Meer inspraak voor de specialist ouderengeneeskunde

Begin dit jaar ondertekenden Verenso, de LAD, FBZ, ActiZ en Zorgthuisnl het convenant ‘Rol en inspraak specialist ouderengeneeskunde’. De betrokken partijen benoemen hierin het belang van inspraak en medeverantwoordelijkheid van de specialist ouderengeneeskunde in zorgorganisaties. Ze hebben de zeggenschap van deze professionals gezamenlijk vastgelegd. In de Cao VVT 2022-2023 lukte het niet om concretere afspraken te maken over de waardering en positie van specialisten ouderengeneeskunde. Verenso en de LAD zijn blij dat deze afspraken nu in een convenant zijn opgenomen.

Ondanks dat hun taken en verantwoordelijkheden steeds verder toenemen, is het nog lang niet in alle VVT-instellingen vanzelfsprekend dat specialisten ouderengeneeskunde worden betrokken bij het instellingsbeleid, zoals dat bijvoorbeeld voor artsen in ziekenhuizen wel het geval is. Het nieuwe convenant moet daar verandering in brengen en is hopelijk een opmaat naar borging van zeggenschap in de cao.

Expertise

De LAD vindt het belangrijk dat artsen en andere zorgprofessionals als volwaardig gesprekspartner betrokken zijn bij de koers en strategie van hun instelling. Daarom stimuleert de LAD haar leden om binnen hun organisatie hun positie te pakken. Om de belangen van (aankomende) artsen en een aantal aanverwante beroepsgroepen te vertegenwoordigen, zit de LAD aan tafel bij een groot aantal cao’s en arbeidsvoorwaardenregelingen. “We zijn tien jaar geleden begonnen om inspraak voor artsen vast te leggen in cao’s. Dat is vaak een kwestie van de lange adem”, vertelt Caroline van den Brekel. “De Arbeidsvoorwaardenregeling Medisch Specialisten, die geldt voor medisch specialisten in algemene ziekenhuizen, was de eerste regeling waarin dit goed vastgelegd is. Dat is een aanjagende factor geweest voor andere cao’s. Inmiddels zie je dat inspraak van artsen in ziekenhuizen steeds normaler is geworden. Ook in de ggz begint het verder vorm te krijgen. Artsen in dienstverband zijn steeds vaker verenigd in bijvoorbeeld een medische staf en praten met de raad van bestuur over onderwerpen als formatie, productie en de kwaliteit van zorg.”

Tijd voor verandering

Helaas lopen de sectoren verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg (VVT), gehandicaptenzorg en het sociale domein nog achter als het gaat om inspraak van artsen, benadrukt ze. “De specialist ouderengeneeskunde wordt vaak nog niet betrokken bij het instellingsbeleid, terwijl deze veel expertise in huis heeft. Ook bestaan er in arbeidsvoorwaardelijk opzicht grote verschillen tussen instellingen. Het wordt hoog tijd dat we daar verandering in brengen.”

Positionering

Nederland vergrijst en er is sprake van krapte op de arbeidsmarkt. Dat betekent dat het steeds belangrijker wordt dat er voldoende specialisten ouderengeneeskunde zijn en dat zij op een goede manier hun werk kunnen doen. Ook Verenso, de vereniging van specialisten ouderengeneeskunde, zet zich daarom in voor een goede positionering van de specialist oudengeneeskunde. “Toen ons vak ontstond, stond de verpleeghuisarts, zoals die toen nog heette, als geneesheerdirecteur naast de algemeen bestuurder”, vertelt Jacqueline de Groot die naast haar functie als voorzitter zelf ook werkzaam is als specialist ouderengeneeskunde. “Helaas is deze positie na al die jaren niet meer vanzelfsprekend en wordt de specialist ouderengeneeskunde steeds meer gezien als een van de vele medewerkers in een zorgorganisatie. Dat betekent ook dat er nogal eens óver in plaats van mét hen wordt beslist. Dat is niet terecht, omdat specialisten ouderengeneeskunde de medische regie hebben binnen een multidisciplinair team en daarmee binnen hun organisatie medisch eindverantwoordelijk zijn. We moeten daarom terugkeren naar de positie die we ooit hadden. Dit convenant is een stap in de goede richting.”

Tijdens de coronapandemie nam de betrokkenheid van specialisten ouderengeneeskunde bij het beleid van hun organisatie een vlucht. “Hoewel het natuurlijk een nare tijd was, heeft

In het convenant ‘Rol en inspraak specialist ouderengeneeskunde’ staat een periodiek gesprek tussen specialisten ouderengeneeskunde en bestuurders van zorgorganisaties centraal. Elke VVT-organisatie met één of meerdere specialisten ouderengeneeskunde in dienst organiseert een georganiseerde vorm van inspraak. Vorm, invulling en eventuele samenhang met het ons als specialisten ouderen geneeskunde in dat opzicht wel iets opgeleverd”, zegt De Groot. “Maar uiteindelijk gaat het niet alleen om onze rol tijdens een infectie-uitbraak, maar om de inspraak van specialisten ouderengeneeskunde in brede zin. Hoe implementeren we de Wet zorg en dwang binnen onze organisatie? Wat kunnen we met de formatie van ons team? Hoe richten we de 24-uurs diensten in? Kunnen we taakherschikking inzetten? Welke verbeteringen zijn nodig naar aanleiding van een inspectierapport? Dat zijn allemaal voorbeelden van belangrijke vraagstukken waar wij als specialisten ouderengeneeskunde over kunnen meedenken. In sommige organisaties is dat trouwens al heel goed geregeld, maar dat is lang niet overal het geval.”

In de regio

De Groot benadrukt dat specialisten ouderengeneeskunde ook op strategisch niveau kunnen meedenken, bijvoorbeeld wanneer het gaat om de strategie van de zorgorganisatie binnen de regio. “Ouderen wonen steeds langer thuis en dat vraagt ook om ondersteuning van kwetsbare mensen met een complexe zorgvraag in de thuissituatie. Specialisten ouderengeneeskunde werken daarom steeds vaker ook extramuraal. De strategie van een organisatie in de regio heeft veel impact op het werk van een arts. Daarom is het essentieel dat zij hierover meepraten.” andere professionele inspraak wordt door de specialisten ouderengeneeskunde vormgegeven in overleg met de raad van bestuur. Specialisten ouderengeneeskunde hebben de medische regie binnen het multidisciplinaire team en zijn daarmee medisch verantwoordelijk. Zij kunnen desgevraagd of op eigen initiatief voorstellen doen en adviezen uitbrengen aan de raad van bestuur over onderwerpen die hen aangaan. De raad van bestuur betrekt de specialisten ouderengeneeskunde bij het ontwikkelen van beleid dat een belangrijke invloed kan hebben op de medische gang van zaken. Bekijk het convenant op de website van de LAD: www.lad.nl/ publicaties/convenant-vvt-2023.

De Groot en Van den Brekel benadrukken beiden dat het verbeteren van de kwaliteit van zorg niet het enige doel is van het convenant. Ook het werkplezier speelt een grote rol. Wanneer mensen kunnen meepraten over belangrijke beslissingen in de organisatie, voelen ze zich gehoord en meer betrokken. “Van onze leden horen wij regelmatig dat een gebrek aan inspraak een belangrijke reden is om een organisatie te verlaten”, vertelt De Groot. “Wanneer ze zich te weinig gehoord voelen doet dat afbreuk aan het werkplezier.” Van den Brekel beaamt dat. “Uit onze ervaring in andere sectoren weten we intussen dat meer inspraak je werk leuker maakt. We moeten zorgen dat het vak van specialist ouderengeneeskunde aantrekkelijk blijft en werkplezier maakt daar een belangrijk onderdeel van uit.”

Ondersteuning

Het op papier zetten van afspraken is één ding, maar het in praktijk brengen van de afspraken vraagt om de nodige begeleiding en ondersteuning. “Het is belangrijk artsen zelfredzaam te maken zodat ze goed hun rol kunnen pakken in gesprekken richting het bestuur”, vertelt Van den Brekel. “De LAD kan artsen ondersteunen bij het realiseren van meer inspraak binnen hun instelling en daar wordt relatief veel gebruik van gemaakt. We bieden positioneringstrainingen aan (zie ook het artikel op pagina 12-13 – red.) en zijn bezig een toolkit te maken waarin stap voor stap wordt beschreven hoe je de inspraak kan formaliseren binnen je instelling.”

Ook Verenso zet zich in om specialisten ouderengeneeskunde op weg te helpen. “Binnen onze vereniging zijn we bezig met de herziening van het Professioneel statuut. Dit is een model dat als hulpmiddel dient bij het eenduidig beschrijven van de verantwoordelijkheidsverdeling tussen raden van bestuur van zorgorganisaties enerzijds en de vakgroep van specialisten ouderengeneeskunde anderzijds. In de herziening willen we ook concrete handvatten meegeven als het gaat om inspraak en medeverantwoordelijkheid. Het is daarbij belangrijk dat organisaties afspraken duidelijk vastleggen zodat deze niet verloren gaan wanneer artsen of leden van de raad van bestuur weggaan”, licht De Groot toe. “Verenso biedt daarnaast een masterclass medisch leiderschap voor specialisten ouderengeneeskunde aan. Ook is er een film gemaakt waarin het belang van medisch leiderschap binnen een organisatie wordt onderstreept.”

Win-winsituatie

Om de afspraken uit het convenant te doen slagen, is het volgens Van den Brekel belangrijk dat artsen niet alleen komen halen, maar ook brengen. “Binnen organisaties waar de werkdruk heel hoog is, ontstaat het risico dat gesprekken met de raad van bestuur worden gebruikt om problemen aan te kaarten. Terwijl een raad van bestuur juist ook behoefte heeft aan mensen die meedenken en proactief met ideeën en oplossingen komen. Het is voor een raad van bestuur bijvoorbeeld heel zinvol als een arts aanschuift bij gesprekken met een zorgverzekeraar. Deze kan als geen ander inschatten wat een reële productie is en meedenken over de inrichting van zorgprocessen. Bestuurders kunnen dankzij de inspraak van artsen dus beter hun werk doen. Dat vraagt ook het nodige van dokters zelf en van hun kennisniveau. Hoe werkt een bestuur? Hoe denken bestuurders? En waar zijn zij verantwoordelijk voor? Als je dat goed voor ogen hebt, kun je hierop beter anticiperen en ontstaat een win-winsituatie.”

De LAD en Verenso hebben uitdrukkelijk de wens uitgesproken de afspraken uit het convenant te borgen in de nieuwe cao in 2024. “Afspraken over inspraak van artsen mogen niet te vrijblijvend zijn. Uiteindelijk is een convenant niet afdwingbaar, terwijl een cao dat wèl is”, laat Van den Brekel weten. “Mijn ideaalbeeld is dat inspraak voor de specialist ouderengeneeskunde over vijf jaar vanzelfsprekend is en dat artsen gehoord worden bij fundamentele keuzes van de instelling waar ze werken.”