیم‬ ‫تاراده‌یه‌ك ك ‌ه له‌ ده‌وره‌ی‌ س����ه‌رۆك كۆمار ‌‬ ‫ی ك ‌ه به‌رده‌وام به‌سه‌ر‬ ‫توانی‌ جیا له‌و هه‌موو بێ عه‌داله‌تیانه‌ ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌كانی‌ ئێرانیدا ده‌س����ه‌پێندرا‪ ،‬ئێرانیان له‌ جیهاندا ب ‌ه‬ ‫ی ئاشتیان ‌ه‬ ‫ئێرانێكی‌ دیموكراسیخواز و ویس����تیاری‌ پێوه‌ند ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌موو واڵتان ناس����اند‪ ،‬ك ‌ه به‌خۆشیه‌وه‌ هێنده‌ی‌ پێ‬ ‫نه‌چوو كه‌ دووباره‌ ماهیه‌تی‌ ئه‌سڵی‌ ریژیم وه‌ده‌ركه‌وته‌و‌ه و‬ ‫نه‌یانتوانی‌ چیدیكه‌ جیهان فریوبده‌ن‪.‬‬ ‫ی ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌ش����دا ك ‌ه كاتێك‬ ‫هه‌روه‌ه����ا به‌رێز عه‌بداڵ���� ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌توانین باس ل����ه‌ ریفۆرم بكه‌ین ك ‌ه النیكه‌م حكوومه‌تێك ‌‬ ‫ی‬ ‫دێموكراسیخواز بوونی‌ هه‌بێت و یه‌كه‌م ئه‌سڵی‌ حكوومه‌تدار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی واڵته‌كه‌ ‌‬ ‫وات ‌ه پاراستنی‌ حه‌ق و حقووقی‌ هه‌موو شاروه‌ندێك ‌‬ ‫ێ‬ ‫له‌به‌رچاو گرتبێ‪ .‬ریفۆرم له‌ ش����وێنێك ده‌توانێ‌ جێ بگر ‌‬ ‫ی واڵته‌ك ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ی حكوومه‌ت و ئه‌س����ڵی‌ یاس����ا ‌‬ ‫كه‌ بناغه‌ ‌‬ ‫ی عه‌داڵ����ه‌ت داڕێژرابێ و‬ ‫چوارچێوه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌مه‌به‌ستی‌ چاكساز ‌‬

‫ی‬ ‫ی ئاسایی‪ ،‬ل ‌ه هێندێك جێگه‌دا پێویست ‌‬ ‫ی ژیان ‌‬ ‫یاسا و دابینكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌بێت‪ .‬ئه‌گه‌ر ئێمه‌ كرده‌وه‌ی‌ رێژیم ‌‬ ‫ی ئه‌ساس ‌‬ ‫به‌ ئاڵوگۆڕ ‌‬ ‫كۆنه‌په‌رس����تی‌ ئێران هه‌ڵس����ه‌نگێنین‪ ،‬ده‌بینین ك ‌ه هیچیه‌ك‬ ‫له‌و محه‌كان����ه‌ی‌ ناومان هێنان‪ ،‬له‌و رێژیم����ه‌دا نابیندرێن و‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ به‌خراپترین و بێ ره‌حمانه‌ترین ش����ێوه‌ به‌چه‌نگ‬ ‫و ددان ده‌س����تیان به‌سه‌ر حكوومه‌ت و واڵتی‌ ئێراندا گرتوو‬ ‫ب����ێ به‌زه‌ییانه‌ بۆ مانه‌وه‌ی‌ خۆیان ل ‌ه قه‌تڵوعامی‌ مندااڵنیش‬ ‫چاوپۆش����ی‌ ناكه‌ن‪ .‬وات���� ‌ه ریفۆرم له‌ رێژیم����ی‌ ئێراندا‪ ،‬هیچ‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رچاوتر ب����ۆ نه‌گونجاندن ‌‬ ‫ی نابێ‪ .‬فاكتۆرێك ‌‬ ‫مه‌عنایه‌ك���� ‌‬ ‫ریفۆرم له‌ ئێراندا‪ ،‬مۆره‌كان یان ئاڵترناتیوه‌كان بۆ ده‌سه‌اڵته‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌سڵی‌ رێژیم‬ ‫به‌ گۆڕینی‌ دیمه‌نی‌ ئاش����كرا‪ ،‬ناتوانن ماهیه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫بش����ارنه‌وه‌ و هیچ ئاڵوگۆڕێك به‌س����ه‌ر سیسته‌می‌ ویالیه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌حمه‌دی‌ نه‌ژادو هاتنه‌س����ه‌ركار ‌‬ ‫فه‌قیهدا نایه‌‪ .‬له‌ نه‌مان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێژیم ‌‬ ‫موس����ه‌وی‌ به‌دڵنیاییه‌و‌ه جگ ‌ه له‌وه‌ی‌ ك���� ‌ه ته‌مه‌ن ‌‬ ‫كۆنه‌په‌رست درێژ ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬هیچ به‌رهه‌مێكی‌ بۆنه‌ته‌و ‌ه زوڵم‬ ‫ی نابێت‪.‬‬ ‫ی ئێران ‌‬ ‫لێكراوه‌كان ‌‬ ‫ره‌حیم ره‌ش����یدی‪ ‌،‬رۆژنام����ه‌وان له‌ واش����نگتن ‪،‬له‌مباره‌و‌ه‬ ‫ی مرۆڤ ل ‌ه‬ ‫بۆچوونی‌ خۆیان ده‌ربری‌‪ :‬چاكسازی‌ بریتیه‌ له‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیدا چوارچێوه‌‪ ،‬ئیدئۆلۆژی‌ یان سیس����ته‌مێك ‌‬ ‫ته‌واویه‌ت ‌‬ ‫ی كات هه‌ست‬ ‫تایبه‌تی‌ به‌الوه‌ په‌س����ه‌نده‌‪،‬به‌اڵم به‌ تێپه‌ربوون ‌‬ ‫ی ئه‌و ئیدئۆلۆژی‌ یان سیس����ته‌مه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌كا ب����ۆ گونجاندن ‌‬ ‫ی سه‌رده‌مدا‪ ،‬پێویست ‌ه له‌ به‌شێك یان چه‌ند‬ ‫گۆرانكارییه‌كان ‌‬ ‫ی بۆ ئه‌مرۆ نوێیه‌‪،‬‬ ‫به‌ش����یدا ئاڵوگۆر پێك بێت‪ .‬واته‌ ئ����ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی دیك ‌ه وه‌اڵم نه‌ده‌ر بێ����ت‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫ده‌ك����رێ‌ ب����ۆ ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی به‌رده‌وام و هه‌واڵدان بۆ نۆژه‌نكردنه‌و‌ه‬ ‫پرۆسه‌ی‌ چاكس����از ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ له‌گه‌ڵ زه‌مان و پێویستیه‌كانی‌ گه‌ش ‌ه‬ ‫ب ‌ه مه‌به‌س����ت ‌‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬پێویس����ته‌‪.‬به‌ ئاوردانه‌وه‌یه‌ك له‌ گرێچن ‌‬ ‫له‌ ئێران دا و خوێندن����ه‌وه‌ی‌ ریژیم بۆ چه‌مكه‌كانی‌ ئازادی‌‪،‬‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫دێموكراس����ی‌‪ ،‬به‌رانبه‌ر و دادپه‌روه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت ل ‌ه ‪‌ 2‬‬ ‫ی نێو بازنه‌ ‌‬ ‫ی ریفۆرمخوازان ‌‬ ‫س����ه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ی ‪ 76‬ی‌ هه‌تاوی‌‪ ،‬شكس����تی‌ بێ ئه‌مالوئه‌والی‌ ئه‌و‬ ‫جۆزه‌ردان ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌وته‌ ل���� ‌ه هه‌ڵبژاردنی‌ ده‌وره‌ی‌ ده‌یه‌می‌ س����ه‌رۆك كۆمار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 88‬دا‪ ،‬ئیدی‌ هیوایه‌ك به‌ س����ه‌ركه‌وتن ‌‬ ‫ریژی����م له‌ س����اڵ ‌‬ ‫پرۆسه‌ی‌ چاكسازی‌ له‌و سیسته‌مه‌دا نه‌ماوه‌و هه‌ر هه‌وڵێك بۆ‬ ‫ی ئه‌و ریژیمه‌دا بێ ئاكامه‌‪ .‬رێگایه‌ك‬ ‫ی ل ‌ه چوارچێوه‌ ‌‬ ‫چاكساز ‌‬ ‫جیا ل ‌ه روخانی‌ كۆماری‌ ئیس��ل�امی‌ له‌ به‌رده‌مدا نیه‌‪ .‬هیوان‬ ‫وای����ه‌ ئه‌و ئاڵوگۆره‌ش ب����ۆ خه‌ڵكی‌ ئێران به‌ كه‌مترین زیان‬ ‫بێته‌ ئاراوه‌ و قوتاریان بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌مووان له‌س����ه‌ر ئه‌و ‌ه كۆكن كه‌ ریف����ۆرم له‌ نێو كۆمار ‌‬ ‫ئیس��ل�امیدا هیچ كات رونادا‪ ،‬ئه‌گه‌ر شۆڕشیش كرا ئه‌وكات‬ ‫ی‬ ‫ده‌بینن كورده‌كان به‌ش����داری‌ ده‌سه‌اڵت ده‌بن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ب����ۆ ئێم ‌ه گرینگه‌ ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ ئایا ك����ورده‌كان ب ‌ه چ به‌رنام ‌ه‬ ‫و هه‌ده‌فێكه‌و ‌ه به‌ش����داری‌ ده‌سه‌اڵت ده‌كه‌ن؟ له‌ حاڵێكدا تا‬ ‫ئێس����تا كورده‌كان بۆ یه‌كجاریش بێ ه����ه‌ر هه‌موو الیه‌ن و‬

‫‪14‬‬

‫سپاس بۆ هاوكاری قادر ره‌سولی‬

‫‪15‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫پارته‌كان نه‌یانتوانیوه‌ ئه‌و لێك نزیك بونه‌وه‌ی ‌ه بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی له‌مباره‌وه‌ ده‌ڵێ‌‪ :‬له‌ هه‌ر حاڵه‌تێكدا‬ ‫حه‌س����ه‌ن ش����ه‌ره‌ف ‌‬ ‫ی و بنه‌ڕه‌تی‌ ل����ه‌ ئێراندا روو بدا كورد‬ ‫ك���� ‌ه ئاڵوگۆڕی‌ جیدد ‌‬ ‫ب ‌ه ش����ێوه‌یه‌كی‌ ئاسایی و گشتی‌ ش����وێندانه‌ریی خۆی‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌بێ‪ .‬روونه‌ ئه‌گه‌ر كورد به‌گش����ت ‌‬ ‫و ش����وێندانه‌ریی خۆ ‌‬ ‫یه‌كده‌ن����گ و یه‌ك هه‌ڵوێس����ت بن ئه‌و ش����وێندانه‌رییه‌ پتر‬ ‫ده‌بێ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه ئێستا و ل ‌ه داهاتووشدا ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر كورد به‌رنامه‌یه‌ك ‌‬ ‫هاوبه‌ش����یان نه‌بێ‪ ،‬به‌اڵم مادام هه‌ده‌ف����ی‌ هاوبه‌ش و وه‌ك‬ ‫یه‌كی����ان هه‌یه‌‪ ،‬ده‌توانن خاوه‌ن به‌رنامه‌ی‌ هاوبه‌ش����یش بن‪.‬‬ ‫ی لێیان ده‌بیس����رێ‌ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ده‌ف����ی‌ هه‌موو الیه‌كیش ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌ كورد له‌س����ه‌ر خاكی‌ خۆی‌ خاوه‌نی‌ ده‌س����ه‌اڵت و ماف ‌‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تی����ی خۆی‌ بێ‪ ،‬خۆی‌ به‌رێوه‌ب����ه‌ری‌ خۆی‌ بێ و ل ‌ه‬ ‫ی ناوه‌ندیش����دا به‌بێ جیاوازی‌ ه����ه‌م كورد و هه‌م‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌كانی‌ دیكه‌ش به‌ش����داربن‪ .‬لێره‌دا نابێ ئه‌وه‌ش له‌بیر‬ ‫بچێ‌ ك ‌ه له‌ داهاتووی‌ كوردستاندا ئه‌وه‌ی‌ بڕیاری‌ نیهایی ده‌دا‬ ‫ی خه‌ڵكه‌‪.‬‬ ‫ده‌نگ ‌‬ ‫راس����ته‌ ئێران واڵتێكی‌ فره‌ نه‌ته‌وه‌ی ‌ه و هه‌موو نه‌ته‌و‌ه زۆر‬ ‫لێكراوه‌كانیش ئازاری‌ وه‌ك یه‌كی����ان هه‌یه‌‪ ،‬داخوازیی وه‌ك‬ ‫یه‌كیان هه‌ی ‌ه و داهاتووی‌ وه‌ك یه‌كیش بۆ ئێران ده‌ستنیشان‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ بتوانن كۆنگره‌ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌ ‌‬ ‫ده‌كه‌ن و هه‌رئه‌وه‌ش بۆته‌ هۆ ‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌كان����ی‌ ئێران����ی‌ فیدراڵ پێك بێنن‪ .‬ئ����ه‌وه‌ش كه‌ ئایا‬ ‫ده‌توانن به‌ ش����ێوه‌یه‌كی‌ ئاش����تیانه‌ له‌ ده‌سه‌اڵتدا به‌شداربن‬ ‫ی ئه‌رێیه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌و مانای ‌ه‬ ‫هه‌ر نه‌بێ ب ‌ه رواڵه‌ت وه‌اڵمه‌كه‌ ‌‬ ‫نییه‌ كه‌ مه‌سه‌له‌كان وه‌ك ئاوی‌ ره‌وان به‌ جۆدا ده‌ڕۆن و هیچ‬ ‫گرفتێك نایه‌ته‌ پێش‪ ،‬به‌اڵم له‌ ده‌س����ه‌اڵتێكی‌ دێموكراتیكدا‬ ‫ێ ب ‌ه دیالۆگ و لێك تێگه‌یش����تن‬ ‫ده‌كر ‌‬

‫گرفته‌كان چاره‌سه‌ر بكرێن‪.‬‬ ‫ی خۆیان به‌م‬ ‫عومه‌ر ئێلخانی����زاده‌ش له‌مباره‌وه‌ بۆچوون���� ‌‬ ‫ی‬ ‫شێوه‌یه‌ ده‌ربڕی‌‪ :‬نه‌ك هه‌ر وه‌ختی‌ ئه‌وه‌ هاتوو‌ه كه‌ كورد ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی‌ كوردس����تان النیكه‌م بیر ل����ه‌ چه‌ترێكی‌ هاوكار ‌‬ ‫ی‬ ‫بكاته‌وه‌‪ ،‬وه‌دره‌نگیش كه‌وت����ووه‌‪ .‬به‌داخه‌و‌ه ئه‌و ‌ه ده‌ردێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستانی‌ ئێرانه‌ ك ‌ه هێشتا حیزب ‌ه سیاسییه‌كان ‌‬ ‫گه‌وره‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌جددی‌ هه‌س����تیان پێ نه‌كردووه‌‪ .‬پێموای����ه‌ بیركردنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێمه‌ ‌‬ ‫ته‌س����ك و چه‌شنێك له‌ سیكتاریس����م هێشتا یه‌خه‌ ‌‬ ‫به‌رنه‌داوه‌‪ .‬هێش����تا هه‌ن وا بیرده‌كه‌نه‌وه‌ ك ‌ه به‌ ته‌نیا ره‌نگ ‌ه‬ ‫ی زۆرینه‌ی‌ ره‌وه‌ن����دی‌ كوردی‌ له‌ ئێراندا‬ ‫بتوان����ن نوێنه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی ئاساییه‌ چ ل ‌ه ناو‬ ‫ی شتێك ‌‬ ‫بكه‌ن‪ .‬ناكۆكی‌‪ ،‬جیاوازی‌ بیرورا ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌ڵ����گادا و چ ل ‌ه ناو حیزبه‌ سیاس����یه‌كاندا‪.‬له‌ هیچ كوێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسی نه‌بۆته‌ هۆی‌ سه‌رنه‌گرتن ‌‬ ‫ئه‌و جیهانه‌شدا جیاواز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌هێزی‌ هاوبه‌ش و ته‌ماع ‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی هاوبه‌ش و دوژمن ‌‬ ‫ێ به‌ كورد‪ ،‬فاكت����ه‌ری‌ جیددین‪ .‬هیچ‬ ‫گ����ه‌ور‌ه بۆ پاشه‌كش���� ‌‬ ‫پاس����اوێك نابینم كه‌ ل����ه‌و هه‌لومه‌رج����ه‌دا كاری‌ پڕاوپڕ بۆ‬ ‫ی‬ ‫یه‌كگرتوویی و النیكه‌م چه‌ترێكی‌ هاوكاری‌ تا دروس����تكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ره‌یه‌ك نه‌كرێ‌‪ .‬كه‌مته‌رخه‌می‌ له‌وباره‌وه‌ تا ئێس����تا زیان ‌‬ ‫ی ده‌ست به‌كاربین‬ ‫ی پێگه‌یاندوین و ده‌بێ هه‌مووان بۆ ‌‬ ‫گه‌وره‌ ‌‬ ‫ی ئێستا ل ‌ه‬ ‫ده‌نا من داهاتووی‌ كوردستانی‌ ئێران به‌و وه‌زعه‌ ‌‬ ‫ئارادایه‌‪ ،‬زۆر باش نابینم‪.‬‬

‫پرسی‬ ‫مافی مرۆڤ‬ ‫لە ئێراندا‬

‫ئا‪ :‬گه‌الوێژ مێهفه‌ر‬ ‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫بۆ مانەوەی خۆیان لەس����ەر كورس����ی دەس����ەاڵت‪ ،‬سنوور‬ ‫ناناس����ن‪ .‬هەر كەس و الیەنێك ئەگەر دژی ئەوانیش نەبێ‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم جیا لەبیركردنەوەی ئەوان بی����ر بكاتەوە‪ ،‬بەالیانەوە‬ ‫تاوانبارە‪ .‬دەكەونە پەروەرندە سازی بۆی و تۆمەتێكی ناڕەوا‬ ‫دەدەنە پاڵی‪ .‬ئێعدامی رۆژنامەوانان‪ ،‬چاالكڤانانی سیاس����ی‬ ‫و مەدەنی بۆتە كارێكی ئاس����ایی رۆژانەی كاربەدەس����تانی‬ ‫دامودەزگا سەركوت كەرەكانی رێژیم‪ .‬وەزعیەتێكی ئەوتۆیان‬ ‫خوڵقاندووە‪ ،‬كە هیچ كەسێك هەست بە ئارامی و ئاسایشی‬ ‫مەترسیەكی گەورە لەسەر خەڵكی ئێران لە مێژە هەستی‬ ‫فك����ری و دەروونی ن����اكا‪ .‬ئێرانێ‌ كە رۆژانێ����ك بە بووكی‬ ‫دەكرێ‌‪ ،‬ئەویش سێبەری شومی ئاخوندەكانە‪.‬‬ ‫پ����ێ‬ ‫رۆژهەاڵتی نێوەراس����ت ناودەبرا‪ ،‬ئێس����تا ب����ە بەندیخانە و‬ ‫سەرانی ئەو رێژیمە كۆنەپەرستە‬ ‫قەسابخانەی سەدەكانی نێوەنجی ناودەبرێ‌‪ .‬ئەو مەترسییە‬ ‫نەك خەڵكی ئێران بەڵكوو هەموو جیهان هەستی پێ دەكا‪.‬‬ ‫لەم بارەوە كۆمەڵێك چاالكی سیاسی و مافی مرۆڤ سەبارەت‬

‫‪16‬‬

‫‪17‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫بە پێشێلكاریەكانی مافی مرۆڤ و بارودۆخی ئێستای ئێران‬ ‫راو بۆچوونی خۆیان دەردەبڕن‪.‬‬ ‫بەڕێز كاوە عەبداڵی چاالكی سیاسی سەبارەت بە بەرنامە‬ ‫ئەتۆمییەكانی رژیم ئێران و ئەگەری بە ئاكام نەگەیش����تنی‬ ‫وتووێژەكان����ی نێوان واڵتانی رۆژئاوای����ی و رژیم پێی وایە‪:‬‬ ‫ئێران قەت ئێعتیرافی بە حەولدان بۆ دروس����تكردنی چەكی‬ ‫ناوكی نەداوە و هەت����ا نەبوونی چەكی ئەتۆمیش‪ ،‬هیچكات‬ ‫ش����تێكی ئاوا باس ناكات بەاڵم ئێم����ەش و زۆر لە واڵتانی‬ ‫جیهانی����ش چاك دەزانین كە بیرۆك����ەی كەڵك وەرگرتن لە‬ ‫تێكنۆلۆژی ئەتۆمی‪ ،‬لەگ����ەڵ ئەویكە لەباری بەرهەمهێنانی‬ ‫كارەبا بەقازانجە‪ ،‬تەنانەت بە مەبەستی پێگەیشتن بە چەكی‬ ‫ناوەكییە‪ .‬وەزعییەتی تایبەت����ی هەڵكەوتووی جوغرافیایی‬ ‫ئێران و هەبوونی نەوتی زۆر لە الیەك و هێز و تووانای رژێم‬ ‫لەباری تەس����ڵیحاتی شەرەوە لە الیێكی‌ترەوە بوون بە هۆی‬ ‫ئەوەیكە واڵتانی ئوروپایی‪ ،‬ئیس����رائیل و ئامریكاش زۆر بە‬ ‫تێبینی‌یەوە بیر لە وەزعیەتی ئێران بكەنەوە‪.‬‬ ‫وتەكان����ی ئۆباما لە كۆش����كی س����پی و ش����یمۆن پرز لە‬ ‫پارڵمانی ئیس����رائیل لە الیەك و وتەكانی عەلی خامنەیی لە‬ ‫نۆێژی هەینی لە تاران كە راس����تەوخۆ باس لە الیەنگری و‬ ‫یارمەتی بە هەر كەس و هەر جەریانێك كە دژی ئیس����رائیل‬ ‫بێ����ت دەكا وهەروەها وتەكانی باڵوێزی كۆماری ئیس��ل�امی‬ ‫ئێران لە روس����یە كە دەڵی ئێمە توانایی ئەوەمان هەیە كە‬ ‫لە هەموو جیهان دەس����تڕێژی و هێرش بە دەس����كەوتەكانی‬ ‫ئامری����كا بكەین‪ ،‬دەتوانێ رۆژ لەگەڵ رۆژ هەنگاوی قایمتر و‬ ‫هەڵوێس����تی جدی‌تر دژ بە كردەوەكانی ئێران لەخۆ بگرێ‬ ‫بەاڵم بەڕاستی ئەو هەڵوێستانە چ دەبن؟‬ ‫بە بڕوای من‪ ،‬ئامریكا نە خۆی ش����ەڕكردنی لەگەڵ ئێران‬ ‫پێ باشە و نە بە ئاسانی ئیزن بە ئیسرائیلیش دەدا كە ئەو‬ ‫كارە بكا‪ .‬هەڵسەنگاندنی ئاكامەكانی شەرێكی قورس لەگەڵ‬ ‫ئێران‪ ،‬هەموویانی نیگەران كردوە بۆیە تا ئەو جێگایەی جێی‬ ‫هەبێ‪ ،‬خۆیان لە ش����ەر دەپارێ����زن‪ .‬تەحریمەكانی ئابووری‬ ‫فشارێكی زۆری بۆ رژیم هێناوە و هەرواش چاوەڕوان دەكرێ‬ ‫كە تەحریمەكان زیاتر و بەرباڵوتر ببنەوە‪.‬‬ ‫س����یناریۆی تەغیری رژیمی ئێران كە ئامریكا و ئیسرائیل‬ ‫دانی بەس����ەردا ناهێنن‪ ،‬لە مێژە بوونی هەیە و مەجلیس����ی‬ ‫سنای ئامریكا هەستانەوەی خەلكی ئێرانیان دژ بە دەوڵەت‬ ‫و رژیمی ئێران بە باش����ترین ئالترناتیو دەزانن‪ ،‬بەاڵم قەتڵ‬ ‫و عامی ب����ێ بەزەیانەی خەڵك لە كاتی خۆپێش����اندانەكان‬ ‫لە الیەن بەكرێگیراوانی رژی����م كە تەنانەت لە واڵتانی وەك‬ ‫سوریە و لوبنان هێناویانن‪ ،‬خەڵكیان چاوترسێن كردوە‪ .‬بە‬ ‫بڕوای من ئامریكا دەیهەوێ روس����یە و چین رازی بە پچڕانی‬ ‫هەر ش����ێوە معاملەی ئابووری لەگەڵ ئێران بكا و لە الیەكی‬ ‫دیك����ەش هەر رۆژ تەحریم و بایكۆتی زیاتر بەس����ەر ئێراندا‬

‫دادەسە‌پێنن‪.‬‬ ‫دیارە ئیس����رائیل و ئامریكا لەمێژە لەسەر شەری نیزامی‬ ‫لەگەڵ ئێران‪ ،‬پالن دادەڕێژن و خۆیان تەواو بۆ هێرش����ێكی‬ ‫نیزام����ی ئامادە كردۆ بەاڵم بە هۆی ت����رس لە ئاكامی وەها‬ ‫ش����ەڕێك‪ ،‬جارێ هەرخۆی لێدەپارێزن‪ .‬مەبەستم ئەوەیە كە‬ ‫ئەگەر ئەوان هەست بە خەتەری جدی لە دروستكردنی چەكی‬ ‫ناوەكی بكەن و بزانن كە ئێران بەردەوامە لە چاالكییەكانی‬ ‫خۆی‪ ،‬ب����ە هێنانە ژوری بیری نێونەتەوی وس����ازمانی ناتۆ‬ ‫و س����ازمانی نێونەتەویی یەكگرتوو‪ ،‬بە شەرتی بەقەناعەت‬ ‫گەیاندنی چین و بەتایبەتی روس����یە‪ ،‬دەتوانن بەهانەیەكی‬ ‫باش ل����ە كەنداوی فارس ب����ە ئێران بگرن وات����ە ئێران بە‬ ‫دەس����تێوەردان یان هێرش بە ئامری����كا مەحكوم بكەن كە‬ ‫ئەویش ئاكام����ی دژكردەوەی بە نێوی هێرش����ی نیزامی بۆ‬ ‫ئێ����ران لێ بكەوێتەوە كە هەروەك ئاماژەم پێدا ئەمە دوایین‬ ‫ئالترناتیو دەبێ كە ڕەنگە كەڵكی لێ‌وەرگرن‪.‬‬ ‫كاوە عەبداڵی چاالكی سیاسی سەبارەت بە پشتیوانییەكانی‬ ‫واڵتانی روس����یە و چین لە رژیمی بەشار ئەسەد لە سوریە‬ ‫و ئ����ەوەش ك����ە ئایا ئ����ەم دوو واڵتە لە ئەگ����ەری روودانی‬ ‫رەوش����ێكی هاوچەشنی س����وریە لە ئێران چ هەڵوێستێكیان‬ ‫دەبێت‪ ،‬دەڵێت‪ :‬زۆر بە دڵنیایەوە هەر بەم ش����ێوەش دیفاع‬ ‫ل����ە رژیمی ئێران دەك����ەن و تا ئەوجێگای����ەی بۆیان بكرێ‬ ‫بەرگ����ری لە هێرش بۆ ئێران دەكەن‪ .‬هەڵبەت ئەو دیفاعەی‬ ‫ئەوڕو دە‌یكەن تەنانەت بۆ پاراس����تنی رژیمی بەشار ئەسەد‬ ‫نییە و ئەوان سوریە وەك تەنیا حكومەتی ناوچە دەبینن كە‬ ‫لەگەڵ ئێران كردەوەی دژ بە ئامریكایان هەیە و بێ گوومان‬ ‫ئەوەش چاك دەزانن كە سوریە وەك بەردی بناغە بۆ ئێران‬ ‫گرینگە و لە نەمانی سوریە‪ ،‬ڕێگە بۆ نەمانی رژیمی ئێرانیش‬ ‫ئاسان دەبێتەوە‪.‬‬ ‫ئەوەی بەتایبەتی روسیە لێی نیگەرانە‪ ،‬نەمانی ئێران وەك‬ ‫حكومەتێكی دژ بە ئامریكا لە ناوچەدایە‪ .‬روس����یە پێیوایە‬ ‫كاتێك ئامریكا یارمەتی بە خەڵك و بزوتنەوەی ئازادی‌خوازی‬ ‫ئێران بدات‪ ،‬ئەوە دیس����ان ریش����ە لە حكومەتی داهاتووی‬ ‫ئێران دادەكوتێ و لە نزیكەوە دەتوانێ هەموو جواڵنەوەیەك‬ ‫لە روسیە لە ژێر كۆنترولی خۆی بگرێ‪ .‬روسیە لە هەبوونی‬ ‫دەوڵەتێكی دۆستی ئامریكا وەك جیرانی خۆی‪ ،‬ترسی هەیە‬ ‫و ئەو ترسەی تا جێگەیەك گەیاندوە كە لەماوەی رابردوودا‬ ‫رەنگە ناراس����تەخۆیانە رایگەیاند كە هێرش بۆ سەر ئێران‪،‬‬ ‫هێرش بە روسیەیە!‬ ‫ع���ارف ن���ادری‪ ،‬رۆژنام����ەوان و چاالكی ماف����ی مرۆڤ‪،‬‬ ‫سەبارەت بە دەرەنجامەكانی گەمارۆ‬ ‫نێودەوڵەتییەكانی س����ەر ئێران‬

‫بۆ س����ەر مافی مرۆڤ لەم واڵتەدا لەس����ەر ئ����ەو باوەڕەیە‪:‬‬ ‫كاتێك باس لە گەمارۆدانی واڵتێك بە شێوەی نێونەتەوەیی‬ ‫دەكرێ����ت‪ ،‬ئەم����ە دەرخ����ەری ئەوەی����ە كە دەس����ەاڵتێكی‬ ‫نادیمۆكراتێك و ناتەبا لە گەڵ پرەنس����یپە نێودەوڵەتییەكان‬ ‫و بەها جیهانییەكان لە چوارچێوەی ئەو یەكە سیاس����ییەدا‪،‬‬ ‫بااڵدەستە‪ .‬لەوەها یەكەیەكی سیاسیدا‪ ،‬بێ گومان مرۆڤ و‬ ‫مافە ش����ارۆمەندییەكانی بنەمای بریار و دەسەاڵتداری نیەو‬ ‫تاكەك����ەس یان كۆمەڵە كەس����ێكی هاوبەرژەوەندو دابراو لە‬

‫گشتییەتی كۆمەڵگا‪ ،‬حكومڕانی دەكەن‪ .‬بەم پێیە هەموو مافە‬ ‫جۆراوجۆرەكان����ی مرۆڤ‪ ،‬كە لە جاڕنامەی گەردوونیی مافی‬ ‫مرۆڤدا هاتووە‪ ،‬رووبەرووی ئاستەنگ و مەترسیی و پێشێل‬ ‫بوونە؛ هەم مافی سیاس����ی‪ ،‬هەم مافی مەدەنی و هەم مافی‬ ‫كۆمەاڵیەتی ـ ئابووریی و ژینگەی خاوێن‪ .‬بە هۆی گەندەڵیی‬ ‫دەسەاڵت كە خەسڵەتی سەرەكی هەموو ئەو هێزوجڤاكانەیە‬ ‫كە بێبەری لە تۆخمە دیمۆكراتیكەكانن‪ :‬سەركوت‪ ،‬تۆقاندن‪،‬‬ ‫گەمژەك����ردن‪ ،‬داخراوەیی‪ ،‬ه����ەژاری ئابووریی ـ فەرهەنگی‪،‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫‪18‬‬

‫نەخۆش����یی جەستەیی ـ دەروونی‪ ،‬خەس����ارو دیاردە دزیوە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان بەردەوام لە گەشەسەندن دایە‪ .‬بۆیە لەوەها‬ ‫دۆخێكدا هەر چەشنە گۆشارێك‪ ،‬تەوژمێكی چەند قاتتر لەم‬ ‫بوارانەوە رووبەرووی ئەو كیانە ـ خەڵك ـ دەكاتەوە كە بۆتە‬ ‫ئامانجی گەمارۆی ئاب����ووری‪ .‬ئێران و خەڵكی ئەم واڵتەش‬ ‫بەدەر لەم دۆخە نالەبارە نین‪.‬‬ ‫عارف ن����ادری لە وەاڵمی ئەو پرس����یارەدا ك����ە ئایا ئەم‬ ‫گەمارۆیانە بۆ باش����تر كردنی مافی م����رۆڤ لە ئێران دایە‪،‬‬

‫‪19‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ی����ا نا بە واتایەك����ی دیكە ئایا رژیمی ئێران لەبەر پێش����ێل‬ ‫كردن����ی مافی مرۆڤە كە س����زا دەدەرێ‌‪ ،‬پێ����ی وایە‪ :‬ئەگەر‬ ‫ل����ە روانگەی مافی مرۆڤییەوە تەواش����ای پرس����كە بكەین‪،‬‬ ‫بەدڵنیایی����ەوە رێگاچارەیەكی نەگوۆنج����اوو ناكۆك لە گەڵ‬ ‫بنەم����ا مرۆڤییەكانە‪ .‬هەروەها لە بیرمان نەچێت مەبەس����ت‬ ‫ل����ەم گەمارۆدانانەو گوشارس����ازكردنانە مەخاب����ن لە پێناو‬ ‫پاراس����تنی مرۆڤ و مافەكانی و پەرەپێدان بە دیموكراسی‬ ‫نیە‪ ،‬بەڵكوو مەبەستی پێشگرتن لە دەستراگیشتنی كۆماری‬ ‫ئیس��ل�امی بە چەكی ناوكییە‪ ،‬كە واڵتانی زلهێزی‬ ‫جیهان بە ه����ۆی گوتارو ك����رداری تیرۆرتەوەری‬ ‫رێژیمی ئێران‪ ،‬بە مەترس����ییەك بۆ سەر خۆیان و‬ ‫داهات����ووی واڵتەكانیان دەیزانن‪ .‬چونكە لە دنیای‬ ‫ئەمرۆدا پرسی تەناهیی یەك واڵت تەنیا بە بوونی‬ ‫تەناهی لە چوارچێ����وەی جوگرافیایی ئەو واڵتەدا‬ ‫سنووردار نابێتەوەو بەرژەوەندیی واڵتان پێوەندیی‬ ‫بە ئاسایشی نێوخۆی واڵتانیشەوە هەیەو هەروەها‬ ‫هەم����وو واڵتێ����ك خاوەن����ی قۆاڵیی س����تراتژیكن‬ ‫بۆ خۆی����ان كە پێویس����تە خاوەنداریی بكەن‪ .‬لە‬ ‫سۆنگەیەكی دیكە كۆمەڵگای جیهانیی‪ ،‬بە تایبەت‬ ‫واڵتە دیموكراتەكان لە گەڵ دەس����ەاڵتێكی ناباوو‬ ‫نادەرەوس����ت بە پرەنسیپ و یاسا و كۆنوانسیۆنە‬ ‫نێودەوڵەتییەكان‪ ،‬رووبەروون؛ كە بە كردارەكانی‬ ‫خ����ۆی رەوای����ی بە هەموو چەش����نە گوش����ارێك‬ ‫داوەو رۆژ بە رۆژیش رادەی گوش����ارەكان زیاترو‬ ‫بەرینت����ر دەبیتەوەو واڵتانێكی زیاتر پش����تیوانی‬ ‫لە گەمارۆدانانەكان دەك����ەن‪ ،‬گەمارۆكانیش زۆر‬ ‫بواری نوێ لە خۆ دەگرن‪ .‬بۆیە بەڵێن ش����كێنی و‬ ‫رەچاونەكردنی رێكەوتنەنامەكان لە الیەن كۆماری‬ ‫ئیس��ل�امییەوە و هەروەه����ا راپۆرت����ی رێكخراوە‬ ‫جیهانیی����ەكان و س����ەرەكیترینیان ریكخ����راوی‬ ‫نێونەتەوەیی وەزی ناوكییە لەمەڕ نائاشتیانە بوونی‬ ‫هەوڵە ناوكییەكانی رێژیم‪ ،‬وێرای هەموو ئاسەوارە‬ ‫نالەبارەكان����ی ب����ۆ تراژیكتربوون����ی دۆخی مافی‬ ‫مرۆڤ لە واڵتە‪ ،‬رەوایی تەواوی بەم گەمارۆدانانە‬ ‫داوە‪ .‬چونك����ە كۆمەڵگەی جیهان����ی بەو ئەنجامە‬ ‫گەیشتووە كە سیاسەتی دیالۆگ لە گەڵ كۆماری‬ ‫ئیسالمی كە سااڵنێك ئورووپا و لەم چەند ساڵەی‬ ‫دواییش����دا ئۆباما بانگەشەی بۆ دەكرد بە تەواوی‬ ‫شكستی خواردووەو تەنیا كات كوشتن بووە‪ .‬بۆیە‬ ‫ناچ����ار بە كەڵك وەرگرتن ل����ە‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫زمانی خودی رێژیم واتە زمانی گوش����ار و هەرەشەو شەرن‪،‬‬ ‫هەڵبەت لەم قۆناخەدا بە هۆی كۆمەڵێك هۆكارەوە كە لێرەدا‬ ‫دەرفەتی ئاماژە پێكردنیان بۆ نییە‪ ،‬لە هێرش����ی سەربازی‬ ‫خۆیانیان پاراستووەو قورساییەكەیان خستۆتە سەر گەمارۆی‬ ‫هەمە الیەنەی ئابووریی كە پیشەی نەوت و بانكی ناوەندیی‬ ‫ئیرانیشی گرتۆتەوە‪ .‬ئابووریی ئێرانیش هەروەك هەموومان‬ ‫دەزانین ئابوورییەكی تاك بەرهەمییە‪ ،‬واتە تەنیا گرێدراوی‬ ‫نەوتە كە زیاتر لە ‪ ٧٠‬لە س����ەدی داهاتی ناخالیس����ی ئیران‬ ‫دەگرێتەوە‪ ،‬بۆیە ئەم گەمارۆدانانە « شەرێكی ئابووری»یە‬ ‫كە دەس����تی پێكردووە‪ ،‬وەك ئاڵترناتیڤی شەری سەربازی‪،‬‬ ‫ك����ە نە ئێران و نە واڵتانی دیكە لە حاڵی حازردا خوازیاری‬ ‫نین‪.‬‬ ‫ئەم رۆژنامەنووسە كوردە س����ەبارەت بە كاریگەرییەكانی‬ ‫گەمارۆكان بۆسەر رەوشی مافی مرۆڤ لە ئێران چۆن دەبێت‪،‬‬ ‫و ئایا گەمارۆكان چ ئاراس����تەیەك بگ����رن زیاتر بە قازانجی‬ ‫خەڵكی ئێران����ە‪ ،‬دەڵێ‌‪ :‬درێژبوونەوەی گەم����ارۆكان ئەگەر‬ ‫ئابووریی بێت ئەو جۆرەی كە تا ئێستاكە گرینگیی تایبەتی‬ ‫پێ����دراوە‪ ،‬بێ گومان هەلومەرج����ی مافی مرۆڤ رۆژ بە رۆژ‬ ‫بەرەو خراپتربوون دەچێت‪ ،‬بۆ نموونە لە رابردوودا كۆماری‬ ‫ئیس��ل�امی لەو كاتانەی كە بەن����او هەڵبژاردنەكانیی خۆیی‬ ‫بەرێوە دەبرد‪ ،‬بە رواڵەت وای نیشان دەدا كە‬ ‫فەزاكەی كردۆتەوە‪ ،‬بەاڵم ئێستە‬ ‫دەبینین لەوەها وەختیكیش����دا‬

‫سەركوتەكان بەردەوام لە گشتگیربوون و توندوتۆڵ بووندان‪.‬‬ ‫بەاڵم لە سۆنگەیەكی دیكەوە ئەگەر گەمارۆكان ئاراستەكەی‬ ‫بەرەو گەمارۆی سیاسیی بشكێتەوە‪ ،‬قازانجی زیاتر بۆ خەڵك‬ ‫و چاالكان دەستەبەر دەبێت‪ ،‬ئەگەرچی لەم حاڵەتەشدا هەر‬ ‫تێچووەكان لە س����ەرەوەیە‪ ،‬بەاڵم جیاوازییەكە لەوەدایە كە‬ ‫ش����ەڕە ئابوورییەكە لە س����ەر بنەمای بەرژەوەندیی واڵتانی‬ ‫دیكەوە كۆماری ئیس��ل�امییە‪ ،‬بەاڵم گەرمارۆ سیاسییەكە بە‬ ‫تەوەرمەندیی مافەكانی خەڵكەوەیە‪ .‬نموونەی بچووك‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە جێ ئەم چەش����نە گەمارۆدانە‪ ،‬گەمارۆكانی ساڵی ‪٢٠١٠‬‬ ‫ئەمریكا و گەمارۆكانی س����اڵی ‪٢٠١١‬ی یەكیەتیی ئورووپا دژ‬ ‫بە پێش����ێلكارانی مافی مرۆڤ لە ئێران ب����وو‪ .‬بە پێی ئەو‬ ‫گەمارۆانە ئەو كەسانەی كە ناویان لە لیستی رەشدا هاتووە‪،‬‬ ‫سامانەكانیان دەستی بە سەردا دەگیردرێت و رۆیشتنیشیان‬ ‫ب����ۆ نێو یەكیەتی����ی ئورووپا قەدەغەیە‪ .‬ئ����ەم كارە دەبێتە‬ ‫هۆكاری ئەوەی كە كاربەدەستانی كۆماری ئیسالمی هەست‬ ‫بەوە نەكەن كە بە دوور لە هیچ چەشنە مەترسییەك دەتوانن‬ ‫دەست بۆ جینایەت بەرن‪ ،‬ترسێكی وایان بۆ دروست دەبێ‬ ‫كە پێویستە رۆژیك لە رۆژان وەاڵمدەری كردەوەكانی خۆیان‬ ‫بن‪ ،‬هەروەها ئەم پەیامەش بە تێكۆش����ەرانی نێوخۆ دەدات‬ ‫كە تێچوودانەكان و رەنجەكانی ئەوان‪ ،‬بە فەرمیی ناسراوەو‬ ‫جیهان بە فەرمی دانی پێداناوە‪ .‬لە الیەكی دیكەوە‪ ،‬گوشاری‬ ‫ئابووری زیاتر رووبەرووی خەڵك دەبێتەوەو دەسەاڵتداران و‬ ‫گرێدراوانیان بێبەش لەو گوشارانەن‪ ،‬بەاڵم گوشاری سیاسی‬ ‫لە س����ەر بنەمای رەچاوكردنی م����اف و ئازادییەكانی خەڵك‬

‫‪20‬‬

‫‪21‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫وەرگرتن����ەوەی دڵنیایی و هێمنی لەوان و هیوابەخش����ین بە‬ ‫خەڵك و چاالكانی دیموكراسیخوازە‪.‬‬ ‫عارف نادری س����ەبارەت بەوەیكە ئایا رێبەرانی رژیم لەژێر‬ ‫گوش����اری گەمارۆكان دا ئامادەن دەس����ت لە درێژەدان بە‬ ‫بەرنام����ە ئەتۆمییەكانیان هەڵگرن و پابەند بن بە یاس����ا و‬ ‫رێوش����وێنە جیهانییەكانەوە‪ ،‬دەڵێت‪ :‬بە دڵنیاییەو هەروەك‬ ‫( ‪ )٣،٢،٢٠١٢‬خامنەی����ی رێب����ەری رێژی����م رایگەیاند ئەوان‬ ‫ئامادەی پاشەكش����ە نی����ن‪ ،‬ئەگەرچی لە كات����ی تەنگانەدا‬ ‫هەروەك پێشتریش كردوویانە‪ ،‬جامی ژەهریش هەڵدەكێشن‪،‬‬ ‫بەاڵم چونكە ئەزموونی س����ەدام و قەزافییان لە پێش چاوە‪،‬‬ ‫كە هەم چۆكیانی����ان پێیان داو هەمیش دەس����ەاڵتەكانیان‬ ‫رووخان����د‪ ،‬بۆیە تا گەرنتییەكی ت����ەواو بۆ مانەوەی خۆیان‬ ‫دەس����تبەر نەكەن ئامادەی وەها كارێك نابن‪ ،‬ئەوان چەكی‬ ‫كۆمەڵكوژیان لە بەر ئەوە دەوێت‪ ،‬بۆیە ئامانجەكەیان روونە‪،‬‬ ‫گەرەنتیی پاراس����تنی مانەوەیان‪ ،‬نرخەكەشی بۆیان گرینگ‬ ‫نیە‪ ،‬كە چی بە س����ەر ئێران و خەڵكدا دێت‪ ،‬رەنگە كۆریای‬ ‫باكوور نموونەی باش لەو بوارەدا بێت‪...‬‬ ‫ل����ە پێكهات����ەی دەس����ەاڵتداریی ئێران����دا وەاڵمدەربوون‪،‬‬ ‫شەفافییەت و ویژدانی بەرپرسیارەتی واتایەكی راستەقینەی‬ ‫لە پراكتیكدا نیە‪ ،‬چونكە تەنیا دەس����ەاڵتی گەلی دەتوانی‬ ‫خاوەنی وەها دەروەس����تیی و بەرپرسیارەتییەك بیت‪ ،‬بۆیە‬ ‫لەوەها دۆخێكدا‪ ،‬بە بیانۆی گەمارۆكانەوە‪ ،‬ناتوانایی گارگێڕی‬ ‫و ناكارامەیی دەس����ەاڵتداریی خۆی����ان پەردەپۆش دەكەن و‬ ‫پاساوی بۆ دەتاشن‪ ،‬دەیەی ‪٦٠‬ی هەتاوی ئاوێنەی بااڵنوێنی‬ ‫ئەو راس����تییەیە كە بە بیانووی ش����ەر‪ ،‬یان بە س����ازكردنی‬ ‫كەش و هەوای ش����ەر‪ ،‬هێنانە ئارای فەزای ترس و تۆقاندن‬ ‫و بەرێخستنی ماشینی سەركوت‪ ،‬ناروونی و وەاڵمدەرنەبوون‬ ‫زیاتر لە هەموو قۆناخیكی دیكە خۆی دەنوێنێت‪...‬‬ ‫لەوەها هەلومەرجێكدا‪ ،‬كە كۆماری ئیس��ل�امی نە ئامادەیە‬ ‫رێز لە خواس����ت و ئی����رادەی نەتەوەكانی ئێران بگرێت و نە‬ ‫ئامادەش����ە رێز لە خواست و ویس����تی نێونەتەوەیی بگرێت‪،‬‬ ‫هەروەه����ا بە لە پێ����ش چاوگرتنی دۆخ����ی نالەباری نێۆخۆ‬ ‫كە ل����ە قۆناخی پێش����ێڵكاریی مافی م����رۆڤ تێپەر بووەو‬ ‫بە پێی یاس����ا نێونەتەوەیی����ەكان دەچێتە خانەی جینایەت‬ ‫دژ بە مرۆڤایەتییەوە‪ ،‬چونكە سیس����تماتیك و گش����تگیرە‪،‬‬ ‫دەتوانین بڵێن هەلومەرجی تایبەتی لە ئارادایەو پێویس����ت‬ ‫بە دەس����تێوەردانی مرۆڤدۆس����تانە هەیە‪ ،‬چونكە راس����تی‬ ‫ئەوەیە تەنیا بە هۆی وەها یارمەتییەكەوە دەكرێت پێش لە‬ ‫سەركوتی سیستماتیكی دەسەاڵتێكی توتالیتێر بگیردرێ‪.‬‬ ‫ج���ەالل كیشوەردوس���ت‪ ،‬چاالكی سیاس����ی رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردس����تان ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە بە هەموو شێوەیەك‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردس����تان لەژێر گوشاردایە‪ ،‬هیچ كات بە پێی‬ ‫بەرنامە و پرۆگرامی بنەرەتی واڵت ئیزنی گرتنە ئەس����تۆی‬ ‫پلەكانی لەش����كری و كیش����وەریان پێ نەدراوە و نادرێ‌‪.‬‬

‫چونكە ل����ە باری نەتەوەی����ی و ئاینیەوە لەگ����ەڵ ریژیم لە‬ ‫ناتەباییدایە‪ .‬وتی ‪ :‬تەنانەت لە ماوەی ‪ 33‬س����اڵدا ئیزنیان‬ ‫نەداوە كە نوێنەرانی راس����تەقینەی خەڵك تەنانەت بە پێی‬ ‫پێوەركانی خودی نیزام ببێتە نوێنەر و بچێتە پەرلەمان‪.‬‬ ‫ج����ەالل كیشوەردوس����ت‪ ،‬باس ل����ە بارودۆخ����ی ئابوویی‬ ‫رۆژهەاڵت����ی كوردس����تان دەكات كە بەپێی ئ����ەو تێروانینە‬ ‫ئەمنیەتیە و هەروەها باوەر نەكردن لە الیەن ریژیمی ئێرانەوە‬ ‫بە خەڵكی كوردس����تان كەشێكی پڕ لە ترس و تۆقاندن لەو‬ ‫ناوچەیەدا دروست كردووەو بەو بیانوەوە ئیزنی هیچ چەشنە‬ ‫س����ەرمایەگوزارییەكی ئابووری و كلت����ووری لەو ناوچەیەدا‬ ‫ن����ادا و تەنانەت ئیزنی س����ەرمایەگوزاری بە س����ەرمایەدارە‬ ‫كوردەكانیش نادا‪ .‬كیش����وەر دوست ئەوەشی ووت‪ :‬هەربۆیە‬ ‫خەڵكی زەحمەتكێش لەوپەری هەژاریدا دەژین و ناچارن بۆ‬ ‫بژێوی خۆیان سینگ وەبەر گوللەبدەن و لەسەر سنوورەكان‬ ‫قاچاخی بكەن و دەبینین كە رۆژانە چەندان كەس دەكەونە‬ ‫بەر دەس����ت درێژی گوللەو یا لەس����ەر مین دەكەون‪ ،‬یاخود‬ ‫چەك هەڵدەگرن یان بۆ شارە گەورەو پیشەسازییەكان كۆچ‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫هۆزان رۆژنامەنووس لە رۆژهەاڵتی كوردس����تان سەبارەت‬ ‫بە ئازادی رۆژنامەنووس����ی و رەوش����ی رۆژنامەنووس����ان لە‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردس����تان ‪ ،‬هێما بۆ ئەوە دەكات كە لە ماوەی‬ ‫دەس����ەاڵتداریەتی كۆماری ئیس��ل�امیدا لەئێران‪ ،‬هەتا ئێستا‬ ‫كۆڕی گشتی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتوەكان یەك دوو ساڵ‬ ‫نەبێ‪ ،‬هەموو س����اڵێ‌ س����ەبارەت بە پێشێلكارییەكانی مافی‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬كردەوەكانی كۆماری ئیس��ل�امیی لە بڕیارنامەكانیدا‬ ‫مەحك����ووم كردووە‪ .‬هەتا ئێس����تا ‪ 38‬رۆژنامەوان لەئێراندا‬ ‫ك����وژراون و ‪ 149‬رۆژنامەن����ووس لە بەندیخان����ەدان و ‪122‬‬ ‫بەرێوەبەر و نوس����ەری وێبالگ و سایت لە بەندیخانەدا دان‪.‬‬ ‫ئەوە خش����تەیەكی باوەر پێكراوە كە ماڵپەری رۆژنامەنووس‬ ‫و هەواڵنێری بێ س����نوور پشتراستیان كردۆتەوە‪.‬ئەو ئامارە‬ ‫هەتا ئێستا نەك كەمی نەكردووە بەڵكوو رۆژ بە رۆژ زیاتریش‬ ‫دەبێ‪ .‬ناوبراو ئەوەش����ی وت‪ :‬چەند هەفتەنامە و گۆڤارێكی‬ ‫دوو زمانە فارس����ی ـ كوردی ئیزن����ی چاپیان پێ درا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تەمەنەكەیان زۆر كورت بوو و زۆری نەبرد س����ەریان خستنە‬ ‫بەر گڕوتینی سانس����ۆری ئیس��ل�امییەوە زمانی����ان لەبنەوە‬ ‫دەرهێنان‪.‬بەتایبەتی دوای هاتنە سەركاری ئەحمەدی نەژاد‬ ‫ئیتر ئەو رەوشە بە قەڵەمبازێكی توند بەرەو خراپتربوونێكی‬ ‫سامناك چووە‪ .‬ئێس����تا كۆمەڵێك رۆژنامەنووس و چاالكی‬ ‫مەدەن����ی و ژینگەپارێ����زی كوردی ل����ە زیندانەكانی ریژیمی‬ ‫ئیسالمیی ئێراندان‪.‬‬

‫م‬ ‫ۆ‬ ‫د‬ ‫ێ‬ ‫ڕ‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫ژ‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ئ‬ ‫ێرانی‬

‫هێرش كەریمی‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫مۆدێڕنیتە لە سەرەتاكانی سەدەی ‪ 17‬لە بریتانیا و فەرانسە‬ ‫دەست پێ دەكات و چەمكێكە كە بۆ پێشكەوتنەكانی مرۆڤ‬ ‫ل����ە بواری ئاوەز و زانس����ت و تكنولوژیی و پیشەس����ازی و‬ ‫فەلسەفە‪ ،‬بە كاردێت‪.‬‬ ‫س����ەرەتای مۆدێڕنیتە هاوكات لەگەڵ جیابوونەوەی مرۆڤ‬ ‫لە س����ەر بنەمای عەقلی خۆی بوو و لێرەدایە كە مرۆڤ بیر‬ ‫لە خ����ۆی و جیهانی دەوروبەری خ����ۆی دەكاتەوە‪ .‬جیهانی‬ ‫دەوروب����ەری خۆی دەتوانن باوەڕ و خورافیەكانی كۆمەڵگای‬ ‫نەریتی‪ ،‬میتافیزیك و سروشت بێ‪ .‬هەر لە سەر ئەم خاڵەیە‬ ‫كە مرۆڤ دەبێتە س����وژە(خەڵك ناس) و سروش����ت دەبێتە‬ ‫ئوبژە (ناسراو)‪.‬‬ ‫ل����ە رەوت����ی مۆدێڕنیت����ەدا هێن����دێ‌ چەمكی ن����وێ‌ وەك‬ ‫عەقالنیەت‪ ،‬زانست خوازی‪ ،‬تاكگەرایی‪ ،‬كۆمەڵگای مەدەنی‬ ‫و روون كردنەوە دێتە نێو پێكهاتەی فیلسوفەكانی رۆژئاوا‪.‬‬ ‫رەخنەگەرانی مۆدێرنیتە دەڵێن‪« :‬مۆدێڕنیتە جۆرێك بێ‬ ‫س����نووری تێدایە و رەوتی مۆدێڕنیتە لەگەڵ رەوتی پیشەیی‬ ‫ب����وون و مكانی����زم بوونی ژیان و گەورە بوونی ش����ارەكان‪،‬‬ ‫بۆتە هۆی ئەوەی مرۆڤ لە هەست و مرۆڤایەتی خۆی دوور‬ ‫بێتەوە و بە هۆی بەكارهێنانی ئاوەزی تەنیا‬ ‫و بە بێ هەست‪ ،‬مرۆڤ لە خۆی‬

‫بێگانە بێت و تەنیا بمێنێتەوە»‪.‬‬ ‫پۆس����ت مۆدێرنیتەكانیش وەك‪ ،‬ژاك دریدا‪ ،‬شیل فۆكۆ‪،‬‬ ‫لێوتار و ئیهاب حەس����ەن لە سەر ئەو باوەڕن كە مۆدێڕنیتە‬ ‫لە ناوەراس����تی س����ەدەی بیس����تەم دا تەواو بووە و ئێستا‬ ‫س����ەردەمی پۆس����ت مۆدێڕنیزە‪ ،‬بەاڵم مۆدێڕنیتە بە هەموو‬ ‫رەخنە و كێش����ەیەك كە لە سەریەتیی‪ ،‬كاریگەری زۆری لە‬ ‫سەر ژیانی ژنانی جیهان هەبووە‪.‬‬ ‫دیارە ژنانیش هیچ كات نەیانتوانیوە بگەنە ئاستی ئەو بەشە‬ ‫راستەقینە و یەكسانیەی خۆیان كە لە ژیان دیانهەوێ‌‪ ،‬بەاڵم‬ ‫باروودۆخیان لە چاو زەمەنی پێش مۆدێرندا زۆر گۆڕاوە‪.‬‬ ‫لە كۆمەڵ����گا مۆدێڕنەكاندا‪ ،‬پێوەندیی ژن و پیاو لە كاتی‬ ‫كار و خوێندن و لە كۆمەڵ و بنەماڵەدا زۆرتر و ئاش����كراتر‬ ‫ب����ووە و هاورییەتی ژن و پیاو وەك هاورێیەتی پیاو لە گەڵ‬ ‫پیاو ش����تێكی ئاس����اییە‪ .‬دیارە البردنی باوەڕی «ترس لە‬ ‫پیاو» لە بیر و زەینی ژن‪ ،‬دەبێتە هۆكاری البردنی كۆسپێك‬ ‫لە سەر رێگای سەركەوتنی ژن و بەشداری ژن لە كۆمەڵگادا‬ ‫و زۆر ل����ەو گومانە و ترس����انە كە لە دڵ����ی ژندا هەیە‪ ،‬الی‬ ‫دەبات‪.‬‬ ‫بزووتنەوە فیمینیس����تیەكان‪ ،‬ئالوگۆرێكی زۆریان لە سەر‬ ‫رەوت����ی هەن����گاو هەڵگرتنی ژنان بەرەو گەیش����تن بە مافە‬ ‫رەواكانیان پێك هێناوە و دیارە ئەم بزووتنەوانە بە شێوەی‬

‫‪22‬‬

‫بە تەواوی ئەم ش����تانەوە‪ ،‬بەش����داری ژن����ان لە كۆمەڵدا‬ ‫ێ نكۆڵی لە‬ ‫و ئاس����تی خوێندەواری����ان زۆرتر بوو و ناك����ر ‌‬ ‫دەسكەوتەكانیش بكرێ‌‪.‬‬ ‫ب����ە هەر حاڵ لە كاتی مەش����روتەوە هەتا راپەرینی ‪57‬ی‬ ‫هەت����اوی كۆمەڵ����گای ئێران لە ئەزموون����ی هەنگاونان بەرە‬ ‫و مۆدێڕنیت����ەدا بوو‪ ،‬ژن����ان بە هەموو كێش����ەكانیانەوە لە‬ ‫كۆمەڵگادا بەشدار بوون و پێوەندیی كۆمەاڵیەتیی ژن و پیاو‬ ‫ل����ە كۆمەڵگادا رووی لە زیاد ب����وون دەكرد‪ ،‬باوەڕە بایەخە‬ ‫كلتوورییەكان����ی كۆمەڵگاش ب����ەرە و مۆدێڕنییەت دەچوو‪،‬‬ ‫هەڵبەت رەوتی مۆدێرنیزاسیون لە هەموو شوێنێكی ئێراندا‬ ‫یەكسان نەبوو‪.‬‬ ‫دوابەدوای شۆڕش����ی گەالنی ئێران لە ساڵی‬

‫‪23‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫جیاواز هەموو ش����وێنێكی جیهانی����ان لە بیرۆكەكانی خۆیان‬ ‫تەنیوە‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫لەپێوەندی����ی كۆمەڵگای ئێران دەبێ ئام����اژە بەوە بكر ‌‬ ‫ك����ە كۆمەڵگای ئێس����تای ئێران رەوتێكی یەكس����انی بەرەو‬ ‫مۆدێرنیتە ئەزموون نەكردووە و لە ئێران پەرە س����ەندنێكی‬ ‫هەمە الیەنە بەر چاو ناكەوێت‪.‬‬ ‫لێرەدا ب����ە پرس����یارێك دەتوانین بچینە نێ����و ناوەرۆكی‬ ‫مەس����ەلەكەوە‪ ،‬ئەویش ئەوەیە ك����ە مۆدێرنیتە كەی و چۆن‬ ‫هات����ە نێو ئێران؟ لە هەمان كاتدا كە لە رۆژئاوا بەس����تێنی‬ ‫فەلس����ەفی مۆدێرنیتە ئامادە دەكرا‪ ،‬ب����ە داخەوە لە ئێران‬ ‫هیچ چەش����نە مۆدێڕنیتەیەكی فكری ـ فەلس����ەفی لە ئارادا‬ ‫نەبوو‪ .‬بەاڵم لە نەبوونی بەس����تێنی فیكری و فەلس����ەفی و‬ ‫كولتووری مۆدێڕنیتەدا ئامرازی پیشەیی نوێ‌ بۆ یەكەم جار‬ ‫بە دەس����ت برایانی «ش����ێرلی» لە بواری چەكداری‌دا هاتە‬ ‫ئێران‪ ،‬لە بواری زانست و فیكریدا‪ ،‬بەرە و مۆدێرنیتە چوون‬ ‫لە س����ەردەمی «ئەمیر كەبیر»ەوە ب����ە دانانی خوێندنگەی‬ ‫«دارالفنون» دەس����ت پێدەكات‪ ،‬لە ب����ورای كۆمەالیەتیی و‬ ‫ێ ئاماژە بە كاتی «مەشروتیەت» لە ئێران‬ ‫سیاسیشدا دەكر ‌‬ ‫بكرێ‌‪.‬‬ ‫رەوتی چوون بەرە و مۆدێڕنیتە لە بواری هێزی سیاسییەوە‬ ‫بە دەست «رەزاخان» بەردەوام دەبێت و لە بواری كولتووری‬ ‫فەرمان����ی البردنی حیجاب دەدات و ل����ە بواری چەكداری و‬ ‫هێ����زی نیزامیی رەوتی مۆدێرنیزاس����یۆنی چەكداری خێراتر‬ ‫دەكات و‪ ....‬هیتد‪.‬‬ ‫بە داخەوە لە بەر نەبوونی كۆڵەكەی فەلسەفی مۆدێڕنیتە‬

‫ل����ە ئێران و نەبوونی فیلس����وفی مۆدێ����ڕن‪ ،‬ژنان لە جیاتی‬ ‫یارمەتی دان بۆ مس����ۆگەر بوونی مۆدێڕنیتە‪ ،‬وەك ئامرازێك‬ ‫لە مۆدێڕنیتەدا ب����ە كار هاتن و تەنیا لە رەوالەت‌دا مۆدێڕن‬ ‫بوون‪ .‬بەم چەشنە جۆرێك دووبەرەكیی و دژایەتیی پێكهات‬ ‫لە الیەكی تریش����ەوە چەمكی پاشایەتی و بوونی سیستمی‬ ‫تاكەكەس����ی خاوەن هێز و دەسەاڵت بە ناوی پاشا خۆی لە‬ ‫خۆی����دا لە گەڵ مۆدێڕنیتە كە تێكەالوی دێموكراس����ییەت و‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنیەت بوو یەكی نەدەگرت‪.‬‬

‫خێراتر بەرەو مۆدێرنیتە چوو بوون‬ ‫ئەو گوشارانە لە سەر ژنان كەمتر‬ ‫بوو‪ .‬زیادەرەوی وگوشارە نەریتی‬ ‫ـ ئایینییەكان وەك پارادۆكسێكی‬ ‫گەورە خۆی نیشان دا‪ ،‬ناوەرۆكی‬ ‫كۆمەڵ����گا خەریك����ی مۆدێ����رن‬ ‫بوونەوە بوو‪ ،‬ب����ەاڵم روالەتێكی‬ ‫نەریت����ی دەس����ەاڵتی گرتب����ووە‬ ‫دەس����ت ئ����ەم نەریت����ی بوونەوە‬ ‫لەگ����ەڵ پێوەندییە كۆمەالیەتی و‬ ‫ئابووریەكان����ی زەمەنی خۆی لە‬ ‫دژایەتیدا بوو‪ .‬لەو شوێنانەش كە‬ ‫پێشتریش نەریتی بوون‪ ،‬هەنگاوە‬ ‫بچووكەكان بەرەو مۆدێرنیتە زۆر‬ ‫بە هێزتر بوو پێوەندیی بەر باڵوی‬ ‫كلتوورەكانی سەردمی هاوچەرخ‬ ‫لە جیهاندا بووە هۆی ئەوەی كە‬ ‫رەوتی هەن����گاو هەڵگرتن بەرە و‬ ‫مۆدێڕنیت����ە تەنانەت لە ش����وێنە‬ ‫نەریتەكانیش لە ئێران دەس����ت‬ ‫پێ بكاتەوە‪ ،‬ژنانی ئێرانیش هەر‬ ‫چەند كە كێشەیان لە چاو پیاوان‬ ‫ئێج����گار زۆرترە ب����ەاڵم خەریكی‬ ‫ه����ەوڵ و تێكۆش����ان و هەن����گاو‬ ‫هەڵگرت����ن ب����ەرە و مۆدێڕنیتەن‬ ‫و بوونەتە كۆس����پی گەورەی سەر‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫‪1357‬ی هەتاوی دا و دەس����ەاڵت گرتنی كلتووری ئایینی و‬ ‫مەزهەبی روانگەی نەریتی لەبارەی ژنانەوە دیس����ان بە هێز‬ ‫بۆوە‪ .‬لە سەرەتاكانی راپەرین و بە تایبەتی لە دەیەی ‪60‬ی‬ ‫هەتاوی دا بیر و بڕوای رادیكالی و توند لە س����ەر ژنان وای‬ ‫كردبوو كە ژنان بكەونە گۆشەی فەراموشییەوە و ژن و پیاو‬ ‫بە توندی لێك جیا دەكرانەوە و عیش����ق و خۆشەویس����تی‬ ‫قەدەغ����ە و حرام ك����را‪ .‬ژنان و پیاوان تووش����ی پارادۆكس‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫لە قەدەغە كرانی عیش����ق‌دا هەن����گاوەكان بەرەو هەوەس‬ ‫چ����وون و گەندەڵی بە نەهێنی پەرەی س����ەند و ژن و پیاو‬ ‫كران بە ئامراز‪.‬‬ ‫لە نەبوون����ی دەس����ەاڵتی عەقالنیدا روانگ����ەكان كەوتنە‬ ‫ژێ����ر چەپۆكی هەوەس و ئارەزووە‪ .‬بەس����تێنی‬ ‫كوولتووری كۆمەڵگا لەو كاتەش����دا‬ ‫یەكسان نەبوولەو شوێنانەی كە‬

‫رێگای نەریتەكان‪.‬‬ ‫ێ كە ئێس����تاش كەم نین ئەو‬ ‫پێویس����تە ئاماژە بەوە بكر ‌‬ ‫ژنان����ەی كە لە رواڵەتدا مۆدێ����ڕن دەنوێنن‪ ،‬بەاڵم لە زەین و‬ ‫بیر بڕوای خۆیاندا هیچ كات سەربەخۆ نەبوون‪.‬‬ ‫لە الیەكی تریش����ەوە بزووتنەوەیەك����ی كۆمەاڵیەتی ژنان‬ ‫بەرچ����او دەكرێ‌ ك����ە نكۆلی ل����ەم بزووتنەوەی����ە ناكرێت‪.‬‬ ‫بزووتنەوەیەكی بێ رێبەریە‪ ،‬بەاڵم ناوەرۆكێكی جەماوەریی‬ ‫ـ دێموكراتێكی هەیە‪ .‬ئەم بزووتنەوەیە رێگایەكی درێژی لە‬ ‫بەردەم دایە هەتاكوو شێوازی مۆدێڕنیتی خۆی ببینێتەوە و‬ ‫رێبەرایەتیی روون و ئاش����كرا هەڵبژێرێ و داخوازییەكانی بە‬ ‫روونی باس بكات‪.‬‬ ‫ئەمرۆ ك����ە لە واڵتی ئێران����دا خوێن����دەواری و خوێندنی‬ ‫ئاكادیم����ی ژنان زۆر بووە و ژنان زۆرت����ر لە پیاوان دەچنە‬ ‫زانكۆ و زانس����تی ژنان لە س����ەرپێگەی خۆیان لە بنەماڵە و‬ ‫كۆمەلگادا خەریكی زیادبوونە‪ .‬ژن����ان زۆرتر بە مافەكانیان‬ ‫ئاش����نا دەب����ن و ئەمانەش هەمووی مزگێن����ی داهاتوویەكی‬ ‫روونترە بۆ بزووتنەوەی ژن لە ئێران‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫بەش����داری ژنان لە بزووتنەوەی دیموكراتیكی هاوچەرخ لە‬ ‫ئێراندا ئەوەندە ئاش����كرایە كە نكۆڵی لێ ناكرێ‌‪ .‬پێشكەش‬ ‫كردنی خەاڵتی نوبیل بە «ش����یرین عیبادی» تێكۆشەر و‬ ‫چاالك����ی مافی مرۆڤی ئێرانی بۆتە هۆی دڵ گەرمی زۆرتر و‬ ‫پتەوتر بوونی هەنگاوی ژنان‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەوە زۆرتر بوونی ئاستی تەندروستی و نزمتر‬ ‫بوون����ی رێژەی منداڵ بوون‪ ،‬كەڵك وەرگرتنی بنەماڵەكان لە‬ ‫ئامرازی نوێی تكنولوژی لە نێو ماڵدا كە بۆتە هۆی ئاسانتر‬ ‫بوونی كاری ناو ماڵ‪ ،‬دەرفەتێكی زۆرتر بۆ ژن دەرەخسێنێ‬ ‫كە بتوانێ‌ بە ژیانی تاكەكەس����ی خۆی باشتر رابگات‪ .‬هەر‬ ‫چەند كە رادەی مەش����غول بوون ب����ە كار بۆ ژنان لە ئێران‬ ‫‪ %10‬ی پیاوان����ە‪ ،‬بەاڵم وردە وردە روو لە زیادبوون دەكات‪.‬‬ ‫پێوەندیی كولتووری ژنانی ئێرانی بە هۆی ئینتێرنێتەوە وای‬ ‫كردووە كە ژنان پێناس����ەی پێگەی خۆیان و ژنانی دیكەی‬ ‫دونیا بكەن و هەوڵ دەدەن داخوازییەكانیان دابین و روونتر‬ ‫بكەنەوە‪.‬‬ ‫ئێس����تا لە ئێران ژنان ‪ 2/5‬بەرابەری پی����اوان خوازیاری‬ ‫تەاڵق����ن‪ ،‬جیاواز لە بابەتە خەمبار و ناخۆش����ەكانی تەاڵق‪،‬‬ ‫رەوتی زیادبوونی ئەم داخوازییە لە الیەن ژنانەوە ئاماژە بە‬ ‫زیادبوونی ئاس����تی زانیاری ژن لە پێوەندیی ماف و پێگەی‬

‫خۆی‪ ،‬هەواڵی باشتر بوونی باروودۆخەكەیەتی‪.‬‬ ‫ژنی ئێرانی خەریكی گەڕانەوە و پیداچوونەوە بە خۆیدا و‬ ‫ناس����ینی خۆیەتی وەك مرۆڤێك‪ ،‬نەك تەنیا وەك دایكێك و‬ ‫هاوسەرێك‪.‬‬ ‫كە واتە ژنان خەریكی دابین كردنی پێناسەیەكی عەقاڵنی‬ ‫لە خۆی و زۆرتر كردنی ئاستی زانست و ئاگاییەكانیەتی‪ ،‬كە‬ ‫ئەمرۆش دەتوانێ‌ یارمەتێكی گەورە بۆ بەدیهێنانی بەستێنی‬ ‫كلتووری و فیكری مۆدێڕنیتە لە ئێراندا بێت‪.‬‬ ‫دیارە ئەگەر بەستینی فیكری‪-‬كلتووری تەژی لە عەقالنیەت‬ ‫بێ����ت‪ ،‬چیدیك����ە ژن وەك ئامراز بە كار نای����ەت و ناكرێتە‬ ‫ئەكتەری شانۆی مۆدێڕنیتە‪.‬‬ ‫هێن����دێ‌ لە بیرمەندانی رۆژئاوا لەس����ەر ئەو بڕوایەن كە‬ ‫مۆدێرنیتە لە رۆژئاوا پێك هاتووە و تەواو بووە‪ .‬بەاڵم ئێران‬ ‫هێش����تا لە هەنگاو هەڵگرتن لە نەریتەوە بەرە و مۆدێڕنیتە‬ ‫دای����ە‪ ،‬و ژنیش خەریكی ناس����ینی رۆڵی بە كەڵك و پێگەی‬ ‫خۆیەتی‪.‬‬ ‫هیوادارین ئەم هەنگاوە زۆری پێ نەچیت‪.‬‬ ‫س‪ :‬كتێبی «حقیقت و سەرەتای مۆدێڕنیتە»‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫‪25‬‬

‫حه‌قیقه‌ت‪ ،‬هونه‌ر و ژیان‬ ‫له‌روانگه‌ی‬

‫نیچه‬

‫و‌‪ :‬گوڵباخ به‌هرامی‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫به‌بڕوای نیچه‪ ،‬پێویس����ته عه‌ق����ڵ له‌خزمه‌تی ژیاندا بێت‪،‬‬ ‫نه‌وه‌کوو ژیان له‌خزمه‌تی عه‌قڵ‌دا بێت‪.‬‬ ‫«هونه‌رم����ان هه‌یه تاکوو حه‌قیقه‌ت له‌ناومان نه‌بات» ئه‌م‬ ‫وته‌یه‌ی نیچه‌‪ ،‬وه‌کوو زۆربه‌ی وته‌کانی‌تر‌ی له‌وانه‌یه به‌گوێی‬ ‫ئێمه‌دا غه‌ریب‌و هه‌س����تپێنه‌کراو بێت‪ .‬خودی نیچه که‌سێک‬ ‫به فه‌یلسووف ده‌زانێت که قسه‌ی ناوه‌خت ئه‌کات‪ ،‬ئه‌و پێی‬ ‫وایه ئه‌وکه‌س����انه‌ی که قسه‌ی باوو وته‌ی به‌ناوبانگ دووباره‌‬ ‫ده‌که‌ن����ه‌وه‌ هه‌رچی بڵێن‪ ،‬وه‌کوو فه‌یلس����ووفێک قس����ه‌یان‬ ‫نه‌کردووه‌‪.‬‬ ‫لێ����ره‌دا چه‌ند پرس����یار س����ه‌باره‌ت به‌بۆچوونه‌کانی نیچه‬ ‫دێته‌ئ����اراوه‌‪ :‬بۆچی ئه‌گه‌ر هونه‌ر نه‌بێت حه‌قیقه‌ت له‌ناومان‬ ‫ده‌بات؟ حه‌قیقه‌ت چییه‌و هونه‌ر چییه؟‬ ‫ئه‌و وته‌یه که حه‌قیقه‌ت ئه‌توانێت نابوودمان بکات‪ ،‬وته‌یه‌کی‬ ‫ناوه‌خت‌و نابه‌جێیه‪ .‬لێکدانه‌وه‌و باسکردن له‌سه‌ر حه‌قیقه‌ت‌و‬ ‫ماناکانی‪ ،‬ئه‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ مێژووی دوورو درێژی مێتافیزیک‌و‬ ‫فه‌لس����ه‌فه‌ی رۆژئاوا‪ .‬به‌اڵم له‌وته‌کانی نیچه‌دا‬ ‫پێوه‌ندییه‌ک له‌نێوان حه‌قیقه‌ت‪،‬‬

‫هونه‌رو ژیان بوونی هه‌یه‪ .‬پێوه‌ندییه‌ک که به‌درێژایی ته‌مه‌نی‬ ‫بیرمه‌ندانه‌ی����دا‪ ،‬له‌گرینگترین دڵه‌راوک����ێ‌و نیگه‌رانییه‌کانی‬ ‫نیچه‌ بووه‌‪ .‬هه‌ربۆیه ئه‌توانین بڵێین که نیچه فه‌یلس����ووفی‬ ‫ژی����ان‪ ،‬هونه‌رو حه‌قیقه‌ته‪ .‬هه‌ڵبه‌ت لێ����ره‌دا پێوه‌ندی نیچ ‌ه‬ ‫له‌ب����ه‌راوه‌ردی پێوه‌ندی نێ����وان ژیان و هون����ه‌ر رێژه‌یه‌کی‬ ‫ئیجابیی����ه‌و له‌گه‌ڵ حه‌قیقه‌ت����دا رێژه‌یه‌کی س����لبییه‪ .‬نیچه‬ ‫دوژمنی حه‌قیقه‌ته‌ له‌کاتێکدا داکۆکیکه‌رێکی راس����ته‌قینه‌ی‬ ‫ژیانه‪ .‬ئه‌و «حه‌قیقه‌ت» به دژبه‌ری ژیان ده‌زانێت‌و پێیوایه‬ ‫«هونه‌ر» ئومێدبه‌خش‌‪ ،‬رزگارکه‌رو باشترین بیانووو پاڵنه‌ره‬ ‫بۆ ژیان‪ ....‬وته‌یه‌کی سه‌رسووڕهێنه‌ره!‬ ‫بۆچ����ی نیچه دوژمنی حه‌قیقه‌ت����ه؟ له‌کاتێکدا که ده‌زانین‬ ‫دوژمنان����ی حه‌قیق����ه‌ت به مرۆڤ����ی هه‌لپه‌ره‌س����ت‌و گومڕاو‬ ‫ن����ه‌زان ئه‌وترێت‪ .‬ئایا ئه‌توانین نیچه له‌ریزی ئه‌وکه‌س����انه‌دا‬ ‫دابنێین؟!‬ ‫ئه‌وه‌ دیارو ئاش����کرایه که نیچه به هیچ شێوه‌یه‌ک ناچێته‬

‫‪26‬‬

‫هیچ بایه‌خێکی نییه‪.‬‬ ‫نیچه هه‌وڵیداوه‌ هۆکاره‌کانی نزمبوونه‌وه بێچاره‌یی مێژووو‬ ‫فه‌رهه‌نگه‌کانیتر بناسێته‌وه‌‪ .‬ئه‌بێ له‌په‌ست بوونه‌و‌ه خۆمان‬ ‫ده‌رباز بکه‌ین و به‌وشێوه‌یه جیهان ببینین که شیاوو شایسته‌ی‬ ‫ژیان بێت‪ .‬ژیانێک پڕاوپڕ له‌ نش����ات‌و خۆش����ی‌و له‌لووتکه‌ی‬ ‫ت‬ ‫کامڵبوون‌و بێنیازیدا‪ .‬ئه‌م ئایدیاله کاتێک مس����ۆگه‌ر ده‌بێ ‌‬ ‫که (ژیان) بنه‌ماو بناغه‌ی هه‌موو به‌هاو بایه‌خه‌کان بێت‌و به‬ ‫پێوه‌رو راده‌ی به‌هاکان دابنرێت‌‪ ،‬نه به پێچه‌وانه‌وه‌‪.‬‬ ‫کاتێک که عه‌قڵ و ئه‌خالق‪ ،‬ژیان مانابکاته‌وه‌و راده‌و پێوه‌ر‬ ‫ب����ۆ ژیان دیاری بکات ‪،‬ژیان س����یس ده‌بێت‌و له‌ناوده‌چێت‌و‬ ‫جیهانیش بێمانا ده‌بێت‬

‫‪27‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ریزی ئه‌وکه‌س����انه‌وه‌و وه‌ها پێناسه‌یه‌ک‬ ‫له‌خۆ ناگرێت‪ .‬ئه‌و بیرمه‌ندو فه‌یلسووفه‌و‬ ‫به‌رهه‌مه‌کان����ی نیچ����ه ئ����ه‌م حه‌قیقه‌ته‬ ‫ئه‌س����ه‌لمێنێت‪ .‬ئه‌وه‌یکه س����ه‌لمێنراوه‌و‬ ‫ئاش����کرایه بۆچوون‌و «تێگه‌یش����تن»ی‬ ‫نیچه وه‌کوو فه‌یلسووفێکه له‌حه‌قیقه‌ت‌و‬ ‫مێژووی حه‌قیقه‌ته‪.‬‬ ‫نیچه گه‌یش����تۆته ئه‌وب����اوه‌ڕه‌ی که تا‬ ‫ئێس����تا «درۆ» ناونراو‌ه «حه‌قیقه‌ت»‪،‬‬ ‫واته ئه‌وه‌یکه تا ئێس����تا بوونی هه‌بووه‪،‬‬ ‫«درۆ» ی����ه له‌پۆس����تاڵی حه‌قیقه‌تدا‪.‬‬ ‫نیچه ‪،‬خۆی به یه‌ک����ه‌م که‌س ده‌زانێت‬ ‫که حه‌قیقه‌تی که‌شف کردووه‌و «درۆ»‬ ‫ی وه‌کوو «درۆ» هه‌ستپێکردووه‌‪ .‬واته‬ ‫تێگه‌یشتنێکی راسته‌قینه له‌جیاکردنه‌وه‌و‬ ‫فامی درۆ له‌به‌رانب����ه‌ر حه‌قیقه‌ت‪ .‬نیچه‬ ‫پێمان ئه‌ڵێت که‪ :‬هه‌ر له‌س����ه‌ره‌تاکانی‬ ‫ژیانه‌و‌ه پرسی پێوه‌ندی‌و رێژه‌ی هونه‌رو‬ ‫حه‌قیق����ه‌ت‪ ،‬زۆر جی����ددی وه‌رگرتووه‌و‬ ‫هه‌میش����ه له‌رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی دژایه‌تی‬ ‫هون����ه‌رو حه‌قیقه‌ت ‪ ،‬له‌دڵیدا هه‌س����تی‬ ‫به ترس����ێکی پی����رۆز ک����ردووه‌‪ .‬نیچه‬ ‫ئه‌ڵێ‪(:‬حه‌قیق����ه‌ت زی����ان به‌مرۆڤه‌کان‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێ����ت له‌به‌رئه‌وه‌یک����ه دزێ����وو‬ ‫ناشیرینه)‪.‬‬ ‫بۆچ����ی «حه‌قیقه‌ت» دزێووه‌ و دژی‬ ‫ژیان‌و هونه‌ره؟‬ ‫به‌بڕوای نیچه چه‌مك‌ومانای به‌رزو بااڵ‌و جیهانی راسته‌قینه‬ ‫بۆیه خوڵقێنراوه‌و س����اخته‌کراوه‌ ‪‌،‬تا ته‌نی����ا جیهانێک که‬ ‫بوونی هه‌یه بێ بایه‌خ و که‌مره‌نگ بکاته‌وه‌و بۆ راستییه‌کانی‬ ‫ئه‌م جیهانه(زه‌مینییه) هیچ ئامانج‌و ئه‌رکێک بوونی نه‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌یکه ره‌س���� ‌هن‌و ریش����ه‌داره ژیانه‪ ،‬هه‌مووش����تێک ئه‌بێ‬ ‫له‌خزم����ه‌ت ژیاندا بێت‌و هه‌رش����تێک که ل����ه‌دژی ژیان بێت‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر حه‌قیقه‌تیش بێت ناپه‌سه‌ند‌و دزێوه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم «ژیان» چییه؟ ئایا مه‌به‌س����تی نیچه ژیانه به هه‌ر‬ ‫نرخێک ؟ ئایا مه‌به‌ستی ‪،‬به بێده‌سه‌اڵتی‌و بێچاره‌یی هه‌وڵدان‬ ‫بۆ درێژه‌پێدانی ژیانه؟ ئه‌گه‌ر وابێت چیتر قسه‌کردن له‌باره‌ی‬ ‫نزمبوون����ه‌وه‌و به‌رزبوونه‌و‌ه که‌ب����ه‌رده‌وام ئاماژه‌ی پێکراوه‌‪،‬‬ ‫بێماناو بێهووده‌ ده‌بوو‪.‬‬ ‫ژیان بنچینه‌و بنه‌مایه‪ ،‬به‌اڵم ژیانی په‌س����ت‌بووو نزم بوو‪،‬‬

‫چاوە باڵ سەوزەكان‬

‫‪1390‬ی هەتاوی‬ ‫رەشەمەی ‪1390‬ی‬ ‫‪ 45‬رەشەمەی‬ ‫الوان ‪45‬‬ ‫الوان‬ ‫هەتاوی‬

‫پڕ بەو كورس�������یەی‬ ‫كە لە س�������ەری دانیشتبوو‬ ‫خ�������ۆی هەڵمس�������اندبوو‪.‬‬ ‫بەقەد نێرە ب�������ۆ قلەیەك‬ ‫خۆی فش كردبووە‪.‬‬ ‫سەد گرێی لە نێوچاوانی‬ ‫خستبوو‪ .‬بەرخەبەبەی بە‬ ‫سەر ملە چرچ و لۆچەكەیدا‬ ‫شۆڕ كردبۆوە‪ .‬چاوە زەق‬ ‫و ناحەزەكانی كە دەتكوت‬ ‫ئاورت تێدا هەڵكردوون‪،‬‬ ‫بڕیب�������ووە چاوەكانمن و‬ ‫بەو دەنگە گڕ و ناخوشەی‬ ‫ك�������ە دەتكوت ل�������ە زاری‬ ‫ئەش�������كەوتەوە دێتە دەرێ‪،‬‬ ‫فەرمانی دەدا‪:‬‬ ‫دەبێ هەر لە سەر چۆك‬ ‫دانیش�������ی‪ ،‬پارووەك�������ەت‬ ‫ب�������ە الی چەپدا بجووی‪.‬‬ ‫ل�������ە س�������ەر تەنیش�������ت بە‬ ‫الی راس�������تدا بن�������ووی‪.‬‬ ‫هەر ل�������ەو پەنجێرەیانەوەـ‬ ‫ئ�������ەوەی رووب�������ەڕووت ـ‬ ‫بڕوانی�������ە دەرێ‪ .‬ه�������ەر‬ ‫رۆژە و ژەمێكت خواردن‬ ‫دەدرێت�������ی‪ .‬جارێكی�������ش‬ ‫ئیزن�������ی دەس�������ت بەئاو‬ ‫چوونت هەیە‪ ،‬بۆت نییە‬ ‫زیاتر لەوان�������ە بخوازی‪،‬‬ ‫ئەمە فەرمانێك�������ە و ئێمە‬ ‫دەیدەین‪.‬‬ ‫بڕیاری�������ش بڕی�������اری‬ ‫ئێمەی�������ە‪ .‬س�������ەری خۆت‬

‫داخە و وس�������تەت‬ ‫لێوە نەی�������ە‪ ،‬ورتەت لێوە بێ دەمت دەش�������كێ و بێددان‬ ‫دەمێنیتەوە‪.‬‬ ‫چاوی�������ان كردمەوە و لە س�������ەر كرس�������ییەكی رەق‌وتەق‬ ‫دایاننام‪ .‬بە بە پاسەوانێكی تووڕە و تۆسن و زەبەالحیان‬ ‫ئەس�������پاردم كە ژەهری لە نێو چاوان دەباری‪ .‬خۆیان بە‬ ‫فیزێكەوە چوونە دەرێ‪ .‬جیڕەجیڕی كورس�������ییەكە مێشكی‬ ‫س�������ەری بردبووم‪ .‬جووڵە و وستەم لەخۆم بریوە‪ .‬هاكا‬ ‫هەر چوار پەلی لە یەك بترازی و شڵپ بكەومە خوارێ‪.‬‬ ‫كورسییەكە كە لە نێوەڕاست دیوێكی چوار فەسڵیداكە بە‬ ‫سەدان پەنجێرەی تێدابوو‪ ،‬داندراوە‪ .‬هەر پەنجێرەیەكیان‬ ‫دەیڕوانییە دیمەنێكی ش�������ەنگ و تایبەت‪ .‬ئەمەی (كە هەر‬ ‫پەنجێرە و دەیڕوانیە دیمەنێكی ش�������ەنگ و تایبەت) هەر‬ ‫بە ئەقڵی خۆم لێكم دابۆوە‪ .‬دەنا ئەمن بۆم بەبوو تاقە‬ ‫جارێكیش بۆ تەماشا كردن بچمە بەر ئەو پەنجێرانەی ییكە‪.‬‬ ‫پەنجێره تایبەتییەكەی من دەیڕوانییە دەش�������تێكی كاتۆر و‬ ‫ویش�������كەڕۆ كە نێوەنێوە چەند بنچك�������ە گیا و دروویەكی‬ ‫نیوەتەڕ و نیوەویشكی لێ روابوو‪.‬‬ ‫دەنا هەتا چاو هەتەری دەكرد‪ ،‬هەر ئەو ییمەنە دووبارە‬ ‫دەبوو‪ .‬تاپۆی دارس�������تانێكی دوور كە زیاتر لە تراویلكە‬ ‫دەچوو‪ ،‬دیار بوو‪ .‬ئەوان دەیانگوت» ئەو دارستانە بەرین‬ ‫و دڵگرە پڕیەتی لە مەل و میوەی دەنگ خۆش و بەتام»‬ ‫بەاڵم من چاوم هەتەری لێ ناكا و هیچم بۆ ناچێتەوە‬ ‫سەر یەك‪ « .‬با ئەوەش یڵێم كە من چاوێكی زۆر تیژ و‬ ‫دووربینیشم هەیە‪ ،‬تەنیا هەر ئەوەی دێتە بەر چاوی من‬ ‫هەر ئەو دڕووداڵە بیوە گیان و ویشكەاڵنەیە‪ ،‬بە ئەسپایی‬ ‫لەسەر كورسییەكە دێمە خوارێ‪ ،‬دەورێك بە ژوورەكەمدا‬ ‫لێدەدەم‪ .‬با پ�������ەردەی یەكێك لە پەنجێرە یاس�������اغەكان‪.‬‬ ‫دیمەنێكی سەیر س�������ەرنجم بۆ الی خۆی رادەكێشێ‪ .‬لە‬ ‫نێوڕاس�������تی حەس�������اری ماڵێكدا دوو كیژی نیۆەرووت لە‬ ‫حوزێكدا مەلە دەكەن‪ .‬شۆڕەبییەك دەمی ناوەتە نێو دەمی‬ ‫حەووەكەوە‪ .‬لەس�������ەر چڵێكی دارە كەدوو بەلبولی نێر و‬ ‫مێ گۆرانی دەڵێن‪ .‬لەس�������ەر چڵێك�������ی تری‪ ،‬دوو كۆتری‬

‫‪28‬‬

‫دامركان�������ی محاڵ�������ە‪.‬‬ ‫مێشكم و هەنگی هزرم‬ ‫مێش�������كم مێلوورە تێی‬ ‫مێش�������كم لەب�������ەر یەك‬ ‫بۆمبی پرس�������یار و لە‬ ‫س�������ەرم وەك نارنجۆك‬ ‫لەتەكان دەبنە هەزاران‬ ‫لەت�������ە چ�������او دوو باڵی‬ ‫ب�������ە نێ�������و ژوورەكەدا‬ ‫كوت سەریان دەدەن بە‬ ‫دەیانش�������كێنن‪.‬‬ ‫و‬ ‫شوشەكاندا دەكێشن ‪،‬‬

‫خۆێن پەنگ دەبەس�������تی و‬ ‫جەستەی نیوەگیانی پاسەوان وەسەر‬ ‫خۆی�������ن دەكەوێ‪ .‬خۆین بە زار و كەپۆیدا دەچێتە‬ ‫گەروویەوە و دەینخكێنێ‪ .‬تەرمی پاس�������ەوانەكە كە بە‬ ‫دەم ش�������ەپۆلی خۆینەوە ل�������ە پەنجێرەیەكەوە دەڕژێتە‬ ‫كۆاڵنەكەوە‪ .‬پۆلێك باڵندەی سەربەستی بااڵنەخشین‬ ‫بە ئاسمانی س�������ەر تەرمەكەوە یاری دەكەن و گۆرانی‬ ‫دەچڕن‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫هەتاوی‬ ‫‪1390‬ی هەتاوی‬ ‫رەشەمەی ‪1390‬ی‬ ‫‪ 45‬رەشەمەی‬ ‫الوان ‪45‬‬ ‫الوان‬

‫دەفس�������ێ‪ ،‬خۆیان لە‬ ‫و دەچنە س�������ەر دڵی‬ ‫دەدەمە پاس�������ەوانەكە‪،‬‬ ‫ئاگای ل�������ە مەحمودی‬ ‫هومسیان بە مەلی‬ ‫بەرەو سەر حەوزەككە‬ ‫دوو كچ و دوو كوری‬ ‫حەوزەكەدا شەڕە ئاو و‬ ‫خۆزگ�������ەم بە خۆیان‬ ‫بەرز كوتبوو‪ .‬شەپی‬ ‫پش�������تمەوە‬ ‫ل�������ە‬ ‫ـ بۆ تەماشای دەرێ‬ ‫ـ خ�������ۆ كف�������رم‬ ‫ـ گ�������ووی زی�������اد‬ ‫س�������ەرم دادەخەم و‬ ‫د ا د ە نیش�������مە و ە ‪.‬‬ ‫دەورووژێن�������ێ‪ ،‬هەر‬ ‫خ�������ۆی قورس�������تر‬ ‫هە ڵد ە كر ێنم�������ن‬ ‫ب�������ە الش�������ەویلكە و‬ ‫خوارێ‪.‬‬ ‫كڵپ�������ەی ئاڵ�������ۆش‬ ‫ئاڵۆش�������ەكە دەیدات�������ە‬ ‫دەورووژێنی‪ .‬دەڵێی‬ ‫داوە‪ .‬ئاڵوش لەوانەیە‬ ‫بەرێ‪ .‬لە ناكاو دەبنە‬ ‫مێشكمدا دەتوقێتەوە‪.‬‬ ‫لە یەك باڵو دەبێ‪.‬‬ ‫چاوی راس�������او‪ .‬هەر‬ ‫س�������ەوزی لێ دەڕوێ‪.‬‬ ‫دەورووژێن‪ .‬شەق و‬ ‫شووشەی پەنجێرەكاندا‬ ‫ئەوانەی سەرەتا خۆ بە‬

‫جووت بە دەم یەكتریدا‬ ‫ئاوەك�������ە هەڵدەكێ�������ش‬ ‫دارەكە‪ .‬س�������یلە داوێك‬ ‫خەونووچكە دەیباتەوە‪.‬‬ ‫بێزەواد نییە‪.‬‬ ‫تام�������ەزرۆی چاوەكانم‬ ‫بەرێ دەكەم‪ .‬ئەمجارەیان‬ ‫نیوەرووت لە نێوڕاستی‬ ‫شەڕە ماچ دەكەن ـ حەك‬ ‫كا ـ ئەم�������ەم بە دەنگێكی‬ ‫كابرای پاسەوان شڵپەی‬ ‫هەستاندبوو‪:‬‬ ‫دەكەی سەگباب!‬ ‫نەكردووە!‬ ‫مەخۆ‪.‬‬ ‫لەس�������ەر كورسییەكەم‬ ‫ئاڵۆشێكی توند سەرم‬ ‫دێ و بارس�������تانی‬ ‫دەكا‪ .‬ئەون�������دەی‬ ‫چۆڕچ�������ۆڕ خۆین‬ ‫الجانگم�������دا دێتە‬

‫ش�������ەهید دەبن‪ .‬بە دوای ئەواندا شوشوكان‬ ‫دەش�������كێن ز داوە ب�������اڵ س�������ووزەكان بەرەوە‬ ‫باوەشی ئاس�������منان دەفڕن‪ .‬خرمەی شوشوی‬ ‫شكاو هاش�������ەی باڵی چاوە سەربەستەكان سەر‬ ‫لە پاسەوان دەشێوێنن‪« .‬وەگەڕێن سەگبابینە!‬ ‫تەماشا كردن تاوانێكی گەورەیە‪ ،‬یاخی بوونیان‬ ‫سزاتان قورس�������تر دەكا» ئەوندەی نەڕاندووە‬ ‫ئارەقەی رەش و ش�������ینی دەرداوە‪ ،‬هەر تاوێ‬ ‫پەالمار دەباتە بەر پەنجێرەیێك‪ ،‬وەك پشیلەی‬ ‫برس�������ی‪ ،‬چنگاوش�������ی چاوە باڵدارەكان دەبێ و‬ ‫پەڕوپۆیان لێ دەكاتەوە‪ .‬س�������ەری هێندێكیان‬ ‫هەڵدەبرووس�������قێنێ و فڕێیان دادته بەر پێی و‬ ‫جیقیان دەردێنێ‪ .‬چاوە هەمیشە دیلەكان هەر‬ ‫گۆی نادەنە ش�������یڕە و هەوای پاسەوانەكە‪ .‬هەر‬ ‫یەكەو بە الیەكدا خۆ دەدەنە دەس�������ت شەپۆلە‬ ‫نەرمەكانی‪ .‬ـ باـ و خۆیان لە سینگ و بەرۆكی‬ ‫سوشت هەڵدەس�������وون‪ .‬باڵەكانیان لە بەر یەك‬ ‫دەڕەوێتەوە‪ .‬هەر شاباڵی لە رەنگێك دەنوێنێ‪.‬‬ ‫سەدان پەلكە زێڕینە دەچێتە ئامێزی ئاسمانەوە‪.‬‬ ‫پاس�������ەوانەكە ش�������ەكەتە‪ ،‬ئارەقەی رەش‌وش�������ینی‬ ‫دەرداوە‪ .‬هەناسەبركێی پێكەوتووە‪ .‬پشتە و‬ ‫قەفار ب عەرزدا دەكەوێ‪ .‬خوێنی چاوە‬ ‫ش�������ەهیدكان جار لەگەڵ جار قەڵپەزە‬ ‫ئ�������ەكا و پێ�������ل دەس�������ێنێ‪ .‬هەر‬ ‫جەش�������تەو بۆتە گڕكانێك و‬ ‫خۆین كفارەی لێوە دەكا‪.‬‬ ‫بیریار بۆكانی‬

‫ل‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ی‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫ق‬ ‫ە‬ ‫اڵ‬ ‫ر‬ ‫ە‬ ‫ش‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ڵەكەوە‬ ‫لە و د یو‬

‫هەتاوی‬ ‫‪1390‬ی هەتاوی‬ ‫رەشەمەی ‪1390‬ی‬ ‫‪ 45‬رەشەمەی‬ ‫الوان ‪45‬‬ ‫الوان‬

‫ی قەاڵ رەشتاڵەكەوە دانیشتبوو‪ ،‬هەردوك القی‬ ‫لە خۆی داماڵیبوو و پاڵی دابۆوەو من چەند رۆژێك‬ ‫بوو میرم نەدەدیت‪ ،‬سەرەتا هەستم پێنەكرد بەاڵم‬ ‫دوای ماوەیەك كە ورد بووم�������ەوە وەبیرم هاتەوە‬ ‫دوامی�������ن جار كە دیتوومە ش�������ەش مانگ لەمەو بەر‬ ‫بوو‪ .‬ئەرێ ش�������ەش مانگ لەمەوبەر! بەوەش س�������ەرم‬ ‫س�������وڕما كە وەبیرم هاتەوە می�������ر یەكەمجار نەبوو‬ ‫ل�������ە بەر چاوان ون دەبوو بەاڵم بۆ چی س�������رنجم‬ ‫نەدابوویە نەمزانی! دوو ش�������ەقەی بەدەستەوە و بوو‬ ‫بەزۆر القەكەكانی وەك بە كۆڵیەوە نابێت بە دوای‬ ‫خۆیدا دەكێشا و زۆری ئاگای لەدەور و بەری خۆی‬ ‫نەبوو س�������ەری بەردابۆوە و خەریكی بژاردنی خشتە‬ ‫سوورەكانی پیاسەڕەو بووو منیش خۆم تێنەگەیاند‪.‬‬ ‫ترس نەبوو‪ ،‬ش�������تێك بوو تێكەڵ بە نیگەرانی‪ ،‬وەك‬ ‫ئەو دەمانەی كتووپڕ بە سەر رووداوێكی چاوەڕوان‬ ‫نەكراودا دەكەوتم‪ .‬كە گەیشتمە سەری كۆاڵنەكەیان‬ ‫هەنگاوەكانم نەختێك شل بوونەوە‪ :‬بچم بڵێم‬ ‫چ�������ی؟ دوو توورەكەك�������ەم دانان و‬ ‫ماوەیەك ڕام�������ام‪ ،‬دەگەڵ وەكە‬ ‫دڵە كوت�������ە دایگرتبووم و‬ ‫هەنگاوەكانمی لینگاولینگ‬ ‫كردب�������وو تەم�������ای خۆم‬ ‫گ�������رت و تا گەیش�������تمە‬ ‫بەر دەرگاكەیەن س�������ەرم‬ ‫هەڵنەبڕی‪ ،‬كە چی دیسان‬ ‫ب�������ۆ ل�������ە لەدەرك�������ە دانەكە‬

‫مریەم قازی ‪ -‬مەهاباد‬

‫داخورپام و لە پڕ دەستم كشاندەوە‪ .‬سەرم هەڵبڕی‬ ‫و بەرلەوەی چاو لە پەنجەرەكەیان بكەم چۆلەكەیەك‬ ‫جیقنەیەكی رۆكردە سەر شانم و هێندە ساردبوو كە‬ ‫تا بێم بیسترمەوە وەك دەرەجە چەقی بەستبوو‪.‬‬ ‫كەس�������یان ل�������ە ماڵ نییە! ش�������ەش مان�������گ دەبێت‬‫رۆیشتوون‪ ،‬پێم وا نییە وازوو بگەڕێنەوە‪.‬‬ ‫لەبەر چی؟‬‫لە بیرم نایا ئەم پرسیارەم كرد یان نا بەاڵم ئەم‬ ‫جیرانەیان بێ وەی هیچ بڵێ دەركەكەی بەس�������ەرمدا‬ ‫داخست! بەر لەوەی بگەرێمەوە دەركەی بۆ جارێكیتر‬ ‫كردەوە و بە ئەسپایی گوتی‪:‬‬ ‫ سێ ساڵییان داوەتێ‪ .‬كاسپێكەی ئەوەیە!‬‫سەرم سوڕمابوو ‪ ،‬كەوتمە گێژاوی چەند پرسیاری‬ ‫ڕەش و سپی ‪ ،‬تاوانبار یان‬ ‫بێتا و ا ن‬

‫‪30‬‬

‫هاوتەریبی یەك لە زەینمدا پیاسەیان دەكرد‪.‬‬ ‫بێدەن�������گ بب�������ووم تفێك رێك بەری هەناس�������ەمی‬ ‫گرتبوو‪ ،‬ترس نەبوو ش�������تێك بووبە تامێكی تفت‬ ‫و نارنجی‪ ،‬خەریكە تاو ئاوادەبێ و گرێكی س�������وور‬ ‫بەربۆتە گیانی ئاس�������مان‪ .‬هەر ل�������ە ئێوارەیەك بەم‬ ‫رەنگەوە بوو كە گووتی‪:‬‬ ‫ لە كاتی وادا چاو لە ئاس�������مان مەبڕە! ئەم ئاگرە‬‫رێك دەخزێتە نێو چاوە جوانەكانت‪.‬‬ ‫لەم بەری قەاڵ رەش�������تاڵەكەوە میر زۆری بیر لە‬ ‫وەنەدەكردەوە كە سێ ساڵ یان دووساڵ یان مانگێك‬ ‫و دوومانگ لەم چوارچێوەیەدا جارێز دەبێت یان‬ ‫نا؟ بەاڵم بۆ خۆی جارو بار دەیگوت‪:‬‬ ‫دادەنیشم نازانم‬ ‫ئەگ�������ە‬ ‫‬‫القەكانم كە‬ ‫ب�������ۆ دەبێ‬ ‫خ�������ۆم نین‬ ‫ئیت�������ر ئی‬ ‫كاتێك زیاتر‬ ‫ل�������ە هەموو‬ ‫ببن!‬ ‫ما ن�������د و و‬ ‫ج�������ارێ دوای‬ ‫هە م�������و و‬ ‫س�������ەرەتا پێدەكەنی‬ ‫ئەم قس�������ەیەی‬

‫دوایە بێدەنگ دەبوو و دەرۆیشت‪.‬‬ ‫جەنابتان؟‬‫مام�������ەوە بڵێم ئەمن كێم كەوتوومە ش�������وێن بابی‬ ‫منداڵەكانی كەس�������ێكی ت�������رەوە؟ نازانم وەاڵمی ئەم‬ ‫پرسیارەم داوە یان نا بەاڵم دەزانم القم وەژان‬ ‫هاتوون! وە بیرم دێتەوە لە مێژە لێرە راوەستاوم‪.‬‬ ‫تەزوویەكی سارد بە هەموو گیانم دا خول دەخواتەوە‬ ‫و لێوەلەرزە دامدەگرێ‪ ،‬لە ماڵێ بڵێم تا ئێس�������تا لە‬ ‫كوێ بووم؟‬ ‫سەرچاوە‪:‬‬ ‫‪www.maryamghazi.blogfa.com‬‬

‫‪1390‬یهەتاوی‬ ‫رەشەمەی‪1390‬ی‬ ‫الوان‪4545‬رەشەمەی‬ ‫الوان‬ ‫هەتاوی‬

‫‪31‬‬

‫گەڕانەوە‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫لە غوربەتەوە‬ ‫بۆ ئامێزی نیشتمان‬ ‫ئەگەر نەگەڕامەوە‬ ‫‪ ...‬وا مەزانە وەكو‬ ‫گەاڵی زەردهەڵگەڕاو‬ ‫لق لق پەرەكانم‬ ‫لەم پاییزە وەرزەدا هەڵوەریوە‬ ‫ئەگەر بەهاریش هات من هەر نەهاتم‬ ‫وا مەزانە خونجەی دڵم‬ ‫هێشتا نەپشكوتووە‬ ‫بەاڵم هەر دێم‬ ‫چون ئەم گەرووە ووشكەم‬ ‫هاوارێكی لە سینەداهەڵگرتووه‬ ‫لە باوەشی ئەوینی تۆدا نەبێ‬ ‫هەرگیزاو هەرگیز‬ ‫لە هیچ ستۆدیۆ یەكی مەرگدا‬ ‫ئاوازی غەریبی و بێ تۆیی‬ ‫بۆ ناژەندرێ‬ ‫هەرگیزاو هەرگیز‬ ‫نۆتەكانی مەرگەساتم‬ ‫گەر‌ خاوەنی هەزارەها پێنوس و‬ ‫هەزارەها پەرەی سپی بم‬ ‫لە دەفتەری یادەكانی تۆدا نەبێ‬ ‫لە هیچ كوێدا بۆ نانوسرێتەوە‬ ‫بەاڵم باوەڕبكە‬ ‫بە بینینی ئەم رۆژگارە‬ ‫بە یادەوەریەكانی دوێنێ‬ ‫پێم وابێ تەنها تەرمەكەم‬ ‫لەبەردەم سوڵتانی ئەوینتا‬ ‫سوجدە دێنێ‬ ‫بۆیە ئیتر با فەرهەنگستانی ووشەكانت‬ ‫ووشەی گەرانەوەم‬ ‫لە نێو ووشەكانیا‬ ‫دەربهێنێ‬

‫شەماڵ مینبە ری‬

‫‪32‬‬

‫تەاڵق‬

‫هەڵبژاردنێكی دێموكراتیك‬

‫فواد حەقیقی‬

‫تەاڵق‬

‫تەاڵق لەڕووی واتای زمانەوانییەوە مانای رزگار بوون دەدا‪.‬‬ ‫بەاڵم فەرهەنگی موعین وەك لێك جیابوونەوەی ژن و مێرد‬ ‫مانای دەكاتەوە‪ .‬تەاڵق لەڕووی چەمكەوە واتە كۆتایی هێنان‬ ‫بە ژیانی هاوس����ەریی لەالیەن ژن و مێردەوە‪ ،‬بە داواكاریی‬ ‫یەكێك لە الیەنەكان‪.‬‬ ‫تەاڵق كاتێ����ك روو دەدا هیچ رێگەیەك ب����ۆ درێژەدان بە‬ ‫ژیانی هاوس����ەریی نەمابێت و پێوەندیی نێوان دوو الیەن بە‬ ‫كردەوە بە بۆنبەست گەیشتبێت‪.‬‬ ‫تەاڵق لە واڵتانی ئیس��ل�امی دا بە پشت بەستن بە بنەما‬ ‫ێ‬ ‫و یاس����ا ئیس��ل�امییەكان رێك دەخرێ‌‪ ،‬كە تەنیا لە هەند ‌‬ ‫حاڵەتی تایبەت دا نەبێت ژن مافی بەكارهێنانی رێگەچارەی‬ ‫تەاڵقی نیە و ئەم مافە بەش����ێوەی بێ‌ ئەمالو ئەوال بۆ پیاو‬ ‫بڕیاری لێدراوە‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫ئ����ەو حاڵەتانەش كە ژن دەتوانێ‌ ئ����ەو مافە بەكار بهێن ‌‬ ‫كاتێك دەبێت كە ژیانی هاوس����ەریی بۆ ئەو ژنە بە كردەوە‬ ‫بە بۆنبەس����ت و كۆتایی گەیشتبێت‪ ،‬بۆ نموونە‪ :‬ئەگەر پیاو‬ ‫نەخۆش����ی درێژخایەنی هەبێ‌ و نەتوانێ‌ كرداری جینس����ی‬ ‫ئ����ە م‬ ‫لەگ����ەاڵ ژنەكەی ئەنجام ب����دا‪ ،‬یا لە ئەنجامی‬

‫‪33‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ت����ەاڵق یا لێك جیابوونەوە و كۆتایی هێنان بە پرۆس����ەی‬ ‫هاوسەری لەنێوان ژن و پیاودا رەنگە دژوارترین و خراپترین‬ ‫رێگەیەك بێت كە دووهاوسەر هەڵی دەبژێرن‪ ،‬رەنگە دژوارتر‬ ‫لە خودی هاوسەرگیری و هەڵبژاردنی كەسی هاوسەر‪.‬‬ ‫بەاڵم س����ەرەڕای تاڵ����ی و دژوارییەكانی ئەم رێگەچارەیە‪،‬‬ ‫رەنگ����ە بۆ زۆر هاوس����ەر كۆتایی هێنان ب����ە ژیانێكی پڕ لە‬ ‫ناكۆك����ی و سەرئێش����ەیەكی رۆژانە و ب����ەردەوام بێت‪ ،‬واتە‬ ‫ل����ەم حاڵەتەدا تەاڵق دەبێتە هەڵبژاردنێكی گونجاو‪ .‬چونكە‬ ‫پێكەوە بوونی دوو كەس بەهەر نرخ و بەهەموو ش����ێوەیەك‬ ‫ێ ـ زۆر‬ ‫ـ تەنیا لەبەر ئەوەی ناوی هاوس����ەریی لەسەر دابنر ‌‬ ‫دیاردەی دیكەی كۆمەاڵیەتی بە دوای خۆیدا دەهێنێ‌‪.‬‬ ‫تەاڵق لە ئێران وەك كێش����ە و خەس����ارێكی كۆمەاڵیەتی‬ ‫چاوی لێ‌ دەكرێ‌‪ ،‬هەر بۆیەش����ە حەساسییەت بە نیسبەت‬ ‫ئ����ەم دیاردە كۆمەاڵیەتییەوە ه����ەم لەنێو خەڵك و هەمیش‬ ‫لەنێو دەس����ەاڵتدارانی حكومەت����ی دا زۆر زیاترە‪ ،‬هەڵبەت‬ ‫روانگ����ە و خوێندنەوەی ئ����ەو دوو الیەنە بۆ دیاردەی تەاڵق‬ ‫زۆر لێك جیاوازە‪.‬‬ ‫رێژەی تەاڵق لەم س����ااڵنەی دواییدا لە ئێران بە نیسبەت‬ ‫هاوسەرگیرییەوە بەردەوام لە بەرزبوونەوە دا بووە‪ ،‬هەڵبەت‬ ‫لەالیەكی دیكەش����ەوە ئاس����تی تەمەنی����ی پێكهێنانی ژیانی‬ ‫هاوبەش ل����ە نێوان كچان و كوڕانی ئێران����ی دا زۆر بەرزتر‬ ‫بووەتەوە‪ .‬پرس����ێك كە لە روانگەی بەرپرسانی حكوومەتی‬ ‫ئیسالمییەوە بووەتە دیاردەیەكی مەترسیدار‪.‬‬

‫كردارە جینس����ییەوە ژنەكەش تووش����ی نەخۆشی بێت‪ ،‬یا‬ ‫ێ یا‬ ‫پیاوەكە بۆ ماوەیەكی دیاریكراو ژنەكەی بەجێ‌ هێش����تب ‌‬ ‫نەفەقەی ژنەكەی دابین نەكردبێت‪ ،‬یا بە زیندانی درێژماوە‬ ‫مەحكووم كرابێت ی����ا پیاوەكە كارێكی كردبێت كە بووبێتە‬ ‫هۆی ناوزڕاندنی ژنەكە و بنەماڵەكەیان‌و‪ ...‬تاد‪.‬‬ ‫ژیانی هاوس����ەریی بە یەكگرتنی ئیرادەی نێوان دوو الیەن‬ ‫ـ ك����چ و كوڕ ـ پێك دێت‪ ،‬ئی����رادەی نێوان دووالیەن دەبێت‬ ‫ئیرادەیەكی تەندروس����ت و س����ەلیم بێ����ت‪ ،‬واتە كاتێك دوو‬ ‫الیەن گرێبەستی هاوسەری دەبەستن دەبێت خاوەن ئیرادەی‬ ‫راس����تەقینەی خۆیان بن‪ ،‬نابێت گوش����اریان لەس����ەر بێت‪،‬‬ ‫دەبێت بە بلوغی جەس����تەیی و فیكری گەیش����تبن‪ ،‬دەبێت‬ ‫عاقل ب����ن‌و‪ ...‬ئەگەر هەر كام لەو هۆكاران����ە پێچەوانە بن‬ ‫مەترسیی لەسەر ژیانی هاوسەریی دروست دەبێت‪ ،‬وەك لە‬ ‫زۆربەی تەاڵقەكان دا دەبینرێ‌‪.‬‬ ‫بەاڵم بەپێیەش كۆتایی هێنان بە ژیانی هاوسەریی دیسان‬ ‫بەندە بە ئیرادەی نێوان دوو الیەنی هاوسەرییەوە‪.‬‬

‫بەاڵم لە س����اڵی ‪ 411‬پ‪.‬ز بەپێی قانوون تەاڵق بووبە مافی‬ ‫رەهای پیاو‪.‬‬ ‫لە میسری كۆنیشدا پیاو هەر كات ویستوویەتی توانیویەتی‬ ‫ژنەكەی تەاڵق بدا و هیچ كۆت‌و بەندێك بۆ ئەم كارەی بوونی‬ ‫نەبووە‪ .‬ل����ەالی بودائیەكانیش هەر بەهەمان ش����ێوە بووە‪.‬‬ ‫لەنێو عەرەب����ە جاهلیەكانیش دا ت����ەاڵق زۆر باوی هەبووە‬ ‫و هیچ س����نوورێك بۆ ئەم پرس����ە بوون����ی نەبووە‪ .‬لە دینی‬ ‫یەهوودییەت دا گەرچی مافی تەاڵق هەر بە پیاو بووە بەاڵم‬ ‫پێش����نیار كراوە كە باش����تر وایە كاتێك ژن تەاڵق بدرێ‌ كە‬ ‫كەم‌و كووڕییەكی وەك جەس����تەیی ی����ا ئەخالقی هەبوو‪ .‬لە‬ ‫ئایینی مەسیحییەتیش دا تەاڵق رێپێدراو نیە‪ ،‬مەگەر كاتێك‬ ‫ژنەكە زینای ئەنجام دابێت كە لەم حاڵەتەدا پیاوەكە مافی‬ ‫تەاڵق دانی ژنەكەی بۆ دروست دەبێت‪ .‬لە كۆمەڵگای ئێرانی‬ ‫باس����تانیش دا تەاڵق برەوی هەبووە و مافی تەاڵق بە پیاو‬ ‫دراوە و پی����او تەنانەت بۆی هەبووە ژنەكەی هەمیش����ە لە‬ ‫زیندان دا رابگرێ‌ یا بیكوژێ‌‪.‬‬

‫دەركەوتن����ی تەاڵق دەگڕێتەوە بۆ ئ����ەو كاتەی كە مرۆڤ‬ ‫بڕی����اری داوە كە ژیانی كۆمەاڵیەتی خ����ۆی چوارچێوەدارتر‬ ‫ب����كات‪ .‬وات����ە بۆ كاتێ����ك دەگەڕێتەوە كە م����رۆڤ بنەما و‬ ‫رێوش����وێنی وردتری بۆ پێوەندییە كۆمەاڵیەتییەكانی خۆی‬ ‫داڕشت‌و بنەماڵە بە واتای ئەمڕۆیی دروست بوو‪.‬‬ ‫ڤۆڵتێر دەڵێت‪« :‬تەاڵق و هاوسەرگیری هاوكات لە جیهان‬ ‫دا دەركەوتن»‪ ،‬واتە كاتێك كە ئینسانەكان بە رێككەوتنی‬ ‫نێوان دوو الیەن هاوس����ەرگیرییان پێناسە كرد‪ ،‬ئەوەشیان‬ ‫لەبەرچ����او گرتووە كە رۆژێ����ك لەوانەیە ئ����ەم رێككەوتنە‬ ‫هەڵوەشێتەوە‪.‬‬ ‫ل����ە كۆنترین بەڵگەیەكی مێژووی كە تا ئێس����تا دەس����ت‬ ‫كەتووە ت����ەاڵق دەگەڕێتەوە بۆ قانون����ی حامورابییەكان لە‬ ‫ێ‬ ‫شارس����تانیەتی بابلییەكان‪ .‬لەم قانوون����ەدا جگە لە هەند ‌‬ ‫حاڵ����ەت كە ژنان مافی تەاڵقیان هەبووە‪ ،‬دەنا مافی تەاڵقی‬ ‫بەشێوەی رەها بە پیاوان داوە‪.‬‬ ‫ل����ە یونانی ك����ۆن‌دا پیاو مافی ئ����ەوەی هەبووە هەر كات‬ ‫بیه����ەوێ‌ و بەهەر هۆكار و بیانوویەكەوە و بەبێ‌ ئەنجامدانی‬ ‫هیچ رێوشوێنك ژنەكەی تەاڵق بدات‪ .‬لە ژیاریی رۆمییەكانیش‬ ‫دا بەر لە دەركەوتنی مەس����یحییەت‪ ،‬س����ەرەتا تەاڵق دانی‬ ‫ژن مومكی����ن نەبووە تەنی����ا مەگەر س����ەلمێنرابایە كە ئەو‬ ‫ژن����ە «زین����ای» ئەنج����ام داوە یا‬ ‫ویستویەتی مێردەكەی بكوژێ‌‪.‬‬

‫دیاردەی ت����ەاڵق پێوەندیی بە زۆر هۆكاری جۆراوجۆرەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬كە ئەم هۆكاران����ەش بەپێی جۆاروجۆری و رەوش و‬ ‫بارودۆخی هەم كۆمەڵ����گاكان و هەمیش الیەنەكان لەژیانی‬ ‫هاوبەش دا گۆڕانی بەسەر دا دێت‪.‬‬ ‫لە كۆمەڵگاكانی جیهانی س����ێهەمی دا هۆكارگەلێكی وەك‬

‫مێژووی تەاڵق‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫‪34‬‬

‫هۆكارەكانی تەاڵق‬

‫پەرەسەندنی شارنش����ینی‪ ،‬بەروڕووبوونەوەی ژیانی مۆدێڕن‬ ‫و س����ونەتی‪ ،‬بەرزبوونەوەی ئاس����تی خوێندەواری‪ ،‬نەبوونی‬ ‫فەرهەنگ����ی پێكەوە س����ازان و پێكەوە هەڵك����ردن لە نێو‬ ‫بنەماڵەدا‪ ،‬بێكاری‪ ،‬دیاردەی ماددە سڕكەر و هۆشبەرەكان‪،‬‬ ‫كەسانی دەوروبەر‪ ،‬ژینگە‪ ،‬گوش����ارە رۆحی و رەوانییەكان‬ ‫دەتوانن كەلێن لەنێوان دوو هاوس����ەر دا دروست بكەن و تا‬ ‫لێك جیابوونەوەیان ببەن‪.‬‬ ‫بەاڵم زۆر ج����ار هۆكارەكانی تەاڵق دەتوانن دوو كەس����ی‬ ‫بن‪ ،‬وەك بوونی س����ەلیقەی جیاواز‪ ،‬قبواڵ نەكردنی جیاوازی‬ ‫یەكتری‪ ،‬گرینگی نەدان بەكەسی بەرانبەر‪ ،‬نەبوونی متمانە‪،‬‬ ‫لێ����ك تێنەگەیش����تن‪ ،‬بوونی چاوەڕوانی نابەج����ێ‌ لەیەكتر‪،‬‬ ‫نەبوون����ی زەمینەی هاوبەش و نەبوونی ئاش����نایی پێش لە‬ ‫چوونە نێو پرۆسەی هاوسەرییەوە‌و زۆر شتی دیكە‪.‬‬ ‫كارناس����ان پێیان وایە پرۆس����ەی تەاڵق بە حەوت قۆناغ‬ ‫دا تێپەڕ دەبێ����ت‪« :‬ناكۆكییە الوەكیی����ەكان»‪« ،‬دووپات‬ ‫ێ مەیلی‬ ‫بوون����ەوە‌و جی����دی بوونەوەیان»‪« ،‬جیایی ی����ا ب ‌‬ ‫یەكێ����ك لە الیەن����ەكان»‪« ،‬زیزبوون و تۆران����ی درێژماوەو‬ ‫دووپ����ات بوون����ەوەی»‪« ،‬ماندووبوونی هاوس����ەرەكان لەم‬ ‫جۆرە زیز بوونانە»‪« ،‬تەاڵقی س����ۆزداری (نەمانی هەست‬ ‫و س����ۆز لەنێوان ژن و مێ����رد دا)»‪ ،‬و لە كۆتاییدا «تەاڵقی‬ ‫قانوونی»‪.‬‬ ‫هەڵبەت زۆر جاران ئەم پرۆس����ەیە لەبەر كۆمەڵێك هۆكار‬

‫‪35‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ناگات����ە قۆناغی كۆتای����ی‪ ،‬وەك زۆر بوونی مارەیی كە پیاو‬ ‫ناتوانێ‌ دابینی بكات‪ ،‬لۆمەی كۆمەڵگا‪ ،‬گوشاری دەورووبەر‬ ‫بۆ مانەوەی ژن و مێرد پێكەوە‪ ،‬ترس����ان لە دەرنجامەكانی‬ ‫تەاڵق (بۆ نموونە بوونی مندااڵ و هەس����ت بە بەرپرسایەتی‬ ‫كردن یان سۆز و خۆشەویستی دایك و باب بۆ منداڵەكانیان‬ ‫و ترس����ان ل����ە دەرەنجام����ە رۆح����ی و رەوانییەكانی پاش‬ ‫جیابووەنەوە)‪ ،‬نەبوونی سەرچاوەی داهات كە زیاتر بەرۆكی‬ ‫ژنان دەگرێ‌‪ ،‬ناڕوونی لە داهاتوو و كۆمەڵێك هۆكاری دیكەش‬ ‫كە دبنە هۆی ئەوەی ئەو ژن و مێردە هەموو ناخۆشییەكان‬ ‫تەحەمول بكەن بەاڵم مل بۆ جیابوونەوە نەدەن‪.‬‬ ‫كە ئەم ژیانەش لەگ����ەاڵ ژیانێكی ئیدەئال و ئەو ژیانەی‬ ‫كە هەركەس بەر لەوەی بچێتە نێو پرۆس����ەی هاوسەرییەوە‬ ‫چاوەڕوانی دەكات‪ ،‬ل����ە ناتەبایی و ناكۆكی دایە‪ .‬تەحەمول‬ ‫كردن����ی ئەم رەوش����ە كۆمەڵێ����ك دەرەنج����ام و كاریگەریی‬ ‫نێگەتیڤ����ی بۆ س����ەر ژیانی دوو هاوس����ەر و تەنانەت لەوان‬ ‫زیاتریش منداڵەكانیان هەیە‪.‬‬ ‫بەاڵم لەگ����ەاڵ ئەوانەش‌دا زۆر جاران تەحەمول و س����ەبر‬ ‫ل����ە نێ����وان دوو هاوس����ەر كۆتای����ی دێ‌ و رێگ����ەی جیایی‬ ‫هەڵدەبژێرن‪.‬‬ ‫رووبەڕووبوون����ەوەی مۆدێڕنیتە و ژیانی نەریتی هۆكارێكی‬ ‫تەاڵق لە كۆمەڵگاكانی جیهانی س����ێهەمی دایە‪ .‬پێكهێنانی‬ ‫ژیانی هاوس����ەری ل����ە كۆمەڵگا نەریتیی����ەكان دا زیاتر بارە‬ ‫ئابوورییەكان و خس����تنەوەی وەچە رۆاڵ دەگێڕن‪ .‬لەمجۆرە‬ ‫كۆمەڵگایانەدا هاوس����ەرگیری زۆرجاران دەبێتە ش����تێكی‬ ‫داسەپێنراو و ویست و ئارەزووی الیەنەكانی هاوسەرگیری ـ‬ ‫كچ و كوڕ ـ رۆڵی تێدا نابینێت‪ .‬لەمجۆرە هاوس����ەرگیریانەدا‬ ‫هەس����ت و سۆز (احساس����ات و عاگفە) دوو شتی بێگانەن‪،‬‬ ‫گەرچی رۆحی هاوس����ەرگیری ل����ە ژیان����ی ئەمڕۆییدا پێك‬ ‫دەهێنن‪« .‬لە رۆژگاری ئەم����ڕۆدا‪ ،‬بنەماڵە ئیدی یەكەیەكی‬ ‫ئابووری نی����ە‪ ،‬بەڵكوو كۆمەڵێك پەیوەندییە(پیوند) ــ یان‬ ‫بەستراوەی ئینسانەكان بە یەكترــ كە زیاتر لە سەر بنەمای‬ ‫پەیوەندی(ارتب����اگ) و بە تایبەتی پەیوەندیی س����ۆزدارانە‬ ‫بیچم دەگرێ‪».‬‬ ‫لە ش����ێوە ژیانی نەریتی كۆمەڵگاكانی جیهانی سێهەمیدا‬ ‫پیاوس����االری سیس����تمێكی حاكمە و پیاو دەسەاڵتی بەسەر‬ ‫هەموو ش����تێكی بنەماڵەدا هەی����ە‪ ،‬تەنانەت لەجۆری رەفتار‬ ‫و ئەخالق‪ ،‬ش����ێوەی لیب����اس لەبەر كردن و بیرو ب����اوەڕ و‬ ‫لە‬ ‫خواردن و خواردنەوەش‪ ،‬كە ئەمەش‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫خاڵی بەرانبەری ژیانی بنەماڵەی ئەمڕۆیی دا جێ‌ دەگرێ‌‪.‬‬ ‫باڵ و بو و ن����ە و ە ی‬ ‫ئا مر ا ز ە كا ن����ی‬ ‫پێوەندیی گشتی‪،‬‬ ‫بەرزبوون����ەوەی‬ ‫س����تی‬ ‫ئا‬ ‫خو ێن����د ە و ا ر ی‬ ‫رۆیش����تنی‬ ‫و‬ ‫زۆرێ����ك ل����ە الوەكان بۆ‬ ‫زانك����ۆكان بەتایب����ەت كچان‪،‬‬ ‫بەرزبوون����ەوە ئاس����تی رفاهی‬ ‫ژیان‪ ،‬پەرەسەندنی ژیانی شارنشینی‪،‬‬ ‫ئاشنابوون‌و ش����ارەزابوونی كچان و‬ ‫ژنان بە مافەكانیان رۆڵیان هەیە لە‬ ‫پەرسەندنی تەاڵق دا‪.‬‬ ‫پەرەس����ەندنی بنەماكان����ی‬ ‫مۆدێڕنیت����ە كە جەخت لەس����ەر تاكەس و مافی تاك و تاك‬ ‫گەرایی دەكاتەوە ش����ێوە ژیانێكی نوێ‌ پێش����كەش دەكات‪،‬‬ ‫كە لەگەاڵ ش����ێوە ژیانی س����وننەتی دا ناگونجێ‌ و ناكۆكی‬ ‫دروست دەكات‪ .‬بەاڵم شێوە ژیانی سوننەتی ئیدی «گۆڕانی‬ ‫بە س����ەردا هاتووە رۆڵی ژن و پیاو كە لە رابردوودا روون و‬ ‫دیایكراو بوو‪ ،‬ئێس����تا ئیدی بەو شێوەیە دیاریكراو‌و جێگیر‬ ‫نیە‪».‬‬ ‫دێمۆكراسی وەك یەكێك لە بنەما مۆدێڕنەكان‪ ،‬پەلی بۆ نێو‬ ‫بنەماڵە و ژیانی هاوسەریی و تایبەتیی مرۆڤەكانیش كێشاوە‪.‬‬ ‫واتە ئێس����تا ئیدی بنەماڵەش بۆ ئەوەی بتوانێ‌ خۆی لەگەاڵ‬ ‫دیاردە س����ەردەمییەكان و ژیانی نوێ‌ دا بگونجێنێ‌ دەبێت‬ ‫دێمۆكراتیزە بكرێ‌‪ .‬بەو مانایە كە پێویس����تە دەسەاڵتەكان‬ ‫لەنێو بنەماڵە دا داب����ەش بكرێ‌ و هەموو الیەنەكان خاوەن‬ ‫م����اف و ئەركی تایبەت بەخۆی����ان بن‪ .‬لەبیر كردنی هەركام‬ ‫لەم فاكتەرانە زەمینەی لەبەر یەك هەڵوەش����اندنی بنەماڵە‬ ‫فەراه����ەم دەكات‪ .‬بەاڵم هەرچی ئەرك و مافەكان عاداڵنەتر‬ ‫دابەش بكرێت و الیەنەكان بە نیس����بەت یەكترەوە باش����تر‬ ‫بیانپارێ����زن بنەماڵە یەكگرتووتر دەبێت‪ .‬بۆ ئەوەی بنەماڵە‬ ‫بتوان����ێ‌ وەك نیهادێكی كۆمەاڵیەت����ی درێژە بە ژیانی خۆی‬ ‫ب����دات‪ ،‬دەبێت خۆی لەگەاڵ دیاردە ئەمڕۆییەكان بگونجێنێ‌‪،‬‬ ‫بەواتایەكی دیكە بنەماڵەش پێویس����تە بە رادەی پێویس����ت‬ ‫نەرمی هەڵگر بێت‪.‬‬

‫لە ژیانی س����وننەتی و كالس����یك دا رۆاڵ و نەقشی ژن و‬ ‫پیاو و تەنانەت منداڵیش‬ ‫لە پێش دا دیاریكراو‬ ‫ب����وو‪ ،‬ب����ەاڵم ئەم‬ ‫نۆرم����ە ئێس����تا‬ ‫گۆڕان����ی ئێج����گار‬ ‫بەس����ەردا‬ ‫زۆری‬ ‫هاتووە و الیەنەكان لە‬ ‫بنەماڵەدا بەردەوام هەواڵ بۆ‬ ‫بیچم دانی كەس����ایەتی خۆیان‬ ‫بەپێی ویس����ت‪ ،‬ئاوات و شێوە‬ ‫روانینەكانی خۆی����ان دەدەن‪« .‬رۆڵی‬ ‫ژن و پی����او ك����ە لە راب����ردوودا روون‬ ‫و دیایكراو بوو‪ ،‬ئێس����تا ئیدی بەو‬ ‫ش����ێوەیە دیاریك����راو‌و جێگیر‬ ‫نیە‪ ».‬ئەم����ەش وایك����ردووە‬ ‫ك����ە الیەنە پێكهێنەرەكانی بنەماڵ����ە رۆڵێكی چاالك‌و پڕ لە‬ ‫جموجۆڵیان هەبێت‪ .‬كە كۆس����پ دروستكردنی هەر الیەنێك‬ ‫لە بنەماڵەدا بۆ الیەنەكەی دیكە بەمەبەستی كۆنترۆاڵ كردنی‬ ‫چاالكی و ش����ێوە رەفتار و هەڵسوكەوتی الیەنی بەرانبەر و‬ ‫لە قاڵب خس����تنی‪ ،‬بنەماڵە بەرەو هەڵدێر و لێك هەڵوەشان‬ ‫پااڵ پێوە دەنێت‪.‬‬

‫تەاڵق مافێكی دێمۆكراتیك‬

‫لەگ����ەاڵ هەموو ئەو كێش����ە و ناخۆش����یانەی كە دیاردەی‬ ‫تەاڵق ب����ۆ ژیانی بنەماڵە و تەنان����ەت كۆمەڵگاش هەیەتی‪،‬‬ ‫بەاڵم هەڵبژاردنێكی ئارەزوومەندان����ە و دێمۆكراتیكە‪ .‬وەك‬ ‫پێش����تر باسمان كرد ژیانی هاوسەری بە یەكگرتنی ئیرادەی‬ ‫نێوان دوو كەس پێك دێت‪ .‬واتە گرێبەس����تێكە كە لە نێوان‬ ‫دوو كەس دا دەبەس����ترێ‌‪ ،‬هەر وەك هەر یەك لەم الیەنانە‬ ‫بە ئیرادەی خۆیان گرێبەس����تەكەیان قبواڵ كردووە‪ ،‬ئەوا بە‬ ‫هەمان شێوە دەتوانن گرێبەستەكەش هەڵوەشێنەوە‪.‬‬ ‫لەو حاڵەتانەدا كە ژیانی هاوس����ەریی پش����ت بە ویستی‬ ‫دوو الیەن دەبەستێ‌‪ ،‬درێژەدان بەم پرۆسەیە دیسان بەندە‬ ‫بە ویس����ت و ئیرادەی دوو الیەن����ەوە‪ .‬دوو الیەن هەر وەك‬ ‫ێ‬ ‫چۆن مافی ئەوەیان هەبووە بڕیار بدەن پێكەوە بژین‪ ،‬دەب ‌‬ ‫ئەو مافەش����یان هەبێت كە لە ئەگەری گەیشتنی پەیوەندیی‬ ‫نێوانیان بە بۆنبەس����ت و دژواربوونی ژیانی هاوس����ەرییان‪،‬‬ ‫ێ بهێنن‪.‬‬ ‫كۆتایی پ ‌‬ ‫ئەم هەڵبژاردنە مەرج نیە هەمیش����ە هەڵبژاردنێكی هەڵە‬ ‫و نێگەتیڤ بێ����ت‪ ،‬بەڵكوو ژیانێكی هاوس����ەری كاتێك كە‬ ‫كۆمەڵێك كێشە و گیروگرفتی رۆحی و رەوانی بۆ الیەنەكانی‬

‫‪36‬‬

‫تەاڵق لە ئێران‬

‫تەاڵق لە ئێران لە ماوەی س����ااڵنی رابردوودا بەردەوام لە‬ ‫بەرزبوون����ەوە دا بووە‪ .‬بەپێی ئامارەكانی «س����ازمان پبت‬ ‫احوال كش����ور» س����اڵی ‪ 1389‬هەتاوی ‪ 137‬هەزار و ‪200‬‬ ‫حاڵەتی تەاڵق رووی داوە كە بەنیس����بەت ساڵی ‪1388‬ەوە‬ ‫‪ 9.1‬لەسەد بەرزبوونەوە پیشان دەدا‪ .‬لە ساڵی ‪ 1388‬دا‬ ‫‪ 125‬ه����زار و ‪ 747‬حاڵەتی تەاڵق رووی داوە‪ ،‬بەاڵم س����اڵی‬ ‫پێش����تر سازمان پبت احوال واتە س����اڵی ‪ 1387‬لە هەموو‬ ‫ئێران دا ‪ 110‬هەزار و ‪ 510‬حاڵەتی تەاڵقی تۆمار كردووە‪.‬‬ ‫كارناس����ان ب����ۆ روودانی تەاڵق لە ئێران ه����ۆكاری جیاواز‬ ‫دەست نیشان دەكەن‪ .‬ئەو كارناسانەی خاوەن بیروباوەڕەی‬

‫نزیك بە حكوومەتن زیاتر هۆكارگەلێك پێناس����ە دەكەن كە‬ ‫تەبایی لە گەاڵ بنچینە هزری و ئیدئۆلۆژییەكانی حكوومەتی‬ ‫ئیسالمی دا هەبێت‪ ،‬بەاڵم توێژەرە كۆمەاڵیەتییەكانی دیكە‬ ‫ك����ە ئینتیمای فیك����ری و هزریان بۆ دەس����ەاڵتی ئێران نیە‬ ‫هۆكاری دیكە بۆ پەرەسەندنی دیادەی تەاڵق دەست نیشان‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫زۆر لە كارناسان «هۆكارگەلێكی وەك لێك تێنەگەیشتنی‬ ‫ژن و پیاو‪ ،‬دەس����تێوەردانی بنەماڵ����ە‪ ،‬چاوەڕوانی نابەجێی‬ ‫ژن و پی����او لە یەكت����ر‪ ،‬بێ‌ وەفایی‪ ،‬تووش����بوون بە ماددە‬ ‫س����ڕكەرەكان (ئیعتیاد)‪ ،‬كێشە و گرفتە س����ۆزدارییەكان‪،‬‬ ‫كێش����ە و گرفتی ئاب����ووری‪ ،‬كورت بوون����ی دەورانی یەكتر‬ ‫ناس����ین‪ ،‬جیاوازیی ئ����ەو رێگایان����ەی ل����ە دوو ژن و پیاو‬ ‫پێكەوە ئاش����نا دەبن و لەهەم����ووان گرینگتر كێش����ە‬ ‫جینس����ی (سێكس����ی)یەكان»‪،‬‬ ‫هەژاری‌و بێكاری‪،‬‬

‫‪37‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫پێوەندیدار دروس����ت دەكات‪،‬‬ ‫رەنگە كۆتایی هێنانی باشتر‬ ‫لە درێژەدانی بێت‪.‬‬ ‫زۆر بنەماڵە هەیە كە لەودا‬ ‫ژن یا پیاوەكە لەڕووی هەست‬ ‫و س����ۆزەوە الیەنی بەرانبەری‬ ‫خۆی����ان ت����ەاڵق داوە‪ ،‬ئ����ەم‬ ‫حاڵەتەش دوو باری نێگەتیڤی‬ ‫ل����ێ دەكەوێت����ەوە‪ ،‬یەكەم‪:‬‬ ‫هەرچەش����نە نزیكایەتییەكی‬ ‫جینس����ی كە بەشێكی گرینگ‬ ‫لە ژیانی هاوسەر بە تایبەتی‬ ‫ل����ە كۆمەڵگاكان����ی جیهانی‬ ‫سێهەمیدا پێك دەهێنێ‌‪ ،‬دەبێتە‬ ‫كردەوەیەك����ی دەس����تدرێژی‬ ‫كاران����ە و ژیانێك ك����ە لەودا‬ ‫الیەنێك الیەنەك����ەی دیكەی‬ ‫تەاڵقی رۆح����ی دابێت دەبێتە‬ ‫ه����ۆی روودان����ی توندوتیژی‬ ‫رۆح����ی و رەوانی ب����ەردەوام‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬ئ����ەو الیەن����ەی ك����ە‬ ‫تەاڵقی رۆحی و رەوانی دراوە‬ ‫ی����ا تەنانەت ه����ەر دوو الیەن‬ ‫بە دوای دەرفەتێكی دیكە دا‬ ‫دەگەڕێن تا خۆی����ان لەڕووی‬ ‫دەروونییەوە (ارچا) بكەن‪ .‬لەم حاڵەتانەدا كەسانێكی دیكە‬ ‫دێن����ە نێو پەیوەندییە تایبەتیی����ە بنەماڵەییەكان و ئەمەش‬ ‫زەمینە بۆ كۆمەڵێك كێش����ەی دیكە لە بنەماڵە و كۆمەڵگادا‬ ‫فەراهەم دەكات‪ .‬بەم پێیەش تەاڵق هەمیشە رێگە چارەیەكی‬ ‫خراپ بە ئەژمار نایەت‪.‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫توندوتی����ژی دژی ژن����ان و كەلت����ووری پیاوس����االری وەك‬ ‫گرینگترین هۆكارەكانی بەرزبوونەوەی رێژەی تەاڵق لە ئێران‬ ‫دا دەست نیشان دەكەن‪.‬‬ ‫توێژینەوەكان دەریانخستووەكە پێوەندییەكی راستەوخۆ‬ ‫لە نێوان چۆنییەتی (كیفیت) «پێوەندییە سۆزدارییەكان»‬ ‫و «پێوەندییە جینس����یە (سێكسی)كانی» ئینسانەكان‬ ‫دا هەیە‪« .‬پێوەندییە جینس����ییەكان» زۆر گرینگترن لە‬ ‫توانایی جەس����تەیی بۆ ئەنجامدانی «كرداری جینس����ی‬ ‫(سێكس����ی)»‪ .‬لە رەوتی ئەنجامدان����ی پێوەندییەكی‬ ‫جینسی چێژبەخش دا كە هەر دوو الیەنی پێوەندییەكە‬ ‫چێژی لێوەربگرن و وات����ە ببێتە هۆی «ارچا»بوونی‬ ‫جینس����ی ژن و پیاو‪ ،‬ئیدی پێویستییەكانی هەر دوو‬ ‫الیەن (ژن و پیاو) تێر دەبێت‪ .‬واتە پێویستیگەلێكی‬ ‫وەك ئەویكە كەسێك هەست بكات الیەنی بەرامبەر‬ ‫خۆش����ی دەوێ‌‪ ،‬دەركی دەكا‪ ،‬و هەست بە تەناهی‬ ‫(ئەمنیی����ەت) پێوەندییەكەیان بكات و كەس����ی‬ ‫ێ‬ ‫بەرامبەر ئەوی بەڕاس����تی خ����ۆش دەوێ‌‪ .‬هەند ‌‬ ‫توێژینەوە باس لەوە دەكەن كە ‪ 30‬تا ‪ 40‬لەسەدی‬ ‫ئەو تەاڵقانەی لە ئێران روو دەدەن هۆكارەكەی‬ ‫كێشەو گرفتە جینسییە (سێكسی)یەكان رۆڵیان‬ ‫تێدا هەیە‪.‬‬ ‫ئێعتی����اد وەك كێش����ەیەكی كۆمەاڵیەت����ی‬ ‫ش����وێندانەری بەرچ����اوی ل����ە روودانی تەاڵق‬ ‫لە ئێ����ران دا هەی����ە‪ .‬ئێعتیاد لەالی����ەك ژیانی‬ ‫كۆمەاڵیەت����ی بنەماڵ����ە و تەندروس����تی رەوان����ی ئەندامانی‬ ‫بنەماڵە دەخاتە مەترس����ییەوە‪ ،‬ئەم مەترسیە بە رادەیەكە‬ ‫ك����ە تەحەمولی بۆ هاوس����ەر نامومكین دەبێ����ت‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫دیكەش����ەوە ژیانی ئابووری بنەماڵە دەخاتە ژێر كاریگەری‬ ‫راستەوخۆی خۆیەوە‪ .‬بەتایبەت كاتێك كە پیاوەكە موعتاد‬ ‫بێت‪ .‬لەم حاڵەتەدا پیاو لە توانای دا نابێت پوڵی پێویست‬ ‫بۆ بنەماڵە دابین بكات‪ .‬ئەم رەوش����ە وا دەكات كە هەژاریی‬ ‫روو لە بنەماڵە بكات‪ ،‬كە هەژاریی رووی لە بنەماڵە دەكات‬ ‫دابین كردنی پێدوایستییە سەرەتاییەكانی ژیانیش نامومكین‬ ‫دەبێت‪ .‬كێش����ەیەك كە س����ەرەنجام دەبێتە هۆی لەبەریەك‬ ‫هەڵوەشانی بنەماڵە‪.‬‬ ‫توندوتیژی هۆكارێك����ی كاریگەری دیكە لە روودانی تەاڵق‬ ‫ل����ە ئێران دای����ە‪ .‬ئێران گەرچی واڵتێكی روو لەگەش����ەیە و‬ ‫ژن����ان بەهۆی كۆمەڵێك����ی هۆكاری‬ ‫یارمەتی����دەرەوە توانیویان����ە‬ ‫مافەكانی خۆیان‬ ‫بنا س����ن ‪،‬‬

‫بە اڵ م‬ ‫لەگ����ەاڵ ئەوەش����دا بنەم����ا‬ ‫س����ونەتییەكان و لێڕوانینی پیاوس����االرانە هێشتا درێژە‬ ‫بە ژیان����ی خۆیان دەدەن‪ .‬ل����ەم سیس����تمانەدا پیاو خۆی‬ ‫ێ و ئەمەش ئەو‬ ‫خاوەن دەس����ەاڵتی رەها لە بنەماڵەدا دەزان ‌‬ ‫ماف����ە بەپیاو دەدات كە بۆ ملك����ەچ كردنی ژن پەنا بۆ هەر‬ ‫ئامرازێك ببات‪ .‬یان لەو حاڵەتانەدا كە پیاو هەست دەكات‬ ‫دەس����ەاڵتەكانی خەریكە كەمڕەنگ دەبێت����ەوە پەنا دەباتە‬ ‫بەر توندوتیژی جینس����ی‪ ،‬جەس����تەی و رەوانی‪ .‬بۆ نمونە‬ ‫لێدان‪ ،‬بەندكردنی لە ماڵەوە‪ ،‬خستنەژێر چاودێری‪ ،‬كۆنترۆاڵ‬ ‫كردنی س����ەرچاوە ماڵییەكانی‪ ،‬جنێوپێدان‪ ،‬گاڵتە پێكردن‪،‬‬ ‫سوكایەتی پێكردن‪ ،‬هەڕەشە لێكردن (هەڕشە بە تەاڵق دان‬ ‫یا لێدان و‪ )...‬و تەنانەت س����نووردار كردنی پێوەندییەكانی‬ ‫لەگەاڵ دۆستان و كەسانی نزیكشیی‪.‬‬ ‫بێكاری دیاردەیەكی كۆمەاڵیەتی دیار و ریش����ەداری واڵتی‬ ‫ئێرانە‪ .‬ئەم دیاردەیە بەپێ����ی ئامارەكان لەنێو توێژی الودا‬ ‫زیاتر بەرچاو دەك����ەوێ‌‪ .‬واتە ئەو توێژەی كە زیاترین رێژە‬

‫‪38‬‬

‫ئێران‬ ‫دای����ە‪ .‬س����وننەتی بوونی‬ ‫كۆمەڵگای ئێران و ئەو سنووردارێتییانەی كە حكوومەتی‬ ‫ئیسالمی ئێران بۆ پێشگیری لە تێكەاڵوبوونی كچان وكوڕان‬ ‫پێكی دەهێنێ‌ ئیج����ازەی ئەوە بە كچان و كوڕان نادەن كە‬ ‫ئاشنایی بەرلە هاوسەرگیری دروست بێت و بەمجۆرە كاتێك‬ ‫كە ژیانی هاوس����ەریش پێك دێت ئەو كچ و كوڕە لەگەاڵ دوو‬ ‫جیهانی تەواو لەیەكتر جیاواز بەرەوڕوو دەبن‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫تەاڵقیشی هەیە‪ .‬ژیانی‬ ‫هاوسەریی پێویستی بە ئاستێك گونجاو لە رفاه‬ ‫و سەربەخۆبوون لەڕووی ئابووری و هەروەها سەربەخۆبوون‬ ‫لە بنەماڵەی باب و دایكی هەیە‪ ،‬كە ئەمانەش بەبێ‌ ش����وغل‬ ‫و پیشەیەكی گونجاو فەراهەم نابن‪ .‬تەحەمول كردنی ژیانێك‬ ‫لەژێر هێڵی هەژاریی‪ ،‬سەرەڕای هەموو ئەو گوشارە رۆحی‬ ‫و رەوانیانەی بۆ دوو هاوس����ەر دروس����تی دەكات‪ ،‬كارێكی‬ ‫ئەس����تەمە‌و لەگەاڵ ئامانجی ژیانێكی هاوس����ەریی ناتەبایی‬ ‫هەیە‪ ،‬چونكە ئامانجی پێك هێنانی ژیانی هاوبەش گەیشتن‬ ‫بە جێگیری و ئارامیێك����ی رۆحی و رەوانییە‪ .‬ئامانجێك كە‬ ‫ئامانجی بنەماڵەی ئەمڕۆییە و لەگەاڵ بنەماڵە كالس����یكەكان‬ ‫كە زیاتر بنەمای ئابوورییان هەبوو ناكۆكی هەیە‪.‬‬ ‫ئاشنایی پێش لە هاوسەرگیری و نەناسینی یەكتر تەنانەت‬ ‫ئەگەر تا ئاستێكی رێژەیش بێت‪ ،‬هۆكارێكی دیكەی تەاڵق لە‬

‫کولتووری الوان‬

‫هیوا ئه‌حمه‌دی‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫یه‌کێک له باسه هه‌ره گرینگ و سرنجڕاکێشه‌کانی زانستی‬ ‫کۆمه‌ڵناسی مه‌سه‌له‌ی کولتوور و ورده کولتووره‌‪ .‬به بڕوای‬ ‫کۆمه‌ڵناس����ه‌کان چۆنیه‌تی پێکهاته‌ی ئه‌و ورده کولتوورانه‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ س����ێ دی����ارده‌ی به هێ����زی وه‌ک نه‌ته‌وه ‪،‬‬ ‫دین و نیژاد که بنه‌م����ا و چۆنایه‌تی فه‌رهه‌نگی کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫کۆمه‌ڵگاکان داده‌ڕێژن‪ .‬ب����ه‌اڵم له پاڵ ئه‌و دیاردانه‌دا چه‌ند‬ ‫مه‌س����ه‌له‌ی دیکه هه‌ن که ده‌بنه هه‌وێنی درووس����ت بوونی‬ ‫ورده فه‌رهه‌نگه‌کانی ناو کولتووری کۆمه‌ڵگایه‌ک و به س����ه‌ر‬ ‫چه‌ندین ورده کولتووردا دابه‌ش ده‌بن‪.‬‬ ‫یه‌کێک له‌و ورده کولتوورانه ‪ ،‬کولتووری الوان و گه‌نجانی ناو‬ ‫کۆمه‌ڵگایه که له‌سه‌ر ئه‌ساسی ئاستی ته‌مه‌ن و قۆناخه‌کانی‬ ‫ژیان فرچک ده‌گرێت‪ .‬ته‌مه‌نی گه‌نجیی و‪ ،‬ئه‌و قۆناخانه‌ی که‬ ‫گه‌نجان تێی ده‌که‌ون‪ ،‬هه‌س����تیارترین و ناسک‌ترین قۆناخی‬ ‫ژیانی مرۆڤه‪ .‬هه‌ر به‌و پێیه‌‌یه که له ناو قه‌واره‌ی کولتووری‬ ‫گشتییدا‪ ،‬کولتوورێکی تایبه‌ت به خۆیان درووست ده‌که‌ن و‬ ‫به شێوه‌ی تایبه‌ت‌تر له خه‌ڵکی‌تر هه‌ڵسووکه‌وت ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫کێش����ه‌‌‌ی الوان له ناو کۆمه‌ڵگادا ئه‌و کاته ده‌ست پێ‌ده‌کا‬ ‫که خه‌ڵکی ئه‌و کۆمه‌ڵگایه هه‌ست به جیاوازی و هه‌ستیاری‬ ‫ئه‌و کولت����ووره نه‌کا و نه‌توانێ کولتووری الوان به باش����ی‬ ‫پێناس����ه بکات‪ .‬ئه‌گه‌ر هات و ئه‌و ورده کولتووره‪ ،‬نه‌ناسرا‬ ‫و س����رنجی پێ‌نه‌درا‌‪ ،‬ویس����ت و پێداویس����تییه‌کانی دونیای‬ ‫الوانیش وه‌پش����تگوێ ده‌خرێ و به ئاسانی هه‌ست و وره‌یان‬ ‫تێکده‌شکێندرێت‪.‬‬ ‫دیاره مه‌رج نییه که ئه‌و ورده کولتوورانه هه‌میش����ه باش‬ ‫یا به پێچه‌وانه‌وه ناله‌بار و س����ه‌ربار بن‪ .‬جار هه‌یه که ورده‬ ‫کولتووره‌کان‪ ،‬له‌نگ����ه‌ری کولتووری‬ ‫کۆمه‌ڵگا ڕاده‌گرن و نایه‌ڵن ئه‌و‬

‫کولتووره تووشی کزی و الوازی یا خود پاشه کشه بێت‪.‬‬ ‫ب����ۆ ئه‌وه‌ی که کۆمه‌ڵگا بتوانێ ه����ه‌م ورده فه‌رهه‌نگه‌کان‬ ‫به باش����ی بناسێ و پێش به درووست بوونی ورده کولتووره‬ ‫ناله‌باره‌کان بگرێ و‪ ،‬هه‌میش خۆی چاوه‌دێر و رێ‌ نیشانده‌ری‬ ‫ئ����ه‌و ورده کولتوورانه بێ که ئاکۆی����ی له ناخی کۆمه‌ڵگاوه‬ ‫هه‌ڵده‌قوڵن و توێژ و تاقمێک له هه‌ناوی کۆمه‌ڵگا داده‌بڕن‪،‬‬ ‫پێویس����ته که لێکۆڵینه‌و‌ه و توێژینه‌وه له‌س����ه‌ر پێکهاته‌ی‬ ‫الیه‌نه شاراوه و به‌ڕچاوه‌کانی ئه‌و ورده کولتوورانه بکرێت‪.‬‬ ‫الوانی کۆمه‌ڵگا هیندێ����ک داب و نه‌رێت و چاک و خراپی‬ ‫تایب����ه‌ت به خۆیان هه‌ی����ه که له هه‌ڵس����ووکه‌وته‌کانیانه‌وه‬ ‫س����ه‌رچاوه‌ ده‌گرێت‪ .‬واته ه����ه‌ر وه‌ک خه‌ڵکی کۆمه‌ڵگایه‌ک‬ ‫له کۆمه‌ڵگایه‌کی دیکه و له نه‌س����لێک بۆ نه‌س����لێکی دیکه‬ ‫جیاوازه‪ ،‬به هه‌مان ش����ێوه له ته‌مه‌نێک����ه‌وه بۆ ته‌مه‌نێکی‬ ‫دیکه‌ش����ه‌وه ده‌کرێ جیاوازی هه‌بێت‪ .‬ب����ه‌و پێیه ده‌توانین‬ ‫بڵێین گه‌نجان و گه‌وره‌سااڵن هه‌م له ڕوانیندا و هه‌میش له‬ ‫هه‌ڵس����ووکه‌وته‌کانیاندا ته‌واو لێکتر جیاوازن و جیاوازیش له‬ ‫مه‌س����ه‌له‌کان ده‌ڕوانن‪ .‬که‌وابوو ده‌بێ فه‌رهه‌نگ و ئۆلگووی‬ ‫جیاوازیش����یان هه‌بێت‪ .‬یانی بوونی ورده کولتووری الوان له‬ ‫ن����او قه‌واره‌ی کولتووری گش����تییدا‪ ،‬بوونێکی ڕه‌وایه‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئ����ه‌و ڕه‌واییه ناکری له‌ب����ه‌رده‌م کۆنترۆڵ و به‌ده‌س����ته‌وه‬ ‫گرتنی هه‌وساری ئه‌سپی سه‌رکێشی ده‌ورانی هه‌رزه‌کاری و‬ ‫هه‌ستیاریی الوان له‌مپه‌ر درووست بکات‪.‬‬ ‫جیاوازێک����ی دیکه‌ی گه‌نجان و الوان ده‌گه‌ڵ گه‌وره‌س����ااڵن‬ ‫ئه‌وه که الوان له هه‌ر قۆناخێک دابن‪ ،‬خوازیاری ئاڵ و گۆڕ‬ ‫و به‌دیهێنانی ش����تی تازه‌ترن‪ .‬یانی له الیه‌ک ده‌ستکه‌وت و‬ ‫به‌ه����اکان ده‌پارێزن و له الیه‌کی دیکه‌وه به گۆڕانکاری قوڵ‬ ‫و هه‌راوی ئه‌وانه‌وه خه‌ریکن‪ .‬به‌اڵم لێره‌دا پێویسته زیاتر له‬

‫‪40‬‬

‫بابه‌تێکی گرینگ و س����رنجڕاکێش ورد بینه‌وه و به سرنجه‌وه‬ ‫لێ����ی بڕوانین‪ .‬ئه‌ویش ئه‌وه‌یه که چوونکه گه‌نجانی ئێمه بۆ‬ ‫چاکسازی و ده‌ست تێوه‌ردانی به‌ها و بایخه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‪،‬‬ ‫زۆرتر رۆژئاوا ده‌که‌نه پێوه‌ر و‪ ،‬وه‌ک باشترین مکانیزم و متۆد‬ ‫بۆ ئاڵوگۆڕه‌کان به کاری دێنن‪ ،‬هه‌ر به‌و پێیه‌ش پێویسته‪،‬‬ ‫فه‌رهه‌نگی رۆژئاوایی و کولتووری الوانی رۆژئاوا به باش����ی‬ ‫بناس����رێ و پێناسه بکرێت‪ .‬بۆ گه‌یشتن به‌و مه‌به‌سته‪ ،‬نابێ‬ ‫ته‌نیا به توێژینه‌وه و لێکۆڵینه‌وه به‌س����ه‌نده بکرێ‪ ،‬به‌ڵکوو خاڵه کاریگه‌ر و گرینگه‌کانی کولتووری الوان‬ ‫ده‌بێ تێکه‌اڵویی و هامووش����ۆی فه‌رهه‌نگیی توند و تۆڵ له ئ����ه‌و خااڵنه‌ی خواره‌وه‪ ،‬که له درووس����ت کردنی بێچم و‬ ‫نێوان ئه‌و کولتوورانه‌دا پێک بێ و چه‌مکی فره کولتووری و قه‌واره‌ی کولتووری الواندا کاریگه‌رن بریتین له؛‬ ‫بناخه‌کانی ئه‌و کولتووره به کرده‌وه پێناسه بکرێت‪.‬‬ ‫ــ هاوته‌مه‌نی‬ ‫جیاوازی فکری و هزری له کولتووری الواندا‬ ‫هاوته‌مه‌ن����ی وه‌ک هۆکاریک����ی گرینگ����ی کۆمه‌اڵیه‌ت����ی‬ ‫به‌ش����ێکی به‌رچاو له فه‌رهه‌نگی الوان ده‌رخه‌ری کۆمه‌ڵه که ل����ه‌ ده‌ورانی بل����وغ و تازه‌الویڕا ده‌س����ت پ����ێ‌ده‌کات‪،‬‬ ‫کێش����ه‌یه‌کی فکری و هزری کۆمه‌ڵگایه که باس له ئۆلگوو‪ ،‬که‌س����ایه‌تی تاک����ی الو له نێ����و کۆمه‌ڵدا درووس����ت ده‌کا‬ ‫روانین‪ ،‬ه����ۆ و بنه‌مای پێکهاته‌ی جی����اوازی کولتووریی له و پێگ����ه و جێگ����ه‌ی خۆی ده‌بینێته‌وه‪ .‬ل����ه‌و کاته‌دا یه‌که‌م‬ ‫و‬ ‫نێوان الواندا ده‌کات‪ .‬بۆ وێنه بنه‌ماڵه‪ ،‬قوتابخانه و ش����وێنی هه‌نگاو‪ ،‬هه‌وڵ����ی خۆگوونجاندن ده‌گه‌ڵ بایخ‬ ‫ژیان‪ ،‬گرینگترین پێوه‌ری پێکهاته‌ی ئه‌و جیاوازییانه‌ن که له پره‌نس����یپه‌کانی ئاستی ته‌‌مه‌نی‬ ‫داڕشتنی کولتووری الواندا ڕۆڵێکی به‌رچاو ده‌بینن‪.‬‬ ‫که‌وابوو بۆیه ئاساییه ئه‌گه‌ر الوێکی الدێیی ده‌گه‌ڵ الوانی‬ ‫شار و هی شاری بچووکیش ده‌گه‌ڵ شاره‌گه‌ور‌ه و پڕقه‌وارتر‪،‬‬ ‫یا خود الوێکی مه‌زهه‌بی ده‌گه‌ڵ غه‌یره مه‌زهه‌بی‪ ،‬وه‌رزشکار‬ ‫ده‌گه‌ڵ غه‌یره وه‌رزشکار‪ ،‬خوێنده‌وارده‌گه‌ڵ الوێکی سه‌رقاڵ‬ ‫و خوێنده‌وار‪ ،‬فه‌رهه‌نگی جیاواز و هزری جیاوازیان هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و جیاوازیان����ه‌ش نه‌ته‌نیا له بیر و ه����زردا‪ ،‬بگره له جل‬ ‫و ب����ه‌رگ و هه‌ڵسووکه‌وتیش����دا و ته‌نانه‌ت ل����ه گوێدان به‬ ‫موسیقیش‪ ،‬به‌رچاوده‌که‌ون‪.‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫‪41‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫خۆیه‌تی‪ .‬جا پاش����ان الو هه‌وڵده‌دا بایخ و پڕه‌نسیپه‌کانی رێگای لێکۆڵینه‌وه و پیناسه‌کردنی کولتووری ده‌ره‌کییه‌وه‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵگا بپارێزێ‪ .‬هه‌تا باشتر بتوانێ خۆی خۆشه‌ویست کات پراکتیزه و چاره‌سه‌ر بکرێت‪.‬‬ ‫و چاکتر بتوانێ بچێته ناو دڵی کۆمه‌اڵنی خه‌ڵکه‌وه‌‪ .‬دیاره‬ ‫مه‌رج نییه هه‌وڵه‌کان هه‌میش����ه ئه‌و چاوه‌ڕوانییه درووس����ت ــ که‌سپ و کار‬ ‫که‌ن‪ .‬جاریواش����ه الو ده‌گه‌ڵ گروپێکی س����ه‌ره‌رۆ و دووره‌ڕۆ که‌سپ و کار و بازرگانی کردن‪ ،‬یه‌کێکی دیکه له‌و خااڵنه‌یه‬ ‫له پره‌نس����یپه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان هه‌ڵسووکه‌وت ده‌کات‪ .‬به‌و که کاریگه‌ریه‌کی حاشاهه‌ڵنه‌گری به‌سه‌ر کولتووری الوانه‌وه‬ ‫پێی����ه‌ش له به‌ها و بایخه ئه‌خالقی و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان دوور هه‌یه‪ .‬چوونکه ئه‌و خاڵ����ه پێوه‌ندێکی قوڵی ده‌گه‌ڵ بازاری‬ ‫ده‌که‌وێته‌وه‪ .‬ڕاس����ت له‌و کاته‌ دایه که کێش����ه‌ی الو روو له مه‌س����ره‌ف و وێلخه‌رجی الوان له بازاڕه پڕ زرق و برقه‌کانی‬ ‫ئاقارێکی دیکه ده‌کا و ده‌بێته س����ه‌رباری کێش����ه‌کانی تری دونیادا هه‌یه‪ .‬زۆربه‌ی هه‌ره زۆری که‌ل و په‌له‌کانی ئارایش‪،‬‬ ‫کۆمه‌ڵگای الوان که دژوارتر له باقی کێش����ه‌کان چاره‌س����ه‌ر کامێرایی‪ ،‬سینه‌مایی‪ ،‬وێنه‌کێشی‪ ،‬ماشێنی و ‪ ...‬هتد به پێی‬ ‫ده‌کرێن‪ .‬جاریواش����ه ئه‌و کێش����انه ده‌گه‌ڵ ته‌مه‌ن گه‌وره هه‌س����ت و زه‌وقی الوان درووست ده‌کرێن و ده‌خرێنه بازاڕی‬ ‫ده‌بن و بۆ کولتووری س����ه‌ره‌وه‌تر خۆ ڕاده‌گوێزن‪ .‬له ئاکامدا مه‌س����ره‌فه‌وه‪ .‬له الیه‌کی دیکه‌‪ ،‬دونی����ای الویی‪ ،‬دونیایه‌کی‬ ‫له ئاستی کۆمه‌ڵگادا شوێنه‌واری نه‌رێنی درووست ده‌که‌ن‪ .‬ناس����ک‌تر و هه‌س����تیارتره که زووترو چاکتر ده‌گه‌ڵ دیارده‬ ‫کاتخۆشکه‌ره‌کان ڕازی ده‌بی و ڕادێت‪.‬‬ ‫‌‬

‫ـــ هه‌ڕه‌شه‌ی ده‌ره‌کی‬

‫هه‌ڕه‌ش����ه‌ی ده‌ره‌کی‪ ،‬به مه‌رجێک به مانای ته‌سلیم بوون‬ ‫و کاریگه‌ری����ی نه‌رێنی کولتووری ده‌ره‌کی بێ‪ ،‬مه‌ترس����ێکی‬ ‫ڕاس����ته‌وخۆ ده‌خات����ه س����ه‌ر هه‌ڵس����ووکه‌وتی الوان و‪ ،‬له‬ ‫هه‌ردووک به‌ش����ی کولتووری الوان و کولتووری س����ه‌ره‌کی‬ ‫کۆمه‌ڵ����گا‪ ،‬دایانده‌بڕێ‪ .‬وه‌ک له پێش����دا باس‬ ‫ک����را‪ ،‬ده‌بێ ئه‌و هه‌ڕه‌ش����ه‌یه له‬

‫ــ ڕاگه‌یه‌نه گشتییه‌کان‬

‫ڕاگه‌یه‌نه گش����تییه‌کان ده‌توانن به هه‌ڵوێس����ته له‌س����ه‌ر‬ ‫پرس����ه‌کانی رۆژ‪ ،‬خاڵ����ه ئه‌رێنییه‌کان به‌هێزت����ر بکه‌ن‪ ،‬یان‬ ‫خود بیانش����ێوێنن‪ .‬زۆر جاریش هه‌یه که خاوه‌ن کۆمپانییه‬ ‫گ����ه‌وره‌کان ب����ۆ به‌رژه‌وه‌ن����دی خۆیان و فرۆش����ی هه‌رچی‬ ‫زیاتری که‌ره‌س����ه‌کانی خۆیان ل����ه ده‌زگا ڕاگه‌نه‌کانڕا ریکالم‬ ‫ده‌ک����ه‌ن و س����رنجی الوان بۆ الی کولتووری مه‌س����ره‌فی و‬ ‫مودێلگه‌رایی ڕاده‌کێشن‪ .‬دیاره هیندێک جاریش له سنووری‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کان تێده‌په‌ڕی و له پشت مه‌به‌ستێکی سیاسی‬

‫‪42‬‬

‫و هه‌ژه‌موون����ی فه‌رهه‌نگیدا خۆ مه‌اڵس‬ ‫ده‌دات‪ .‬ئه‌وه‌یان پڕ مه‌ترسی‌ترین هه‌ڕه‌ش ‌ه‬ ‫له سه‌ر کولتووری نه‌ته‌وه‌ بێ‌ده‌و‌ڵه‌ته‌کان‬ ‫و له نێو ئه‌وانیش����دا توێژی گه‌نج و الوی‬ ‫ئه‌و کۆمه‌ڵگایه‌یه‪ .‬چوونکه گه‌وره‌سااڵن‬ ‫به هۆی ئه‌زموونی که‌ڵه‌که‌ کراوی خۆیان‬ ‫و کاریگه‌ریی کولتووری سونه‌تی‪ ،‬که‌متر‬ ‫ده‌که‌ونه ژێر کاریگه‌ری و ش����وێندانه‌ری‬ ‫ئه‌و شێوه هێرش����انه‌وه‪ .‬به‌اڵم الوان به‬ ‫پێچه‌وانه‌وه بیری نوێخوازی و تازه‌گه‌ری‬ ‫هه‌ڵیان ده‌پێچێ و بۆ خۆ به‌ده‌سته‌وه‌دان‬ ‫و خۆ ته‌سلیم کردن‪ ،‬زووتر پێڕادێن‪.‬‬

‫ـ باوه‌ڕه دینی و مه‌زهه‌بییه‌کان‬

‫یه‌کێک����ی دیک����ه ل����ه‌و خااڵن����ه‌ی که‬ ‫کاریگه‌ریان له‌سه‌ر کولتووری الوان هه‌یه‪،‬‬ ‫باوه‌ڕه دینی و مه‌زهه‌بییه‌کان به تایبه‌ت‬ ‫له ناو که‌مه‌نه‌نه‌ته‌وه‌ییه‌کان دایه‪ .‬هه‌نجار‬ ‫و چه‌مکه ئه‌رێنی‌یه‌کان له نیو نه‌ته‌وه‌کانی‬ ‫دونیادا زۆرتر له س����ه‌ر ئه‌ساسی بنه‌مای‬ ‫باوه‌ڕه ئایینیی‌یه‌کان درووس����ت ده‌بن و‬ ‫وه‌ک پێوانه‌یه‌کی نائاش����کرا و جاریواشه‬ ‫ئاشکرا به کار ده‌هێندرێن‪.‬‬

‫ــ زانکۆ‬

‫‪43‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ب����ۆ وه‌ده‌س����ت هێنان����ی زانی����اری و‬ ‫پێناس����ه‌ی به‌ها و بایخه‌ جۆراوجۆره‌کان‬ ‫که له پێش����دا به گوێره‌ی پێویس����ت له‬ ‫قوتابخانه و ش����وێنه‌کانی دیکه وه‌ده‌ست نه‌که‌وتوون‪ ،‬زانکۆ‬ ‫په‌ڕاوێزه‌کان؛‬ ‫شوێنێکی باش و به‌که‌ڵکه‪ .‬ده‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌شدا زانکۆ شوێنی‬ ‫‪Barnevernpedagog,‬‬ ‫‪sosionom,‬‬ ‫گه‌ش����ه و هه‌ڵدانی باوه‌ڕ ب����ه خۆیی و ده‌رخس����تنی هێزه‌‬ ‫‪utdaning‬‬ ‫ش����اراوه و ده‌روونییه‌کانه‪ .‬ئه‌و هێزانه‌ی که ده‌بنه ئه‌زموون‬ ‫‪akademika‬‬ ‫و که‌ره‌سه‌ی گه‌ش‌ کردنی کولتووری کۆمه‌ڵگا و له به‌رهه‌م‬ ‫جوان فرهنگ جوانان و جامعه‌شناسی‬ ‫هێن����ان و ب����ه‌ره‌و پێش بردنی ئ����ه‌رک و چاالکییه‌کان ده‌ور‬ ‫‪-mehdieliasiankalat.blogfa.com/post‬‬ ‫و ڕۆڵی س����ه‌ره‌کی ده‌گێڕن‪ .‬بۆیه له‌س����ه‌ر درووست کردنی‬ ‫‪aspx.129‬‬ ‫کولتووری ئه‌رێنی الوان کاریگه‌ری به‌هێزی هه‌یه و ده‌بێت‪.‬‬ ‫ب����ه‌و هیوایه الوانی کورد به که‌ڵک وه‌رگرتنێکی ئه‌رێنی له‬ ‫ئه‌زموونی الوانی دونیا و هه‌ر وه‌ها ئه‌زموونه تاقیکراوه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگای خۆیی‪ ،‬به لوتکه‌ی گه‌شه‌ی کولتووری و سه‌رکه‌وتن‬ ‫و سه‌ربه‌ستی بگه‌ن‪.‬‬

‫خه‌سارناسیی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫و‪ :‬گولباخ بەهرامی‬

‫به‌شی یه‌که‌م‪ :‬خه‌سارناسی یان پاتۆلۆژی‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫(پاتۆلۆژی) له‌ده‌س����ته‌واژه‌کانی زانستی زینده‌‌وه‌رناسی‌و‬ ‫پیزیش����کییه ک����ه له‌کۆمه‌ڵناس����یدا به‌کارهێن����راوه‌‪ .‬ئ����ه‌م‬ ‫ده‌س����ته‌واژه‌و زاراوه‌ی����ه به‌رهه‌می ش����وبهاندنی کۆمه‌ڵگا به‬ ‫جه‌س����ته‌یه‌کی زیندووو لێکدانه‌وه‌ی بابه‌ت ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‬ ‫وه‌کوو بابه‌ته‌ زینده‌وه‌رناسییه‌کانه‪ .‬خه‌سارناسیی‌کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫به‌خوێندنه‌وه‌ی ئه‌و شپرزه‌یی‌و قه‌یران‌و ئاڵۆزییانه‌ی کۆمه‌ڵگاو‬ ‫کرده‌وه‌و کاردانه‌وه‌کانی خه‌ریک ده‌بێت‪ ،‬که له‌کۆمه‌ڵگادا به‬ ‫نائاسایی سه‌یرده‌کرێت‪ ،‬هه‌روه‌ها لێکۆڵینه‌وه‌ له بارودۆخێک‬ ‫ده‌کات که له‌ودا بنه‌ماو نۆرم‌و یاسا بایه‌خداره‌کانی کۆمه‌ڵگا‪،‬‬ ‫گرینگی پێنادرێ����ت‌و ئامانجه بااڵکانی ژیانی تاکه‌که‌س����ی‌و‬ ‫گش����تیی مرۆڤه‌کان وه‌دیناێت‪ .‬زۆربه‌ی کۆمه‌ڵگاکانی ئێستا‬ ‫رووبه‌ڕووی گه‌لێک کێشه‌و گرفتی کۆمه‌اڵیه‌تی بوونه‌ته‌و‌ه که‬ ‫ژیانی کۆمه‌ڵگای مرۆیی ئه‌خات ‌ه مه‌ترسییه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ڕوانگه‌ی کۆمه‌ڵناسانه‌و‌ه پرس ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان بارودۆخ‬ ‫ی����ان هه‌ڵومه‌رجێکه که کۆمه‌ڵگا ئه‌و پرس���� ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‬ ‫وه‌کوو مه‌ترسییه‌ک بۆ چۆنییه‌تی و شێوازی ژیان ئه‌زانێت و‬ ‫به‌ناچار هه‌وڵ ئه‌دات بۆ سڕینه‌وه‌‪ ،‬چاره‌سه‌ر یان هاوسه‌نگ‬ ‫کردن و هه‌موارکردنه‌وه‌ی‪.‬‬ ‫له‌ڕوانگه‌ی (رابێرت مێرتن) کاتێک که له‌نێوان پێوه‌ره‌کان‌و‬ ‫واقیعه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‪ ،‬مه‌ودا و جیاوازی دروس����ت ده‌بێت‬ ‫(ئه‌گه‌رچی هێ����زی پێکهێنه‌ری ئه‌و هه‌لومه‌رجه‪ ،‬مرۆڤ یان‬ ‫سروشت بێت) کێش ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‬ ‫س����ه‌رهه‌ڵئه‌ده‌ن و له ئه‌نجامدا‬

‫تاکه‌کانی ئه‌و کۆمه‌ڵگا له‌به‌رانبه‌ر ئه‌و بارودۆخه کاردانه‌وه‌یان‬ ‫ده‌بێت‪ .‬گرینگ����ی ئه‌و کاردانه‌وه‌ له‌بنه‌مای کۆمه‌ڵناس����انه‪،‬‬ ‫به گش����تی له‌ژێر کاریگه‌ری پێکهات����ه‌ی کۆمه‌ڵگاو بنیات و‬ ‫به‌ها‌کانی ده‌بێت‪.‬‬ ‫له پۆلێنبه‌ندییه‌کی گشتیدا کێشه‌کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان الیه‌نی‬ ‫(زه‌ینی و ئابژێکتیڤی) هه‌یه‪.‬‬ ‫الیه‌نی زه‌ینی یان ده‌روونی له‌ تێگه‌یشتن‌و هه‌ستپێکردن‌و‬ ‫بایه‌خدانان����ی خه‌ڵک ل����ه کۆمه‌ڵگا‪ ،‬له په‌س����ه‌ندکردن یان‬ ‫ره‌تکردن����ه‌وه‌ی ئه‌وه‌یک����ه چ ش����تێک ئه‌بێت����ه ه����ۆکار بۆ‬ ‫س����ه‌رهه‌ڵدانی کێش����ه‌یه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬وه‌دیار ده‌که‌وێت‌و‬ ‫الیه‌ن����ی عه‌ینی‪ ،‬هه‌لومه‌رجی واقیعێکه که له‌ودا کێش����ه‌کان‬ ‫هه‌ڵده‌سه‌نگێندرێن‪.‬‬ ‫ل ‌ه کۆمه‌ڵگایه‌کدا که له‌س����ه‌روبه‌ندی گۆڕان‌و گواس����تنه‌و‌ه‬ ‫له‌هه‌لومه‌رجێک����ی کۆمه‌اڵیه‌ت����ی‌و ئاب����ووری تایبه‌ته‌وه‌و به‬ ‫بارودۆخ و هه‌ڵومه‌رجێکی دیکه‌ن‪ ،‬هه‌ندێک کێش����ه‌ و گرفت‬ ‫دروستده‌بن که ئه‌نجامی تێک‌کوترانی نوێخوازی و پابه‌ندبوون‬ ‫به نه‌ریته کۆنه‌کان‌و چڕبوونه‌وه‌ی شه‌ڕ له‌نێوان نه‌وه‌کانه‪ .‬له‌م‬ ‫قۆناغه دژوارو هه‌ستیاره‌دا‪ ،‬توخمه پێکهێنه‌ره‌کانی ئه‌خالق‬ ‫و به‌ه����ا کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‪ ،‬زیاتر له هه‌رش����تێک‪ ،‬بارودۆخ‌و‬ ‫ش����وێن‌و پێگه‌ی ده‌گۆڕدرێت‪ .‬هه‌ندێک له‌بابه‌ته بێنرخه‌کانی‬ ‫دوێنێ و رابردوو‪ ،‬دێنه چوارچێوه‌و س����نووری فاکته‌ره‌ نوێ‬ ‫و قبووڵکراوه‌کان����ی ئه‌مڕۆوه‌و زۆرێک له‌فاکت����ه‌ره دڵخواز‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیی����ه‌کان‪ ،‬ل����ه چوارچێوه‌ی به‌ه����ای کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫تێده‌په‌ڕن و هه‌رچه‌نده ئه‌م گۆڕانکاریه خێراتر بێت‪ ،‬ناکۆکی‬ ‫و جێگۆڕکێی به‌ه����او بایه‌خه‌کان به‌رچاوتر ده‌بێت‪ .‬له وه‌ها‬ ‫هه‌لومه‌رجێکدا هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی کۆمه‌ڵگا جێگای خۆیان‬ ‫به هێزه نوێیه‌کان ئه‌‌ده‌ن و سیس����ته‌می به‌هاکانی کۆمه‌ڵگا‬

‫‪44‬‬

‫بایه‌خ����ی مرۆڤه‌کان ب ‌ه به‌راورد له‌گه‌ڵ رێژه‌ی دارایی‌و بواری‬ ‫ماددیی که‌س����ه‌کان پێوان ‌ه ده‌کرێت‌و مرۆڤه‌کان له‌فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫وجوودی����ی خۆی����ان‌و به‌ه����ا مرۆیی����ه‌کان دوور ده‌که‌ونه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌وه‌ها کۆمه‌ڵگایه‌کدا ته‌اڵق له بنه‌ماڵه‌دا په‌ره‌ده‌س����تێنێت‌و‬ ‫زۆر ده‌بێ����ت‌و ئه‌خالق����ه‌ ئینس����انییه‌کان ده‌ڕووخێ����ن‪ .‬له‌م‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌دا پێکهێنانی ژیانی هاوبه‌ش����ی پرس����ێکی پیرۆز‬ ‫نییه به‌ڵکوو پێوه‌ندییه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تی بێ بایه‌خه که‌ وه‌کوو‬ ‫پێوه‌ندییه‌کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی تر ئه‌توانرێت به‌ئاسانی کۆتایی‬ ‫پێبێت‌و له‌ناوبچێت‪ .‬له‌راس����تیدا له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا تاکخوازیی‬ ‫ره‌ها‪ ،‬پێوه‌ندییه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان الواز‌و ناجێگیر ده‌کات‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ب����ه‌ره‌وڕووی ش����پرزه‌یی‌و‬ ‫قه‌یران ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫کاردانه‌وه‌ی ئه‌م بارودۆخه‬ ‫ئه‌توانی����ن له‌سیس����ته‌می‬ ‫بنه‌ماڵ����ه‌و‬ ‫به‌هاکان����ی‬ ‫خێ����زان دا ببینی����ن ‪ .‬که‬ ‫کۆمه‌ڵگا تووشی قه‌یرانی‬ ‫بایه‌خه‌کان ببێت‪ ،‬بنه‌ماڵ ‌ه‬ ‫رووب����ه‌ڕووی ش����پرزه‌یی‬ ‫ده‌بێت����ه‌وه‌و پش����ێوی و‬ ‫سیس����ته‌می‬ ‫ئاڵ����ۆزی‬ ‫به‌هاکانی بنه‌ماڵه‌ تووشی‬ ‫داڕم����ان و خه‌س����اری‬ ‫بنه‌ڕه‌تی ده‌کات‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫دیاره‌ده‌ی ته‌اڵق که یه‌کێک‬ ‫له‌خه‌سار‌ه سه‌ره‌کییه‌کانی‬ ‫لێکترازانی بنه‌ماڵه‌یه دێته‬ ‫ئاراوه‌و لێره‌دایه که دیارد‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ئاوێزانی‬ ‫ش����یرازه‌و پێکهات����ه‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵگا ده‌بن‪.‬‬ ‫له‌روانگ����ه‌ی (پیتریێ����م‬ ‫یه‌کێ����ک‬ ‫س����وورکین)‬ ‫له‌بیرمه‌ندانی ئه‌م بواره‌‪:‬‬ ‫کۆمه‌ڵگاکان سێ قۆناغ تێپه‌رده‌که‌ن‪:‬‬ ‫یه‌ک����ه‌م‪ :‬کۆمه‌ڵگای ئیدئۆلۆژیک‪ ،‬ل����ه وه‌ها کۆمه‌ڵگایه‌کدا‬ ‫دیارد‌ه که‌ره‌سته‌یی و مادییه‌کان له‌ئه‌وله‌وییه‌ت دا نییه‪ ،‬به‌ڵکوو‬ ‫مه‌عنه‌وییه‌ت کۆڵه‌که‌و بناغه‌ی کۆمه‌ڵگا پێکده‌هێنێت‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬کۆمه‌ڵ����گای مه‌عنه‌وی‪ ،‬له‌م ج����ۆر‌ه کۆمه‌ڵگایه‌دا‬ ‫به‌ها مه‌عنه‌وییه‌کان به‌شێوه‌یه‌کی فه‌رمی بوونی هه‌یه‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ب����ه‌کار ناهێنرێن‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی نه‌چۆت����ه قوواڵیی ده‌روونی‬ ‫کۆمه‌ڵگاوه‌‪ .‬مرۆڤ����ه‌کان له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا به‌رواڵه‌ت گرینگی‬ ‫به دیارده‌ مه‌عنه‌وییه‌کان ئه‌ده‌ن و به پیرۆزی ده‌زانن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌کرده‌وه‌دا کاتێک رووبه‌ڕووی ئه‌و واقیع ‌ه ده‌بنه‌وه‌ جێبه‌جێی‬ ‫ناک����ه‌ن‪ .‬هه‌ربۆیه لێ����ره‌دا له‌نێوان پرس����ه‌ خه‌یاڵییه‌کان و‬ ‫واقعییه‌ت و راستی جیاوازی دێته ئاراوه‌‪ ،‬هه‌روه‌کوو ئه‌وه‌یکه‬ ‫له نێ����وان کرده‌وه‌‪ ،‬وته‌و زمان و دڵ����ی مرۆڤه‌کان جیاوازی‬ ‫درووست بووه‌‪.‬‬ ‫س����ێهه‌م‪ :‬کۆمه‌ڵگای هه‌س����تیار‪ ،‬ل����ه‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا ته‌نیا‬ ‫دیارده‌ ماددیی‪ ،‬جه‌سته‌یی‌و هه‌ستپێکراوه‌کان ‪ ،‬بایه‌خدارن‪.‬‬ ‫لێره‌دا شت‌ومه‌ک و که‌ره‌س����ته‌کان بایه‌خدار ده‌کرێن‌و به‌هاو‬

‫پێناسەی سەركەوتن و هۆكارەكانی‬

‫ئەیوب پیرۆتی‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫سەبارەت بە وشەی س���ەركەوتن دەكرێ‌ بڵێین كە تا‬ ‫ئێستا بە شێوەیەكی جۆرا و جۆر پێناسە كراوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە گش���تی نزیك بوونەوە یان گەیشتن بە هەر ئامانج و‬ ‫مەبەستێك كە هەوڵی بۆ دەدەی دەتوانێ بە سەركەوتن‬ ‫نێودێر بكرێت‪.‬‬ ‫سەركەوتن لە روانگەی كۆمەڵێك كەس بە تاكەكەسی‬ ‫و ل���ە روانگ���ەی هێندێكی تریش بە گش���تی وەس���ف‬ ‫دەكرێت و كراوە‪ ،‬ك���ە ئەوەش دەگەرێتەوە بۆ ئامانجی‬ ‫مرۆڤەكان‪ ،‬كاتێك ئامانجەكەت لە خزمەت بەرژەوەندی‬ ‫خۆت دابێت ئەوە دەبێتە س���ەركەوتنێكی تاكەكەسی و‬ ‫بە پێچەوانەش���ەوە كاتێك ئامانجەكەت لە بەرژەوەندی‬ ‫و خزمەت بە كۆمەڵ بێت دەتوانێت بە س���ەركەوتنێكی‬ ‫گشتی نێوی ببەین‪ .‬سەركەوتن واتا رێزگرتن لە خۆت و‬ ‫بڕوا بە خۆ بوون لە راستای وەدیهێنانی ئامانجی دیاری‬ ‫كراوت دا‪.‬‬ ‫بیروب���اوەڕ و ب���اوەڕ بە خۆبوون بناغەی بە دەس���ت‬ ‫هێنانی سەركەوتن لە هەر كاتێكدایە‪ ،‬چوونكە بیروباوەڕ‬ ‫وات لێدەكات كە بەردەوام خۆت بە شایس���تە بزانی لە‬ ‫راس���تای بە ئامانج گەیاندنی هەر كارێك‪ .‬كەسانێك كە‬ ‫واتای راستەقینەی سەركەوتن بۆ خۆیان روون ناكەنەوە‬ ‫گومانی تێدا نییە كە لە گەڵ شكس���ت بەرەو روو دەبن‪،‬‬ ‫دیارە ه���ۆكاری ئەوەش دەرخەری ئ���ەوە نییە كە ئەو‬ ‫جۆرە كەس���انە بەهرە و لێهاتوویی بە ئەنجام گەیاندنی‬ ‫ئەو كارەیان نەبێت‪ ،‬بەڵكوو باوەڕ نەبوونی ئەو كەسانە‬ ‫ێ هیوایی لە‬ ‫بەخۆی���ان هەوێنی ب ‌‬ ‫مرۆڤ دا پێك دێنێت و وەك‬

‫كەسێكی نا كارامە هەست بە بوونی خۆی دەكات‪ .‬چونكە‬ ‫كەسێك كە كارەكەی خۆش نەوێت هەرچەندێكیش هەوڵ‬ ‫بدات بەدەگمەن لە كارەدا پێش���كەوتن و س���ەركەوتن‬ ‫بە دەس���ت دێنێت‪ ،‬بەاڵم كە ل���ە كاری خۆی رازی بوو‬ ‫ئەوە هەستەكانیش���ی رازی دەبێت و لە كارەكانی تری‬ ‫ێ بەرگەی هەر جۆرە گوش���ارێكی تر بگرن‬ ‫ژیاندا دەتوان ‌‬ ‫چونكە هەس���تكردن بەوەی كە مرۆڤ كارێكی گرینگ و‬ ‫بە نرخ ئەنجام دەدات لە خۆیدا سەرچاوەیەكی ووزە بۆ‬ ‫ئەنجامدانی ئەو كارە لە مرۆڤ دا پێك دێنێت‪.‬‬ ‫دیارە س���ەركەوتن ل���ەوە دەچێت گرێ���دراوی هەموو‬ ‫الیەنێك���ی ژیان بێت ب���ەاڵم هەموو س���ەركەوتنێك لە‬ ‫مادییات و دەس���تەبەركردنی پووڵێكی زۆر دا نییە بۆیە‬ ‫بیرێك���ی بەو ش���ێوەیە دەتوانێت ببێت���ە هەڵەیەكی لە‬ ‫ناوبەر‪ ،‬راس���تە پووڵ و مادییات ش���تێكی پێویستە بۆ‬ ‫ژیانی مرۆڤەكان بەاڵم ناتوانێت خولقێنەری س���ەركەوتن‬ ‫بێت كاتێك بەرنامەیەكی باشی لە پشت نەبێت‪ ،‬چوونكە‬ ‫ئەگەر پووڵ و س���امان بۆ خۆشی و خۆشبەختی بەس‬ ‫بایە ئەوكات دەكرا بڵێین كە سەرمایەدارترین كەسەكان‬ ‫سەركەوتووترین و خۆشبەخت ترین كەسەكانن‪.‬‬ ‫س���ەركەوتنی هەر مرۆڤێ���ك بە ب���ااڵی ئامانجەكەی‬ ‫دەپێورێت‪ ،‬لە هەمانكاتدا ئەو كارە بچووكانەی كە ئەنجام‬ ‫دەدرێ���ن بە بایەخ ترن لەو كارە گرینگ و گەورانەی كە‬ ‫تەنیا لە خەیاڵیاندای���ن و هەنگاوەكانمان لە بەرابەریان‬ ‫دا هێ���زی بەرەوپێش چوونیان نیی���ە‪ .‬گەورەترین هەڵە‬

‫‪46‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ئەوەیە كە مرۆڤ بە هۆی ئەوەی‬ ‫كە دەتوانێت بەشێكی بەرچاو یان‬ ‫بچووك لە كاری ئەورۆی ئەنجام‬ ‫ب���دات‪ ،‬كەچی هیچ كارێك ناكات‬ ‫و لە هەمانكاتدا باش���ترین شێوە‬ ‫بۆ ئەنجامدانی هەر كارێك ئەوەیە‬ ‫كە ئاسانترین شێوە هەڵبژێرین‪،‬‬ ‫رێگای���ەك كە تێی���دا خوازیاری‬ ‫گەڕانەوە نەبیت‪.‬‬ ‫كاتێك م���رۆڤ بەو راس���تییە‬ ‫دەزانێ���ت ك���ە ه���ەر چركەیەك‬ ‫ل���ە تەمەن���ی بەس���ەر دەچێت‪،‬‬ ‫ئ���ەو ك���ەم دەبێت‪ ،‬پێویس���تە‬ ‫ه���ەر چركەیەك ل���ە تەمەنی بە‬ ‫گەوهەرێك بژمێرێ���ت‪ ،‬چوونكە‬ ‫ژیانی راستەقینەی ئەو لە هەمان‬ ‫چركەوە دەس���ت پێدەكات‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەو كەسانەی كە بە شێوەیەكی‬ ‫ب���ێ هیوایانە ول���ە نائومێدی دا‬ ‫ژیان بەسەر دەبەن و چاووەروانی‬ ‫ێ دابێت تا‬ ‫ئ���ەوە دەكەن كە رۆژ ‌‬ ‫ش���انۆی ژیانیان دەست پێبكات‬ ‫و ئەوانیش نمایش���ی ژیانیان بە‬ ‫شێوەیەكی كە چاوەروان دەكەن‬ ‫نیشای خەڵك بدەن‪ ،‬بێ خەبەر‬ ‫لەوەن كە دەمێكە شانۆ دەستی‬ ‫پێك���ردووە و چاوەروانی ئەوانە‬ ‫كە پەردە لە س���ەر ن���ا ئومێدی‬ ‫و بێ هیوایی الب���دەن‪ .‬چوونكە‬ ‫ئەوەی كە خاڵی ئەساسی لە بە‬ ‫دەست هێنانی سەركەوتن تەنیا‬ ‫ب���ڕوا و متمانە ب���ە خۆبوونە لە‬ ‫مرۆڤ دا‪ ،‬ت���ا چەند بەهێز بێت‬ ‫ئەوەندە شانسی سەركەوتن زۆرە‬ ‫و لە هەمانكاتدا ت���ا چەند الواز‬ ‫بێت ئیمكانی شكس���ت مسۆگەر‬ ‫دەكات‪.‬‬

‫‪47‬‬

‫كورتەیەك لە مێژووی دەرووناسی‬

‫و‪ :‬ئازاد مستەفاپوور‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫دەروونناسی بیرێكی زانس����تی كۆنەو‪ ،‬هەمیش نوێ یە ‪.‬‬ ‫لێكۆڵینەوەو بیرو ئەندێش����ەكانی تایبەت بەم زانس����تە زۆر‬ ‫كتێبی فەلس����ەفی‌وئایینی تایب����ەت داوە بەخۆی‪ .‬تەنانەت‬ ‫لە س����ەدەكانی چوارەم و پێنجەمی پێش زایین ئەرەس����تو‬ ‫وئەفالت����وون وبیرمەندانی دیكەی یونان����ی كەونار‪ ،‬لە گەاڵ‬ ‫زۆرێك لەو مەسەالنەی كە لەمڕۆدا دەروونناسان سەروكاریان‬ ‫لەگەڵیدا هەیە‪ ،‬ئەوانیش دەس����ت‌وپەنجەیان لە گەڵدا نەرم‬ ‫كردووە‪ .‬بابەت گەلێك وەك‪ :‬بیر‪ ،‬ورووژان‪،‬خەیاڵ و ‪...‬هتد‪.‬‬ ‫تێگەیش����تن لە دەروونناس����ی كۆن‌و هەروەه����ا ئەمرۆیی‪،‬‬ ‫گرینگییەك����ی تایبەتی پێ‌ دەدرێت‪ .‬لە س����ەر ئەم بنەمایە‬ ‫ب����ەو قەناعەت����ە دەگەین ك����ە پێوەندییەكی بێ‌ پس����ان لە‬ ‫نێوان دەروونناس����ی كۆن‌وئەمڕۆدا هەی����ە‌و ئەم پێوەندییەی‬ ‫ێ بە‬ ‫ئێستا‌وپێشوو وای كردووە كە مێژووی دەروونناسی بب ‌‬ ‫وانەیەكی تایبەت‌وس����ەرەنج ڕاكێش‌ولەهەندێك لە زانكۆكاندا‬ ‫بووترێتەوە ‪.‬‬

‫گرینگی مێژووی دەروونناسی‬

‫نەبێ‌‪ ،‬بێجگە لەوەی كە هەموو ئەمانە‪ ،‬حەزیان لە ناس����ینی‬ ‫ناوەڕۆك و جەوهەری مرۆڤە ‪.‬‬ ‫تەنی����ا هۆیەك ك����ە ئەم بابەتان����ە‪ ،‬ل����ەم گۆڕپانەدا بەم‬ ‫بیروبۆچوونە جیاوازانەوە‪ ،‬بە یەكەوە گرێ‌ دەداو نێوەڕۆكێكی‬ ‫یەكگرت����وو دەنوێن����ێ ‪ ،‬مێژووەكەیەتی ‪ .‬یان����ی كامڵبوونی‬ ‫دەرووناسی وەك سیستمێكی زانستیانەی سەربەخۆ‪ .‬تەنها‬ ‫كاتێك دەتوانین بڵێن دەرووناس����ی سیستمێكی زانستیانەو‬ ‫سەربەخۆیە‪ ،‬كە تاوتوێی خواستەكانی بكەین و بكۆڵینەوە‬ ‫لەو گۆڕاناكاریانەی ك����ە بە درێژایی مێژووەكەی دەیبڕێت و‬ ‫هەست بەو نێوەڕوكە ڕوونە ئەمڕۆیەی بكەین‪.‬‬ ‫مێژووی دەروونناسی خۆی لە خۆیدا داستانێكی سەرەنج‬ ‫راكێش����ە‪ .‬لە م����رۆڤ ‪ ،‬دیمەنگەلێكت نیش����ان دەدات وەك‬ ‫‪ :‬پاڵەوانەت����ی‪ ،‬خ����ەم و پەژارەكان����ی ‪،‬خراپ تێگەیش����تن‬ ‫‌وهەڵس����وكەوتە نابەج����ێ‌و هەڵەكانی‪ ،‬ش����ۆڕش‌و تەنانەت‬ ‫ئاماژەش دەكات بە بەش����ێك لە كارە سێكسیەكان‌و كەڵك‬ ‫وەرگرتن لە مادە س����ڕكەرەكان‪ ....‬هتد‪ .‬ئەو دەوڵەمەندیەی‬ ‫كە شكڵی بە دەروونناس����ی ئەمڕۆ داوە‪ ،‬بوونی ئەو گۆڕانە‬ ‫بەردەوامە ڕۆشنانەیە كە ئاشكرا بووە بۆمان ‪.‬‬

‫ئەو دەروونناس����ییەی كە ئەمڕۆ‪ ،‬س����ەروكارمان لە گەڵیدا‬ ‫هەیە ( وانەیی و پرۆفیش����نااڵ ) بەش بەش����یان كردووەو‬ ‫كراوە بە چەند پارچەیەكەوە‪ .‬هەندێك لە دەروونناس����ەكان‬ ‫پێداگری لە سەر ناسین و هەندێكی دیكەیان بە نا هوشیاری‬ ‫هۆگرییان هەیەو هەندێكیش����یان حەزیان ل����ە لێكۆلینەوەو‬ ‫ێ‬ ‫ش����ارەزا بوون لە بابەت گەلە فیزیۆلۆژی و ش����یمیایەكانە‪ .‬ئەو كێشانەی چین كە دێنە سەر ڕێگای سەر لە نو ‌‬ ‫وا دیت����ە بەرچاو كە ئ����ەم ڕوانگانە بنیادنانی دەروونناسی؟‬ ‫الیەنی هاوبەشیان پێكەوە زۆر جیاوازییەكی تا ڕادەیەك زۆر هەیە لە نێوان ئەو وەرگیراوە‬ ‫زانس����تییانەو ئەو زانیاریانەی ك����ە مێژووزانەكان كەڵكی لێ‬ ‫وەردەگرن‪ ،‬وەك ‪ ( :‬شێوەكانی ژیان‪ ،‬قۆناغە مێژووییەكان‪،‬‬

‫‪48‬‬

‫ڕووداوەكان)‪ .‬بە پێچەوانەی دەسكەوتە زانستییەكان‪،‬ناتوانین‬ ‫دەس����كەوتە مێژووییەكان سەر لە نوێ‌ بنیادی بنێینەوە یان‬ ‫دووپات����ی بكەینەوە‪ .‬مێژوو دیاردەیەكە یان هەموو ش����تێك‬ ‫بووە یان هیچ شتێك ‪ .‬شتێك جارێك ڕوو دەدات و دووپات‬ ‫نابێتەوە‪ .‬ئەوەی كە بووەتە هۆی گومانكردنی پەیتا پەیتا لە‬ ‫دەسكەوتە مێژووییەكان‪ ،‬ئەو چەواشەكاری و هەڵە یەك لە‬ ‫دوای یەكانەیە‪ .‬هەمان كێشەش لە سەر‪ ،‬سەر لەنوێی بنیات‬ ‫نانی مێژووی دەروونناسیش هەیە ‪ .‬بابەت گەلێكی فرە هەن‬ ‫لە دەروونناس����ی دا كە س����ەلمێنەری ئەو « هەڵە و درۆ و‬ ‫چەواش����ەكاریانەن « ‪ .‬بۆس����ەلماندنی ئەم چەواشەكاریانە‬ ‫دەتوانین ئاماژە بە سێ‌ سەرچاوەی گرینگ بكەین ‪.‬‬

‫زانیاریە ون بووەكان یان ڕێگە پێنەدراوەكان‬

‫هەندێ����ك جار چەواش����ەكاری بە هۆی ئ����ەوەوە بووە كە‬ ‫زانیارییەكان یان بزر بوونە یان ئەوەی كە بە ئەنقەست چاپ‬ ‫نەكراون ‪ .‬بۆ وێنە دەتوانین ئاماژە بكەین بەو دە سندووقە‬ ‫گەورە لە دەس����ت نووس����ەكانی « فەخنر « كە لە س����اڵی‬

‫‪.1983‬ز لە دوای بەجێ‌ ماوە ‪ .‬دەروونناس����ەكان بۆ ماوەی‬ ‫زیاتر لە س����ەد سااڵ كە دەكەوێتە نێوان ساڵەكانی ‪ 1928‬ــ‬ ‫‪ . 1979‬ز لە بوونە ئەم بیرەوەری و دەستنووس����انە ئاگادار‬ ‫نەبوون ‪( ،‬یانی یەكەمین و گرینگترین س����اڵەكانی مێژووی‬ ‫دەرووناس����ی ) ‪ .‬یادداش����ت و نامەكانی « سیگمۆند فرۆید‬ ‫« نموونەیەكی دیكەن بە هەمان شێوە‪ .‬نامەو یادداشتێكی‬ ‫زۆر ل����ە دووای مردن����ی لە س����اڵی ‪ . 1939‬ز بەم الوە باڵو‬ ‫كرایەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم ‪ ،‬لە س����ەر خواس����تی میراتگرەكان����ی فرۆید نابێت‬ ‫هەندێك لەو بەڵگەو نامانە باڵوببنەوە تا بەشێك لە سەدەی‬ ‫داهات����ووش تێنەپەڕێت ‪ .‬فرۆید ناس����ێك لەم بارەو دەڵێت‬ ‫مێژوو لە ژێر دەس����ەاڵتی تێپەڕاندنی ئەم ش����ێوە نووسراوە‬ ‫جۆرب����ە جۆرانەدایە ‪ .‬یەكێك لەو نامانە كە مۆرومۆم كراوە‬ ‫و تاس����اڵی ‪ . 2013‬ز ناكرێتەوە نامەی كوڕە گەورەكەیەتی‬ ‫كە بۆی نووس����یوە و نامەیەكی ك����ەش تا ‪ . 2032‬دەبی بە‬ ‫بەستراوی بمێنێتەوە ‪ .‬سەرسووڕ هێنەرتر لەوانە نامەی ئەو‬ ‫ڕاوێ����ژكارەی فرۆیدە كە تا‬ ‫ساڵی ‪ . 2102‬ز باڵو نابێتەوە‬ ‫‪ ،‬یانی ‪ 177‬سااڵ لە دووای‬ ‫مرگی فرۆی����د ‪ .‬ئەم بابەتە‬ ‫م����رۆڤ وا تێدەفكرێنێت كە‬ ‫ێ‬ ‫بڵێی چی ل����ەو نامەیەداب ‌‬ ‫كە بەم شێوەیە پارێزگاری‬ ‫لێدەكەن ؟‬

‫چەواشەكاری كردنی ئەو‬ ‫زانیاریانە لە وەڕگێڕاندا‬

‫‪49‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫« وەرگێ����ڕان یان����ی‬ ‫خیان����ەت « ئەمە پەندێكی‬ ‫كۆن����ی ئیتالیاییەكانە و لەم‬ ‫بارەشەوە بابەت گەلێكی فرە‬ ‫هەن‪ .‬ئەم چەواش����ەكردنانە‬ ‫ڕەنگە بە ه����ۆی وەرگێڕانی‬ ‫هەڵ����ە ل����ە زمانێك����ەوە بۆ‬ ‫زمانێك����ی كە ب����وو بێت ‪،‬‬ ‫جائەم كارە بە ئەنقەس����ت‬ ‫ی����ان لە س����ەر حیس����ابی‬ ‫نەزان����ی بووبێت و ی����ان‬

‫ئەو شیمانەیە هەیە كە دەسكەوتە‬ ‫مێژووییەكان لە كاتی تۆماركردنیاندا‪،‬‬ ‫لە الیەن خودی ئەو كەسانەوە گۆڕانی‬ ‫بەس����ەردابێت‪ ،‬كە ل����ە تۆماركردنی‬ ‫پێش����هاتە بنەڕەتیەكاندا بەش����داری‬ ‫دەك����ەن‪ .‬ل����ە الیەكی دیكەش����ەوە‬ ‫دەك����رێ‌ بڵێین ئەوان بۆ پاراس����تن‬ ‫ی����ان بەرزكردن����ەوەی ئ����ەو پێگە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەی كە هەیانە‪ ،‬زانیاری‬ ‫گەلێكی هەڵە بە ئێمە بدەن جا ئەم‬ ‫كارە بە ئەنقەس����ت بێت یان ئەوەی‬ ‫كە نەزانن‪ .‬بۆ وێنە دەتوانین ئاماژە‬ ‫بكەین بەو نووسراوەی «بی ‪ .‬ئف ‪.‬‬ ‫ئیسكینەر»‪ ،‬دەروونناسی بەناوبانگ‬ ‫‪ ،‬كە لە ش����وێنێكدا نووسیویەتی ‪:‬‬ ‫( كاتژمێر شەش����ی بەیانی لە خەو‬ ‫هەڵدەس����تام تا كات����ی نانخواردنی‬ ‫بەیانی كتێبم دەخوێندەوەو پاش����ان‬ ‫دەچوومە پۆل����ەكان و تاقیگەكان و‬ ‫كتێبخان����ەكان ‪ .‬لە گەاڵ ئەوەش����دا‬ ‫تەنیا بەرنامەم بۆ پانزدە خولەك لە‬ ‫ڕۆژدا دانەڕش����تبوو ‪ .‬تا كاتژمێر ‪9‬‬ ‫شەو دەمخوێندەوە و‪ ...‬هیچ كات بۆ‬ ‫فیلم بینین یان چاولێكردن لە شانۆ‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫نەدەچ����ووم ‪ ...‬زۆر بە كەمی ل����ە گەاڵ كیژۆڵەكان ‪ ،‬تێكەاڵ‬ ‫دەبووم ‪ )...‬ئەمە خۆتاریفكردنێكی بە كەڵكە ‪ .‬بەاڵم پاش‬ ‫‪ 12‬س����ااڵ لە باڵوكردنەوەی ئەم بابەتە و‪ 51‬س����ااڵ لە دوای‬ ‫ئەم ڕووداوە‪ ،‬ئەس����كێنەر ئەوەی ڕەدكردەوە كە لە دەورانی‬ ‫خوێندكاریدا‪ ،‬ئەوەندە بە س����ەختی تێكۆشابێت و ناسازگار‬ ‫بووبێت‪ .‬هەر بۆیە دەنووس����ێت ‪( :‬من‪ ،‬خۆنمایەكانم زۆرتر‬ ‫بە بیر دێتەوە‪ ،‬تا راستییەكانی ژیانم )‪.‬‬

‫ئەوەی كە ئەو كەسە كە شارەزا بووە و دیویەتی گوێی خۆی‬ ‫ل����ێ كەڕ كردووە یان ئەوەی كە گۆڕانیان تێدا پێك هێناون‬ ‫بە قازانجی ئەو ڕووداوانەی كە پێوەندییان بە یەكەوە هەیە‬ ‫‪ .‬ئاماژەكردن بە س����ێ‌ مانا لە پێكهاتەی شەخس����ییەت‪ ،‬لە‬ ‫بۆچوونەكان����ی» فرۆید «دا وش����ەگەلێكیان بە كار هێناوە‬ ‫واڵم����دەری ئەو بی����رو بۆچوونەی كە فرۆی����د هەیەتی ‪ ،‬نیە‬ ‫‪ .‬ل����ە بەر ئەوە تا هەنووكەش بیرۆكەكانی فرۆید بە باش����ی‬ ‫وەرگێڕان نەكراوە و نەدراوەتە دەرەوە ‪.‬هەربۆیە كۆمەڵگەی‬ ‫دەروونش����یكاریەكان ( روانكاو ) پێش����نیاری ئەویان كرد‪ ،‬سەرچاوە‪:‬‬ ‫پێویستە دیس����انەوە پێداچوونەوە بكرێت بەو وەرگێڕانانەی ‪h t t p : / / d a n e s h n a m e h . r o s h d . i r /‬‬ ‫‪mavara/mavara-browse_categories.p‬‬ ‫كە لە نووسراوەكانی فرۆید‪ ،‬وەرگێڕدراوە ‪.‬‬ ‫ئەو دەس���كەوتانەی كە لە الیەن هەندێك كەسەوە بە ‪SSOReturnPage=C&605=hp?parentId‬‬ ‫ناوی خۆیانەوە پشت ڕاستی دەكەنەوە‬ ‫‪0=heck&Rand‬‬

‫‪50‬‬

‫دیاردەی خۆكوژی و هۆكارەكانی‬

‫شوانە رەشیدی‬

‫نەخۆشی‪،‬كێش����ەكانی بنەماڵەیی‪ ،‬جودایی‪ ،‬جیایی هاوسەر‬ ‫لە یەكتر‪ ،‬نەگەیش����تن بە ئاواتی ئەوینداری‪ ،‬مەرگی ئازیز و‬ ‫خۆشەویستەكانی‪ ،‬ترس لە ئابروو چوون و شكانی كەرامەت‬ ‫و كەس����ایەتی‪ ،‬نارازی لەباروودۆخی ژی����ان و گوزەران لەو‬ ‫هۆكارانەن‪.‬‬ ‫امی����ل دوركهای����م (‪ )1917-1858‬كۆمەڵناس����ی‬ ‫فەرانسەوی دەڵێ‌‪ :‬جۆرەكانی دیاردەی خۆكوژی بێ سەبەب‬ ‫نین لە پێوەندیی مرۆڤ لە گەڵ كۆمەڵگادا بۆیەئەو دیاردەیەی‬ ‫بە ‪ 4‬بەش دابەش دەكا‪:‬‬ ‫‪ -1‬خۆویستی ‪ -2‬خۆبەخشین ‪ -3‬ناسازگاری ‪ -4‬قەدری‬ ‫گەرایانە‪ ،‬لێرەدا نامانهەوێ‌ یەكێكی ئەوانە شی بكەینەوە و‬ ‫تەنیا بە شێوەیەكی گشتی باس لە تئوریەكەی دەكەین‪ .‬بە‬ ‫پێی ئەو تئوریە پێوەندیی یان نەبوونی پێوەندیی مرۆڤ لە‬ ‫گەڵ كۆمەڵگا هەروەها هەل و مەرجی كۆمەڵگا هۆكارەكانی‬ ‫سەرەكی دیاردەی خۆكوژین‪ .‬ئەو راو بۆچوونانەی دوركهایم‬ ‫لە گەڵ تێپەربوونی زەمان ئێستاش جێی ئیعتبارن‪.‬‬ ‫هێندێك لە كۆمەڵناس����ان لە س����ەر ئەو بڕوایەن كە‬ ‫كاتێك بەهاهاوبەشەكانی كۆمەڵگایەك تووشی دارم����ان‬ ‫ل����ە‬ ‫دەب����ن و رێز و بایەخ����ی خۆیان‬

‫‪51‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ئەگەرئاورێك لە مێژووی سەرهەڵدانی ئەم دیاردەیە‬ ‫بدەینەوە‪ ،‬دەتوانین ئاماژە بە یەكەمین رووداوی ئەم دیاردەیە‬ ‫بكەین كەئەویش دوایین پاش����ای سلس����لەی شانگ بە ناوی‬ ‫‪ di.xin‬بوو كە لە ساڵی ‪1122‬ی پێش زایین خۆی كوشت‬ ‫لەو كاتەوە دیاردەی خۆكوژی سەری هەڵداوە و كەوتە سەر‬ ‫الپەرەكانی میژوو و وەك دیاردەیەك لە نێو كۆمەڵگادا باڵو‬ ‫بۆوە‪ ،‬بۆیە دەكرێ بڵێین كەم كەس هەیە‪ ،‬كە هەتا ئێس����تا‬ ‫فكری لە دیاردەی خۆكوژی نەكردبێتەوەو‪ ،‬یان دەس����تی بۆ‬ ‫نەبردب����ێ بە تایبەت لە نێوتوێژە ج����ۆراو جۆرەكانی وەك‪:‬‬ ‫هونەرمەندان‪ ،‬سیاس����ەتمەداران‪ ،‬دانشمەندان‪ ،‬دەولەمەند و‬ ‫فەقیر وخەڵكی ئاس����ایی و ب����ە كورتی لە هەموو تەمەنێكدا‬ ‫كەس����انێك بوونە كە بیریان لەو دیاردەی����ە كردۆتەوە (بۆ‬ ‫نموونە كەس����انی ناس����راو وەك‪ :‬نرو‪ ،‬هانیبال‪ ،‬كالیس����ت‪،‬‬ ‫توخولس����كی‪ ،‬همینگوی‪ ،‬كالوس مان‪ ،‬س��ل�ان‪ ،‬وان ڤوڤ‪،‬‬ ‫سیلویاپالت‪ ،‬ویرجینیا ولف‪ ،‬جك لەندەن‪ ،‬شتفان تسوایك‪،‬‬ ‫والتر بنیامین و دەیان كەس����ی ناسراوی دیكە) كە مەرگیان‬ ‫بە س����ەر ژیان دا تەرجیع داوە و بۆ خۆیان بوونەتە بكەری‬ ‫كۆتایی هێنان بە ژیانی خۆیان‪.‬‬ ‫زۆر لە رووناكبیر‪ ،‬پزیشك‪ ،‬ئەدیب‪ ،‬شارەزایانی بواری‬ ‫دەروون ناسی و فەلسەفی و‪ .....‬هەوڵیان داوە بەچینە بنچ‬ ‫و بنەوانی ئ����ەم دیاردەیە هەتا هۆكارەكانی بدۆزنەوە و بۆ‬ ‫خەڵك����ی روون بكەنەوە‪ .‬هەتاكوو بتوانرێ بەرگری بكرێ‌ لە‬ ‫پەرەگرتنی ئەم دیاردەیە یان زیانەكانی بە النی كەمی خۆی‬ ‫بگەیێنن ئێس����تا روون بۆت����ەوە كەكۆمەلێك هۆكاری وەك‪:‬‬ ‫تەنیایی بوون‪ ،‬نائومیدی لە ژیان‪ ،‬نارەحەتی و پەش����ێوی‪،‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫دەست دەدەن‪ ،‬رێژەی خۆكوژی پەرە دەستێنێ‪ .‬بە تایبەت‬ ‫لە نێ����و الوانی واڵتێك دا ك����ە س����ەرمایەی داهاتووی ئەو‬ ‫كۆمەڵگایەن كە تێیدا دەژین وبە دڵێكی پر لە ئاواتەوە هەوڵ‬ ‫دەدەن ب����ۆ پێك هێنانی ژیانێك����ی بەختەوەرانە لە كۆمەڵدا‬ ‫بۆیە زۆر پێویس����تی بەوە هەیە كە ه����ەر واڵتێك بە رادەی‬ ‫توانای����ی خۆی تێ بكۆش����ێ و گرینگی بدا ب����ە وەدیهێنانی‬ ‫ماف و دابین كردنی پێداویستیەكانی توێژی الو بە هەر دوو‬ ‫رەگەزی نێرینەو مێینە‪،‬ب����ۆ ئەوەی كە رادەی ئەو دیاردەیە‬ ‫دزیوەلە كۆمەڵگادا كەم ببێتەوە‪.‬‬ ‫زۆر لە شارەزایانی بواری دەروون ناسی ئەوە باس دەكەن‬ ‫كە ئەو كەس����انەی خۆكوژی دەكەن یان ویستوویانە بیكەن‬ ‫ب����ەو ئاكامە گەیش����توون یەكێك لەو هۆكاران����ە پێوەندیی‬ ‫بەس����ەردەمی منداڵی ئەوان����ەوە هەیە‪.‬كە لە هەڵ و مەرجی‬ ‫دژواردا ژیاون‪ .‬سەختی ئەو دەورانەش لە جیابوونەوەی دایك‬ ‫و باب یان مردنی یەكێك لەوان یان هەر دووكیان دەگرێتەوە‪،‬‬ ‫ئەو كەسانە هەر لە سەردەمی منداڵی دابە تەواوی لە سۆز و‬ ‫خۆشەویستی دایك و باب بێ بەری دەبن‪ .‬كە ئەوەش دەبێتە‬ ‫هۆی ئەوەی كە دەگەنە تەمەنی الوی هەر لە خۆیەوە هەست‬ ‫ب����ە كەم و كوریەك دەكەن‪.‬كە وەك مرۆڤێكی ئاس����ایی نین‬ ‫لە ناو كۆمەڵگا دا‪ ،‬ئەوەش راستەوخۆ شوێن‬ ‫لە س����ەر هەست ودەروونی ئەو‬ ‫مرۆڤ����ە دادەنێ‌‬

‫لێ دەبێ بە نەخۆش����یەكی هەمیش����ەیی كە ل����ە ئاكامدا بە‬ ‫چۆكی دادێنێ‪.‬‬ ‫ب����ە واتایەك����ی دیكە كردەوەی خۆكوژی پاڵنەرێكە‬ ‫لە گەرانەوەی ئەو رق و قینە كەلە دەرەوەی مرۆڤەوە هەیە‬ ‫درزدەكاتە نێو دەروونی ئەو كەس����ە ولە سەر یەك كەلەكە‬ ‫ێ بەرەو خۆكوژی پاڵ پێ وە‬ ‫دەبێ جەلەوی عەقلی دەگ����ر ‌‬ ‫دەنێ و ئەوەش لەكاتێكداروودەدا كە كەسێكی خۆشەویستی‬ ‫خۆی لە دەس����ت دەدا‪ ،‬ی����ان كاتێك كە رق لە كەس����ێكی‬ ‫دیكە هەڵدەگرێ‌‪ ،‬بەو شێوەیە دەیهەوێ‌ كێشەو بەرەی نێوان‬ ‫خۆشەویس����ی و رق و قین لە یەكتر جیاكاتەوە‪،‬هەر ئەوەش‬ ‫دەبێت����ە هۆی نارەحەتی و پەش����ێوی لە نێ����و دەروونی دا‬ ‫س����ەر هەڵداو وادەكامرۆڤ خۆی ب����ە تاوانبار بزانێ‌ بیهەوێ‌‬ ‫خۆی س����زا بدا‪،‬لەو كاتەدا هەس����ت و ئیحساس����ات بە سەر‬ ‫عەق����ل و مەنتیق����ی دا زاڵە‪ ،‬ناچارپەنا ب����ۆ خوكوژی دەبا‪.‬‬ ‫رێگا چارەی دیكەبۆ خۆ رزگاركردن نابینێ‌‪.‬هەر بۆیە لە بەر‬ ‫ئەوەكۆمەڵگایەك كەئاستی كوشتنی زۆر بێ رێژەی خۆكوژی‬ ‫كەم دەبێ و گەررێژەی لە س����ەری ب����ێ پێچەوانەی رێژەی‬ ‫كوش����تن لە خوارێ‌ یە‪.‬بە گوێرەی هێندێك ئامارخۆكوژی لە‬ ‫نێوپیاوان زۆرترە هەتاژنان‪،‬لە حاڵێكدا ژنان س����ێ بەرابەری‬ ‫پیاوان بیر لە خۆكوژی دەكەنەوە‪ .‬بەاڵم پێویس����تە بگوترێ‌‬ ‫هیچ مردنێك وەكوو خۆكوژی شوێندانەر نییە لە سەر كەس‬ ‫و كاری ئەو كەسەی كە خۆی كوشتوە‪،‬بێجگە لەنارەحەتی‪،‬‬ ‫شەرمەزاری‪ ،‬هەست كردن بە گوناح‪،‬نائومیدی و بەدبەختی‬ ‫هیچی دیكەبۆ كەس و كاری ب����ە جێ ناهێلێ‪.‬ئەو دیاردەیە‬

‫‪52‬‬

‫‪53‬‬

‫سەرچاوە‪ :‬رادیو زەمانە و هەوالدەرێی ئیسنا‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫زۆر بەرباڵوە‪ ،‬بۆ نموونە لە ئامریكاهەر نیو سەعات كەسێك‬ ‫خۆی دەكوژێ‪،‬لە هەر شوێنەی بە شێوازێك خۆ دەكوژن لە‬ ‫ئینگلستان بە كەرەسەی گازی ئاسایی‪،‬لە واڵتی ئوتریش بە‬ ‫خۆ هەالوەس����ین بە دار و‪ ،....‬لە واڵتانی ئیسكاندیناوی بە‬ ‫خواردنی سەمی ژەهراوی لەو نێوەدازۆرترین رێژەی دیاردەی‬ ‫خۆكوژی لە واڵتانی چەك و سلواكی‪ ،‬فینالند و ئوتریش بەر‬ ‫چ����او دەكەوێ‌‪،‬كەمترین ریژە وەبەرواڵتانی یونان و ئیرلەندە‬ ‫دەكەوێ‪.‬‬ ‫ل����ە كات����ی تێك رمانی ژێرخان����ی ئابووری‪،‬لەهەر‬ ‫واڵتێك دا رێژەی ئەم دیاردەیە دەچێتە س����ەرێ‌ و لە كاتی‬ ‫بووژان����ەوەی ئابوری واڵت رێژەكە بە نەگۆری دەمێنێتەوە و‬ ‫لە كاتی ش����ەڕداكەم دەبێتەوە‪.‬بۆ نموونە واڵتی ئێران ئێستا‬ ‫بە ش����ێوەیەكی زۆر توند لە ژێر گەمارۆی نێو دەوڵەتی دایە‬ ‫و ژێرخانی ئابووری ئەو واڵتە لە دارماندایە‪ .‬ئەوەش دەبێتە‬ ‫ه����ۆی بەرزبوونەوەی رێژەی ئەم دیاردەیە بە تایبەت نەزم‬ ‫بوونی ئاس����تی ژی����ان و بێكاری وای لە الوان����ی ئەم واڵتە‬ ‫كردووە‪.‬كەناتوان����ن ژیانی هاوبەش پێك بێنن درێژە بەژیانی‬ ‫ئاس����ایی خۆیان بدەن‪،‬بەرە بەرە ئ����ەوەش یارمەتی دەدابە‬ ‫پەرەس����ەندنی ئەم دیاردەیە لە نێوان الواندا‪.‬كەئێس����تا بە‬ ‫داخەوە دەبینین لە نێو الوەكاندا بە ش����ێوەیەكی سروشتی‬ ‫و ئاس����ایی پەنا بۆ ئەم دیاردەیە دەبەن بۆس����ەلماندنی ئەم‬ ‫راس����تی یە‪ ،‬پشت بەو ئامارانە دەبەستین كە لە سایتەكاندا‬ ‫باڵو دەبنەوە‪ ،‬ب����اس لەوەدەكرێ‌ كە ئەو دیاردەیە رووی لە‬ ‫پەرەسەندن دایە‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫یەكێك لە بەرپرسانی رێكخراوی پزیشكی رادەگەیەن ‌‬ ‫رادەی ئەم دیاردەیە بە نیسبەت ساڵی رابردوودا ‪ %10‬چووتە‬ ‫سەرێ‌ بە شێوە یەك لەنێونجی هەررۆژەی لە ئێران ‪ 10‬كەس‬ ‫خۆ دەكوژێ كە نیونجی تەمەنیان لە نێوان ‪ 25‬تاكوو‪35‬ساڵ‬ ‫دایە‪.‬لە رابردوودا ئێ����ران یەكێك لەو واڵتانە بوو كە رێژەی‬ ‫خۆكوژی لە چاو واڵتانی دیكەی دونیا كەم بوو‪ ،‬بەاڵم ئەورۆ‬ ‫لە ژێرس����ێبەری رێژیمی ئاخوندیدا یەكێك لەو واڵتانەیە كە‬ ‫رێژەی خۆكوژی زۆرە‪.‬بە پێی ئامارەكان ش����ێوازی خۆكوژی‬ ‫ل����ە ئێران ج����ۆراو جۆرە‪.‬بەاڵم بەرچاوترینی����ان رێژەی خۆ‬ ‫س����ووتاندنە كە ‪ %27‬ئەویش زۆرتر ژنەكان دەگرێتەوە‪.‬ئەم‬ ‫دیاردەیە بە داخەوە كوردستانیش����ی بە شێوەیەكی بەرچاو‬ ‫گرتوتەوە‪.‬‬ ‫هەواڵدەریی ئیسنا لەزاری «سەعدوڵاڵ مورادی»یەوە‬ ‫باڵوی كردەوە‪ :‬لە زس����تانی ‪88‬ەوە هەتا پاییزی ‪ 89‬دوای‬ ‫تاران‪ ،‬كرماش����ان بە ‪ 247‬كەس‪ ،‬لوڕس����تان ‪228‬كەس‪ ،‬بە‬ ‫نیسبەت حەش����یمەت زیاترین رێژەی مەرگی گوماناوی واته‬ ‫خۆكوژی تێیاندا رووی داوە‪.‬‬

‫هه رئەو بەرپرس����ە حكوومەتیە ‪،‬ئاماژە ی بەوەدا‬ ‫كەل����ە هەر س����ەد هەزار كەس حەش����یمەتی ئێران نزیك بە‬ ‫‪ 4/7‬كەس بەهۆی مەرگی ئاس����اییەوە نەمردون‪ ،‬رایگەیاند‪:‬‬ ‫زیاتری����ن رێژەی مەرگی گوماناوی لە پارێزگای ئیالم بووە و‬ ‫پارێزگاكانی لوڕس����تان و كرماشانیش هەركام بە ‪ 13‬كەس‬ ‫لە بەرامبەر س����ەد هەزار كەس حەشیمەت‪،‬له پلەی دووەم و‬ ‫سێیەمی خۆكوژیی دان لە ئاستی ئێراندا‪.‬‬ ‫م����ورادی ئه و ئامارانه ی لە كۆبوونەوەی گش����تی‬ ‫لە ش����اری زەنجان دا خسته روو‪ ،‬باس����ی لە رێژەی ‪2/4‬ی‬ ‫خۆكوژیی پیاوان بە نیس����بەت ژنان لە سەرانسەر ئێران دا‬ ‫كرد كه زیاترین ئاماری خۆكوژیی ژنان بە نیس����بەت پیاوان‬ ‫لە پارێ����زگای ئیالم دا بە ‪ 25/1‬كەس و هەروەها پارێزگای‬ ‫لوڕستانیش بە ‪ 12/4‬كەس لە پلەی دووەم داناوبرد‪.‬‬ ‫بۆی����ە پەرەس����ەندنی ئەم دیاردەیە لە كوردس����تان‬ ‫پێویس����تە الیەنەپێوەندی����دارەكان ئ����اوری ل����ێ بدەنەوەكە‬ ‫بەرگری بكەن لە پەرەس����ەندنی‪ ،‬لە الیەكی دیكەوە ئەركی‬ ‫رێكخراوە سیاسیەكانی كوردستانە‪،‬لەو بوارەدا روونكردەوەی‬ ‫زیات����ر و رێنوێنی زیاتر ب����دەن بۆ وریا كرنەوەی خەڵك لەم‬ ‫دیاردە مەترسیدارە‪،‬بە داخەوە ئەوەی كە دەبینین رۆژانەلە‬ ‫كوردس����تان دەكرێ‌ وانیش����ان دەری ئەوراستیە یە كەئەوە‬ ‫ویس����ت و مەبەستی رێژیمە كە دەیهەوێ‌ بەو شێوەیە الوانی‬ ‫نەتەوەی كورد تووش����ی ئەو نەخۆشیە بكا‪.‬هەتا لە هەست‬ ‫و بیری نەتەوایەتی دووریان بخاتەوە‪.‬هەر بۆیەش بە هەموو‬ ‫شێوەیەك گوشار دەخاتە سەر خەڵكی كوردستان بە گشتی‬ ‫وكیژان و الوان����ی ئەو هەرێمە بە تایبەت����ی ‪،‬بەاڵم خەڵكی‬ ‫كوردس����تان دەبێ زۆر زیرەكتر یان بە مانایەكی ترخۆراگرتر‬ ‫ل����ە جاران بن بۆ بەربەرەكانی و دژكردەوەی شۆرش����گێرانە‬ ‫ل����ە بەرامبەر رێژیم دا‪ .‬چون رێژیمێكی ئەوا درەندە‪،‬ئامانجی‬ ‫س����ەرەكی لە كوردس����تان ئەوەیە كەخەڵكی كوردس����تان‬ ‫تووش����ی نەخۆشی ئیعتیاد و خەموكی بكات‪،‬كە لەبەر ئیش‬ ‫و ئازارەكان����ی خۆیان نەتوانن داكۆكی لە مافە سیاس����ی و‬ ‫مەدەنی یەكانیان بكەن‪.‬هیوادارین خەڵكی كوردستان زۆر بە‬ ‫وریایی یەوە بروانە پیالنەدوژمنكاریەكانی رێژیمی ئاخوندی‪.‬‬ ‫بەو ئاواتە كە الوانی كوردیش دوور بن لەو نەخۆشیە‪ .‬هەوڵ‬ ‫بدەن بۆ گەیشتن بە ژیانێكی ئازاد و بەختەوەرانی‪.‬‬

‫چۆنیەتی‬

‫پاراستنی ددان‬ ‫د‪ .‬ئەمیر ئەحمەد‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ئێم����ە هەموومان ل����ە وانەیە كاتێك س����ە ردانی كلینیكی‬ ‫پزیشكی ددانمان كردوە‪ ،‬شتێك سەرنجی ڕاكێشابێت‪ ،‬ئەوەش‬ ‫ڕێژەی ئەو كەسانەیە كەس����ەردانی دوكتۆری ددان دەكەن‪.‬‬ ‫هۆكارەكەش����ی بۆ ئ����ەوە دەگەڕێتەوە كە م����رۆڤ لە گەڵ‬ ‫گەش����ە و پێشكە وتنی لە هەموو بوارەكانی ژیاندا‪ ،‬هەستی‬ ‫بە ئە وەش كردووە هە بونی ددانی س����اخ و س����پی و رێك‬ ‫س����ەرەڕای بەخشینی جوانی بە روخساری ‪،‬هۆكارێكە بۆدور‬ ‫بوون لە كۆمەڵێك نەخۆشی و ئێش و ئازار‪ .‬بۆیە دە بینین‬ ‫تەنانە ت ئێس����تا زۆر كەس بۆ ڕێك كردنەوەی ددانەكانیان‬ ‫كات و پارەیێكی بەرچاو تەرخان دەكەن‪ ،‬ئەگەرچی هەموو‬ ‫ئەوكێش����ە و گرفتانەی كە ئێستا بەبایەخەوە سەیری دەكە‬ ‫ن پێشتریش هەبوە‪.‬‬ ‫مێ����ژوی پزیش����كی ددان دەگەڕێتە وە ب����ۆ مێژوی كلۆری‬ ‫ددان‪ ،‬لە لێكۆڵینەوە مێژوییەكاندا دەركەوتوە كە ئینس����انە‬ ‫دێرینەكان هە زاران ساڵ پێش ئێستا بەدوای چارە سە ری‬ ‫كلۆری ددانە كانی خۆیاندا بوون‪ .‬بۆ ئەو مەبەس����تەش زۆر‬ ‫ش����ت و ڕێگایان تاقی كردۆت����ەوە‪ ،‬هێنانی كانزاو مە تریالی‬ ‫جۆراوجۆر بۆ پڕكردنەوەی كلۆری ددان و داپۆشینی ددان‪،‬‬ ‫كە بە تایبە ت لە ئاس����ەواری مرۆڤە كۆنەكان كە لە واڵتی‬ ‫میسر ژیاون دە ركەوتوە‪.‬‬ ‫لە نوێترین توێژینەوە زانس����تیەكاندا دەركە وتووە كە‬ ‫پە یوە ندیێكی نزیك لە نێوان ددانی خراپ و كۆمەڵێك نە‬ ‫خۆشی كو شندەدا هە یە‪ .‬دەتوانین‬

‫بڵێین كە هە ر مرۆڤێك لە سەرەتای دروستبونی بە شەكانی‬ ‫لەشی لە س����كی دایكیدا ددانە كانیشی پێك دێن و گە شە‬ ‫دەكە ن لە ناو پوكە كانیدا ‪،‬لە مانگی ش����ە ش����ە می دوای‬ ‫لە دایك بونیدا ددانە كان دە س����ت دە كە ن بە هاتنە دەر‬ ‫لە پوك‪ ،‬لە ‪ ٢٤‬مانگی دوای لە دایك بونیش ئاخرین ددانی‬ ‫دێ����ت‪ ،‬كە ئە م ددانانە بە ددانی ش����یری ناو دە بردرێن و‬ ‫ژمارە شیان ‪ ٢٠‬ددانە‪ .‬ددانە شیریە كان لە ‪٦‬ساڵیدا دەست‬ ‫دەك����ەن بە كەوتن و لە تەمەنی ‪ ١٣‬س����اڵیدا هە موو ددانە‬ ‫شیر یەكان كەوتون و ‪ ٢٨‬ددانی دایمی بە جێگە یان هاتون‪،‬‬ ‫چوارددان����ی دیكەش كە پێیان دە ڵێن ددانی عە قڵ لە ‪١٧‬‬ ‫بۆ ‪ ٢١‬س����اڵیدا دەڕوێن كە بەو چوارددانە وە ژمارەی ددانە‬ ‫كان دەبنە ‪ ٣٢‬ددان‪.‬‬ ‫خشتە ی ڕوانی ددانە شیریە كان بە م شێوە یە‪ ،‬كە‪ ،‬لە‬ ‫مانگی شەشەمدا دوو ددانی پێشەوە لە شە ویالگەی خوارە‬ ‫وە دێ����ن‪ ،‬لە مانگ����ی حەوتەمدا دوو ددانی تە نیش����ت ئەو‬ ‫ددانانە ی كە هاتون دەڕوێن‪ ،‬لە نێوان ‪ ٧‬بۆ ‪ ٨‬مانگیش����دا‬ ‫دوو ددانی ناوەڕاستی پێشەوەی شە ویالگەی سەرەوە دێن‪،‬‬ ‫لە ‪ ٩‬مانگیشدا دوو ددان لە تە نیشت ئە و ددانانە ی سە رە‬ ‫وە كە ڕواون دێن‪ ،‬لە ‪ ١٢‬مانگیش����دا دوو خرێنەی یەكەم لە‬ ‫شە ویالگە ی خوارە وە دێن‪ ،‬لە ‪ ١٤‬مانگیشدا دوو خرێنەی‬ ‫یەكەم لە ش����ە ویالگەی سەرەوە دەڕوێن لە ‪ ١٦‬مانگیدا دوو‬ ‫ددان ك����ە ب����ە ناوی كەڵبە ناو دە بردرێن لە ش����ە ویالگەی‬ ‫خوارە وە دە ڕوێن‪ ،‬لە ‪ ١٨‬مانگیدا دووددانی كەڵبە ی س����ە‬ ‫رە وە دێن‪ ،‬لە ‪ ٢٠‬مانگیدا دوو ددانی خرێنە ی دوهەمی شە‬

‫‪54‬‬

‫‪55‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ویالكە ی خوارە وە ‪،‬لە ‪ ٢٤‬مانگیش����دا دوو خرێنە ی دوهەم‬ ‫لە سەرەوە دەڕوێن‪.‬‬ ‫پڕۆس����ەی گۆڕانی ددانە ش����یریە كان بە ددانی دایمی لە‬ ‫كۆتایی ‪٦‬س����اڵیدا دە س����ت پێ دەكات و لە م پڕۆس����ە دا‬ ‫هەم����وو ‪ ٢٠‬ددانە ش����یریە كان دەك����ە ون و بە جێی ددانە‬ ‫ش����یریە كان ‪ ٢٨‬ددانی دایمی دە ڕوێن‪ .‬سەرەتا لە كۆتایی‬ ‫‪ ٦‬س����اڵیدا دوو ددانی ناوە ڕاس����تی پێشەوەی شەویالگەی‬ ‫خ����وارەوە و دوو ددانی خرێنەی گە ورەی یە كە می ش����ە‬ ‫ویالگ����ە ی خوارەوە و دوو خرێنەی گەورەی یەكەمی ش����ە‬ ‫ویالگە ی س����ە رە وە دە ڕوێن و لە ‪٧‬تا ‪ ٨‬س����اڵیدا دوو‬

‫ددانی ناوە ڕاس����تی پێشە وە ی ش����ە ویالكە ی سەرەوە و‬ ‫دوو ددان����ی تە نیش����ت دوو ددانەكانی دایمی ش����ە ویال كە‬ ‫ی خ����وارەوە ش دەڕوێ����ن‪ ،‬لە ‪ ٨‬بۆ ‪ ٩‬ساڵیش����دا دو ددانی‬ ‫تە نیش����ت ددانە ڕواوەكانی ش����ەویالكە ی سەرەوە دەڕوێن‬ ‫و لە ‪ ٩‬بۆ ‪ ١٠‬ساڵیش����دا دوو ددانە كەڵبەكانی ش����ە ویالگە‬ ‫ی س����ەرە وە دێن و لە ‪ ١٠‬بۆ ‪ ١٢‬ساڵیش����دا دوو خرێنە ی‬ ‫خرێنەی‬ ‫بچوكی دووەمی ش����ە ویالگەی س����ەرەوەو دوو‬ ‫بچوكی یەكەمی ش����ە ویالگەی‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫خ����وارەوە و لە ‪١١‬بۆ‪ ١٢‬ساڵیش����دا دوو ددانی كەڵبە و دوو‬ ‫ددانی خرێنە ی بچوكی یەكەمی شە ویالگەی سەرەوە و دوو‬ ‫خرێنە ی بچو كی دوەمی ش����ە ویالگەی خوارە وە دەڕوێن‪،‬‬ ‫ل����ە ‪ ١١‬بۆ ‪ ١٣‬ساڵیش����دا دوو ددانی خرێنەی گەورە ی دوە‬ ‫می ش����ە ویالگەی خوارەوە و لە تەمەنی ‪ ١٢‬بۆ ‪ ١٣‬ساڵیدا‬ ‫دوو ددانی خرێنەی گەورەی دوەمی شە ویالگەی سەرەوە‬ ‫دێ����ن و دوایین ددانەكانیش كە چوار ددانی خرێنەی گە ورە‬ ‫ی عە قڵن لە تە مە نی ‪ ١٧‬بۆ ‪ ٢٥‬س����اڵیدا لە كۆتایی ش����ە‬ ‫ویالكەكانی خوارە وە و سە رە وە دێن‪.‬‬ ‫ددان لە دوو بە ش پێك هاتووە ‪ -١‬تاجی ددان ‪ -٢‬ڕیشە‬ ‫یان چوكلە ی ددان‪ .‬تاجی ددان ئە و بەشەیە كە دەیبینین‬ ‫ولە دەرەوەی پوكە‪ ،‬ڕیش����ە ش ئە و بە شە ی ددانە كە لە‬ ‫ن����او پوكدایە و نابیندرێت‪ ،‬تاجی ددانیش لە ‪ ٢‬بە ش پێك‬ ‫هاتوە مینا كە توێكڵی دە رە وە ی تاجی ددانە و زۆر ڕە قە‬ ‫و عاج یا دێنتین كە بە ش����ی ناوەوەی تاجی ددانە ولە مینا‬ ‫نەرمترە‪ ،‬ڕیش����ەش لە سمێنت كە توێكلی دەرەوەی ڕیشەیە‬ ‫و عاج یا دێنتین كە بە شی ناوەوەی ڕیشە یە پێك هاتوە‪،‬‬ ‫لە ناو تاجدا ژوورێكی داخراو هەیە كە دەماری هەس����ت و‬ ‫دەم����اری وردی خوێنی تێدایە كە لە ناو ڕیش����ە وە لە ژێر‬ ‫ددانەكانە – وە هاتوون‪ ،‬بە پێچەوانەی بیركردنەوەی ئێمە‬ ‫كە هەس����ت دەكەین ددان لە ناو ئێس����كێكی وشكدایەو بێ‬ ‫جوڵەی����ە‪ ،‬ددان بە هۆی لیگامانی پێڕیۆ دێنتاڵ كە پێكهاتە‬ ‫یێكی جیڕی هەیە لە چوكڵەوە بە ئێس����كی دەوری ددانەوە‬ ‫بەستراوەتەوە كە ڕۆڵی ئیسپرینگی هەیە و ئەو فشارانە ی‬ ‫كە دەكەونە سەر ددان لە كاتی خواردندا دەگوازێتەوە و بە‬ ‫م هۆیەش����ەوە ددان جولەیێكی كەم دەكات و ئێمە هە ست‬ ‫ب����ەو جوڵەیە ناكەین‪ ،‬ئ����ە و ددانانە ی كە لیگامانی پێڕیۆ‬ ‫دێنتالیان لە دەور نیە بە هۆكاری جیاوازەوە‪ ،‬ڕاس����تەوخۆ‬ ‫بە ئێس����كەوە دە نوسن و پێیان دە ڵێن فەك جۆش یان ئە‬ ‫نكلیۆز‪ ،‬ئەو ددانانە توش����ی نەخۆشی بوون كە دەركردنی‬ ‫ئە و ددانانە ئاسان نیە و زۆر كاتیش بە عە مەلی جەڕاحی‬ ‫دەردە كرێن زۆر كات بەهۆی فش����اری زۆرە وە ئە و تااڵنە‬ ‫(لیگامان����ی پێریۆ دێنتاڵ ) دە پچڕێ����ن و ئە وەش دەبێتە‬ ‫دروستبونی ئە نكلیۆز یا كورت بونەوەی ڕیشەی ددان‪.‬‬ ‫ئێس����تا كات����ی ئ����ە وە هاتوە كە‬

‫بزانی����ن چۆن ددانەكانمان لە خ����راپ بوون دور بخەینەوە و‬ ‫بیانپارێزی����ن یاخود ئە گە ر خراپ بوون چاكیان كەین و لە‬ ‫دەس����تیان نەدەین‪ .‬پێش هەموو ش����تێك باشتر وایە بزانین‬ ‫پێشگیری باش����ترە لە چارەسەر‪ ،‬بەو مانایە كە باشتر وایە‬ ‫ئێم����ە پێش ئەوەی دوچاری نەخۆش����ی ببین����ە وە و دوای‬ ‫چارەس����ەر كەوی����ن ڕێگری بكە ین لە ن����ە خۆش كە وتن و‬ ‫خۆمان بپارێزین لە هۆكارەكانی نەخۆشی‪ ،‬بەم شێوەیە هەم‬ ‫كات وه����ە م پارەیێكی زۆرمان ب����ۆ دەگەڕێتەوە ئەگەرچی‬ ‫زۆرجار باشترین چارەسەرە كانیش ئێمە ناگێڕێتە وە دۆخی‬ ‫پێش چارەسەر چۆن ئێمە ددانە كانمان بپارێزین؟‬ ‫بێجگە لە نە خۆش����ی بۆ ماوەییە كان ددان كە لە دایك و‬ ‫باوكەوە دەگوازرێتە وە ب����ۆ منداڵ كە هۆكارێكە بۆ خراپی‬ ‫ددان و بێ چارەس����ەرن‪ .‬ئێستا دەتوانین لە هەنگاوی یەكە‬ ‫م لە س����ەرەتای دروس����ت بونی منداڵ لە س����كی دایكدا كۆ‬ ‫مەڵێك هۆكار لە خراپ بو نی ددانی منداڵە كانمان دور بخە‬ ‫ین����ە وە كە لێرەدا ئاماژە ب����ە هەندێكیان كە گرینگن دەكە‬ ‫م زە ربە (پێدادران)‪ :‬زەربە درانی فیزیكی لە س����كی دایك‬ ‫كاتێك منداڵ لە سكی دایكیدایە هۆكارێكە لە دروست بونی‬ ‫كێش����ە ی دەم وددان لەو كاتەدا كە ددانەكان چە كەرەیان‬ ‫دروس����ت دەبێت عفونە ت(ئیلتهابات) ‪:‬توش بونی دایك بە‬ ‫نەخۆشی سورێژە یان سیفلیس یان لە وجۆرە نەخۆشیانە كە‬ ‫كاریگەری دەبێت لە سەر بە نوقسانی واشرین دروست بونی‬ ‫ددان جۆری خواردنە كانی دایك(نۆ تر ۆشێن) ‪:‬نەخواردنی‬ ‫ئەو خۆراك و ویتامیناتانەی كە پێویس����تە دایك لە كاتێكدا‬ ‫منداڵی لە سكدایە بیخوات‪ ،‬یان ئە و خواردنانە ی كە دایك‬ ‫پێی ژەهراوی (مە سموم) دە بێت هۆكارێكن بۆ نوقستانی‬ ‫مینای (هیپۆ پالزی) ددانی منداڵ نەخۆش����یەكان‪ :‬زۆرێك‬ ‫لەو نەخۆش����یانەی كە داێك لەكاتی حامیلەگیدا توش����یان‬ ‫دەبێ����ت یا منداڵ لە منداڵیدا توش����ی دەبێ����ت دەبنە هۆی‬ ‫نوقسانی لە ئێس����كی شە ویالگەیان خانە كانی پێكەێنەری‬ ‫ددان وەك نەخۆش����ی قەند(شە كرە)و زۆر كار كردنی هیپۆ‬ ‫فیز دەبنە هۆكاری زوو كەوتنی ددانە ش����یریەكان یان توش‬ ‫بوون بە نەخۆشی تاالسیمی دە بێتە هۆكاری گۆڕانی شێوە‬ ‫ی ش����ە ویالگەكان‪ .‬بۆ ماوەیی (ویراسی)‪:‬زۆرێك لە كێشە‬ ‫و نەخۆش����یەكانی ددان لە دایك و باوكی منداڵەكان لە ڕێی‬ ‫ژێنێتیكی بۆ مندالەكان دەگوازرێتە وە‪ ،‬بۆ نمونە دروس����ت‬ ‫بونی مین����ای ددان بە ناتەواوی پۆلێن كردنی كێش����ەكانی‬

‫‪56‬‬

‫(ئاب نۆرماڵی ) دە م و ددان‬

‫أ‪ -‬كێش���ە كانی ددان كێسە كانی ددان بە چە ند بە‬ ‫ش دابە ش دە كرێن‬

‫‪57‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫‪ -١‬سروشتی نەبوونی ژمارەی ددانەكان‪ :‬لە وانەیە ژمارەی‬ ‫ددانەكان كەمتریان زیاتر لە ڕێژەی سروشتی خۆیان بن‪ ،‬لە‬ ‫وانە یە چەكەرەیان بناخەی هەندێك لە ددانە شیریەكان یان‬ ‫ددانە دایمیەكان پێك نەیێن (دروس����ت نە بن ) ومنداڵیش‬ ‫چ����ە ند ددانێكی كەم بێت یا بە پێچەوانەوە‪ ،‬بناخەی چەند‬ ‫ددان زیاتر دروس����ت ببێت‪ ،‬كە ل����ەم حاڵەتەدا دوای روانی‬ ‫ددانەكان منداڵەكە چە ند ددانێكی زیادەی دەبێت كەمی و‬ ‫زیادە هەبوونی ددان بە گرتنی رادیۆ گرافیێك (ئەش����ەعە )‬ ‫ی ددان دەردەكە وێت‪ ،‬زۆر جاریش دایك و باوك بە بینینی‬ ‫ددانی منداڵە كانیان هەس����ت بە ئەو كێش����ەیە دەكەن‪ ،‬لە‬ ‫بەر ئەوە ش س����ەردانی دوكتۆری ددان دەكە ن ‪،‬زووهەست‬ ‫پێكردنی و دۆزینە وەی ئەو كێشەیە باشترە‪ ،‬لە بەر ئەوەی‬ ‫هەست پێكردنی دەتوانێ ببێتەهۆكاری زوو چارەسەر كردنی‬ ‫و زوو بەرگری كردن لە دروس����ت بوونی كێش����ەی زیاتر لە‬

‫ددانەكان����دا‪ ،‬كەمی ددان یان زیادەی ددان دەكرێت لە الیەن‬ ‫پزیش����كی ددان چارەسەر بكرێت‪ ،‬كە لە بەدانانی تەلی ڕێك‬ ‫كردنەوەی ددان (ئۆرسۆدۆنسی) ددانەكان ڕێك دەكرێنەوە‬ ‫و بۆش����ایە دروس����ت بووە كان دادە خرێن یان بە دروست‬ ‫كردنی ددان بۆشاییەكان دادەخرێن‪.‬‬ ‫‪ -٢‬كێش����ەی گەورە و بچوك بوون����ی ددانەكان ‪ :‬لەوانەیە‬ ‫ددان����ەكان لە بەر هۆكاری بۆم����اوە یی یان یان ژینگەیی لە‬ ‫قەبارەدا بچوكتر یان گەورەتر لە حاڵەتی سروش����تی بن؛ لە‬ ‫وانە یە هەندێك جار ددان لە بەش����ی تاج یان تاج و ڕیش����ە‬ ‫لكاو بە ددانێكی دیكەدا بڕوێت‪.‬‬ ‫‪-٣‬ئاب نۆرماڵی شێوەی ددانەكان ‪ :‬ددانەكان لەوانەیە لە‬ ‫تاجدا شێوەیێكی ناڕێك و یان بە شێوەی بزمار(لە نەخۆشی‬ ‫سیفلیسدا )یان چەمانە وەی ڕیشە و چوكڵەی ددان بن‪ ،‬ئەگەر پێدا‬ ‫درانێكی بە هێز بەر ددانە شیریەكان كەوێت لەوانەیە ریشەی ددانە‬ ‫دایمیەكان بچمێنەوە و خوارببن‪.‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫‪ -٤‬كێش����ە ی‬ ‫هەیكەلی ددانەكان‬ ‫‪ :‬لەوانەی����ە مینا‬ ‫یاك����و عاجی ددان‬ ‫بە هۆی بۆماوەیی یان‬ ‫بب����ن‪،‬‬ ‫ژینگەیی توش����ی نوقسانی‬ ‫كە ئەم جۆرە ددانانە زۆر ناس����ك و ئامادەی‬ ‫خ����راپ بونن و لە وانەیە كە زوو كلۆر ببن‪ ،‬لە بەر‬ ‫ئەوە دەبێت بە زوترین كات ئە م جۆرە ددانانە چارە سەری‬ ‫گونجاویان بۆ بكرێت‪.‬‬ ‫كێشەی ددانەكان دەتواندرێت بە بینینی ڕەنگی ددانە كان‬ ‫كە زە رد یان قاوە یین هەست پێبك ێت‪.‬‬

‫ب – ئاب نۆرماڵی شە ویالگە و دەم‬

‫ش����ە ویالگەكان و زمانیش دەتوانن كێش����ە یان هەبێت‪.‬‬ ‫كێش����ەی (ئ����اب نۆرماڵی ) زم����ان ‪ :‬ئ����اب نۆرماڵی زمان‬ ‫دەتوانێ����ت لە گەورە بونی زماندا دە ركەوێت‬ ‫كە ئەوەش دەبێتە هۆكاری گە‬

‫ورە بونی شە ویالگەی‬ ‫خوارەوە و كرانەوەی‬ ‫و جووت ن����ە بونی بە‬ ‫شێوەی سروشتی ددانە‬ ‫كان كە پێی دە ڵێن ماڵ‬ ‫ئۆكلۆژن بە شێوەی كراس‬ ‫بایت‪ .‬گەورە بوونی زمان كێش����ەی‬ ‫دیكە ش وە ك قوت دانی خواردن و‬ ‫دانیشی لێ دەكە وێتەوە كە ئەو كێشەیە‬ ‫هە نا سە‬ ‫بەخێرایی چارەسەر بكرێت ‪،‬كە بە عەمەلی جەراحی زمان بۆ‬ ‫بچوك كردنەوەی زمان و دانانی تەلی ڕێك كردنەوەی ددان‬ ‫چارەسەر دە كرێت‬ ‫كێش����ەیێكی دیكەی زمان نوس����انی بە ش����ی ژێرەوە ی‬ ‫زمان بە ناو دەمەوەیە‪ ،‬كە ئەوەش ڕێگر دەبێت لە ئاس����ان‬ ‫هەڵس����وڕانی زمان و قوت دانی خواردن و قس����ە كردن ئاب‬ ‫نۆرماڵی ش����ەویالكە ‪ :‬شە ویالگەكان دەتوانن بە شێوەیێكی‬ ‫ناسروشتی گەورە یان بچوك بن‪ ،‬بچوك بوونی شە ویالكەی‬ ‫خوارە وە (میكرۆ گناس����ی ) بەنیس����بە ت زۆر دەبینرێت و‬ ‫چە ندین كێش����ەی لێی دەكەوێتەوە ك����ە دە توانین بە مال‬ ‫ئۆكل����ۆژن ئاماژە بكەین‪ ،‬كە لەم حاڵەتەدا زمان ئەگەر چی‬

‫‪58‬‬

‫‪59‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫سروشتیە‪ ،‬بە اڵم گەورە دەردەكە وێت‪.‬‬ ‫بە تەواوی دەڕوێن و هاوكات لە وانەیە شێوەی ددانەكانیان‬ ‫هۆكارەكانی درەن���گ ڕوانی ددان‪ :‬ئەگەرچی بە درەنگ سروش����تی نەبێ����ت وبچوكتربن‪ ،‬ددانی زی����ادە یان هەبێت‪،‬‬ ‫ڕوانی ددانی منداڵەكانمان نابێت توش دڵەڕاوكێ ببین وبیر زمانیان گەورەبێت و دەمیان وشك دەبێت‪.‬هۆكاری دیكەش‬ ‫لە هەبوونی نەخۆشیێكی خراپ لە منداڵە كەماندا بكەینەوە هەن كە لێردا هەر بەو هۆكارانەی سەرەوە ئاماژەمان كرد‪.‬‬ ‫ئ���ەو مندااڵنەی كە لە كاتی لە دایك بوونیان ددانیان‬ ‫و هەروەها كەم تەرخەمیش بین‪ .‬ئە و هۆكارانەی كە دەبنە‬ ‫ه����ۆی درەنگ ی����ان زوو ڕوانی ددان ب����ە دو بە ش دابە ش هەیە‪:‬‬ ‫هەندێ����ك منداڵ لە كاتی لە دایك بوونیاندا ‪١‬یا ‪ ٢‬ددانیان‬ ‫دەكرێن ‪.‬‬ ‫هۆكارە دیارەكان وەكو‪ ،‬هەبونی ددانی زیادە لە پێش ئە هەیە یاخود مانگێك دوای ل����ە دایك بوونیاندا دوو ددانیان‬ ‫و ددانانە ی كە دەیانەوێت بڕوێن‪ ،‬بوونی كیست یان تۆمۆر‪ ،‬دەڕوێت كە ئەوەش دەبێتە هۆاری دڵەڕاوكێی دایك و باوك‪،‬‬ ‫شێوە و ئەندازەی ناسروشتی ددانەكان وە ك گەورە بوونی و س����ە ردانی پزیشكی ددان دەكە ن‪ ،‬ئەو ددانانە لە وانەیە‬ ‫ددانە كان‪ ،‬هەندێك نەخۆشی بۆماوەیی یان لە دایك بوون‪ ،‬ددانی ش����یری بن كە زوت����ر ڕواون یا خود ددانی زیا دەبن‪،‬‬ ‫ئە نكلیۆزی ددانە كان (بە ئێس����كە وە نوس����انی ددان )‪ ،‬ك����ە ه����ۆكاری زوو هاتنی����ان دیار نیە ب����ە اڵم لەوانە یە لە‬ ‫بوونی ددانەكان لە شوێنی نا دروستدا‪ ،‬پێدادرانی شتێك بە بنەماڵەیان����دا ڕوی دابێت‪ .‬ئە م ددانانە ددانی پێش����ەوەی‬ ‫ددانەكان كە دەبێتە هۆكاری درەنگ ڕوانی ددانە شیریەكان خوارەوە یان سەرەوەن بەاڵم لە شەویالكەی خوارە وە زیاتر‬ ‫نەبوونی مەجالی تەواو بۆ ئەوەی كە ددان بێنە دە رە وە و دەبیندرێت ولە مینا و عاجدا نوقس����انن و چوكڵەیان نیە و‬ ‫بڕوێ����ن ‪ :‬بە زۆری ددانە دایمیەكان بە هۆی نەبوونی جێ و دەجوڵێن ‪.‬‬ ‫مەجالی كەم یان درەنگ دەڕوێن یان ناڕوێن و لە ناو پوكدا ئەو كێشانەی كە ئەو ددانانە دروستی دەكە ن بریتین‬ ‫لە‪:‬‬ ‫دەمێننە وە‪.‬‬ ‫هۆكارە گش���تیەكان‪ :‬كەم كاركردنی یاخود زە عیف كار هەڵكە دران و كەوتنە ناو بۆری هەناسەو قورگی منداڵەكە‬ ‫كردنی غودەی هیپۆفیز كە دەبێتە هۆی كەم رژانی هۆرمۆنی وە‪ ،‬زمانی منداڵەكەش بریندار دەكە ن و لە ش����یر خواردندا‬ ‫گەشە و دەبێتە هۆی درەنگ ڕوانی ددانەكان كەم كاركردنی كێش����ە ی دەبێت ئەو ددانانە لەوانەیە قایم بن و جوڵە یان‬ ‫غ����ودە ی تیرۆئید هەر منداڵێك درەنگ ددانی ڕوا نابێت دە نەبێت كە ل����ەم حاڵەتەدا لە كاتی ش����یر خواردندا مەمكی‬ ‫س����ت بە جێ بیر لەكەم كار كردنی غودە ی تیرۆئید بكەینە دایكی����ان بریندار دەكەن‪ .‬پوك����ی دەوری ددانەكان عفونەت‬ ‫وە‪ ،‬ب����ەاڵم دە توانێت یەكێك لە هۆكارەكان كەم كاركردنی (ئیلتیەاب ) دەكەن ‪.‬‬ ‫غودەی تیرۆئید بێت كە ئەم حاڵەتە نیش����انەی دیكەش����ی چارەس���ەر‪ :‬ئەگەر چی بە دەگمەن ددان بەم ش����یوەیە‬ ‫هەیە كە زۆر زوو هەس����تی پێ دەكرێت و منداڵ دەرمانی بۆ دەڕوێن بەاڵم لە كاتی ڕوان و هەبوونی ددان بەو ش����ێوەیە‪،‬‬ ‫دایكان دەبێت شێوەی هەڵسوكەوت و تەعامول لە گەڵ ئە م‬ ‫دەكرێت‪.‬‬ ‫هەندێك لە نەخۆش����یەكانی چە ند هۆكارەش كە لە وانە حاڵەتە دا بزانن‪ .‬ئە گە ر ئەو ددانانە ئەو كێش����انەی كە لە‬ ‫یە بۆ ماوە ی����ی یاخود لە كاتی لە دایك بوندا توش مندال سەرەوە باسمان كرد نەیان بوو باشتر وایە كە بمێننەوە‪ ،‬بە‬ ‫دەبێت كە هۆكارن و كاریگە ریان هەیە لە سەر ڕوانی ددان ش����ێوەی ددانی شیری ئەركیان لە سەر بێت ‪،‬بە اڵم بەهۆی‬ ‫و دە گمەنن وە كوئێستێئۆ پێترۆزو چرۆبیسم ڕاشیتیسم كە دروس����ت كردنی كێشەوە پزیش����كی ددان بڕیار دەدات ئەو‬ ‫بە هۆی نەبوون یا خود كە م بوونی ڕێژە ی ڤیتامینە كانی ددانانە د دەربهێنرێن‪.‬‬ ‫(ئە ی و دی) دروست دەبن مەنگۆلیسم یان سە ندرۆم داون‬ ‫‪ :‬نەخۆش����یێكی دیكەیە كە كاریگەری هەیە لە س����ەر ڕوانی‬ ‫ددانەكان‪ ،‬ئەو كەس����انەی كە توشی ئەم نە خۆشیە دەبن‪،‬‬ ‫لە وانەیەیە كەم ددانی ش����یریان لە دوو ساڵیش دا نەڕوێت‪.‬‬ ‫ددانە ش����یریەكانی ئەم نەخۆشانە لە چوار تا پێنج ساڵیدا‬

‫مامۆستا شێركۆ فاتح لە هەمبەر‬

‫دۆخی هەنووكەیی وەرزشی مێرمندااڵن و الوانی‬ ‫شارۆچكەی تەق تەق‬

‫بۆ گۆڤاری الوان دەدوێ‌‬ ‫دیمانە‪ :‬رەحیم ئەحمەدی‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫مامۆستا شێركۆ فاتح لە هەمبەر دۆخی هەنووكەیی‬ ‫وەرزش���ی مێرمندااڵن و الوانی شارۆچكەی تەق تەق‬ ‫بۆ گۆڤاری الوان دەدوێ‌‬ ‫پێشەكی‪ :‬شێركۆ فاتح خورشید لەدایكبووی ساڵی‬ ‫‪1965‬ی تەق‏تەق���ە‪ .‬ناوب���راو دەرچ���وی پەیمانگای‬ ‫پەروەردەی وەرزش���ی هەولێرە لە س���اڵی ‪1985‬دا‪.‬‬ ‫ئێستاش مامۆس���تای وانەی وەرزشە لە قوتابخانەی‬ ‫باباگۆڕگۆڕی بنەرەتی شارۆچكەی تەق‏تەق‌و هاوكات‬ ‫مامۆستا ش���ێركۆ ئەندامی دەستەی كارگێڕی یانەی‬ ‫وەرزشی تەق‏تەقە‪ .‬ناوبراو لە شارۆچكەی تەق‏تەقدا بە‬ ‫مامۆستا‌و وەرزشوانێكی دڵسۆز‌و خۆشەویستی خەڵك‬ ‫ناس���راوە كە لەهەمبەر رەوشی‬ ‫وەرزشی مێرمندااڵن‌و الوان‬ ‫بەم ش���ێوەیە‬

‫بۆ گۆڤاری الوان دەدوێت‪:‬‬ ‫‪1‬ـ بەرێزتان وەرزش چۆن پێناسە دەكەن؟‬ ‫و‪ .‬وەرزش لە ئێس���تادا بەش���ێكی گرنگە لە ژیانی‬ ‫ه���ەر مرۆڤێكی تێگەیش���توو چوونكە ئ���ەو دیاردە‬ ‫كۆمەاڵیەتی‏یە ش���وێندانەری باش���ی هەبووە لەسەر‬ ‫دەرەتانی كار‌و پیشە‪ ،‬ئابوریی‪ ،‬دۆزینەوەی تاكە بە‬ ‫تواناكان‌و هت���د‪ .‬هەربۆیە دەبێ‌ ئێمەش بە روانگەی‬ ‫سەردەمیانەوە بڕوانینە وەرزشی مێرمندااڵن‌و الوانی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫‪2‬ـ ئاس���تی وەرزشیی ش���ارۆچكەی تەق‏تەق چۆن‬ ‫هەڵدەسەنگێنی؟‬ ‫و‪ .‬ل���ە ش���ارۆچكەی تەق‏تەقدا یانەی وەرزش���ی‬ ‫تەق‏تەق‌و تیپ���ە میللی‏یەكان لە ماوەی س���اڵدا لەو‬ ‫بواران���ەدا چاالكی دەنوێنن‪ :‬بال���ەی كچان‌و كوڕان‪،‬‬ ‫تۆپی‏پ���ێ‌‪ ،‬پاسكیل‏س���واری‪ ،‬مەلەوان���ی هەروەها‬

‫‪60‬‬

‫هەواڵنێر‪ ،‬توێژەر‪ ،‬چاوەدێر‌و هاندەر دێنە كوردستان‬ ‫بە مەبەس���تی تاوتوێ‌‏كردنی الیەنەكانی بەرز‌و نزمی‬ ‫وەرزش���ی كوردستان بە گش���تی‪ .‬جیا لەو الیەنەش‬ ‫دەبێ‌ بەرێوەبەرانی وەرزشی ئێمە لە بیری میوانداری‬ ‫شیاو‌و هەروەها دەستەبەركردنی ئەنجامی باش بن‪.‬‬

‫‪61‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫تیپ���ە میللی‏یەكانی���ش خاوەن‬ ‫خول���ی س���ااڵنەی تایب���ەت بە‬ ‫خۆیانن‪ .‬بە باش���ی دەزانم ئێمە‬ ‫وەكوو بەرێوەبەرانی وەرزش���ی‬ ‫ش���ارۆچكەی تەق‏ت���ەق بواری‬ ‫پەروەردەی وەرزشی مێرمندااڵن‌و‬ ‫الوانمان بكەینە ئامانج چوونكە‬ ‫ئەگەر سەیری وەرزشی واڵتانی‬ ‫پێشكەوتوو بكەین دەبینین ئەو‬ ‫والتانە تەنیا‌و تەنیا لە س���ایەی‬ ‫خزمەتی تایبەت بە پەروەردەی‬ ‫وەرزش���ی‬ ‫س���ەردەمیانەی‬ ‫گەیشتوونەتە لووتكەی جیهان‪.‬‬ ‫‪3‬ـ گرفتەكانی بەردەم وەرزشی‬ ‫تەق‏تەق لە چدا دەبینی؟‬ ‫و‪ .‬نەبوونی یاریگایەكی وەرزشی‬ ‫كە وەاڵمدەری ح���ەز‌و خولیای‬ ‫مێرمن���دااڵن‌و الوان���ی تەق‏تەق‬ ‫بێت‪ .‬هەروەها كردنەوەی خولی‬ ‫پەروەردە‌و راهێن���ان لە ماوەی‬ ‫س���اڵدا بۆ ب���وارە جیاجیاكانی‬ ‫وەرزشی تایبەت بە مندااڵن‌و الوان‬ ‫بە پێویس���ت دەزانم‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫ئێمە لە ش���ارۆچكەی تەق‏تەقدا‬ ‫تاك���وو ئێس���تاش نەمانتوانیوە‬ ‫لە زانستی كەس���انی ئاكادیمی‬ ‫لە پۆستەكانی تایبەتدا كەڵكی‬ ‫پێویست وەربگرین‪.‬‬ ‫‪4‬ـ هەروەك���وو بەرێزتان ئاگادارن یاری‏یەكانی ڤیڤا‬ ‫كە تایبەتە بە وەرزش���ی نەت���ەوە بێ‌‏دەوڵەتەكان لە‬ ‫هاوینی ‪2012‬دا لە هەولێر بەرێوە دەچێت‪ ،‬بە باوەری‬ ‫ئێ���وە بەرێوەچوونی یاری‏یەكانی ڤیڤ���ا دەتوانێ‌ چ‬ ‫كاریگەری‏یەكی لەسەر وەرزشی كوردستان هەبێت؟‬ ‫و‪ .‬بە رای من ئەندام بوونی كۆمەڵگای وەرزش���ی‬ ‫كوردس���تان لە ڤیڤ���ادا نوختەگۆڕانێك���ی مێژوویی‌و‬ ‫دەس���كەوتێكی گرنگی وەرزشی‏یە بۆ كوردستانیان‪.‬‬ ‫خۆزگە بەرێوەبەرانی وەرزشی كوردستان بە باشترین‬ ‫پ�ل�ان ئەو یاری‏یانەیان بەرێوە بردبا چوونكە دڵنیام‬ ‫خەڵكانێك���ی زۆری دونی���ا وەك���وو رۆژنامەنووس‪،‬‬

‫هۆكاری پەراوێزخرانی‬ ‫ل و پێرسپۆلیس‬ ‫ئیستقال ‌‬

‫رەحیم ئەحمەدی‬ ‫لە سەردەمی ئێستادا وەرزشی فوتباڵ وەكوو دیاردەیەكی‬ ‫كۆمەاڵیەتی سەرنجڕاكێش‌و پڕقڕیوە سەیر دەكرێت‪ ،‬چوونكە‬ ‫ئ����ەو بوارە وەرزش����ی‏یە لە دەیەكانی راب����ردوودا كاریگەری‬ ‫راس����تەوخۆی هەبووە لەسەر سیاس����ەت‪ ،‬كاری بەكۆمەڵ‪،‬‬ ‫ئابوریی‪ ،‬شوناس����ی نەتەوەیی‪ ،‬كۆمەڵ����گا‪ ،‬دەرەتانی كار‌و‬ ‫پیش����ە بۆ خەڵك‌و ‪...‬هتد‪ .‬بەاڵم ئەگەر بە وردی س����ەیری‬ ‫روداوەكان����ی فوتباڵی ئێران لە ‪ 10‬س����اڵی رابردوودا بكەین‬ ‫ئەو راس����تییەمان ب����ە روونی بۆ دەردەك����ەوێ‌ كە هەموو‬ ‫پێكهاتەی وەرزش����ی ئێران‌و بە تایبەتی دوو یانەی وەرزشی‬ ‫ئیستقالل‌و پێرسپۆلیس كە بە دوو یانەی جەماوەری هەم لە‬ ‫ئاس����تی ئێران‌و هەم لەسەر ئاستی ئاسیاشدا بەهۆی بوونی‬ ‫میلیۆنان هاندەر خاوەن پێگە‌و كەس����ایەتی تایبەتن لەالیەن‬ ‫فوتباڵدۆستانەوە‪.‬‬ ‫تا ‪ 10‬س����اڵ لەمەوبەر دوو یانەی ناوبراو لەس����ەر ئاستی‬ ‫ئێ����ران‌و خولی پاڵەوانانی ئاس����یادا ب����ە دوو یانەی بەهێز‌و‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫خاوەن رابردوو سەیر دەكران‪ ،‬بەاڵم ئێستا بەهۆی نەبوونی‬ ‫كەرتی تایبەت‪ ،‬پەراوێزخستنی تاكە شارەزاكان‪ ،‬تاپۆكردنی‬ ‫دەستەی كارگێری‌و تەنانەت دیاری‏كردنی سەرۆك لە الیەن‬ ‫رێژیمەوە ئەو دوو یانە جەماوەری‏یە لە پێگەی راستەقینەی‬ ‫خۆیان دورخراونەتەوە‪.‬‬ ‫تاچەند ساڵ لەمەوبەر سەرجەم یاریزانە دیارەكانی ئێران‬ ‫حەزی����ان دەكرد لە پێكهاتەی ئیس����تقالل‌و پێرس����پۆلیس‏دا‬ ‫یاری بك����ەن چونكە ئ����ەو دوو یانەیە خ����اوەن جەماوەری‬ ‫زۆر‌و راگەیاندن����ی بەهێزبوون‪ ،‬كەچی ئێس����تا دەبینین دوو‬ ‫یانەی ئاماژەپێكراوتەنانەت توانای دابین‏كردنی گرێبەس����تی‬ ‫یەك‏وەرزی یاریزانەكانی خۆیان نین‪.‬‬ ‫بەدەوڵەتی كردن����ی وەرزش‌و بنەبڕكردنی حەز‌و هیوایەتی‬ ‫الوانی ئێران بەروونی لە پێكهاتەی ئێستای وەرزشی‬ ‫سیاس����ەت‏لێدراوی واڵتەكەماندا بەرچاو دەكەوێت‪،‬‬ ‫ئەم����ەش لەحاڵێكدایە كە پەیام‌و نێوەرۆكی وەرزش‬ ‫هەمیش����ە پەروەردەكردن����ی تاكەكان����ی كۆمەڵگا‌و‬ ‫بەدیارخس����تنی تواناكان‌و رێز‌و خۆشەویستی بووە‬ ‫نەك تاپۆكردن‌و كاولكاری پێكهاتەی وەرزش‪.‬‬ ‫تاقە رێگەی دەربازبوونی وەرزشی ئێران بەگشتی‌و‬ ‫فوتب����اڵ بە تایبەتی لەم بارودۆخ����ەداس ئەوەیەكە‬ ‫رۆژنامەنووس����ان‪ ،‬توێژەران‪ ،‬هاندەران‌و بیرمەندانی‬ ‫وەرزشی لە خوێندنگاكان‌و كۆلیژەكانی پەروەردەی‬ ‫وەرزش����دا راستییەكان بۆ رای گشتی روون بكەنەوە‬ ‫تا چیدیكە كۆماری ئیس��ل�امی بە هێنانی دەس����ت‌و‬ ‫پێوەندی‏یەكانیان بۆ نێو بەرێوەبەرایەتی وەرزش‪ ،‬كە‬ ‫زۆربەی هەرەزۆریان لە زانست‌و ئەزمونی وەرزشیش‬ ‫بەدوورن‪ ،‬هەوڵی تاپۆكردنی زیاتری وەرزشیان پێ‌‏نەدرێت‪.‬‬

‫‪62‬‬

‫یارییەكانی ئۆلەمپیك‬ ‫تەوەرێك بۆ لێدوان‬ ‫تریفە سابیر‬

‫ئ����ەم یارییانە بوون بە خ����اوەن بیرۆكەیەكی نوێ‌‌و تەنانەت‬ ‫لۆگۆی یەك بازنەی س����ەوز كە هێمای وەرزشوانانی ئۆروپا‬ ‫بوو كرا ب����ە ‪5‬بازنەی رەنگاورەنگ كە هەر بازنەیەك هێمای‬ ‫قارەیەكە‪.‬‬ ‫ل����ە ئۆلەمپیك����ی ‪2008‬ی پێكەندا ‪ 10000‬وەرزش����وان لە‬ ‫‪ 205‬واڵتی جیهان بەش����دار ب����وون‪ .‬پێ‌‏دەچێت ئەو رێژەیە‬ ‫ل����ە ئۆلەمپیك����ی ‪2012‬ی لەندەن زیاتریش بێ����ت كە بریارە‬ ‫لە هاوینی ‪ 2012‬لە ش����اری لەندەن بەرێ����وە بچێت‪ .‬لێرەدا‬ ‫چەند پرس����یارێكی هەستیار دێنە گۆڕێ‌‪ :‬ئایا واڵتی ئینگلیز‬ ‫كە بۆخ����ۆی میواندارەت����ی یارییەكان����ی ئۆلەمپیك دەكات‬ ‫تاچەندە لە بەرێوەبردنی ئەو پێشبڕكێ گرنگەدا سەركەوتوو‬ ‫دبێ����ت؟ ئایا جەوهەر‌و پەیامی وەرزش كە بریتی‏یە لە‪ :‬رێز‌و‬ ‫خۆشەویس����تی‌و رۆحی لێب����وردن‌و پێكەوەژی����ان تا چەندە‬ ‫وەكوو جەوهەری راستەقینەی‬ ‫خۆی لەو ئۆلەمپیكەدا بەدیار‬ ‫دەكەوێت؟‬

‫‪63‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫یارییەكانی ئۆلەمپیك لە سەرەتای دەستپێكی‏دا بۆنەیەكی‬ ‫ئایین����ی بووە كە بەمەبەس����تی رێزگرتن لە «زینۆس» واتە‬ ‫پاش����ای خودای یونانیەكان بەرێوە دەچوو‪ .‬ئەو پێشبڕكێیە‬ ‫هەر ‪4‬س����اڵ جارێك‌و لەس����اڵی ‪776‬ی زاییندا لە ش����وێنی‬ ‫لەدایكبوونی زینۆس كە لەو سەردەمەدا بە ئۆلەمپیا ناودێر‬ ‫كرابوو بەرێوەدەچوو‪.‬‬ ‫یارییەكانی ئۆلەمپیك لەسەر ئاستی جیهاندا بە دێرین‏ترین‬ ‫پێشبڕكێی وەرزشی ئەژماردەكرێت كە چەندین بواری وەرزشی‬ ‫ێ بەبێ‌ بەش����داری‬ ‫لەخۆدەگرێت‌و هیچ وەرزش����وانێك ناتوان ‌‬ ‫لە پێشبڕكێی پێش‏كۆتایی‌و دەس����تەبەركردنی پێوانەیەكی‬ ‫لەپێشدا دیاری‏كراو‪ ،‬بە تایبەتی لە یارییە تاكەكەسی‏یەكاندا‬ ‫بەشداری قۆناغی كۆتایی یارییەكانی ئۆلەمپیك بێت‪.‬‬ ‫دەكرێ‌ س����اڵی ‪ 1896‬بە دیارترین نوختە گۆڕانی ئەرێنی‬ ‫ل����ە مێژوی هاوچەرخی یارییەكانی ئۆلەمپیك ناوزەد بكەین‪،‬‬ ‫چونكە لەو سەردەمەدا «بارۆن پیردۆكۆبرتۆنی» بیرمەندی‬ ‫ناوداری فەرانس����ەیی لە چوارچێ����وەی گەاڵڵەیەكی جێگەی‬ ‫رێزدا بەرێوەچوونی ئەو یارییانەی كە تاس����اڵی ‪ 1896‬تەنیا‬ ‫تایبەت بە قاڕەی ئۆروپا بوو گش����تگیر كرد‌و لە ساڵی ‪96‬دا‬

‫پەیامی هاوبەشی‬ ‫ژنان‪ ،‬الوان و خوێندكارانی‬ ‫دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫بە بۆنەی ‪2‬ی رێبەندان‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ب����ە بۆنەی ‪66‬ەمی����ن س����اڵرۆژی دامەزراندن����ی كۆماری‬ ‫كوردستان‪ ،‬پڕ بە دڵ پیرۆزبایی لە هەموو چین و توێژەكانی‬ ‫كۆمەڵگای مافخوازی كوردس����تان دەكەین و س����ەری رێز و‬ ‫حورمەت دادەنوێنین بەرامبەر گیانی پاكی سەرۆك كۆماری‬ ‫كوردستان پێشەوا قازی محەممەدی نەمر و هاورێیانی‪.‬‬ ‫دامەزراندنی كۆماری دێموكراتیكی كوردس����تان لە شاری‬ ‫مەهاباد لە ‪2‬ی رێبەندانی ‪1324‬ی هەتاوی‪ ،‬دەس����كەوتێكی‬ ‫مێژوویی بوو لە ژیانی سیاسی و كۆمەاڵیەتیی نەتەوەكەماندا‬ ‫و ب����ۆ یەكەمین ج����ار خەڵكی كوردس����تان ل����ە ژێر ئااڵی‬ ‫رەنگینی كوردستان و كۆمارێكی نەتەوەیی و دێموكراتیكدا‪،‬‬ ‫دەس����ەاڵتێكی خۆبەڕێوەبردنیان تاقی كردەوە‪ .‬س����ەرەڕای‬ ‫هەم����وو كەموكورییەكان����ی‪ ،‬لێكدان����ەوەی زۆرب����ەی هەرە‬ ‫زۆری مێژوونووس����ەكان و بەڵگەكانی س����ەردەمی كۆماری‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئەوە دەسەڵمێنی كە كۆماری كوردستان وێنای‬ ‫حكوومەتێك����ی نەتەوەی����ی و دێموكراتیك ب����وو لە ناوچەی‬ ‫رۆژهەاڵتی نێوەراستدا‪.‬‬ ‫هەموو ئازادییە دێموكراتیكەكان لە ناوچەكانی ژێر دەسەاڵتی‬ ‫كۆماری كوردس����تاندا رەچاو كرا و جەماوەری ئازادیخوازی‬ ‫كوردستان بەو پەڕی هیوا و هێزەوە هاوكارییان دەكرد و بۆ‬ ‫بەرەوپێش بردنی بەرنامە سیاسی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‪ ،‬ئابووری و‬ ‫فەرهەنگییەكانی كۆمار‪ ،‬چونكە خەڵكی كوردستان لە دەست‬ ‫زوڵم و چەوسانەوە وەزاڵە هاتبوون و بە ئاواتی لەمێژینەی‬ ‫خۆیان گەیشتبوون‪ ،‬واتە دامەزراندنی كۆمارێكی‬ ‫نەتەوەی����ی و دێموكراتیك‪ .‬خەڵكی‬

‫یەكەمین جار توانییان‬ ‫كوردس����تان بۆ‬ ‫چارەنووسی خۆیان دیاری بكەن‪ .‬هەموو چین و توێژەكانی‬ ‫كۆمەڵگەی كوردس����تان لە بەڕێوەبردنی كار و تێكۆش����انی‬ ‫كۆماردا بەو پەڕی لەخۆبردووییەوە كاریان دەكرد‪ ،‬بە جۆرێك‬ ‫كە لە ماوەی كورتی ‪ 11‬مانگدا دەس����كەوت و پێشكەوتنی‬ ‫زۆر بەرچ����او و ب����ێ وێنە تۆمار كران كە ت����ا هەتایە مایەی‬ ‫شانازیی نەوەكانی كۆمەڵگەی كوردستانن‪.‬‬ ‫بەرز و پیرۆز بێت ‪ 66‬شەش����ەمین س����اڵرۆژی دامەزرانی‬ ‫كۆماری دێموكراتیكی كوردستان‬

‫‪64‬‬

‫یەكیەتیی ژنانی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫یەكیەتیی الوانی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫یەكیەتیی خوێندكارانی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫‪2‬ی رێبەندانی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ی هاوبه‌شی‌‬ ‫به‌یاننامه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژنان‪ ،‬الوان و خوێندكاران ‌‬ ‫یه‌كیه‌تیه‌كان ‌‬ ‫ی كوردستانی‌ ئێران‬ ‫دێموكرات ‌‬ ‫ی ئێران‬ ‫به‌ بۆنه‌ی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ خولی‌ نۆهه‌می‌ مه‌جلیس ‌‬

‫‪65‬‬

‫ی ژنانی‌ دێموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران‬ ‫یه‌كیه‌تی ‌‬ ‫یه‌كیه‌تیی‌ الوان دێموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران‬ ‫یه‌كیه‌تیی‌ خوێندكارانی‌ دێموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران‬ ‫‪1390/10/14‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫خه‌ڵكی‌ ئازادیخوازی‌ ئێران‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی‌ مافخوازی‌ كورد‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ك ئاگادارن ماوه‌یه‌كه‌ كۆماری‌ ئیس��ل�امی‌ ل ‌ه رێگه‌ ‌‬ ‫ی به‌رباڵوی‌ بۆ نۆهه‌مین‬ ‫راگه‌یاندنه‌كانی����ه‌وه‌ پڕوپاگه‌نده‌یه‌ك ‌‬ ‫خولی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫مه‌جلیس����ی‌ شورای‌ ئیسالمی‌ خستۆته‌ ڕێ‌ و دیسانه‌وه‌ ب ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌رسه‌ندووقه‌كان ‌‬ ‫هه‌ر چه‌شنێك ده‌یهه‌وێت خه‌ڵك په‌لكێش ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌نگ����دان ب����كات‪ .‬هه‌ڵب����ژاردن و پارلم����ان فاكته‌رگه‌لێك ‌‬ ‫ی‬ ‫دێموكراتیكن كه‌ بۆ به‌شداریی‌ خه‌ڵك ل ‌ه پرۆسه‌ ‌‬ ‫دێموكراس����ی‌ و بڕیاردان����ی‌ سیاس����یدا‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ب���� ‌ه ئه‌ژماردێن‪ .‬به‌اڵم ده‌س����ه‌اڵتێك ‌‬ ‫ی‬ ‫توتالیتر و س����ه‌ره‌ڕۆ وه‌ك كۆمار ‌‬ ‫ئیس��ل�امی‌ ئه‌م فاكته‌ران ‌ه نه‌ك بۆ‬ ‫ی‬ ‫به‌شداركردنی‌ خه‌ڵك له‌ بڕیاردان ‌‬ ‫ی‬ ‫سیاسیدا‪ ،‬به‌ڵكوو بۆ خه‌ڵه‌تاندن ‌‬ ‫بیروڕای‌ گش����تی‌ به‌كار ده‌هێنن و‬ ‫به‌م چه‌ش����نه‌ فاكته‌ری‌ هه‌ڵبژاردن و‬ ‫ی‬ ‫پارلم����ان و ده‌نگ����دان ده‌كه‌نه‌ پێوه‌ر ‌‬ ‫ره‌وایی‌ ده‌سه‌اڵته‌كه‌یان‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم پتر له‌ س����ێ‌ ده‌یه‌ س����ه‌ركوت‪ ،‬ده‌نگبڕكردن‬ ‫و له‌ناوبردن����ی‌ جیابیران‪ ،‬س����ه‌ركوتی‌ به‌رب��ڵ�اوی‌ بزوتنه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی����ه‌كان‪ ،‬س����ه‌ركوتی‌ بێ‌به‌زه‌ییان����ه‌ و دڕندان����ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌ته‌وه‌ ژێرده‌سه‌ته‌كان و ‪ ...‬چییه‌ت ‌‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی‌ مافخواز ‌‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمیی‌ بۆ بیروڕای‌ گشتی‌ جیهان و گه‌النی‌ ئێران‬ ‫ێ‬ ‫‪ d‬ده‌رخستووه‌ و نیشانی‌ داوه‌ كه‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ ئه‌م س ‌‬ ‫ده‌یه‌ ده‌س����تكرد و ئه‌ندازیاریكراو ب����ووه‌ و ئه‌م رێژیمه‌ هیچ‬ ‫ی خه‌ڵك نییه‌‪.‬‬ ‫باوه‌ڕێكی‌ به‌ ماف و ئازادییه‌كان ‌‬ ‫ژنان‪ ،‬الوان و خوێندكارانی‌ ده‌روه‌ست و ئازادیخواز‬ ‫ی‬ ‫كۆماری‌ ئیسالمی‌ له‌ بارودۆخێكدا ده‌یهه‌وێت هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌جلی����س به‌ڕێوه‌ ببات ك ‌ه زیاتر له‌ ه����ه‌ر كات به‌ره‌وڕوو ‌‬ ‫ی و نێونه‌ته‌وه‌ییه‌كان بووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫قه‌یران ‌ه ناوخۆی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكوومه‌تی‌ كه‌ ت����ا دوێنێ‌ خۆیان براوه‌ ‌‬ ‫رێفۆرمخوازان���� ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌ نمایش����یه‌كانی‌ رێژیم بوون و به‌ دروشمی‌ رێفۆرم‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تیدا خۆڵیان به‌ چاوی‌ خه‌ڵك‬ ‫ل ‌ه چوارچێوه‌ی‌ یاس����ا ‌‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬ئه‌مرۆ باس له‌ به‌ش����داری‌ نه‌كردن له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬

‫ی‬ ‫ده‌كه‌ن و به‌م چه‌شنه‌ ده‌توانین بڵێین به‌شێك له‌ پێكهاته‌ ‌‬ ‫ی دوور كه‌وتووه‌ت����ه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫دوێنێ����ی‌ رێژیم ئێس����تا لێ ‌‬ ‫ی ب ‌ه‬ ‫له‌نێو كۆنه‌پارێزانی‌ ده‌سه‌اڵتیش����دا ناكۆك����ی‌ و دژایه‌ت ‌‬ ‫ی سامان‬ ‫روونی‌ ده‌رده‌كه‌وێت و ش����ه‌ڕ له‌سه‌ر ب ‌ه تااڵن بردن ‌‬ ‫ی واڵت رۆژ له‌ دوای‌ رۆژ زیاتر خۆی‌ نیشان‬ ‫و س����ه‌رچاوه‌كان ‌‬ ‫ده‌دات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نێوتنه‌ته‌وه‌ییشدا كۆمه‌ڵگای‌ جیهان ‌‬ ‫هه‌روه‌ها له‌ ئاس����ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ئابلۆقه‌ و گوشارێكی‌ سیاس����ی‌ و ئابووری‌ هه‌مه‌ الیه‌نه‌یه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌م گوشار و ئابلۆقان ‌ه تا‬ ‫خس����تۆت ‌ه سه‌ر رێژیم و كاریگه‌ر ‌‬ ‫ێ به‌رپرسانی‌ رێژیم حاشایان ل ‌ه‬ ‫راده‌یه‌كه‌ ك ‌ه ئه‌گه‌ر تا دوێن ‌‬ ‫كاریگه‌ری ئه‌و گوشارانه‌ ده‌كرد‪ ،‬هه‌نووكه‌ بۆیان ناشاردرێته‌و‌ه‬ ‫ی دانی‌ پێداده‌نێن‪.‬‬ ‫و به‌ فه‌رم ‌‬ ‫هاونیشتمانانی‌ ئازیز!‬ ‫ی په‌لكێش‬ ‫ل����ه‌م بارودۆخه‌دا رێژی����م ده‌یهه‌وێت ل���� ‌ه رێگه‌ ‌‬ ‫ی ده‌نگدان وا نیشان‬ ‫كردنی‌ خه‌ڵك بۆ س����ه‌ر س����ندووقه‌كان ‌‬ ‫ب����دا كه‌ ده‌س����ه‌اڵته‌كه‌ی خاوه‌ن����ی ره‌واییه‌ و به‌م چه‌ش����ن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫النیك����ه‌م ب ‌ه كۆمه‌ڵگای‌ جیهان����ی رابگه‌ینێت كه‌ خه‌ڵكه‌كه‌ ‌‬ ‫ی پشتیوانیه‌تی‌‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ش داوا ل ‌ه هه‌موو ئازادیخوازان‬ ‫خۆ ‌‬ ‫و ب����ه‌ تایب����ه‌ت ژن����ان‪ ،‬الوان و خوێندكاران����ی‌ مافخ����واز و‬ ‫ی‬ ‫ده‌روه‌س����ت ده‌كه‌ین ك ‌ه ب ‌ه نه‌ڕۆیشتن بۆ سه‌ر سندووقه‌كان ‌‬ ‫ی رێژیم پووچه‌ ‌ڵ بكه‌نه‌وه‌ و‬ ‫ده‌نگدان‪ ،‬خه‌ون و س����ناریۆكان ‌‬ ‫ێ بیره‌ڕای‌ گش����تیی‌ جیهان‬ ‫ده‌نگی‌ ناره‌زایه‌تی‌ خۆیان به‌ گو ‌‬ ‫بگه‌یه‌نن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ێ بزووتنه‌وه‌ی‌ ئازادیخوازی‌ و دێموكراسیخواز ‌‬ ‫س����ه‌ركه‌و ‌‬ ‫ی ئێران‬ ‫گه‌الن ‌‬

‫سپاس نامەی یەکیەتیی الوانی دێموکرتی کوردستانی ئێران‪ ،‬بۆ‬ ‫الوانی ماف ویست و ئازادیخوازی کورد لە هەمبەر بایکۆت کردنی‬ ‫شانۆی بە ناو هەڵبژاردنی خولی نۆهەمی مەجلیسی شورای ئیسالمی‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫الوانی ماف ویست و ئازادیخوازی کورد‬ ‫خەباتگێرانی رێگای ئازادی‬ ‫هەر وەک ئێوەی نیشتمان پەروەر ئاگادارن ئەم‬ ‫س����اڵ لە ‪12‬ی مانگی رەش����ەمە لە ئێران شانۆی‬ ‫هەڵبژاردن����ی خولی نۆهەمی مەجلیس����ی ش����ورای‬ ‫ئیس��ل�امی بەرێوە چوو‪ ،‬کە هێزەکانی ئۆپۆزیس����یۆنی‬ ‫ئێران����ی بەگش����تی و کوردس����تانی ب����ە تایبەتی‪ ،‬کە‬ ‫یەکیەتی����ی الوان����ی دێموکراتی کوردس����تانی ئێران وەک‬ ‫یەکێ����ک لە رێکخراوەکانی تایبەت بە ئەکتیڤ و چاالک ترین‬ ‫توێژی کۆمەڵ����گای ئێران‪ ،‬واتا توێژی الوان بایکۆتی بە ناو‬ ‫هەڵبژاردنەکان����ی خولی نۆهەمی راگەیاند‪ ،‬کە بە لە بەرچاو‬ ‫گرتنی مێژووی پڕ لە تاوانی ئەو رژێمە لە هەمبەرنەتەوە جیا‬ ‫جیا کانی ئەو واڵتە بەگش����تی و نەتەوەی کورد بەتایبەتی‪،‬‬ ‫کە بێگوومان الوانی کورد بەش����ێکی گرینگ لەو پێکهاتەیە‬ ‫پێک دێنن و بە س����ەرنج دان بە سەرجەم خولەکانی شانۆی‬ ‫بەن����او هەڵبژاردن لە و حکومەت����ەدا کە لە دوای هەرکام لە‬ ‫خولەکان رێژەی تاوان بۆ س����ەر تاک و کۆ و قەیرانەکان لە‬ ‫کۆمەڵگادا چەند قات بەرەو گەشەسەندن چوونە‪ ،‬کەچی لە‬ ‫وەها سەرووبەندێکدا کۆمەڵێک درووشمی زریقە و بریقەداری‬ ‫وەک بە ناو هەڵبژاردن����ی ئازاد و کەش و هەوای دێموکرات‬ ‫لە واڵت و ‪...‬ک����راون بە هۆکارێک بۆ بە الڕێدا بردنی بیری‬ ‫خەڵک و ل����ە هەمانکاتدا بە دان����ی کۆمەڵێک قەول وبەڵێن‬ ‫و لە ژێرەوەش بە سیاس����ەتی نامرۆڤانە و گوشارخس����تنە‬ ‫سەرخەڵک‪ ،‬لە سەر س����ەندوقەکانی بە ناو دەنگدان کۆیان‬ ‫کردونەتەوە و لەو رێگایەوە ئامانجەکانی خۆیان دەس����تەبەر‬ ‫کردووە ‪.‬‬ ‫بەاڵم ‪12‬ی رەش����ەمەی ئەم س����اڵ نوقتە گۆڕانێکی قوڵی‬ ‫لە قەوارەی خەڵک و دەس����ەاڵت لیکەوتەوە کە بوو بە هۆی‬ ‫هەڵویست گرتنی هێزە پێشکەوتن خوازەکانی کورد بە گشتی‬ ‫لە هەمبەر راگەیاندنی بایکۆتی ش����انۆی بە ناو هەڵبژاردن‬ ‫و لە هەمانکاتدا پێش����وازی کردنی خەڵک����ی خەبات گێری‬ ‫کوردس����تان و الوانی وشیار و ئاگای کورد وەک پشتیوانانی‬ ‫هەمیشەیی بزوتنەوەی رزگاری خوازی نەتەوەی‬ ‫کورد و هێزە پێشکەوتن خوازەکان‬ ‫کە هەڵق����واڵوی ن����او خەڵکی‬

‫کوردس����تانن بوو ب����ە هۆی جارێکیت����ر بە چۆک‬ ‫داهێنانی رژێم����ی دژی گەلی و دیکتاتۆری کۆماری‬ ‫ئیسالمی و سەرش����ۆریش بۆ خۆ فرۆش و دەسماڵ‬ ‫بەدەستەکانی رژێم ‪.‬‬ ‫الوانی تێکۆشەری کورد!‬ ‫لە راس����تیدا بەش����داری نەکردنتان لە شانۆی بە‬ ‫ناو هەڵبژاردنی خولی نۆهەمی مەجلیس لەو س����اتە‬ ‫وەختەدا کە رژیم زیاتر لە هەرکات تووشی بێ متمانەیی‬ ‫و کەوتۆتە پەلەقاژە‪ ،‬ڕەوا بوونی ئەو دەسەاڵتەی بردە ژێر‬ ‫پرسیار کە ئەوەش بێگومان دەرخەری بەرزی ئاستی وشیاری‬ ‫سیاس����ی و باوەڕمەند بوونتان بە دەستەبەرکردنی سەرجەم‬ ‫ماف����ەکان و بەتایب����ەت مافی نەتەوایەتی و ل����ە هەمانکاتدا‬ ‫نەچوون����ە ژێر باری قەوڵ و بەڵین یان ناعەداڵەتییە‪ .‬کە تا‬ ‫ئیستا گەلی کورد بەهیمەتی رۆڵە قارەمانەکانی سەلماندویانە‬ ‫کە کوردس����تان هەمووکات س����ەنگەرێکی بەهێز و لە گیران‬ ‫نەهات����وو لە بەرابەر ناعەداڵەت����ی و زەبرووزەنگی دوژمنانی‬ ‫نەتەوەکەمان دا بووە و هەیە‪.‬‬ ‫بۆی����ە لە الیەن یەکیەتیی الوانی دێموکراتی کوردس����تانی‬ ‫ئێرانەوە جارێکی تر سپاس����ی هەڵوێستی شۆرشگیرانەتان‬ ‫دەکەین کە وەک هەمیشە و بەپێشوازی کردنتان لە هەڵوێستی‬ ‫بەجێ����ی بەرەی بایک����وت و تەحریم بەگش����تی و یەکیەتیی‬ ‫الوان بە تایبەتی‪ ،‬س����ەلماندتان کە وەک چۆن تاکوو ئێستا‬ ‫پشتیوانی سەرەکی رێکخراوەکەتان بوونە هەر بەو شێوەیە‬ ‫و تاسەر وەفادار دەمێننەوە‪ .‬و لە هەمانکاتدا بە نەچوونە‬ ‫س����ەر س����ەندوقەکانی بە ناو دەنگدان و بە بایکۆت کردنی‬ ‫چاالکانەتان ئەوەتان بە رژێمی دواکەوتوو و سەدەناوەراستی‬ ‫کۆماری ئیسالمی س����ەلماند کە ئەگەر تا دۆینێ الوان وەک‬ ‫سەرمایەی دوارۆژی کۆمەڵگا سەیریان دەکرا‪ ،‬بەاڵم لە واڵتی‬ ‫ئێران و لە الیەن ئاخوندە بیرتەس����کەکانەوە هەوڵی لە نێو‬ ‫بردنیان دراوە و دەدرێت‪ ،‬کەچی ئەمڕۆ الوان بوونەتە هێزی‬ ‫س����ەرەکی بۆ گۆڕان خوازی لە کۆمەڵگادا و هێزی پوشتەو‬ ‫پەرداختە و زەبرووزەنگ ناتوانێ چۆک بە ئیرادەی پۆاڵینیان‬ ‫دابدات‪.‬‬

‫‪66‬‬

‫یەکیەتیی الوانی دێموکراتی کوردستانی ئێران‬ ‫‪14‬ی رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫بەڕێوەچوونی سمینارێكی هاوبەشی یەكیەتیی الوانی دێموكراتی‬ ‫كوردستانی ئێران و رێكخراوی ئازادی الوانی كوردستان‪،‬‬ ‫بە بۆنەی ‪2‬ی رێبەندان‬

‫‪ .10‬دەزگای رۆش����نبیریی لق����ی چ����واری پارت����ی دێموكراتی‬ ‫كوردستان‬ ‫‪ .11‬فێدراسیۆنی كۆمەڵە و رێكخراوەكانی عیراق ـ كوردستان‬ ‫‪ .12‬رابوونی خوێندكاران و الوانی كوردستان‬ ‫‪ .13‬شۆرای پەنابەرانی سیاسیی رۆژهەاڵت ـ سلێمانی‬ ‫‪ .14‬كومیتەكانی یەكیەتی الوان لە باریكە و سلێمانی‬ ‫‪ .15‬كومیتەكانی حدك ئێران لە باریكە و سلێمانی‬ ‫‪ .16‬یەكیەتیی ژنانی دێموكراتی كوردستانی ئێران ـ باریكە‬ ‫پاش����ان لە الیەن بەڕێزان «د‪ .‬عیزەدین مستەفا رەسووڵ» و‬ ‫به‌ڕێز «كاوە بەهرامی»یەوە باسەكانی سمینار پێشكەش كران‪.‬‬ ‫س����ەرەتا بەڕێ����ز د‪.‬عیزەدین باس����ی لە چۆنیەت����ی دامەزرانی‬ ‫كۆمەڵەی ژ‪.‬ك و ش����کڵ گرتنی حیزبی دێموكراتی كوردس����تانی‬ ‫ئێ����ران و دواتر دامەزرانی كۆمار كرد‪ .‬پاش����ان لە س����ەر رۆڵ و‬ ‫شوێندانه‌ریی درێژەدەرانی رێبازی پێشەوا و كۆمار و لە سەرووی‬ ‫هەموانەوە د‪.‬قاس����ملووی نەمر دوا‪ .‬دوات����ر بەڕێز كاوە بەهرامی‬ ‫ئەندامی دەفتەری سیاسیی حیزبی دێموكراتی کوردستان باسی‬ ‫لە بارودۆخی ئەو كاتی ناوچەكە و دەور و رۆڵی هێزە نەتەوەیی‬ ‫و ناوچەییەكان لە س����ەر مەس����ەلەی كورد دوا و لە بەش����ێكی‬ ‫دیكەی باس����ەكەیدا ئاماژەی بە رۆڵ و كاریگەری پێش����ەوا قازی‬ ‫محەممەد لە پێكهێنانی كۆماری كوردس����تان و حیزبی دێموكرات‬ ‫و دەسكەوتەكانی كۆمار كرد‪.‬‬ ‫لەو س����مینارەدا هەیئەتێک لە هەردوو بەڕێوەبەریی رێكخراوی‬ ‫ئازادی����ی الوان و یەكیەتی الوانی دێموكراتی كوردس����تانی ئێران‬ ‫و‬ ‫ب����ە سەرپەرەس����تی بەڕێزان «هێم����ن عەمید»‬ ‫«فوئاد خاكی بەیگی» سكرتێری‬ ‫ه����ەردوو رێكخراو‬ ‫بەشدار بوون‬

‫‪67‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫به‌بۆنه‌ی ‪2‬ی رێبه‌ندان س����اڵڕۆژی دامه‌زراندنی کۆماری‬ ‫کوردس����تان‪ ،‬رێوڕه‌س����مێک له‌الیه‌ن یه‌کیه‌تی����ی الوانی‬ ‫دێموکراتی کوردستانی ئێران و رێکخراوی ئازادی الوانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫رۆژی ش����ەممە‪ ،‬رێكەوت����ی ‪24‬ی بەفرانب����اری ‪1390‬ی‬ ‫هەتاوی‪ ،‬لە هۆڵی مامۆس����تا ئیبراهیم ئەحمەد لە شاری‬ ‫سلێمانی بە بۆنەی دووی رێبەندان سمینارێک بە بەشداری‬ ‫پرۆفیس����ۆر «د‪ .‬عیزەدین مستەفا رەسووڵ» كەسایەتی‬ ‫ناوداری نەتەوەكەمان و بەڕێز «كاوە بەهرامی» ئەندامی‬ ‫دەفتەری سیاسی حدک ئێران‪ ،‬لەالیەن یەكیەتیی الوانی‬ ‫دێموكراتی كوردس����تانی ئێران و رێكخراوی ئازادی الوانی‬ ‫كوردس����تانەوە بەڕێوە چوو‪ .‬س����مینارەكە كە نوێنەری زۆربەی‬ ‫حیزب و رێكخراوە سیاسی و كۆمەڵگای مەدەنی و كوردانی هەر‬ ‫چوار پارچەی كوردس����تان بەشدار بوون بە خولەكێک بێ‌دەنگی‬ ‫بۆ رێزگرتن لە گیانی پاكی ش����ەهیدانی كوردستان و بە تایبەتی‬ ‫ش����ەهیدانی كۆمار دەس����تی پێكرد‪ ،‬پاش����ان پەیامی هاوبەشی‬ ‫یەكیەتی����ی الوانی دێموكراتی كوردس����تانی ئێ����ران و رێكخراوی‬ ‫ئازادی الوانی كوردس����تان لەالیەن «جەالل رەوانگەرد» ئەندامی‬ ‫بەڕێوەبەری����ی یەكیەتیی الوان پێش����كەش ك����را‪ ،‬دواتر لەالیەن‬ ‫بەڕێز «عەتا س����ەراوی» ئەندامی ئەنجومەنی ناوەندیی یەكیەتی‬ ‫نیشتمانیی كوردس����تان پەیامی كومیسیۆنی شەهیدان و ئەنفال‬ ‫كراوەكان و كیمیاباران كراوەكانی ئەو ئەنجومەنە خوێندرایەوە‪.‬‬ ‫دواتر لەالیەن «حیسام ئەحمەدی»‪ ،‬جێگری سکرتێری گشتیی‬ ‫یه‌کیه‌تیی الوانی دێموکراتی کوردستانی ئێران ناوی ئەو حیزب و‬ ‫رێكخراوانە خوێندرایەوە كە پەیام و برووسکه‌ی پیرۆزباییان به‌و‬ ‫بۆنه‌وه‌ بۆ سیمینارەكە ناردبوو‪ ،‬پەیامەكان بریتی بوون لە‪:‬‬ ‫‪ .1‬بەڕێز هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد‪ ،‬بەرپرسی مەڵبەندی یەكیەتی‬ ‫نیشتمانی لە سلێمانی‬ ‫‪ .2‬مەكتەبی پێوەندییە كوردستانییەكانی یەكیەتی نیشتمانیی‬ ‫كوردستان‬ ‫‪ .3‬نووس����ینگەی س����لێمانی مەكتەب����ی سیاس����ی حیزب����ی‬ ‫زەحمەتكێشانی كوردستان‬ ‫‪ .4‬پارتی دێموكراتی پێشكەوتن خوازی كوردی سووریە‬ ‫‪ .5‬ئەنجومەنی سیاسی كوردی سووریە‬ ‫‪ .6‬كۆمیتەی چوارباخی یەكیەتی نیشتمانیی كوردستان‬ ‫‪ .7‬كۆمیتەی بەختیاریی یەكیەتی نیشتمانیی كوردستان‬ ‫‪ .8‬كۆمەڵەی كورتەبااڵكانی كوردستان‬ ‫‪ .9‬یەكیەتیی نابینایانی كوردستان‬

‫بەڕێوەچوونی رێوڕەسمێكی هاوبەشی یەكیەتیی الوانی دێموكراتی‬ ‫كوردستانی ئێران و سەنتەری چاالكیی گەنجانی كۆیە‬ ‫بە بۆنەی ‪2‬ی رێبەندان‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫ب���� ‌ه بۆنه‌ی ‪2‬ی‬ ‫رێبه‌ندان س����اڵـڕۆژی دامه‌زراندنی‬ ‫کۆماری کوردس����تان‪ ،‬رێوڕه‌سمێک له‌الیه‌ن یه‌کیه‌تیی‬ ‫الوان����ی دێموکراتی کوردس����تانی ئێران بە هاوكاری س����ەنتەری‬ ‫چاالكیی گەنجانی كۆیە بەڕێوە چوو‪.‬‬ ‫رۆژی سێ‌ شەممە‪ ،‬رێکه‌وتی ‪27‬ی بەفرانباری ‪1390‬ی هەتاوی‪،‬‬ ‫یەكیەتیی الوانی دێموكراتی كوردس����تانی ئێ����ران‪ ،‬بە هاوكاری‬ ‫سەنتەری چاالكیی گەنجانی كۆیە بە بەشداریی بەڕێز «تەیموور‬ ‫مس����تەفایی» ئەندامی دەفتەری سیاس����یی حیزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬نوێنەری حیزب و رێكخراوە سیاسی و رێكخراوەكانی‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنی‪ ،‬مامۆس����تایانی زانك����ۆ و خوێندكار و الوان‬ ‫لە ش����اری كۆیە رێوڕەس����مێک بە بۆنەی ‪2‬ی رێبەندان ‪66‬مین‬ ‫ساڵیادی دامەزرانی كۆماری كوردستان بەڕێوە چوو‪.‬‬ ‫رێوڕەس����مەكە بە راگرتنی خولەكێک بێ‌دەنگ����ی بۆ رێزگرتن‬ ‫لە گیانی پاكی ش����ەهیدانی كوردس����تان‪ ،‬بە تایبەتی شەهیدانی‬ ‫كۆماری كوردس����تان دەستی پێكرد‪ .‬پاش����ان پەیامی هەیئەتی‬ ‫ئیجرایی یەكیەتیی الوان لەالیەن «حیس����ام ئەحمەدی» جێگری‬ ‫س����كرتێری گش����تیی یەكیەتیی الوانەوە پێش����كەش كرا‪ .‬دواتر‬ ‫پەیامی فیدراسیۆنی رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی لە شاری‬ ‫كۆیە لەالیەن «د‪ .‬رزگار فەقێ»‌ سەلیمەوە خوێندرایەوە‪.‬‬ ‫بەش����ێكی دیك����ەی رێوڕەس����مەكەدا ش����اعێری‬ ‫ل����ە‬ ‫نیش����تمانپەروەری ش����اری كۆیە‬ ‫«مامۆس����تا فازڵ‬ ‫شەورۆ» شێعرێكی‬ ‫ل����ە یادی‬

‫كۆمار و پێش����ەوا قازی محەممەد پێشكەش كرد‪ .‬پاشان‬ ‫لەالیەن پێشكەش����كاری رێورەسمەكە‬ ‫خات����وو «نەرمین عوس����مانی» ئەو‬ ‫پەیامانەی بۆ رێوڕەسمەكە هاتبوون‬ ‫خوێندرانەوە كە بریتین لە‪:‬‬ ‫‪ .1‬مەڵبەندی ‪14‬ی رێكخستنی كۆیەی‬ ‫یەكیەتیی نیشتمانیی كوردستان‬ ‫‪ .2‬مەك����ۆی بزووتنەوەی گ����ۆڕان لە‬ ‫كۆیە‬ ‫‪ .3‬حیزبی زەحمەتكێشانی كوردستان ‪/‬‬ ‫بازنەی كۆیە‬ ‫‪ .4‬یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان – لقی‬ ‫كۆیە‬ ‫‪ .5‬پارتی پارێزگارانی كوردستان – ناوچەی‬ ‫كۆیە‬ ‫‪ .6‬یەكیەتیی الوانی دێموكرات لە كوردستانی‬ ‫ئێراق – لیژنەی كۆیە‬ ‫‪ .7‬یەكیەتیی گشتی قوتابیانی كوردستان – سەنتەری كۆیە‬ ‫‪ .8‬یەكیەتیی الوانی دێموكراتی كوردستان – ناوەندی كۆیە‬ ‫‪ .9‬یەكیەتیی خوێندكارانی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫‪ .10‬كۆمیتەی زاگرۆسی ژنانی حدک ئێران‬ ‫‪ .11‬شاعێری گەنجی شاری كۆیە هیوا حەالق‬ ‫‪ .12‬كۆمیتەكان����ی ئ����ازادی و راگەیاندن����ی یەكیەتی����ی الوانی‬ ‫دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫لە بەش����ی دووهه‌می رێوڕەس����مەكەدا داوا لە بەرێز «تەیموور‬ ‫مستەفایی» ئەندامی دەفتەری سیاسیی حدک ئێران كرا باسێک‬ ‫لەس����ەر ‪2‬ی رێبەندان پێش����كەش بكات‪ .‬به‌ڕێزیان لە باسەكەیدا‬ ‫ئاماژەی بە باردۆخی ئەو كاتی كۆمەڵگای كوردستان و چۆنیەتی‬ ‫دامەزرانی حیزبی دێموكرات و پاش����ان كۆماری كوردستان كرد‪.‬‬ ‫لە بەش����ێكی باسەكەیدا باس����ی لە كار و كردەوەكانی كۆمار و‬ ‫هۆكارەكانی رووخانی ئەو كۆمارە جوانە مەرگە كرد‪ .‬لە كۆتایی‬ ‫باس����ەكەیدا بەشدارانی باس����ەكە را و سرنجی خۆیان دەربـڕی و‬ ‫پاش����ان لەالی����ەن بەرێزیانەوە واڵم درانەوە‪ .‬لە رێوڕەس����مەكەدا‬ ‫هەیئەتێ����ک لە بەڕێوبەریی س����ەنتەری چاالكی گەنجانی كۆیە و‬ ‫یەكیەتیی الوانی دیموكراتی كوردس����تانی ئێران بە سەرپەرستی‬ ‫بەرێ����زان «ئەمین باب����ان» و «فواد خاكی بەیگی» بەش����دار‬ ‫بوون‪.‬‬

‫‪68‬‬

‫بەڕێوەچوونی رێوڕەسمی ‪2‬ی رێبەندان لە شاری هەولێر‬

‫ئەنجومەنەی‬ ‫خوێندەوە‪.‬‬ ‫دوات����ر لەالی����ەن هونه‌رمه‌ن����ی الو «فریاد‬ ‫دروودی»یه‌وه‌ گۆرانییەک پێشكەش كرا‪.‬‬ ‫بەڕێز «فواد خاكی بەیگی» سكرتێری گشتیی یەكیەتیی‬ ‫الوان‪ ،‬پەیام����ی یەكیەتیی الوانی دێموكراتی كوردس����تانی‬ ‫ئێرانی پێشكەش كرد‪.‬‬ ‫دوایین بەشی رێورەسمەكە ش����ێعرێک له‌ ژێر ناوی «‪2‬ی‬ ‫رێبه‌ن����دان» لەالی����ەن خات����وو «گوڵب����اخ بەهرامی»یه‌و‌ه‬ ‫خوێندرایەوە‪.‬‬ ‫كۆمەلێک پەیام و برووسکه‌ی پیرۆزبایی بۆ ئه‌و رێوڕه‌سم ‌ه‬ ‫هاتبوون كە لەالیەن «ئیدریس هورموزی» پێشکه‌ش����کاری‬ ‫به‌رنامه‌وه خوێندرانه‌وه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬لقی ‪2‬ی پارتی دێموكراتی كوردستان‬ ‫‪ .2‬مەڵبەندی ‪3‬ی یەكیەتیی نیشتمانیی كوردستان‬ ‫‪ .3‬مەكتبی سیاسیی بزووتنەوەی دێموكراتی كوردستان‬ ‫‪ .4‬یەكیەتیی شۆڕشگێرانی كوردستان‬ ‫‪ .5‬رێكخ����راوی الوان����ی س����ازمانی خە با تی‬ ‫كوردستانی ئێران‬ ‫‪ .6‬س����ەنتەری رۆش����نبیریی‬ ‫پایتەخت‬

‫‪69‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫رێوڕه‌سمی ‪2‬ی رێبه‌ندان ‪66‬مین‬ ‫س����اڵـڕۆژی دامه‌زران����ی کۆماری‬ ‫کوردس����تان‪ ،‬له‌الی����ه‌ن هه‌ر دوو‬ ‫یه‌کیه‌تییه‌کانی الوانی دێموکراتی‬ ‫کوردستانی ئێران و یه‌کیه‌تیی‬ ‫الوانی دێموکراتی کوردس����تان‬ ‫ــ عێراق‪ ،‬له‌ ش����اری هه‌وڵێر‬ ‫به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫رۆژی شەممە رێكەوتی ‪1‬ی‬ ‫رێبەندانی ‪1390‬ی هەتاوی‬ ‫لە هۆڵی شادی بارەگای‬ ‫ناوەندی یەكیەتیی الوانی‬ ‫دێموكراتی كوردس����تان‬ ‫ب����ە بەش����داری به‌ڕێز‬ ‫«حەسەن شەرەفی»‬ ‫جێگ����ری س����كرتێری‬ ‫گش����تیی حدک ئێ����ران و‬ ‫نوێنەری حی����زب و الیەنە سیاس����ییەكان و‬ ‫كەس����ایەتی و روش����نبیرانی هەر چوار پارچەی كوردستان‬ ‫رێوڕەس����می ‪2‬ی رێبەن����دان ‪66‬مین س����اڵـڕۆژی دامەزرانی‬ ‫كۆماری كوردستان لە شاری هەولێر بەڕێوە چوو‪.‬‬ ‫بەرێز حەسەن شەرەفی جێگری سكرتێری گشتی حیزبی‬ ‫دێموكراتی كوردستان به‌و بۆنه‌وه‌ چه‌ند وته‌یه‌کیان پێشكەش‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫به‌ڕێزی����ان لە وتەكانی����دا ئاماژەی ب����ە دامەزرانی حیزبی‬ ‫دێموك����رات لەس����ەر بنەم����ا تەش����كیالتییەكانی كۆمەڵەی‬ ‫«ژ – ک» و چۆنیەتی����ی دامەزرانی كۆماری كوردس����تان‬ ‫له‌الیه‌ن حیزبی دێموكرات و پێش����وا ق����ازی محه‌ممه‌د كرد‪.‬‬ ‫بەڕێز ش����ەرەفی لە درێژەی وتەكانیدا بارودۆخی ئەو كاتی‬ ‫كوردستان و دەسكەوتەكانی كۆماری بە وردی شی كردووە‬ ‫و ل ‌ه بواره‌کانی سیاسیی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‪ ،‬فەرهەنگی و هه‌روه‌ها‬ ‫سیاسەت و هەڵوێستە نیشتمانییەكانی كۆماری كوردستانی‬ ‫لێكدایەوە‪.‬‬ ‫لە درێژەی رێوڕەسمەكەدا سروودێک لە ژێر ناوی «كۆمار»‬ ‫لەالیەن كۆڕی هونەریی حیزبه‌وه‌ پێشكەش كرا‪.‬‬ ‫پاش����ان لەالیەن بەڕێز «ئومید خۆش����ناو» س����كرتێری‬ ‫یەكیەتیی الوانی دێموكراتی كوردستان پەیامی ئەو رێكخراوە‬ ‫خوێندرایەوە‪.‬‬ ‫بەرێز «ئەبو سابیر» بە نوێنەرایەتیی ئەنجومەنی سیاسیی‬ ‫كوردی س����ووریه‌ پەیامی كۆمیتەی هەرێمی كوردستانی ئەو‬

‫بەرێوە چوونی رێورەسمێك بە بۆنەی هاتنی ساڵی نوێی زایینی و‬ ‫‪26‬ی سەۆرماوەز رۆژی پێشمەرگەی كوردستان‬ ‫بریتی بوون لە پێشكەش كردنی چەند گورانی لە الیەن‬ ‫گروپی مندااڵنی قەاڵدزێ و هەردوو هونەرمەند (جەالل‬ ‫ش���ریت و رزگار سەنگەری) و هەروەها نمایش‬ ‫كردنی چەن���د تابڵۆی هەڵپەركێ‪ ،‬لە‬ ‫الیەن گروپ���ی هەڵپەركێی‬ ‫هەاڵڵەی رۆژهەالت‬ ‫و نمایش‬

‫كردنی‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫رۆژی‬ ‫ممە‬ ‫ش���ە‬ ‫رێكەوتی ‪10‬ی بەفرانباری‬ ‫‪1390‬ی هەتاوی بەرامبەربە ‪29‬ی‬ ‫دێس���امبری ‪2011‬ی زایین���ی كۆمیت���ەی‬ ‫قەاڵدزێی یەكیەتیی الوانی دێموكراتی كوردستانی‬ ‫ئێران بە هاوكاری سەنتەری قەاڵدزێی رێكخراوی ئازادی‬ ‫الوانی كوردستان‪ ،‬ش���ەوئاهەنگێكیان بە بۆنەی هاتنی‬ ‫س���اڵی نوێی زایینی و هەروەها ‪26‬ی سەرماوەز‪،‬رۆژی‬ ‫پێشمەرگەی كوردستان پێكهێنا‪.‬‬ ‫بەرنامەكە كاتژمێر ‪8‬ی شەو بە بەشداری ژومارەیەكی‬ ‫بەر چاولە دانیش���توانی ش���اری ق���ەاڵدزێ وئەندامانی‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران و یەكیەتیی الوان‪،‬‬ ‫دانیشتووی ئەو شارە دەستی پێكرد‪.‬‬ ‫دواتر پەیامی س���ەنتەری قەاڵدزێی رێكخراوی ئازادی‬ ‫الوان لە الیەن مامۆس���تا ئەحمەد بەرپرسی راگەیاندنی‬ ‫سەنتەر پێشكەش كرا ‪،‬دوابەدوای ئەو پەیامی یەكیەتیی‬ ‫الوانی دێموكراتی كوردس���تانی ئێران لە الیەن حیسام‬ ‫ئەحمەدی جێگری س���كرتێری گش���تی رێكخ���راو ەوە‬ ‫خوێندرایەوە‪.‬‬ ‫برگەكانی تری مەراس���مەكە‬

‫شا نۆ یە كی‬ ‫كو مێ���د ی‬ ‫ل���ە الی���ەن‬ ‫الوانی سەنتەری‬ ‫ق���ەاڵدزێ ك���ە‬ ‫بڕگان���ە‬ ‫ئ���ەم‬ ‫ئاهەنگەكەیان زیاتر‬ ‫رازاندەوە‪.‬‬ ‫ئاماژەی���ە ك���ە ل���ە‬ ‫جێ���گا ی‬ ‫س���كرتارییای یەكیەتیی‬ ‫بەشێكی رێورەسمەكە دا‬ ‫الوان‪ ،‬چەن���د لەوحێك���ی رێزلێنانییان پێش���كەش بە‬ ‫س���ەنتەری قەاڵدزێی رێكخراوی ئ���ازادی الوان‪ ،‬گروپی‬ ‫موس���یقای مندااڵنی ق���ەاڵدزی‪ ،‬هونەرمە ن���دان رزگار‬ ‫سەنگەری و جەالل شریت ‪ ،‬كرد‪.‬‬ ‫ش���ەو ئاهەنگەكە تا درەنگانی ش���ەو لە نێو شادی و‬ ‫هەڵپەركێی بەشداربووان بەردەوام بوو‪.‬‬ ‫شایانی باسە كە وەڤدێكی یەكیەتیی الوان كە پێكهاتبوو‬ ‫ل���ە بەڕێزان ‪ :‬فواد خاكی بەیگی س���كرتێری رێكخراو ‪،‬‬ ‫حیس���ام ئەحمەدی جێگری س���كرتێر‪،‬جەالل رەوانگەرد‬ ‫ئەندام���ی كومیتەی بەرێوەبەری ‪ ،‬س���امڕەند باریكە ‪،‬‬ ‫زاهید راش���دی و قاس���م فەرهوودی ئەندامانی جێگری‬ ‫بەرێوەب���ەری و رەفی���ق میری راوێ���ژكاری بەڕێوەبەری‬ ‫وچەند ئەندامی یەكیەتی الوان بەشداری ئەو رێورەسمە‬ ‫بوون‪.‬‬

‫‪70‬‬

‫بەڕێوە چوونى شەواهەنگێک‬ ‫بە بۆنەى رۆژى «والنتاین» خۆشەویستى‪،‬‬ ‫لە الیەن یەکیەتیى الوانى دێموکراتى کوردستانى ئێران‬

‫خات���وو»‬ ‫گۆرانییەک کە بە هاوکارى‬ ‫«ئامادە کرابوو پێشکەش کرا‪.‬‬ ‫پاشان لە الیەن گرووپى شانۆى «بزاڤ» کە سەر بە‬ ‫کۆمیتەى ئازادى یەکیەتیى الوانە شانۆیەک بەو بۆنەوە‬ ‫پێشکەش کرا‪.‬‬ ‫برگەیەکى ترى ش���ەو ئاهەنگەکە راپرس���ییەک بوو لە‬ ‫نێوان ئەو کەس���انەى ک���ە ژیانى هاوبەش���یان پێکەوە‬ ‫تێپەڕدەکەن‪ ،‬بۆ زانینى هەماهەنگى نێوانیان وپاشان بە‬ ‫هەڵپەرکێى گشتى بەشداربووان کۆتایان بە شەواهەنگەکە‬ ‫هێنا‪.‬‬ ‫جێگاى ئاماژە پێدانە کە ش���ەوئاهەنگەکە لە کاتژمێر‬ ‫‪ 7:30‬تا ‪ 10:00‬شەو درێژەى کێشا‪.‬‬

‫‪71‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫بە شى‬ ‫ئاموزش���ى یەکیەتیى‬ ‫الوانى دێموکراتى کوردس���تانى ئێران‬ ‫‪ ،‬بە ه���اوکارى چەن���د کۆمیتەیەکى ئ���ەو رێکخراوەیە‬ ‫ش���ەواهەنگێکى ب���ە بۆنەى رۆژى خۆشەویس���تى پێک‬ ‫هێنا‪.‬‬ ‫رۆژى سێ ش���ەمە رێکەوتى ‪14‬ى فیورییەى ‪ 2012‬ى‬ ‫زاین���ى‪ ،‬بەرابەر بە ‪24‬ى رێبەندان���ى ‪ 1390‬ى هەتاوى‪،‬‬ ‫بەش���ى ئاموزش���ى یەکیەتیى الوان لە درێ���ژەى کار و‬ ‫چاالکییەکان���ى خۆیدا‪ ،‬بە بۆن���ەى رۆژى «والنتاین «‬ ‫واتا رۆژى خۆشەویستى بە هاوکارى چەند کۆمیتەیەکى‬ ‫ئەو رێکخراوە‪ ،‬ش���ەو ئاهەنگێکى لە کەمپى» ئازادى»‬ ‫پێ���ک هێنا‪ ،‬کە بە ش���ێوەیەکى بەرچاو لە الیەن کوڕ و‬ ‫کچانى الو و بەش���ێکى بەرچاو لە کادر و پێشمەرگەو‬ ‫بنەماڵەکانی»حدکا» پێش���وازى لێکرا‪ .‬ئەو شەواهەنگە‬ ‫چەندین بڕگەى جوراوجۆرى لە خۆگرت کە بەو شێوەیە‬ ‫بوو‪:‬‬ ‫سەرەتا لە الیەن پێشکەش کارانى شەواهەنگەکە کە‬‫پێک هاتبوون لە بەرێزان فاتح س���اڵحى‪ ،‬ژیال باریکە و‬ ‫بەیان مێهفەر بەخێر هاتنى گەرمى بەشداربووان کرا ‪.‬‬ ‫پاش���ان کورتەیەک لە مێژووى رۆژى» والنتاین « لە‬

‫الیەن خاتوو شنە‬ ‫س���ا ڵحى‬ ‫بەرپرس���ى‬ ‫کۆ میت���ە ى‬ ‫ئازادیی���ەوە‬ ‫پێش���کە ش‬ ‫کرا‪.‬‬ ‫لە بڕگەیەکى‬ ‫تردا ل���ە الیەن‬ ‫ش‬ ‫پێش���کە‬ ‫کا ر ا ن���ە و ە‬ ‫پێش���بر کێیە کى‬ ‫تەردەس���تى لە نێو‬ ‫بەشداربوواندا وەرێ‬ ‫خرا‪ ،‬دواتر لە الیەن‬ ‫هوونەرمەن���دى الو‬ ‫بەی���ان پیرانی» یەوە‬ ‫کۆڕى هونەرى» حدکا‬

‫ی باریكه‌ی‌ یه‌كیه‌تیی‌ الوان‬ ‫ی شاندێكی‌ كۆمیته‌ ‌‬ ‫به‌شداری ‌‬ ‫له‌ رێوڕه‌سمی‌ دامه‌زرانی‌ كۆمه‌ڵه‌دا‬ ‫ی‬ ‫ش����اندێكی‌ كۆمیته‌ی‌ باریك����ه‌ی‌ یه‌كیه‌تی ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستانی‌ ئێران به‌شداری ‌‬ ‫الوانی‌ دێمۆكرات ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دامه‌زران ‌‬ ‫لە رێوڕەس����می ‪33‬ه‌مین ساڵڕۆژ ‌‬ ‫ی حیزبی‌ كۆمۆنیستی‌ ئێران ـ‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫لق ‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌دا كرد‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ‪2012 /10/2‬ی‌ زاین����ی لق���� ‌‬ ‫رێكه‌وت���� ‌‬ ‫ی ئێران ـ‬ ‫ی حیزبی‌ كۆمۆنیست ‌‬ ‫كوردس����تان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌بۆنه‌ی‌ ڕۆژ ‌‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه ـ رێوڕه‌س����مێك ‌‬ ‫ی‬ ‫کۆمەڵ����ەوه‌ به‌ڕێوه‌ برد‪ ،‬كه‌ ش����اندێك ‌‬ ‫ی الوان‪،‬‬ ‫ی یه‌كیه‌تی ‌‬ ‫كۆمیت����ه‌ی‌ باریك����ه‌ ‌‬ ‫پێكهات����وو ل����ه‌‪ :‬محمد س����ه‌حراگه‌رد‪،‬‬ ‫بەرپرس����ی کومیتەی باریک����ە ‪ ,‬ئارام‬ ‫ی كۆمیت ‌ه‬ ‫سه‌حراگه‌رد‪،‬جێگری به‌رپرس ‌‬ ‫و عەلی مورادیان و حس����ین سۆهرابی‬ ‫ئەندامانی کومیتە و سەرۆک مورادیان ئەندامی‬ ‫ی كۆمه‌ڵه‌ به‌شدارییان له‌و ئه‌م‬ ‫الوان‪ ،‬له‌سه‌ر بانگهێش����تی‌ فه‌رم ‌‬ ‫ی‬ ‫ڕێوڕەس����مه‌ ل���� ‌ه بنكه‌ ‌‬ ‫رێوڕه‌سمه‌دا كرد‪.‬‬ ‫ش����ایانی‌ باس���� ‌ه كه‌ كۆمیته‌ باریكه‌ی‌ یه‌كیه‌تیی‌ الوان به‌م ناوه‌ندیی‌ كۆمه‌ڵه‌ لە زڕگۆیز به‌ڕێوه‌ چوو‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی حیزبی‌ كۆمۆنیست ‌‬ ‫ی پیرۆزبایی‌ ئاراسته‌ ‌‬ ‫بۆنه‌یه‌وه‌ په‌یامێك ‌‬ ‫ئێران كرد‪.‬‬

‫بەشداری هەیئەتێکی یەکیەتی الوان‪ ،‬لە یادی ‪23‬ساڵەی‬ ‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫دامەزراندنی ڕێکخراوی ڕابوونی خوێندکاران و الوانی کوردستان‬ ‫هەیئەتێک����ی یەکیەتی الوان����ی دێموکراتی کوردس����تانی‬ ‫ئێران‪ ،‬لەیادی ‪ 23‬س����الەی دامەزراندنی رێکخراوی ڕابوونی‬ ‫خوێندکاران و الوانی کوردستان بەشداریان کرد‪.‬‬ ‫رۆژی سێش����ەمە رێکەوتی ‪ ، 2012/1/10‬بەرابەر بە ‪19‬ی‬ ‫بەفرانباری ‪ ،1390‬هەیئەتێکی یەکیەتیی الوانی دێمووکراتی‬ ‫کوردس����تانی ئێران‪ ،‬بە بەشداری بەڕێزان حیسام ئەحمەدی‬ ‫جێگری سکرتێری گشتی و سادق وەحدانی ئەندامی جێگری‬ ‫بەڕێوەب����ەری ‪ ،‬ئ����ەو رێکخراوەی����ە‪،‬‬ ‫بە بۆن����ەی یادی ‪23‬س����اڵەی‬ ‫د مە ز ر ا ند ن����ی‬

‫رێکخراوی ڕابوونی خوێندکاران والوانی کوردستان‪ ،‬سەردانی‬ ‫بارەگای ئەو رێکخراوەیەیان لە ش����اری کۆیە کرد و لە الیەن‬ ‫وەفدی ئەو رێکخراوە بە گەرمی پێشوازیان لێکرا ‪.‬‬ ‫جێگای ئاماژەیە کە لە دوای پیرۆزبایی هەیئەتی یەکیەتی‬ ‫الوان بەو بۆنەوە ‪ ،‬حیسام ئەحمەدی باسێکی سەبارەت بە‬ ‫ڕۆڵی الوان و خوێندکاران لە ئاس����ت پێشکەوتنی کۆمەلگا و‬ ‫بەتایبەت کۆمەڵگای کوردی بە ئەرێنی باس کرد وهەروەها‬ ‫ڕۆڵی ئەو رێکخراوەیەی لە هەمبەر پش����تیوانی لە تواناکانی‬ ‫خوێندکاران و الوانی کوردس����تان ب����ەرز نرخاند‪ ،‬کە بوو بە‬ ‫مایەی دڵخۆش بوونی بەشداربووان‪.‬‬ ‫لە کۆتای����دا هەیئەتی ه����ەردووال جەختیان لە س����ەر بە‬ ‫هێزتربوونی پەیوەندییەکانیان کردەوە‬

‫‪72‬‬

‫سەردانى هەیئەتێکى بەرێوەبەرى یەکیەتیى الوان لە کومیتەکانى‬ ‫«قەاڵدزێ و سۆران»ى یەکیەتیى الوانى دیموکراتى کوردستانى ئێران‬ ‫هەیئەتێک����ى یەکیەتی����ى الوانى‬ ‫دیموکراتى کوردستانى ئێران بە‬ ‫سەرپەرس����تى حسام ئەحمەدى‬ ‫جێگ����رى س����کرتێرى یەکیەتى‬ ‫الوان و ب����ە هاورێیەت����ى‬ ‫بەرێزان ج����ەالل ڕەوانگەرد‬ ‫و سۆران باریکە ئەندامانى‬ ‫بەرێوەب����ەرى گش����تى و‬ ‫سابیر فەتاحى بەرپرسى‬ ‫کومیت����ەى پارێ����زگارى‬ ‫ڕۆژى پێن����ج ش����ەممە‬ ‫‪90/11/20‬ى هەتاوى‬ ‫سەردانى هەریەک لە‬ ‫کومیتەکانى یەکیەتی الوان‬ ‫لە قەاڵدزێ و سۆرانیان کرد‪ ،‬و لەو دیدارانەدا‬ ‫وێراى گرتنى کۆبونەوە لە گەڵ کومیتەى یەکیەتیى الوان لەو‬ ‫ناوچانە ‪ ،‬کۆبونەوەیەکى گش����تیان بۆ ئەندامانی یەکیەتى الوان‬ ‫پێک هێنا وێراى باس لەس����ەر کاروپرۆژەکان����ى یەکیەتی الوان‬ ‫ئو می����د‬ ‫س����ۆران ‪ ،‬بەرێزان س����ەیدمارف تەهایى و‬ ‫گویێان لە ڕەخنەو پێشنیارى ئەندامانى الوان گرت‪.‬‬ ‫ل����ەو دیداران����ەدا هەریەک لە بەرێ����زان قاس����م فەرهوودى و عەبدواڵزادە بەرپرس����ى کومیتەکانى یەکیەتیى الوان لەو ناوچانە‬ ‫فەره����اد عەزیزى ئەندامانى جێگ����رى بەرێوەبەرى لە قەالدزێ و بەشدار بوون‪.‬‬

‫بەرێوەچوونى وۆرک شۆپێکى وەرزشى لە الیەن کۆمیتەى‬ ‫کۆمیت����ەى پارێ����زگارى یەکیەتى الوان وۆرک ش����ۆپێکى‬ ‫وەرزش����ى سەبارەت بە» رۆلى الوانى وەرزشوان لە مێژووى‬ ‫دەس����ەاڵتدارەتى کۆمارى ئیس��ل�امى» بۆ رۆژنامەنووس و‬ ‫وەرزشوان «رەحیم ئەحمەدى» پێک هێنا‪.‬‬ ‫رۆژى هەین����ى رێکەوتى ‪28‬ى رێبەندانى ‪ 1390‬ى هەتاوى‬ ‫کۆمیت����ەى پارێ����زگارى یەکیەتی����ى الوان‪ ،‬ب����ە بەش����دارى‬ ‫رێژەیەکى بەرچاو لە ئەندامانى کۆمیتەکانى الوان لە کۆیە‪،‬‬ ‫وۆرکش����ۆپێکى س����ەبارەت بە» رۆڵى الوانى وەرزشوان لە‬

‫مێژووى دەس����ەاڵتدارەتى کۆمارى ئیس��ل�امى» بۆ رۆژنامە‬ ‫نووس و وەرزشوان « رەحیم ئەحمەدى « پێک هێنا‪.‬‬ ‫لەو وۆرکشۆپەدا قۆناغە هەستیارەکانى وەرزشى سیاسەت‬ ‫لێ����دراوى ئێران و بە تایبەتى تاپ����ۆ کردنى بەرێوەبەرایەتى‬ ‫وەرزش و پەراوێز خستنى الوان لە نێو کۆمەڵگاى وەرزشیدا‬ ‫خرانە بەر باس‪.‬‬ ‫کە لەالیەن بەش����داربووانەوە بە گەرمى پێشوازى لێکرا و‬ ‫دواى ‪ 1:30‬کۆتایى پێهات‬

‫‪73‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫پارێزگارى‪ ،‬یەکیەتیى الوانى دێموکراتى کوردستانى ئێران‬

‫سەردانى هەیئەتێکى بەرێوەبەرى یەکیەتیى الوان لە‬ ‫کومیتەکانى «ناوەندى ‪ 3‬و هەولێر و ناوەندى ‪»1‬ى‬ ‫دیموکراتى کوردستانى ئێران‬

‫یەکیەتیى الوانى‬

‫هەیئەتێک���ى یەکیەتیى الوان���ى دێموکراتى‬ ‫کوردس���تانى ئێران بە سەرپەرس���تى حسام‬ ‫ئەحمەدى جێگرى سکرتێرى یەکیەتیى الوان‬ ‫و بەهاورییەتىبەرێ���زان ج���ەالل رەوانگەرد‬ ‫و س���ۆران باریکە ئەندامانى بەرێوەبەرى‬ ‫گشتى و سەید سابیر فەتاحى بەرپرسى‬ ‫کومیت���ەى پارێ���زگارى رۆژى هەین���ى‬ ‫‪90/11/21‬ى هەتاوى سەردانى هەریەک‬ ‫لە کۆمیتەکان���ى ناوەندى ‪ 3‬و هەولێر‬ ‫و ناوەن���دى ‪ 1‬ى یەکیەتیى الوانیان‬ ‫کرد‪ ،‬و لەو دیدارانەدا وێراى گرتنى‬ ‫کۆبون���ەوە ل���ە گ���ەڵ کومیت���ەى‬ ‫یەکیەتی���ى الوان ل���ەو ناوچانە ‪،‬‬ ‫کۆبونەوەیەکى گش���تیان بۆ ئەندامان‬ ‫یەکیەتى الوان پێک هێنا وێراى باس لەس���ەر کار و‬ ‫پرۆژەکانى یەکیەتیى الوان گویێان لە رەخنەو پێشنیارى‬ ‫کوردس���تانى ئەندامى‬ ‫ئەندامانى رێکخراو گرت‪.‬‬ ‫و دیدارانەدا هەریەک ل���ە بەرێزان زەینى هەیئەتى ئیجرایى‪ ،‬ڕەحیم گەرگولى‪،‬‬ ‫ل���ە‬ ‫ئەمین ئیبراهیمى ئەندامانى بەرێوەبەرى و ڕەفیق‬ ‫میرى ڕاوێ���ژکارى بەرێوەبەرى ل���ەو ناوچانە و بەرێزان‬ ‫یونس گاگەش���ى‪ ،‬ئاالن بەهارمەس���ت و ئەژین شێخى‬ ‫بەرپرسى کومیتەکانى یەکیەتیى الوان لەو‬ ‫دەڤەرانە بەشدار بوون‪.‬‬ ‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫‪74‬‬

‫سەردانى هەیئەتێکى یەکیەتى الوانى دیموکراتى کوردستانى‬ ‫ئێران لە‬

‫پارلمانى کوردستان‬

‫هەیئەتێک����ى یەکیەتی����ى‬ ‫دیموکرات����ى‬ ‫الوان����ى‬ ‫کوردس����تانى ئێ����ران بە‬ ‫سەرپەرستى فواد خاکى‬ ‫بەیگى سکرتێرى گشتى‬ ‫یەکیەتیى الوان بە‬ ‫هاورێیەتى حیسام‬ ‫ئەحم����دى جێگرى‬ ‫س����کرتێر و ئەمین‬ ‫ئیبر ا هیم����ى‬ ‫بەرپرسى پەیوەندییەکانى‬ ‫یەکیەتیى الوان لە هەولێر هاورێ لەگەڵ‬ ‫کۆمەلێ����ک رێکخ����راوى کۆمەڵگاى مەدەنى س����ەردانى‬ ‫پارلمانى کوردستانیان کرد‪,‬‬ ‫و لە الیەن بەرێزان دکتور ئەرسەالن بایز سەرۆکى پارلمان‬ ‫و دکتور حەس����ەن محمەدسوورە جێگرى سەرۆکى پارلمانى‬ ‫کوردستانەوە بە رەسمى پێشوازییان لێکرا‪.‬‬ ‫س����ەرەتا وەڤدى رێکخ����راوەکان پیرۆزبایی����ان لە دکتور‬ ‫ئەرسەالن و دکتور حەسەن کرد بە بۆنەى دەستبەکاربونیان‬ ‫لە سەرۆکایەتتى پارلماندا و هیواى سەرکەتنیان بۆ بە ئاوات‬ ‫خواستن‪.‬‬ ‫پاش����ان هەریەک لە بەرێزان دکتور ئەرس����ەالن و دکتور‬

‫حەس����ەن‬ ‫بە ن����اوى‬ ‫سەرۆکایەتى‬ ‫پا ر لما ن����ى‬ ‫کوردستانەوە‬ ‫و ە ڤد ە کە ی����ا ن‬ ‫سپا س����ى‬ ‫داهاتوو دا بتوانن‬ ‫کرد و هیوایان خواس����ت لە‬ ‫بە راوێژ لەگەڵ رێکخراوەکانى کۆمەڵگاى مەدەنى کۆمەلێک‬ ‫یاس����اى س����ەردەمیانە لە راس����تاى وەدیهێنانى خواس����تى‬ ‫رێکخراوەمەدەنیەکان بەگش����تى و توێ����ژى الوان بەتایبەتى‬ ‫پەسند بکەن‪.‬‬ ‫لەو دیدارەدا کۆمەلێکى بەرچاو لە فیدراسیونى رێکخراوەکان‬ ‫و هەرەەه����ا رێکخراوەکانى کۆمەڵگاى مەدەنى باش����وورى‬ ‫کوردستان بەشدار بوون‬

‫سەردانى هەیئەتێکى یەکیەتیى الوانى دیموکراتى لە‬ ‫یەکیەتیى الوانى دیموکراتى کوردستانى ئێران‬

‫هەیئەتێکى یەکیەتیى الوانى دیموکراتى لە کوردس����تانى‬ ‫بریارە بەم نزیکانە بەرێوە بچێت هاتنە بەرباس و ش����رۆڤە‬ ‫ئێراق بە سەرپەرس����تى بەرێز سمکۆ رشید سکرتێرى گشتى‬ ‫کران‪.‬‬ ‫ئەو رێکخراوە‪ ،‬سەردانى‬ ‫هەیئەت����ى یەکیەتیى الوان لەو دی����دارەدا بریتین بوون لە‬ ‫یەکیەتیى الوانى دیموکراتى کوردستانى ئێرانیان کرد و لە‬ ‫بەرێزان‪ :‬فواد خاکى بەیگى‪ ،‬حس����ام ئەحمەدى ‪ ،‬س����ۆران‬ ‫الیەن هەیئەتێکى یەکیەتیى الوانى دیموکراتى کوردس����تانى‬ ‫کەمانگەر و اقباڵ ساڵح پور و داریوش ڕەشیدى‬ ‫ئێران بە سەرپەرس����تى بەرێز فواد خاکى بەیگى سکرتێرى‬ ‫گشتى یەکیەتیى الوانەوە پێشوازییان لێکرا‪.‬‬ ‫لەو دیدارەدا دوایین ئاڵوگۆرەکانى کوردس����تان و ڕەوشى‬ ‫الوان تاوتوێکران‪ ،‬و هەروەها گرینگى بەشداربوونى هەردوو‬ ‫الیەن لە کۆنگرەى الوانى هەرچوارپارچەى کوردس����تان کە‬

‫‪75‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫کوردستانى عێراق لە بنکەى بەرێوەبەرى‬

‫بەشدارى هەیئەتێکى یەکیەتیى الوانى دیموکراتى کوردستانى ئێران‬

‫لە سمینارێکى پەیمانگاى‬ ‫فەرانسەیى لە عێراق – هەولێر‬ ‫هەیئەتێک����ى یەکیەتیى الوان بە سەرپەرس����تى زەینى هاتبوو لە میانەى س����مینارەکەدا بەرێز زەینى کوردس����تان‬ ‫کوردس����تانى ئەندامى هەیئەتى ئیجراى بەشدارى سمینارى چ����اوى بە بەرێز س����تاڤلى بەرپرس����ى پەیمانگاکە کەوت و‬ ‫لەس����ەر هاوکارى دووالیەنە و پەیوەندى بەردەوام ئالوگۆرى‬ ‫پەیمانگاى فەرانسەویى لە عێراق – هەولێر کرد کە‬ ‫بۆ مەسەلە تایبەتەکانى کۆمەڵگاى مەدەنى و ژینگە پێک بیرورایان کرد‬

‫بەشداری وەڤدێکی یەکیەتیی الوان‬ ‫لە کۆنفرانسی راگەیاندنی دامەزرانی‬ ‫فدراسیۆنی کۆمەڵە و ڕێکخراوە جیهانیەکان‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫رۆژی چوار ش����ەممە ڕێکەوتی ‪24‬ی رەشەممەی ‪ 1390‬ی‬ ‫هەتاوی وەڤدێکی یەکیەتی الوانی دێموکراتی کوردس����تانی‬ ‫ئێران بە سەرپەرشتی حیسام ئەحمەدی جێگری سکرتێری‬ ‫گش����تی یەکیەتی الوان و ب����ە هاوڕێیەتی س����امرەندباریکە‬ ‫ئەندام����ی جێگری کومیتەی بەڕێوەب����ەری و فەالح رەحیمی‬ ‫راویژکاری بەڕێوەبەری‬ ‫‪ ،‬لە شاری سلێمانی بەشدارییان لە کۆنفرانسی راگەیاندنی‬ ‫فدراس����یۆنی کۆمەڵەو رێکخراوە جیهانیی����ەکان کرد کە بە‬ ‫بەشداری نوێنەری چەندین رێکخراوی پارچەکانی کوردستان‬ ‫وعێ����راق بە تایبەتی بەڕێ����وە چوو کە لەو کۆنفرانس����ە دا‬ ‫لیژنەکانی بەڕێوەبەری فدراسیۆن و ئامادەکاری بۆ کونگرەی‬ ‫یەکەمی فدراسیۆن هەڵبژیردران ‪.‬‬ ‫جێ����گای ئاماژەیە کە ئەم فدراس����یۆنە لە چەندین وواڵتی‬

‫جیاوازی جیهان ئەندامی دەبێت و ئامانجی سەرەکیی بریتیە‬ ‫ل����ە کۆکردنەوەی رێکخراو و کۆمەڵە جیهانییەکان لە دەوری‬ ‫یەک بۆ یەکخس����تنی هەوڵ و تواناکانی����ان لە پێناو رێگری‬ ‫کردن لە پێش����ێلکارییەکانی مافی م����رۆڤ و خزمەن کردنی‬ ‫زیاتری مرۆڤایەتی ‪.‬‬ ‫شایانی باس����ە کە هەر لەو دانیش����تنە وەڤدی یەکیەتیی‬ ‫الوان دانیش����تنێکی کورتییان ل����ە گەڵ نوێنەری یۆنامی لە‬ ‫ش����اری سلێمانی پێک هینا و باسێکی کورتیان سەبارەت بە‬ ‫پێش����ێلکارییەکانی مافی مرۆڤ لە وواڵتی ئێران پێشکەش‬ ‫کرد‬

‫بەڕێوەچوونى دەورەیەکى فێرکارى کۆمپێوتێر لە الیەن کۆمیتەى‬ ‫پارێزگارى یەکیەتیى الوانى دیموکراتى کوردستانى ئێران‬ ‫کومیت���ەى پارێزگارى یەکیەتی���ى الوانى دیموکراتى دەورەیەکى‬ ‫کوردس���تانى ئێران لە درێ���ژەى کارو چاالکییەکانى دا فێرکارى ن���ەرم ئەفزارى کومپیوتێ���رى بۆ ئەندامانى‬ ‫یەکیەتی���ى الوان ‪ ،‬ب���ە راهێن���ەرى کاک ژیار قاس���مى‬ ‫پێشمەرگەى حیزبى دیموکرات بەرێوەبرد‪.‬‬ ‫دەورەک���ە رێکەوت���ى ‪ 90/10/28‬دەس���تى پێ کرد و‬ ‫م���اوەى ‪ 25‬کاتژمێرى خایان���د و رێکەوتى ‪90/11/15‬‬ ‫کۆتایى پێهات‪.‬‬

‫‪76‬‬

‫هەیئەتێکى یەکیەتیى الوانى دێموکراتى کوردستانى ئێران‪،‬‬ ‫سەردانى بارەگاى یەکیەتیى الوانى دێموکراتى کوردستانیان‬ ‫لە شارى کۆیە کرد‬ ‫هەیئەتێک����ى یەکیەتی����ى الوان����ى دێموکرات����ى‬ ‫کوردس����تانى ئێران بە بۆنەى یادى ‪ 59‬ساڵەى‬ ‫دامەزران����ى یەکیەتی����ى الوان����ى دێموکرات����ى‬ ‫کوردس����تان‪ ،‬س����ەردانى ب����ارەگاى ئ����ەو‬ ‫رێکخراوەیەیان لە شارى کۆیە کرد‪.‬‬ ‫س����ەر لەبەیانى رۆژى ش����ەمە رێکەوتى‬ ‫‪ 2012/11/18‬ى زایینى بەرابەر بە ‪ 29‬ى‬ ‫رێبەندانى ‪ 1390‬ى هەتاوى‪ ،‬هەیئەتێکى‬ ‫یەکیەتیى الوان بە بەش����دارى بەرێزان‬ ‫حیس����ام ئەحمەدى جێگرى سکرتێرى‬ ‫گش����تى‪ ،‬جەالل خەڵخاڵ بەرپرسى‬ ‫بەش����ى پێوەندییەکان لە ش����ارى‬ ‫کۆیە و رزگار محەمەدى بەرپرسى‬ ‫بەشى ئاموزشى کومیتەى پارێزگارى‬ ‫ئ����ەو رێکخراوەی����ە‪ ،‬بە بۆنەى یادى ‪59‬س����اڵەى‬ ‫دامەزران����ى» یەکیەتی����ى الوانى دێموکراتى کوردس����تان»‬ ‫س����ەردانى بارەگاى ئەو رێکخراوەیەیان لە شارى کۆیە کرد‬ ‫کە لەالیەن رێزدار مامۆستا ساالر عمر ئیبراهیم و ژومارەیەک‬ ‫لە ئەندامانى ئەو رێکخراوەیە بەگەرمى پێشوازی یان لێکرا‪ .‬ئاراس����تەى الیەنى بەرابەر کرد و‬ ‫سەرەتا وەڤدى یەکیەتى الوان پیرۆزبایى خۆیان بەو بۆنەوە ه����ەر دوو رێکخراو جەختیان لە س����ەر بە‬ ‫بوونى پەیوەندییەکانیان کردەوە ‪.‬‬

‫پاش����ان‬ ‫هێز ت����ر‬

‫سەردانى بارەگاى فێدراسیۆنى کۆمەڵە و رێکخراوەکانى‬ ‫عێراق – کوردستانیان کرد‬

‫هەیئەتێکى یەکیەتیى الوانى دیموکراتى کوردستانى ئێران‬ ‫بە سەرپەرس����تى بەرێز فواد خاکى بەیگى و بە هاورییەتیى‬ ‫بەرێزان حسام ئەحمەدى جێگرى سکرتێر ‪ ،‬جەالل ڕەوانگەرد‬ ‫ئەندامى بەرێوەبەرى و فەالح ڕەحیمى راوێژکارى بەرێوەبەرى‬ ‫و رێبوار فانى رۆژنامەنوس س����ەردانى فێدراسیۆنى کۆمەڵە‬ ‫و رێکخراوەکان����ى عێراق ‪ -‬کوردس����تانیان کرد‪ ،‬و لە الیەن‬ ‫بەرێز س����ۆران رەمەزان سەرۆکى فێدراسیۆنەوە و ئەندامانى‬ ‫بەرێوەبەرى فێدراسیۆن پێشوازییان لێکرا‪.‬‬

‫لەو دیدارە پاش باس����ێکى ورد لە س����ەر رەوش����ى الوان‬ ‫‪،‬چونیەتى بەشدارى یەکیەتیى الوانى دیموکراتى کوردستانى‬ ‫ئێران لە کۆنگرەى داهاتووى فێدراس����یۆن کە لە ئاستێکى‬ ‫نێونەتەوەى ئەبەسترێ کرا‪.‬‬ ‫هەردوو الیەن لەس����ەر بەرێوەبەردن����ى کۆمەڵێک پرۆژەى‬ ‫هاوبەش ئالوگۆرى بیرورایان کرد‪.‬‬

‫‪77‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫هەیئەتێکى یەکیەتیى الوانى دیموکراتى کوردستنى ئێران‬

‫« بەڕێوەچوونى دووهەمین کۆبوونەوەى تەشکیالتی‬ ‫دەستەى بەڕێوەبەرى‬

‫رۆژی چوارش����ەممە رێکەوت����ى‬ ‫‪3‬ى رەش����ەممەى ‪1390‬ى هەتاوى‪،‬‬ ‫دووهەمین کۆبوونەوەى تەشکیالتی‬ ‫بەڕێوەب����ەرى‬ ‫دەس����تەى‬ ‫کۆمیتەکانى ناوچەى گەرمیان‬ ‫بە بەشداری‬ ‫جێگری سکرتێری گشتی‬ ‫یەکیەتی����ى الوان بەڕێ����ز‬ ‫حیس����ام ئەحم����ەدی‬ ‫و بەڕێ����زان ج����ەالل‬ ‫رەوانگ����ەرد و لەیال س����ەلیمی‬ ‫ئەندامانى بەڕێوەبەری گشتی و فەردین‬ ‫ئیبراهیمی بەرپرسی کۆمیتەى راگەیاندن و رۆژین‬ ‫فەیزوالپور کارگێڕی رادیۆی����ی بەرنامەى الوان‪ ،‬کاتژمێری‬ ‫‪ 7:30‬ئێوارە دەستی پێکرد‪.‬‬ ‫سەرەتاى کۆبوونەوەکە بە باسێک لەسەر بەرنامەى کاری‬ ‫دەستەى بەڕێوەبەرى گشتی و رۆڵی ئەندامان و کاریگەریان‬ ‫لەس����ەر کارو چاالکیەکانى یەکیەتی����ى الوان لە الیەن بەڕێز‬ ‫حیسام ئەحمەدی و دواتر باسێک لەسەر کاری تەشکیالتی و‬ ‫ئەرکى دەستەى بەڕێوەبەرى کۆمیتەکان و لێپرسینەوە لێیان‬ ‫بە نیسبەت بەرنامەی کاروچاالکیەکانی کۆمیتەى پێوەندیدار‬ ‫لە الیەن جەالل رەوانگەرد و دوا بەشی کۆبوونەوەکە‪ ،‬هەرکام‬ ‫لە ئەندامانى دەستەى بەڕێوەبەرى کۆمیتەکانى‬

‫کۆمیتەکانى ناوچەى گەرمیان»‬

‫( ش����ێرەوەن‬ ‫– ک����ەالر – باوەنور‬ ‫)‪،‬‬ ‫راوبۆچ����وون و راپورت����ە کارییەکانیان‬ ‫خس����تە بەرباس کە لە الیەن بەڕێوەبەران����ی کۆبوونەوەکە‬ ‫واڵمیان درایەوە‪.‬‬ ‫جێ����ی ئاماژەپێدانە ک����ە کۆبوونەوەکە پ����اش ‪ 3‬کاتژمێر‬ ‫کۆتایی بە کارەکانى خۆی هێنا‬

‫هەیئەتێکى یەکیەتیى الوانى دێموکراتى کوردستانى ئێران‬ ‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫سەردانى ئەنجوومەنى رێکخراوە ناحکومییەکانى کوردستانیان کرد‬ ‫رۆژى سێ ش����ەممە رێکەوتى ‪ 1390/ 12 / 16‬هەتاوى‬ ‫هێیئەتێکى یەکیەتیى الوانى دێموکراتى ئێران کە پێکهاتبوو‬ ‫لە بەرێزان‪ ،‬زەینى کوردس����تانى ئەندامى هەیئەتى ئیجرایى‬ ‫و بەرپرسى کۆمیسیۆنى پەیوەندییەکان‪ ،‬ئەمین ئیبراهیمى‬ ‫بەرپرس����ى پەیوەندییەکانى هەولێر ‪ ،‬ئاالن بەهار مەس����ت‬ ‫بەرپرس����ى کومیتەى هەولێرى یەکیەتیى الوانى دێموکراتى‬ ‫کوردس����تانى ئێ����ران س����ەردانى ئەنجوومەنى‬ ‫ناحکومییەکان����ى‬ ‫رێکخ����راوە‬ ‫کوردستانیان لە هەولێر کرد کە‬

‫لە الیەن رێزدارکاکە ئەحمەد جەمیل عوس����مان بەرپرس����ى‬ ‫پەیوەندییەکانى ئەنجوومەن پێشوازییان لێکرا ‪.‬‬ ‫لەو دیدارەدا س����ەرەتا ش����اندى یەکیەتى الوان بە باسێک‬ ‫لە س����ەر یەکیەتیى الوان و کار و چاالکیەکانى و مەبەس����ت‬ ‫لە س����ەردان بۆ ئەنجوومەنى رێکخ����راوە ناحکوومییەکانى‬ ‫کوردس����تان پێشکەش کرد دواتر بەرپرسى پەیوەندییەکانى‬ ‫ئەو رێکخراوە خۆشحاڵى خۆى بۆ ئەو سەردانەى یەکیەتیى‬ ‫الوان دەربڕى‪،‬ل����ە کۆتایى دا ه����ەردوو الیەن وێراى جەخت‬ ‫کردن لە سەر بەردەوامى پەیوەندییەکان باسیان لە کارى و‬ ‫چاالکى هاوبەش لە داهاتوودا کرد‬

‫‪78‬‬

‫کارو چاالکی ئەندامان و‬

‫ئه‌ندامانی یه‌کیه‌تیی الوان‪،‬‬

‫چاالکیی ته‌بلیغییان به‌ بۆنه‌ی‬

‫الیەنگرانی یەکیەتیی الوانی‬

‫ه شاری‬ ‫ته‌حریمی هه‌ڵبژاردن ل ‌‬

‫دێموکراتی کوردستانی ئێران‬

‫شنۆ به‌ڕێو ‌ه برد‬

‫ئه‌ندام����ان و الیه‌نگران����ی یه‌کیه‌تیی الوان����ی دێموکراتی‬ ‫کوردستانی ئێران ب ‌ه بۆنه‌ی بایکوتی شانۆی هه‌ڵبژاردنه‌کانی‬ ‫مه‌جلیسی شوورای ئیسالمیی رێژیمی ئێران له‌ شاری شنۆ‬ ‫چاالکی به‌رینی ته‌بلیغاتییان به‌ڕێوه‌ برد‪.‬‬ ‫ئه‌ندامان����ی یه‌کیه‌تی����ی الوان به‌ باڵوکردن����ه‌وه‌ی تراکت و‬ ‫پۆستیری پێوه‌ندیدار ب ‌ه بایکوتی شانۆی هه‌ڵبژاردن‪ ،‬ناردنی‬ ‫«‪ »SMS‬به‌ ش����ێوه‌یه‌کی به‌رباڵو و نووس����ینی دروشمی‬ ‫پێوه‌ندیدار له‌و شوێنان ‌ه چاالکییان به‌ڕێوه‌ برد‪:‬‬ ‫سه‌یداوێ‪ ،‬تاچی ناوێ‪ ،‬ئه‌میر ئاباد‪ ،‬ئامووزش و په‌روه‌رش‪،‬‬ ‫ده‌وروبه‌ری قوتابخانه‌ی ش����بانه‌ر‌وزی‪ ،‬قوتابخانه‌ی که‌وسه‌ر‪.‬‬ ‫قوتابخانه‌ی رانش و حه‌سه‌ن ئاوا‪.‬‬

‫بە بۆنەی ‪2‬ی رێبەندان‬

‫بە بۆنەی ‪2‬ی رێبەندان ‪ ،‬ساڵرۆژی دامەزراندنی کۆماری‬ ‫دێموکراتیک و نەتەوەیی کوردستان ‪،‬ئەندامان و الیەنگرانی‬ ‫یەکیەتیی الوانی دێموکراتی کوردس����تانی ئێران لە ناوچەی‬ ‫ش����نۆ و دەوروبەری بە باڵوکردنەوەی تراکت و نووس����ینی‬ ‫دروش����م‪ ،‬رێزێیان لەو رۆژە گرت‪ ،‬و جارێکی تر سەلماندیان‬ ‫کە هەر دەم وەفاداری ئامانجەکانی کۆماری کوردس����تان و‬ ‫پێشەوای نەمرن‬ ‫‪ :.‬ئەو شوێنانەی کە چاالکی تێدا بەڕێوە چووە بریتین لە‪:‬‬ ‫سەیداوە ‪،‬مزگەوتی سوتاوو دەوروبەرى‪ ،‬مزگەوتی مەالباقی‬ ‫ودەوروبەرى ‪ ،‬پارکی سەیداوە ‪ ،‬مزگەوتی بیاللی حەبەشی‬ ‫ودەوروبەرى‪ ،‬دەوروبەری دادگا‪ ،‬ئیدارەی ئابیاری روستایی‪،‬‬ ‫ش����ەهرەک‪ ،‬جادەی ش����نۆ ـ ورمێ ‪ ،‬جادەی شنۆ ـ نەغەدە‬ ‫و گوندەکانی قوریش����اوێ‪ ،‬بااڵگیر‪ ،‬خاڵتاوێ‪ ،‬پرداوێ‪ ،‬قەرە‬ ‫سەقەل‪ ،‬تاچیناوێ‪،‬سەرەنگیز‪.‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫‪79‬‬

‫چوارەمین کۆبونەوى بەرێوەبەرى گشتى یەکیەتى الوانى‬ ‫دێموکراتى کوردستانى ئێران بەرێوەچوو‬

‫رۆژى هەینى رێکەوتى ‪ 19‬ى رەشەمەى ‪ 1390‬ى هەتاوى‬ ‫کاتژمێر ‪ 9‬ى بەیانى بە بەشدارى زۆربەى ئەندامانى ئەسڵى‬ ‫و جێگر و راوێژکارانى بەرێوەبەرى گشتى لە بنکەى‬ ‫س����کرتاریەتى ئەو رێکخراوە چوارەمین کۆبونەوەى خۆیان‬ ‫بەرێوەبرد‪ .‬س����ەرەتاى کۆبونەوەکە بە خولەکێک بێدەنگى‬ ‫بۆ رێزگرتن لە س����ەرجەم ش����ەهیدانى کورد و کوردس����تان‬ ‫بەتایبەتى ش����ەهیدانى یەکیەتى الوان دەس����تى پێکرد‪ .‬لە‬ ‫دانیشتنی یەکەمى کۆبونەوەکەدا باسێک لە ئاڵوگۆرەکانى ئەو‬ ‫دواییانەى ناوچە و ئێران کرا‪ ،‬و ئەرک و کارەکانى یەکیەتى‬ ‫الوان و رۆڵى الوان لەو راستایەدا‪ ،‬و لەالیەن بەشداربوانەوە‬ ‫بە درێژى باس و تێبینیان لەس����ەر ئەو باسە تاوتوێ کرد‪.‬‬ ‫لە دانیشتنی دواتر راپۆرتى هەموو بەشەکان خوێندرایەوەو‬ ‫خرایە بەر باس‪ .‬بەرنامەى کاری بۆ ماوەى نێوان کۆبونەوەى‬ ‫داهاتوو دیاری کرا و هەر کام لە بەش����ەکان راسپێردران کە‬ ‫چاالکتر لە جاران لە راس����تاى بەرەو پێش����بردنى یەکیەتیی‬ ‫الوان و خزمەتکردنى هەرچى زیاترى الوان کاربکرێ‪.‬‬

‫لە دانیش����تنی کۆتایی کۆبونەوەکەدا س����ەرەتا کۆمەڵێک‬ ‫باس ک����ران کە تایبەت بوون بە بەش����دارى یەکیەتى الوان‬ ‫لە کۆمەڵێک کۆنفرانس����ى جیهانى و کوردس����تانى کە وەک‬ ‫رێکخراوى الوان بانگهێشت کراوین‪.‬‬ ‫دواتر کۆمیتەى بەرێوەبەرى گش����تى ب����ە پێى بەرنامە و‬ ‫پێرەوى خۆى کە دەتوانێ راوێژکار بۆ باش����تر بەرێوەبردنى‬ ‫کارەکانى کۆمس����یۆنەکان و ه����اوکاری کردنى بەرێوەبەرى‪،‬‬ ‫پێن����ج ئەندامى چاالک����ى یەکیەتى الوان����ى وەک راوێژکارى‬ ‫کۆمیتەى بەرێوەبەرى هەڵبژارد‪ .‬کە بریتین لە‬ ‫‪1‬ـ شنە ساڵحى‪.‬‬ ‫‪2‬ـ فەردین ئیبراهیمى‬ ‫‪3‬ـ سەید سابیر فەتاحى‬ ‫‪4‬ـ هیوا تەهماسبى‬ ‫‪5‬ـ محەمەد سەحراگەرد‬ ‫چوارەمین کۆبونەوەى بەرێوەبەرى یەکیەتى الوان کاتژمێر‬ ‫‪ 4:30‬کۆتایی پێ هات‬

‫بەڕێوەچوونی سێهەمین كۆبوونەوەی تەشكیالتی دەستەی‬ ‫بەڕێوەبەری كۆمیتەكانی دەورووبەری بنكەی یەكیەتیی الوان‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫س����ێهەمین کۆبوونەوەی کۆمسیۆنی تەش����کیالتی گشتی‬ ‫یەکیەتی����ی الوان بۆ دەس����تەی بەڕێوەب����ەری کۆمیتەکانی‬ ‫دەورووب����ەری بنک����ەی بەڕێوەبەری گش����تی ل����ە بنکەی‬ ‫س����کرتاریەتی یەکیەتی����ی الوان‪ ،‬بە بەش����داری نوێنەرانی‬ ‫کۆمسیۆنەکانی ئاموزش و تەش����کیالتو راگەیاندن و بەشی‬ ‫ماڵی و دەستەی بەڕێوەبەری کومیتەکانی « ئازادی‪ ،‬فێرگە‪،‬‬ ‫پارێزگاری‪ ،‬ناوەندی ‪ ، 2‬راگەیاندن»‪ ،‬بەڕێوە چوو ‪.‬بەرنامەی‬ ‫کاری کۆبوونەوە لە الیەن بەڕێز جەالل رەوانگەرد بەرپرسی‬ ‫کۆمسیۆنی تەشکیالتی گشتی یەکیەتیی الوان‪ ،‬راگەیەندراو‬ ‫دواتر باسێکی لەس����ەر وەزعیەتی تەشکیالتی کۆمیتەکانی‬ ‫یەکیەیتی الوان لە هەرێمی کوردستان و بەرنامەکارییەکانی‬ ‫کۆمس����یۆن و کاروب����اری کۆمیتەکانی دەوروب����ەری بنکەی‬ ‫بەڕێوەبەری‪ ،‬پێشکەش کرد‪.‬‬ ‫پاشان نوێنەرانی کومیتەکان راپورتی تەشکیالتی و کارو‬ ‫چاالک����ی وەرزانە و راپورتی بەش����ی ماڵی لە‬ ‫مانگی ‪ 6‬تا ‪ 10‬ی ‪1390‬ی هەتاوی‬ ‫کۆ میتە کا ن����ی‬

‫خۆیان پێش����کەش کرد‪ .‬بەشی دواتر کە تەرخان کرابوو بۆ‬ ‫رەخنە و پێشنیار‪ ،‬چ بە نیسبەت کومیتەکان و چ بەڕێوەبەری‬ ‫گشتی یەکیەتیی الوان‪ ،‬کە لە الیەن بەشداربووانەوە بە تیرو‬ ‫تەسەلی قسە‌و باسەکانی خۆیان پێشکەش کرد‪.‬‬ ‫دوایی����ن بەش����ی کۆبوونەوەک����ە ل����ە الی����ەن نوێنەرانی‬ ‫کۆمسیۆنەکانی « ئاموزش‪ ،‬تەشکیالت‪ ،‬راگەیاندن»‪ ،‬واڵمی‬ ‫رەخنەو پێشنیارەکانی هاوڕێیانیان دایەوە‪.‬‬ ‫جێی ئاماژەیە ل����ەو کۆبوونەوەیە دا لە الیەن بەڕێوەبەری‬ ‫گش����تی یەکیەتیی الوانەوە بۆ رێزگرت����ن لە هەوڵ و ماندوو‬ ‫بوونی س����ەرجەم ئەندامانی کومیتە و بە تایبەت دەس����تەی‬ ‫بەڕێوەبەری کومیتەکانی «ئازادی و راگەیاندن و شێرەوەن‬ ‫و دیان����ا و ناوەن����دی‪ « 3‬ی یەکیەیت����ى الوان لە هەرێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬لەوحی رێزلێنانیان پێشکەش کرا‪.‬‬ ‫هەئیەتی بەڕێوەبەری گش����تی‪ :‬بەڕێزان حیسام ئەحمەدی‬ ‫جێگری سکرتیر و بەرپرس����ی کۆمسیۆنی ئاموزش‪ ،‬جەالل‬ ‫رەوانگەرد بەرپرسی کۆمسیۆنی تەشکیالت‪ ،‬سامرەند باریکە‬ ‫جێگری کۆمسیۆنی راگەیاندن‪ ،‬زاهید راشدی بەرپرسی بەشی‬ ‫ماڵی یەکیەتیی الوان بەشداری کۆبوونەوەکە بوون‬

‫‪80‬‬

‫بەرێوەچوونی دووەمین سیمیناری تەشکیالتی یەکیەتی الوانی‬ ‫دێموکراتی کوردستانی ئێران‬

‫رۆژی دووش���ەممە دووهەمین سیمیناری تەشکیالتی‬ ‫یەکیەت���ی الوان���ی دێموکراتی کوردس���تانی ئێران ‪،‬بە‬ ‫بەشداری سەرجەم نوێنەرانی کۆمیسیۆنەکان و بەرپرس و‬ ‫بەڕێوەبەرانی کومیتەکانی یەکیەتیی الوان بەرێوەچوو‪.‬‬ ‫سەرەتایی‪ ،‬سیمینارەکە بە سروودی نەتەوایەتی ئەی‬ ‫رەقی���ب و خولەکێک بێدەنگی ب���ۆ رێزگرتن لە گیانی‬ ‫پاکی ش���ەهیدانى رێگاى رزگارى کوردستان دەستی‬ ‫پێکرد‪.‬‬ ‫دوات���ر بەرنام���ەی کاری س���یمینارەکە لە الیەن‬ ‫جەالل رەوانگەرد ئەندام���ى بەرێوەبەرى و بەڕێوەبەری‬ ‫سیمینارخوێندرایەوە‪.‬‬ ‫بەش���ی یەکەمی سیمینارەکە بریتی بوو لە باسیک لە‬ ‫ژێر ناوی (پیادە کردنی ستراتیژی لە کردەوەدا) کە لە‬ ‫الیەن بەڕێز شاهۆ فەرازمەند ئەندامی کومیتەی ناوەندی‬ ‫حدکا پێشکەش کرا‪.‬‬ ‫کاک ش���اهۆ لە سەرەتای باس���ەکەی دا ئاماژەی بە‬ ‫گرنگی ئەو باس���ە کرد و قۆناغەکان���ی کردەیی کردنی‬ ‫ستراتیژی بە ووردی شی کردەوە ‪.‬‬ ‫دوواتر چەند کەس لە بەش���داربووانی س���یمینارەکە‬ ‫س���ەرنج و پرس���یارەکانی خۆیان باس کرد کە لە الیەن‬ ‫کاک شاهۆوە وەاڵمییان دراوە‪.‬‬ ‫بەشی دووەمی س���یمینارەکە بریتی بوو لە پێشکەش‬ ‫کردنی راپۆرتی کارو چاالکی کومیسیۆنەکانی یەکیەتی‬ ‫الوان لە ماوەی ش���ەش مانگ���ی رابردوودا کە لە الیەن‬

‫نوینەرانی‬ ‫هەریەک لە کومیسیۆنەکان‬ ‫خرایە بەر باس ‪.‬‬ ‫بەشی سێهەم تەرخان کرابوو بۆ خوێندنەوەی راپۆرتی‬ ‫کارو چاالکی کومیتەکانی باشوری کوردستانی یەکیەتیی‬ ‫الوان لە شەش مانگی رابردوو هەروەها پرۆژەو بەرنامەی‬ ‫کارییان بۆشەش مانگی داهاتوو کە لە الیەن نوێنەرانی‬ ‫هەر ‪ 14‬کومیتەی یەکیەتیی الوان لە باشووری کوردستان‬ ‫پیشکەش کرا‪.‬‬ ‫بەشی چوارەمی س���یمینارەکە باسێکی ئازاد بوو بۆ‬ ‫خستنە ڕووی رەخنەو پێشنیارو تێبینی لە مەڕ کاروباری‬ ‫گشتی یەکیەتیی الوان کە بەشداربووان بە هەست کردن‬ ‫بە بەرپرسیارەتی س���ەرجەم رەخنەو پێشنیارو سەرنج‬ ‫و تێبینیەکانیان س���ەبارەت بە س���ەرجەم بەش���ەکانی‬ ‫یەکیەتیی الوان خستە روو‪.‬‬

‫‪4‬ى رەشەمەى ‪1390‬ى هەتاوى کومیتەى ئازادى یەکیەتى‬ ‫الوانى دێموکراتى کوردستانى ئێران‪،‬لە درێژەى‬ ‫کارو چاالکیەکان����ى دا س����مینارێکى بۆ بەرێز «س����ەالح‬ ‫نادرى» پێک هێنا‪ ،‬بۆ باس کردن لەس����ەر رۆڵى راگەیاندن‬ ‫لە جیهان دا‪.‬‬ ‫بەش����دارانى ئەم س����مینارە پێک هاتبوون ل����ە ئەندامانى‬ ‫کومیت����ەى ئازادى و کومیتەى پارێزگارى یەکیەتى الوان کە‬ ‫لە ساڵۆنى پارێزگارى بەرێوە چوو‪.‬‬ ‫دەس����پێکى باس����ەکەى کاک سەالح کە باس����ێکى تئۆرى‬ ‫و زانس����تى بوو بە پێناس����ەى راگەیاندن دەس����تى پێکرد و‬ ‫ئامرازەکانى راگەیاندنى ش����ى کردەوە‪ ،‬پاشان لە نێوەرۆکى‬ ‫باسەکەدا رۆڵ و ئەرکە کۆمەاڵیەتیەکان و هۆکارە پەیوەندى‬

‫دارەکانى لەس����ەر س����ێ کۆمەڵگادا دابەش ک����رد و دەورى‬ ‫راگەیان����دن لە هەری����ەک لە کۆمەڵگاکانى س����ەرمایەدارى و‬ ‫سۆسیالیستى و جیهانى س����ێیەم دا چۆنەو تا ئێستا چۆن‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫دوات����ر رۆڵ و ئەرکەکانى راگەیاندن����ى لە رووى چاودێرى‬ ‫بەسەر ژینگە و راى گشتى و کۆمەڵگەو گواستنەوەى داب و‬ ‫نەریت و فەرهەنگ لە کۆمەڵگادا بە وردى خستە بەر باس‪.‬‬ ‫لە کۆتایى باس����ەکەدا‪ ،‬بەشدارانى ئەم س����مینارە پرسیارو‬ ‫راو بۆچونەکانى خۆیان ئاراس����تەى کاک‬ ‫ب����ە‬ ‫س����ەالح ک����ردو باس����ەکایان‬ ‫پێزتر کرد‬

‫‪81‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫بەڕێوەچوونى سیمینارێک لەسەر رۆڵى راگەیاندن لە جیهان دا‬

‫بەرێوەچوونى وۆرکشۆپێک لە الیەن‬ ‫یەکیەتیى الوان‬

‫کۆمیتەى راگەیاندنى‬ ‫ئێوارەی رۆژی دووشەممە ‪15‬ى رەشەمەى‬ ‫‪1390‬ى هەتاوى بەشی ئاموزشی کۆمیتەی‬ ‫راگەیاندنی یەکیەتی����ی الوانى دێموکراتى‬ ‫کوردس����تانى ئێ����ران وۆرکش����ۆپێکی بە‬ ‫ئامادە بوونی‬ ‫مامۆستا» شەریف فەالح «شارەزا‬ ‫لە بواری زمانناس����یی ک����وردی و بە‬ ‫ئامادە بوونى ئەندامانى کۆمیتەکانی‬ ‫الوان لە کۆیە پێک هێنا‪.‬‬ ‫س����ەرەتای کۆبونەوەک����ە‬ ‫خولەکێ����ک بێدەنگى ب����ە بۆنەى‬ ‫‪21‬مین س����اڵوەگەری کۆچی دوایی ش����اعیری‬ ‫گەورەى نەتەوەی کورد «مامۆستا هەژار» و وەک رێزگرتن‬ ‫لەو خزمەتانەی کە ناوبراو بە زمانی کوردی و لە راس����تاى‬ ‫پاراو بوونى دا کردویەتى راگەیەندرا‪.‬‬ ‫پاش����ان لە الیەن بەش����ى ئاموزش����ى کۆمیتى راگەیاندن‬ ‫بەخێرهاتنى سەرجەم بەشداربووانى وۆرکشۆپەکە کرا‪.‬‬ ‫دواتر لە الیەن رێزدار مامۆس����تا «شەریف فەالح» وێڕاى‬ ‫پێناسە کردنى زمانى کوردى لە بارى دەربڕین و نوسینەوە‬ ‫ئاماژەشى بە خاڵە بەهێز و الوازەکانى نێو ئەدەبیاتى کوردى‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫پاش����ان بە ش����ێوەیەکى زانس����تیانە گرفتەکانى بەردەم‬ ‫نەبوونى زمانێکى یەکگرتووى کوردى و کاریگەرى لە سەر لە‬ ‫نێوچوون����ى زمانى نەتەوەیمان کرد‪ ،‬کە لەو نێوەدا لە الیەن‬

‫بەشداربووانى‬ ‫وۆرکش����ۆپەکە لە سەر‬ ‫رێ����گا چارە و بە تایبەت بەرپرس����یار‬ ‫و‬ ‫و ئەرکداربوونیان وەک الوان لە راس����تاى پەرەپێدان‬ ‫خزمەت بە زمانى زگماکی باسەکە دەوڵەمەند تر کرا‪.‬‬ ‫لەکۆتایدا وێراى واڵم دانەوەى پرسیارەکانى بەشداربووان‬ ‫لە الیەن مامۆستا «شەریف فەالح» ‪ ،‬هیواشى خواست بۆ‬ ‫الوان کە لەو راستایەدا تێکۆشانى زیاتریان هەبێت و خۆیان‬ ‫زیاتر بە ئەرکدار بزانن‪.‬‬ ‫جیگاى ئاماژە پێدانە کە ئەو وۆرکشۆپە چند کاتژمێرێکى‬ ‫خایاند‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫هەیئەتێکى کۆمیتەى باریکەى یەکیەتیى الوانى دێموکراتى‬ ‫کوردستانى ئێران بەشدارى کۆمەڵێک رێورەسمى تایبەت‬ ‫بە رۆژى ‪8‬ى مارس یان کرد‬ ‫رۆژى پێنج ش����ەمە رێکەوت����ى ‪ 2012/3/8‬هەیئەتێکى‬ ‫یەکیەتیى الوان لە کۆمیتەى باریکە بە سەرپەرەشتى‬ ‫بەرێز محەمەد سەحراگەرد ئەندامى راوێژکارى بەرێوەبەرى‬ ‫و ب����ە هاورێیەتى بەرێزان ئارام س����ەحراگەرد‬ ‫جێگ����رى بەرپرس����ى کۆمیتە و‬ ‫عەل����ى مورادیان‬

‫ئەندامى چاالکى ئەو رێکخراوەیە‪ ،‬بەش����دارى رێورەس����مى‬ ‫‪8‬ى م����ارس رۆژى جیهانى ژن لە مەقەڕى ناوەندى کۆمەڵە‬ ‫«حیزبى کۆمۆنیستى ئێران»‪.‬‬ ‫و هەروەها لەرێورەس����مى تایبەت بە و رۆژە کە لە الیەن‬ ‫«مەڵبەندى ژنانى شارەزوور» لە هەڵەبجەى تازە بەرێوەچوو‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫هەیئەت����ی ناوب����راو پەیامی پیرۆزبایی پێش����کەش کردن‬ ‫بەبۆنەی ‪٨‬ی مارسەوە رۆژی نێونەتەوەیی ژنان‬

‫‪82‬‬

‫بەشداری وەڤدێکی یەکیەتیی الوان لە کۆنفرانسی‬

‫راگەیاندنی دامەزرانی فدراسیۆنی کۆمەڵە و ڕێکخراوە جیهانیەکان‬ ‫رۆژی چ����وار ش����ەممە ڕێکەوت����ی ‪24‬ی‬ ‫رەش����ەممەی ‪ 1390‬ی هەت����اوی وەڤدێکی‬ ‫یەکیەتی الوانی دێموکراتی کوردس����تانی‬ ‫ئێران بە سەرپەرشتی حیسام ئەحمەدی‬ ‫جێگری سکرتێری گشتی یەکیەتی الوان و‬ ‫بە هاوڕێیەتی سامرەند باریکە ئەندامی‬ ‫جێگری کومیتەی بەڕێوەبەری و فەالح‬ ‫رەحیمی راویژکاری بەڕێوەبەری‬ ‫‪ ،‬لە شاری سلێمانی بەشدارییان لە‬ ‫کۆنفرانس����ی راگەیاندنی فدراسیۆنی‬ ‫کۆمەڵ����ەو رێکخ����راوە جیهانییەکان‬ ‫کرد کە بە بەشداری نوێنەری چەندین رێکخراوی‬ ‫پارچەکان����ی کوردس����تان وعێراق بە تایبەت����ی بەڕێوە چوو‬ ‫کە لەو کۆنفرانس����ە دا لیژنەکانی بەڕێوەبەری فدراسیۆن و‬ ‫ئامادەکاری بۆ کونگرەی یەکەمی فدراسیۆن هەڵبژیردران‪.‬‬ ‫جێ����گای ئاماژەیە کە ئەم فدراس����یۆنە لە چەندین وواڵتی‬ ‫جیاوازی جیهان ئەندامی دەبێت و ئامانجی سەرەکیی بریتیە‬ ‫ل����ە کۆکردنەوەی رێکخراو و کۆمەڵە جیهانییەکان لە دەوری‬ ‫یەک بۆ یەکخستنی هەوڵ و تواناکانیان لە پێناو رێگری کردن‬ ‫لە پێش����ێلکارییەکانی مافی مرۆڤ و خزمەن کردنی زیاتری‬

‫مرۆڤایەتی‬ ‫‪.‬‬ ‫ش����ایانی باس����ە کە هەر لەو دانیشتنە‬ ‫وەڤدی یەکیەتی����ی الوان دانیش����تنێکی کورتییان لە گەڵ‬ ‫نوێنەری یۆنامی لە ش����اری س����لێمانی پێک هینا و باسێکی‬ ‫کورتیان س����ەبارەت بە پێش����ێلکارییەکانی مافی مرۆڤ لە‬ ‫وواڵتی ئێران پێشکەش کرد‬

‫دیدارى هەیئەتێکى یەکیەتیى الوان و‬

‫رێکخراوى ئایندە بۆ پرسى گەنجان‬

‫‪83‬‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫هەیئەتێکى یەکیەتیى الوانى دیموکراتى کوردستانى ئێران‬ ‫پێکهاتوو لە بەرێزان زەینى کوردستانى ئەندامى هەیئەتى‬ ‫ئیجرایى‬ ‫و رەحی����م گەرگولى ئەدام����ى بەرێوەبەرى‬ ‫یەکیەتیى الوان س����ەردانى بارەگاى ناوەندى‬ ‫رێکخراوى ئایندە بۆ پرس����ەکانى گەنجانیان لە‬ ‫ش����ارى هەولێر کرد و لەگەڵ بەرێوەبەرانى ئەو‬ ‫ناوەندە کۆبووەوە‪,‬‬ ‫لەمیان����ەى دیدارەک����ەدا هەردوو ال لەس����ەر کارو‬ ‫کرد‬ ‫پرۆژەى هاوب����ەش ئاڵوگۆڕى بیرورایان‬

‫دووهەم کۆنفڕانسی نەتەوەیی الوانی چوار بەشی کوردستان‬ ‫لە شاری هەولێر دەستی بە کارەکانی کرد‬

‫الوان ‪ 45‬رەشەمەی ‪1390‬ی هەتاوی‬

‫دووهەم کۆنفڕانسی‬ ‫نەتەوەی����ی الوانی بەش����ەکانی‬ ‫«‬ ‫کوردس����تان لە ش����اری هەولێ����ر لەژێر ناوی‬ ‫لەپێن����اوی یەکگرتوویی گوتاری نەتەوەیی الوانی کورد» لە‬ ‫هۆڵی پێشەوا‪ ،‬بە ئامادە بوونی‬ ‫س����ەرۆکی هەرێمی کوردس����تان و هەیئەتێکی پایەبەرزی‬ ‫حدک ئێران بە سەرپەرس����تیی به‌ڕێز «مس����تەفا هیجری»‬ ‫س����کرتێری گش����تی و نوێنەری رێکخراوەکانی الوان و پارتە‬ ‫سیاسییەکان‪ ،‬دەستی بەکارەکانی کرد‪.‬‬ ‫بە ئامادە بوونی به‌ڕێز «مەس����عوود بارزانی» س����ەرۆکی‬ ‫هەرێمی کوردستان‪ ،‬به‌ڕێز «مس����تەفا هیجری» سکرتێری‬ ‫گشتیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لەگەڵ هەیئەتی‬ ‫ه����اوڕێ‪ ،‬نوێنەری زۆرێک لە رێکخراوەکانی الوانی هەر چوار‬ ‫بەشی کوردس����تان‪ ،‬پارت و الیەنە سیاسییەکان و نوێنەری‬ ‫پارلمانی کوردستان‪ ،‬دووهەم کۆنفڕانسی الوانی چوار بەشی‬ ‫کوردستان دەستی بەکارەکانی کرد‪.‬‬ ‫رێوڕه‌سمی کردنەوەی دووهەم کۆنفڕانسی نەتەوەیی الوانی‬ ‫بەشەکانی کوردستان بەم چەشنە دەستی پێکردووە‪:‬‬ ‫رێوره‌س����مه‌که‌ بە س����روودی نەتەوایەتیی «ئەی رەقیب»‬ ‫و خولەکێ����ک بێدەنگی بۆ رێزلێنان لە ش����ەهیدانی کورد و‬ ‫کوردستان ده‌ستی پێکرد‪.‬‬ ‫دواتر پەیام����ی پارێزگای هەولێر لەالیەن «نەوزاد هادی»‬ ‫پارێزگاری هەولێر خوێندرایه‌وه‪.‬‬ ‫پاش����ان پەیامی ئامادەکاری‬ ‫کۆ نفڕ ا ن����س‬

‫لەالیەن «ئومێد خوش����ناو» س����کرتێری یەکیەتیی الوانی‬ ‫دێموکراتی کوردستان پێشکه‌ش کرا‪.‬‬ ‫ل����ه‌ بـڕگه‌یه‌کی دیکه‌دا پەیامی به‌ڕێز «مەس����عوود‬ ‫بارزانی» سەرۆکی هەرێمی کوردستان‪ ،‬پێشکه‌ش کرا‪.‬‬ ‫مەس����عوود بارزانی لە پەیامەکەیدا وێڕای ئاماژە دان بە‬ ‫گرینگیی کۆنفڕانسی نەتەوەیی الوانی کوردستان‪ ،‬وتی‪:‬‬ ‫ئێمەی نەته‌وەی کورد خ����اوەن مافین و مافیش بە چەک‬ ‫ناسێنرێ‌ و هیودارم کۆنفڕانسی نەتەوەیی الوانی کوردستان‬ ‫ببێتە هەوێن و مایەی یەکگرتنی بەش����ەکانی کوردس����تان و‬ ‫ئاماژەشی بەوەدا لە داهاتوویەکی نزیکدا مژدەیەکی تایبەت‬ ‫بە هەموو نەتەوەی کورد رادەگەیەنین‪.‬‬ ‫دواتر وتاری به‌ڕێز «جەالل تاڵەبانی» سەرکۆماری عێراقی‬ ‫فیدراڵ خوێندرایه‌وه‪.‬‬ ‫پاش����ان پەیامی پارلەمانی کوردستان‪ ،‬لەالیەن «حەسەن‬ ‫سوورە» جێگری پارلمانی کوردستان پێشکه‌ش کرا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتاری نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردس����تان‬ ‫لەالیەن «کاوە مەحموود» وتەبێ����ژی حکوومەتی هەرێم و‬ ‫وەزیری رۆشنبیری و الوانه‌وه‌ خوێندرایه‌وه‪.‬‬ ‫«فواد خاکی‌بەیگی» سکرتێری یەکیەتیی الوانی دێموکراتی‬ ‫کوردس����تان ب����ە نوێنەرایەتی����ی س����ەرجەم رێکخراوەکانی‬ ‫کوردستانی ئێران په‌یامێکی پێشکه‌ش کرد‪.‬‬ ‫نوێنەرانی الوانی بەشەکانی کوردستان وەک‪ :‬کوردستانی‬ ‫تورکیە‪ ،‬سووریە و عێراق لە رێوڕەسمی کردنەوەی کۆنفڕانسی‬ ‫الواندا بە جیا پەیام و برووسکەی تایبەتیان خوێنده‌وە‪.‬‬ ‫لە بەش����یکی دیکەی رێوڕەس����می کردنەوەی کۆنفڕانسی‬ ‫نەتەوەیی الواندا ناوی په‌یام و برووسکه‌ی حیزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستانی ئێران و چه‌ندین حیزبی دیکه‌ی هه‌ر چوار پارچه‌ی‬ ‫کوردستان خوێندرایه‌و‌ه و چه‌پک ‌ه گوڵی حیزبی دێموکراتی‬ ‫کوردستان ئێران له‌الیه‌ن به‌ڕێز «مسته‌فا هیجری» سکرتێری‬ ‫گشتیی حیزب پێشکه‌ش به‌ کونفـڕانسه‌که‌ کرا‪.‬‬ ‫دووهەمی����ن کۆنفڕانس����ی نەتەوەی����ی الوانی بەش����ەکانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬لە هۆڵی پێش����ەوا لە هەولێر بەڕێوە دەچێت و‬ ‫بڕیارە سێ‌ رۆژ بخایەنێت‪.‬‬ ‫بڕیارە کۆنفڕانس����ی نەتەوەیی الوان هەر ساڵە لە بەشێکی‬ ‫کوردستان بەڕێوە بچێت‪.‬‬ ‫یەکەم کۆنفڕانس����ی نه‌ته‌وه‌یی الوان‪ ،‬له‌ س����اڵی ‪1389‬ی‬ ‫زایینی لە شاری ئامەد لە کوردستانی تورکیە بەڕێوە چوو‬

‫‪84‬‬

‫وەسیەت‬ ‫الوەكان‪ ،‬گەورەكچان‪ ،‬نازداران‬ ‫دڵبەران‪ ،‬دڵتەڕەكان‪ ،‬دڵداران‬ ‫دەمەڕۆن تاوێ‌ بمێنن لێرە‬ ‫فاتیحایەكی بخوێنن خێرە‬ ‫لە نێو ئەو گۆڕە هەژار نێژراوە‬ ‫لە رێی ئێوە زۆری جەفا كێشاوە‬ ‫ژینی خۆی كردە فیدای خۆشی‬ ‫كورد‬ ‫لە رێی ئازادی‬ ‫بەناكامی مرد‬ ‫ێ كە‬ ‫تخوا كات ‌‬ ‫ئازادی وستاند‬ ‫رەگەزی خوێن مژەكانتان‬ ‫هەڵكەند‬ ‫كیژوو كوڕ هەرچی بەالما الدا‬ ‫ێ بە قەبرم دادا‬ ‫ێ و پێی ‌‬ ‫پێم بڵ ‌‬ ‫ئەی هەژار بەسیەتی مردن‬ ‫هەستە‬ ‫مووژدەبێ مەوتەنەكەت‬ ‫سەربەستە‬ ‫عەبدولرەحمان شەرەفكەندی‬ ‫(هەژار)‬

45

Lawan

The Organ of Democratic Youth Union of Iranian Kurdistan