BEWAARNUMMER
Landleven | Buitenlui
Markante
Andere tijden anders
www.landleven.nl
WWW.LANDLEVEN.NL
prijs: NL/B € 7,95
LAX_0321_001_cover.indd 1
Buitenlu i
VERHALEN VAN GEWONE MENSEN over vroeger en nu
om van te genieten 26-07-2021 08:58
Inhoud 20
6
40
32 6 20 32 40 46 58 66 78 86 100 112 118
Klaas Baas, vertrouwd in Linschoten Jan Rotgans over twee generaties vissers Gat vond de bedstee lekker warm Slager Zwetsloot wandelt met varkens
46
Diny Velthorst op weg met het melkschepje Henk van Schilt is de laatste weervisser Jan Pardijs en trekkertje Tilly Derk-Jan Kuenen over de veemarkt Gerard Keijzer fietst om te melken Ria à Campo’s nieuwe avontuur in de polder Sjors Arkesteyn aan de koffietafel Jan Vinkers is trots op zuinige opvoeding
58
4 Landleven | Markante buitenlui
LAX_0321_004-005_Inhoud.indd 4
29-07-2021 12:03
78 66
86 Margreets verhaal Over wat ze ‘achter de schermen’ meemaakt als journalist op het boerenerf, kan Margreet Welink
100
heerlijke verhalen vertellen en dat doet ze 7x. Zo stikt er bijna iemand in een kippenbotje als het ware verhaal over die ene broer naar boven komt (pag. 12), terwijl ze zich als een jonge meid voelt, wanneer ze meelift op een ouwe fiets (pag. 26). Of zoals die oude vader die de restjes kuilvoer bijeenveegt en de jonge garde tevergeefs een geintje probeert uit te halen (pag. 52). De stadsbewoner die zijn klomp kan leeggieten nadat de
118
hond een plasje moest doen (pag. 72) en dat een oude boer niet wil aarden in het verzorgingshuis (pag. 94). De hevigste sneeuwval in jaren doet haar achter het stuur verzuchten, maar die boer die ’s nachts opbleef voor een pasgeboren kalfje maakt alles goed (pag. 106). Maar vakantie, nee, daar doe je een boer geen plezier mee (pag. 124).
112 LAX_0321_004-005_Inhoud.indd 5
Landleven | Markante buitenlui 5
29-07-2021 12:02
Als je moeilijk doet, pest je je eigen. Vandaar dat ik gemoedelijk van aard ben
6 Landleven | Markante buitenlui
LAX_0321_006-011_Man van linschoten.indd 6
29-07-2021 11:55
Klaas Baas
heeft genoeg aan weinig
Landleven | Markante buitenlui 7
LAX_0321_006-011_Man van linschoten.indd 7
29-07-2021 11:55
De jongelui
mogen het nu vervolmaken
(ROELOF BOSCHLOO, ALMEN)
18 Landleven | Markante buitenlui
LAX_0321_000_Fotospreads.indd 18
05-08-2021 11:44
Landleven | Markante buitenlui 19
LAX_0321_000_Fotospreads.indd 19
26-07-2021 09:23
IN DE HAVEN VAN
Den Oever.
20 Landleven | Markante buitenlui
LAX_0321_020-025_Palingjan.indd 20
26-07-2021 09:27
Jan Rotgans’ vader KOOS VRIJHEID VAN HET WAD Als kind zat Jan Rotgans meer op zee dan in de schoolbankjes. Hij moest zijn zieke vader Kees helpen met de visserij. “Die ouwe kon zonder navigatieapparatuur elk geultje op het wad vinden.” Op de oude foto kijkt Kees Rotgans vanachter een bollend zeil in de verte. Sigaret losjes in de mond, pet op het hoofd, de wind van het wad in zijn neusgaten. Twee keer daags de koeien melken, zoals zíjn vader dat deed, dat zag hij niet voor zich, hij wilde vrijheid. En dus werd hij visser. Hij kocht een boot, knoopte zelf netten van tweedehands materialen en ging de Waddenzee op, waar het in de jaren vijftig nog wemelde van de paling en allerlei andere vissoorten.
Tekst Margreet Welink
Fotografie Lode Greven
Landleven | Markante buitenlui 21
LAX_0321_020-025_Palingjan.indd 21
26-07-2021 09:25
Gat als tiener, met een koe aan de hand op weg naar de stier.
32 Landleven | Markante buitenlui
LAX_0321_032-037_Vdstreek.indd 32
09-08-2021 11:06
Tekst Margreet Welink
Fotografie Lode Greven
Lekker
Gat vond de bedstee
warm Gat van de Streek vond alles prachtig vroeger. Hij genoot van de ruimte en de vrijheid, en dat er soms sneeuw in zijn klompen kwam, gaf niks. Een oude vergeelde foto laat hem zien als tiener, met een koe aan de hand, op weg naar een boer die een dekstier had staan. Zo’n klusje was een mooi iets voor de jongelui vroeger, zoals er wel meer mooi was vroeger. Eigenlijk was het méér dan mooi. “Het was práchtig”, zegt Gerrit van de Streek vol overtuiging. Noem hem overigens niet bij die officiële naam. Iedereen die hem een beetje kent, noemt hem ‘Gat.’ at groeide op in Oldebroek, op een boerderijtje
G
met wat varkens, kippen en zes koeien. Behalve
met een koe naar de stier, ging Gat met een berige zeug in een karretje op pad naar de beerhouder. Dat was de boer die een dekbeer hield. “Het dekgeld was zes of zeven gulden. Later kwam de beerhouder de zeugen thuis ophalen. Als ze drachtig waren, bracht hij ze weer terug. Per dag dat hij ze in de kost had, betaalde je een kwartje voergeld.” Als kind leerde Gat al melken. Niet met de machine, want die was er nog niet, maar met de hand. “Eerst op een ouwe koe, want die geven zich makkelijker. Als je het uiteindelijk onder de knie had, was je enorm trots.” Hij hield veel van beesten en van het gemoedelijke boerenleven met veel ruimte en vrijheid. Natuurlijk moest hij naar school en natuurlijk moest hij thuis meehelpen, maar in zijn vrije tijd ging hij, samen met zijn broers, graag vissen met zelfgemaakt vistuig. “Zúlke snoeken vingen we!”, zegt hij en hij houdt zijn handen een halve
Een broer van Gat die handig was met het spinnewiel. Landleven | Markante buitenlui 33
LAX_0321_032-037_Vdstreek.indd 33
26-07-2021 09:36
Diny Velthorst OP PAD MET HET MELKSCHEPJE Tekst Margreet Welink
Fotografie Lode Greven
Ze is geboren in 1930, de crisisjaren die gekenmerkt werden door werkloosheid, schaarste en armoede. “Daar weet ik natuurlijk niks meer van, ik heb alleen van horen zeggen dat het toen niet best was.” Om het zelf financieel wat breder te hebben, ging Diny VelthorstSusebeek uit werken. Als melkmonsternemer. “Feministisch? Welnee, ik pakte gewoon aan. Niksdoen is me nooit geleerd.”
H
aar ouders spraken later nooit over de crisis en van haar jeugd herinnert Diny
Velthorst-Susebeek zich vooral de ruimte en de vrijheid. “Ik ben geboren in een buurtschap van Zelhem die Winkelshoek heet. Toen ik een jaar oud was, verhuisden mijn ouders naar een andere buurtschap: Heidenhoek. Daar konden ze een boerderijtje pachten. In de omgeving was toen nog veel bos, met vooral dennenbomen. Omdat er een groeiende behoefte was aan landbouwgrond, is veel bos gerooid. Dat ging met de schop en met een heleboel zweetdruppels.” Ook Diny’s vader groef handmatig de stobben uit en spitte vervolgens de zandgrond met de schep om. “Als hij in het veld bezig was, ging ik erheen om hem koffie te brengen.”
In de jaren dertig, met rechts Diny’s moeder. Diny is het kleine staande meisje links. 46 Landleven | Markante buitenlui
LAX_0321_046-051_Velthorst.indd 46
26-07-2021 09:52
ALS JE EEN BAAN HAD, WAS JE VERZEKERD BIJ HET ZIEKENFONDS
Landleven | Markante buitenlui 47
LAX_0321_046-051_Velthorst.indd 47
26-07-2021 09:53
Tekst Margreet Welink
Fotografie Lode Greven
Mais
hakselen Enorme machines, hard werken, grappen maken en samen eten, de maisoogst was geweldig om mee te maken. Jong en oud werd meegesleept, oud soms een beetje te veel. Gefascineerd stond ik naar het schouwspel te kijken. De grote hakselaar met de reusachtige bek vol ratelende scherpe messen, de taaie dikke maisplanten die languit in de muil van de machine verdwenen om er via een lange hoge pijp versnipperd weer uitgeblazen te worden, het had iets magisch.
52 Landleven | Markante buitenlui
LAX_0321_052-057_ Margreet maishakselen.indd 52
26-07-2021 09:54
N
aast de hakselaar reed de boer met zijn trekker en kiepwagen om de maisstraal
op te vangen. Zodra zijn kar vol zat, zwaaide hij af, waarna een volgende trekker met kar zijn plaats innam. Het was een goed geolied proces en een knap staaltje samenwerking. De stemming zat erin, uit de trekkercabines kwamen flarden radiomuziek afgewisseld met stukjes gespreksstof die via de mobilofoons over en weer gingen. Er werd afgestemd, gepland en vooral veel gedold. Mais hakselen had iets joligs, iets feestelijks en de vrolijke stemming raakte jong en oud. Langs de weg bleef een groepje fietsers stilstaan om ook te kijken, ze staken groetend hun hand op naar de oogstploeg. Af en aan reden de trekkers en voort ging de hakselaar. Het oogsten ging met rijen tegelijk, waarna de akker achterbleef als een ruw geschoren stoppelbaard. De wagens stortten hun versnipperde lading op het erf van de boerderij. Een grote shovel reed de groeiende bult stevig aan om er zo veel mogelijk zuurstof uit te drukken. Dat was beter voor het conserveringsproces, want al die mais moest een hele winter mee als voer voor de koeien. Bijzonder aan de maisoogst is nog steeds dat de oogstploeg vaak op de boerderij te eten krijgt. Met strobalen als bankjes en een oude deur als
De akker
bleef achter als een, ruw geschoren stoppelbaard Landleven | Markante buitenlui 53
LAX_0321_052-057_ Margreet maishakselen.indd 53
26-07-2021 09:55
Tekst Margreet Welink
Fotografie Lode Greven
Jan Pardijs
liep voorop
MET TREKKERTJE TILLY 66 Landleven | Markante buitenlui
LAX_0321_066-071_Pardijs.indd 66
26-07-2021 15:39
Boer in ruste, zo omschrijft hij B zichzelf, maar het is maar wat je z zic zi rust noemt. Jan Pardijs in het r Gelderse Vorden is 80 jaar en van G Ge e de e vroege ochtend tot in de avond in touw. Hij barst van de hobby’s in en als in het voorjaar het maisland geploegd moet worden, m a klimt hij nog steeds op de trekker. kli k lii “Een “E gewone trekker hoor”, zegt hij erbij. “Niet zo’n hypermoderne met m gps aan boord en wat al niet me meer. Dat zijn computers op wielen, daar kan ik niks mee. w Maar met een gewone trekker M zonder al die toeters en bellen red zon ik me nog prima.”
H
ij was 17 jaar toen hij zijn eerste trekker reed, een Eicher van 17 pk. Er zijn nog oude
foto foto’s van het stukje technisch vernuft dat al snel Till Tilly genoemd werd. De zwart-witkiekjes geven er e een mooi beeld van, alleen is de bijzondere kle kleur hierop niet te zien. Daarvoor troont Jan het bezoek mee naar de oude deel, waar hij een gro groot laken wegtrekt. Er komt een trekkertje ond onder vandaan, strak in de lak met een kenm me merkend blauwgrijs. Dit is niet zomaar een old o ld oldtimertje, het is Tilly. “Ze stond als schroot in ne een hoek tot mijn kleinzoon haar tijdens een ver ve verbouwing opmerkte. Hij zei: opa, waarom kn kna knappen we d’r niet op? Dat deden we, en hier st s sta staat ze weer in volle glorie. Werken op het lan n hoeft niet meer, maar we rijden er wel land to oe toertochten mee.” Ja an is van de generatie die de mechanisatie zag Jan opk pk k opkomen. In zijn jonge jaren ging alles nog met p aa paardenen handkracht. “Dat was óók mooi ho hoo oo vindt hij. Zo herinnert hij zich dat hij als hoor”, kl kle l klein jochie met de stoppelploeg het land op Jan achter het stuur van Tilly, het blauwgrijze trekkertje met de stugge stoelvering.
moest. “Dat doe je nadat het graan geoogst is. Het is ondiep ploegen en dat was een mooi Landleven | Markante buitenlui 67
LAX_0321_066-071_Pardijs.indd 67
26-07-2021 10:56
94 Landleven | Markante buitenlui
LAX_0321_094-099_Margreet de dood.indd 94
26-07-2021 11:56
Toen de telefoon voor de zoveelste keer niet werd opgenomen, wist ik het zeker: hier was iets goed mis. Al weken probeerde ik de boer te bereiken. De foto’s waren al maanden geleden gemaakt, nu was het mijn beurt om bij hem langs te gaan en zijn verhaal op te tekenen. Maar het lukte me niet een afspraak te maken, de telefoon ging vruchteloos over, keer op keer. Het kleine zeurbelletje in mijn achterhoofd was niet langer te negeren, het was een grote alarmbel geworden en ik moest weten waar ik aan toe was. Ik besloot de buren te bellen, misschien wisten zij wat er aan de hand was.
DE DOOD Tekst Margreet Welink
Fotografie Lode Greven
Landleven | Markante buitenlui 95
LAX_0321_094-099_Margreet de dood.indd 95
26-07-2021 11:56
10
NUMMERS
voor slechts
€ 29,50 Landlev Landleven ven iis s het tijdschrift dat je niet mag missen Vaste pijlers zijn tuinieren, erfdieren, smullen van eigen erf, plattelandscultuur, interieur, zelfvoorziening, duurzaamheid en creatief bezig zijn. Landleven Een abonnement op Landleve geeft gegarandeerd veel leesplezier. Want wat het buitenleven ons kan bieden is onbetaalbaar.
VOORDELEN VOOR JOU ALS ABONNEE: ✔ Als eerste Landleven thuis op de mat ✔ Lees Landleven gratis in onze app ✔ Korting op Landleven Puzzels en Landleven-specials ✔ Gratis gebruik van Vraag & Aanbod in het magazine
Ga naar www.landleven.nl/korting
Colofon www.landleven.nl Klantenservice Telefoon Nederland: 088 - 435 08 00 (€ 0,45 per gesprek), bereikbaar van 9.00 - 17.00 uur België: 078 - 35 33 13 of ga naar www.abonnementen.be E-mail klantenservice@landleven.nl Postadres Postbus 638, 3740 AP Baarn Website www.landleven.nl/klantenservice Landleven Markante Buitenlui is een uitgave Roularta Media Nederland, een onderdeel van Roularta Media Group. Hoofdredacteur Mario Broekhuis Eindredactie Henk van den Brink, Christel Labee
LAX_0321_131_Abonnement colofon.indd 131
Vormgeving VRHL Content en Creatie, Alphen aan den Rijn, www.vrhl.nl Algemeen Directeur Dirk Oeyen Uitgever Hilde Kerperien Marketing Merel de Jong, Catelijn de Reuver, Sales Tonny Beerten, Danielle Dubbelman, Esther van Uhm (traffic) Adverteren www.landleven.nl/adverteren Tel. 088 - 435 08 20
Levering van tijdschriften en artikelen geschiedt volgens de Leveringsvoorwaarden abonnementen en artikelen. U kunt deze vinden op www.hetmediabedrijf.nl/privacy. U kunt de voorwaarden ook schriftelijk opvragen via de klantenservice. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt in enige vorm op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, op enige manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste geweten is samengesteld. Evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor juistheid of aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.
Druk Roularta Printing Distributie Nederland Aldipress, Ubiway België
26-07-2021 13:07