Kurdistan 567

‫نيزامی‬ ‫كردنی‬ ‫واڵت ‪...‬‬

‫گرژی‬ ‫نێوان‬ ‫‪4‬‬

‫‪...‬‬

‫سەركوت‬ ‫و تیرۆر‬

‫دیكتاتۆری‬ ‫بچووك‬ ‫‪...‬‬ ‫‪5‬‬

‫توندو‬ ‫تیژيی‬ ‫بنەماڵەیی‬

‫‪...‬‬ ‫‪9‬‬

‫دابینكردنی مافە نەتەوایەتییەكانی گەلی كورد لە چوارچێوەی ئێرانێكی دێموكراتیكی فێدراڵدا‬

‫‪11‬‬

‫‪10‬‬

‫راگەیەندراوی‌ دەفتەر ‌ی سیاسی ‌ی ‪،PDKI‬‬ ‫سەبارەت بە تێرۆر ‌ی تێكۆشەرێك ‌ی ك��ورد لە‬ ‫‪2‬‬ ‫سووریە‬ ‫س��ەردان��ی هەیئەتێكی حیزبی دێموكراتی‬ ‫كوردستانی ئێران لە كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی‬ ‫‪2‬‬ ‫كوردستان‬

‫ئۆرگـــانی كۆمیتەی نـــاوەنـــدیی حیزبی دێمـــــوكراتی كوردستــــــــــانی ئێــــــــران‬

‫ژمارە ‪،567‬شەممە‪30 ،‬ى رەزبەری ‪22 ،1390‬ی ئۆكتۆبری ‪150 ،2011‬تمەن‬ ‫پـــەیـــڤ‬

‫كەریم پەرویزی‬

‫زەنگی فریوكارییەكی‬ ‫دیكە لێ دەدرێ!‬ ‫خامنەیی و رێژیمەكەی‪ ،‬لە بەرەبەری بەڕێوەبردنی‬ ‫شانۆگەری و سیناریۆیەكی دیكەدان كە لە ژێر ناوی‬ ‫هەڵبژاردن و دیاریكردنی نوێنەری خەڵك‪ ،‬لەسەر‬ ‫سندووقەكانی دەنگدان ژمارەیەكی زۆری حەشیمەتی‬ ‫كۆمەڵگای ئێران كۆ بكەنەوە و لەبەر چاوی كامێراكانەوە‬ ‫وا بنوێنن كە رێژیمەكەیان بەو هەموو گرفتەی كە‬ ‫لەسەر رێگای بووە و بەو هەموو سەركوتەوە كە بە دژی‬ ‫گەالنی ستەملێكراوی ئێران كردوویەتی‪ ،‬هێشتا رەوایی و‬ ‫مەشرووعییەتی بەرچاو و پێگەیەكی بەهێزی جەماوەری‬ ‫هەیە و لە دوای كۆتایی سناریۆكەدا خامنەیی وەكوو‬ ‫هەمیشە رابگەیەنێ كە خودی ئامادەبوونی خەڵك‬ ‫لەسەر سندووقەكان‪ ،‬دەنگدان بوو بە رەوایی كۆماری‬ ‫ئیسالمی!‬ ‫لەم پێوەندییەدا‪ ،‬ئەم رێژیمە پڕ لە فرتوفێڵ و‬ ‫چەواشەكارییە‪ ،‬رەنگە پیالن و بەرنامەی دزێوی زۆری‬ ‫بە دەستەوە بێ كە خەڵك بە زۆر و زێڕ و هەڕەشە‬ ‫و تەماع وەبەرنان و هەروەها بە هەندێك هاندان و‬ ‫دنەدان‪ ،‬بێنێتە سەر سندووق و لە كەشوهەوای ئێستای‬ ‫كۆمەڵگای ئێراندا كە هیچ كەس و گرووپێك لە نێو دڵی‬ ‫خەڵكەوە‪ ،‬خوازیاری و حەزێكیان بۆ بەشداری لە وەها‬ ‫شانۆگەرییەكدا نیە‪ ،‬رێژیم بۆ گەرمكردنی تەنووری‬ ‫فریوكارییەكانی‪ ،‬هەندێك سیناریۆ و پیالنی ژێر بە ژێر‪،‬‬ ‫بە دەمامكی جیاوازەوە بەڕێوە دەبا تاكوو خەڵك بەالڕێدا‬ ‫ببا و وابزانن كە لەم شانۆیەدا‪ ،‬جێگایەك بۆ كێبەركێی‬ ‫راستەقینەی دێموكراتیك هەیە!‬ ‫لەم نێوەدا هەندێك تاقم و گرووپ هەن كە دوای ئەو‬ ‫هەموو سەركوت و تاوانەی رێژیم و بە تایبەت دوای‬ ‫دەغەڵكاری و تاوانی ‪ 2‬ساڵ پێش‪ ،‬چیدیكە لە ڕوویان‬ ‫هەڵنایەت كە بە راشكاوی داوای بەشداریی خەڵك لە‬ ‫شانۆگەریی ویالیەتی فەقیهیدا بكەن و دێن هەندێك‬ ‫مەرجی پووچەڵ و چكۆلە و درۆینە دادەنێن كە گەر‬ ‫فاڵن شت ببێ‪ ،‬ئێمەش لەو هەڵبژاردنە بەشدار دەبین!‬ ‫یان كەسانێكی بە قەولی خۆیان زیرەك بەاڵم لە راستیدا‬ ‫گەمژەی سیاسی‪ ،‬لە دەرفەتەكانی نێو كۆماری‬ ‫ئیسالمی دەگەڕێن بۆ ئەوەی لەو كایەی كە وەلیی‬ ‫فەقیه بەڕێوەبەریەتی‪ ،‬جارێكیش تۆپەكە بدەن بە دەستی‬ ‫ئەوەوە تاكوو شەقێكی تێ هەڵدا یان هەر هیچ نەبێ‪،‬‬ ‫رەنگی تۆپی كایەكە ببینێ!‬ ‫لەم رۆژانەدا‪ ،‬بەشێك لە بەناو ریفۆرمخوازانی حكوومەتی‬ ‫باڵویان كردەوە كە مەرجی سەرەكیی هەڵبژاردنی ئازاد‪،‬‬ ‫بەردانی مووسەوی و كەڕووبییە!‬ ‫وەك بڵێی لە ساڵی ‪88‬یشدا مووسەوی و كەڕووبی هەر‬ ‫لە ماڵی خۆیان بوون و بۆیە ئەو هەڵبژاردنە ئازاد نەبوو!‬ ‫یان لە سەرتاسەری مێژووی كۆماری ئیسالمیدا ئەوانە‬ ‫و كەسانی لەو چەشنە قەت لە حكوومەتدا بەشدار نەبوون‬ ‫و هاتنەدەرەوەیان لە ماڵ دەتوانێ ئازادی بەدیاری بێنێ‬ ‫بۆ خەڵكی ئێران!‬ ‫رەنگە لە نزیكبوونەوەی وادەی شانۆگەرییەكەدا‪،‬‬ ‫رێژیمی چەواشەكار‪ ،‬هەنگاوی لەو چەشنەش هەڵ‬ ‫بگرێ و مووسەوی و كەڕووبیش لە ماڵ بێنێتە دەر‬ ‫و كەسانی دیكەش بخاتە نێو شەقامەكانی ئێران تاكوو‬ ‫خەڵك بۆ بەشداری لە درۆیەكی پانوبەریندا هان بدەن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئایا نەتەوەكانی ئێران و كۆمەڵگای ئێران بەگشتی‬ ‫جارێكی دیكە بڕوا بە چەواشەكاری و فریوكاریی‬ ‫كۆماری ئیسالمی دەكەن! ئایا گۆڕینی دەموچاوەكان‬ ‫لە مەجلیسێكی كارتۆنیدا‪ ،‬خزمەتێك بە ئازادی و‬ ‫دادپەروەری دەكا!‬

‫‪www.kurdistanmedia.com‬‬

‫«پیالنی ئێران» له شوورای ئاسایشه‬

‫ل����ەق����اودران����ی پیالنی‬ ‫تیرۆری عادڵ ئەلجەبیر‪،‬‬ ‫باڵوێزی عەرەبستان لە‬ ‫ئامریكا‪ ،‬رێژیمی ئێرانی‬ ‫لەگە ڵ چالشێكی نوێدا‬ ‫رووب����ەڕوو كردووەتەوە‪.‬‬ ‫ب����ەپ����ێ����ی راپ������ۆرت������ی‬ ‫هەواڵدەریی رۆیتێرز‪ ،‬بان‬ ‫ك��ی م���وون‪ ،‬سكرتێری‬ ‫گ��ش��ت��ی��ی رێكخراوی‬ ‫ن��ەت��ەوە یەكگرتووەكان‬ ‫وت��ووی��ەت��ی بەڵگەكانی‬ ‫پ��ێ��وەن��دی��دار ب���ە رۆڵی‬ ‫ئێران لە پالنی تیرۆری‬ ‫ب��اڵ��وێ��زی عەرەبستانی‬ ‫سعوودی لە واشینگتۆنی‬ ‫وێ���ڕای چەند نامە لە‬ ‫دەوڵەتەكانی ئامریكا‪،‬‬ ‫ئ���ێ���ران و عەرەبستان‬ ‫ناردووەتە شوورای ئاسایشی ئەو رێكخراوەوە‪.‬‬ ‫سعوودەلفەیسەل‪ ،‬وەزیری كاروباری دەرەوەی‬ ‫عەرەبستانی سعوودی وتوویەتی كە هەر‬ ‫ك��ردەوەی��ەك��ی ب��ەرپ��رس��ان��ی ئێرانی دژی‬ ‫عەرەبستانی سعوودی لەگەڵ وەاڵمی‬ ‫لۆژیكی ئ��ەم واڵت��ە رووب���ەڕوو دەبێتەوە‪.‬‬

‫ن��ی��ك��ۆالس س����ارك����ۆزی‪ ،‬سەركۆماری‬ ‫فەڕانسە وێ��ڕای دەربڕینی نیگەرانیی‬ ‫خۆی لە پیالنی ئێران بۆ تیرۆری باڵوێزی‬ ‫عەرەبستان لە واشینگتۆن‪ ،‬خوازیاری‬ ‫توندتركردنی گەمارۆكانی سەر ئێران بوو‪.‬‬ ‫ب��ەپ��ێ��ی راپ����ۆرت����ی‪ ،BBC‬دەوڵەتەكانی‬ ‫ئامریكا‪ ،‬ئینگلستان و كانادا هەواڵیان‬

‫راپۆرتەكەی ئەحمەد شەهید‪،‬‬ ‫كۆماری ئیسالمیی خستە تەنگانەوە‬ ‫دوكتور ئەحمەد شەهید رۆژی چوارشەممە‪،‬‬ ‫‪27‬ی رەزب����ەر ل��ە كومیتەی سێهەمی‬ ‫شەست و شەشەمین كۆبوونەوەی كۆڕی‬ ‫گشتیی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان‬ ‫لە نیۆیۆركدا‪ ،‬بە فەرمی راپۆرتی خۆی‬ ‫لە پێوەندی لەگەڵ پێشێلكاریی مافی‬ ‫مرۆڤـ لە ئێراندا پێشكەشی ئەندامانی ئەو‬ ‫كومیتە كرد‪.‬‬ ‫ب��ەپ��ێ��ی راپ����ۆرت����ی دەن���گ���ی ئامریكا‪،‬‬ ‫ب���ەڕێ���ز ش��ەه��ی��د ل���ە راپ���ۆرت���ەك���ەی���دا بە‬ ‫پرسگەلێكی وەك سەركوتی كەمایەتییە‬ ‫م��ەزه��ەب��ی��ی��ەك��ان و ن��ەت��ەوەك��ان��ی ئێران‪،‬‬ ‫پێشگرتن لە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی‬ ‫ئ��ازاد و دادپ��ەروەران��ە‪ ،‬نەبوونی ئازادیی‬ ‫دەرب��ڕی��ن و كۆبوونەوە‪ ،‬سەركوتی ژنان‪،‬‬ ‫داكۆكیكارانی مافی مرۆڤـ و ئەندامانی‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنی‪ ،‬ئێعدام‪ ،‬ئەشكەنجە و‬ ‫هەڵسوكەوتی خراپ لەگەڵ زیندانییەكان‬

‫لە الیەن كۆماری ئیسالمییەوە ئاماژەی‬ ‫كرد‪ .‬ئەوەی لەو كۆبوونەوەدا سەرنجڕاكێش‬ ‫ب����وو‪ ،‬ب��ێ��دەن��گ��ی��ی واڵت���ان���ی ئیسالمی‪،‬‬ ‫دراوسێكانی ئێران و تەنانەت نوێنەرانی‬ ‫دەوڵەتگەلێك وەك كوبا‪ ،‬چین‪ ،‬رووسیە و‬ ‫وێنێزوئێال بوو كە لە رابردوودا داكۆكییان‬ ‫ل��ە ك��ردەوەك��ان��ی ب��ەرپ��رس��ان��ی كۆماری‬ ‫ئیسالمی دەكرد‪ .‬هەروەها بان كی مون‪،‬‬ ‫سكرتێری گشتیی رێ��ك��خ��راوی نەتەوە‬ ‫یەكگرتووەكان لە راپۆرتی سااڵنەی خۆی‬ ‫لەمەڕ بارودۆخی مافی مرۆڤـ لە ئێراندا‪،‬‬ ‫بەنیسبەت زۆربوونی ژمارەی ئێعدامەكان‪،‬‬ ‫ژم������ارەی ب��ڕی��ن��ی ئ��ەن��دام��ان��ی لەش‪،‬‬ ‫دەستبەسەركردنە نایاساییەكان‪ ،‬دادگاییە‬ ‫نادادپەروەرانەكان‪ ،‬ئەشكەنجە و سەركوتی‬ ‫چ��االك��ان��ی مافی م��رۆڤ��ـ‪ ،‬پارێزەرەكان‪،‬‬ ‫رۆژنامەنووسان و چاالكانی جیابیر لەم‬ ‫واڵتەدا نیگەرانیی خۆی دەربڕی‪.‬‬

‫لە گەمارۆخستنەسەر ‪ 5‬گومانلێكراوی‬ ‫ئێرانی لە پێوەندی لەگەڵ ئ��ەم پیالنە‬ ‫تیرۆریستییەدا داوە‪ .‬ئەو پێنج كەسە بریتین‬ ‫لە‪ :‬مەنسووری ئەرباب سییەر‪ ،‬هاوواڵتیی‬ ‫دەستبەسەركراوی ئێرانی ـ ئامریكایی‪،‬‬ ‫غ��واڵم ش��ەك��وری‪ ،‬ئەفسەرێكی سوپای‬ ‫ق���ودس‪ ،‬س����ەردار قاسمی سولەیمانی‪،‬‬

‫ف��ەرم��ان��دەی سوپای‬ ‫ق������������ودس‪ ،‬حامید‬ ‫ع�����ەب�����دوڵ��ڵ��اه�����ی و‬ ‫عەبدولڕەزا شەهالیی‪،‬‬ ‫فەرماندەكانی‬ ‫ل���ە‬ ‫ئ����������ەو س�����وپ�����ای�����ە‪.‬‬ ‫دادگایەك لە نیۆیۆرك‬ ‫بۆ دوو كەسی یەكەم‪،‬‬ ‫"ك����ی����ف����رخ����واس����ت"ی‬ ‫دەرك�����ردووە‪ .‬مەنسوور‬ ‫ئەرباب سییەر كە ‪56‬‬ ‫س��ااڵن��ە‪ ،‬دەستبەسەر‬ ‫ك������������راوە و غ������والم‬ ‫ش���ەك���وری ك��ە بەپێی‬ ‫وت������ەی بەرپرسانی‬ ‫ئامریكایی لە خزمانی‬ ‫ئ����ەوە‪ ،‬ل��ە ئ��ێ��ران��دای��ە‪.‬‬ ‫مارك توونێر‪ ،‬وتەبێژی‬ ‫وەزارەت��������ی دەرەوەی‬ ‫ئامریكا وتوویەتی‪" :‬بەپێی رێككەوتننامە‬ ‫نێونەتەوەییەكان‪ ،‬دەوڵ��ەت��ی ئ��ێ��ران دەبوا‬ ‫غ���والم ش��ەك��وری ب���دات���ەوە ب��ە ئامریكا‬ ‫ی���ان ت����اران خ���ۆی وەدووی پەروەندەی‬ ‫ئ��ەو كەسە بكەوێ و دادگ��ای��ی بكات‪".‬‬

‫موعەممەر قەزافی‬ ‫لە شوێنی لەدایكبوونیدا كوژرا‬ ‫موعەممەر قەزافی‪ ،‬دیكتاتۆری لیبی‬ ‫لە ئۆپەراسیۆنێكی هاوبەشی هێزەكانی‬ ‫ناتۆ و ش��وورای كاتیی نەتەوەیی لیبی‪،‬‬ ‫لە شوێنی لەدایكبوونی‪ ،‬ش��اری سێرت‬ ‫كوژرا‪.‬‬ ‫بەپێی راپۆرتی ‪ ،BBC‬هێزەكانی سەر بە‬ ‫شوورای كاتیی نەتەوەیی لیبی‪ ،‬قەزافییان‬ ‫لە كاتێكدا لە ژێر پردێكدا خۆی حەشار‬ ‫دابوو‪ ،‬دۆزیوەتەەو‪.‬‬ ‫لە شەڕی رۆژی پێنجشەممە لە سێرتدا‪،‬‬ ‫ئ��ەب��وب��ەك��ر ی��وون��ێ��س‪ ،‬وەزی����ری پێشووی‬ ‫كاروباری بەرگری و موعتەسەم‪ ،‬كوڕی‬ ‫قەزافیش كوژران‪.‬‬ ‫ب����ەدوای ب�ڵاوب��وون��ەوەی ئ��ەم هەواڵەدا‪،‬‬ ‫خەڵك لە شەقامەكانی شارەكانی سێرت‬ ‫و ت��راب��ل��ۆس��دا ج����ەژن و هەڵپەڕكێیان‬ ‫وەڕێخست‪.‬‬ ‫باراك ئۆباما پاش باڵوبوونەوەی هەواڵەكە‪،‬‬ ‫هۆشداری بە رێبەرانی واڵتە سەرەڕۆكانی‬ ‫دی��ك��ەی رۆژه��ەاڵت��ی ن��ێ��وەڕاس��ت دا كە‬ ‫حكوومەتەكانی ئ��ەوان��ی��ش سەرونخوون‬

‫دەبنەوە‪.‬‬ ‫ئۆباما بە ئاماژە بە كوژرانی قەزافی‬ ‫وت���ی‪« :‬ئ��ەم��ە رۆژێ���ك���ی گ��ری��ن��گ��ە لە‬ ‫مێژووی لیبیدا» و «سێبەری تاریكی‬ ‫سەرەڕۆیی رەویوەتەوە‪».‬‬ ‫رێبەرانی یەكیەتیی ئورووپایش وتوویانە‪،‬‬ ‫م��ەرگ��ی ق��ەزاف��ی‪ ،‬كۆتایی دەسەاڵتی‬ ‫سەرەڕۆیی و سەردەمی سەركوتی خەڵكی‬ ‫لیبییە‪.‬‬ ‫ب���ان ك���ی م�����وون‪ ،‬س��ك��رت��ێ��ری گشتیی‬ ‫رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان كوژرانی‬ ‫ق��ەزاف��ی‪ ،‬وەك��وو «ساتێكی مێژوویی»‬ ‫ن���او ب����رد‪ .‬دەی��ڤ��ی��د ك��ام��ێ��رۆن‪ ،‬سەرۆك‬ ‫وەزیرانی بریتانیا‪ ،‬وێڕای دەربڕینی رێزی‬ ‫خ��ۆی بۆ خەڵكی بوێری لیبی كە بۆ‬ ‫ئازادیی واڵتەكەیان خەباتیان كرد‪ ،‬وتی‪:‬‬ ‫«ئەمڕۆ كاتی وەبیرهێنانەوەی بیرەوەریی‬ ‫كەسانێكە كە لە دەورانی رێژیمی قەزافیدا‬ ‫كوژران‪».‬‬

‫‪2‬‬

‫هەواڵ و راپۆرت‬

‫ژمارە ‪ 567‬ـ ‪30‬ی رەزبەری ‪1390‬‬

‫راگەیەندراوی‌ دەفتەر ‌ی سیاسی ‌ی ‪ ،PDKI‬سەبارەت بە‬ ‫تێرۆری‌ تێكۆشەرێك ‌ی كورد لە سووریە‬ ‫ی‬ ‫ی كوردی‌ دژ بە حكوومەتی‌ سووریە‪ ،‬رۆژ ‌‬ ‫بەپێی‌ هەواڵەكان‪ ،‬مەشعەل تەمۆ‪ ،‬یەكێك لە تێكۆشەران ‌‬ ‫ی‬ ‫ی قامیشلیی‌ سووریە‪ ،‬لە الیەن گروپێك ‌‬ ‫ی ‪2011/10/7‬ی‌ زایینی‌‪ ،‬لە ماڵەكەی‌ خۆیدا لە شار ‌‬ ‫هەین ‌‬ ‫ی «المستقبل»ی‌ كورد‬ ‫چەكداری‌ نەناسراوەوە كەوتە بەر دەستڕێژ‌و تیرۆر كرا‪ .‬مەشعەل وتەبێژی‌ رەوت ‌‬ ‫ی بەرچاوی‌ هەبوو‪.‬‬ ‫ی سووریە دەور ‌‬ ‫بوو‌و لە رەوتی‌ راپەڕین لە دژی‌ حكوومەت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رێژیمی‌ سووریەدا بووە و دوا ‌‬ ‫ی ئەوەی‌ كە مەشعەل هەتا ئەم مانگانەی‌ دوایی لە زیندان ‌‬ ‫بەپێ ‌‬ ‫ئازادبوونی‌ لە زیندانیش یەكێك لەو كەسایەتییانە بوو كە پێشنیاری‌ بەشار ئەسەد لەمەڕ ئامادەبوون‬ ‫لەگەڵ چەند حیزبێكی‌ كوردیدا بۆ وتووێژ لەگەڵ رێژیمی سووریەی رەت كردبووە‪ ،‬هەموو الیەك‬ ‫بەرپرسایەتیی‌ ئەم جینایەتە دەخەنە ئەستۆی‌ ئەم حكوومەتە‪.‬‬ ‫ی لە تیرۆری‌ ئەم‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی داخ ‌و كەسەر ‌‬ ‫ی دەربڕین ‌‬ ‫ی ئێران‪ ،‬وێ��ڕا ‌‬ ‫ی كوردستان ‌‬ ‫حیزبی‌ دێموكرات ‌‬ ‫ی لە بنەماڵە ‌و هاوبیرانی‌ مەشعەل‪ ،‬ئەم كردەوە تێرۆریستییە مەحكووم‬ ‫تێكۆشەرە كوردە‪ ،‬سەرەخۆش ‌‬ ‫ی راپەڕیوی‌ سووریە‬ ‫ی باقیی‌ خەڵك ‌‬ ‫دەكا‌و هیوادارە ئیرادە‌و گیانبازییەكانی‌ گەلی‌ كورد شان‌بەشان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رووخانی‌ حكوومەتی‌ دیكتاتۆری‌ لەو واڵتە‌و هێنانەسەركاری‌ دەسەاڵتێك ‌‬ ‫هەرچی‌ زووتر ببێتە هۆ ‌‬ ‫ی خەڵكی‌ ئ��ەم واڵت��ە ‌و ی��ەك ل��ەوان خوشك ‌و برا‬ ‫دڵ��خ��وازی‌ خەڵك كە لەوێدا هەموو پێكهاتەكان ‌‬ ‫كوردەكانمان بە مافە رەواكانی‌ خۆیان شاد بن‪.‬‬ ‫حیزبی‌ دێموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران‬ ‫ی سیاسی‌‬ ‫دەفتەر ‌‬ ‫‪1390/7/16‬ی‌ هەتاوی‌‬ ‫‪2011/10/8‬ی‌ زایینی‌‬

‫محەممەد نەزیف قادری لە پرسەی مەشعەل تەمۆدا‪:‬‬

‫شەهیدكردنی مەشعەل تەمۆ‪ ،‬كار لە ئیرادەی شۆڕشگێڕانەی‬ ‫خەڵكی كورد لە سووریە ناكات‬ ‫دوانیوەڕۆی رۆژی شەممە‪ ،‬رێكەوتی ‪16‬ی رەزبەر‪ ،‬هەیئەتێكی ‪ PDKI‬بە سەرپەرستیی بەڕێز‬ ‫«محەممەد نەزیف قادری»‪ ،‬ئەندامی دەفتەری سیاسیی حیزب لە پرسەی مەشعەل تەمۆ لە شاری‬ ‫هەولـێردا بەشداری كرد‪.‬‬ ‫هەیئەتی حیزبی دێموكرات پرسە و هاوخەمیی خۆی لەمەڕ تیرۆركردنی كەسایەتیی ناسراوی‬ ‫كوردی سووریە و وتەبێژی رەوتی «المستقبل»ی كورد لە سووریە بە بنەماڵەی خوالێخۆشبوو‬ ‫راگەیاند‪.‬‬ ‫لەو كۆبوونەوە هاوخەمییەدا‪ ،‬دوای قسەكانی «فارس مەشعەل»‪ ،‬كوڕی خوالێخۆشبوو مەشعەل‬ ‫تەمۆ‪ ،‬محەممەد نەزیف قادری‪ ،‬بە ناوی كاك مستەفا هیجری‪ ،‬سكرتێری گشتیی حیزب و دەفتەری‬ ‫سیاسیی حیزب‪ ،‬وتەیەكی پێشكەش و ئەو كردەوە تیرۆریستییەی مەحكووم كرد و وتی‪« :‬شەهیدبوونی‬ ‫مەشعەل دەسپێكێك بۆ هەرچی زیاتر گەشەسەندنی خەبات و خۆڕاگریی تێكۆشەرانی كوردی‬ ‫سووریەیە و دیكتاتۆرەكانی ناوچە و یەك لەوان سووریە بۆ مانەوەیان لەسەر كورسیی دەسەاڵت لە هیچ‬ ‫چەشنە كردەوەیەكی دڕندانە خۆ نابوێرن‪ .‬ئەو شێوە كردەوانە ناتوانێ كار لە ئیرادەی شۆڕشگێرانەی‬ ‫خەڵكی تێكۆشەری كوردی سووریە بكات و سەرەنجام بە ئازادی یەكجارەكی دەگەن»‪.‬‬ ‫شایانی باسە بەشداریی هەیئەتی حیزب‪ ،‬بووە مایەی خۆشحاڵیی بنەماڵەی تێكۆشەری كورد‬ ‫مەشعەل تەمۆ و ئەو بەشدارییەیان زۆر بەرز نرخاند و سپاسی حیزبی دێموكراتیان لەمەڕ ئەو هاودڵی‬ ‫و هاوخەمییە بۆ لەدەستدانی تێكۆشەری ناسراوی كورد‪ ،‬مەشعەل تەمۆ كرد‪.‬‬

‫دوو هەیئەتی‌ پایەبەرز ‌ی ‪ PDKI‬و حیزبی زەحمەتكێشان ‌ی‬ ‫كوردستا ‌ن كۆبوونەوە‬ ‫ی ‪ PDKI‬و حیزبی‌ زەحمەتكێشانی‌ كوردستاندا رەوشی‌ ناوچە‌ و ئەو‬ ‫لە كۆبوونەوی‌ هەیئەتەكان ‌‬ ‫ی‬ ‫قەیرانانەی‌ كە رێژیمی ئێران لەگەڵیان بەرەوڕووە‪ ،‬پرۆسەی‌ دێموكراسی‌ لە ناوچە و گۆڕانكارییەكان ‌‬ ‫ی جێی‌ گرینگیپێدانی‌ نێوان هەر دوو حیزب‪ ،‬باسیان لەسەر كرا‪.‬‬ ‫ێ پرس ‌‬ ‫واڵتانی‌ عەرەبی‌ و هەند ‌‬ ‫ی ‪ PDKI‬بە سەرپەرەستیی كاك مستەفا‬ ‫ی ‪14‬ی رەزبەر‪ ،‬هەیئەتێك ‌‬ ‫رۆژی‌ پێنجشەممە‪ ،‬ڕێكەوت ‌‬ ‫ی كوردستانی‬ ‫ی سیاسیی‌ حیزبی‌ زەحمەتكێشان ‌‬ ‫ی گشتیی‌ حیزب سەردانی‌ مەكتەب ‌‬ ‫هیجری‌‪ ،‬سكرتێر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسی‌ بە سەرپەرەستی‌ بەڕێز بەهمەن حوسێن‪ ،‬جێگری‌ سكرتێر ‌‬ ‫كردو لە الیەن هەیئەتێكی‌ مەكتەب ‌‬ ‫گشتیی‌ حیزبی‌ زەحمەتكێشانی‌ كوردستان بە گەرمی‌ پێشوازی لێكرا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كۆنگرە ‌‬ ‫ی كارەكان ‌‬ ‫ی پیرۆزبایی‌ بە بۆنەی تەواوبوون ‌‬ ‫لەم دانیشتنەدا بەڕێز مستەفا هیجری‌‪ ،‬وێڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسی‌ لە سەر رەوشی‌ ئێران‪ ،‬قەیران و كێشەكان ‌‬ ‫پێنجەمی‌ حیزبی‌ زەحمەتكێشانی‌ كوردستان‪ ،‬باسێك ‌‬ ‫ی‬ ‫نێوخۆی‌ ڕێژیم و هەروەها ئەو كارو چاالكی‌ و تێكۆشانەی كە حیزب لەو م��اوەدا بە ئەنجام ‌‬ ‫ی واڵت و ئەو هەنگاوانەی كە لەو ماوەدا حیزب‬ ‫ی سەفەری‌ بەڕێزیان بۆ دەرەوە ‌‬ ‫گەیاندوون و بەتایبەت ‌‬ ‫ی هێزەكانی‌ ئۆپۆزسیۆنی‌ ئێرانی هەڵهێناوەتەوە‪‌،‬پێشكەش كردو‬ ‫لە پێناو هەرچی‌ زیاتر لێك نزیكبوونەوە ‌‬ ‫ی ناوچەكە و‬ ‫هەروەها بەرەوپێشچوونی‌ دێموكراسی‌ لە ناوچەداو بوار‌ڕەخساندن بۆ خەڵكی‌ وەزاڵەهاتوو ‌‬ ‫ئەو ئاڵوگۆڕانەی كە ڕوویان داوە و هەروەها ئەوانەشی‌ كە بەڕێوەن بە هەنگاوێكی‌ گرینگ زانی‪.‬‬ ‫ی سكرتێری‌ گشتیی‌ حیزبی‌ زەحمەتكێشان‪ ،‬سەبارەت بە رەوشی‬ ‫دواتر بەڕێز بەهمەن حسێن‪ ،‬جێگر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوردستانی‌ عێراق باسێكی‌ پێشكەش ك��ردو‪ ،‬پاشان چەندین مەسەلە ‌‬ ‫كورد بەگشتی‌ و رەوش� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دۆستانەی‌ نێوان ‪ PDKI‬و حیزب ‌‬ ‫جێگای‌ بایەخی‌ هەردوال باس كران و جەخت لەسەر پێوەندی ‌‬ ‫زەحمەتكێشان كرایەوە‪.‬‬

‫سەردانی هەیئەتێكی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان‬ ‫هەیئەتێكی حیزبی دێموكراتی كوردستانی‬ ‫ئێران بە سەرپەرستیی بەڕێز مستەفا هیجری‪،‬‬ ‫س��ك��رت��ێ��ری گ��ش��ت��ی��ی ئ����ەو ح��ی��زب��ە‪ ،‬رۆژی‬ ‫سێ‌شەممە رێكەوتی ‪26‬ی رەزبەری ‪1390‬ی‬ ‫هەتاوی‪ ،‬سەردانی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی‬ ‫كوردستانی كرد و لە الیەن هەیئەتێكی رێبەریی‬ ‫ئەو رێكخراوەوە بە سەرپەرستی بەرێز عومەر‬ ‫ئیلخانی‌زادە بە گەرمی پێشوازی لێ‌‌كرا‪ .‬بەپێی‬ ‫راپۆرتی «ك‪/‬میدیا»‪ ،‬لەو دیدارە دۆستانەیەدا‬ ‫ه���ەر دوو الی���ەن باسێكی سیاسییان لەسەر‬ ‫رووداوەك��ان��ی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست و ئێران و‬ ‫كوردستان پێشكەش كرد و هەردووال پێیان وابوو‬

‫كۆڕی ماتەمینی شەهید «مەشعەل‬ ‫تەمۆ» لە واشینگتۆن بەڕێوە چوو‬ ‫دوای نیوەڕۆی رۆژی دووشەممە‪ ،‬رێكەوتی‬ ‫‪18‬ی رەزبەر‪ ،‬كۆمەڵێك كەسایەتیی ئازادیخوازی‬ ‫ك��ورد ‌و ع��ەرەب��ی س��ووری��ە لە واشینگتۆن‪ ،‬بە‬ ‫مەبەستی رێزگرتن لە یاد و بیرەوەریی شەهید‬ ‫مەشعەل تەمۆ‪ ،‬كەسایەتیی ناسراوی كوردی‬ ‫سووریە‌و وتەبێژی رەوتی «المستقبل»ی كورد‬ ‫لەو واڵتە‪ ،‬كوڕێكی پرسە و ماتەمینییان پێك‬ ‫هێنا‪.‬‬ ‫ك���ۆڕی ماتەمینی شەهید م��ەش��ع��ەل تەمۆ‬ ‫لەگەڵ پێشوازیی بەرچاوی دانیشتووانی كورد‬ ‫و سووریایی نیشتەجێ لە دەڤەری واشینگتۆن‬ ‫بەرەوڕوو بوو‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا رەح��ی��م رەش��ی��دی ب��ە نوێنەرایەتیی‬ ‫كۆمیتەی ح��ی��زب ل��ە ئەمریكا ل��ەو كۆڕەدا‬ ‫بەشداری كرد و وێ��ڕای بەرزنرخاندنی خەبات‬ ‫‌و تێكۆشانی شەهید مەشعەل تەمۆ لە پێناوی‬ ‫ئ��ازادی��دا‪ ،‬ه���اودەردی ‌و هاوخەمیی كۆمیتەی‬ ‫ح��ی��زب��ی دێ��م��وك��رات ل��ە ئ��ەم��ری��ك��ا و پەیامی‬ ‫ه��اوخ��ەم��ی��ی دەف��ت��ەری سیاسیی ‪PDKI‬ی‬ ‫پێڕاگەیاندن‌‪.‬‬ ‫جێگای ئ��ام��اژەی��ە ب��ەش��داری��ی ‪ PDKI‬لەو‬ ‫پرسەیەدا لە الیەن رێكخەرانی كۆڕەكەوە بەرز‬ ‫نرخێنرا‪.‬‬

‫خۆپیشاندانی كوردانی دانیشتووی‬ ‫سوئێد بۆ پشتیوانی لە كوردە‬ ‫مانگرتووەكان‬ ‫رێكەوتی ‪18‬ی ر‌ەزب��ەر‪ ،‬كوردانی دانیشتووی‬ ‫سوئێد بە هاوكاریی فیدراسیۆنی كۆمەڵە كورد‬ ‫و كوردستانییەكان و كۆمیتەی ‪ PDKI‬لە‬ ‫مەیدانی «مینتۆریەت» لە بەرانبەر پارلمانی‬ ‫س��وئ��ێ��د ب��ە م��ەب��ەس��ت�ی‌ پ��ش��ت��ی��وان�ی‌ ل��ە كوردە‬ ‫مانگرتووەكانی‌ ئ��ەو واڵت��ە‪ ،‬خۆپێشاندانێكیان‬ ‫ڕیك خست‪.‬‬ ‫ل��ەو خۆپیشاندانەدا نوێنەرانی ئ��ەم الیەنانە‬ ‫وتاریان پێشكەش كرد و لە وتارەكانیاندا رەخنەی‬ ‫خۆیان ئاراستەی پارلمانی سوئێد كرد‪:‬‬ ‫ــ بەرپرسی فیدراسیۆنی كۆمەڵە كوردییەكان‬ ‫ــ نوێنەری حیزبی چەپی سوئێد‬ ‫ــ نوێنەری كۆمیتەی ‪PDKI‬‬ ‫ــ نوێنەری سوسیال دێموكراتی سوئێد‬ ‫هەوەها چەندین رێكخراو و الیەنی دیكە وەك‬ ‫یەكیەتیی ژنانی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫لەو خۆپیشاندانەدا بەشدارییان كرد‪.‬‬

‫خۆپیشاندان لە نۆروێژ بە بەشداریی نوێنەری كەمپەینی بەرگری لە زیندانییانی سیاسیی نەتەوەكانی ئێران‬ ‫رۆژی دووشـەممە‪ ،‬رێكەوتی ‪18‬ی رەزبەر‪،‬‬ ‫«ب���ان كـی‌ م���ۆن»‪ ،‬سكرتێری گشتیی‬ ‫رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان لە رۆژی‬ ‫جیهانیی دژی ل��ەس��ێ��دارەدان‪ ،‬سەردانی‬ ‫پارلمانی ن��ۆروێ��ژی ك��رد‪ .‬هاوكات نەتەوە‬ ‫جیاجیاكانی جیهان وەك نەتەوەكانی ئێران‪،‬‬ ‫كورد و فەلستینی لەبەر دەركی پارلمانی‬ ‫ئەو واڵتە خۆپیشاندانیان ساز كرد‪.‬‬ ‫ه���اوك���ات ل��ە الی����ەن ك��ۆم��ی��ت��ەی مافی‬ ‫مرۆڤی ئێران لە نۆروێژ‪ ،‬لەژێر ناوی «نا‬

‫بۆ ل��ەس��ێ��دارەدان» بۆ ه��ەرك��ام لە «گری‬ ‫الرش����ن»‪ ،‬ن��وێ��ن��ەری وەزارەت�����ی دەرەوەی‬ ‫نۆروێژ و «یۆن پێدر ئیگناس»‪ ،‬سەرۆكی‬ ‫رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی و «ئەمیر‬ ‫موقەدەم»‪ ،‬چاالكی سیاسی و ئەندامی ئەو‬ ‫رێكخراوە‪ ،‬سمینارێك پێك هات‪.‬‬ ‫ل��ەو سمینارەدا ل��ەس��ەر ئێعدام ل��ە واڵتە‬ ‫جۆراوجۆرەكان‪ ،‬وەك چین و ئێران و واڵتانی‬ ‫دیكتاتۆری دیكە و هەروەها لەسەر دۆخی‬ ‫پەنابەرانی ئێرانی و مافی مانەوەیان لە‬

‫نۆروێژ‪ ،‬باسێك پێشكەش كرا‪.‬‬ ‫شایانی باسە نوێنەرایەتیی كەمپەینی‬ ‫بەرگری لە زیندانییانی سیاسیی نەتەوەكانی‬ ‫ئێران‪ ،‬بەشداری ئەو چاالكییانە بوو و بە‬ ‫ن��اوی كەمپەینەوە چەند دی��داری لەگەڵ‬ ‫نوێنەرانی كۆمیتەی مافی مرۆڤی ئێران لە‬ ‫نۆروێژ‪ ،‬نوێنەری وەزارەتی دەرەوەی نۆروێژ‬ ‫و سـەرۆكی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی‬ ‫پێك هێنا‪.‬‬

‫لە هەلومەرجی هەستیاری ئێستای ناوچەكە بە‬ ‫گشتی و ئێران بە تایبەتی‪ ،‬هێزە كوردستانییەكان‬ ‫دەبێ لێكدانەوەی ورد و ئوسوولییان بۆ پرسە‬ ‫ب��ن��ەڕەت��ی��ی��ەك��ان ه��ەب��ێ و ب��ە ش��ێ��وەی سیاسی‬ ‫پرسەكان ت��اوت��وێ بكەن و ل��ەم هەلومەرجەدا‬ ‫دەبێ زیاتر لە ج��اران لەسەر خاڵە هاوبەشەكان‬ ‫هەڵوێستی ئوسوولی و شیاو بگرن‪ .‬شایانی‬ ‫باسە لێكدانەوەی دووالی��ەن لەمەڕ رووداوەدانی‬ ‫ناوچەكە و ئێران و ئەو پرسانەی لە كوبونەوەكەدا‬ ‫كەوتنە بەرباس لێك نزیك بوون‪.‬‬ ‫پ��اش چەند كاتژمێر لە كۆتایی دیدارەكەدا‬ ‫هەیئەتی میوان لەالیەن هەیئەتی خانەخوێ بە‬

‫حورمەتەوە بەڕێ‌‌ كران‪.‬‬

‫بەڕێوەچوونی زەنجیرە كونفرانسێك لە ژێر ناوی‪:‬‬ ‫«چۆن پرسی كورد بەرینە پارلمانی سویس»‬ ‫زەنجیرە كونفرانسێك لە سویس لە ژێر ناوی‪:‬‬ ‫«چۆن پرسی كورد بەرینە پارلمانی سویس»‪،‬‬ ‫رۆژی هەینی رێكەوتی ‪22‬ی رەزبەری ‪1390‬ی‬ ‫هەتاوی‪ ،‬بە دەستپێشخەریی كۆمەڵەی مافی‬ ‫مرۆڤی كوردستانی ئێران ـ ژنێڤ بۆ «بەیات‬ ‫یانز» پارلمانتاری سویسی و دۆستی كورد و‬ ‫«موستەفا ئاتیجی» ئەندام پەرلمانی شاری‬ ‫بازڵ و كاندیدی پارلمانی سویس رێك خرا‪.‬‬ ‫بەپێی راپ��ۆرت��ی «ك‪/‬م��ی��دی��ا»‪ ،‬ئ��ەو ك��ەس و‬ ‫الیەنانەی كە ل��ەم كۆنفرانسەدا قسەیان كرد‬ ‫بریتی بوون لە‪:‬‬ ‫ـ��ـ ب��ەڕێ��وەب��ەران��ی ك��ۆم��ەڵ��ەی م��اف��ی مرۆڤی‬

‫كوردستان ـ ژێنێڤ‬ ‫ــ بەیات یانز‪ ،‬پارلمانتار و دۆستی كورد‬ ‫ــ مستەفا ئاتیج‪ ،‬پاڵێوراوی كوردی ئەم خولەی‬ ‫پارلمانی سویس‬ ‫كۆمەڵەی مافی مرۆڤی كوردستان بە مەبەستی‬ ‫بەشداریكردنی ك���ارای هاواڵتییانی كوردی‬ ‫دانیشتووی سویس لە پ��رۆس��ەی هەڵبژاردنی‬ ‫پارلمانی ئەم واڵت��ەدا‪ ،‬زەنجیرە كونفرانسێك لە‬ ‫شارە گەورەكانی سویس بەڕێوە دەبات‪.‬‬ ‫رێكەوتی ‪1‬ی خەزەڵوەری ئەمساڵ‪ ،‬لە واڵتی‬ ‫سویس هەڵبژاردنی گشتی بۆ پارلمانی بەڕێوە‬ ‫دەچێت‪.‬‬

‫دیدار و چاوپێكەوتنەكانی نوێنەری ‪ PDKI‬لە ئەمریكا‬ ‫شەریف بێهرووز‪ ،‬نوێنەری ‪ PDKI‬لە ئەمریكا‪،‬‬ ‫لە كۆمەڵێك چاوپێكەوتندا لەگەڵ چەند الیەنی‬ ‫ئەمریكایی بارودۆخی كوردستانی ئێران‪ ،‬دۆخی‬ ‫هەنووكەیی ئێران و ئاڵوگۆڕەكانی ناوچەی‬ ‫شرۆڤە و سیاسەتەكانی حیزبی دێموكراتی لە‬ ‫ی كردەوە‪.‬‬ ‫پێوەندی لەگەڵ ئەم ئاڵوگۆڕانەدا ش ‌‬ ‫شەریف بێهرووز‪ ،‬نوێنەری حیزب لە ئەمریكا‪،‬‬ ‫رێ��ك��ەوت��ی ‪11‬ی رەزب����ەر‪ ،‬ل��ە بانگهێشتێكی‬ ‫ف��ەرم��ی��دا‪ ،‬ل��ە ك��ۆب��وون��ەوەی��ەك ل��ە ی��ەك��ێ��ك لە‬ ‫ساڵۆنەكانی كونگرەی ئەمریكادا بەشداری‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫ئەو كۆبوونەوەیە بۆ تاوتوێكردنی پێوەندییەكانی‬ ‫نێوان ئەمریكا‪ ،‬ئێران و ئیسرائیل پێك هاتبوو‪.‬‬ ‫شەریف بێهرووز لە هەمان رۆژدا لە مەقەڕی‬ ‫«گ��رووپ��ی قەیرانە نێونەتەوەییەكان» لەگەڵ‬

‫بەرپرسی بەشی رۆژه��ەاڵت��ی نێوە‌‌ڕاستی ئەم‬ ‫ناوەندە‪ ،‬ئاڵوگۆڕی بیروڕای كرد‪.‬‬ ‫بەڕێزیان هەروەها رێكەوتی ‪12‬ی رەزبەر لەگەڵ‬ ‫چەند ك��ەس لە ئەندامانی كۆنگرە و سێنای‬ ‫ئەمریكا دیدار و وتووێژی كرد‪.‬‬ ‫ل��ە درێ����ژەی ئ��ەم چاوپێكەتنانەدا‪ ،‬نوێنەری‬ ‫حیزب لە ئەمریكا لەگەڵ ناوەند و كەسایەتییە‬ ‫سیاسییەكان كۆبووەوە‪.‬‬ ‫لە تێكڕای ئەم چاوپێكەوتنانەدا نوێنەری حیزبی‬ ‫دێموكرات لە ئەمریكا‪ ،‬بارودۆخی هەنووكەیی‬ ‫ئێران و بەتایبەت كوردستان و ئاڵوگۆڕەكانی‬ ‫ئ��ەم دواییانەی ناوچە و ه��ەروەه��ا سیاسەت و‬ ‫هەڵوێستەكانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی‬ ‫لەم پێوەندییەدا شی كردەوە‪.‬‬

‫بەشداریی هەیئەتێكی كۆمیتەی ‪ PDKI‬لە كۆبوونەوەی حیزبی سەوزەكانی سویس‬ ‫دوانیوەڕوی رۆژی شەممە‪ ،‬رێكەوتی ‪16‬ی‬ ‫رەزبەر‪ ،‬هەیئەتێكی كۆمیتەی ‪ PDKI‬ــ‬ ‫سویس بەسەرپەر‌ستیی‌ نامدار سەفەری‪،‬‬ ‫بەرپرسی كۆمیتە لە كۆبوونەوەی حیزبی‬ ‫سەوزەكانی سویسدا بەشداری كرد‪.‬‬ ‫هەیئەتی‌ ‪ PDKI‬لەگەڵ «پابلۆ دۆنزی»‪،‬‬ ‫ئەندامی شوورای شاری بیل و پاڵێوراوی‬ ‫حیزبی س��ەوزەك��ان��ی سویس ب��ۆ پارلمانی‬ ‫ئەو واڵتە كۆبووەوە و بارودۆخی ئێستای‬ ‫ئێران و پێشێلكارییەكانی مافی مرۆڤ‬ ‫لە الیەن رێژیمی كۆماری ئیسالمییەوە لە‬ ‫ئێران بە‌گشتی و كوردستان بەتایبەتی و‬

‫هەروەها سیاسەتەكانی رێژیم لەمەڕ ژینگە‬ ‫و وشككرانی گۆلی ورم��ێ و كوشتنی‬ ‫كۆڵبەرانی ك��ورد لە الی��ەن ئ��ەو رێژیمەوە‪،‬‬ ‫خرانە بەر باس‪.‬‬ ‫پابلۆ دۆنزی‪ ،‬وێڕای دەربڕینی خۆشحاڵیی‬ ‫خۆی لە كۆبوونەوە لەگەڵ هەیئەتی حیزب‬ ‫و پێوەندیی ل��ەگ��ەڵ حیزبی سەوزەكانی‬ ‫سویس‪ ،‬پێشنیاری پێكهێنانی كونفڕانسێكی‬ ‫سەبارەت بە شێواندنی سروشتی كوردستان و‬ ‫وشكبوونی گۆلی ورمێ كرد كە لە الیەن‬ ‫هەیئەتی حیزبەوە پێشوازی لێكرا‪.‬‬

‫بەشداریی هەیئەتێكی ‪ PDKI‬لە ساڵیادی كۆچی دوایی كەریمی حیسامیدا‬ ‫رۆژی شەممە‪ ،‬رێكەوتی ‪23‬ی رەزبەر‪ ،‬هەیئەتێكی‬ ‫نوێنەرایەتیی كۆمیتەی ‪ PDKI‬ــ سوئێد بە‬ ‫سەرپەر‌ستیی م��ەول��وود ع��ەب��دی��ل��زادە‪ ،‬بەرپرسی‬ ‫پێوەندییەكانی كورد و كوردستانی لە واڵتی سوئێد‬ ‫و كۆمیتەی ستوكهۆلم بە سەرپەرستیی رەشید‬ ‫حەیدەری‪ ،‬لە دەیەمین ساڵیادی كۆچی دوایی‬ ‫سیاسەتڤان و نووسەر و وەرگێڕی ك��ورد‪ ،‬كەریم‬ ‫حیسامی بەشداری كرد و بۆ رێزگرتن لە خەبات و‬ ‫تێكۆشانی خوالێخۆشبوو‪ ،‬تاجەگوڵینەی پێشكەش‬ ‫بە‌بنەماڵەی ناوبراو كرد‪.‬‬ ‫نوێنەری كۆمیتەی هاوكاریی هێزە‌سیاسییەكانی‬ ‫ك��ورد و كوردستانی و نوێنەری فیدراسیۆنی‬

‫بڕووخـێ رێژیمـی كۆنەپەرستی كۆماری ئیسالمیی ئــێران‬

‫كۆمەڵە كوردستانییەكان و ژم��ارەی��ەك حیزب و‬ ‫رێكخراوی سیاسیی هەر چوار پارچەی كوردستان‬ ‫و كەسایەتییە ناوسراوەكانی كوردستان‪ ،‬بەشداریی‬ ‫ئەم كۆبوونەوەیە‌ بوون‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا چەندین پ��ەی��ام و برووسكە ل��ە الیەن‬ ‫رێكخراوە سیاسی و مەدەنییەكان پێشكەش كران‬ ‫و پەیامی كۆمیتەی ‪ PDKI‬ــ سوئێد‪ ،‬لە الیەن‬ ‫ئاسۆ ساڵحەوە خوێندرایەوە‪.‬‬ ‫چەند كەس لە دۆستان و كەسایەتییەكان لەسەر‬ ‫كەسایەتیی ك��ەری��م حیسامی ب��ۆ بەشداربووان‬ ‫قسەیان ك��رد و لە كۆتاییدا بنەماڵەی ناوبراو‬ ‫سوپاسی بەشداربووانی كۆبوونەوەكەیان كرد‪.‬‬

‫هەواڵ و راپۆرت‬ ‫شەش بەندكراوی كورد لە بەندیخانەی ورم ‌ێ ئێعدام كران‬ ‫بەپێی هەواڵی ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا‪ ،‬ئێوارەی رۆژی دووشەممە‪ ،‬رێكەوتی ‪18‬ی‬ ‫رەزبەر‪ ،‬شەش هاوواڵتیی كوردی خەڵكی گوندەكانی «دەرماناوا» و «رەوەند»ی سەر‬ ‫ێ بە تۆمەتی كڕین و فرۆشتنی ماددە هۆشبەرەكان لە بەندیخانەی ناوەندیی‬ ‫بە ورم ‌‬ ‫ئەو شارەدا لە سێدارە دراون‪.‬‬ ‫فەرهاد ئیسالم دووست‪ ،‬محەممەد جەنگەڵی‪ ،‬جەماڵ شێخزادە‪ ،‬رەزا خەلەكە‪ ،‬فەرهاد‬ ‫خەلەكە و دیەقان ساڵمەتی ناوی پێنج كەس لەو شەش كەسە ئیعدام كراوەن‪.‬‬ ‫لە سەرەتای ئەم ساڵەوە هەتا ئێستا ‪ 14‬هاوواڵتیی كورد تەنیا بە تۆمەتی كڕین و‬ ‫فرۆشتنی ماددە هۆشبەرەكان لە الیەن حكوومەتی ئیسالمیی ئێرانەوە ئێعدام كراون‪.‬‬

‫هاوواڵتییەكی شاری سەقز‬ ‫حوكمی یەك ساڵ زیندانی‬ ‫بەسەردا سەپێنرا‬

‫دوو هاوواڵتیی شاری بۆكان لەالیەن هێزە ئیتالعاتییەكانەوە‬ ‫دەستبەسەر كران‬

‫دوو هاوواڵتیی شاری بۆكان رێكەوتی‪19‎‬ی رەزبەر لە الیەن هێزە ئیتالعاتییەكانی ئەو شارەوە‬ ‫دەستبەسەر كران و بۆ گرتنگەی ئیدارەی ئیتالعاتی شاری مەهاباد گوازراونەتەوە‪ .‬بەپێی‬ ‫هەواڵی ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا‪ ،‬قاسم رەحیمی ئازەر‪ ،‬فەرمانبەری ئیدارەی تەندرووستی‬ ‫و جەالل ناسری‪ ،‬كاسبكار لە الیەن هێزە ئیتالعاتییەكانی شاری بۆكانەوە دەستبەسەر كران‪.‬‬ ‫ێ لەگەڵ سێ‌ كەسی دیكە بە ناوەكانی ئیدرس بوڕنا‪ ،‬ئیدریس‬ ‫پێشتریش ئەو دوو كەسە هاوڕ ‌‬ ‫ئاگ و ناسر ناسری لە رێكەوتی‪16‎‬ی رەشەممەی ساڵی ‪ 1389‬بە تۆمەتی سیاسی لە الیەن‬ ‫هێزە ئیتالعاتییەكانی شاری بۆكانەوە دەستبەسەر كرابوون‪ .‬قاسم رەحیمی ئازەر و جەالل ناسری‬ ‫دوای ‪ 78‬رۆژ لە دەستبەسەركردنیان بە بارمتەی ‪ 70‬میلیۆن تمەنی ئازاد كرابوون‪ .‬هەروەها‬ ‫ئەو سێ‌ كەسەی دیكەش پاش چەند رۆژ راگیران لە بەندیخانە بە دانانی بارمتە ئازاد كراون‪.‬‬ ‫جەالل ناسری و قاسم رەحیمی ئازەر بۆ جاری دووهەم لە رێكەوتی‪19‎‬ی رەزبەر لە شاری بۆكان‬ ‫دەستبەسەر كراون و بۆ گرتنگەی ئیدارەی ئیتالعاتی شاری مەهاباد گوازراونەتەوە‪.‬‬

‫ئیعتیاد و گەندەڵی لەنێو خوێندكارانی زانكۆی ورمێد‌ا‬ ‫پەرەی سەندووە‬ ‫ێ دژی باڵوبوونەوەی ماددە سڕكەرەكان لە نێو‬ ‫بەشێكی بەرچاو لە خوێندكارانی زانكۆی ورم ‌‬ ‫زانكۆدا ناڕەزایەتییان دەربڕی‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫بەپێی هەواڵی ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا‪ ،‬ئەو ناڕەزایەتییەی خوێندكارانی زانكۆی ورم ‌‬ ‫لەگەڵ هەڵسوكەوتی توندی خوێندكارانی بەسیجی بەرەوڕوو بۆتەوە‪.‬‬ ‫خوێندكارانی زانكۆی ورمێ‌ لەو باوەڕەدان‪ ،‬خوێندكارانی بەسیجی هێندێ‌ ماددەی هۆشبەری‬ ‫وەكوو تریاك‪ ،‬حەشیش‪ ،‬كراك‪ ،‬شیشە و حەبی وزەبەخش (ئیكس تازی) لە نێو زانكۆی ورمێدا‬ ‫باڵو دەكەنەوە‪.‬‬ ‫بە وتەی شایەتحاڵەكان‪ ،‬ئەو ماددانە بە نرخێكی زۆر كەم لە نێو خوێندكارانی كچ و كوڕدا‬ ‫باڵو دەكرێنەوە‪.‬‬ ‫ژمارەیەك لە خوێندكارانی زانكۆی ورمێ‌ دژی پەرەسەندنی ماددە سڕكەرەكان و باڵوكردنەوەیان‬ ‫لە الیەن خوێندكارانی بەسیجییەوە ناڕەزایەتییان دەربڕیوە‪ ،‬بەاڵم لە سەر بڕیاری لێپرسراوانی‬ ‫زانكۆ بە توندی هەڵسوكەوتیان لەگەڵ كراوە‪.‬‬ ‫لە الیەكی دیكەوە هێندێ‌ لە خوێندكارە كچەكانی زانكۆی ورمێ‌ بە هۆی دەسكورتی و‬ ‫نەداری تووشی لەشفرۆشی هاتوون و مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی ئیدزیان لە سەرە‪.‬‬ ‫بەپێی لێكۆڵینەوەیەك كە لە نێو زانكۆكانی ئێراندا كراوە‪ ،‬لە سەدا‪82‎‬ی خوێندكارانی كوڕ و‬ ‫لە سەدا‪15‎‬ی خوێندكارانی كچ النیكەم بۆ یەك جار ماددەی سڕكەریان بەكار هێناوە‪ .‬زانكۆی‬ ‫زانستی پزیشكی لە نامیلكەیەكدا ئەنجامی ئەو لێكۆڵێنەوەی باڵو كردۆتەوە‪.‬‬ ‫لە نامیلكەكەدا هاتووە‪ ،‬لە ساڵی ‪1385‎‬دا تەنیا لە تاران نزیك بە ‪ 1186‬خوێندكار تووشی‬ ‫ماددە هۆشبەرەكان بوون‪ .‬لە سەدا‪20‎‬ی خوێندكارانی تووشبوو بە مادە سڕكەرەكان حەبی ئیكس‬ ‫تازی بەكار دەهێنن‪.‬‬

‫برینداربوونی دوو كۆڵبەر لەسەر سنووری سەردەشت بەدەستی‬ ‫هێزەكانی سوپای پاسداران‬

‫رۆژی شەممە‪ ،‬رێكەوتی ‪23‬ی رەزبەر‪ ،‬ژمارەیەك كۆڵبەر لەسەر سنووری سەردەشت‪ ،‬كەوتنە‬ ‫بەر دەسڕێژی هێزەكانی سوپای پاسدارانی رێژیمی كۆماری ئیسالمیی ئێران و بەم هۆیەوە دوو‬ ‫كۆڵبەر بریندار بوون‪.‬‬ ‫بەپێی راپۆرتی ماڵپەڕی سبەی‪ ،‬دوانیوەڕۆی رۆژی شەممە‪ ،‬بە هۆی هێرشی هێزەكانی‬ ‫سوپای پاسداران بۆ سەر كۆمەڵێك لە كۆڵبەرانی سەر سنووری "كانی رەش"ی سەر بە شاری‬ ‫سەردەشت‪ ،‬دوو هاوواڵتی بە ناوەكانی "محەممەد عەالئەدینی" و "حوسێن شەهرامی" بریندار‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫بەپێی ئەم راپۆرتە‪ ،‬هێزەكانی سوپای پاسداران ژمارەیەك حەیوانی باركێشی كۆڵبەرانیان بردووە‬ ‫و دەستیان بەسەر شتومەكەكانیاندا داگرتووە‪.‬‬

‫سێ هاوواڵتیی خەڵكی پیرانشار بە شەش ساڵ زیندان مەحكووم‬ ‫كران‬

‫سێ هاوواڵتیی خەڵكی شاری پیرانشار لە الیەن دادگایەكی كۆماری ئیسالمییەوە‪ ،‬حوكمی‬ ‫شەش ساڵ زیندانیان بەسەردا سەپێنرا‪.‬‬ ‫بەپێی راپۆرتی هەواڵدەریی موكریان‪ ،‬سێ هاوواڵتیی خەڵكی پیرانشار بە ناوەكانی عەلی‬ ‫مینایی‪ ،‬حەسەن عەبدوڵاڵیی و جەالل فەڕۆخی لە الیەن بەناو دادگای شۆڕشی ئیسالمیی‬ ‫تارانەوە بە تۆمەتی هاوكاری لەگەڵ یەكێك لە گرووپە مەزهەبییەكان‪ ،‬هەركامیان حوكمی دوو‬ ‫ساڵ زیندانیان بەسەردا سەپێنراوە‪.‬‬ ‫ئەم سێ هاوواڵتییە نزیكەی شەش مانگە دەسبەسەر كراون و ئێستاش لە گرتنگەی رەجایی‬ ‫شاری كەرەج ماوەی حوكمەكەیان تێپەڕ دەكەن‪.‬‬

‫هاوواڵتییەكی خەڵكی شاری سەقز بە ناوی‬ ‫بەها شەهابی لەالیەن دەزگای قەزایی‬ ‫كۆماری ئیسالمی لەو شارەدا حوكمی یەك‬ ‫ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێنرا‪.‬‬ ‫بەپێی راپۆرتی ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا‪،‬‬ ‫بەهادین شەهابی‪ ،‬كوڕی سەید حوسێن‪،‬‬ ‫تەمەن ‪ 31‬ساڵ و خەڵكی گەڕەكی سیلۆی‬ ‫سەقز حوكمی یەك ساڵ زیندانی بەسەردا‬ ‫سەپێنراوە‪.‬‬ ‫بەهادین ناسراو بە «بەها چاوشین»‪ ،‬پێشتریش‬ ‫لە ساڵەكانی ‪ 1388‬و ‪ 1389‬بۆ چەندین‬ ‫جار بە تاوانی هاوكاری لەگەڵ حیزبێكی‬ ‫كوردیی دژبەری حكوومەتی ئیسالمیی ئێران‬ ‫بانگهێشتی ئیدارەی ئیتالعاتی شاری سەقز‬ ‫كرابوو‪.‬‬ ‫ئەو هاوواڵتییە كوردە دوای راگیرانی بۆ‬ ‫ماوەی چەند مانگ لە گرتنگەی ئیدارەی‬ ‫ئیتالعاتدا بە دانانی وەسیقە ئازاد كرابوو‌‪.‬‬ ‫بەهادین شەهابی ئێستا لە زیندانی ناوەندی‬ ‫شاری سەقز لە حاڵی تێپەڕاندنیی حوكمەكە‬ ‫بەسەردا داسەپێنراوەكەیدایە‪.‬‬

‫هەڕەشەی ئیدارەی ئیرشاد لە‬ ‫نووسەرێكی كورد و نەدانی‬ ‫مۆڵەتی چاپ و باڵوكردنەوەی‬ ‫پەرتووكەكانی‬ ‫ئیدارەی ئیرشادی ئیسالمی‪ ،‬مۆڵەتی‬ ‫چاپ و باڵوكردنەوەی سێ پەرتووكی‬ ‫«رەزا جەمشیدی»ی نەداوە و هەڕەشەی‬ ‫دوورخستنەوەی لە ناوبراو كردووە‪.‬‬ ‫پەرتووكەكانی رەزا جەمشیدی لە‬ ‫ژێر ناوەكانی «مێژووی حیزبە‬ ‫كوردستانییەكان»‪« ،‬پێشباسێك لە ئایینی‬ ‫یارسان» و «رۆڵی سیاسیی سەرپێڵی‬ ‫زەهاو» ئامادەی وەشانن كە نووسەر‬ ‫لە الیەن ئیدارەی ئیرشادی كۆماری‬ ‫ئیسالمییەوە بە نامەیەك ئاگادار كراوەتەوە‬ ‫یان دەبێ رێبازی خۆی بگۆڕێت یان دوور‬ ‫دەخرێتەوە‪.‬‬ ‫ئەم نووسەرە لە نووسراوەكانیدا رەخنەی لە‬ ‫بەرپرسانی رێژیمی ئێران گرتووە‪.‬‬ ‫ناوبراو لە ساڵی ‪1389‬دا بە هۆی‬ ‫چاالكییەكانیەوە‪ ،‬لە تاقيكارى دامەزراندن‬ ‫له پەروەردە و فێركردن بێ‌بەش كرا‪.‬‬

‫ژمارە ‪ 567‬ـ ‪22‬ی ئۆكتۆبری ‪2011‬‬

‫‪3‬‬

‫هاوواڵتییەكی كورد كوژرا و دوو كەسی دیكەش بریندار بوون‬ ‫بە هۆی تەقەی هێزە نیزامییەكانی حكوومەتی ئیسالمیی ئێران لە شاری بانە لە كۆمەڵێك كاراونچی‪،‬‬ ‫ێ ئەستێنراو و‪2‎‬ی كەسی دیكەش بریندار بوون‪.‬‬ ‫هاوواڵتییەك گیانی ل ‌‬ ‫بەپێی راپۆرتی ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا‪ ،‬تەها‪ ،‬كوڕی عومەری مامە عەبە ء تەمەن ‪ 27‬ساڵ‬ ‫رێكەوتی ‪26‎‬ی رەزبەر لە شوێنێك بەناوی «دۆژە» لە بناری سووركێو لە الیەن هێزە نیزامییەكانی‬ ‫شاری بانەوە بە تەقەی راستەوخۆ گیانی لێ‌ ئەستێنراوە‪.‬‬ ‫هەر لە ئەنجامی ئەو دەستڕێژەدا دوو هاوواڵتیی دیكەش بریندار كراون‪.‬‬ ‫ێ ئەستێنراوە‪.‬‬ ‫ناوی یەكێك لە بریندارەكان «محەممەد»ە و ئامۆزای ئەو هاوواڵتییەیە كە گیانی ل ‌‬ ‫بەپێی ئاماری تۆماركراو لە بەشی ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا‪ ،‬لە سەرەتای ساڵی‪1390‬وە هەتا‬ ‫ئێستا لە ئەنجامی دەستڕێژی راستەوخۆی هێزە نیزامییەكانی ئێران بۆ سەر كۆڵبەرانی كورد ‪86‬‬ ‫هاوواڵتیی كوژراو و بریندار بوون‪.‬‬ ‫لە كۆی گشتیی ئەو ئامارە ‪ 50‬كۆڵبەر كوژراون و‪36‎‬ی دیكەش بریندار بوون‪.‬‬

‫الوێكی كورد لە چاڵدوران بە تەقەی راستەوخۆی هێزە‬ ‫نیزامییەكان گیانی ل ‌ێ ئەستێندرا‬ ‫هێزە نیزامییەكانی شاری چاڵدوران چەند رۆژ لەمەوبەر بە دەستڕێژی راستەوخۆ گیانیان لە الوێكی‬ ‫كوردی ئەو شارە ئەستاند‪.‬‬ ‫بەپێی راپۆرتی ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا لە شاری خۆی‪ ،‬ئیسماعیل قاسمی‪ ،‬خەڵكی گوندی‬ ‫«قلمە خاچ»ی سەر بە شاری چاڵدوران بە هۆی دەستڕێژی هێزەكانی هەنگی مەرزی(میلە ‪)190‬‬ ‫یەوە گیانی لە دەست دا‪.‬‬ ‫بەوتەی شایەتحاڵەكان‪ ،‬ئیسماعیل قاسمی بە هۆی بەركەوتنی گوللە بە سینگیەوە گیانی لە دەست‬ ‫داوە‪.‬‬ ‫ئەو الوە كوردە لە كاتی لەوەڕاندنی مەڕ و مااڵتدا بۆتە ئامانجی تەقەی هێزەكانی هەنگی مەرزی‬ ‫چاڵدوران‪.‬‬

‫سەرەڕای هەبوونی پاشكەوتی گەورەی نەوت و گاز‪ ،‬پرۆژە نەوتی‬ ‫و گازییەكانی ئوستانی ئیالم داخراون‬ ‫س��ەرەڕای هەبوونی ‪%04‬ی پاشكەوتی نەوت و ‪%11‬ی پاشكەوتی گاز لە ئێران‪ ،‬پااڵوگە‬ ‫گازییەكانی ئیالم و پرۆژە نەوتییەكانی ئەم ئۆستانە كوردنشینە لە بەردەم وەستان و داخراندان‪.‬‬ ‫بەپێی راپۆرتی ماڵپەڕی «الف»‪ ،‬پااڵوگەی گازی پارێزگای ئیالم وەك گەورەترین پرۆژەی‬ ‫گازیی رۆژئاوای ئێران‪ ،‬چەندین جارە بەرەڕووی وەستان بووەتەوە و ئێستاش ئەم پرۆژەیە بە بێ‬ ‫هیچ جۆرە چاالكییەك داخراوە‪.‬‬ ‫هەواڵدەریی مێهر نووسی‪ :‬ئەمە یەكەم جار نیە كە پرۆژە نەوتییەكانی وەزارەت��ی نەوت لە‬ ‫ئۆستانی ئیالم رووبەڕووی وەستان دەبنەوە و زۆربەی پرۆژەكانی ئەم ئۆستانە وەستاون یان لە بەر‬ ‫دەم وەستاندان یان هەر بەڕێوە نەچوون‪.‬‬ ‫ماڵپەڕی «الف» لە زاری هەواڵدەریی مێهرەوە نووسی‪ :‬لە رواڵەتدا پااڵوگەی گازی ئیالم‬ ‫بە مەبەستی دابینكردنی گازی نێو مااڵنی ئۆستانی ئیالم‪ ،‬مادەی خاوی پێترۆشیمیی ئیالم‪،‬‬ ‫شیرینكردنەوەی گازی شارەكانی بیجار و «كمانكوه»‪ ،‬بەهێزكردنی گوشاری گازی رۆژئاوای‬ ‫ئێران‪ ،‬رەخساندنی هەلی كار بۆ الوانی ئۆستانی ئیالم و پەرەپێدانی باری ئابووریی ناوچە بەڕێوە‬ ‫چووە كە هەتا ئێستا هیچ یەك لەوانە جێبەجێ نەكراون‪.‬‬

‫ژمارەیەك هاوواڵتیی شاری ماكۆ سەرجەم حوكمی ‪ 107‬ساڵ‬ ‫زیندانیان بەسەردا سەپێنراوە‬ ‫دوازدە كەس لە دەستبەسەركراوانی شاری ماكۆ لە الیەن دادگای شۆڕشی رێژیمەوە سەرجەم‬ ‫حوكمی ‪ 107‬ساڵ زیندانیان بۆ بڕایەوە‪.‬‬ ‫بەپێی ئاماری تۆماركراو لە ناوەندی ئاماری ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا لە سەرەتای ساڵەوە‬ ‫هەتا ئیستا ‪ 12‬كەس لەو هاوواڵتییانە كە لە الیەن دەزگا ئەمنییەتی ـ دادوەرییەكانی رێژیمەوە‬ ‫لە ناوچەكانی شاری ماكۆ دەستبەسەركراون‪ ،‬حوكمەكانیان یەكالیی كراوەتەوە‪.‬‬ ‫دەزگا دادوەرییەكانی رێژیم تۆمەتی ئەو ‪ 12‬كەسەیان بە هاوكاری لەگەڵ حیزبە كوردستانییەكانی‬ ‫راگەیاندووە‪.‬‬ ‫سەعید عومەرپوور‪ ،‬خەڵكی گوندی زەلكە‪ ،‬دوو ساڵ زیندان ـ عەبدوڵاڵ عومەر پوور‪ ،‬خەڵكی‬ ‫گوندی زەلكە‪ 12 ،‬ساڵ زیندان ـ محەممەد عومەرپوور‪ ،‬خەڵكی گوندی زەلكە‪ 15 ،‬ساڵ زیندان‬ ‫ـ حەسەن چیالن‪ ،‬خەڵكی گوندی زەلكە‪ 15 ،‬ساڵ زیندان ـ عەلی چیالن‪ ،‬خەڵكی گوندی‬ ‫زەلكە‪ 15 ،‬ساڵ زیندان ـ سەعید ئاهۆز كوڕی محەممەد‪ 15 ،‬ساڵ زیندان ـ حاجی جەنگجوو‪،‬‬ ‫خەڵكی گوندی مخد‪ ،‬دوو ساڵ زیندان ـ رۆستەم ئەركیا‪ ،‬خەڵكی گوندی یوالگەلدی‪ 10 ،‬ساڵ‬ ‫زیندان ـ فەرمان ئەفخان‪ ،‬خەڵكی گوندی یوالگەلدی‪ ،‬یەك ساڵ زیندان ـ محەممەد ئەفخان‪،‬‬ ‫خەڵكی گوندی یوالگەلدی‪ ،‬یەك ساڵ زیندان ـ رەسووڵ ئاسف‪ ،‬خەڵكی گوندی عەلی جاج‪،‬‬ ‫چوار ساڵ زیندان ـ ئەردەشیر دەالیی میالن‪ ،‬خەڵكی گوندی كەندال‪ 15 ،‬ساڵ زیندان‪.‬‬ ‫ئ��ەم هاوواڵتییانە ئێستا ل��ە بەندیخانەی ماكۆ ل��ە حاڵی تێپەڕاندنی حوكمە بەسەردا‬ ‫سەپێنراوەكانیاندان‪.‬‬

‫چەند هاوواڵتی لە شاری مەهاباد دەستبەسەر كران‬ ‫سێ‌ هاوواڵتیی خەڵكی گەڕەكی پشتەپ لە‬ ‫شاری مەهاباد لە الیەن هێزە ئیتالعاتییەكانی‬ ‫ئەو شارەوە دەستبەسەر كران‪.‬‬ ‫بەپێی هەواڵی ئاژانسی هەواڵدەریی كوردپا‪،‬‬ ‫سێ‌ كەس با ناوەكانی ئومید پووشە‪،‬‬ ‫سولێمان پووشە و ئەحمەد میرە‪ ،‬دانیشتووی‬

‫گەڕەكی پشتەپی مەهاباد لە الیەن هێزە‬ ‫ئیتالعاتییەكانەوە دەستبەسەر كران‪.‬‬ ‫شایەتحاڵەكان لەو باوەڕەدان ئەگەری ئەوە‬ ‫ێ كەسە بە تۆمەتی بەشداری لە‬ ‫هەیە ئەو س ‌‬ ‫تێكهەڵچوونێك كە ماوەیەك لەمەوبەر لە نێوان‬ ‫خەڵكی پشتەپی مەهاباد و هێزەكانی رێژیمدا‬

‫رووی دا‪ ،‬دەستبەسەر كرابن‪.‬‬ ‫رێكەوتی ‪6‎‬ی رەزبەر لە گەڕەكی پشتەپ‪،‬‬ ‫هاوواڵتییەك بە هۆی تەقەی هێزە‬ ‫ئینتیزامییەكانەوە بریندار كرا و چوار كەسی‬ ‫دیكەش دەستبەسەر كران‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژمارە ‪ 567‬ـ ‪30‬ی رەزبەری ‪1390‬‬

‫رەزا فەتحوڵاڵنژاد‬ ‫كۆماری ئیسالمی هەر جارە تیۆرییەك بۆ واڵت‬ ‫دادەت��اش��ێ‪ ،‬تیۆریگەلێك كە نەتەنیا لە خزمەت‬ ‫بەرژەوەندیی واڵت و خەڵكدا نین‪ ،‬بەڵكوو راست‬ ‫بە پێچەوانەوە و بە مەبەستی قایمتركردنی پێگەی‬ ‫سەركوتكاری و دەسەاڵتی سەرەڕۆی رێژیمەكەیە‪.‬‬ ‫خاڵی هاوبەشی ه��ەم��وو ئ��ەو تیۆریگەلە لە‬ ‫م��اوەی تەمەنی ك��ۆم��اری ئیسالمیدا‪ ،‬جگە لە‬ ‫ئامانج و مەبەستەكانیان‪ ،‬ئاراستەیانە بەرەو داخرانی‬ ‫هەرچی زیاتری ئەو نیزامە و بەنیزامیكردنی رۆژ‬ ‫لەگەڵ رۆژ زیاتری واڵت‪ .‬ئەگەر لە رابردوودا‬ ‫تیۆرییە نوێكانی قۆناخە جیاجیاكان یەكەم جار‬ ‫لە زاری رێبەری ئەو رێژیمەوە دەبیسترا‪ ،‬ئیمڕۆكە‬ ‫ئ���ەوە ف��ەرم��ان��دەی گشتیی س��وپ��ای پاسداران‪،‬‬ ‫موحەممەدعەلی جەعفەرییە كە تیۆرییەكان دەخاتە‬ ‫ڕوو كە ئەمەش دەرخ���ەری رووی راستەقینەی‬ ‫بارودۆخی هەنووكەی ئەو نیزامەیە‪.‬‬ ‫سوپاییەكان لە جیاتی ئاخووندەكان‬ ‫جەعفەری لە دوایین قسەكانیدا لە كۆبوونەوەیەك‬ ‫بۆ «گوردانەكانی ئیمام عەلی» و «سوپای‬ ‫موحەممەد رەسولوڵاڵ» وێ��ڕای ستایشی رۆڵی‬ ‫ئ��ەو هێزە گۆپاڵبەدەستەی ن��ی��زام ل��ە سەركوتی‬ ‫خۆپیشاندانە خەڵكییەكانی پاش بەناو هەڵبژاردنی‬ ‫دەوری دەی���ەم���ی س���ەرك���ۆم���اری‪ ،‬وتوویەتی‪:‬‬ ‫«چ��ی��ەت��ی��ی ه��ەڕەش��ەك��ان خ��ەری��ك��ە دەگ����ۆڕدرێ‬ ‫و ئەمەش ه��ون��ەری سوپا و بەسیجە كە خۆیان‬ ‫لەگەڵ ئەم گۆڕانكارییانە هاوئاهەنگ بكەن و‬ ‫ئەو هەڕەشەگەلە بناسن كە لە داهاتوودا هەڕەشە‬ ‫لە ئینقالب دەكەن»‪.‬‬ ‫جەعفەری لە قسەكانیدا وێ��ڕای بەستنەوەی‬ ‫پاراستنی نیزامەكەیان بە هەوڵە سەركوتكارییەكانی‬ ‫هێزە بەسیجی و لیباس شەخسییەكان‪ ،‬درێژەی داوە‪:‬‬ ‫«ئێمە بە كەڵكوەرگرتن لە رووداوەكانی رابردوو و‬ ‫ئەو ئەزموونە بەكەڵكانەی بۆ داهاتوو بەدەستمان‬

‫بەنیزامیكردنی واڵت‪ ،‬سەركەوتن یان ژێركەوتن‬ ‫هێناون‪ ،‬بەوەمان زانیوە كە رووداوەك��ان��ی داهاتوو‬ ‫هەرچەند بەگشتی لەوانەیە خاڵگەلێكی هاوبەشیان‬ ‫لەگەڵ رابردوودا هەبێ‪ ،‬بەاڵم وەك یەك نین و باری‬ ‫چۆنایەتیی هەر رووداوێك لە بوارەكانی ئەمنییەتی‬ ‫بەرگری‪ ،‬سیاسی و كۆمەاڵیەتیدا لەگەڵ یەكتر‬ ‫جیاوازییان هەیە»‪.‬‬ ‫ه��ەوس��اری رێژیم لە دەس��ت نیزامییەكاندایە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەمە رەوتێكی نوێ نیە و پتر لە دە ساڵە‬ ‫بە شێوەیەكی بەرنامەڕێژیكراو دەچێتە پێشەوە‬ ‫و خەریكە دەس��ەاڵت بە ت��ەواوی لە ئاخووندەكان‬ ‫دەستێنێتەوە و دەی��دا بە سوپاییەكان‪ .‬ئ��ەوەی كە‬ ‫بۆچی ئەم رەوتە گیراوەتە بەر و كۆماری ئیسالمی‬ ‫بەو ئاقارەدا دەڕوات‪ ،‬پێویستی بە شیكردنەوەی‬ ‫زیاتر هەیە كە لە دەرەتانی ئەم وتارە كورتەدا بەدەرە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئاخۆ كۆماری ئیسالمی بە هۆی ئەو رەوتەوە‬ ‫سەردەكەوێ یان ژێر دەكەوێ؟‬ ‫قازانجی كۆماری ئیسالمی لە بەنیزامیكردن‬ ‫ئەم رێژیمە رەواییەكی ئەوتۆی لە هەر سێ‬ ‫بواری نەریتی‪ ،‬كاریزماتیك و عەقاڵنی نەماوە‪.‬‬ ‫لە ب��واری نەریتییەوە لەم چەند ساڵەی دواییدا‬ ‫كۆمەڵە پەلەقاژەیەكی سەیروسەمەرە لە الیەن‬ ‫جەماعەتی ئەحمەدینژادەوە بە خۆهەڵواسین بە‬ ‫هێماكانی ئێرانی كەونارا و چەند كاری دیكە بۆ‬ ‫وەچنگخستنی رێژەیەكی هەرچەند كەمی رەوایی‬ ‫دەبینرێ كە زۆر سەركەوتوو ن��ەب��ووە‪ .‬لە بواری‬ ‫كاریزماتیكەوە هەر لەم چەند ساڵەدا خامنەیی‬ ‫بە گوشارهێنان بۆ ئاخووندەكانی ق��وم و چەند‬ ‫نمایشی دیكە هەوڵی داوە خۆی بكاتە ئیمام و‬ ‫كەسایەتییەكی كاریزماتیك لە خ��ۆی درووست‬ ‫بكات یان لێی درووست بكەن‪ ،‬بەاڵم رووداوەكان و‬ ‫ئامارەكان ناسەركەوتوویی ئەم حەرەكاتە دەردەخەن‪.‬‬ ‫بواری عەقاڵنیش هێڵێكی سووری بەسەردا كێشراوە‬

‫و تەنیا بۆ بەتاڵنەبوونی‬ ‫عەریزە جارجارە باسی‬ ‫دەك����رێ‪ .‬ك��ەواب��وو ئەو‬ ‫رێ���ژی���م���ە ل���ە رەوای�����ی‬ ‫دام���اڵ���راوە و ل��ە وەها‬ ‫ه��ەل��وم��ەرج��ێ��ك��دا تاقە‬ ‫ی��ەك رێگە دەمێنێتەوە‬ ‫ك���ە بەنیزامیكردنی‬ ‫واڵتە‪.‬‬ ‫رەوتی بەنیزامیكردن‬ ‫بەپادگانیكردنی‬ ‫و‬ ‫واڵت‪ ،‬ب���ەو مەرجەی‬ ‫ف��ەرم��ان��دەی گشتیی‬ ‫ه��ێ��زە نیزامییەكان كە‬ ‫ل��ەو رێژیمەدا رێبەری‬ ‫ن���ی���زام���ە‪ ،‬دەرەت����ان����ی‬ ‫ئ���ەوەی نەهێشتبێتەوە‬ ‫ك��ە ك��ەس ملی ب��ۆ با‬ ‫بدا و بێقسەیی بكات‪،‬‬ ‫دەت�����وان�����ێ رێژیمێك‬ ‫تا ئەو رۆژە بپارێزێ كە شۆڕشێكی خوێنین و‬ ‫پڕتێچوو لە الیەن خەڵكەوە سەرهەڵ بدات‪ .‬كەوابوو‬ ‫هاوكێشەكانی دەسەاڵتی نێو خودی ئەو رێژیمە‬ ‫یەكێك لە فاكتەرە یەكالییكەرەوەكانی ئاكامی‬ ‫بەنیزامیكردنی واڵتە‪.‬‬ ‫زیانی رێژیم لە بەنیزامیكردنی واڵت‬ ‫بۆ ئ��ەوەی شۆڕشی خەڵكی دژی رێژیمێكی‬ ‫سەركەوتكەر سەركەوێ‪ ،‬پێویستە هێڵێكی روون‬ ‫ل��ە ن��ێ��وان الی��ەن��گ��ران و دژب���ەران���ی ئ��ەو رێژیمە‬ ‫بكێشرێ‪ ،‬بە شێوەیەك كە چاكسازیخوازی لە‬ ‫رێژیمی چاكسازیهەڵنەگردا لەگۆڕ بنرێ‪ .‬رەوتی‬ ‫بەنیزامیكردنی واڵت‪ ،‬رەوت��ی روونتركردنەوەی‬

‫هەرچی زیاتری ئەو هێڵە و رەخساندنی هەرچی‬ ‫زیاتر هەلومەرجی شۆڕشی جەماوەرییە‪ .‬لە ماوەی‬ ‫پتر لە سی و دوو ساڵ دەسەاڵتداریی كۆماری‬ ‫ئیسالمیدا‪ ،‬ل��ە ژێ��ر زۆر ن���اوی ناتەبا لەگەڵ‬ ‫چیەتیی ئەو رێژیمەدا بۆ راگرتنی الیەنگران و‬ ‫پاسیڤكردنی دژبەران هەوڵ دراوە‪ ،‬بەاڵم هەرچی‬ ‫زیاتر بەنیزامیكردن‪ ،‬هەرچی زیاتر نەزۆككردنی‬ ‫ئ��ەو ه��ەواڵن��ەی ل��ێ��دەك��ەوێ��ت��ەوە و ب��ەو دیویشیدا‬ ‫بەنیزامیكردن خۆی لێكەوتەی ئەو نەزۆكییەیە‪.‬‬ ‫ك��ەواب��وو بەنیزامیكردن و ن��ەزۆك��ب��وون��ی هەوڵە‬ ‫فریوكارانەكان دەب��ێ وەك��وو سیكلێكی تەواوكەر‬ ‫سەیر بكرێن و لێك بدرێنەوە‪.‬‬ ‫سەركەوتن یان ژێركەوتن‬

‫ب��ۆ ئ���ەوەی ب��زان��ی��ن ك��ۆم��اری ئیسالمی بەو‬ ‫سیاسەتە گشتییەی كە گرتوویەتە بەر‪ ،‬لە پاراستنی‬ ‫سەرەڕۆیی و پاوانخوازییەكەیدا سەردەكەوێ یان‬ ‫ژێر دەك��ەوێ‪ ،‬پێویستە سەرنجی زۆر فاكتەری‬ ‫نێوخۆیی و دەرەك��ی ب��درێ كە بەگشتی بەپێی‬ ‫ئ��ەوەی ئەو بەنیزامیكردنە لە ئاكامی وشیاریی‬ ‫خەڵكەوەیە و لە ترسی ئ��ەو رێژیمە لە راستییە‬ ‫سیاسی و كولتووری و ئابوورییەكانڕا دێ و ئەگەر‬ ‫هەلومەرجی شۆڕشلێدراوی رۆژهەاڵتی نێوەڕاست‬ ‫و ب��ارودۆخ��ی زاڵ��ی جیهانیش لەبەرچاو بگرین‪،‬‬ ‫دەتوانین بڵێن لە ئێستادا ئەگەری ژێركەوتنی‬ ‫كۆماری ئیسالمی لە سەركەوتنی زیاترە‪.‬‬

‫ئەزموون و وانەیەك بۆ داهاتوو‬ ‫سەلیم زەنجیری‬ ‫پاش ئەوە كە لە هەڵبژاردنی پارلمانیی ‪12‬ی‬ ‫ح��وزەی��ران��ی ئەمساڵی ت��ورك��ی��ەدا‪ ،‬ب���ەرەی رەنج‪،‬‬ ‫ئازادی و دێموكراسی توانی ژمارەیەكی بەرچاو لە‬ ‫كاندیداكانی خۆی سەر بخات و ببێتە وەزنەیەكی‬ ‫قورس لە پارلمانی توركیەدا‪ ،‬هیوا و ئومێدێكی‬ ‫زۆر بە كوردەكان بەخشرا تاكوو لە رێگای سیاسی‬ ‫و ئاشتیخوازانەوە بتوانن پێداگری لەسەر مافەكانی‬ ‫خۆیان وەكوو نەتەوە بكەن‪.‬‬ ‫بۆیە ئەم رووداوە چەندە لە الیەن كوردەكانەوە‬ ‫دڵ��خ��ۆش��ك��ەر و نیشانەی گ��ەش��ەس��ەن��دن��ی بیری‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬تەبایی و سەركەوتن ب��وو‪ ،‬ئەوەندەش‬ ‫لە الی��ەن توركە شۆڤینیست و كەمالیستەكانەوە‬ ‫نیشانەی ترس‪ ،‬دڵەڕاوكێ و خاڵی مەترسی بوو‪.‬‬ ‫ب��ڕی��اری دادگ��ای��ەك��ی ت��ورك��ی��ە س���ەب���ارەت بە‬ ‫لێسەندنەوەی مافی پارلمانتاری لە خەتیب دیجلە‬ ‫و ئازادنەكردنی پێنج پارلمانتاری گیراوی دیكە‪،‬‬ ‫هەنگاوێ لە پێناو كەمكردنەوەی كاریگەریی‬ ‫سەركەوتنی بەرەی رەنج بوو‪.‬‬ ‫ل��ەو س��ۆن��گ��ەی��ەوە دەب��وای��ە گ��رووپ��ی ك���ورد بە‬ ‫ل��ەب��ەرچ��اوگ��رت��ن��ی دۆخ���ی سیاسیی ت��ورك��ی��ە و‬ ‫زەرفیەتی توركەكان‪ ،‬خۆیان لە دان��ی درووشمی‬ ‫گەورە و لێدوانی وشك بواردبا و لە خەباتی سیاسی‬ ‫ك��ە شێوازێكی سەردەمیانە و جیهان پەسەندە‪،‬‬ ‫باشترین كەڵكیان بۆ وەدیهێنانی ئامانجەكەیان‬ ‫وەرگرتبایە‪ ،‬بەاڵم بە پێچەوانەوە دوای تێپەڕینی‬ ‫‪ 11‬رۆژ بە س��ەر هەڵبژاردندا‪ ،‬ب��ەرەی ك��ورد بە‬ ‫نیشانەی ناڕەزایەتی لە هەمبەر ئازادنەكردنی‬ ‫‪ 6‬پارلمانتاریاندا‪ ،‬س��واری شەپۆلی ئیحساسات‬ ‫ب��وون و ك��اردان��ەوە وپەرچەكرداری توندیان گرتە‬ ‫بەر و بایكۆتی پارلمانیان كرد‪ .‬هەرچەند ئەگەر‬ ‫ئەو بایكۆتە وەكوو كارتی گوشار و تاكتیكێكی‬ ‫كورتماوە تەنیا لە ئاستی راگەیاندندا بوایە‪ ،‬رەنگە‬

‫بیتوانیبایە تا رادەی��ەك ئامانجی خۆی‬ ‫بپێكێ‪ ،‬ب���ەاڵم درێ��ژك��ردن��ەوەی ماوەی‬ ‫بایكۆتەكە‪ ،‬تەنیا ئاو لە ئاسیاوكردنی‬ ‫كەمالیستەكان و لە قازانجی شەڕخوازان‬ ‫و فاشیستەكانی توركیەدا بوو‪.‬‬ ‫بۆیە سەرەڕای ئەوە كە زۆر دیالۆگ‬ ‫و دانوستان لە نێوان پارتی دەسەاڵتدار‬ ‫و ب���ەرەی ك���ورد ب��ە پێشەنگی ‪BDP‬‬ ‫بەڕێوە چ��وون و زۆر الی��ەن داوای���ان لەو‬ ‫گ��رووپ��ە ك��رد ك��ە بیانوو ن��ەدەن��ە دەست‬ ‫ت��ورك��ە ت���ون���دڕەوەك���ان ب��ۆ ل��ە باربردنی‬ ‫فەزای ئارام و دەسكەوتە وەدیهاتووەكان‬ ‫و پارلمان بكەنە شوێنی خەباتیان و لەوێ‬ ‫كێشەكانیان چارەسەر بكەن‪ ،‬بەاڵم بەرەی‬ ‫كورد هەر لەسەر بڕیاری بایكۆت پێداگر‬ ‫مایەوە‪ .‬سەرئەنجام دوای تێپەڕینی چوار‬ ‫مانگ بە سەر بڕیاری بایكۆتدا‪ ،‬بێ‪ ‎‬ئەوەی هیچ‬ ‫یەك لە داواكانیان وەدی ‪‎‬بێ‪ ،‬بڕیاری گەڕانەوە‬ ‫بۆ پارلمان و شكاندنی بایكۆتیان دا‪ .‬هەرچەند‬ ‫كە ئەمە هەنگاوێكی زۆر گرینگ و ئەرێنی‬ ‫بوو و لەگەڵ پێشوازیی الیەنە كوردەكان‪ ،‬توركە‬ ‫ئاشتیخوازەكان و یەكیەتیی ئورووپا و ئامریكا‬ ‫ب���ەرەوڕوو ب���ووەوە و دەت��وان��ێ یارمەتیدەر بێ بۆ‬ ‫ئارامكردنەوەی دۆخەكە‪ ،‬كاڵتركردنەوەی فەزای‬ ‫پڕ لە ترسی ئەمنییەتی و نەرمبوونەوەی زمانی‬ ‫سیاسەت لە نێوخۆی توركیەدا و ك��ورد وتەنی‪:‬‬ ‫زەرەر هەر لە نیوەشدا بگەڕیتەوە قازانجە‪ ،‬بەاڵم با‬ ‫بزانین بایكۆت چ دەرئەنجامێكی هەبوو و تا چ‬ ‫رادەیەك توانی مەبەستەكانی خۆی بپێكێ؟‬ ‫سەرەڕای ئەوە كە مەرجی گەڕاندنەوەی مافی‬ ‫پارلمانتاری بە خەتیب دیجلە و ئازادكردنی ‪5‬‬ ‫پارلمانتاری دیكە وەدی نەهات‪ ،‬بە داخەوە بوو بە‬ ‫هۆی سەرهەڵدانی زۆر رووداوی دیكە وەكوو‪:‬‬ ‫زاڵ���ك���ردن���ی ف�����ەزای پ���ڕ ل���ە ترس‪،‬‬ ‫ ‬‫تۆقاندن و شەڕ بە سەر كوردستاندا كە قوربانی‬

‫زۆری لێكەوتەوە‪.‬‬ ‫دەسپێكردنەوەی ئۆپەراسیۆنەكان بۆ‬ ‫ ‬‫س��ەر گوند و ناوچە سنوورییەكان و سەرەڕای‬ ‫شەهیدبوونی زۆر ه��اوواڵت��ی‪ ،‬زەرە و زیانێكی‬ ‫زۆری ماددی بە دانیشتووانی سنوورەكە گەیاند‬ ‫و ل��ە ئەنجامدا ت��ا رادەی���ەك س���اردی خستە نێو‬ ‫پێوەندییەكانی كوردەكانی باشوور و باكوور‪.‬‬ ‫ش��ەپ��ۆل��ی گ��رت��ن و زیندانیكردنی‬ ‫ ‬‫ئەندامان و شارەدارانی ‪ BDP‬دەستی پێكرد و‬ ‫تا ئێستا چەندین ش��ارەدار‪ ،‬س��ەدان سیاسەتمەدار‬ ‫و هەڵسووڕاوی سیاسی و بە ه��ەزاران ئەندامی‬ ‫‪ BDP‬لە زیندانەكاندان‪.‬‬ ‫«سەربەخۆیی دێموكراتیك و پارلمانی‬ ‫ ‬‫كوردستان» كە بە پەلەپەل لە ئامەد رایانگەیاند‪،‬‬ ‫بێ ئاكام م��ای��ەوە و مەعلووم نیە چی بە سەر‬ ‫هات‪.‬‬ ‫دیدار و چاوپێكەوتنەكانی بنەماڵە و‬ ‫ ‬‫پارێزەرەكان لەگەڵ ئۆجەالن راوەستێنران و هتد‪...‬‬ ‫بەاڵم دوای ئەوە كە بڕیاری گەڕانەوەیان بۆ‬

‫پارلمان دا‪ ،‬ناچار بوون سوێندی یاسایی بخۆن‪.‬‬ ‫ه���ەروەه���ا ب���وو ب��ە ه���ۆی ئ���ەوە ك��ە ل��ە كاتی‬ ‫سوێندخواردنیاندا‪ ،‬هەر یەك لە س��ەرۆك كۆمار‪،‬‬ ‫س��ەرۆك وەزی��ر‪ ،‬فەرماندەكانی سوپا و سەرۆكی‬ ‫پارتی كۆماری گەل هۆڵی پارلمان بە جێ بهێڵن‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ل��ە هەنگاوێكی دی��ك��ە ل��ە دووهەمین‬ ‫دانیشتنی كوردەكان لە پارلماندا (‪5‬ی ئۆكتوبر)‪،‬‬ ‫س�����ەرەڕای دژای��ەت��ی��ی ب����ەرەی ك����ورد‪ ،‬مۆلەتی‬ ‫ئۆپەراسیۆن و هێرشی سوپا بۆ سەر سنوورەكانی‬ ‫هەرێم بۆ ماوەی ساڵێك درێژ كرایەوە‪ ،‬كە ئەمەش‬ ‫دەبێتە ئاستەنگ لە بەرانبەر چارەسەری ئاشتییانە‬ ‫و قووڵتربوونەوەی كێشەكانی لێدەكەوێتەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئێستا كە بەرەی كورد بەشداریی پارلمان‬ ‫ب���ووە‪ ،‬ح��ەق وای���ە ك��ە ئ��ەو رووداوە ب��ۆی��ان ببێتە‬ ‫ئەزموون و دەرسێك بۆ داهاتوو و لەمەوبەدوا بە‬ ‫خوێندنەوەیەكی درووستی مەسەلە سیاسییەكان‪،‬‬ ‫ه��ەروەه��ا گرتنی هەڵوێستی بەجێ و پێداگری‬ ‫لەسەر خەباتی سیاسی و سڤیل‪ ،‬پەیامی ئاشتی‬ ‫و ئازادیخوازانەی ك��وردەك��ان بە باشی بگەیەنن‬

‫و ببنە الیەنێكی گوشار لە س��ەر دەس���ەاڵت بۆ‬ ‫بەخۆداچوونەوە‪ .‬بەتایبەتی كە حكوومەت ئێستا‬ ‫ماوەیەكە خەڵكی توركیەی بە پرسی كرانەوەی‬ ‫دێموكراتیك لە ناوچە كوردنشینەكاندا سەرقاڵ‬ ‫ك��ردووە‪ ،‬بۆیە النیكەم بۆ تاقیكردنەوەی راستی‬ ‫و ن��اڕاس��ت��ی ح��ك��ووم��ەت��ی ت��ورك��ی��ە ب��ە نیسبەت‬ ‫چارەسەری مەسەلەی كورد دەبێ لە بە ئامانج‬ ‫گەیاندنی ئەم پرۆسەیە هاوكار و یارمەتیدەر بن‪.‬‬ ‫لە الیەكی دیكەشەوە ئێستا چەند رۆژێكە كە‬ ‫كۆمیسیۆنی داڕشتنەوەی یاسای نوێ دەستی‬ ‫بە كارەكانی خ��ۆی ك��ردووە و بڕیارە یاساكە لە‬ ‫نیوەی یەكەمی ساڵی ‪2012‬دا هەموار بكرێت‪،‬‬ ‫بۆیە دەب��ێ چاالكانە تێبكۆشن لە گونجاندنی‬ ‫مافەكانی كورد تێیدا و لە پێناو بەرهەمهێنانی‬ ‫یاسایەكی دێموكراتیك و یەكسانیخوازدا خۆیان‬ ‫لە هیچ هەوڵێكی سیاسی نەبوێرن‪ .‬بەتایبەتی بە‬ ‫چڕتركردنەوەی هەوڵ و پێوەندییەكانیان زەمینەی‬ ‫لێك تێگەیشتن‪ ،‬ئاسایش و ئازادی خۆشتر و لەبارتر‬ ‫بكەن‪.‬‬

‫ژمارە ‪ 567‬ـ ‪22‬ی ئۆكتۆبری ‪2011‬‬

‫ئیدریس ئەحمەدی‬ ‫گرژی لە پێوەندییەكانی توركیە و ئیسرائیل‬ ‫پ��اش بەدەسەاڵتگەیشتنی حیزبی دادوگەشە‬ ‫هاتووەتە كایەوە‪ .‬بە ڕواڵ��ەت‪ ،‬ئایدیۆلۆژی وەك‬ ‫هۆكاری سەرەكیی ئەم گرژییە خۆی دەناسێنێ‪.‬‬ ‫هەڵبەت تێڕامانێكی قووڵتر دەری دەخ��ا كە‬ ‫هێندێك فاكتەری دیكە – كە دەگەڕێنەوە بۆ‬ ‫گۆڕانی ژێئۆپۆلیتیك و پارسەنگی دەسەاڵت‬ ‫لە ئاستەكانی جیهانی و ناوچەییدا – دەوری‬ ‫سەرەكیتریان گ��ێ��ڕاوە ل��ە تێكچوونی پێوەندی‬ ‫نێوان ه��ەردوو واڵت‪ .‬گەرچی لەبەرچاوگرتنی‬ ‫ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ی ئیسالمیی حیزبی دادوگەشە‬ ‫گرنگە‪ ،‬ب��ەاڵم دەوری دووه��ەم��ی ه��ەی��ە‪ ،‬نەك‬ ‫دەوری سەرەكی‪ .‬ئایدیۆلۆژی بۆ حكوومەتی‬ ‫هەنووكەی توركیە ئامرازە‪ ،‬نەك پڕنسیپ‪.‬‬ ‫ئ��ی��س��رائ��ی��ل س��ااڵن��ێ��ك��ی زۆر گرنگییەكی‬ ‫ستراتیژیكی ب��ۆ توركیە ه��ەب��وو‪ ،‬ب��ەاڵم ئێستا‬ ‫ب��ووە ب��ە ب��ار ل��ە س���ەری‪ .‬ری��ش��ەی ئ��ەم گۆڕانە‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ ساڵەكانی پاش كۆتایی شەڕی‬ ‫سارد‪ .‬سووریە‪ ،‬كە لە ساڵی ‪١٩٨٤‬وە پشتیوانی‬ ‫ل��ە پ��ارت��ی كرێكارانی ك��وردس��ت��ان (پ ك ك)‬ ‫كردبوو‪ ،‬بە بەرەوڕووبوونەوەی هەڕەشەی نیزامی‬ ‫ل��ە الی���ەن ت��ورك��ی��ەوە ل��ە س��اڵ��ی ‪ ،١٩٩٨‬ناچار‬ ‫ك��را واز لە پ‪.‬ك‪.‬ك بێنێ‪ .‬ئەمە لە كاتێكدا‬ ‫ب��وو ك��ە س��ووری��ە یەكیەتیی سۆڤیەتی وەكوو‬ ‫هاوپەیمانی ستراتیژیكی خۆی لە دەست دابوو‬ ‫و رووسیەی پاش سۆڤیەت‪ ،‬قەیرانی سیاسی و‬ ‫ئابووری ئیفلیجی كردبوو و نەیدەتوانی پشتی‬ ‫هاوپەیمانگەلێك وەك سوریە بگرێ‪ .‬بە پشتیوانیی‬ ‫ئامریكا و ئیسرائیل‪ ،‬توركیە توانی بە هەڕەشەی‬ ‫نیزامی لەسەر سوریە‪ ،‬هاوپەیمانی نێوان سوریە و‬ ‫پ‪.‬ك‪.‬ك كۆتایی پێ بێنێ‪.‬‬ ‫هێرشی ئامریكا بۆ سەر عێراق ئەو ئاكامەی‬ ‫لێ نەكەوتەوە كە بەڕێوەبەرایەتیی بووش پێشبینی‬ ‫كردبوو‪ .‬لە باتی هاتنەسەركاری حكوومەتێك لە‬ ‫بەغدا كە دۆستی ستراتیژیكی ئامریكا بێ‪،‬‬ ‫رووخانی رێژیم لە عێراق بە قازانجی هێزە شێعەكان‬ ‫كە هاوپەیمانی ئێرانن‪ ،‬ت��ەواو بوو‪ .‬هاوكات كە‬ ‫ئەمریكا لە عێراق بە ئامانجە ستراتیژیكەكانی‬ ‫خ��ۆی نەگەیشتووە‪ ،‬ب��ەاڵم رێگایشی بە ئێران‬ ‫نەداوە كە سوڵتەی تەواوی بەسەر عێراقدا هەبێ‪.‬‬ ‫سیاسەتی كونترۆڵكردنی ئێران لە الیەن ئامریكاوە‬ ‫كە دەگەڕێتەوە بۆ پاش كۆتایی شەڕی سارد‪،‬‬ ‫ئێستا چڕتر بووە و لە سااڵنی دوای��ی واڵتانی‬ ‫ئەوروپاییش خەریكی رەچاوكردنی ئەم سیاسەتەن‪.‬‬ ‫ستراتیژی كونترۆڵكردنی ئێران سەركەوتووە لەوەی‬ ‫پێش بە ئێران بگرێ ببێ بە زلهێزی ناوچەكە‪.‬‬

‫توركیە دەزانێ كە ناتوانێ‬ ‫ببێ بە رێبەری ناوچەیەك‬ ‫كە زۆرینەی دانیشتوانی‬ ‫عەرەبن و هەروەها ئیسالم‪،‬‬ ‫پاش كۆتایی شەڕی‬ ‫سارد‪ ،‬بووە بە گوتاری‬ ‫زاڵی سیاسیی تێیدا‌‪.‬‬ ‫لێرەدایە كە ئیسالمگەرایی‬ ‫حیزبی دادوگەشە دەبێ بە‬ ‫كەرەستەیەك بۆ ئەوەی‬ ‫توركیە بتوانێ نفووزی‬ ‫خۆی لە ناوچەكەدا زیاد‬ ‫بكا‪ .‬هەروەها لێرەدایە كە‬ ‫ئیسرائیل لە هاوپەیمانێكی‬ ‫ستراتیژیكەوە بووە بە‬ ‫بارێك لەسەر توركیە‬

‫گرژی نێوان ئیسرائیل و توركیە و ئاكامەكانی‬

‫‪5‬‬

‫رۆژەڤ‬ ‫و‪ :‬كەریم پەرویزی‬

‫لەمەڕ ئێران و توركیە‬

‫توركیە هەوڵی پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییە دەدا كە‬ ‫ئێستا لە عێراق و ناوچەكەدا بە گشتی هاتووەتە‬ ‫ئاراوە‪ .‬الوازبوونی ئامریكا و كونترۆڵكرانی ئێران‬ ‫لە الی��ەن رۆژئ���اواوە بە قازانجی توركیە تەواو‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫هەڵبەتە توركیە نەیدەتوانی نفووزی خۆی لە‬ ‫ناوچەكەدا زیاد بكا بە بێ ئەوەی گەشەسەندنێكی‬ ‫بێوێنەی ئابووری بە خۆیەوە ببینێ‪ .‬هێزی ئابووری‬ ‫و نیزامی نێوخۆیی و دەرفەتی لەباری دەرەكی‬ ‫بوونەتە هۆی ئەوەی توركیە هەوڵی زیادكردنی‬ ‫ن��ف��ووزی خ��ۆی ل��ە ن��اوچ��ەك��ەدا ب���دا‪ .‬رووخانی‬ ‫رێژیمەكانی تونێس‪ ،‬لیبی‪ ،‬میسر و بۆشایی‬ ‫رێبەرایەتی لە ناوچەكەدا‪ ،‬ئەوەندەی دیكە دەوری‬ ‫توركیەی بەرجەستە كردووەتەوە‪ .‬ئەگەر رێژیم لە‬ ‫سووریە برووخێ‪ ،‬پارسەنگی دەسەاڵت بە تەواوی‬ ‫بە قازانجی توركیە و سونییەكان لە عێراق و‬ ‫بە زەرەری ئێران‪ ،‬شێعەكانی عێراق‪ ،‬حیزبوڵاڵی‬ ‫لوبنان‪ ،‬حەماس و تەنانەت ئیسرائیلیش تەواو‬ ‫دەبێ‪ .‬ئیسرائیل حكوومەتی بەعسی لە سووریە‬ ‫لە حكوومەتێكی سووننە پێ باشترە‪.‬‬ ‫توركیە دەزان��ێ كە ناتوانێ ببێ بە رێبەری‬ ‫ناوچەیەك كە زۆرینەی دانیشتوانی عەرەبن و‬ ‫ه��ەروەه��ا ئیسالم‪ ،‬پ��اش كۆتایی ش��ەڕی سارد‪،‬‬ ‫بووە بە گوتاری زاڵی سیاسیی تێیدا‌‪ .‬لێرەدایە‬ ‫كە ئیسالمگەرایی حیزبی دادوگەشە دەبێ بە‬ ‫كەرەستەیەك بۆ ئەوەی توركیە بتوانێ نفووزی‬ ‫خۆی لە ناوچەكەدا زیاد بكا‪ .‬هەروەها لێرەدایە‬ ‫كە ئیسرائیل لە هاوپەیمانێكی ستراتیژیكەوە بووە‬ ‫بە بارێك لەسەر توركیە‪.‬‬ ‫لە پاش كۆتایی شەڕی دووهەمی جیهانییەوە‪،‬‬ ‫دەك����رێ ب���اس ل��ە س��ەره��ەڵ��دان��ی رای گشتی‬ ‫ب��ااڵدەوڵ��ەت��ی لە ن��اوچ��ەی رۆژه��ەاڵت��ی ناویندا‬ ‫بكەین كە دژ بە ئیمپریالیزمی رۆژئاوا و هەروەها‬ ‫دەوڵ���ەت���ی ئیسرائیلە‪ .‬گ��ەرچ��ی سەردەمانێك‬ ‫ماركسیزم شكڵی بە رای گشتی لە ناوچەكەدا‬ ‫دەب��ەخ��ش��ی‪ ،‬ب���ەاڵم ماركسیزم چ��ی��دی نفووزی‬ ‫نەماوە و ئێستا ئیسالمی سیاسی‪ ،‬لە شكڵی‬ ‫ج���ۆراوج���ۆردا‪ ،‬ب��ووەت��ە فیكر و گ��وت��اری زاڵ‪.‬‬ ‫دژایەتیكردنی ئیسرائیل بووەتە كەرەستەیەكی‬ ‫بەهێز بۆ هەر دەوڵەتێك كە بیهەوێ هێژمۆنی‬ ‫لە رۆژهەاڵتی ناویندا وەدەست بێنێ‪ .‬بێگومان‬ ‫توركیە لە ژێر حكوومڕانی حیزبی دادوگەشەدا‬ ‫دەتوانێ كەڵك لەم كەرەستە وەرگرێ و تا ئێستایش‬ ‫سەركەوتووانە كەڵكی لێ وەرگرتووە‪.‬‬ ‫جێگای ئاماژەیە دژایەتیكردنی ئیسرائیل‬ ‫ل��ە ق��اڵ��ب��ی ئیسالمیی خ��ۆی��دا ب��ە مەبەستی‬ ‫وەدەستهێنانی هێژمۆنی‪ ،‬لە داهێنانی توركیە نیە‪،‬‬ ‫بەڵكوو هی كۆماری ئیسالمیی ئێرانە‪ .‬هەروەك‬

‫چۆن مرۆڤ السایی ك��رداری سەركەوتووانەی‬ ‫یەكتر‌ دەك��ات��ەوە‪ ،‬دەوڵەتانیش السایی كرداری‬ ‫سەركەوتووانە دەكەنەوە‪ .‬توركیە لەم ڕووەوە‌ السایی‬ ‫كۆماری ئیسالمی دەكاتەوە‪.‬‬ ‫پرسیارێك كە لێرەدا دێتە ئاراوە ئەوەیە كە ئەگەر‬ ‫مەسەلەی ئیسالم لە گۆڕێدا نەبا‪ ،‬ئایا پێوەندی‬ ‫نێوان ئەو دوو واڵتە بەرەو خراپی دەڕۆیشت؟ بە‬ ‫لەبەرچاوگرتنی ئەو گۆڕانە ژێئۆپۆلیتیكانەی‬ ‫باس ك��ران‪ ،‬كە بە ن��ۆرەی خۆیان بوونەتە هۆی‬ ‫گۆڕانی پارسەنگی دەسەاڵت‪ ،‬هەر حكومەتێك‬ ‫لە ئانكارا لەسەر كار ببایا‪ ،‬پێویستی بە ئیسرائیل‬ ‫نەدەما‪.‬‬ ‫ئەم كەیسە ئەوەمان پێ دەڵێ كە لە سیاسەتدا‬ ‫ئ��ەوە دەس��ەاڵت��ە‪ ،‬ن��ەك ئایدیۆلۆژی‪ ،‬كە دەوری‬ ‫س��ەرەك��ی دەگ��ێ��رێ‪ .‬گ��وت��ر‌اوە ك��ە ه��ەر كاتێك‬ ‫دەسەاڵتی دەوڵەتێك روو لە زیادبوون دەكا‪ ،‬نیەتیشی‬ ‫دەگۆڕدرێ و تەنانەت دەتوانێ بەرژەوەندییەكانی‬ ‫پێناسە بكاتەوە‪ .‬زیادبوونی دەسەاڵتی توركیە‪ ،‬كە‬ ‫سەرچاوەی نێوخۆیی و دەرەكی هەیە‪ ،‬سەلمێنەری‬ ‫ئەم تێزەیە‪ .‬بە هۆی زیادبوونی دەسەاڵتی‪ ،‬توركیە‬ ‫نەتەنیا م���ەودا ل��ە ئیسرائیل دەگ���رێ‪ ،‬بەڵكوو‬ ‫بەرانبەر بە ئامریكایش‪ ،‬هاوپەیمانیی ستراتیژیكی‬ ‫لەمێژینەی‪ ،‬سەربەخویی خۆی نیشان دەدا‪.‬‬ ‫ئەگەر ئەم لێكدانەوەیە درووست بێ‪ ،‬دەتوانین‬ ‫پێشبینی بكەین ك��ە ئیسرائیل و ئ��ێ��ران‪ ،‬كە‬ ‫ه��ەردووك��ی��ان نیگەرانی گ��ۆڕان��ی پارسەنگی‬ ‫دەسەاڵتن لە ناوچەكەدا‪ ،‬لە یەكتر نزیك ببنەوە‬ ‫ی��ان النیكەم كەمتر دژای��ەت��ی��ی یەكتر بكەن‌‪.‬‬ ‫جێگای وەبیرهێنانەوەیە كاتێك عێراق لە ساڵی‬ ‫‪ 1980‬هێرشی كردە سەر ئێران‪ ،‬ئیسرائیل هەر لە‬ ‫سەرەتاوە چەكی بۆ ئێران نارد‪ .‬ئەمە سەرەڕای‬ ‫ئەوەی رێژیمی خومەینی تەنانەت حازر نەبوو دان‬ ‫بە وجوودی ئیسرائیلدا بنێ‪ .‬هەڵبەتە هاوكاری‬ ‫ن��ێ��وان ئ��ێ��ران و ئیسرائیل ب��ە ه��ۆی سیاسەتی‬ ‫فەرمی ك��ۆم��اری ئیسالمییەوە‪ ،‬دەب��وو نهێنی‬ ‫بمێنێتەوە‪ .‬هەروەها بە لەبەرچاوگرتنی نفووزی‬ ‫ئیسرائیل لەسەر سیاسەتی دەرەوەی ئامریكا‪،‬‬ ‫دەتوانین پێشبینی بكەین ئیسرایل گوشار بۆ‬ ‫ئا‌مریكا بێنێ كە ئیمتیاز بە ئێران بدا یان النیكەم‬ ‫سیاسەتی كونترۆڵكردنی بەرانبەر بە ئێران شل‬ ‫بكاتەوە‪ .‬جووتبوونی بەرژەوەندیی حكوومەتی‬ ‫ئێستای ئیسرائیل و كۆماری ئیسالمی سەبارەت‬ ‫بە دژایەتیكردنی پێكهێنانی دەوڵەتی فەلەستین‬ ‫دەتوانێ زەمینەیەك بێ بۆ لێك نزیكبوونەوەی‬ ‫نهێنی نێوانیان‪.‬‬ ‫بەاڵم بە هۆی ئەوەوە دژایەتیی ئێران لەگەڵ‬ ‫ئیسرائیل و ئامریكا دەگەڕێتەوە بۆ ملمالنێ‬ ‫ل��ەس��ەر ه��ێ��ژم��ۆن��ی ن��اوچ��ەی��ی و ه���ەروەه���ا بە‬

‫ئەم كەیسە ئەوەمان پێ‬ ‫دەڵێ كە لە سیاسەتدا‬ ‫ئەوە دەسەاڵتە‪ ،‬نەك‬ ‫ئایدیۆلۆژی‪ ،‬كە دەوری‬ ‫سەرەكی دەگێرێ‪.‬‬ ‫گوتر‌اوە كە هەر كاتێك‬ ‫دەسەاڵتی دەوڵەتێك‬ ‫روو لە زیادبوون دەكا‪،‬‬ ‫نیەتیشی دەگۆڕدرێ‬ ‫و تەنانەت دەتوانێ‬ ‫بەرژەوەندییەكانی پێناسە‬ ‫بكاتەوە‪ .‬زیادبوونی‬ ‫دەسەاڵتی توركیە‪ ،‬كە‬ ‫سەرچاوەی نێوخۆیی‬ ‫و دەرەكی هەیە‪،‬‬ ‫سەلمێنەری ئەم تێزەیە‬ ‫لەبەرچاوگرتنی ئایدیۆلۆژی ئیسالمیی رێژیمی‬ ‫تاران‪ ،‬هەر هاوكارییەك كە لە نێوانیاندا بێتە ئاراوە‪،‬‬ ‫نهێنی و تاكتیكی دەب��ێ‪ ،‬نەك ستراتیژیك‪ .‬بۆ‬ ‫نموونە ئامریكا و ئێران لە رووخاندنی حكوومەتی‬ ‫تاڵبان بە شێوەیەكی نهێنی و تاكتیكی هاوكاری‬ ‫یەكتریان كرد‪.‬‬ ‫بەاڵم سێناریۆیەكی وا كاتێك دێتە ئاراوە كە‬ ‫ئامریكا الوازتر بێ‪ ،‬ئێران لە الیەن رۆژئاواوە بە‬ ‫بەردەوامی و چڕی كونترۆڵ بكرێ‪ ،‬ئیسرائیل‬ ‫بە هۆی گۆڕانكاریی دێموكراتیك لە واڵتانی‬ ‫عەرەبدا گۆشەگیرتر بێ و بە مەرجێ توركییە‬ ‫ببێ بە زلهێزی ناوچەكە‪ .‬بە واتایێكی دیكە‪،‬‬ ‫ئ��ەم سێناریۆیە پ��ەی��وەس��ت��ە ب����ەوەوە ت��ورك��ی��ە لە‬ ‫ڕووی ئ��اب��ووری و نیزامییە ه��ەروا بەهێز بێ‪،‬‬ ‫رەكەبەرەكانی الواز بن و ئامریكا ناچار بێ‌ لە‬ ‫ناوچەكەدا پاشەكشە بكا‪.‬‬ ‫لە هەلومەرجێكی وادا‪ ،‬كوردی كوردستانی‬ ‫ئ��ێ��ران و ع��ێ��راق ب��ەرژەوەن��دی��ی��ان ل��ەگ��ەڵ توركیە‬ ‫هاوتەریب دەبێ‪ .‬بۆ ئەوەی كوردی كوردستانی‬ ‫ئ��ێ��ران و ع��ێ��راق ل��ەگ��ەڵ ت��ورك��ی��ی��ەدا هاوكاری‬ ‫ستراتیژیكیان هەبێ‪ ،‬دەبێ مەسەلەی كورد لە‬ ‫توركییە چارەسەر بێ‪ .‬تاكوو مەسەلەی كورد لە‬ ‫توركییە چارەسەر نەبێ‪ ،‬ئێران دەتوانێ پێش بە‬ ‫سەرهەڵدانی هاوپەیمانی كورد و توركیە بگرێ و‬

‫رۆژی چوارشەممە‪19 ،‬ی ئۆكتۆبر‪ ،‬نیهات‬ ‫ع��ەل��ی ئ���ۆزج���ای ل��ە رۆژن���ام���ەی حورییەت‪،‬‬ ‫بابەتێكی لەسەر پێوەندییەكانی ئێران و توركیە‬ ‫باڵو كردەوە كە سەرەتا باس لە مێژووی پێوەندیی‬ ‫ئەو دوو واڵتە دەكا‪.‬‬ ‫نیهات دەڵێ ئێستا كە لێكۆڵەران و چاوەدێرانی‬ ‫سیاسی لە پێوەندییەكانی ئێران و توركیە دەڕوانن‪،‬‬ ‫باسی قۆناغی چوارەمی ئەو پێوەندییانە دەكەن‬ ‫ك��ە ئ��ەم دوو واڵت��ە ل��ە دوای ساڵی ‪1639‬وە‪،‬‬ ‫تووشی شەڕێكی ئەوتۆ نەبوونەتەوە‪ .‬ئەو دەڵێ‬ ‫كە پێویست ناكا زۆر بگەڕێینە دواوە‪ ،‬لە ساڵی‬ ‫‪ 1979‬تاكوو ئێستا‪ ،‬پێوەندییەكانی ئێران و توركیە‬ ‫چوار قۆناخیان تێپەڕاندووە‪.‬‬ ‫كێبەركێ و هەڤڕكیی نێوان توركیە و ئێران لە‬ ‫قۆناخی یەكەم لە دوای ‪ 1979‬هەتاكوو ‪1989‬دا‬ ‫ب��وو كە ل��ەو س��ااڵن��ەدا و دوای شۆڕشی ئێران‪،‬‬ ‫پێوەندیی روولەگەشەی توركیە و ئێران‪ ،‬گۆڕدرا‬ ‫بۆ هاوكاریی توركیە لەگەڵ ئامریكا و كێبەركێی‬ ‫توركیە لە شەڕی عێراق‪-‬ئێراندا‪ .‬قۆناخی دووەم‪،‬‬ ‫ساڵی ‪ 1990‬تا ساڵی ‪ ،1997‬بریتی ب��وو لە‬ ‫كێبەركێی توركیە بە پشتیوانی ئامریكا كە لە‬ ‫ن��اوچ��ەی قەفقاز و ئاسیای ن��اوەڕاس��ت دژ بە‬ ‫ئێران بەڕێوەی دەبرد‪ .‬ساڵی ‪ 1997‬تاكوو ‪،2010‬‬ ‫كێبەركێ و ئاڵۆزی كەم ب��ووەوە و هەر دوو ال‪،‬‬ ‫سیاسەتی عەمەلییان بەڕێوە برد‪ .‬ئێستا و لەمڕۆدا‪،‬‬ ‫پێوەندییەكان گوازراونەتەوە بۆ زەمینێكی دیكە و‬ ‫گۆڕەپانێكی نوێ‪ .‬لە وێنەیەكی گەورەشدا كە‬ ‫چاوی لێ دەكەی‪ ،‬ئامریكا لەم قۆناخە نوێیەدا‪،‬‬ ‫وەكوو هەر سێ قۆناخەكەی پێشوو عەمەڵ دەكا و‬ ‫لە راستیدا لە بەرەی توركیە و دژ بە ئێرانە‪.‬‬ ‫ن���ووس���ەر ل���ە ب��ەش��ێ��ك��ی دی���ك���ەدا‪ ،‬ب���اس لە‬ ‫شۆڕشی ئێران لە ساڵی ‪ 1979‬و ئەوە دەكا كە‬ ‫دەس��ەاڵت��ی ن��وێ‪ ،‬چ زەرەرێ��ك��ی بۆ سیاسەت و‬ ‫ئیستراتژییەكانی ئامریكا هەبوو و دامودەزگای‬ ‫زانیاریی ئەلەكترۆنیكی ئامریكا دژ بە سۆڤیەت‬ ‫لە ئێران نەما و بەشێكیان گوازرانەوە بۆ توركیە‪.‬‬ ‫ئ��ەم ك���ارەی ئ��ام��ری��ك��ا‪ ،‬وات���ە گواستنەوەی‬ ‫ئامێری نیزامی و زانیاری بۆ توركیە‪ ،‬بەو مەرجە‬ ‫جێبەجێ بوو كە ئامریكا گەماڕۆی نیزامیی‬ ‫سەر توركیەی الب��رد كە لە ساڵی ‪ 1974‬و لە‬ ‫كێشەی قوبرسدا‪ ،‬دانرابوو‪.‬‬ ‫ل��ە درێ���ژەدا نیهات ب��اس ل��ەوە دەك��ا ك��ە ئەو‬ ‫ئامێرانە و هەروەها هێزی چەكوشی ئامادە كە‬ ‫ئامریكا لە رۆژه��ەاڵت��ی توركیە بۆ كۆنترۆڵی‬ ‫خەلیج داینابوو‪ ،‬هەڕەشەیەك لە سەر ئێرانیش و‬ ‫بۆیە ئێرانیش لە كاتێكدا كە لەگەڵ عێراق شەڕی‬ ‫دەكرد دەبوا دژی ناتۆش كاری بكردایە و بۆیە‬ ‫پاڵپشتی لە ‪ pkk‬بۆ هێرش بۆ سەر توركیەی‬ ‫ئەندامی ناتۆی دەكرد‪.‬‬ ‫ئێران لە سالی ‪1982‬وەوە خاكی بە رووی‬ ‫‪pkk‬دا كردەوە و پشتیوانی لێ كرد و هەروەها‬ ‫گرووپی ئیسالمی ك��وردی لە توركیە چەكدار‬ ‫كرد و ئەم ك��ارە‪ ،‬ئیستراتژی هاوبەشی سووریە‬ ‫و ئێران بوو‪.‬‬ ‫لە كۆتاییدا نووسەر دەڵ��ێ كە ئێستا كە لە‬ ‫وێنەیەكی گ��ەورەت��ر ل��ەم ‪ 30‬س��اڵ��ە دەڕوانین‪،‬‬ ‫دەبینین كە شتەكان هەروەك خۆیانن‪.‬‬ ‫توركیە دامودەزگا و ئامێری ناتۆی قبووڵ‬ ‫ك�����ردووە ل���ە خ��اك��ی خ���ۆی���دا‪ ،‬ج��ارێ��ك��ی دیكە‬ ‫پێوەندییەكانی ل��ەگ��ەڵ س��ووری��ە ل��ە لێواردایە‬ ‫ه��ەروەك لە دەیەی ‪80‬دا واب��وو‪ .‬ئامریكاش هەر‬ ‫هەمان مەوقعییەتی جارانی بە نیسبەت ئێران‬ ‫هەیە و لەم نێوەشدا ‪ pkk‬هەیە و ئێران و سووریە‬ ‫پشتی دەگرن‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ئەدەب و هونەر‬

‫ژمارە ‪ 567‬ـ ‪30‬ی رەزبەری ‪1390‬‬

‫چەند كۆپلە شێعری‬

‫ڕەهبەر مەحموودزادە‬ ‫بەشی یەكەم‬

‫«تووماس ترانسترۆمێر»‬ ‫وەرگری خەاڵتی ئەدەبی نۆبێلی ‪2011‬‬

‫لە مێژووی لێكۆڵینەوەكانی بەیتناسی‌دا‪،‬‬ ‫هەمووكات شیوازە ج��وداوازەك��ان��ی بەیت و‬ ‫باو و بەگشتی لقە جۆراوجۆرەكانی ئەدەبی‬ ‫فۆلكلۆریی كوردی‪ ،‬هەر كامەیان بە جودا‬ ‫و بە شێوەیەكی لێكدابڕاو تاوتۆی كراون‪.‬‬ ‫الوك ب��ە ژێ��رك��ۆم��ای��ەك (زیرمجموعە) لە‬ ‫خەرمانی ئەدەبی زارەكی كوردی و حەیران‬ ‫بە ژێركۆمایەكی تر حسیاب كراوە‪ .‬ئەوپەڕی‬ ‫پێوەندی نێوان ئەم دوولقە فۆلكلۆرییە كە بە‬ ‫رەسمی ناسرابێ و باسی لێوەكرابێ‪ ،‬لەوانەیە‬ ‫ه��اوس��ن��ووری و جیرانەتی بەستێنەكانیان‬ ‫ب��ووب��ێ‪ ،‬تەنانەت ئەوكاتەی بۆنموونە كار‬ ‫لەسەر بەیتەكان كراوە هەركام لە بەیتەكان‪،‬‬ ‫سەربەخۆ لەوانی تر شرۆڤەكراون‪ .‬سەیدەوان‬ ‫باسێكی تایبەتی ل��ەس��ەر ك���راوە و خ��ەج و‬ ‫سیامەند ب��اس و خواسی ج���وداوازی تری‬ ‫ب��ۆ ئ��ام��ادەك��راوە‪ .‬دەك���رێ بڵێین بەگشتی‬ ‫دوو هۆكار بۆ پێك هاتنی ئەم بارودۆخە‪،‬‬ ‫كارێگەرێتی تایبەتیان بووە‪:‬‬

‫»دار و ئاسمان«‬

‫وەرگێڕ‪ :‬یوونس رەزایی‬

‫دارێك هەیە لە باران دا پیاسە دەكا‬ ‫‪،‬لە ژێر شۆڕە شۆڕی خۆڵەمێشی دا‬ ‫‪.‬بە المان دا بەلەز دەڕوا‬ ‫برووسكەیەكی پێیە‬ ‫وەكوو قااڵوێك لە باخ دا‬ ‫هەڵدەفڕی ژیان‬ ‫‪.‬دوور لە باران‬ ‫كە باران لێی دەكاتەوە‪ ،‬دار دەوەستێ‬ ‫هێدی لە شەوە رووناكەكان دا‬ ‫وەك ئێمە چەمەرای كاتێك‬ ‫‪.‬كلووە بەفرەكان لە حەوادا دەپشكوێن‬

‫»رواڵەت«‬

‫ئ��ەل��ف‪ .‬ج��ەخ��ت ك���ردن ل��ە س���ەر ناوەرۆكی‬ ‫هەركامە لە بەیتەكان بە جودا و گرینگی‬ ‫نەدان بە فۆڕم و پێكهاتەی گشتییان‪.‬‬

‫رواڵەتەكانی رابردووم لەگەڵ خۆم دەگێڕم‬ ‫وەك چۆن دارێك‬ ‫‪.‬ئاڵقەكانی سااڵنی خۆی‬ ‫‪».‬كۆی هەموویان دەبێتە من‬ ‫‪.‬ئاوێنە هەر دوامین رواڵەتم دەبینێ‬ ‫من هەموو رواڵەتەكانی رابردووم‬ ‫‪.‬لەگەڵ خۆم دەگێڕم‬

‫ب‪ .‬جۆرە تێڕوانینێك بۆ بەیت كە گرینگی‬ ‫بەیت هەر بەتەنیا لە زانیارییە مێژوویی و‬ ‫كۆمەاڵیەتی و زمانییەكانی ئەم بابەتەدا‬ ‫دەبینێ و بەیت وەكوو بابەتێكی هونەری كە‬ ‫خاوەنی جوانیناسی تایبەت بە خۆیەتی و‬ ‫وەكوو ژانرێكیی ئەدەبی خۆبژیو كە خاوەنی‬ ‫یاسا و رێسای خۆیەتی‪ ،‬بەڕەسمی ناناسێ‪.‬‬

‫»رەوەزی هەڵۆ«‬

‫بێ دوان‪...‬‬ ‫تە‬

‫یار‬ ‫بە د‬

‫زگیر‬

‫‪www.peshang.blogfa.com‬‬

‫لە پشت شووشەی جامخانەوە‬ ‫خزۆكەكان‬ ‫‪.‬چ سەیر بێ جووڵە‬ ‫ژنێك جلە شۆراوەكان هەڵدەخا‬ ‫‪.‬لە بێدەنگی دا‬ ‫‪.‬مەرگ ئیتر ناشنێتەوە‬ ‫لە قوواڵیی خاك دا‬ ‫رووحی من دەبزوێ‬ ‫‪.‬بێدەنگ بە چەشنی نێزەكێك‬

‫دیارە هەركام لەم گریمانانە‪ ،‬گرفتی تایبەت‬ ‫بە خۆیان بۆ هەرێمی ب��اس و بابەتەكانی‬ ‫بەیتناسانە ڕەكێش دەكەن‪ .‬ئەگەر ئێمە هەر‬ ‫بەتەنیا قسە لە س��ەر ن��اوەڕۆك��ی بەیتەكان‬ ‫بكەین‪ ،‬ئەو پرسیارە دێتە گۆڕێ كە بۆ نموونە‬ ‫م��ەن��زووم��ەی شێعریی «ق��ەاڵی دمدم»ی‬ ‫م��ەالك��ەری��م ف��ی��دای��ی‪ ،‬چ جوداوازییەكی‬ ‫بنەڕەتی لەگەڵ بەیتی «دمدم»ی رەحمان‬ ‫بەكر دەبێ؟ یان مەم و زینە وەرگێڕدراوەكەی‬ ‫هەژار چ جوداوازییەكی بنچینەیی لەگەڵ‬ ‫مەم و زینی نوسخەی ئۆسكارمان دەبێ؟‬ ‫ئەگەر لە واڵم‌دا بڵێین «قەاڵی دمدم»ی‬ ‫م��ەال كەریم فیدایی ل��ەب��اری ناوەڕۆكەوە‪،‬‬ ‫جوداوازە لە بەیتەكەی رەحمان بەكر‪ .‬دەكرێ‬ ‫ئەم واڵمە بەم پاساوە ڕەت بكرێتەوە كە ئەم‬ ‫چەشنە جوداوازییە ناوەرۆكییانە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫جوداوازی لەمەش زیادتر‪ ،‬زۆر جاران لە نێوان‬ ‫دوو نوسخەی بەیتێكیش‌دا ب��ەدی دەكرێ‪.‬‬ ‫ئەگەریش بڵێین ج���وداوازی ئەم مەنزوومە‬ ‫شێعرییە‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ بەیتە فۆلكلۆرییەكە‪،‬‬ ‫جوداوازییەكە واوەی ج��وداوازی ناوەڕۆكی‬ ‫و پێوەندی بەفۆرم و پێكهاتەی هەركام لەو‬ ‫بابەتانەوە هەیە‪ .‬ئەو دەم راست دەگەین بەو‬ ‫قەناعەتە كە بۆ ناسینی بەیتەكان جەخت‬ ‫كردنی ڕووت لەسەر ن��اوەرۆك��ی بەیتەكان‪،‬‬ ‫كەڵكێكی ئەوتۆ نابەخشێ بەو كەسانەی بە‬ ‫ڕاستی بەدوای ناسینی بەیتەوەن‪ .‬ئەو شێوازە‬ ‫بەیتناسییە وا نەتوانێ بە شێوەیەكی شیكارانە‬ ‫جوداوازییەكانی بەیتێكی فۆلكلۆری لەگەڵ‬ ‫م��ەن��زووم��ەی��ەك��ی ش��ێ��ع��ری��ی ل��ێ��ك بداتەوە‪،‬‬ ‫شێوازێكی شیاوی پشت پێ بەستن نییە‪.‬‬ ‫دی��س��ان گرفتێكی ت��ر ك��ە ه��ەر گریمانەی‬ ‫ئەلف بۆمانی سازدەكا‪ ،‬ئەوەیە كە بۆ نموونە‬ ‫لەبابەتی وەكوو ئازیزە یان پاییزە یان گەلۆ‬ ‫دا‪ ،‬ك��ەم و زۆر چوارچێوە ناوەرۆكییەكان‬ ‫دی��اری��ك��راون‪ .‬زۆرب���ەی نوسخەكانی پایزە‪،‬‬ ‫بە چاوپۆشی ك��ردن لە هەندێك جوداوازی‬ ‫ناگرینگ‪ ،‬ناوەرۆكێكی هاوبەشیان هەیە‪.‬‬ ‫ئ��ازی��زە و گ��ەل��ۆش ه���ەروەت���ر دەی ئەگەر‬

‫بەیتی كوردی لە خوێند‬ ‫گرینگی باسەكە هەر لە ناوەرۆكی ئەو بەندانە‬ ‫دایە‪ ،‬ئێمە بەچی دەزانین نوسخەیەكی ئازیزە‬ ‫لە نوسخەیەكی دیكە جوان‌تر و هونەری‌ترە؟‬ ‫بەیتناسێك كە تەواو ئاشنای بەندی گەلۆیە‪،‬‬ ‫ئەگەر نوسخەیەكی تازە دۆزراوە لەم بەندەی‬ ‫ـ كەپێشتر نەیدیتووەـ لە بەردەست دابندرێ‪،‬‬ ‫تەنانەت بەر لە خوێندنەوەشی‪ ،‬زۆر و كەم‬ ‫دەزانێ بەندەكە باسی چی دەكا‪ ،‬ئەوەی ئەو‬ ‫بەیتناسە لە یەكەم خوێندنەوەی دا سەرنجی‬ ‫دەدات���ێ‪ ،‬چۆنیەتی دارێ��ژران��ی ڕستەكان و‬ ‫ڕادەی ناسك بوونی تەعبیرەكان و بە گشتی‬ ‫شێوەی دەربڕین لەم نوسخەیە دایە و ئەوانە‬ ‫هەموویان لە دەرەوەی بەستێنێكی ناوەرۆكی‬ ‫ڕووتن‪.‬‬ ‫ب��ۆچ��وون��ی دووه��ەم��ی��ش ب��ە ش��ێ��وەی��ەك��ی تر‬ ‫ل��ە گ��ری��ن��گ��ی ب��ەی��ت ك���ەم دەكاتەوە‪.‬‬ ‫گومان ل��ەوەدا نییە بەیتی كوردی‬ ‫سامانێكی چڕ و پڕ و دەوڵەمەندی‬ ‫لە زانیارییە مێژوویی و كۆمەاڵیەتی‬ ‫و زم��ان��ی��ی��ەك��ان ل��ەخ��ۆ گرتووە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ب���ەم ح��اڵ��ەش��ەوە ب��ەی��ت نە‬ ‫بەتەنیا بابەتێكی مێژوویییە‬ ‫و ن��ە بابەتێكی كۆمەاڵیەتی‬ ‫ڕووت��ی��ش��ە‪ .‬ئ��ەگ��ەر واب���ا دەبوو‬ ‫ب��ەه��ۆی وت��ارێ��ك��ی شیكارانەی‬ ‫م���ێ���ژووی���ی ل���ەس���ەر كارەساتی‬ ‫دم��دم‪ ،‬هەرچی نوسخەی بەیتی‬ ‫دمدمە وەال نرابان‪ ،‬بەڕاستی ئەگەر‬ ‫لەبایەخە تایبەتەكانی جوانیناسی‬ ‫بەیت بترازێین‪ ،‬ئەو بەندانەی خوارەوە‬ ‫لە بەیتی دمدم‪ ،‬لەباری مێژووییەوە‬ ‫هەڵگری چ زانیاریگەلێگی بەقەدر و‬ ‫قیمەتن؟‬ ‫سوارێك هات بە نادری‬ ‫كەس نییە چەكانی وەرگری‬ ‫خان دەپرسێ‪« :‬ئەوهە كێ‌یە؟»‬ ‫«خان ئەوە عەزرەتی خدری»‬ ‫سوارێك هاتووە لەبۆ گەشتێ‬ ‫بەویە سووڕەتی بەهەشتێ‬ ‫خان دەپرسێ‪« :‬ئەوهە كێ‌یە؟»‬ ‫«ئەوهە وەیسی ماهی دەشتێ»‬ ‫سوارێك هاتووە لە كارخانێ‬ ‫بەویە سووڕەتی ئیمانێ‬ ‫خان دەپرسێ‪« :‬ئەوهە كێ‌یە؟»‬ ‫«خ���ان ش��ێ��خ عەبدولقادری‬ ‫گێالنێ»‬ ‫س�����وارێ�����ك ه���ات���ووە‬ ‫هونەرمەندە‬ ‫ئە سپا بی‬ ‫دەعوایەی‬ ‫رەندە‬

‫خان دەپرسێ‪« :‬ئەوهە كێ‌یە؟»‬ ‫«خان ئەوهە شاهی نەخشبەندە»‬ ‫بەڕاستی بڵێی بكرێ ئەم بەندانە وەكوو بەشێك‬ ‫ل��ەو ڕاپ��ۆرت��ە مێژووییە چ��اوی��ان لێ بكرێ‬ ‫كەباسی ڕووداوی دمدم دەگێڕنەوە؟ لەوانەیە‬ ‫لە نووسراوە مێژوویەكانیش‌دا‪ ،‬گەیشتن بەو‬ ‫عەینییەتەی هەموو جوداوازییەكان لە هەموو‬ ‫ڕاپۆرتە جۆراوجۆرەكان بستڕێتەوە‪ ،‬كارێكی‬ ‫گونجاو نەبێ‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم بەالنی‬ ‫ك������ەم������ەوە‬ ‫دەك������رێ‬ ‫بڵێین‬

‫لە‬ ‫ن����������ووس����������راوە‬ ‫م����ێ����ژووی����ی����ەك����ان‌دا‪،‬‬ ‫گ�����ەی�����ش�����ت�����ن ب�����ەو‬ ‫عە ینییە تە‬ ‫دەتوانێ‬

‫ئەدەب و هونەر‬

‫ژمارە ‪ 567‬ـ ‪22‬ی ئۆكتۆبری ‪2011‬‬

‫‪7‬‬

‫دنەوەیەكی بەراوردكارانە لەگەڵ ئەدەبی كالسیك‌دا‬ ‫وەكوو ئامانجێك ـ تەنانەت ئەگەر زۆر دوورە‬ ‫دەستیش بێ ـ لەبەرچاوی هەموو مێژوونووسێك‬ ‫بێ‪ .‬كەچی ئێمە لەو بەشەی بەیتی دمدم‌دا‪،‬‬ ‫لەجیاتی عەینییەتی م��ێ��ژووی��ی‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫زەینییەتی تایبەتی كوردێك بەرەوڕوو دەبینەوە‬ ‫كە ئەگەرچی باپیرانی لە مەیدانی شەڕێكی‬ ‫نابەرانبەردا دۆڕاون‪ ،‬ب��ەاڵم لە چوارچێوەی‬ ‫تایبەتی بەیتەكەدا‪ ،‬دیاری‌كردنی ئارایشتی‬ ‫سوپای هەردووك ال بە مافی خۆی دەزانێ‪.‬‬ ‫بۆیە زۆر بەشێنەیی و لە سەرەخۆ‪ ،‬بەوپەڕی‬ ‫تێڕادیوییەوە‪ ،‬سوڵتان مەعرووفی كەرخی و‬ ‫شەمسی ت��ەورێ��زی و ڕابیعەی ع���ەدەوی و‬ ‫سەعدی وەقاز ڕەوان��ەی ناو سوپای كوردان‬ ‫دەكا و لەبەرانبەردا هەرچی كافر و مەلعوونە‪،‬‬ ‫بە پاڵەپەستۆ دەب��اڵ قۆشەنی هەنگامەی‬ ‫عەجەم دەپەستێ‪ .‬كەواتە دەڵێین دەقی بەیتی‬ ‫دم��دم‪ ،‬وەك��وو هەموو بەیتەكانی دیكە‬ ‫دەقێكی هونەرییە‪.‬‬ ‫ن���ی���ش���ان���ەن���اس���ی‪ ،‬وەك�����وو‬ ‫زانستی تاوتۆی كردنی‬ ‫دەالل��ەت��ە جۆراوجۆرەكان‬ ‫پ��ێ��م��ان دەڵ����ێ هەرچی‬ ‫ن��ی��ش��ان��ەی زانستییە‬ ‫تەعبیر لە عەینییەتێك‬ ‫دەك���ا‪ ،‬ب���ەدەر ل��ە شوێن‬ ‫وەرگ��رت��ن لە زەینییەتە‬ ‫تاكەكان‪ .‬بەاڵم نیشانەی‬ ‫ه��ون��ەری تەعبیر لەو‬ ‫زەینییەتانە دەك��ەن كە‬ ‫دەیانهەوێ لەسەرڕاوە‪،‬‬ ‫ب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی تازە‬ ‫جیهان بخوڵقێنیتەوە‪.‬‬ ‫ب������ۆی������ە هیچ‬ ‫لەمپەرێك ڕێگا‬ ‫لە بەیتبێژی‬ ‫كورد‬

‫ناگرێ هەتا شەڕی قەاڵی دمدم بە خەزایەك‬ ‫ببینێ كە ئااڵی نەبی تێ‌دا هەڵكراوە‪.‬‬ ‫ڕوانینی ڕووتی مێژوویی بۆ بەیت تەنانەت ئەم‬ ‫ختووكەیەشمان لە دڵ دەهاوێ كە بۆ نموونە‬ ‫نوسخەكانی بەیتی هەمزاغای مەنگوڕ كۆ‬ ‫كەینەوە و بە پێی سەرچاوە باوەڕ پێكراوەكان‪،‬‬ ‫هەڵە مێژووییەكانیان ل��ێ هەڵپەڕتێوین و‬ ‫نوسخەیەكی پااڵوتە لە بەردەستی خوێنەر‬ ‫بنێین!‬ ‫م��ێ��ژوون��ووس ح��ەق��ی خ��ۆی��ەت��ی ب��ۆ ناسینی‬ ‫زیادتری كەسایەتی كاكەمیر و كاكە شێخ‪،‬‬ ‫ئاوڕ لەو نوسخانە نەداتەوە كە لەگەڵ دەقی‬ ‫شەرەفنامە ناكۆكن و زیادتر ئەو نوسخانەی‬ ‫ب���ەالوە پەسند ب��ێ ك��ە ن��ێ��وەرۆك��ی��ان لەگەڵ‬ ‫نێوەڕۆكی سەرچاوە مێژووییە باوەڕ پێكراوەكان‬ ‫یەك دەگرێتەوە‪ ،‬بەاڵم نە ئەو مێژوو نووسە‬ ‫دەتوانێ بەم پاساوە كە ئەو نوسخانە هەڵەی‬ ‫مێژووییان تێ‌دایە شورت و گومیان بكا و‬ ‫نە بەیتناسیش دەتوانێ لە كاری بایەخ دانان‬ ‫بۆ ئەم نوسخانە‪ ،‬جوانكاری و ناسككارییە‬ ‫هونەرییەكانیان پشت گ��وێ بخا و ه��ەر بە‬ ‫تەنیا گرینگی بە سەنەدییەتی مێژووییان‬ ‫بدا‪.‬‬ ‫وەكوو دوایین گوتە لەم بارەیە دا دەمهەوێ‬ ‫پرسیارێك ئاراستەی بەیتناسان و خوێنەرانیش‬ ‫ب��ك��ەم‪ ،‬پ��رس��ی��ارێ��ك ك��ە ل��ەن��او چوارچێوەی‬ ‫بارودۆخێكی گریمانەیی دا دەت��وان��ێ بێتە‬ ‫ئاراوە‪ :‬با وای دابنێین دوو نوسخەمان لە بەیتی‬ ‫«كاكە میر و كاكە شێخ» لە بەر دەست دایە‪.‬‬ ‫ناوەرۆكی یەكێكیان لەگەڵ دەقی سەرچاوە‬ ‫مێژووییەكان یەك دەگرێتەوە و ئەوی تریان ئەو‬ ‫هاوجووتییە ناوەڕۆكییەی تێ‌دا بەدی ناكرێ‬ ‫ب��ەاڵم ئەو نوسخەیەی ناڕێكە لەگەڵ دەقە‬ ‫مێژووییەكان‪ ،‬خاوەنی فۆرمێكی زۆر پتەو و‬ ‫پێكهاتەمەندە و ڕستەكانی زۆر وەستایانە‬ ‫داڕێ��������ژراون و تەعبیرەكانی‬ ‫لەوپەڕی ناسكی دان‬ ‫و نوسخەكەی‬ ‫ت�������ر ل�����ەم‬ ‫ڕووەوە‬

‫ن��اگ��ات��ە ئ��اس��ت��ی ئ��ەم��ەی��ان‪ .‬ب��ەڕاس��ت��ی لەم‬ ‫حالەتەدا بەیتناسێكی شارەزا‪ ،‬كامە نوسخە بە‬ ‫هونەری تر و گرینگ تر دەزانێ و بێ ئەوەی‬ ‫هەوڵی شورت و گوم كردنی هیچ كامیان بدا‪،‬‬ ‫كامەیان بەرزتر دەنرخێنێ؟‬ ‫بە وەالنانی ئەو شێوە لێكۆڵینەوانەی هەر بە‬ ‫تەنیا جەخت لە سەر الیەنی مێژوویی یان‬ ‫كۆمەاڵیەتی بەیت دەكەن‪ ،‬ئەو پرسیارە دێتە‬ ‫گۆڕێ كە چ مێتۆدێك بۆ لێكۆڵینەوە لە سەر‬ ‫بەیت لەبار و بەكەڵكە؟ چ جۆرە شیكارییەك‬ ‫دەتوانێ چوارچێوەی بەیتمان پێ بناسێنێ‬ ‫و لە تاوتوێ كردنی دەق��ە جۆراوجۆرەكان‌دا‬ ‫شارەزامان بكا؟‬ ‫ئ��ەو ب��اب��ەت��ەی ل��ێ��رەدا دەم��ان��ه��ەوێ بیخەینە‬ ‫ڕوو‪ ،‬ه��اوچ��ەش��ن��ی ئ���ەو ب��اب��ەت��ەی��ە ك��ە لە‬ ‫وەاڵم��ی پرسیارێك‌دا گەاڵلە دەك��رێ كە لە‬ ‫بارەی چۆنیەتی فێربوونی زمانێكی تازەوە‬ ‫پرسیار دەكا‪ .‬دوای ئەوەی كەسێك ڕێزمانی‬ ‫زمانێكی ت��ازە فێربوو و تا ڕادەیەكی شیاو‬ ‫ئاشنای وشە و زاراوەكانی ئەم زمانە تازەیە‬ ‫بوو‪ ،‬ئینجا بۆخۆی دەتوانێ ڕستەی رێزمانی‬ ‫تازە كە دەاللەت بۆ مانای دڵخوازی دەكەن‪،‬‬ ‫دابهێنێ‪.‬‬ ‫ئایا دەتوانین بەیتیش بە خاوەنی ڕێزمانێكی‬ ‫ئەوتۆ بزانین كە بكرێ یاسا و رێساكانی‬ ‫بدۆزرێتەوە و چوارچێوە گشتییەكەی وێنا‬ ‫بكرێ؟ بەڕاستی دەتوانین بڵێین ئەگەر ئەو‬ ‫ڕێزمانەی دانە دانە رستەكانی ناو بەیتی پێ‬ ‫دادەڕێژرێ‪ ،‬رێزمانی كوردی بێ‪ ،‬ڕێزمانێكی‬ ‫بووتیقاییش هەیە كە بەگوێرەی ئەم ڕێزمانە‬ ‫تایبەتە چۆنیەتی ب���ەدوای ی��ەك��دا هاتنی‬ ‫ڕستەكان و بەندەكان و بە گشتی چۆنیەتی‬ ‫تەركیبی بەیت‪ ،‬دیاری دەكرێ‪ .‬دۆزینەوەی‬ ‫چ��وارچ��ێ��وەك��ان��ی ئ��ەم ڕێ��زم��ان��ە بووتیقاییە‪،‬‬ ‫گەورەترین هەنگاوە كە لە بواری بەیتناسی‬ ‫دا دەتوانین هەڵیهێنینەوە‪.‬‬ ‫ئێمە ئەگەر بزانین بۆ نموونە هەر بەندەی‬ ‫حەیران لە سێ بەش پێك دێ و كۆتایی هەر‬ ‫بە شەش لە خۆگری رێكەوەندێكی سەروادارە‬ ‫كە سەرواكەی لەگەڵ سەروای دوو بەشەكەی‬ ‫تر یەكن‪ ،‬ئەو دەم دەتوانین ئەوەندە شارەزاییە‬ ‫وە دەست بهێنین كە بزانین لەو دوو بەندەی‬ ‫خ���وارەوە‪ ،‬كامەیان بە شێوەیەكی ڕێزمانی‬ ‫داڕێژراون و كامەیان لەم دەربڕینە رێزمانییە‬ ‫بێ بەرین‪.‬‬ ‫بەندی یەكەم‪:‬‬ ‫ئەمن دەڵ��ێ��م ل��ەوێ ن��ۆرێ هەتا ئەوێ‬ ‫نۆرێ‬ ‫ئەوە مەڕ و مێگەلی خۆیان راكێشان بۆ‬ ‫سەر گۆلی دە بەرخ شۆرێ‬ ‫ئەتۆ دای و خوشكی دە خۆت نەبوون‬ ‫لە بۆتیان ناردبانەوە بە دیاری هەر دۆاڵغ‬ ‫و گۆرێ‬

‫بەندی دووهەم‪:‬‬ ‫ئەی خودا هاوار ئەی موسولمانان!‬ ‫كوڕم كوژراوە‬ ‫بە پیرە سەری جەرگم بڕاوە‬

‫ن��ەك ه��ەر ف��ۆرم��ە فۆلكلۆرییەكان خاوەنی‬ ‫رێزمانی تایبەت بە خۆیانن‪ ،‬بەڵكوو چۆنیەتی‬ ‫ئاڵ و گۆڕ كردنی فۆرمەكان و چۆنیەتی‬ ‫گۆڕانیان لە قاڵب و شێوە گوتنێكەوە بۆ قاڵب‬ ‫و شێوە گوتنێكی تریش‪ ،‬خاوەنی ڕێزمانێكی‬ ‫ڕێك و پێكە‪.‬‬ ‫بەر ل��ەوەی بپەرژێینە سەر چۆنیەتی وەدی‬ ‫هاتنی ئاڵ و گۆڕ لە فۆرمی بەرباڵوی بەیتی‬ ‫ك��وردی دا‪ ،‬با بە شێوەیەكی بەراوردكارانە‪،‬‬ ‫ئاوڕ لە بەستێنی ئەدەبی كالسیك بدەینەوە و‬ ‫قسە لە سەر قالبێكی شێعری كالسیك بكەین‬ ‫كە لكی چكۆڵەتری لێ بووەتەوە و دواتر ئەم‬ ‫لكە وەكوو قالبێكی تازە لە بەستێنی ئەدەبی‬ ‫كالسیك‌دا بەڕەسمی ناسراوە‪ ،‬ڕووداوێك كە لە‬ ‫بەستێنی بەیتی كوردیش دا ڕووی داوە بەاڵم‬ ‫زۆركەم ئاوڕی زانستی لێ دراوەتەوە‪.‬‬ ‫قەسیدە قالبێكی شێعریی زۆر گرینگ لە‬ ‫شێعری كالسیكی عەرەبی و فارسی دایە‪،‬‬ ‫گرینگی قەسیدە بێژی لە شێعری عەرەب‬ ‫دا تەنانەت بۆ دەوران���ی ب��ەر لە ئیسالمیش‬ ‫دەگ��ەڕێ��ت��ەوە و ئ��ەو ح��ەوت پ��ارچ��ە قەسیدە‬ ‫فەسیح و بەلیغە كە بە «معلقات سبع» ناویان‬ ‫دەركردووە و دەڵێن هۆنراوەی حەوت شاعیری‬ ‫بە نێوبانگی ع��ەرەب��ی زەم��ان��ی جاهیلین و‬ ‫وەختی خۆی لە دیواری كابە هەاڵوەسراون‪،‬‬ ‫ش��اه��ی��دی ئ��ەم ب��ۆچ��وون��ەن‪ .‬ف��ارس��ەك��ان ئەم‬ ‫قاڵبە شێعرییەیان لە عەڕەبەكان وەرگرتووە و‬ ‫بۆ مەدحی پادشا و ئەمیرە گەورەكانیان بە‬ ‫كاریان هێناون‪( .‬لە بەر ئەوەی لە كۆمەڵگای‬ ‫ك��وردی دا‪ ،‬حكوومەتێكی نەتەوەیی بەهێز‬ ‫نەبووە كە بە دیاری‌كردنی ناوەندێك‪ ،‬حوكم‬ ‫ب��ەس��ەر ه��ەم��وو ب��ەش��ەك��ان��ی واڵت���ی كوردان‬ ‫دا بكا‪ ،‬یان ئەگەر هەبووە وەك��وو نموونەی‬ ‫فەرمانڕەوایی بەدرخان‪ ،‬زۆركەم خایەن بووە‪،‬‬ ‫ه��ەر ب��ۆی��ە دەرب����اری ئ���اواش ن��ەب��ووە ك��ە بە‬ ‫پووت زێڕ و زێو بخاتە بەردەمی ئەو شاعیرە‬ ‫مەدداح و پەسن بێژانەی كاریان هەر بەتەنیا‬ ‫هۆندنەوەی قەسیدەی مەدحی بێ‪ .‬ئەوەتا لە‬ ‫ئیرانیش دا‪ ،‬لە سەدەی شەشەم و حەوتەم بەم‬ ‫الوە‪ ،‬بە دوای تێك چوونی فەرمانڕەواییەكی‬ ‫بەهێزی ناوەندی لە ئاكامی هێرشی مەغوول‬ ‫دا‪ ،‬گوتنی قەسیدەش بەم شێوەیە لەناو چوو‬ ‫و قەسیدە بێژەكانیش لە مەدحی پادشاكانەوە‬ ‫بایان داوە بۆ پەسنی وەلی و پیاوچاكان‪.‬‬ ‫قەسیدە پارچە شێعرێكی درێ��ژە و تەنانەت‬ ‫ج��اری وای��ە هەتا حەفتا بەیتیش خ��ۆی لە‬ ‫بەریەك دەكێشێتەوە‪ .‬ئەم قاڵبە شێعرییە لە‬ ‫چوار بەش پێك دێ‪ .‬بەشی یەكەم (تەشبیب)‬ ‫ی پێ دەڵێن‪ .‬وش��ەی تەشبیب كە لەگەڵ‬ ‫وش����ەی (ش���ب���اب) ه��اوری��ش��ەی��ە‪ ،‬بەمانای‬ ‫ی���ادك���ردن���ەوەی ه��ەڕەت��ی الوی ی���ە‪ .‬لەبەر‬ ‫ئ��ەوەی قورسایی زۆرت��ری هەست و سۆزی‬ ‫ئەم دەورەی��ە‪ ،‬دەگەڕێتەوە بۆ خۆشەویستی و‬ ‫ئەوینداری‪ ،‬كەواتە ئەم بەشەی قەسیدە‪ ،‬زیادتر‬ ‫لەخۆگری شێعری ئەویندارانەیە‪ .‬هەربۆیە ئەو‬ ‫بەشە سەرەتاییە‪ ،‬جگە لە (تشبیب) بە (تغزل)‬ ‫واتە گوتنی شێعری ئەویندارانە و هەروەها‬ ‫بە (نسیب) وات��ە گوتنی شێعری ناسك بۆ‬ ‫ژنانیش ناسراوە‪ .‬دیارە لە بەر ئەوەی بەشی‬ ‫سێهەمی ق��ەس��ی��دە‪ ،‬م���ەدح و پێهەڵگوتنی‬ ‫پیاوێكی گ���ەورە ل��ە خ��ۆی دەگ���رێ‪ ،‬دەبێ‬ ‫شاعیر بتوانێ بە شێوەیەكی زیرەكانە بەشی‬ ‫یەكەم یان بەشی تەشبیب لە بەشی سێیەم واتە‬ ‫بەشی مەدح گرێ بدا و لێكیان ببەستێتەوە‪.‬‬ ‫ئەوبەشەی ك��اری ئ��ەو پێوەندی س��از كردنە‬ ‫ماناییە دەكا (تخلص)ی پێ دەڵێن كە بەشی‬ ‫دووەمە و سەركەوتنی بەرچاوی شاعیریش بۆ‬ ‫رێكخستنی ئەم پاژە كە ئەگەرچی لە هەموو‬ ‫بەشەكانی دیكەی قەسیدە كورت ترە بەاڵم‬

‫لە هەمووشیان دژوارت���رە‪( ،‬حسن تخلص)ی‬ ‫پێ دەگوترا‪ .‬دوای بەشی مەدح كە زۆرترین‬ ‫پێوانە لە ڕووبەری قەسیدەكە دەگرێتەوە‪ ،‬لە‬ ‫دوایین بەشی دا كە (شریگه)ی پێ دەڵێن‪،‬‬ ‫شاعیر دوعای بەخێر بۆ كەسایەتییە گەورەكە‬ ‫(مەمدووح) دەكا و لە بەر ئەوەی شاعیری‬ ‫قەسیدە بێژ لەم بەشەدا زۆرتر هیوای تەمەن‬ ‫درێ��ژی هەتاهەتایی و ژیانی ئ��ەب��ەدی بۆ‬ ‫مەمدوح دەخواست‪ ،‬ئەم بەشە‪( ،‬دعای تابید)‬ ‫یشی پێ دەگوترێ كەبەمانای دوعای هەتا‬ ‫ئەبەد مانەوەیە‪.‬‬ ‫نموونەیەك لەم قەسیدە مەدحییانە بەهەر چوار‬ ‫بەشەكانییەوە ئەم پارچە شێعرەی خاقانی یە‪:‬‬ ‫(تشبیب)‬ ‫م���ا ف��ت��ن��ه ب���ر ت���وای���م و ت���و ف��ت��ن��ه ب���ر آینه‬ ‫ما را نگاه در تو‪ ،‬ترا اندر آینه‬ ‫ت��ا آی��ن��ه ج��م��ال ت��و دی��د و ت��و حسن خویش‬ ‫تو عاشق خودی‪ ،‬ز تو عاشق تر آینه‬ ‫‪.........‬‬ ‫در آی����ن����ە دری�������غ ب������ود ص�����ورت�����ی ک���زو‬ ‫ببیند هزار صورت جانپرور آینه‬ ‫(تخلص)‬ ‫از روی ش���اه گ��ی��رد ن���ور و ض���وء آفتاب‬ ‫و ز روی تو پذیرد زیب و فر آینه‬ ‫(مدح)‬ ‫س��ل��ط��ان اع��ظ��م آن��ک��ه اش������ارات او زغیب‬ ‫چونان دهد نشانی کز پیکر آینه‬ ‫شاهنشهی ک��ه ب��ه��ر ع����روس ج�ل�ال اوست‬ ‫هفت آسمان مشاطه و هفت اختر آینه‬ ‫(شریطه)‬ ‫ب���ادت ج�ل�ال و م��رت��ب��ه چ��ن��دان ک��ه آسمان‬ ‫هر صبحدم برآورد از خاور آینه‬ ‫ئ���ەوە ق��اڵ��ب��ی ت��ای��ب��ەت��ی و ف��ۆرم��ی گشتی‬ ‫قەسیدە بوو‪ .‬بەاڵم ئەم بابەتەی دەمانهەوێ‬ ‫لەم وتارە دا جەختی لەسەر بكەین‪ ،‬باسێكی‬ ‫واوەی باسی ئەم قالب و فۆرمەیە‪ .‬قەسیدە‬ ‫لە الیەكەوە لەبەر ئەوەی دوور و درێژ بوو و‬ ‫بێبەری بوو لە تایبەتمەندی كورت بڕینەوە و‬ ‫لە الیەكی تریشەوە لە بەرئەوەی بەردەنگەكەی‬ ‫هەر بەتەنیا كەسێك یان كەسانێكی تایبەت‬ ‫بوون‪ ،‬وێڕای ئەو هۆكارە كۆمەاڵیەتییانەی‬ ‫باسمان كردن‪ ،‬بەرەبەرە لە كورتی و لە كزی‬ ‫دا‪ .‬ب��ەاڵم لە جیاتی ئ��ەو‪ ،‬بەشی یەكەمی‬ ‫واتە تەشبیب هەم لە بەر ئەوەی ناسك ترین‬ ‫و هونەری ترین بەشی قەسیدە ب��وو و هەم‬ ‫لەبەر ئەوەی سەرنجی جەماعەتێكی یەكجار‬ ‫زۆری ب��ۆالی خۆی ڕادەكێشا‪ ،‬ب��ەرەب��ەرە لە‬ ‫قەسیدە جودا بووەوە و وەكوو قاڵبێكی شێعریی‬ ‫سەربەخۆ بە ناوی «غەزەل» ناوی دەركرد‪.‬‬ ‫لە غ��ەزەل‌دا بەگوتەی نووسەرێكی ئێرانی‪،‬‬ ‫مەعشووق جێگای بە مەمدووح لێژ كرد و‬ ‫بە سیمایەكی دڵڕفێنی ئەوتۆ كە تێكەاڵوێك‬ ‫بو لە سێ سیمای مەعشووق و مەعبوود و‬ ‫مەمدووح‪ ،‬هاتە مەیدانی شێعری كالسیك‪.‬‬ ‫لەبەر ئ��ەوەی شاعیر لە ق��ەس��ی��دەدا‪ ،‬ب��ەر لە‬ ‫دەست‌پێ‌كردنی بەشی م��ەدح‪ ،‬تەخەللوسی‬ ‫بەناوی مەمدووحەكەوە دەكرد‪ ،‬دوای لەكزی‬ ‫دانی قالبی قەسیدە و وە رمێن كەوتنی قالبی‬ ‫غ��ەزەل‪ ،‬تەخەللوس بوو بە كۆتایی غەزەل و‬ ‫شاعیر ل��ە جیاتی ن��اوی م��ەم��دووح‪ ،‬ناوی‬ ‫خۆی دەهێنا‪.‬‬

‫‪www.xewat.blogfa.com‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬سۆران نەقشبەندی‬

‫‪8‬‬

‫ژمارە ‪ 567‬ـ ‪30‬ی رەزبەری ‪1390‬‬

‫پەرویز جەباری‬ ‫بەشی دووهەم و كۆتایی‬

‫ئ��ەم��ڕۆ ه��اوس��ەن �گ �ی��ی ن��اوچ��ە ل��ە ع �ێ��راق و‬ ‫ئەفغانستان بە نەمانی دوژمنانی بە قازانجی‬ ‫ئێران ش�ك��اوەت��ەوە‪ .‬هێزی نیزامی‪ ،‬كەرەسەكانی‬ ‫شەڕ‪ ،‬تیكنۆلۆژی‪ ،‬سەرچاوەی ماڵی‪ ،‬ئابووری‬ ‫و پیشەسازیی ئێران لە كۆتایی ش��ەڕدا پەرەیان‬ ‫پێ دراوە و چاك كراونەتەوە‪ .‬هەروەها بە دانانی‬ ‫سەرمایەیەكی گ��ەورە لە بەشی نیزامیدا‪ ،‬هێزی‬ ‫هێرشبەریی ئەم رێژیمە زیاد بووە‪ .‬ئەم رێژیمە بە‬ ‫بەهێزكردنی سوپای پاسداران لە تەواوی بوارەكاندا‬ ‫پ��ەرەی بە ب��وون و دەستێوەردانی خۆی لە ناوچە‬ ‫داوە‪ .‬هەرچەند یارمەتی و ئاموزشی جۆراوجۆر‬ ‫ل��ە م��اوەی ئ��ەم چەند س��اڵ��ەدا ل��ە الی��ەن واڵتانی‬ ‫جۆراوجۆرەوە لە عێراق و ئەفغانستان بۆ بەهێزكردن‬ ‫و بنیاتنانی دێموكراسی و دەسەاڵتدارێتیی خەڵك و‬ ‫ئۆرگانە مەدەنییەكان لە بوارە فەرهەنگی‪ ،‬سیاسی‪،‬‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪ ،‬ئ��اب��ووری و ئاموزشییەكاندا لەم‬ ‫واڵتانەدا بەڕێوە چووە‪ ،‬بەاڵم لەم پێناوەدا رێژیمی‬ ‫دینیی ئێران بە ه��ۆی ج��ۆراوج��ۆرەوە لە رێگەی‬ ‫پێوەندییە ناڕەواكانی خۆی لەم واڵتانەدا‪ ،‬هەمیشە‬ ‫خەریكی پێكهێنانی ناسەقامگیری‪ ،‬ئاڵۆزی و‬ ‫بشێوی لە بەروپێشچوون لە بەشە جۆراوجۆرەكاندا‬ ‫بەتایبەت بەهێزبوونی ئۆرگانە دێموكراتیكەكان و‬ ‫بەشداریی خەڵك لە پەرەسەندنی سیاسیدا بووە‪.‬‬ ‫ئەم دەستێوەردانانە و پێكهێنانی بشێوی لە قۆناغە‬ ‫ج��ۆراوج��ۆرەك��ان��دا ل��ە الی��ەن باسكەكانی سوپای‬ ‫پاسدارانەوە بەڕێوە دەچێ‪ .‬بۆ ئەم رێژیمە و هێزی‬ ‫بڕوایی ـ نیزامیی ئەو لە ناوچەدا وەها كار دەكا؟ بۆ‬ ‫نێوەرۆك و ئیدئۆلۆژیی دینیی رێژیمی ئیسالمی‬ ‫دەگ��ەڕێ�ت��ەوە‪ .‬چوونكە ه��ەر ج��ۆرە سەرمەشقێكی‬ ‫سەركەوتوو لەم واڵتانەدا كە لە گوتاری ئایینی‬ ‫تێپەڕێ بە دوژمنێك بۆ خۆی و رێژیم و گوتاری‬ ‫دینی ـ ویالیی خۆی وێنا دەكا‪ .‬هەر جۆرە گەشە‪،‬‬ ‫ئاگایی‪ ،‬پەرەسەندنی سیاسی و ئابووری كە بوار‬ ‫بۆ بەرەوپێشچوونی دێموكراسی و دەسەاڵتدارێتیی‬ ‫خەڵك بڕەخسێنێ لەگەڵ نێوەرۆكی فكری‪ ،‬بڕوایی‬ ‫و ئیدئۆلۆژیكی سیستمی خۆیدا بە ناتەبا دەزانێ‪.‬‬ ‫كۆماری ئیسالمی بە تەواوی هێزەوە‪ ،‬لە ماوەی‬ ‫ئەم سااڵنەدا لە عێراق و ئەفغانستاندا هەوڵی داوە‬ ‫كە سیاسەتەكانی خۆی كە هەمان «ناردنەدەرەوەی‬ ‫شۆڕش» و ئیدئۆلۆژیی ئیسالمی» و «رێبەریی‬ ‫جیهانی ئ�ی�س�لام ل��ە ژێ��ر ئ ��ااڵی سەرپەرستی‬ ‫موسڵمانانی ج �ی �ه��ان»دا ب��ەرەوپ �ێ��ش ب �ب��ات‪ .‬بۆ‬ ‫بردنەپێشی ئ��ەم مەبەستە ه��ەوڵ��ی دەستێوەردان‪،‬‬ ‫گێرەشێوێنی و پێكهێنانی ئاڵۆزی لە بوارە نیزامی‪،‬‬ ‫ئامووزشی‪ ،‬تەبلیغاتی‪ ،‬ماڵی و ‪...‬كاندا داوە‪ .‬شێواز‬ ‫و سیاسەتی ئەم رێژیمە لەم سااڵنەدا بە درووستی‬ ‫نیشانی دەدا كە بە ت��ەواوی ه�ێ��زەوە و لێبڕاوانە‬ ‫لە بەرامبەر شەپۆلی نوێخوازی‪ ،‬وەرچ��ەرخ��ان و‬ ‫گۆڕان كە رۆژهەاڵتی ناڤینی عەرەبی و باكووری‬ ‫ئافریقای گرتۆتەوە‪ ،‬بەربەرەكانێ دەكا‪ .‬لە بەرامبەر‬ ‫ئامانجەكان و داخوازییە دێموكراسیخوازانەكانی‬ ‫ئ��ەم خەڵكە و ه�ێ��زە سیاسی ـ ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی و‬ ‫مەزهەبییەكان گێرشێوێنی دەكا و لە كۆتاییدا بە‬ ‫كەڵكوەرگرتن لە دەست و پێوەندەكان و سەرچاوە‬ ‫داراییەكانی خۆی بە الڕێیدا دەبا‪.‬‬ ‫لەوەوە كە داخوازییەكانی خەڵكی ئەو واڵتانەی‬ ‫ك��ە دی�ك�ت��ات��ۆری تێیاندا رووخ� ��اوە ی��ان خەریكە‬ ‫دەڕووخێ وێكچوونی سەرەكی و بنەمایی لەگەڵ‬ ‫داخوازییە مێژوویی‪ ،‬مەدەنی‪ ،‬فەرهەنگی‪ ،‬سیاسی‬ ‫و كۆمەاڵیەتییەكانی نەتەوەكانی ئێران هەیە‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیە هەوڵ دەدا كە پێش بە پەرەگرتنی دێموكراسی‬ ‫تازەپێگرتوو لە ن��اوچ��ەدا بگرێ تا لە ئاستێكی‬ ‫بەرینتردا نەبێتە هەڕەشە بۆ سەر رێژیم و حكوومەتی‬ ‫ئیسالمی‪ .‬بەاڵم لەم نێوانەدا هێزە ئیسالمییەكان لەم‬ ‫واڵتانەدا بە وشیاریی تەواوەوە دەبێ ئەو راستییەیان‬ ‫لە بەر چاو بێ كە سەرمەشقی شیاو و جێگای‬ ‫رەزام��ەن��دی��ی دەس��ەاڵت��داران��ی رێ��ژی��م ل��ە ت��اران بۆ‬ ‫جیهانی ئیسالم «ویالیەتی رەه��ای فەقیه» بە‬ ‫ناوەندێتی ت��اران ـ قۆم وەك «ام القرای اسالم»‬ ‫دەبێ‪ .‬هەر جۆرە پێوەندی و نزیكایەتی لە الیەن‬ ‫كۆماری ئیسالمییەوە لەم گۆڕەپان و بیاڤانەدا‬ ‫لەگەڵ هێزە شۆڕشگێڕەكانی خاوەن بەریانی جیاواز‬ ‫لەم واڵتانەدا‪ ،‬بۆ بوار رەخساندن و گەیاندنی ئاكام‬ ‫و مەبەست ب��ە ئ��ەم خاڵە (سەرمەشقی شیاوی‬ ‫ویالیەتی فەقیه)یە‪.‬‬ ‫ئ��ەوان بێ گومان بە تەمای خێر و چاكەی‬ ‫خەڵكی واڵتانی عەرەبی‪ ،‬ئیسالمی و دراوسێكان‬

‫كۆماری ئیسالمی‪ ،‬لەمپەرێك لە بەرانبەر دێموكراسیی ناوچەدا‬ ‫ن�ی��ن‪ .‬چ��وون�ك��ە ل��ە ب�ن��ەم��ادا ل��ە م ��اوەی ‪33‬‬ ‫س ��اڵ دەس��ەاڵت��دارێ �ت �ی��ی دی�ن�ی��ی خ��ۆی��ان بە‬ ‫س��ەر ن��ەت��ەوەك��ان��ی ئ�ێ��ران��دا ب��ە كەڵكوەرگرتن‬ ‫لە شەریعەت‪ ،‬یاسا ئایینی و ئیسالمییەكان‬ ‫لە بیری خێر‪ ،‬چاكە‪ ،‬ئەمنییەت‪ ،‬پێشكەوتن‬ ‫و ب��ەخ�ت��ەوەری��ی ن��ەت��ەوەك��ان��ی ئ �ێ��ران نەبوون‪.‬‬ ‫بەم روونكردنەوە و لێكدانەوە كورتە لە رۆڵ‬ ‫و ئامانجە روون و ش��اراوەك��ان��ی «رێژیمی‬ ‫والیی» زیاتر دەتوانین لەو بابەتە بگەین كە‬ ‫بە هەبوونی ك��ۆم��اری ئیسالمی لە ئێراندا‬ ‫ب��ەم ش�ێ��وەی��ە و ب��ەم رۆڵ و پ�ێ�ك�ه��ات��ەوە كە‬ ‫رۆڵگێڕان لە ناوچەدا لە بوارەكانی ناكۆكی‪،‬‬ ‫تێكهەڵچوون‪ ،‬دووب��ەرەك��ی‪ ،‬گێرەشێوێنی و‬ ‫نەسازان لە بەرنامەكان و سیاسەتە سەرەتایی‬ ‫و سەرەكییەكانییەتی‪ ،‬هەروا ناتوانین شایەتی‬ ‫پێشكەوتن‪ ،‬بەهێزبوونی سیستمەكان و ئۆرگانە‬ ‫مەدەنییەكان و پەرەسەندنی دێموكراسی بین‪ .‬لە‬ ‫بنەڕەتدا حكوومەتی دینی ئێران لەمپەرێكی‬ ‫بنەمایی لە بەرامبەر فۆرمگرتن و گەشەی‬ ‫دێموكراسی تازەپێگرتوو لە ناوچەدایە‪ .‬ئەم‬ ‫رێ��ژی �م��ە و س��ەرم��ەش�ق��ی حكوومەتدارییە‪،‬‬ ‫نەتەنیا لە نێوخۆی ئێراندا بۆ ژیان‪ ،‬ئاسایش‪،‬‬ ‫پێشكەوتن و دینی خەڵك سەركەوتوو نەبووە‪،‬‬ ‫بەڵكوو لە دەرەوە و پێوەندییە جیهانییەكاندا‬ ‫متمانەی واڵت و مێژووی ئێرانی لەنێوبردووە‪.‬‬ ‫نەتەنیا ناتوانێ بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی ئێران‬ ‫دابین بكا‪ ،‬بەڵكوو لە بوارگەلی جۆراوجۆر و بە‬ ‫شێوەی ج��ۆراوج��ۆر ب��ەرژەوەن��دی�ی��ە نەتەوەییەكانی‬ ‫نەتەوەكانی ئەم واڵتانەی بە فیڕۆ داوە و تااڵنی‬ ‫كردووە‪ .‬بۆ كۆماری ئیسالمی هیچ جۆرە گۆڕان‬ ‫و گۆڕانكاریی دێموكراتیك لە ناوچەدا جێگای‬ ‫خۆشحاڵی نیە‪ ،‬تەنانەت ئەگەر دوژمنەكانیشی لەم‬ ‫رێگەیەدا وەال بنرێن‪ .‬تەنیا لە گوتاری دیپلۆماتیكدا‬ ‫ئاماژە بە وەها راستییەك دەكات‪ .‬ئەمە لە كاتێكدایە‬ ‫كە پێگە‪ ،‬رێز و هەڵكەوتی لەم ماوەیەدا لەنێو هێزە‬ ‫سیاسییەكان و جەماوەری عەرەب و عەجەمدا لە‬ ‫ناوچە زۆر الواز بووە‪ .‬بەگشتی ئەم گۆڕانكاری و‬ ‫شۆڕشانە لە ناوچەدا لە رەهەندی جۆراوجۆرەوە بە‬ ‫زیانی رێژیمی ئیسالمی بووە‪ .‬چوونكە بۆتە هۆی‬ ‫ئەم دەرەنجامانە‪:‬‬ ‫‪1‬ـ هاوپەیمانەكان و واڵتانی نزیك لەم رێژیمە‬ ‫لەگەڵ ناڕەزایەتیی گشتیدا بەرەوڕوو بوون‪.‬‬ ‫‪2‬ـ ئەو رێژیمانەی كە لە ن�ێ��وەرۆك‪ ،‬مێتۆد و‬ ‫شێوازی دیكتاتۆریدا لەگەڵ كۆماری ئیسالمی‬ ‫یەكسانیی مێژوویی‪ ،‬فكری‪ ،‬بڕوایی و رێبەرییان‬ ‫هەبوو‪ ،‬رووخاون‪.‬‬ ‫‪3‬ـ ئەو داخوازی و ویست و دروشمانەی لە واڵتی‬ ‫خۆیدا سەركوت كردووە كە لە ئاستی بەرباڵودا لە‬ ‫مەراكش تا عێراق لە الیەن خەڵكی ئەم واڵتانەوە‬ ‫بەرز دەكرێنەوە‪.‬‬ ‫‪4‬ـ لەنێو جەماوەری عەرەبدا پێگە و متمانەی‬ ‫خ��ۆی ل��ەدەس��ت داوە‪ .‬نزیكبوونەوەی حەماس لە‬ ‫بزاڤی فەتحی فەلەستین (وەك نموونە)‪.‬‬ ‫‪5‬ـ گ ��رووپ و رێ �ك �خ��راوە ئیسالمییەكان بە‬ ‫راشكاوی رایانگەیاندووە كە نە رێگای ئایەتوڵاڵ‬ ‫خومەینی دەپێون و نە ئەم شێوە و سەرمەشقەی‬ ‫حكوومەتی دینی پەسەند دەكەن‪.‬‬ ‫‪6‬ـ رێبەران و ئەو رێژیمانەی كە لە ناوچەدا‬ ‫رووخ��اون یان ه��ەروا لەگەڵ ناڕەزایەتیی خەڵكدا‬ ‫ب� ��ەرەوڕوون‪ ،‬چەندین دەی��ەی پشت س��ەری��ەك��ە بە‬ ‫درووشمی فریودەرانە و درۆزنانەی پشتیوانی لە‬ ‫فەلەستین و دژایەتی لەگەڵ ئیسرائیلدا بە سەر‬ ‫جەماوەری عەرەب‪ ،‬چارەنووسی واڵت‪ ،‬ئابووری و‬ ‫بەرژەوەندیی نەتەوەییدا بە خراپترین شێوە دەستیان‬ ‫گرتووە‪.‬‬ ‫ئەوەش دەبێ بڵێین كە درووشمی پشتیوانی لە‬ ‫فەلەستین هەمیشە لە ناوچە و لە ئێراندا لە الیەن‬ ‫رێژیمە دیكتاتۆری و ناخەڵكییەكانەوە كەرەسەیەك بۆ‬ ‫سەرەڕۆیی‪ ،‬زەبروزەنگ و سەركوتی داخوازییەكانی‬ ‫خەڵكی ئەم واڵتانە بووە‪ .‬كەڵكوەرگرتن لەم دۆخە لە‬ ‫نێو جەماوەردا هەمیشە بۆتە بەسیجكردنی جەماوەر‬ ‫دژی داخوازیی دێموكراتیكی كۆمەڵگا‪.‬‬ ‫ل���ە ب � �ن� ��ەڕەت� ��ەوە ك� ��ۆم� ��اری ئ �ی �س�لام��ی بە‬ ‫سیاسەتە فەرهەنگی‪ ،‬ئ��ام��ووزش��ی‪ ،‬تەبلیغاتی‬ ‫و دەرم��ان �ی �ی��ەك��ان �ی��ەوە ب��ۆ ت��وێ��ژە ك��ەم��داه��ات و‬ ‫پ�ل��ە خ��وارەك��ان��ی ك��ۆم��ەڵ�گ��ا ه��ەوڵ��ی یارگیری‪،‬‬ ‫بەدەستهێنانی پشتگیری‪ ،‬متمانە و ن�ف��ووز بۆ‬

‫خۆی دەدات‪ .‬ئەم رێژیمە پاڵپشتێكی گەورەی لە‬ ‫هاوپەیمانییە لەرزۆكە نائەخالقی و نادینییەكان‬ ‫بۆ لەنێوبردنی دژب��ەران��ی خ��ۆی هەیە‪ .‬بە هۆی‬ ‫ئ��ەزم��وون��ی زی��ات��ر ل��ە س��ێ دەی��ە ل��ە ه��اوك��اری و‬ ‫نزیكی لەگەڵ دیكتاتۆرەكان و ستەمكارانی ناوچە‬ ‫و پشتیوانی و هاوڕێیی لەگەڵ هێزە رادیكاڵ‬ ‫و ت��ون��دڕەوەك��ان و ه��ەروەه��ا پشتیوانیی م��اددی و‬ ‫مەعنەوی لە تێرۆریزمی دینی ـ مەزهەبی لە‬ ‫ناوچەدا تا شوێنێك كە لە پایتەختی خۆیدا شەقام‬ ‫بە ناوی تێرۆریستە ئیسالمییەكان ناودێر دەكا‪.‬‬ ‫لە دڵی یاسای بنەڕەتی‪ ،‬شەریعەت و تیئۆریی‬ ‫ئ��ەم رێژیمە و حكوومەتی س��ەرچ��اوەگ��رت��وو لێی‬ ‫تێرۆریزم‪ ،‬تۆتالیتاریزم‪ ،‬ئیدئۆلۆژیی ئیسالمی‪،‬‬ ‫ناردنەدەرەوەی شۆڕش‪ ،‬ناكۆكی و لێكدژی لەگەڵ‬ ‫چەمكەكانی كۆمەڵگا مۆدێڕن و دێموكراتیكەكان‬ ‫هەمیشە سەر هەڵ دەدات‪ .‬ئەم رێژیمە زایەڵەی‬ ‫ئیدئۆلۆژییەكی ئیسالمی‪ ،‬هێرشبەر و قەیران‬ ‫خولقێن ب��ۆ ئ �ێ��ران‪ ،‬ن��اوچ��ە و جیهان ل��ە بواری‬ ‫دێموكراسی‪ ،‬سیستمە خەڵكییەكان و ئازادییە‪.‬‬ ‫ب � ��ەرەوڕووی ه��ەر چەشنە ه��زری ئیسالمی كە‬ ‫بڕوای بە پێكەوەهەڵكردن و سەرمەشقی سیاسی‬ ‫نزیك بە كۆمەڵگای دێموكراتیك و ك��راوە هەبێ‪،‬‬ ‫دەبێتەوە‪ .‬ئەم رێژیمە و ئیدئۆلۆژییەكەی لەگەڵ‬ ‫دیپلۆماسیی ن �ی��زام��ی‪ ،‬ئەمنییەتی‪ ،‬م��اڵ��ی و‬ ‫تەبلیغاتی هەڕەشەیەكی سەرەكی و بنەمایی بۆ‬ ‫هزری نوێ‪ ،‬بڕوای ئازاد‪ ،‬ئاسایش و چارەنووسی‬ ‫خ��ەڵ��ك و واڵت��ان��ی ن��اوچ��ەی��ە‪ .‬ه��ەر ب��ۆی��ە ژی��ان و‬ ‫بەردەوامیی سیستمە خەڵكی و شۆڕشگێڕییەكان‬ ‫كە لە سەرەتای رێگای ئەزموونكردنی بەشداریی‬ ‫ئ��ازاد و هەڵبژاردن بۆ حكوومەتێكی خەڵكین لە‬ ‫الیەن بەرنامەكانی حكوومەتی ئیسالمیی تارانەوە‬ ‫ل��ە ب���ەردەم ه��ەڕەش��ە و مەترسیی سەرەكیدایە‪.‬‬ ‫چوونكە ئەم سیستمە سیاسی و تیۆرییە بڕوایی ـ‬ ‫ئیدئۆلۆژیكییە لە ماوەی سی ساڵ دەسەاڵتدارێتی‬ ‫بە سەر ئێراندا گەورەترین و سەرەكیترین سەرچاوەی‬ ‫فكری‪ ،‬س��ۆزداری‪ ،‬مەزهەبی و عەمەلیاتی بۆ‬ ‫گەشە‪ ،‬بەردەوامی و پەرەپێدانی تیرۆریزم و ئاڵۆزی‬ ‫لە ناوچەدا لە رەهەندی جۆراوجۆرەوە بووە‪.‬‬ ‫لە بنەڕەتەوە بنەما فكری و بڕواییەكانی ئەم‬ ‫هزرە كە بەشگەلێكی جۆراوجۆر لە ژیانی سیاسی‬ ‫و رك��ەب��ەری�ی��ە ف�ك��ری ـ ب��ڕوای�ی��ەك��ان��ی كۆمەڵگا‬ ‫ئیسالمییەكان لەخۆ دەگرێ لەسەر تەوەری فكری‬ ‫و بڕوایی ویالیەتی رەهای فەقیه و ئیدئۆلۆژیی‬ ‫ئیسالمی بنیات نراوە كە بڕوای بە مودیرییەتی‬ ‫جیهانی و بەدەستەوەگرتنی رێنیشاندەری و رێبەریی‬ ‫جیهانی ئیسالمە‪ .‬ئ��ەم كۆمەڵە فكرییە لەسەر‬ ‫بنەمای گوتارێكی زۆر خەست و هێرشبەرانە كە‬ ‫خۆی بە سەرپەرەستی خوێندنەوەیەكی پاوانخوازانە‬ ‫لە ئیسالمی نابی محەممەد دەزان��ێ كە رەوایی‬ ‫خۆی لە نێوخۆی ئێراندا لە بەیانیی شۆڕش و بە‬ ‫گوتاری هەق و ناهەق لە نێو هێزە سیاسییەكانی‬ ‫نێوخۆی ئێران بۆ سڕینەوە و رەتكردنەوەی ئەوان‬ ‫بە ك��ار ب��رد‪ .‬خاڵی وەڕێكەوتی گوتاری دینیی‬

‫رادیكاڵ لە الیەن كۆماری ئیسالمییەوە كە هەڕەشە‬ ‫لە جوواڵنەوە و داخوازییە دێموكراتیكەكانی خەڵكی‬ ‫ناوچەش دەكات لە بەیانیی شۆڕش و لە رێگەی‬ ‫رێنوێنیی دەزگای فكری‪ ،‬سیاسی و ئەمنییەتی‬ ‫كۆماری ئیسالمی دەستی پێكرد‪.‬‬ ‫ئ��ەم دەسپێكە هەنگاوێكی ب��ەرب�ڵاو ب��وو بۆ‬ ‫س��ەرك��وت و وەالن��ان��ی ن��ەت��ەوەك��ان‪ ،‬رووناكبیران‪،‬‬ ‫جیابیران‪ ،‬سێكۆالرەكان‪ ،‬چەپەكان‪ ،‬ئیسالمخوازە‬ ‫نائیدئۆلۆژیكەكان و هتد ‪ . ..‬ئەم هزرە ئەمڕۆ بە‬ ‫ئەزموونی زۆر مەترسیدار ئەم بەریان و هێزانە لە‬ ‫واڵتانی خوازیاری گۆڕانی ناوچەدا دەخاتە بەردەم‬ ‫هەڕشە و تێكدانەوە‪ .‬ئەم بیرۆكەیە لە هەوراز و نشێوی‬ ‫خۆیدا ئەزموونی دەستێوەردان لە رۆژهەاڵتی ناڤین و‬ ‫واڵتانی ئیسالمی هەیە كە لە پاڵ هێزە تێرۆریستی‬ ‫و توندڕەوە ئیسالمییە سووننەكاندا لە زۆر بواردا بە‬ ‫دوای یەك ئامانج و خاڵی هاوبەشەوەیە كە ئەویش‬ ‫دوژمنایەتی لەگەڵ كۆمەڵگای ئازاد و ئازادییە‪.‬‬ ‫لە بنەڕەتەوە ئەمانە هەر چەشنە هەنگاونانی خەڵك‬ ‫بەرەو الی دیاریكردنی چارەنووسی سیاسیی خۆیان‬ ‫ناتوانن قبووڵ بكەن چوونكە ئەوە بە ناتەبا لەگەڵ‬ ‫خوێندنەوەیەكی رادیكاڵ و توندوتیژ لە ئیسالم و‬ ‫بڕوای خۆیان دەزانن‪.‬‬ ‫ئ��ەم رێژیمە دینی و بڕواییە ب��ە دۆزینەوەی‬ ‫كەسانی پلە ‪ 3‬و ‪ 4‬لە نێو شیعەكان و سووننەكاندا‬ ‫بە شێوەی جۆراوجۆر ئەوان گیرۆدەی بیركردنەوەی‬ ‫خ��ۆی دەك��ات و لە رێگەی دان��ی ب��ەش‪ ،‬پ��وان و‬ ‫ه��ەڵ �ك��ەوت��ی ئ��ام��ووزش��ی‪ ،‬م��اڵ��ی‪ ،‬ئ ��اب ��ووری و‬ ‫فەرهەنگی دەیانخاتە تۆڕێكەوە كە هەر كامیان‬ ‫ل��ە ق��ۆن��اغ��ی ج ��ۆراوج ��ۆردا وەك ك��ەرەس��ەی��ەك بۆ‬ ‫بەرەوپێشبردنی ئامانج و پڕۆژەكانی بە كار دەبرێن‪.‬‬ ‫وەها رێژیمێك بەم ئیدئۆلۆژییەوە و كەڵكوەرگرتن‬ ‫لە سەرچاوەی گ��ەورەی ماڵی و داهاتی نەوت‪،‬‬ ‫خ��اوەن��ی دەس��ەاڵت�ێ �ك��ی زۆر ب ��ەرز ب��ۆ تێكدانی‬ ‫ئاسایش‪ ،‬نەزم و هاوسەنگییەكانی ناوچەیە‪ .‬ئەم‬ ‫رێژیمە تەواوی جوواڵنەوە ئیسالمی و خەڵكییەكان‬ ‫لە ناوچەدا لە رێڕەوی كۆمەڵەی فكریی ویالیەتی‬ ‫فەقیه و پەیامی شۆڕشی ئیسالمی دەزانی‪ .‬لەبەر‬ ‫ئەم بنەمایە ئەو هەقە بۆ خۆی بە پارێزراو دەزانێ‬ ‫كە بەرەوڕووی نەزم و داخوازییەكانی ناوچە و هێزە‬ ‫جۆاروجۆرە كۆمەاڵیەتییەكان ببێتەوە‪.‬‬ ‫پۆتانسیەلێكی گەورە لە شێوەی تێرۆریستی‪،‬‬ ‫دەس �ت �ێ��وەردان‪ ،‬بارمتەگرتن‪ ،‬تەبلیغی چاالكیی‬ ‫خۆكوژی‪ ،‬گیرە شێوێنی لە ئاشتیی عەرەبەكان‬ ‫و ئ �ی �س��رای �ی��ل‪ ،‬پ��رس��ی ف��ەل��ەس�ت�ی��ن ل��ە رێگەی‬ ‫دەستوپێوەندییەكانی خۆی و بزاڤەكانی سەر بە‬ ‫خۆی لە ناوچەدا تەنیا بەشێك لە چاالكییەكانی‬ ‫لەم پێوەندییەدایە‪ .‬هەر بۆیە هێز و دەسەاڵتەكانی‬ ‫ناوچە و نێونەتەوەیی لەوە بە درووستی ئاگادارن‬ ‫كە هەر جۆرە پڕۆژەی دێموكراتیك و وەرچەرخانی‬ ‫بنەمایی بۆ ناوچە كە ببێتە هۆی ئاكامگەلێك‬ ‫وەك‪:‬‬ ‫ن��ەم��ان��ی ه��ۆگ��ری��ی الوان و هێزە‬ ‫‪ -1‬‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪ -‬سیاسییەكان ب��ەرەوالی تێرۆریزمی‬

‫ئیسالمی‬ ‫پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ و یاسا‬ ‫‪ -2‬‬ ‫توندوتیژەكانی شەریعەت (روو وەرگێڕان لێیان)‬ ‫ئاسایش و سەقامگیری لە ئابووری‪،‬‬ ‫‪ -3‬‬ ‫بازرگانی و مافەكانی مرۆڤدا‬ ‫گەشەی ئورگانە كۆمەاڵیەتییەكان‬ ‫‪ -4‬‬ ‫و كۆمەڵگای م��ەدەن��ی و ب��ەرزب��وون��ەوەی پێوەرە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان لە بواری جۆراوجۆردا‬ ‫الوازبوونی ئیسالمخوازیی رادیكاڵ و‬ ‫‪ -5‬‬ ‫هێرشبەر كە بەستێنێك بۆ ناڕەزایەتیی گشتی دژی‬ ‫رۆژئاوا دەبێ‪.‬‬ ‫پێكهاتنی واڵتی فەلەستین و كێشەی‬ ‫‪ -6‬‬ ‫عەرەب و ئیسراییل‬ ‫ل��ە نێوچوونی رێژیمە دیكتاتۆر و‬ ‫‪ -7‬‬ ‫سەرەڕۆكان لە ناوچەدا‬ ‫گ��ەش��ەی ك��ەش و ه��ەوای گوتاری‬ ‫‪ -8‬‬ ‫سیاسی و بەشداریی گشتیی خەڵك لە سیاسەت‬ ‫و چ��ارەن��ووس��ی ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی ل��ەگ��ەڵ سیاسەتە‬ ‫تێكدەرانە و ئ��اژاوەگ�ێ��ڕان��ەك��ان و دەستێوەردانی‬ ‫حكوومەتی دینیی تاراندا بەرەوڕوو دەبێ‪.‬‬ ‫ئەمە بەشێكی بچووك لە ئاكامەكانی بزاڤەكان‬ ‫و پ��رۆژە دێموكراتیكەكانە كە دەنگی لە كاتی‬ ‫رووخانی س��ەدام لە عێراق و تالیبان و ئەلقاعیدە‬ ‫لە ئەفغانستان بە گوێ دەگا كە لە قۆناغەكانی‬ ‫دواتردا رەهەندێكی بەرینی لە گۆڕان و گۆڕانكاری‬ ‫لە ناوچەدا لە خۆ گرتووە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەوە راستییەكە‪ ،‬كە كۆماری ئیسالمی و‬ ‫دەزگای سیاسی‪ -‬ئەمنییەتی و دیپلۆماسیی ئەو‬ ‫بە كەڵكوەرگرتن لە دۆالرە نەوتییەكان و سەرچاوە‬ ‫نەتەوەییەكان و دارای ��ی زۆری خەڵكانی ئێران‬ ‫هەر جۆرە رێكخستن و سەرمەشقێك بۆ گۆڕان و‬ ‫بەشداریی مەدەنیی خەڵك بۆ ئازادی‪ ،‬دادپەروەری‪،‬‬ ‫دێموكراسی‪ ،‬پێشكەوتن و پەرەسەندنی لە ناوچەدا‬ ‫ت�ێ��ك دەدا و ب��ەش �ێ��وەی ج ��ۆراوج ��ۆر ل��ە رێگەی‬ ‫پشتگیری ل��ە گ��رووپ��ە سەلەفی و رادیكاڵەكان‬ ‫و تالیبان و ئەلقاعیدە لە هەر واڵتێكدا بە پێی‬ ‫هەڵكەوت و بەستێنی فەرهەنگی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‬ ‫و سیاسی هەوڵ دەدا كە بە پێكهێنانی ئاڵۆزی‪،‬‬ ‫بشێوی و ه��ەروەه��ا پێكهێنانی بێ‪‎‬هیوایی لە‬ ‫كۆمەڵگا و لە نێو هێزە سیاسییەكانی خوازیاری‬ ‫تێپەڕینی دێموكراتیك بە ئامانجەكانی خۆی بگا‬ ‫و سەرمەشق و هەوڵەكانی خەڵكی ئەم واڵتانە بۆ‬ ‫كۆمەڵگا و سیستمێكی دێموكراتیك كە لە الیەن‬ ‫زۆری�ن��ەی كۆمەڵگاوە پشتیوانی لێ دەك��رێ لە‬ ‫رێگەی سیاسەتە تێكدەرانەكانی خۆیەوە تووشی‬ ‫شكست بكات و ئەوان بەرەوالی شەڕی نێوخۆیی‪،‬‬ ‫ئاڵۆزی و بشێوی و ئەو پەڕی شكست و نامرادی‬ ‫ببات‪ .‬بەڕاستی پێڕەوی لە سیاسەتەكان‪ ،‬دروشمەكان‬ ‫و بیرۆكەكانی دەسەاڵتدارانی دینیی ئێران بۆ هەر‬ ‫هێزێكی سیاسی‪ -‬مەزهەبی و كۆمەاڵیەتی لە‬ ‫ناوچەدا زایەڵە و نموونەی ئەم پەندە ئێرانییەیە كە»‬ ‫هەر كەسێك رێنوێنی كوندەپەپوو بێ لە وێرانەوە‬ ‫سەر دەردێنێ‪».‬‬

‫ژمارە ‪ 567‬ـ ‪22‬ی ئۆكتۆبری ‪2011‬‬

‫شەهاب خالیدی‬ ‫ب��ەش��ار ئ��ەس��ەد‪ ،‬س��ەرك��ۆم��اری دیكتاتۆری‬ ‫سووریە هەڕەشەی ئ��ەوەی ك��ردووە كە «ئەگەر‬ ‫هێزە نێونەتەوەییەكان تەنانەت یەك موشەكیش لە‬ ‫شاری دیمەشق بدەن‪ ،‬من بە هاوكاری و پشتیوانیی‬ ‫رێژیمی ئێران دەتوانم لە ماوەی شەش سەعاتدا‬ ‫بە داخستنی تەنگە ئاوییەكان‪ ،‬ئاورتێبەردانی‬ ‫چاڵە نەوتییەكان‪ ،‬گواستنەوەی بە سەدان موشەك‬ ‫بۆ بەرزاییەكانی گ��واڵن بە ئامانجی پێكانی‬ ‫شاری تالڤیڤ‪ ،‬رۆژهەاڵتی نێوەڕاست بخەمە‬ ‫نێو ئاورێكی وەها بەرباڵو و گەورە كە تەنانەت‬ ‫دەزگ��ا سیخوڕییەكانی ئیسرائیل بیریشیان لێ‬ ‫نەكردبێتەوە»‬ ‫ن���اوب���راو ب���ەو ه��ەڕەش��ان��ە وی��س��ت��ووی��ەت��ی كە‬ ‫ناڕازییانی نێوخۆیی واڵت ل��ەوە بترسێنێ كە‬ ‫دژایەتی لەگەڵ رێژیمەكەی و سووربوون لەسەر‬ ‫ل��ەن��اوب��ردن��ی رێ��ژی��م��ەك��ەی هیچ دەسكەوتێكی‬ ‫بۆ ئ��ەوان‪ ،‬بێجگە لە زەرەر و زیانی م��اددی و‬ ‫گیانی بە دواوە نابێ و هەروەها ویستوویەتی كە‬ ‫كۆمەڵگای جیهانی لە پشتیوانیكردنی خەڵكی‬ ‫ناڕازی پەشیمان و دڵسارد بكاتەوە‪.‬‬ ‫موعەممەر قەزافیش كاتێك كە ناتۆ هێرشی‬ ‫كردە سەر بنكە نیزامییەكانی لە لیبی‪ ،‬هەڕەشەی‬ ‫ئ���ەوەی ل��ە ناتۆ ك��رد ك��ە ئ��ەگ��ەر ب����ەردەوام بێ‬ ‫لەسەر هێرشەكانی‪ ،‬ئەوانیش بەرەی شەڕەكانیان‬ ‫دەگوازنەوە بۆ نێو قوواڵیی خاكی ئورووپا و هەتا‬ ‫ژن و منداڵەكانیشیان لەو هێرشانەی گەلی لیبی‬ ‫بێبەش نابن‪ .‬بەاڵم دواتر جیهان شاهیدی ئەوە بوو‬ ‫كە ئەو هەڕەشانەی ناوبراو هیچ كاریگەرییەكی‬ ‫نەرێنی ل��ەس��ەر ورەی ب���ەرزی شۆڕشگێڕانی‬ ‫لیبیایی دانەنا و ناتۆیشی لەو هێرشانە پەشیمان‬ ‫و دڵسارد نەكردەوە‪ ،‬چوونكە گەلی لیبی بڕیاری‬ ‫كۆتایی خۆیانیان داب��وو كە ئیدی قەزافییان‬ ‫ناوێ‪ ،‬بۆیە لەو شەڕەدا سەركەوتن و كۆتاییان بە‬ ‫دەسەاڵتی قەزافی هێنا‪.‬‬ ‫ل��ەم��ەڕ ئ����ەوەی ك��ە ب��ەش��ار ئ��ەس��ەدی��ش بەو‬ ‫ه��ەڕەش��ان��ە چ��ەن��دە دەت��وان��ێ ورەی ب���ەرزی ئەو‬ ‫شۆڕشگێڕانەی كە بڕیاری رووخاندنی رێژیمی‬

‫دیكتاتۆری بچووك پشتی بە كێ قایمە؟‬ ‫دیكتاتۆری بەشار ئەسەدیان داوە دابەزێنێ و‬ ‫بە چۆكدا بێنێ‪ ،‬ل��ێ��رەدا بە كورتی ئ��ام��اژە بە‬ ‫چارەنووسی هێندێك لەو دیكتاتۆرانەی سەدەی‬ ‫بیستەم دەكەم كە بۆ درێژەدان بە دەسەاڵتی خۆیان‬ ‫تەنیا بیریان لە سەركوتی نەیارەكانیان دەكردەوە‪.‬‬ ‫یەكێك لەو دیكتاتۆرانە كە بە باڵوكردنەوەی‬ ‫ئیدە ناسیۆنالیستی و دژە كۆمۆنیستییەكانی‬ ‫خۆی و بە دژایەتیكردنی جوولەكەكان توانیبووی‬ ‫ناوبانگێك بۆ خۆی دەربكات ئادۆڵف هیتلر بوو‬ ‫كە لە ساڵی ‪1933‬دا توانی دەسەاڵت لە واڵتی‬ ‫ئاڵماندا بە دەس��ت��ەوە بگرێ‪ .‬ن��اوب��راو لە پێناو‬ ‫سەرخستنی ئیدەكانی خۆیدا‪ ،‬بەتایبەت لە بواری‬ ‫دژایەتیكردنی جوولەكەكان‪ ،‬دەستی لە هیچ‬ ‫جینایەتێكی دژی مرۆڤی نەپاراست و بیری‬ ‫لە داگیركردنی جیهان و دامەزراندنی رایشی‬ ‫هەزاران ساڵە دەكردەوە‪ ،‬بەاڵم لە كۆتاییدا بستێك‬ ‫عەرز نەما كە لە سەری بژی و‬ ‫بۆ خ��ۆی كۆتایی بە ژیانی‬ ‫خۆی هێنا‪.‬‬ ‫سەدام حوسێن‪ ،‬دیكتاتۆری‬ ‫ئ���ەوك���ات���ی ع���ێ���راق���ی���ش كە‬ ‫حیزبەكەی لە ساڵی ‪1968‬دا‬ ‫دەسەاڵتی بەدەستەوە گرتبوو و‬ ‫بۆ خۆیشی لە ساڵی ‪1979‬‬ ‫بە لەسەركارالبردنی حەسەن‬ ‫ئەلبەكر ب��ب��ووە سەركۆماری‬ ‫ع��ێ��راق‪ ،‬بیری ل��ە دەسەاڵتی‬ ‫ه��ەت��اه��ەت��ای��ی دەك��������ردەوە و‬ ‫ل���ە پ��ێ��ن��او ئ����ەو دەس���ەاڵت���ە‬ ‫هەتاهەتاییەدا دەستی لە هیچ‬ ‫ج��ی��ن��ای��ەت��ێ��ك دژی گەالنی‬ ‫ع��ێ��راق ن��ەپ��اراس��ت‪ ،‬ب���ەاڵم لە‬ ‫ب��ەرام��ب��ەر ه��ێ��رش��ی ئامریكا‬ ‫و ه��اوپ��ەی��م��ان��ەك��ان��دا كەمتر‬ ‫ل���ە م��ان��گ��ێ��ك ت���وان���ی خۆی‬ ‫رابگرێ و لە كۆتاییدا تەنیا‬

‫ژێرزەمینێك مابوو كە خ��ۆی تێدا بشارێتەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم دیمان كە ئەو دیكتاتۆرەیان چۆن لەو كون‬ ‫دەرهێناو بە سزای عاداڵنەی خۆی گەیاند‪.‬‬ ‫هەروەها ژنراڵ پینوشەش كە لە ساڵی ‪1973‬دا‬ ‫بە كودیتایەك دژی «سالوادور ئالندە» هاتبووە‬ ‫سەركار و لە س��ەردەم��ی دەس��ەاڵت��داری��ی خۆیدا‬ ‫دەستی دایە سەركوتی نەیارانی خۆی‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫كوشتوبڕی بەكۆمەڵی كۆمۆنیستەكان‪ ،‬تەنیا ‪17‬‬ ‫س��اڵ توانی بەسەر گەالنی واڵتەكەیدا حوكم‬ ‫بكات و لە كۆتاییدا لە نەخۆشخانەیەكی نیزامی‬ ‫لە ش��اری سانتیاگۆدا بە ئەوپەڕی رەزاڵ��ەت و‬ ‫داماوییەوە گیانی لەدەست دا‪.‬‬ ‫لە راستیدا گەیشتن بە ئامانجە ئیدئۆلۆژیكەكان‬ ‫بەشێك ل��ە ئامانجی دیكتاتۆرەكانی سەدەی‬ ‫بیستەم بوو‪ ،‬بۆیەش سەدەی بیستەم وەك سەدەی‬ ‫ش��ەڕی ئیدئۆلۆژییەكان ن��اس��راوە‪ ،‬ب��ۆ نموونە‬

‫نازیسم لە ئاڵمان بە شوێن ئامانجە فاشیستەكانی‬ ‫خ���ۆی و ئیستالینیزم ب��ە ش��وێ��ن��ی ئامانجە‬ ‫كۆمۆنیستییەكانی خۆی كەوتبوو‪.‬‬ ‫رابردووی ئەو دیكتاتۆرانە ئەو راستییەمان بۆ‬ ‫دەردەخات كە هەر دەسەاڵتێك چەندیش بەهێز بێ‪،‬‬ ‫ناتوانێ لە بەرامبەر ئیرادەی خەڵكی ناڕازی‬ ‫و زوڵملێكراودا خ��ۆی راگ��رێ و مەحكووم بە‬ ‫لەناوچوونە‪ .‬بۆیە بەشار ئەسەدیش كە بێگومان‬ ‫ئاگاداری رابردووی ئەو دیكتاتۆرانەیە‪ ،‬دەبێ باش‬ ‫بزانێ كە ناوبراو لە دیكتاتۆرەكانی بەر لە خۆی‬ ‫وەك هیتلێر‪ ،‬موسولینی‪ ،‬سەدام حوسێن‪ ،‬پینوشە‬ ‫و تیتوو و ‪ ..‬بەهێزتر نیە كە بتوانێ بە زەبری‬ ‫سەركوت و كوشتوبڕ و هەڕەشەكردن دەسەاڵتی‬ ‫لەرزۆكی خۆی رابگرێ و لە ئاكامدا‪ ،‬بێگومان‬ ‫لە نێو خوێنی خەڵكی ناڕازیدا دەخنكێ‪.‬‬

‫هەورامان لە ماتەم و شینی جەنگاوەرانی خۆرەتاودا گریا‬ ‫ناسر ساڵحی ئەسڵ‬

‫ب��ە چاوخشانێك ب��ە س��ەر الپەڕەكانی‬ ‫مێژووی پڕ ه��ەوراز و نشێوی نەتەوەی‬ ‫ك�����ورددا دەردەك������ەوێ ه��ێ��ن��دێ��ك ت��اق��م و‬ ‫گرووپی زڕەكوردی بەستراوە بە دوژمن‪،‬‬ ‫خەیانەتیان بە خاك و نیشتمان و رۆڵەكانی‬ ‫نەتەوەكەیان كردووە‪.‬‬ ‫ی��ەك��ێ��ك ل��ە چ��ەن��دی��ن ن��م��وون��ەی ئەو‬ ‫ك����ردەوە ن��ام��رۆڤ��ان��ەی��ە‪ ،‬ك��ە ل��ە مێژووی‬ ‫هاوچەرخی نەتەوەی كورددا دەمێنێتەوە‪،‬‬ ‫ت��ەح��وی��ل��دان��ەوەی ح����ەوت ت��ێ��ك��ۆش��ەر و‬ ‫پ��ێ��ش��م��ەرگ��ەی ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕی حیزبی‬ ‫دێموكراتی كوردستانی ئێران‪ ،‬لە الیەن‬ ‫تاقمێك بە ناوی «بزووتنەوەی ئیسالمی»‬ ‫بە رێژیمی كۆماری ئیسالمیی ئێرانە‪.‬‬ ‫لە پاییزی ساڵی ‪1375‬ی هەتاوییدا‪،‬‬ ‫ح���ەوت تێكۆشەری حیزبی دێموكرات‬ ‫ب��ە ن��اوەك��ان��ی « حەمە ع��ەزی��ز قادری‪،‬‬ ‫ئ��ەرش��ەد رەزای���ی‪ ،‬ع��ەدن��ان ئیسماعیلی‪،‬‬ ‫موزەفەر كازمی‪ ،‬مەعرووف سۆهرابی‪،‬‬ ‫یونس محەممەدپوور و داری��وش ئیسالم‬ ‫دوست» لە كاتی گەڕانەوە لە ناو خاكی‬ ‫حكوومەتی هەرێمی كوردستان‪ ،‬لە الیەن‬ ‫چەكدارەكانی بزووتنەوەی ئیسالمی‪ ،‬بە‬ ‫ن��اوی میوانداری و پێڕاگەیشتنەوە بە‬

‫قوڵبەستراوی تەحویلی كۆماری‬ ‫پەت و سێدارە دران���ەوە‪ .‬ئ��ەوان ئەو‬ ‫هەڵۆ تیژبااڵنە ب��وون كە رێژیمی‬ ‫ك��ۆم��اری ئیسالمی ه��ی��چ وەخت‬ ‫نەیتوانی دەستی بە شاباڵی ئەوان‬ ‫رابگات و خوێناوییان بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەك ع��ادەت��ی هەمیشەیی خۆیان‬ ‫پەنایان بردە بەر خۆفرۆشان و كاسە‬ ‫لێسەكانی خ��ۆی��ان ت��ا هەڵۆكانی‬ ‫دێموكرات راو بكەن‪.‬‬ ‫بە وردب��وون��ەوە و سەرنجدان بەو‬ ‫پ��ی�لان��ەی ك��ۆم��اری ئیسالمی بە‬ ‫هاوكاریی ب��زووت��ن��ەوی ئیسالمی‪،‬‬ ‫دەردەك��ەوێ كە مەبەستی ئەوان بۆ‬ ‫لەداوخستنی تێكۆشەرانی دێموكرات‬ ‫و تەحویلدانەوەیان بە رێژیمی خوێن‬ ‫و جینایەت‪ ،‬بۆ بە چۆكداهێنانی‬ ‫پێشمەرگەكانی حیزبی دێموكرات‬ ‫و پێكهێنانی ت��رس و دڵ��ەڕاوك��ێ لە ناو‬ ‫كۆمەاڵنی خەڵكی كوردستاندا بووە‪.‬‬ ‫یەخسیركراوەكانی دێموكرات‪ ،‬كە لە‬ ‫مەكتەبی قاسملووی رێبەردا راهاتبوون‪،‬‬ ‫سلوولەكانی زیندانی پاوە و دیزڵ ئابادیان‬ ‫بە خۆڕاگری و پێداگری و ورەبەخشی و‬ ‫ئیلهام بەخشی لە تێكۆشەرانی رێگای‬ ‫رزگ��اری��ی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ك��ردە ژوانگەی‬ ‫خ��ۆزگ��ە و ئ��اوات��ەك��ان��ی ئەویندارانی‬

‫نیشتمان و كوردستان بۆ ژیانێكی شیاو‬ ‫و شایانی ئینسان و بۆ بەربەرەكانێكردن‬ ‫لەگەڵ ستەم و نابەرابەریی نەتەوایەتی و‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪.‬‬ ‫لە رێكەوتی ‪26‬ی خاكەلێوەی ‪1383‬ی‬ ‫هەتاوییدا‪ ،‬رێژیمی كۆماری ئیسالمی لە‬ ‫ژێر گوشاری بیروڕای گشتیی جیهان‬ ‫و چاالكانی مافی مرۆڤ و دۆستانی‬ ‫حیزبی دێموكراتدا‪ ،‬ناچار بوو پ��ەردە لە‬ ‫س��ەر ئ��ەو تاوانە هەڵداتەوە و ئاشكرای‬

‫بكات كە شەش كەس لەو تێكۆشەرانەی‬ ‫حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران‪،‬‬ ‫دوای تەحویلدانەوەیان و پ��اش ئ��ازار و‬ ‫ئەشكەنجەی جەستەیی و رۆح��ی‪ ،‬بێ‪‎‬‬ ‫دادگ��ای��ی��ك��ران ل��ە الی���ەن جەلالدەكانی‬ ‫رێژیمی پەت و سێدارەوە ئیعدام كراون‪.‬‬ ‫ساڵو لە رۆحی پاكی ئەو شەهیدانە و‬ ‫هەموو شەهیدانی رێگای رزگاریی كورد‬ ‫و كوردستان‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫جووت حەوت‬ ‫هەوراز‬

‫ـ هەاڵ دیسان هەاڵی تیرۆریزمە و كۆماری‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬دیسان تەپڵی ریسوایی لێدراوە و‬ ‫ئەحمەدی نژاد دەڵێت‪« :‬تیرۆر كاری ئەوانەیە‬ ‫كە فەرهەنگیان نیە»‪ .‬هەڵبەت وەلی فەقیه‬ ‫لە كرماشان وەالمێكی باشی دایەوە كە وتی‪:‬‬ ‫«ل��ە م��ەو ب��ەدوا رەنگە ه��ەر پێویستمان بە‬ ‫سەركۆماریش نەبێت»‪ .‬تا مەحمود بێت و بەو‬ ‫راشكاوییە بە خۆی و خامنەیی و سەروبنی‬ ‫رێژیم نەڵێ بێ فەرهەنگی ب��ێ‪ ..‬ئەوەی‬ ‫دیكە‪ ،‬مەهدی تائیب‪ ،‬بەرپرسی قەرارگای‬ ‫ع��ەم��ار دەڵ���ێ���ت‪« :‬ب��اڵ��ی��ۆزی عەرەبستان‬ ‫ئەوەندەی ناهێنێ كە تێرۆری بكەین‪ ،‬ئێمە‬ ‫بمانهەوێت‪ ،‬خودی «شاعەبدوڵال»یان تیرۆر‬ ‫دەكەین»‪ .‬پیاو بڵێ چی؟ بێ فەرهەنگی‬ ‫بێ دیسیپلینی بەدفەر‪.‬‬ ‫ب��ۆم��ان دەردەك������ەوێ ك��ە ت��ی��رۆری��زم بەپێی‬ ‫كێشانەیە‪ ،‬بۆ نموونە باڵیۆز نرخی كەمتر لە‬ ‫شاعەبدوڵاڵیە‪ ،‬كەواتە تیرۆركردنی كارێكی‬ ‫دژە فەرهەنگییە و پیاو ئەگەر دەیهەوێت‬ ‫شانبەشانی مەحموود و ئ��ەوان خزمەت بە‬ ‫كولتووری رەسەن و فولكلۆری ئێران بكات‬ ‫دەبێ كەسی گەورە تیرۆر بكات‪.‬‬ ‫لەخۆڕانیە ك��ە ج��ووت ح��ەوت هەمیشە بە‬ ‫گومانەوە لە ك��اری فەرهەنگی دەڕوانێت‬ ‫و تەنانەت پێی وایە باشترە فەرهەنگ لە‬ ‫سیاسەت جیا بكرێتەوە با خودای نەخواستە‬ ‫ئێمەش نەبینە فەرهەنگی و موسەقەف وەكوو‬ ‫مەحموود‪.‬‬ ‫ـ ئەحمەد جەننەتی‪ ،‬دیاردەی سەرسوڕهێنەری‬ ‫هاوچەرخ لە نوێژی هەینی تاران فەرموویەتی‬ ‫«ئ���ەوەش بەشێك ل��ە قوڕبەسەرییەكانمانە‬ ‫كە ژنان دەچنە زانكۆ و دەخوێنن»‪ .‬ئەی‬ ‫هەژارەكە! بەخوا زۆر گوناحە‪ .‬خۆزگە ژنان‬ ‫لە جێی زانكۆ چووبانە ح��ەوزەی قوم‪ ،‬ئەو‬ ‫دەم دەمانبینی حاجی ئاغا چ��ۆن كەیفی‬ ‫ساز دەبوو‪ .‬هەڵبەت پێم وابێ بەشی دیكەی‬ ‫قوربەسەرییەكانیان ئەوەیە كە كوڕانیش هەر‬ ‫دەچ��ن��ە زان��ك��ۆ‪ .‬باشە ئ��ەم زان��ك��ۆی��ە چییە‬ ‫هەموو كەس پێی خۆشە بچێت و لە جیاتی‬ ‫شووتی فرۆشی و دەالكی و ماتۆڕچییەتی‬ ‫و نەوت فرۆشی و هەزار كاری بە سوودی‬ ‫دی��ك��ە‪ ،‬ب��ڕوان��ام��ەی��ەك��ی ل��ێ وەربگرێت؟‬ ‫وەڵاڵهی بە سەری خۆتان ئەوەندەی ناهێنێ‬ ‫عومرێك ببیتە دڕك��ی چ��اوی جەننەتی و‬ ‫جەننەتییەكان‪ .‬بابە گیان وازی لێ بێنن‪.‬‬ ‫هێی شووتی بە شەرتی چەقۆ‪.‬‬ ‫ـ مووسەوی دیسان هیچی نەگوتووە بەخوا‬ ‫پێم وابێ شتێك (چیز)ێكی پێیە و نایهەوێت‬ ‫بیڵێت‪.‬‬ ‫ـ خ��ام��ن��ەی��ی م����اوەی ح��ەوت��ووی��ەك��ە خۆی‬ ‫بانگهێشت ك����ردووە ب��ۆ ك��رم��اش��ان و ماڵ‬ ‫لە خانەخۆی ح��ەرام ب��ووە‪ ،‬ب��ڕی��ارە دە رۆژ‬ ‫بمێنێتەوە‪ .‬پەندێكی كۆنی كرماشانی دەڵێت‬ ‫«كشەكشە‪ ،‬پ��اپ��ووڕەش��ە‪ ،‬م��ی��وان ب��ە شەو‪،‬‬ ‫دوو شەو خۆشە»‪ .‬ئێستاكە كابرا لە كۆڵ‬ ‫نابێتەوە‪ ،‬ج��ووت ح��ەوت پێشنیار دەك��ات لە‬ ‫ئێوارە خوانێكدا خوڵكی بكەن بۆ خواردنی‬ ‫نان برنجیی كرماشان‪ ،‬بە دڵنیاییەوە ئەگەر‬ ‫بخنكێنێ‪ ،‬الن��ی��ك��ەم ت��ۆب��ە دەك����ات جاری‬ ‫دیكە كرماشان نەكاتە مەنزڵگای حەسانەوە‬ ‫و راب�����واردن‪ .‬ن��ان برنجیی ك��رم��اش��ان‪ ،‬ئەو‬ ‫تاقیكارییەی دەی��ان جار بە سەركەوتوویی‬ ‫تێپەڕاندووە‪ ،‬لەم قەیرانی ئاڵترناتیڤەدا‪ ،‬باشتر‬ ‫وای��ە ئاوڕێكی لێ بدەینەوە‪ .‬غیرەتی نان‬ ‫برینجی قوڕگی هەموو مشەخۆرێكی ئازار‬ ‫داوە‪ .‬داشی گیان! كاكە! ئێستاكە بوونەتە‬ ‫ئاجیلی س��ەرخ��وان��ی ئ��اغ��ا‪ ،‬النیكەم «نان‬ ‫برنجی» بن‪ ،‬نەك «راحت الحلقوم»‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ژمارە ‪ 567‬ـ ‪30‬ی رەزبەری ‪1390‬‬

‫وەرگێڕان‪ :‬رێبوار فانی‬ ‫وەرگێڕان بۆ كوردی‪ :‬كوردستان‬ ‫ل��ە ئ��ەگ��ەری ل��ە پ���اڵ ی��ەك��دا جێگرتنی سێ‬ ‫هۆكاری گرینگ لە پێوەندی لەگەڵ پێوەندییەكانی‬ ‫ئێران و ئامریكادا مەترسیی پێكدادان و گرژی‬ ‫لە نێوان ئەم دوو واڵت��ەدا شتێكی حەتمییە‪ .‬رژەی‬ ‫نیزامیی پێرسۆنێلی هێزی دەریایی ئێران لە رێكەوتی‬ ‫‪31‬ی خەرمانانی ‪1390‬دا لە كاتێكدا بەڕێوە چوو‬ ‫كە دەری��اس��االر حەبیبوڵاڵ س��ەی��اری‪ ،‬ب��ەو گومانە‬ ‫ك��ە سەقامگیری و ن��ف��ووزی سیاسیی ئامریكا‬ ‫ل��ە رۆژه��ەاڵت��ی ناڤیندا ك��ەم ب��ۆت��ەوە‪ ،‬رایگەیاند‬ ‫كە كەشتییەكانی هێزی دەری��ای��ی ئێران لە نزیك‬ ‫لێوارەكانی ئامریكا یان لەوانەیە كەندای مێكزیك‬ ‫جێگیر ببن‪.‬‬ ‫هەرچەند بە كردەوەدەرهێنانی وەها بانگەشەیەك‬ ‫ل��ە ت��وان��ای��ی ك���ۆم���اری ئ��ی��س�لام��ی��دا ن��اب��ێ بەاڵم‬ ‫دەت��وان��ێ دەرب���ڕی ئ��ەو راستییە ب��ێ ك��ە ئ��ێ��ران لە‬ ‫هەوڵدایە كە پێگەی خ��ۆی لە ن��اوچ��ەدا بپارێزێ‬ ‫و رواڵەتێكی بەهێز و سەقامگیر لە خۆی پیشان‬ ‫بدا‪ .‬بیروڕای گشتیی جیهان بە تەبلیغاتی پووچەڵ‬ ‫و دەس����ەاڵت نوێنیی ب��ێ ب��ن��ەم��ای ئ��ێ��ران خووی‬ ‫گرتووە‪ .‬وەها پەیامێك لە الیەن حەبیبوڵاڵ سەیاری‬ ‫وات��ە نزیكبوونەوە لە لێوارەكانی ئامریكا بە پێی‬ ‫پێوانەكانی كۆماری ئیسالمیش نەلواوە و دەتوانێ بۆ‬ ‫هەمووان جێگای سەرسوورمانی زۆر بێ‪ .‬پێنتاگۆن‬ ‫بە باشی لەو راستییە ئاگادارە كە هێزی دەریایی‬ ‫ئێران هیچكات نزیكی لێوارەكانی ئامریكا نابێتەوە‪.‬‬ ‫وتەبێژی كۆشكی سپی‪ ،‬جی كارنی وتوویە كە وەها‬ ‫هەڵوێستگرتنگەلێك لە الیەن بەرپرسانی كۆماری‬ ‫ئیسالمییەوە بە جۆرێك تەبلیغاتی پووچەڵ و بێ‬ ‫بنەما دەزانین چوونكە توانایی هێزی دەریایی ئێران‬ ‫لە ئاستێكدا نیە كە بتوانێ ویالیەتە یەكگرتووەكان‬ ‫بخاتە ژێر هەڕەشەوە‪ .‬ناوبراو تەنانەت هەڕەشەكانی‬ ‫دەریاساالری ئێرانی حەبیبوڵاڵ سەیاری بە سەگێك‬ ‫شوبهاندووە كە دەوەڕێ بەاڵم قەپ ناگرێ‪ .‬لێدوان و‬ ‫لێكدانەوە نادرووستەكانی بەرپرسانی رێژیم دەتوانێ‬ ‫نیشانەی جۆرێك سەرلێشێواویی حكوومەتی ئێران‬

‫مەترسییەكانی زێدەڕۆیی ئێران لە مانۆڕی دەسەاڵتدا‬ ‫لە رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ ئەو راپەڕینانەدا بێ كە‬ ‫ئێستاش لە ناوچەدا لە ئارادان‪.‬‬ ‫ئێران واڵتێكە كە سەقامگیری و پێگەی خۆی‬ ‫ل��ە ن��اوچ��ەدا ل��ەدەس��ت داوە‪ .‬ل��ە م���اوەی سەردەمی‬ ‫سەركۆماریی جۆرج بووشدا بە هۆی هەڵە زۆرەكانی‬ ‫ئامریكا لە رۆژهەاڵتی ناڤیندا‪ ،‬ئێران بە شێوەی‬ ‫زی��رەك��ان��ە ت��وان��ی ل��ەو ب��ارودۆخ��ە ك��ەڵ��ك وەربگرێ‬ ‫و ب��ازن��ەی ن��ف��ووزی خ���ۆی ب��ەری��ن ب��ك��ات و ئەو‬ ‫بۆشایی هێزەی كە بە هۆی هەڵەكانی ئامریكاوە‬ ‫پێك هاتبوو پڕ بكاتەوە‪ .‬ئەو دوژمنانەی كە ئێران‬ ‫خۆی نەیدەتوانی شكستیان بدات لە الیەن سوپای‬ ‫ئامریكاوە تێك شكێنران‪ .‬پێگەیەك كە ئێران لە‬ ‫س��ەردەم��ی بووشدا توانی بەدەستی بێنێ ن��ەك بە‬ ‫پاڵپشتی هێزی خۆی بەڵكوو بە هۆی كەمبوونەوەی‬ ‫لەناكاوی خۆشەویستی و سەقامگیریی ئامریكا لە‬ ‫ناوچەدا بوو‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ه��ات��ن��ەئ��ارای بڵقاوی زووت��ێ��پ��ەڕی ئێران‬ ‫ب��ە ه��ۆی هەڵە ئیستراتیژیكییەكانی ئامریكاوە‬ ‫لە ن��اوچ��ەدا‪ ،‬بە پێی هۆگەلێك لەوانە سەركوتی‬ ‫دڕندانەی خەڵك لە الیەن رێژیمەوە پاش هەڵبژاردنی‬ ‫س��ەرك��ۆم��اری��ی س��اڵ��ی ‪ 2009‬ك��ە ساختەكاریی‬ ‫ب��ەرب�ڵاوی تێدا ك��را و ه��ەروەه��ا راپەڕینی خەڵكی‬ ‫واڵتانی عەرەبی لە چەند شوێنی ناوچەدا دژی‬ ‫رێبەرانی دیكتاتۆری خۆیان رووی لە هەرەسهێنان‬ ‫كرد و لێكدانەوە و پێشبینییەكانی رێبەرانی كۆماری‬ ‫ئیسالمی هەڵە دەرچ���وون و حكوومەتیان تووشی‬ ‫سەرلێشێواوی كرد‪ .‬هەرچەند كۆماری ئیسالمی لە‬ ‫رواڵەتدا بە بەهاری عەرەبیدا هەڵ دەدا بەاڵم ئەوەی‬ ‫كە لەم شەپۆلە عەرەبییەدا جێگای سەرنجە ئەوەیە‬ ‫كە الیەنی دژی ئامریكایی وەرن��ەگ��رت‪ .‬لە وەها‬ ‫دۆخێكدا كە ناڕازییانی عەرەب حەز و خواستێكیان‬ ‫بەرەو الی دژایەتی لەگەڵ ئامریكا نەبوو‪ ،‬كۆماری‬ ‫ئیسالمی لەگەڵ كێشەیەكی گ��ەورەدا لە پێوەندی‬ ‫لەگەڵ كەڵكوەرگرتنی سیاسیی خۆی لەم بابەتە‬ ‫بەرەوڕوو بوو بەتایبەت كاتێك كە حكوومەتی ئێران‬

‫مەیلێكی لە خۆی بۆ قبووڵكردنی داخوازییەكانی‬ ‫واڵتانی دراوسێ نیشان نەدا‪ .‬بەهاری عەرەبی بوو‬ ‫بە هۆی ئەوە كە توانایی ئێران لە پاراستنی نفووزی‬ ‫خۆی لە ناوچەدا بە شێوەی بەرچاو دابەزێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە الیەكی دیكەوە وەها دەرفەتێك بۆ واڵتی توركیە‬ ‫رەخسا كە خۆی زیاتر نیشان بدا‪ ،‬واڵتێك كە لە نێو‬ ‫واڵتانی عەرەبیدا ئێعتبارێكی جێگای قبووڵتری بە‬ ‫نیسبەت ئێرانی ئیسالمی هەیە‪.‬‬ ‫هاوكات لەگەڵ دابەزینی رادەی نفووزی ئێران‪،‬‬ ‫ئ��ەم واڵت��ە زیاتر لە راب���ردوو لە تەریككەوتنەوەی‬ ‫خۆی تێگەیشت و بۆ قەرەبووكردنەوەی ئەم دۆخە‬ ‫هەوڵی هەڕەشەگەلێكی هێرشبەرانە و توندوتیژانەی‬ ‫دا كە زیاتر لە رادەی وێناكردنە‪ .‬وەها پەلەقاژەیەك‬ ‫لە الی��ەن كۆماری ئیسالمییەوە نەتەنیا بە هۆی‬ ‫گۆڕانكارییەكانی ناوچە و دابەزینی نفووز بەڵكوو‬ ‫بەگشتی بە هۆی رەواییەكی لە دەستچووەیە كە‬ ‫پاش هەڵبژاردنی سەركۆماری یەخەی كۆماری‬ ‫ئیسالمی گرت‪.‬‬ ‫هەرچەند وێناكردنی ئەوە كە خاكی ئامریكا لە‬

‫مەودای تیرگەیشتنی هەڕەشەی نیزامیی ئێراندا بێ‬ ‫بەجێ نیە‪ ،‬بەاڵم سەرلێشێواوی و نەفامیی رێبەرانی‬ ‫رێژیم دەتوانێ بوار بۆ رووبەڕووبوونەوەی نیزامیی‬ ‫ئێران و ئامریكا بڕەخسێنێ‪.‬‬ ‫لە ژێر كاریگەریی سێ هۆكاری یەكالكەرەوەدا‪،‬‬ ‫فەرماندەكانی سوپای ئامریكا نیگەرانیی خۆیان‬ ‫لە ب��ارەی تێكهەڵچوونی شیمانەیی لە نێوان ئێران‬ ‫و ئامریكا لە كەنداوی فارسدا دەربڕیوە و ئەوە تا‬ ‫رادەیەك بە حەتمی دەزانن‪ .‬هۆكاری یەكەم ئەوە كە‬ ‫كەمبوونەوەی دەسەاڵت و نفووزی ئامریكا لە ناوچەدا‬ ‫بۆشاییەكی پێكهێناوە كە پێویستە قەرەبوو بكرێتەوە‪.‬‬ ‫بەم پێیە بەدواداچوون و خولقاندنی كەشوهەوایەك لە‬ ‫الیەن ئامریكاوە بە مەبەستی بەكارهێنانی نفووزی‬ ‫دووبارە پێویستی بە دەستپێكردنی قەیرانێكی سیاسی‬ ‫ـ ناوچەیی هەیە‪.‬‬ ‫دووهەم وەها قەیرانێك كاتێك پێك دێ كە زۆربەی‬ ‫هێزەكانی ناوچە لەگەڵ جۆرێك الوازیی سیاسیی‬ ‫نێوخۆییدا ب��ەرەوڕوو بن‪ .‬لەپێشگرتنی سیاسەتێكی‬ ‫دەرەكی شوێندانەر و سەركەوتوو كاتێك بۆ ئامریكا‬ ‫دەس��ت��ەب��ەر دەب��ێ ك��ە ل��ەگ��ەڵ ناكۆكیی نێوخۆیی‬

‫هێزەكانی ن��اوچ��ەدا ه��اوڕێ ب��ێ‪ .‬میسر‪ ،‬عێراق و‬ ‫س��ووری��ە ل��ەو واڵت��ان��ەن كە بە هۆگەلی ج��ی��اواز لە‬ ‫جۆرێك ناسەقامگیریی سیاسی ئازار دەچێژن‪ .‬ئەمە‬ ‫لە كاتێكدایە كە عەرەبستانی سعوودی بە شێوەی‬ ‫كاتی و تێپەڕ توانیویەتی ناڕازییەكان ئارام رابگرێ‬ ‫بەاڵم لە داهاتوویەكدا كە ئەوەندە دوور نیە شایەتی‬ ‫ب��ەه��اری سعوودیش دەب��ی��ن‪ .‬لە ئێرانی ئیسالمیدا‬ ‫سەركوت و هەڵسوكەوتی دڕندانە لەگەڵ بژاردەكان‬ ‫و خەڵكی ئاسایی گەیشتۆتە لووتكەی خۆی‪ .‬وەها‬ ‫بارودۆخێك هەرچەند هێشتا دەرفەتێكی بۆ خەڵك بە‬ ‫مەبەستی هەنگاونانی كردەیی نەڕەخساندووە بەاڵم‬ ‫رێژیمی ئیسالمیی لە ب��اری سیاسییەوە ناچاالك‬ ‫و سەرلێشێواو كردووە و هێزی مانۆڕی زیاتری لە‬ ‫گۆڕانە ئیستراتیژیكەكاندا لە حكوومەت گرتووە‪.‬‬ ‫ب��ەم پێیە ب��ارودۆخ��ی هەنووكە لە نێوخۆی ئێراندا‬ ‫دەتوانێ لە بابەتگەلێكی گرینگدا وەك پێوەندیی‬ ‫ئێران و ئامریكا زۆر چارەنووسساز بێ‪.‬‬ ‫هۆكاری سێهەم كە دەتوانێ زۆر گرینگ بێ‬ ‫تەریككەوتنی ئێران و پاسیڤبوونی سیاسیی ئەم‬ ‫واڵت��ە لە گرتنی پێوەندیدایە‪ .‬دوو واڵت��ی ئێران و‬ ‫ئامریكا لە ئیستادا پێوەندییەكی سیاسیی چاالكیان‬ ‫نیە و ئەمەش دەتوانێ ببێتە هۆی پێكهاتنی خراپ‬ ‫لێك تێگەیشتن و لێكدانەوەی هەڵە لە یەكتر و لە‬ ‫كۆتاییدا پەرەگرتنی گرژی و رووبەڕووبوونەوەی‬ ‫نیزامی‪.‬‬ ‫فەرماندە نیزامییەكانی ئامریكا نیگەرانیی خۆیان‬ ‫لە پێوەندی لەگەڵ وەها بارودۆخێكدا راگەیاندووە‪.‬‬ ‫دەریاساالر مایكل مولن‪ ،‬سەرۆكی ستادی هاوبەشی‬ ‫هێزە چەكدارەكانی ئامریكا‪ ،‬نەبوونی پێوەندیی شیاو‬ ‫لەگەڵ ئێرانی بە جێگای نیگەرانی زانیوە و وتوویە‬ ‫كە بە هۆی نەبوونی پێوەندی لە نێوان دوو واڵتدا‪،‬‬ ‫لە یەكتر تێناگەین و ئەگەر گرژی و پێكدادانێك روو‬ ‫بدات هۆكەی نەبوونی ئەم خەتی پێوەندییەیە‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪Los Angeles Times :‬‬

‫سەركوت و تیرۆری نیشتمانپەروەرانی كورد‪ ،‬ناتوانێت ئیرادەی‬ ‫مافخوازانەی نەتەوەكەمان بە چۆكدا بێنێ!‬ ‫دارا ناتق‬ ‫ب���ە درێ���ژای���ی م���ێ���ژوو‪ ،‬گ��ەل��ی ك����ورد لە‬ ‫كوردستانی سووریە بە شێوەگەلی جۆراوجۆر‬ ‫و لە الیەن سیستەمی حاكم و تۆتالیتەری ئەو‬ ‫واڵتەوە سەركوت دەكرێت و هەوڵی ئاسمیلەكردنی‬ ‫شووناسی نەتەوەیی دەدرێ��ت و وەك گەلێكی‬ ‫بێناسنامە هەڵسوكەوتی لەگەڵدا دەكرێت و لە‬ ‫سەرەتاییترین مافەكانی خۆی بێبەش كراوە و‬ ‫رۆژانە لەگەڵ زوڵم و زۆر و چەوسانەوە بەرەوڕووە‪.‬‬ ‫سەرەڕای سیاسەتی زەبروزەنگ‪ ،‬تێرۆر‪ ،‬تۆقاندن‬ ‫و توندوتیژیی هۆڤانە بۆ سەر گەلی كورد لە‬ ‫كوردستانی سووریە‪ ،‬تەڤگەری رزگاریخواز و‬ ‫ئازادیخوازانەی كورد لە رۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫بە شێوازی دێموكراتیك و ئاشتیخوازانە خەبات‬ ‫و تێكۆشانی نەتەوەیی خۆی بۆ گەیشتن بە‬ ‫مافە رەواكانی درێ��ژەی دەدات‪ .‬ئەمڕۆش كە‬ ‫رەوت��ی رووداوەك���ان لە سووریەدا بە ئاراستەی‬ ‫دەستپێكردنی قۆناغێكی نوێی سیاسی هەنگاو‬ ‫دەنێ‪ ،‬گەلی مافخوازی كورد خوازیارە كە وەك‬ ‫پێكهاتەیەكی سەرەكی لەو واڵتەدا هەڵسوكەوتی‬ ‫لەگەڵدا بكرێت و مافەكانی دەستەبەر بكات‬ ‫و ل��ە چ��وارچ��ێ��وی سیستمێكی دێموكراتیك‬ ‫و فیدراڵدا و بە شێوەیەكی ئاشتیخوازانە لە‬ ‫بنیاتنان و ئیدارەكردنی واڵتدا بەشداری بكات‪.‬‬ ‫مخابن لەگەڵ هەموو هەوڵی ئاشتیخوازانەی‬ ‫ك��ورد لە س��ووری��ەدا‪ ،‬كەسانی نیشتمانپەروەرو‬ ‫چاالكڤانانی مەدەنی و خەڵكی سڤیلی كورد‬ ‫بەردەوام لە الیەن هێزە سەركوتكەرەكانی رێژیمی‬

‫دیكتاتۆری بەعسی س��ووری��ەوە ب��ە شێوازی‬ ‫هۆڤانە دەب��ن��ە ئامانجی ب��ی��ری پاوانخوازی‬ ‫و مرۆڤكوژانەی رێژیم و دەكوژرێن و تیرۆر‬ ‫دەكرێن‪ .‬هەر لە درێ��ژەی سیاسەتی تیرۆر و‬ ‫رەشەكوژیی دەوڵەتی سووریە بۆ سەر گەلی‬ ‫م��اف��خ��وازی ك����ورد‪ ،‬رۆژی ه��ەی��ن��ی‪15 ،‬ی‬ ‫رەزبەری ئەمساڵ‪ ،‬مەشعەل تەمۆ‪ ،‬سیاسەتڤان‬ ‫و رێبەری ناسراوی كوردی سووریە و وتەبێژی‬ ‫رەوتی «المستقبل»ی كورد لە ماڵی خۆیدا‪،‬‬ ‫ل��ە الی���ەن چ��ەن��د چ��ەك��دارێ��ك��ی دەمامكداری‬ ‫سەر بە دامودەزگا سەركوتكەرەكانی رێژیمی‬ ‫مرۆڤكوژی سووریەوە هێرشی كرایە سەر و لە‬ ‫ئاكامدا گیانی خۆی لە دەست دا‪ .‬تیرۆركرانی‬ ‫مەشعەل تەمۆ‪ ،‬سیاسەتڤان و چاالكی سیاسیی‬ ‫ك��ورد ل��ە س��ووری��ە‪ ،‬ناڕەزایەتییەكی بەرینی‬ ‫نێودەوڵەتی و نێوخۆیی لێكەوتەوە و راپەڕینێكی‬ ‫بەرفراوانیش سەرجەم شارەكانی كوردستانی‬ ‫گرتەوە و هەروەها بوو بە هەوێنی یەكدەنگی و‬ ‫یەكهەڵوێستیی كورد لەو بەشەی كوردستاندا و‬ ‫خەبات و تێكۆشانی كورد پێی نایە قۆناخێكی‬ ‫بەگوڕتر و خەڵكی مافخواز و ئازادیخوازی كورد‬ ‫لە سووریە بە داگرتنی پەیكەری حافز ئەسەد و‬ ‫خۆپیشاندانی سەدان هەزار كەسی لە شارەكانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬جارێكی دیكە نفرەت و بێزاریی‬ ‫خۆیان لە سیاسەتی تێرۆر و تۆقاندن و سەركوتی‬ ‫رێژیمی بەشار ئەسەد دەربڕی و بە ئیرادەیەكی‬ ‫یەكگرتوو و شۆڕشگێڕانە خوازیاری رووخانی‬ ‫رێژیمی دیكتاتۆری ئەسەد و مسۆگەربوونی‬ ‫مافە رەواكانی خۆیان بوون‪ .‬الوان و چاالكانی‬ ‫سیاسی و روناكبیری ك��ورد ل��ە پارچەكانی‬

‫دی��ك��ەی ك��وردس��ت��ان و ل��ە واڵت��ان��ی دەرەوە بە‬ ‫رێكخستنی خۆپیشاندانی ناڕەزایەتی لە بەردەم‬ ‫پارلمانی واڵتەكان و بالوێزخانەكانی سووریە‬ ‫ئەم كردەوە تێرۆریستییەی دەوڵەتی سووریەیان‬ ‫بە توندی مەحكووم ك��رد‪ .‬هاوكات ویالیەتە‬ ‫یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە كاردانەوەیەكدا‪،‬‬ ‫تیرۆری مەشعەل تەمۆی بە توندی شەرمەزار‬ ‫كرد و رایگەیاند كە بەشار ئەسەد‪ ،‬سووریە بەرەو‬ ‫ئاراستەیەكی مەترسیدارە دەبا و داوای كرد كە‬ ‫بەشار ئەسەد هەرچی زووتر واز لە دەسەاڵت‬ ‫بێنێ‪ .‬لە الیەكی دیكەوە یەكیەتیی ئورووپایش‬ ‫بە توندی ئ��ەم ك��ردەوە تێرۆریستییەی ئیدانە‬ ‫كرد‪ .‬ئەوە لە حالێكدایە كە لە ماوەی حەوت‬ ‫مانگی راب��ردوودا كە ناڕەزایەتییەكانی گەلی‬

‫سووریە دژی حكوومەتی بەشار ئەسەد دەستی‬ ‫پێ كردووە‪ ،‬كۆمەڵگای نێونەتەوەیی بە هۆی‬ ‫سەركوتی خەڵكی ناڕازی لە الیەن هێزەكانی‬ ‫رێژیمی سووریەوە چەندین سزای نێونەتەوەیی‬ ‫دژی ئەو رێژیمە پەسەند كردووە و خوازیاری‬ ‫دەست لە كاركێشانەوەی هەرچی زووتری بەشار‬ ‫ئەسەد لە دەسەاڵت بووە‪.‬‬ ‫لە الیەكی دیكەوە «دەیڤید سامۆئێلز»‪،‬‬ ‫رۆژنامەوانی ئەمریكایی‪ ،‬لە هەواڵێكی تایبەتدا‬ ‫بۆ ئاژانسی «ئەی ئێف پی» بانگەشە دەكات‬ ‫كە تێرۆری مەشعەل تەمۆ لە الیەن گرووپێك‬ ‫ل��ە چ��ەك��داران��ی «س��وپ��ای ق����ودس»ی سەر‬ ‫ب��ە س��وپ��ای پ��اس��داران��ی ئ��ێ��ران ئەنجام دراوە‪.‬‬ ‫سەرچاوەكە باس ل��ەوە دەك��ات كە فەرماندەی‬

‫ئ��ەم تیمە تێرۆریستییە س��ەره��ەن��گ «قاسم‬ ‫حوسەینی»یە‪ .‬لەم مانگەی دواییدا هێزێكی‬ ‫بەرچاو لە ئەندامانی تایبەتی سوپای قودس لە‬ ‫الیەن سوپای پاسدارانەوە ڕەوانەی باڵوێزخانەی‬ ‫ئێران لە شام كراون تا پشتیوانیی ئیتالعاتی و‬ ‫لۆژیستیكی لە رێژیمی بەشار ئەسەد بكەن بۆ‬ ‫سەركوتی ناڕازییان‪.‬‬ ‫ب��ێ��گ��وم��ان ئ��ەزم��وون��ی ش��ۆڕش��ەك��ان��ی ئەم‬ ‫دواییانەی ناوچە بەتایبەتی لە واڵتانی عەرەبیدا‬ ‫دەریانخستووە كە سیاسەتی تێرۆركردنی كەسانی‬ ‫نیشتمانپەروەر و تەقەكردن لە هاوواڵتییانی‬ ‫سڤیل و گرتنەبەری سیاسەتی ئاگر و ئاسن‬ ‫نەتەنیا ناتوانێت پێش ب��ە ئ��ی��رادەی خەڵكی‬ ‫راپەڕیو و ئازادیخوازی ئەو واڵتانە بگرێت‪،‬‬ ‫بەڵكوو وزەی زیاتر بە خەڵك دەبەخشێ تا‬ ‫بەگژ دەس��ەاڵت��داران بچنەوە‪ .‬هەر بۆیەش‬ ‫ه���ەروەك بینرا كە ئ��ەم ت��اوان��ە ترسنۆكەی‬ ‫رێژیمی بەعسی سووریە دەرحەق بە گەلی‬ ‫مافویستی ك��ورد نەتەنیا نەبوو بە هۆی‬ ‫الوازكردنی ئیرادەی مافخوازی گەلەكەمان‬ ‫لە رۆژئ��اوا‪ ،‬بەڵكوو خەڵكی ئازادیخوازی‬ ‫كورد بە ئیرادەیەكی یەكدەنگ و یەكگرتوو‬ ‫و سوورتر لە جاران دژی رێژیمی دیكتاتۆری‬ ‫بەعسی سووریە ڕاپ��ەڕی��ن و ئەمە ب��وو بە‬ ‫هۆی ریسوایی و تەریككەوتنەوەی زیاتری‬ ‫رێژیمی بەشار ئەسەد لە ئاستی جیهانی و‬ ‫ناوچەییدا‪.‬‬

‫ژمارە ‪ 567‬ـ ‪22‬ی ئۆكتۆبری ‪2011‬‬

‫‪11‬‬

‫توندوتیژيی‬

‫ن‪ :‬دڵنیا‬ ‫و‪ :‬فاتێح ساڵحی‬ ‫توندوتیژیی بنەماڵەیی رەفتارگەلێكی ئازاردەرە‬ ‫كە یەك یان دوو كەس لە پێوەندییەكی نزیكدا وەك‬ ‫هاوسەرگیری‪ ،‬دۆستایەتی‪ ،‬بنەماڵە یان هاوماڵ بوون‬ ‫لە خۆ پیشانی دەدەن‪ .‬قوربانییانی ئەم توندوتیژییانە‬ ‫زۆربەیان ژنانن‪ ،‬هەرچەند لە هەندێ حاڵەتدا پیاوەكانیش‬ ‫دەبنە قوربانیی توندوتیژی‪ .‬ژنەكان بە هۆی ئەوی‬ ‫كە یاساكان و فەرهەنگی كۆمەڵگا نەریتییەكان بە‬ ‫رەگ��ەزی دووهەمیان دادەن��ێ و تەنانەت لە هەندێ‬ ‫لە كۆمەڵگاكاندا وەك شمەك لەگەڵیاندا هەڵسوكەوت‬ ‫دەكرێت زیاتر دەكەونە ژێر ئازارەكانی توندوتیژییەوە‪.‬‬ ‫توندوتیژی نەتەنیا لە الیەن هاوسەرەوە بەڵكوو زۆر جار‬ ‫لە الیەن باوك و براكانەوە بەڕێوە دەچێ‪.‬‬ ‫توندوتیژیی بنەماڵەیی چەندین جۆری هەیە وەك‪:‬‬ ‫توندوتیژیی جەستەیی‪( :‬وەك لێدان‪ ،‬لەقەلێدان‪،‬‬ ‫گ��ازگ��رت��ن‪ ،‬پ���اڵ پ��ێ��وەن��ان‪ ،‬ك��ون��ت��ڕۆڵ‪ ،‬زللەلێدان‪،‬‬ ‫هاویشتنی شمەكەكان)‪ ،‬كە دەبێتە هۆی ئێش‪ ،‬برین‬ ‫یان خەسارگەلی دیكەی جەستەیی‪ .‬هەروەها دەبێتە‬ ‫ه��ۆی بێبەشكردنی قوربانیی ل��ە خزمەتگوزارییە‬ ‫پزیشكییەكان لە كاتی پێویستدا ی��ان پێشگرتن لە‬ ‫نووستن یان كردەوە چارەنووسسازەكان‪ ،‬گوشارهێنان بۆ‬ ‫بەكارهێنانی مادە سڕكەرەكان بە پێچەوانەی ویستی‬ ‫ئەو‪ .‬هەروەها هەندێ جار ئەم خەسارانە منداڵەكان‬ ‫یان ئاژەڵە خۆماڵییەكان دەگرێتەوە تا لەم رێگەیەوە‬ ‫خەساری دەروونی بگەیەت بە قوربانی‪.‬‬ ‫تێزئاوپاشین جۆرێكی خ���راپ ل��ە توندوتیژیی‬ ‫جەستەییە كە سااڵنە رێژەیەكی زۆر لە كچان و ژنان‬ ‫لە سەرتاسەری جیهان دەكاتە قوربانی‪ .‬هێرشبەران‬ ‫كەسانێكن كە نەیانتوانیوە بە داخوازییەكانی خۆیان‬ ‫ل��ە ژن بگەیەن و ب��ە شێواندنی جوانیی ژن تۆڵە‬ ‫دەستێننەوە‪ .‬تێزئاوپاشین بە رواڵەتی ژنانی پاكستانی‬ ‫یەكێك ل��ەو گیروگرفتانەیە ك��ە ژن��ان��ی پاكستانی‬ ‫سااڵنێكی زۆرە لەگەڵی ب���ەرەوڕوون‪ .‬بەكارهێنانی‬ ‫تێزئاو بە هۆی هەرزانی و لەبەردەستبووندا یەكێ لە‬ ‫ئاسانترین رێگەكانە بۆ تۆڵە تاكەكەسیەكان لە پرس و‬ ‫كێشە بنەماڵەییەكان لە پاكستاندا‪ .‬توندوتیژیی جینسی‬ ‫هەلومەرجێكە كە لەوێدا تاك بە هەڕەشە یان زۆرملێ‬ ‫ناچار دەكرێت لە پێوەندییەكی جینسی نوخوازراودا‬ ‫بەشداری بكات‪ .‬تەنانەت ئەگەر ئەم پێوەندییە لە نێوان‬ ‫ژن و شوودا روو بدات كردەوەیەكی ئازاردەر و نابەدڵە‪.‬‬ ‫دامەزرانی پێوەندی جینسی لەگەڵ كەسێكدا كە‬ ‫توانای تێگەیشتن لە جۆر و هەلومەرجی كارەكەی نیە‬ ‫وەك ئەوانەی كە باڵغ نەبوون‪ ،‬نەخۆشەكان‪ ،‬كەم‪‎‬ئەندامان‬ ‫ی��ان كەسانێك ك��ە ل��ە ژێ��ر ك��اری��گ��ەری ئەلكول یان‬ ‫م��اددەس��ڕك��ەرەك��ان��دان ب��ە ه��ەم��ان شێوە كردەوەیەكی‬ ‫توندوتیژئاسا دێتە ئ��ەژم��ار‪ .‬تووندوتیژی دەروونی‬ ‫سووكایەتیكردن بە تایبەتمەندییە تاكەكەسییەكان‬

‫و كۆمەاڵیەتی قوربانییە‪ .‬كونتڕۆڵی ئەو كارانەی‬ ‫كە ئەنجامی دەدات ی��ان ناتوانێ ب��ەڕێ��وەی ببات‪،‬‬ ‫بێبەشكردن لە زانیاری‪ ،‬دروستكردنی هەستی سەركزی‬ ‫و س��ەرش��ۆڕی لە تاكدا بە شێوەیەكی ئەنقەستانە‪،‬‬ ‫پێشگرتن لە هاتووچۆی ت��اك لەگەڵ بنەماڵە یان‬ ‫هاورێیانیدا‪ ،‬ی��ان پێشگرتن لە دەسپێڕاگەیشتن بە‬ ‫پووڵ‪ ،‬ناسنامە یان سەرچاوە سەرەكی و پێویستەكان‪.‬‬ ‫توندوتیژیی دەروون��ی رەفتارێكە كە هەڕەشە دەكات‬ ‫و دەتۆقێنێ و باوەربەخۆبوون لە تاكدا الواز دەكات‬ ‫یان ئازادییە تاكەكەسییەكان بەرتەسك دەكاتەوە‪ .‬ئەم‬ ‫رەفتارانە دەبێتە ه��ۆی ئ��ەوەی كە خ��ۆی بباتە ژێر‬ ‫پرسیارەوە و توندوتیژیی بە ئاكامی هەڵەی خۆی‬ ‫بزانێ‪ .‬توندوتیژی زارەكی ئازاردان بە قسەیە‪ .‬جۆرێك‬ ‫سووكایەتییە كە دەتوانێ هاوكات بێ لەگەڵ جنێودان‬ ‫یان بێ‪‎‬جنێودان‪ .‬بەڕێوەبەرانی ئەم رەفتارانە‪ ،‬بوونایەتی‬ ‫ت��اك لە بەرچاو ناگرن‪ ،‬گاڵتە دەك��ەن‪ ،‬سووكایەتی‬ ‫پێدەكەن‪ ،‬بە نادروست ب��وون تۆمەتباری دەك��ەن‪ ،‬لە‬ ‫بواری ئابوورییەوە هەڕەشەی لێدەكەن و ئەو ناچار بە‬ ‫وەرگرتنی كردەوگەلێكی نەخوازراو دەكەن‪.‬‬ ‫ت��ون��دوت��ی��ژی��ی ئ���اب���ووری ك��ات��ێ��ك��ە ك��ە هۆكاری‬ ‫توندوتیژی بە س��ەر پ��ووڵ و س��ەرچ��اوە ماڵییەكانی‬ ‫قوربانیدا زاڵ��ە‪ .‬لەم ج��ۆرە توندوتیژییە بەرباڵو زۆر‬ ‫ب���اوەدا‪ ،‬ت��اك دەك��ەوێ��ت��ە ژێ��ر بەرتەسكبوونی بواری‬ ‫دارایی و پێشگرتن لە دەستپێڕاگەیشتن بە پووڵ بە‬ ‫شێوەیەك كە تاك لە بكەری توندوتیژی سوواڵ دەكات‬ ‫و بڕێكی كەم پارە وەردەگرێت‪ .‬هەندێ جاریش ئەم‬ ‫بەرتەسكبوونە لەگەڵ پێشگرتن لە خوێندن و كار‬ ‫تێكەڵ دەبێ‪ .‬توندوتیژییە بنەماڵەییەكان سنوورێكی‬ ‫جوگرافیایی ناناسێت و پێوەندی لەگەڵ سیستمێكی‬ ‫س��ی��اس��ی‪ ،‬ئ��اب��ووری و كۆمەاڵیەتییەكی تایبەتی‬ ‫نییە‪ .‬لە هەموو كۆمەڵگا مرۆییەكاندا روو دەدات‬ ‫هەرچەند ئەگەری ئ��ەوە هەیە رادە و شێوەكەی بە‬ ‫پێی هەلومەرجەكان جیاواز بێت‪ .‬لە پێوەندی لەگەڵ‬ ‫توندوتیژیی بنەماڵەییدا ئامارێكی دروست لەبەردەستدا‬ ‫نیە چونكوو كردەوەیەكی تاكەكەسییە و لە زۆربەی‬ ‫كاتەكاندا راپۆرت ناكرێت‪ ،‬تەنانەت لە هەندێ حاڵەتدا‬ ‫لە الیەن قوربانییەوە بە ئاسایی دێتە پێش چاو‪.‬‬ ‫بە پێی ئامارەكانی دەوڵ��ەت��ی رووسیە لە ساڵی‬ ‫‪1999‬دا‪ 14 ،‬ه��ەزار ژن لە الی��ەن بنەماڵەكانیانەوە‬ ‫ك��وژراب��وون و ب��ەم حاڵەش ل��ەم واڵت���ەدا یاسایەك بۆ‬ ‫بەرەنگاربوونەوە لەگەڵ توندوتیژیی بنەماڵەییدا بوونی‬ ‫نیە‪ .‬لە بریتانیا لە هەر چوار ژن یەكیان بە درێژایی‬ ‫ژیانیان دەبنە قوربانی توندوتیژیی بنەماڵەیی‪ .‬بە‬ ‫شێوەیەكی نێوەنجی لە هەر حەوتوویەكدا دوو ژن لە‬ ‫بریتانیا و وێڵز لە الیەن پیاوێكەوە كە لەگەڵیدا دەژین‬ ‫دەكوژرێن ئەمەش لە حاڵێكدایە ئامارەكانی پۆلیس‬

‫كەمتر لە ‪ 11‬لە س��ەدە‪ .‬لە ساڵی‬ ‫‪ 2005‬لە ئامریكادا ‪ 1181‬ژن و‬ ‫‪ 329‬پیاو و ل��ە ساڵی ‪ 2008‬لە‬ ‫فەرانسەدا ‪ 156‬ژن و ‪ 27‬پیاو لە‬ ‫الی��ەن هاوسەرەكانیانەوە كوژراون‪.‬‬ ‫ل��ە ت��ورك��ی��ەدا ه��ەرچ��ەن��د سیستمی‬ ‫مودێرنی رۆژئاوایە بەاڵم كۆمەڵگا‬ ‫ن��ەری��ت��ی��ی��ەك��ەی ه������ەروا ل���ە ژێر‬ ‫ك��اری��گ��ەری بیرو ب��ڕوا ئایینیەكان‬ ‫و دمارگرژییە ناوچەییەكاندایە‪.‬‬ ‫ه��ەم��وو ساڵێك رێ��ژەی��ەك��ی زۆر لە‬ ‫ژنان و كچان دەبنە قوربانیی قەتڵە‬ ‫نامووسییەكان و بكەرانی هیچكات‬ ‫سزا نادرێن‪ .‬هەندێجار ئەم كارە بۆ‬ ‫داك��ۆك��ی ل��ە ئ��اب��ڕووی بنەماڵە بە‬ ‫كردەوەیەكی ئاسایی و وەرگیراو دێتە ئەژمار‪.‬‬ ‫لە پاكستان و ئەفغانستان ژنەكان وەك دارای��ی و‬ ‫سامانی پیاوان دێنە ئەژمار‪ ،‬و پیاوەكان وەك كەلوپەلی‬ ‫تاكەكەسی لەگەڵیاندا هەڵسوكەوت دەكەن‪ .‬زۆربەی‬ ‫ژن��ەك��ان لە هەمان كاتژمێرە سەرتاییەكانی ژیانی‬ ‫هاوبەشیانەوە ل��ە شووەكانیان ك��وت��ەك دەخ���ۆن و لە‬ ‫هەمووی خراپتر مووچەی كارەكانیان دەبێ بدەن بە‬ ‫شووەكانیان‪ .‬لەم دواییانەدا سەركۆماری ئەفغانستان‪،‬‬ ‫یاسای «احوال شخصیه شیعیان» كە لەوێدا دەسەاڵت‬ ‫لە ژنان وەدەگیرێتەوە و «ملدانی جنسی» دەگرێتە‬ ‫خۆی واژۆ كردووە‪ .‬بەپێی ئەم یاسایە هەركات پیاوێك‬ ‫لە هاوسەرەكەی داخ��وازی��ی جینسی بێت ژن نابێت‬ ‫ملكەچی بكات‪.‬‬ ‫ل��ە ئ��ێ��ران��دا ل��ە ل��ێ��دان و ب���ری���ن���دارك���ردن‪ ،‬قەتڵە‬ ‫نامووسییەكان و توندوتیژی لەگەڵ ژناندا ئامارێكی‬ ‫درووس��ت لەبەردەستدا نیە‪ .‬ب��ەاڵم رەفتارگەلێك وەك‬ ‫هەڕەشە و سكااڵ لە پۆلیس و دادگا بە دژی ژن و‬ ‫خزمەكانی‪ ،‬هەڕەشە و ئازارپێگەیاندن یان هەڕەشەی‬ ‫كوشتنی ژن و منداڵەكان‪ ،‬ه��ەڕەش��ەی ت��ەاڵق یان‬ ‫ه��اوس��ەرگ��ی��ری دووب����ارە‪ ،‬داگ��ی��رك��ردن‪ ،‬ش��اردن��ەوە و‬ ‫تێدابردنی بەڵگە تاكەكەسی و پێویستەكانی ژن وەك‬ ‫ناسنامە‪ ،‬تێنووسگەی پاشكەوت‪ ،‬سەنەدی مڵك و‬ ‫ماڵ و ‪ ..‬بێگاری كردن بە ژن لە حاڵەتگەلێكدا كە‬ ‫پێوەندی ب��ەوە نیە‪ ،‬وەك‪ :‬پێڕاگەیشتن بە خەسوو و‬ ‫خەزوورە و هەروەها لە ژێر چاوەدێریدانان و پێكهێنانی‬ ‫ئاستەنگ لە پێوەندییە تەلەفوونییەكان و هاتووچۆی‬ ‫رۆژانە بۆ ژن كردەوەیەكی ئاسایی و شێوەیەكی بەرین‬ ‫و باوە‪.‬‬ ‫كارتێكەرییەكانی كوتران‪ ،‬وردبوونی ئێسكەكان‪،‬‬ ‫زەربە مێشكییەكان‪ ،‬برین و خوێنڕێژییە نێوخۆییەكان‬ ‫بەشێكن لە كارتێكەری توندوتیژیی بنەماڵەییەكان كە‬

‫پێویستی بە سەرنجدان و چاوەدێری پزیشكی هەیە‪.‬‬ ‫م��اوەی��ەك ل��ەم��ەوپ��ێ��ش ه��اوس��ەری ران��ی��ا ئەلباز‪،‬‬ ‫پێشكەشكاری تەلەفزیۆنی عەرەبستانی سعوودی‬ ‫ب��ە كوتانی س��ەری ران��ی��ا ب��ە زەوی���دا (ب��ە مەبەستی‬ ‫كوشتنی ناوبراو) برینی قورسی لە دەم و چاوی ئەودا‬ ‫پێكهێنا كە چەندین نەشتەرگەری بۆ كەمكردنەوەی‬ ‫كارتێكەرییەكانی ئەم برینانە لە رواڵەتیدا ئەنجام درا‪.‬‬ ‫دڵ��ەڕاوك��ێ‪ ،‬ت��رس و نیگەرانی لە ژناندا كە هێشتا‬ ‫لەگەڵ بكەرانی توندوتیژیدا ژیان بەسەر دەبەن باوە‪.‬‬ ‫خەمۆكی و هەستكردن بە گوناح بەم وێنایە كە‬ ‫هانەی توندوتیژی بۆ خۆیانن بەردەوام لەگەڵیاندایە‪.‬‬ ‫جگە لە خەمۆكی‪ ،‬مەترسی خۆكوژیش هەڕەشەیان‬ ‫لێدەكات‪.‬‬ ‫ئاماری لە سەرەوەی خۆسووتاندن و خۆكوژی بە‬ ‫ژەهر لە نێو ژنانی پارێزگای ئیالمدا بەڵگەن بۆ ئەم‬ ‫پرسە‪ .‬بەشخوراوی و وەپەراوێزخستنی ئابووری كە‬ ‫جورێك لە توندوتیژی بنەماڵەییە ژیانی ئەو ژنانەی‬ ‫لە ئەگەری جیابوونەوەدان لەگەڵ بكەرانی توندوتیژیدا‬ ‫زۆر دەخاتە ژێر كاریگەرییەوە‪ .‬قوربانییەكان بە هۆی‬ ‫بەشخوراوی بڕە پارەیەكی كەمیان هەیە و پاڵپشتێكی‬ ‫ئەوتۆشیان نیە كە پاڵیان پێوە بدەن‪ .‬ئەم پرسە یەكێك‬ ‫لەو هۆكارانەیە كە بەربەستە لە بەردەم جیابوونەوەی‬ ‫ژنان لەگەڵ بكەرانی توندوتیژیدا‪.‬‬ ‫جگە لە نەبوونی سەرچاوەی ئابووری‪ ،‬ئەوان لە‬ ‫شارەزایی و پسپۆڕی‪ ،‬خوێندن و فێركاری پێویست بۆ‬ ‫دۆزینەوەی كارێكی شیاویش بێبەشن‪ ،‬و زۆربەشیان‬ ‫خاوەن چەند منداڵن كە دەبێت پاڵپشتی ئەوانیش بە‬ ‫دەست بێنن‪.‬‬ ‫هۆیەكانی توندو تیژی‬ ‫تیۆریگەلێكی زۆر لە پێوەندی لەگەڵ هۆیەكانی‬ ‫توندوتیژیدا بوونیان هەیە‪ .‬تیۆرییە دەروونناسییەكان‬ ‫تا یبە تمە ند ییە‬ ‫تا كە كە سییە كا ن‬ ‫و ح�������اڵ�������ەت�������ە‬ ‫مێشكییەكانی تاك‬ ‫لە بەر چاو دەگرن‪،‬‬ ‫تەقینەوەی‬ ‫وەك‬ ‫ل���ە ن���اك���اوی ت���ووڕە‬ ‫ب�����������وون‪ ،‬ركێڤی‬ ‫الوازی ئەعساب و‬ ‫متما نە بە خۆ بو و نی‬ ‫ك��������ەم‪ .‬تیۆرییە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكانیش‬ ‫هۆكارە دەرەكییەكان‬ ‫لە پەڕاوپەڕی تاكدا‬ ‫پێكهاتەی‬ ‫وەك‬ ‫بنەماڵە‪ ،‬دڵەڕاوكێ‬ ‫و ف�������ێ�������رك�������راوە‬ ‫كۆ مە اڵ یە تییە كا ن‬ ‫دێ����ن����ن����ە ئ����������اراوە‪.‬‬ ‫بە لە بە ر چا و گر تنی‬ ‫دی��������اردە زۆرەك�������ان‬ ‫وەك ئەزموونەكانی‬ ‫م��رۆڤ‪ ،‬تەنیا یەك‬ ‫ه����ۆك����ار ناتوانێ‬ ‫ه���������ۆی ه�����ەم�����وو‬ ‫خاڵەكان بێت‪ .‬یەكێ‬

‫لەو تیۆرییانەی كە لە باڵی توندوتیژیدا لە ئارادایە‬ ‫سووڕەی نێونەتەوەییە‪ ،‬بەم واتایە كە ئەزموونەكانی‬ ‫رابردووی تاك لەسەر تایبەتمەندییە تاكەكەسییەكانی بۆ‬ ‫ئامبازبوون لە توندوتیژیی بنەماڵەییدا وەك (قوربانیی‬ ‫ی��ان بكەری توندوتیژیی) ك��اری��گ��ەرە‪ .‬لێكۆلەرانی‬ ‫پاڵپشتی ئەم تیۆرییە لەسەر ئەو بڕوایەن كە باشترە‬ ‫سێ سەرچاوە بۆ توندوتیژیی بنەماڵەیی لەبەرچاو‬ ‫بگرین‪ ،‬كۆمەڵگا وەرگ���ری س��ەردەم��ان��ی منداڵی‪،‬‬ ‫ئەزموونەكانی رابردوو لە پێوەندییە هاوسەرییەكان لە‬ ‫گەورەساڵیدا‪ ،‬و ئاستی گوشار لە ژیانی هەنوكەیی‬ ‫تاكدا‪ .‬ئەو مندااڵنەی كە بینەری توندوتیژیی دایك و‬ ‫باوكیان لەگەڵ یەكتردابن‪ ،‬یان خۆیان لە ژێر ئازاردان‬ ‫ئەگەری ئەوەی هەیە لە گەورەساڵیدا رەفتارگەلی‬ ‫توندوتیژانە لە خۆ بنوێنن‪.‬‬ ‫ئەم مندااڵنە ئەگەری هەیە بەم باوەڕە بگەن كە‬ ‫توندوتیژی رێگەیەكی گونجاوە بۆ چارەسەری كێشەكان‬ ‫لە نێو تاكەكاندا‪ .‬لە هەندێ پێوەندیدا توندوتیژی‬ ‫بە هۆی پێویستی بە دەس��ەاڵت و ركێڤ پێكدێت‪،‬‬ ‫جۆرێك الوازك��وژی بەم ب��اوەڕە كە پیاوی راستەقینە‬ ‫دەبێت ت��ووڕە‪ ،‬دەسەاڵتدار و بەرپرسی بنەماڵە بێت‪.‬‬ ‫حەزی ئازاردەر بۆ زاڵبوون بەسەر هاوبەشی ژیانەكەی‬ ‫هەڵقواڵوی نەبوونی متمانە بە خۆیی یان هەستكردن‬ ‫بە كەم و كووڕی‪ ،‬كێشە چارەسەرنەكراوەكانی سەردەم‬ ‫م��ن��داڵ��ی‪ ،‬گ��وش��اری ه����ەژاری‪ ،‬ژن وەڕەزی‪ ،‬پیاو‬ ‫وەڕەزی‪ ،‬بشێویی كەسایەتی‪ ،‬حەزە ژێنێتیكییەكان و‬ ‫كارتێكەرییەكانی كۆمەاڵیەتییە‪ .‬زۆربەی لێكۆلەران‬ ‫لەسەر ئەم بڕوایەن كە كەسایەتییە خراپ رەفتارەكان‬ ‫دەرەنجامی تێكەڵەیەك لە چەندین هۆكار بە پلەی‬ ‫جیاوازەوەن‪ .‬بشێوییەكان و نەخۆشییە دەروونییەكانیش‬ ‫هەندێ جار لەگەڵ توندوتیژیی بنەماڵەییدا پێوەستن‪.‬‬ ‫خووگرتوویی بە م��اددە سڕكەرەكان و ئەلكۆلیش لە‬ ‫سەرهەڵدانی توندوتیژیدا كاریگەرن‪.‬‬ ‫پێشنیارەكان‬ ‫لە واڵتانی ئاسیای ناوەندی‪ ،‬ئاڵبانی و مەقدوونییە‬ ‫ئاستی توندوتیژیی بنەماڵەیی لە سەرەوەیە لە هەمان‬ ‫كاتدا ناوەندەكانی چاكسازی بۆ قوربانییان و بەرنامە‬ ‫دەروون دەرمانییەكان و پێشگیریش بۆ ئ���ازاردەران‬ ‫ئێجگار كەمە‪ .‬ه��ەروەه��ا كەشێكی نهێنیكاری لەم‬ ‫ناوچانەدا بوونی هەیە بە شێوەیەك كە قوربانییەكان‬ ‫زۆر بە كەمی لەمەڕ ئەو توندوتیژییانەی كە لەگەڵی‬ ‫بەرەوڕوون قسە دەكەن‪ .‬لەو واڵتانەیدا كە هێشتا یاسا‬ ‫پێشگرانەكان بۆ توندوتیژیی بنەماڵەیی بوونیان نیە‪،‬‬ ‫یاساگەلێكی تایبەتی پێویستە تا پێوەندی نێوان‬ ‫ق��ورب��ان��ی و كەسی ت��اوان��ب��ار ت��اوت��وێ بكات و ئەو‬ ‫هۆكارانەی كە لە پێوەندی نێوانیان دەستێوەردەدات‬ ‫بدۆزێتەوە‪ .‬لە هەمان كاتدا بەڵێن بە قوربانی بدرێت‬ ‫كە پاڵپشتی لێ دەكرێت‪ .‬خۆبژێوی ئابووری ژنانیش‬ ‫یەكێكی دیكە لەو هۆكارانەن كە دەتوانێ كاریگەر‬ ‫بێت لە كەمبوونەوەی كاریگەرییەكانی توندوتیژی‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ب��ردن��ەس��ەرەوەی ئاستی زان��ی��اری ژن��ان لە‬ ‫هەمبەر مافەكانیان ئەوان لە رووبەڕوبوونەوە لەگەڵ‬ ‫توندوتیژیدا كارامەتر دەكات و لە ئاكامدا بردنەسەرەوەی‬ ‫زانیاری گشتی دەتوانێ سەرچاوە یاسادانەرەكان بۆ‬ ‫پێكهێنانی ناوەندەكانی پاڵپشتی و راوێ��ژك��اری بۆ‬ ‫قوربانیانی توندوتیژی و هەروەها پەسەندكردنی یاسا‬ ‫پێشگیرانەكان لە توندوتیژی هان بدات‪.‬‬

‫بۆ هاوكاریی زیاتری هێزە دێموكرات و پێشكەوتووەكانی ئێران تێبكۆشین‬

‫رۆژنامەی «كوردستان» و ماڵپەڕەكانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران‬ ‫لە تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێتدا‪:‬‬ ‫‪http://www.pdki.org‬‬ ‫‪pdkiran@club-internet.fr‬‬

‫‪www.kurdistanmedia.com‬‬ ‫‪info@kurdistanmedia.com‬‬

‫‪Organ of the Central Committee of Democratic Party of Iranian Kurdistan‬‬ ‫‪No: 567 22 Oct 2011‬‬

‫"والستریت داگیر بكەن"ی نیۆیۆرك‪،‬‬ ‫شارەكانی ئورووپایشی گرتەوە‬

‫ناڕەزایەتییەكانی شەقامی والستریتی نیۆیۆرك بە‬ ‫ب��ارودۆخ��ی خ��راپ��ی ئ��اب��ووری��ی ئ��ەو واڵت��ە و زێدەخوازیی‬ ‫بانكیی سەرمایەداران‪ ،‬پاش تێپەڕبوونی نزیك بە مانگێك‬ ‫چەندین ئەیالەتی دیكەی ئامریكا و چەندین واڵتی‬ ‫دیكەی گرتەوە‪ .‬بەپێی راپۆرتی ‪ ،DW‬ژوزێ مانوئێل‬ ‫بارۆسۆ‪ ،‬سەرۆكی كومیسیۆنی یەكیەتیی ئورووپا‬ ‫لەمەڕ ناڕەزایەتییەكانی ئورووپا رایگەیاندووە كە‬ ‫لەگەڵ ناڕازییان هاودەنگە و ئەم خۆپیشاندانانە بە‬ ‫سەرچاوەگرتوو لە "بێهیوایی و تووڕەیی" دەزانێ و‬ ‫پێی وایە هەڵسوكەوتی كەسانێك لە بەشی ماڵیدا‬ ‫نەتەنیا "بەتەواوی ناپەرسیارانە"‪ ،‬بەڵكوو تەنانەت‬ ‫"ساختەچییانە" بووە‪.‬‬ ‫بەپێی هەواڵی رادی��ۆ ف��ەردا‪ ،‬واڵتانی ئینگلیس‪،‬‬ ‫ئاڵمان‪ ،‬هولەند‪ ،‬ئیتالیا‪ ،‬كانادا‪ ،‬ئۆسترالیا‪ ،‬ئافریقای‬ ‫باشوور‪ ،‬پورتوغال‪ ،‬پێرۆ‪ ،‬مێكزیك‪ ،‬فەڕانسە‪ ،‬بوسنی‪،‬‬ ‫مەقدوونیە‪ ،‬شیلی‪ ،‬نیوزیلەند‪ ،‬ژاپۆن‪ ،‬فیلیپین و تایوان‬ ‫شایەتی ن��اڕەزای��ەت��ی��ی هاوچەشنی ناڕەزایەتییەكانی‬ ‫والستریست بوون‪.‬‬ ‫باراك ئۆباما‪ ،‬سەركۆماری ئامریكا لە رێوڕەسمێكدا كە‬ ‫رۆژی یەكشەممەی حەوتووی راب��ردوو لە بەردەم پەیكەرەی‬ ‫مارتین لوتێر كینگ‪ ،‬رێبەری بزووتنەوەی مەدەنیی ئامریكادا‬ ‫بەڕێوە چوو‪ ،‬رایگەیاند كە مارتین لوتێر كینگ لەگەڵ ئەو‬ ‫چاالكانەی لە والستریتەوە خوازیاری دادپ��ەروەری��ی كۆمەاڵتین‪،‬‬ ‫هاوسۆزە‪ .‬بەپێی راپۆرتی واشینگتۆن تایمز‪ ،‬ئەو بە ستایشكردنی‬ ‫ب���اوەڕی كینگ بە "رووب��ەڕووب��وون��ەوەی داهێنەرانەی ناڕەزایەتییە‬

‫ن��ات��ون��دوت��ی��ژی��ی��ەك��ان"‪ ،‬وت���ی‪" :‬ل���ەم ك��ات��ەدا كە‬ ‫سیاسەتەكانمان دابەشبوونێكی توندی گرووپی‬ ‫نیشان دەدا و ئیمان ب��ە دام��ەزراوەك��ان��م��ان بە‬ ‫رادەیەكی زۆر دابەزیوە‪ ،‬ئێمە پێویستمان بەوەیە‬ ‫زیاتر لە ه��ەر ك��ات وانەكانی دوك��ت��ور كینگ‬ ‫رەچ��او بكەین"‪ .‬ئۆباما وێ��ڕای وەبیرهێنانەوەی‬ ‫ئەو وتەیەی دوكتور كینگ كە وتوویەتی "ئاشتی‬ ‫بەبێ دادپ���ەروەری‪ ،‬ئاشتییەك نیە بۆ هەمووان"‪،‬‬ ‫درێ��ژەی دا‪" :‬ئەگەر ئ��ەو ئەمڕۆ زیندوو بوایە‪،‬‬ ‫من پێموایە وەبیری دەهێناینەوە كە كرێكارانی‬ ‫دانەمەزراو دەتوانن چاالكییەكانی والستریت بە‬ ‫دروستی بخەنە ملمالنێوە‪ ،‬بەبێ ئەوەی دژی هەموو‬ ‫ئەو كەسانە بن كە لەوێدا كار دەكەن"‪.‬‬ ‫ناڕەزایەتییەكان ب��ە ب��ارودۆخ��ی ن��ال��ەب��اری ئابووریی‬ ‫ئامریكا و بێكاریی میلیۆنان خەڵك لە ‪26‬ی خەرمانان‬ ‫و لە نزیك شەقامی والستریت لە نیۆیۆرك‪ ،‬دڵی بورسی‬ ‫ئامریكادا دەستی پێكرد‪ .‬بەپێی راپ��ۆرت��ی رادی��ۆ فەردا‪،‬‬ ‫بزووتنەوەی "والستریت داگیر بكەن" رایگەیاندووە كە دەیهەوێ‬ ‫لە رێگەی "میكانیزمی دێموكراتیك"ەوە دژی "هێزە گەندەڵەكانی‬ ‫بانكە مەزنەكان و كومپانیا فرەنەتەوەییەكان" و "رۆڵی والستریت لە‬ ‫داڕمانی ئابووری" خەبات بكات‪ .‬شایانی باسە ئەم ناڕەزایەتییانە‬ ‫چەندین جار بە توندوتیژی كێشراوە كە بە دەستێوەردانی پۆلیس و‬ ‫دەستبەسەركردنی ژمارەیەك لەو ناڕازییانەی توندوتیژییان نواندووە‪،‬‬ ‫سەرلەنوێ رەوتی ئاسایی خۆی دەست پێكردووەتەوە‪.‬‬

‫فێستیڤاڵی شانۆی سەرشەقامی مەریوان بوو بە نێونەتەوەیی‬ ‫كۆماری ئیسالمی هەر وەكوو رووداوێكی ناوچەیی سەیری دەكا‬

‫فێستیڤاڵی شانۆی سەرشەقامی مەریوان‬ ‫ب���ە ش��ێ��وەی��ەك��ی س���ەرك���ەوت���ووت���ر ل���ە سااڵنی‬ ‫پێشوو ب��ەڕێ��وەچ��وو‪ .‬ل��ە رێ��وڕەس��م��ی كۆتایی‬ ‫فێستیڤاڵەكەدا بە بەشداریی بەرباڵوی خەڵكی‬ ‫شاری مەریوان‪ ،‬براوەكانی ئەم رووداوە هونەرییە‬ ‫لە سێ بەشی نێونەتەوەیی‪ ،‬نێوخۆیی و شانۆ‬ ‫هەڵبژێردراوەكان بۆ بەشداریی لە سیهەمین‬ ‫فێستیڤاڵی ن��ێ��ون��ەت��ەوەی��ی ت��ی��ات��ری فەجر‬ ‫هەڵبژێردران‪.‬‬ ‫ه��ەواڵ��دەری��ی حكوومەتیی میهر باڵوی‬ ‫ك���ردەوە‪ ،‬لێژنەی داوەران���ی شەشەمین خولی‬ ‫فێستیڤاڵی ش��ان��ۆی س��ەرش��ەق��ام��ی مەریوان‬ ‫رای��ان��گ��ەی��ان��دووە‪ 10 ،‬ش��ان��ۆی سەركەوتووی‬ ‫ئەم فێستیڤاڵە مۆڵەتی بەشداریی "سییەمین‬ ‫خولی فێستیڤاڵی نێودەوڵەتیی فەجر"یان كە‬ ‫بە دەستێوەردانی كاربەدەستانی حكوومەتی‬ ‫ك��ۆم��اری ئیسالمی ب��ەڕێ��وە دەچ��ێ‪ ،‬بەدەست‬ ‫ه��ێ��ن��اوە‪ .‬ب��ەپ��ێ��ی دەن��گ��ی ل��ێ��ژن��ەی داوەران����ی‬ ‫شەشەمین فێستیڤاڵی نێودەوڵەتیی مەریوان‪10 ،‬‬ ‫نمایش لە نێو ‪ 18‬بەرهەمی بەشی پێشبڕكێی‬ ‫ئێراندا راستەوخۆ ئیزنی بەشداریی فێستیڤاڵی‬ ‫نێودەوڵەتیی فەجریان پێدراوە كە لە نێویاندا‬ ‫نمایشی "دۆزەخی شەولێدراوەكان" لە دەرهێنانی‬ ‫عەزیز زادسەر لە مەریوان‪ ،‬نمایشی "تێگەیشتنی‬ ‫ئازاد" لە دەرهێنانی هاوڕێ رەزایی لە سەقز و‬ ‫نمایشی "عەشق لە سەدەی ‪ "21‬لە دەرهێنانی‬

‫حەیدەر رەزایی لە دێهلوڕان دەبینرێن‪.‬‬ ‫ش��ەش��ەم��ی��ن فێستیڤاڵی نێودەوڵەتیی‬ ‫مەریوان لە سێ‌ بەشی نێودەوڵەتی‪ ،‬ناوخۆیی‬ ‫و نمایشە ه��ەڵ��ب��ژێ��ردراوەك��ان و ب��ە بەشداری‬ ‫‪ 300‬هونەرمەندی كوردستانی‪ ،‬ئێرانی و سێ‬ ‫گ��رووپ��ی شانۆیی ل��ە ه��ەر ی��ەك ل��ە واڵتانی‬ ‫فەڕانسە‪ ،‬توركیە و تاجیكستان و دوو گرووپی‬ ‫شانۆیی لە كوردستانی عێراق‪ ،‬لە قاڵبی ‪35‬‬ ‫گرووپی شانۆیی لە رۆژان��ی ‪ 20‬هەتا ‪24‬ی‬ ‫رەزبەری ‪1390‬ی هەتاوی لە شاری مەریوان‬

‫بەڕێوە چوو‪ .‬تیاتری سەر شەقامی مەریوان‬ ‫لە ساڵەكانی نێوەڕاستی دەیەی ‪70‬ی هەتاویدا‬ ‫وەك��وو فستێڤاڵێكی خۆجێیی دەستی بەكار‬ ‫كرد و دواتر گۆڕا بە رووداوێكی ئۆستانی و‬ ‫ناوچەیی و سەرانسەری و ئەمساڵیش بوو بە‬ ‫رووداوێكی نێونەتەوەیی‪ .‬بەپێی راپۆرتێك كە‬ ‫لە هەمان سەرچاوەدا باڵو بووەتەوە‪ ،‬یەكێك لە‬ ‫كارە سەرنجڕاكێشەكانی فێستیڤاڵی ئەمساڵ‪،‬‬ ‫نمایشكرانی بەشێك لە شانۆكان لە چەند گوند و‬ ‫دوو شاری دەورووبەری مەریوان بوو كە لەگەڵ‬

‫پێشوازیی بەرباڵوی خەڵك بەرەوڕوو بوو‪.‬‬ ‫ش��ان��ۆگ��ەران��ی م��ەری��وان��ی و كوردستانی‬ ‫بەگشتی رەخنەیان لە گرینگینەدانی راگەیەنە‬ ‫سەرانسەرییەكانی ك��ۆم��اری ئیسالمی بەم‬ ‫رووداوە گرینگە هونەرییە گرتووە‪ ،‬لە كاتێكدا‬ ‫ك��ە ش��ان��ۆی س��ەرش��ەق��ام��ی م���ەری���وان وەكوو‬ ‫دووهەمین رووداوی گرینگی تیاتری ئێران‬ ‫لەقەڵەم دەدرێ‪.‬‬

‫زایـــــەڵــــــــە‬ ‫باران‬

‫پیالنی تیرۆری‬ ‫باڵوێزی عەرەبستان‬ ‫و چەند قسەیەك‬ ‫ل��ەق��اودران��ی پیالنی ك��ۆم��اری ئیسالمیی‬ ‫ئ��ێ��ران ب��ۆ ت��ی��رۆری ب��اڵ��وێ��زی ع��ەرەب��س��ت��ان لە‬ ‫ئامریكا ب��ە ه��اودەس��ت��ی تۆڕێكی مێكزیكی‬ ‫قاچاخی مادە سڕكەرەكان و هاوكات لەگەڵ‬ ‫ئ��ەوەدا تەقاندنەوەی باڵوێزخانەی عەرەبستان‬ ‫و ئیسرائیل لە ئارژانتین‪ ،‬هەڵوێستی توندی‬ ‫جیهانی بەدواوە بوو‪ ،‬بە شێوەیەك كە سكرتێری‬ ‫گشتیی رێ��ك��خ��راوی ن��ەت��ەوە یەكگرتووەكان‬ ‫رایگەیاند پەروەندەی ئەو پیالنەیان ناردووەتە‬ ‫شوورای ئاسایشی ئەو رێكخراوەوە‪ .‬ئەگەرچی‬ ‫وەك لە هەر كەس یان الیەنێكی تۆمەتباركراو‬ ‫چ�������اوەڕوان دەك������رێ‪ ،‬ك���ۆم���اری ئیسالمی‬ ‫دەستهەبوون لە وەها پیالنێكی بە توندی رەت‬ ‫كردووەتەوە و هەر لە بنەڕەتڕا بە سیناریۆیەكی‬ ‫ساختە دژی ئەو نیزامە ن��اوی ب��ردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئامریكا ئەوەندە بە بڕوابەخۆبوون و بە قورس‬ ‫و قایمییەوە باسی بەڵگە ئاشكراكەرەكانی ئەو‬ ‫پیالنەی كردووە كە تا ئێستا كەمتر جێگای شك‬ ‫و گومانی لە راستییەكەی هێشتووەتەوە‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ارێ��ك��ی گ��ری��ن��گ ك���ە دەت���وان���ێ‬ ‫هاندەرەكانی كۆماری ئیسالمی بۆ بەڕێوەبردنی‬ ‫وەها پیالنێك روون بكاتەوە‪ ،‬ئەوەیە كە گەلۆ‬ ‫گەر سیناریۆیەكی ساختەش بێ‪ ،‬چ رێژیمێك‬ ‫ئ����ەوەن����دەی ك���ۆم���اری ئ��ی��س�لام��ی شیاوی‬ ‫بەستنەوەی وەه��ا ك��ردەوەی��ەك��ی دزێ��وی دژی‬ ‫هەموو یاساورێسایەكی نێونەتەوەیی پێیەوەیە‪ .‬لە‬ ‫جیهاندا ناوی كورەی باكوور‪ ،‬كوبا‪ ،‬وێنێزوئێال‬ ‫و سووریە وەك��وو واڵتگەلێكی دژایەتیكەری‬ ‫سیستمی هەنووكەی جیهان و بەرهەڵستكاری‬ ‫پارسەنگی تا رادەیەك جێگرتووی هێز ناسراون‪،‬‬ ‫بەاڵم جگە لە سووریە هیچكامیان تا ئێستا بە‬ ‫بەڕێوەبردنی كردەوەی تیرۆریستی لە دەرەوەی‬ ‫واڵت���ی خ��ۆی��ان ت��ۆم��ەت��ب��ار ن���ەك���راون‪ ،‬كەچی‬ ‫كۆماری ئیسالمی نەتەنیا تۆمەتبار كراوە‪،‬‬ ‫بەڵكوو لە دادگاكانی میكونووس و بوینس‬ ‫ئایرێسدا وەك���وو ت��اوان��ب��ار ن��اس��راوە و سەرانی‬ ‫پایەبەرزی ئەو رێژیمە بە داڕێژەر و بڕیاردەری‬ ‫تیرۆری دوكتور سەعید شەرەفكەندی‪ ،‬سكرتێری‬ ‫گشتیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران و‬ ‫تەقاندنەوەی ناوەندی جوولەكەكان لە ئارژانتین‬ ‫ناسراون‪ .‬كەوابوو‪ ،‬هەڵدانەوەی الپەڕە رەشەكانی‬ ‫پەروەندەی ئەستووری كردەوە تیرۆریستییەكانی‬ ‫ك��ۆم��اری ئیسالمی خ���ۆی دەرخ�����ەری زۆر‬ ‫راستییە كە لە كەس شاراوە نیە‪.‬‬ ‫ل��ەق��اودران��ی ئ��ەو پیالنی ت��ی��رۆرە دەتوانێ‬ ‫جیهان لە خ��ەو راچڵەكێنێ‪ ،‬خەوێك كە نەك‬ ‫بە هۆی ناشارەزایی لە چیەتی و دەركەوتەی‬ ‫تیرۆریستی ئ��ەو رێژیمەوە‪ ،‬بەڵكوو بە هۆی‬ ‫هیوایەكی لەخۆڕایی بە ئیمكانی ئاڵوگۆڕ لە‬ ‫هەڵسوكەوتی نێونەتەوەیی رێژیمەوەیە‪ .‬ئەگەر‬ ‫واڵتانی جیهان سیاسەتی نێودەوڵەتی بەپێی‬ ‫هەڵسوكەوتگەرایی پێناسە بكەن و تێیدا لەسەر‬ ‫ئەوە جەخت بكەنەوە كە دوژمنی دوژمنەكەت‬ ‫دۆستتە‪ ،‬ئەوا سیستمگەلێكی سیاسی پەیدا‬ ‫دەبن كە جارێك دەبنە دوژمنی ئەم و جارێك‬ ‫دوژمنی ئ��ەو‪ ،‬جارێك دژی واڵت��ی ئیسرائیل‬ ‫كاری تیرۆریستی دەكەن و جارێك دژی واڵتانی‬ ‫عەرەبی و جارێكیش دەبنە دوژمنی هەردووكیان‬ ‫ب���ۆوەی پارسەنگیان ل��ە نێویاندا پاراستبێ‪.‬‬ ‫كۆماری ئیسالمی لە زۆر شوێنی جیهاندا‬ ‫پێگەی تیرۆریستی بۆ خۆی دروست كردووە‬ ‫تا لە رۆژی خۆیدا مامەڵەیان پێبكا و هەر‬ ‫كاتیش گرینگییان پێ نەدرێ بە كردەوەیەكی‬ ‫تیرۆریستی هێزی خۆی دەنوێنێ‪.‬‬ ‫دیارە لێرەدا مەبەست ئەوە نیە كە كۆماری‬ ‫ئیسالمی ویستوویەتی بە پیالنی تیرۆریستی‬ ‫ئ���ەم���دوای���ی���ان���ەی ه���ێ���زی خ����ۆی بنوێنێ‪،‬‬ ‫چوونكە لەوانەبوو بیكات و بە بەجێهێشتنی‬ ‫نیشانەگەلێكی ن��اڕاس��ت بیخاتە پ��اڵ هێزە‬ ‫بناژۆخوازە ئیسالمگەرا سوننەكانەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ب��ەگ��ش��ت��ی م��ەب��ەس��ت ئ���ەوەی���ە ك���ە كۆماری‬ ‫ئیسالمی ب��اج ل��ە جیهان دەستێنێ و نابێ‬ ‫وەك واڵتانی فەڕانسە و كانادا رایاگەیاندووە‬ ‫ئەو كردەوە تیرۆریستییانەی تەنیا ببەسترێنەوە‬ ‫ب��ە «ئ��اڵ��وگ��ۆڕی ش��ێ��واز» و دڵ ب��ەوە خۆش‬ ‫بكرێ كە لە رێگەی گ��وش��اری ئابوورییەوە‬ ‫دەكرێ كۆماری ئیسالمی فێری رەچاوكردنی‬ ‫پڕنسیپەكانی سیاسەتی نێودەوڵەتی بكرێ!‬