Bewaarnummer
Landleven | Kippen
Eerste hulp bij bloedluis
Doe-het-zelf kippenhokken www.landleven.nl LAX_0121_001_cover.indd 3
Australorp, faverolles, serama en wyandotte
Rasportretten
27-01-2021 10:51
inhoud
RASPORTRETTEN Faverolles Australorp Wyandotte Kuifhoen Twents hoen Serama
6 30 46 79 100 118
6 46 DOE-HET-ZELF Hooiberg kippenhok Voeroplossing Persoonlijk eierdoosje Kippenkruiwagen
12 40 52 88
79 4 Landleven | Kippen
LAX_0121_004-005_Inhoud.indd 4
07-01-2021 16:35
VEILIG EN GEZOND Broedse hennen Voeren met je hart Roofdiervrij hok Eerste hulp bij bloedluis Kippenvoer fermenteren Les kippentaal van pluimveedokter
36 56 60 72 84 125
66
94 CULINAIR
94 112
Volop eierrecepten Smaaktest eieren
VERDER SCHARRELEN Editorial Kip-keuzehulp Gescharrel in de tuin Te hooi & te gras Magisch-realistische kippenkunst Traditioneel hanenkraaien
12 LAX_0121_004-005_Inhoud.indd 5
3 18 22 29 66 106
Landleven | Kippen 5
19-01-2021 15:15
6 Landleven | Kippen
LAX_0121_006-011_Rasportret faverolle.indd 6
07-01-2021 16:36
Franse Marlies Couvée geeft zin aan bestaan van faverolles Zalmkleurig en met veel dons. De faverolles is een softe kip. Aaibaar ook. Toch gaat de haan van dit Franse ras zonder aarzeling de hond te lijf die zijn hennen probeert te verschalken. Voor Marlies Couvée zijn haar kippen nuttig, als leveranciers van eieren en vlees, en vooral prachtig om te zien. Als fervent liefhebber is ze wars van krielen en aparte kleuren. Ze wil de grote en zalmkleurige versie. “De enige echte.”
Tekst Mario Broekhuis
Fotografie Theo Tangelder
e hanen doen je niets, vallen niet aan, ze hebben hun zachte kant en zijn tegelijkertijd best heel stoer. Het zijn geen watjes. Een van onze honden probeerde de kippen te pakken en toen ging Elvis achter de hond aan. Als er gevaar is beschermen ze hun vrouwen”, vertelt Marlies Couvée (29). Elvis is een van de twee faverolleshanen die met een schare hennetjes over haar erf in Rosmalen rondscharrelen. Die hennen van het Franse ras zijn juist helemaal niet stoer en ogen niet alleen zacht door hun kleur. Ze zijn ook echt zacht vanwege al hun dons. Mooie bijkomstigheid is dat de dieren aaien niet onaangenaam vinden. Het zijn troetelkipjes. “Ze zien er schattig uit met hun driedelige baardje. Ze zijn ook nieuwsgierig. Qua karakter vallen ze in de categorie wyandotte; de faverolles heeft ten opzichte van de wyandotte voor de doelgerichte
D
Landleven | Kippen 7
LAX_0121_006-011_Rasportret faverolle.indd 7
07-01-2021 16:36
Bouw een bijzonder hok
Kippen in de
Deze minihooiberg is een leuke aanwinst op ieder erf. Als opslagruimte voor hooi, een schuilplek voor een klein erfdier, of als kippenhok voor een koppeltje Noord-Hollandse blauwen. Met onze bouwtekening en stappenplan kun je zelf aan de slag.
hooiberg
Fotografie Lode Greven Tekst Angela Groenbos Bouwtekening Mady Nijenhuis
12 Landleven | Kippen
LAX_0121_012-017_Kippenhok.indd 12
07-01-2021 16:40
DIT HEB JE NODIG: (letters corresponderen met de bouwtekening) A
4 hoekstaanders 280 x 12 x 12 cm B+F 8 framebalken (boven en onder) wandframe 176 x 7 x 4 cm C 12 staanders wandframe 166 x 7 x 4 cm D 6x schoring wandframe 75,4 x 7 x 4 cm (2 zijden afschuinen op 45 graden) E 3 steunlatten onderste dekplank 176 x 3 x 2 cm G 6x (4x voor staanders met tussenruimte zijkant 42 cm, tussenruimte midden 67 cm) (2x voor kozijn) H 1 latje deurkozijn boven 76 x 7 x 4 cm I 2x schoring wandframe deurzijde 59,4 x 7 x 4 cm (2 zijden afschuinen op 45 graden) J 2 steunlatten onderste dekplank 50 x 3 x 2 cm K 1 deurstoplat boven (horizontaal) 66 x 3 x 2 cm L 1 deurstoplat verticaal 162 x 3 x 2 cm M 1 steunlat dakplaat 176 x 4 x 7 cm N+R 4 planken deurframe bovenen onderdeur 67 x 15 x 2 cm O 2 planken deurframe bovendeur 47 x 15 x 2 cm P+T 4 planken deurframe bovenen onderdeur 43 x 12 x 2 cm Q 2 planken deurframe bovendeur 77 x 12 x 2 cm S 2 planken deurframe onderdeur 55,5 x 15 x 2 cm U 2 planken deurframe onderdeur 85,5 x 12 x 2 cm V 4 dekplanken deur 61,5 x 13 x 1,8 (voorzien van messing en groef. Je vindt deze planken niet op de bouwtekening)
Landleven | Kippen 13
LAX_0121_012-017_Kippenhok.indd 13
07-01-2021 16:40
36 Landleven | Kippen
LAX_0121_036-039_Broeds hen.indd 36
11-01-2021 09:11
Tekst Angela Groenbos
Kuikens op natuurlijke wijze
Eieren broeden kan in een broedmachine. Met perfect geregelde temperatuur en luchtvochtigheid lijkt het de ideale plek voor broedeieren. Toch broedt niks zo goed als een kip. Ze doet al het werk en neemt je ook na het uitkomen de zorg uit handen. Maar hoe krijg je je hennen zover?
Landleven | Kippen 37
LAX_0121_036-039_Broeds hen.indd 37
19-01-2021 15:21
52 Landleven | Kippen
LAX_0121_054-052-055_Eierdoosjes.indd 52
11-01-2021 09:40
Tekst Angela Groenbos Fotografie Otto Kalkhoven Ontwerp Willemijn de Lint, Sugarworks
Etiketten voor eierdoosjes
Persoonlijke
SCHARRELEITJES Met een koppeltje kippen op het erf heb je al snel meer eieren dan je op kunt. Geen probleem: buren, vrienden en familie zijn vast blij met een doosje vol. Helemaal leuk wordt het met deze Landleven-etiketten om je eitjes een persoonlijk tintje te geven.
Landleven | Kippen 53
LAX_0121_054-052-055_Eierdoosjes.indd 53
11-01-2021 09:40
TTekst Te eks ek kst sstt en en iill illustraties ustraties ustr sttraaatttiiies eess A Angela ng ng gel ge ela lla a Gr Groenbos G en enb nbo nbo bos o os
VOEREN
met je hart
Wie echt goed voor zijn kippen wil zorgen, kijkt verder dan alleen naar het voer, vindt directeur Herman Garretsen van Garvo diervoeders. “Je moet begrijpen hoe de kip werkt om haar echt goed te kunnen voeden.” voeden ” Hij gelooft niet in alleen buikvulling, maar voedt het liefst ook de ziel van de kip. “Van een goed gevoerde, gezonde kip kun je iedere dag genieten.”
Wat is goede voeding? “Kippen voeren lijkt zo eenvoudig. Er bestaan volledige legkorrels en volledig legmeel en met beide geef je je kippen een complete voeding. Met voldoende koolhydraten, eiwitten, calcium en fosfor om een gemiddelde kip die gemiddeld eieren legt gevoed te houden. Maar voor een kip die niet legt zit er iets te veel voedingsstof in, voor een kip die heel veel legt wat te weinig. Bovendien is er verschil tussen legkorrels. Er is veel voer waarop kippen redelijk tot goed genoeg op functioneren. Maar als kippenhouder wil je maximaal plezier aan je kip beleven”, vindt Herman Garretsen, directeur van diervoederproducent Garvo. “Dan moet je zorgen dat je echt goed voert. Goed kippenvoer is niet alleen belangrijk voor een goede gezondheid, het werkt ook door in het gedrag van de kip. Daarom is goed voeden niet alleen een optelsom van voedingstoffen, het is ook een kwestie van intuïtie: koop voer waar je een goed gevoel bij hebt en je zult merken dat je er gezondere, leukere kippen aan overhoudt.”
Mag ik legkorrel onbeperkt voeren ? “Als volledige legkorrel of -meel onbeperkt wordt aangeboden, kan een kip zich er ook makkelijk mee overeten, omdat het voer zo eenvoudig beschikbaar is. De kip wordt dan te vet. In de winter is dat geen probleem. Maar een te vette kip komt in het voorjaar veel moeilijker aan de leg. Let dus op hoeveel je de kippen voert. Bovendien hebben kippen een natuurlijke behoefte aan scharrelen. Een kip met uitloop zal naast de legkorrel zelf eten verzamelen. En afhankelijk van het aanbod beïnvloedt dat ook weer de hoeveelheid voer die ze opeet.”
Legkorrel lijkt zo saai . Geef ik ze met een mooi gemengd mengsel met mais en graan niet veel beter te eten ? “Er is onderscheid tussen volledig voer en aanvullend voer. Granenmengsel is geen volledig, maar aanvullend voer; het bevat geen extra mineralen zoals kalk voor de eischaal, niet voldoende eiwitten en vitamines.
56 Landleven | Kippen
LAX_0121_056-059_Kippenvoer.indd 56
11-01-2021 11:06
HOEVEEL VOER
per kip?
De voerbehoefte van een gemiddelde kip die niet legt, is zo’n 50 gram voer per dag. Voor een kip die wel eieren legt, komt daar 1,1 gram voer per gram ei bij. Een gemiddeld ei weegt 60 gram. Deze gemiddelde kip zou dus 116 gram voer per dag moeten krijgen, als ze dagelijks een ei legt. Doet ze dat niet, reken dan de voerbehoefte per week uit en deel deze door zeven om de daghoeveelheid te bepalen. Kriel- en dwergrassen hebben aan 60 tot 80 gram voer genoeg, middelgrote en grote rassen gram heeft eten zo’n zo n 100 tot 130 gr ram per e dag. Als het kouder is, hee e ft de kip meer voer nodig. nodi d g. Als Als naast naa a stt volledig vollle ledi dig g voer vo oer gemengd gem e en e gd graan a wordt wor o dt d gegeven, n beperk dit diit dan da tot maximaal ma a 15% van an de totale voeropname. voe eropn pnam ame. e Wie wil bepalen hoeveel allereerst Wi W e niet per e kip w il bepal len e hoe eveel voer er e nodig is, s kijkt k all leree eers rt blijft gevoerd. Geef off er voerr blijft li lliggen. ggen gg e . Wat bl b ijft liggen, lig gge en, n is te veel vee eel ge gevo voer erd. d G e f ee de volgende dag dan n eens tien n procent p oc pr ocen nt minder mind nder en en kijk ki k hoe hoe het het gaat. Bijj wie zijn kippen avonds voert uitloopdaarmee ga g att. Bi B n kippe p n ’s avond ds vo voer e t en e uitlo loop opruimte ruim mte heeft, hee e ft, mag ma ag de voerbak voe erb rbak k in in de loop van n de middag mid idda dag g leeg le eeg zijn. zijn. Een E n kip Ee p moet moet met een e volle vol o le maag maa a g op stok sto ok kunnen ku unnen e gaan, gaa an, n dus dus zorg zor org g de voerbak v er vo e ba b k voor voor de de avond avon nd weer we eerr gevuld gevul u d is. i . is ervoor dat de
Maar er is ook volledig legmeel met bijvoorbeeld stukjes mais of vlokreeftjes erin. In een koppel kippen geldt altijd een pikorde. De hoogstgeplaatste kippen in de rangorde eten het eerst. Bij een gewone legkorrel gaat dat prima, iedere kip krijgt hetzelfde binnen. Maar bij een granenmengsel zullen de kippen die het eerst eten, de ‘lekkerste’ delen uit het
voer pikken. Over het algemeen eten ze het eerst de mais en vlokreeftjes op. Die kippen worden makkelijk te vet, maar missen onderdelen van het voer die ze voor een evenwichtig dieet ook nodig hebben. De kippen die later aan de beurt zijn, missen de mais. Het is belangrijk dat dit soort voer een mooie uniforme structuur heeft. Dan is het voor de kip minder makkelijk om selectief te eten.
Landleven | Kippen 57
LAX_0121_056-059_Kippenvoer.indd 57
11-01-2021 10:56
60 Landleven | Kippen
LAX_0121_060-065_Kippenhok roofdiervrij.indd 60
11-01-2021 10:27
VEILIG TEGEN VOSSEN
Roofdiervrije
huisvesting Kippenhokken zijn er in alle soorten in maten, maar eigenlijk is er maar één ding echt belangrijk: zitten je kippen er veilig? Roofdieren weten ieder ‘lek’ in het hok te vinden. Landleven legt uit waar het grootste gevaar schuilt en geeft tips voor een roofdiervrij hok. Tekst Angela Groenbos en Esther van Middendorp
Illustratie Mady Nijenhuis
Landleven | Kippen 61
LAX_0121_060-065_Kippenhok roofdiervrij.indd 61
11-01-2021 10:27
Iedere kippenhouder heeft ermee te maken: bloedluis. Is het niet om de kleine vampiertjes te bestrijden, dan wel om ze buiten het kippenhok te houden. Bloedluis verzwakt de kippen en kan ze uiteindelijk zelfs doden. Herman van Olst ontwikkelde met het bloedluisbadje een van de effectiefste wapens in de strijd tegen bloedluis. Met hem zetten we de beste anti-bloedluismiddelen voor je op een rijtje.
Bloedluisbakjes, tabaksstelen, witkalk of sprays
Strijd tegen
bloedluis
72 Landleven | Kippen
LAX_0121_072-077_Bloedluis.indd 72
11-01-2021 10:50
Tekst Angela Groenbos Fotografie Otto Kalkhoven
Luis of mijt? Herman van Olst begint zijn verhaal met een verduidelijking: “De naam bloedluis is misleidend: het diertje waar elke kippenhouder bang voor is, is namelijk geen luis, die zes poten heeft. Het is een mijt met acht poten.” ‘Bloedluis’ en ‘bloedmijt’ verwijzen dus allebei naar hetzelfde diertje. In de professionele kippenhouderij wordt het vogelmijt genoemd. Maar hoe het beestje ook heet, het zorgt voor veel overlast. Herman: “Jaren geleden had elke kippenhouder vliegenstrips in het kippenhok hangen. Die werkten namelijk niet alleen tegen vliegen: je hield er ook allerlei ander ongedierte mee op afstand. Die vliegenstrips werden verboden. Ik geloof heus dat ze niet erg gezond waren voor kip en milieu, maar het verbod was een ramp voor kippenhouders. Want sindsdien is het vooral met de bloedluis helemaal uit de hand gelopen. Met als gevolg dat kippenhouders massaal naar andere middelen grijpen, die al helemaal niet gezond zijn voor kip en milieu.” Herman benadrukt dat bloedluis voor tal van aandoeningen zorgt bij kippen. “Als een kip ziek is, wordt volgens mij vaak de verkeerde conclusie getrokken. Heel veel kippenaandoeningen zijn terug te voeren op bloedluis. Voor de bloedluis zijn eerste maaltje bloed heeft kunnen drinken, is hij zo klein dat hij met het blote oog nauwelijks waarneembaar is. Zo klein als stof. En die hele kleine diertjes komen in de ogen en luchtwegen van de kip terecht,
Landleven | Kippen 73
LAX_0121_072-077_Bloedluis.indd 73
11-01-2021 10:50
5x recept voor verse eieren
EIEROVERSCHOT
94 Landleven | Kippen
LAX_0121_094-099_Eieroverschot.indd 94
11-01-2021 12:41
De kippen leggen weer volop eieren; maar waar moet je naartoe met deze overvloedige opbrengst? Nou, een van deze gerechten bijvoorbeeld. Zes heerlijke ideeën om de eitjes van eigen erf te verwerken. Tekst Klaske Bakker
Fotografie Otto Kalkhoven
er van 1 lit t o p n e Voor e TEN DIËN
INGRE
kte en gekoo 12 hard n e eiere gepeld zijn a l cider 400 m l water 100 m t 1 el zou orrels peperk e t r a w lad 1 tl z urierb ogd la o r d e g 1 iment alen p m e g l t 1
Ingemaakte
eieren Bereidingswijze Leg de afgekoelde eieren in een brandschone glazen weckpot van 1 liter. Doe de overige ingrediënten in een pan, roer ze door en breng het mengsel aan de kook. Zet het vuur wat lager en laat het mengsel een kwartiertje inkoken. Laat het wat afkoelen tot het op kamertemperatuur is. Giet het daarna over de eieren en sluit de pot af.
Tip
Zet de pot op een koele donkere plek (de koelkast is prima). Na een week zijn de eieren klaar om te eten. Ze blijven in ieder geval drie weken goed en waarschijnlijk nog veel langer. De smaak zal wel steeds sterker worden.
Vervang het water eens door bietensap. De eieren krijgen dan een mooie zachtroze kleur. Je kunt ook variëren met verschillende smaken azijn en de specerijen om een eigen combinatie te krijgen. Landleven | Kippen 95
LAX_0121_094-099_Eieroverschot.indd 95
11-01-2021 12:42
Eiersmaaktest van scharrelaars
KIPLEKKERST? Tekst Mario Broekhuis
Fotografie Lode Greven
Met dank aan Wijnie van Maanen en Erdie Burema
112 Landleven | Kippen
LAX_0121_112-117_Eiertest.indd 112
11-01-2021 13:42
‘Hééérlijk’ roept chef-kok Huub Oudshoorn verrukt nadat hij een hapje van zijn gebakken ei heeft genomen. Maar wie legt op het erf nu de allerlekkerste eieren? Eend, gans, kalkoen en parelhoen gingen de strijd aan met de overbekende kip om het smakelijkste scharrelei. Onze Landleven ei-smaaktest onthult de winnaar.
Landleven | Kippen 113
LAX_0121_112-117_Eiertest.indd 113
11-01-2021 13:42
INSPIR VOOR BUITEATIE NW & BUITENL ONEN EVEN
maart 2021
10
NUMMERS
voor slechts
€ 29,50 Landleven is het tijdschrift dat je niet mag missen. Vaste pijlers zijn tuinieren, erfdieren, smullen van eigen erf, plattelandscultuur, interieur, zelfvoorziening, cu duurzaamheid en creatief bezig Landleven zijn. Een abonnement op Landle geeft gegarandeerd veel leesplezier. W t wat Want at het buitenleven ons on kan bieden b bi e en is onbetaalbaar. ed onbe eta aal a baar.
Tips vo GRONDVERBETE or RING Geheim van AZIJNMOER Inspiratie vo or LENTESCHIKKIN G
Boodschappers va
n de lente De Bels is een spiegel: recht voor je raap
VOORDELEN V VO VOORD OORD OORDELE OO O ORD ORD DELE ELE VOOR ELE JO JOU OU ALS ALS AL S AB ABONNEE: ✔ Als A eerste eer e errs rste ste e Landleven La L Land nd thuis op de mat ✔ Lees Le s Landleven L nd ndleve ve gratis op onze app Puzzels en ✔ Korting Korting Kort Kortin g op op Landleven Lan L n Landleven Lan llev Landl leven ven Specials Sp Spe pe ✔ Gratis Gr tiis Gra Grati s gebruik geb ebruik k van Vraag & Aanbod in het magazine m magazin ag zin
Ga naar www.landleven.nl/korting
Colofon www.landleven.nl
Klantenservice Telefoon Nederland: 088 - 435 08 00 (€ 0,45 per gesprek), bereikbaar van 9.00 - 17.00 uur België: 078 - 35 33 13 of ga naar www.abonnementen.be E-mail klantenservice@landleven.nl Postadres Postbus 638, 3740 AP Baarn Website www.landleven.nl/klantenservice Landleven Kippen is een uitgave van Het Mediabedrijf bv Hoofdredacteur Mario Broekhuis Samenstelling en redactie Angela Groenbos Redactie Klaske Bakker, Esther van Middendorp
LAX_0121_130_LLabonnement colofon.indd 130
Eindredactie Henk van den Brink, Christel Labee Vormgeving VRHL Content en Creatie, Alphen aan den Rijn, www.vrhl.nl
Levering van tijdschriften en artikelen geschiedt volgens de Leveringsvoorwaarden abonnementen en artikelen. U kunt deze vinden op www.hetmediabedrijf.nl/privacy. U kunt de voorwaarden ook schriftelijk opvragen via de klantenservice. Alle rechten voorbehouden.
Algemeen Directeur Dirk Oeyen Uitgever Hilde Kerperien Marketing Merel de Jong, Catelijn de Reuver, Sales Tonny Beerten, Danielle Dubbelman, Esther van Uhm (traffic)
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt in enige vorm op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, op enige manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste geweten is samengesteld. Evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor juistheid of aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.
Adverteren www.landleven.nl/adverteren Tel. 088 - 435 08 20 Druk Roularta Printing Distributie Nederland Aldipress, Ubiway België
11-01-2021 13:58