NEW YORK • PENNSYLVANIA • CONNECTICUT • NEW JERSEY • MASSACHUSETTS
ER KURI P L U S
P O L I S H
NUMER 1269 (1569)
W E E K L Y
ROK ZA£O¯ENIA 1987
M A G A Z I N E
TYGODNIK
29 GRUDNIA 2018
2019 Niepodleg³oœæ - dzie³o pokoleñ Rozmowa z prof. Andrzejem Nowakiem - historykiem i dr Justyn¹ Ch³ap-Nowakow¹, poetk¹ i doktorem historii literatury
u
Justyna i Andrzej Nowakowie z Antonim Krauze, re¿yserem.
Szanowni Pañstwo, rozmawiamy w okresie niezwykle wa¿nym z punktu widzenia polskiej pañstwowoœci. Pierwsze pytania kierujê do Pana Profesora. 11 listopada obchodziliœmy 100. rocznicê odzyskania przez Polskê niepodleg³oœci. Czy w œwietle tego, jak potoczy³a siê historia Polski po odzyskaniu niepodleg³oœci w 1918 roku, zasadne jest podkreœlenie wagi tej w³aœnie daty? Z ca³¹ pewnoœci¹ tak. Wiele z osób, które pamiêtaj¹ jeszcze czasy PRL-u, wspomina pamiêæ o II RP jako Ÿródle nadziei i zobowi¹zania. Zawiera siê to w myœli, ¿e chocia¿ jesteœmy podlegli komunistycznej w³adzy z centrum w Moskwie, to fakt, ¿e naszym przodkom uda³o siê odzyskaæ po ponad stuletniej niewoli pañstwo i ¿e pañstwo to zostawi³o trwa³y przyk³ad godnoœci poœwiadczonej wspania³¹ postaw¹ i walk¹ z wielokrotnie silniejszymi przeciwnikami w 1939 r. i II wojnie œwiatowej, to powinno nas to podnosiæ na duchu. Powinno wzbudzaæ nadzieje: my te¿ mo¿emy, i nie tylko mo¿emy, ale powinniœmy. Dlatego 11 listopada obchodzony by³ – mo¿na powiedzieæ – „po cichu” w latach 70., tak jak ja pamiêtam, a we wczeœniejszych latach ci, którzy s¹ starsi ode
mnie. Wspomnienie 11 listopada by³o dlatego w³aœnie wa¿ne, bo dawa³o promyk nadziei, ale równie¿ poczucie wielkiego zobowi¹zania w stosunku do naszych przodków. Fakt, ¿e mniej wiêcej od 1978 roku tak¿e w³adze komunistyczne zaczê³y oficjalne mówiæ o tym, ¿e jest takie œwiêto, niczego nie zmieni³. Nomenklatura komunistyczna widzia³a w tym szansê na stworzenie z 11 listopada œwiêta o zabarwieniu lewicowym, czcz¹cego przykrojon¹ propagandowo postaæ Ignacego Daszyñskiego. Ale oprócz tych „zalegalizowanych” niejako wspomnieñ o II RP, zmanipulowanych politycznie, obecna by³a ca³y czas pamiêæ równoleg³a. Ta, której najwa¿niejszym punktem by³o s³owo „Niepodleg³oœæ”. S³owo-symbol, mieszcz¹ce w sobie ca³e spektrum politycznych, pozytywistycznych, jak równie¿ romantycznych ambicji, a w nim Józef Pi³sudski, rok 1920 jako oznaka zwyciêstwa z bolszewikami i przed³u¿enie znaczenia niepodleg³oœci zdobytej w 1918 roku. Myœlê, ¿e 11 listopada ma ju¿ w naszej pamiêci, w naszych sercach, swoj¹ historiê siêgaj¹c¹ okresu zniewolenia, okresu podporz¹dkowania, kiedy wspominaliœmy, ¿e mo¿na, ¿e warto, ¿e trzeba, ¿e musimy staraæ siê o to, ¿ebyœmy znowu byli niepodlegli. í 14-15