Björgun - Tímarit - 2. tbl. 2011 by Slysavarnafélagið Landsbjörg

2.tbl.

11.รกrg.

nรณvember

2011

Í neyðartilfellum er

nauðsynlegt að vera með

búnað sem

hægt er að treysta á! PREMIUM ALPINE PERFORMANCE

www.pieps.com

PIEPS VECTOR Fyrsti viðhaldsfríi fjögurra loftneta ýlirinn með innbyggðu GPS og hleðslurafhlöðum.  Mjög auðveldur í notkun og góður tæknilegur stuðningur í neyðartilvikum.

 Snjallsendir: Flýtir fyrir leit annarra tækja að þessu      

Kemur í verslanir í byrjun árs 2012!

og drepur sjálfkrafa á sendingu. Ný viðmið í GPS studdri leit. Gefur upp fjarlægð og stefnu á öllum snjóflóðaýlum um leið og hann nemur þá. GPS kort til að fá nákvæma yfirsýn yfir leituð svæði! Eftir að snjóflóðaýlir hefur verið staðsettur þá geymist hann í minni. Skráir feril sem auðvelt er að hlaða í tölvu (PC/MAC). Fyrsti ýlirinn með hleðslurafhlöðum. Sparar pening og er umhverfisvænn. Öflug virkni í miklum kulda.

Efni

Efnisyfirlit

2.tbl. 11.árg. nóvember 2011

Björgunarmál Leitin að Daniel Hoij á Sólheimajökli

Útkall Múlakvísl – hringvegurinn rofinn

Björninn kom að góðum notum

Lítið um sérhæfða bið – Landsæfing á Ísafirði

Fallhlífastökk í björgunaraðgerðum

Eldgos í Grímsvötnum

Slys í Kverkfjöllum

Fagnámskeið í aðgerðarstjórnun

Fossinn, Roðlaus og Beinlaus

WASAR 17.-25. maí

Landsæfing á sjó 2011

Fundur Alþjóðlegu sjóbjörgunarsamtakanna í Sjanghæ

Allt innifalið – heimsókn frá RNLI

Rescue Runner á Íslandi

Slysvarnir

Hjálmurinn bjargaði lífi hennar

Númi

Hálendisvaktin

Unglingamál Eldað í ljósastaur - á landsmóti unglingadeilda SL

Fjölþjóðleg rústabjörgunaræfing unglinga

Volunteer Together 2011

Félagsmál Forystan þarf að endurspegla félagið

Skjöldurinn og áttavitinn – viðurkenningar SL

2. tbl. 11. árg. 2011 Útgefandi: Slysavarnafélagið Landsbjörg,

Skógarhlíð 14, 105 Reykjavík. Áskrift og almennur sími: 570-5900. Netfang: bjorgun@landsbjorg.is. Auglýsingar: herdis@landsbjorg.is. Ritstjóri: Ólöf Snæhólm Baldursdóttir. Ábyrgðarmaður: Kristinn Ólafsson, framkvæmdastjóri.

Slysavarnir

Umbrot og prentun: Prentsmiðjan Oddi.

E R F I S ME

Próförk: Haraldur Ingólfsson – Harla. 141

776

PRENTGRIPUR

Forsíðumynd: Sigurður Ó. Sigurðsson, www.sigosig.is

Slysavarnafélagið Landsbjörg er samtök sjálfboðaliða um allt land sem vinna björgunar- og slysavarnastarf. Innan félagsins starfa um 100 björgunarsveitir, um 40 virkar slysavarnadeildir auk öflugs unglingastarfs. Félagið rekur Slysavarnaskóla sjómanna, Björgunarskólann, þjálfunarbúðir á Gufuskálum, 14 björgunarskip og tugi slysavarnaskýla út um allt land. Björgun, tímarit félagsins, kemur að jafnaði út tvisvar á ári. Blaðið er prentað á umhverfisvænan pappír. Allar ábendingar um efni í blaðið eru velkomnar og sendast á olof@landsbjorg.is. Þeir sem óska eftir áskrift að blaðinu geta haft samband við skrifstofu félagsins. Slysavarnafélagið Landsbjörg gefur einnig út árbók einu sinni á ári og er hún yfirlit um starfsemi félagsins árið á undan. Nánari upplýsingar um Slysavarnafélagið Landsbjörg má finna á www.landsbjorg.is.

Komið heil heim!

PIPAR\TBWA • SÍA • 103015

Útivistarvörur í sérflokki

Dakota

Oregon

Harðgert, lófastórt útivistartæki með snertiskjá, næmum GPS-móttakara með HotFix™ gervihnattaútreikningi, hæðarmæli, SD-kortalesara, 3-ása rafeindaáttavita og grunnkorti af heiminum. Dakota staðsetur þig fljótt, örugglega og nákvæmlega.

GPS staðsetningartæki með einfaldri og aðgengilegri valmynd, alvöru þrívíddarkorti, snertiskjá, hágæða GPS-móttakara, hæðarmæli, 3-ása rafeindaáttavita, SD-kortalesara, myndaskoðun o.fl. Oregon veitir góða tilfinningu fyrir landslaginu og er fullkominn ferðafélagi hvert sem förinni er heitið.

Harðgerðasta útivistartækið byggt á vinsælasta GPS tæki allra tíma. Aðgengileg valmynd, einfallt stýrikerfi og takkaborð gerir þetta tæki að stórskemmtilegum ferðafélaga á fjöllum. Mikil upplausn og skyggingar gefa goða tilfinningu fyrir landslagi og einnig er hægt að lesa loftmyndir og skönnuð kort í tækið.

Evo3

Bakpokar

Arva Evo3 snjóflóðaýlirinn sem sló í gegn í fyrra. Þriggja loftneta stafrænn ýlir með skýrum skjá. Mjög hraðvirkur og einfaldur í notkun.

Arva bakpokar í miklu úrvali með hólfi fyrir stöng og skóflu ásamt skíða- og snjóbrettafestingum.

Tachyon XC

Surefire vasaljós

Snjóflóðabakpokarnir

Fullkomin myndbandsupptökuvél til að taka upp myndskeið af áhugamálinu án þess að nota hendurnar, því þú festir vélina á hjálminn, byssuna, húfuna, stýrið eða köfunargleraugun. Vélin er vatnsheld að 30 metra dýpi og ótrúlega sterk. Fjörið sýnir þú svo á Facebook eða YouTube.

Surefire vasaljós er ekki bara venjulegt og vasaljós því ljósið er ótrúlega skært úr ekki stærra vasaljósi. Surefire notar nýjustu og bestu tækni sem völ er á til að þróa enn betri ljós en þekkst hafa. Amerísk gæði tryggja styrk og endingu, hvort sem er í hand- eða höfuðljósum.

ABS snjóflóðabakpokarnir eru byggðir á 25 ára reynslu og eru hannaðir til að auka rúmmál þeirra sem lenda í snjóflóði svo þeir fljóti efst í flóðinu. Nauðsynlegt öryggistæki fyrir fjallaskíða- og vélsleðafólk.

Garmin GPSmap 62s

Snjóflóðastangir og skóflur frá Arva í miklu úrvali á frábæru verð

Ögurhvarfi 2, 203 Kópavogi | S: 577 6000 | www.garmin.is

Leitin Jónas Guðmundsson, starfsmaður SL

að Daniel Hoij á Sólheimajökli

Miðvikudaginn 9. nóvember síðastliðinn klukkan 22:32 voru björgunarsveitir á Suðurlandi kallaðar út til leitar á Skógaheiði og Fimmvörðuhálsi. Aðgerðarstjórn sem staðsett var á Hellu mat aðstæður þannig að þörf væri á fleiri leitarmönnum svo að á næstu klukkustundum var bætt við fleiri björgum af Suðurlandi og svo síðar höfuðborgarsvæðinu. Vettvangsstjórn var fljótlega skipuð og kom sér fyrir í Baldvinsskála eða Fúkka eins og hann er yfirleitt kallaður. Björgunarsveitir komu þangað og fengu úthlutað verkefnum en leitarsvæðið var frekar víðfeðmt, náði frá Skógum, upp Skógarheiði og yfir Fimmvörðuháls og að auki út á Eyjafjallajökul og Mýrdalsjökul. En til að átta okkur á því hví leitarsvæðið var þetta stórt þurfum við að spóla til baka í tíma og skoða símtal þess týnda við Neyðarlínuna. Í því kom fram að sá er um aðstoðina bað væri Daniel Hoij frá Svíþjóð. En Daniel hafði gert nokkrar tilraunir til þess að hringja í Neyðarlínu og óska eftir aðstoð en alltaf hafði samtalið rofnað. Í þessu símtali náði hann þó að greina frá því að hann hefði farið frá Skógarfossi, hann væri á ís og í hættu staddur. Áður en neyðarvörður gat spurt meira út í staðsetningu hans slitnaði símtalið. Ljóst var að Daniel taldi sig í mikilli hættu og taldi aðgerðarstjórn að bregðast þyrfti við strax og af miklum krafti. 6

Björgunarmál

Víkjum því aftur upp á Fimmvörðuháls. Það fer að líða að morgni og leitarhópar farnir að klára fyrstu leitarsvæðin. Aðstæður voru verulega slæmar, beljandi rigning, jafnvel snjókoma og haglél í verstu hryðjunum og öskrandi rok. Leitarmenn voru gegndrepa, margir hópar sem þurftu að vaða ár upp að mitti, ár sem venjulega voru saklausir lækir. Snemma morguns óskar því vettvangsstjórn eftir öllum þeim björgum sem hægt var að fá, þar á meðal vélsleðum og snjóbílum. Björgunarsveitarfólkið sem þarna var að störfum sýndi þó styrk sinn því þótt vott væri inn að beini mátti sjá einbeitni og áhuga á hverju andliti. Fáir óskuðu eftir hvíld á milli verkefna heldur skunduðu sem fyrst út aftur þótt kaldir og blautir væru. Á meðan allt þetta fór fram var aðgerðarstjórn á Hellu ásamt lögreglu svæðisins og fulltrúum landsstjórnar að vinna í að finna út meira um Daniel Hoij. Slík rannsóknarvinna er stór liður í hverju útkalli og þegar leið á þetta útkall sinntu nokkrir aðgerðarstjórnendur þeirri vinnu á hverjum tíma. Í þessu tilviki var á litlu að byggja, meira að segja eftirnafnið var óljóst vegna slæms sambands í símtalinu. Vel var lagst yfir símtalið og veltu menn fyrir sér hvernig Daniel hafði komist á svæðið. Haft var samband við bílaleigur, gistiaðila, rekstraraðila hópferðarbifreiða og fleiri í þeirri von að einhverjar upplýsingar fengjust sem gætu varpað ljósi á hvert Daniel hefði ætlað sér. Framan af morgni komu fáar vísbendingar í ljós en er leið að hádegi komst skriður á. Rannsóknarteyminu tókst að finna út að hann hafði gist á Natura hóteli Icelandair. Eftir að hafa skoðað herbergi hans

Úr Birninum, stjórnstöðvarbíl svæðisstjórnar á svæði 1. Mynd: www.sigosig.is þar komu í ljós upplýsingar sem vinna mátti betur út frá. Þar má til dæmis nefna kreditkortaupplýsingar. Á meðan þetta allt fór fram héldu leitarmenn áfram baráttu sinni við veðrið á Fimmvörðuhálsi. Undir hádegi bættust í bjargirnar snjóbílar og vélsleðar auk þess sem leitarmönnum fjölgaði en kallað hafði verið út á fleiri svæðum en áður. Dagsbirtan gerði leitarmönnum auðveldara fyrir en ekki voru þó leitarskilyrði hagstæð því ennþá hamraði rigningin á leitarmönnum og vindurinn efst á hálsinum var meira en þrjátíu metrar og enn meiri í hviðum. Svo sterkur var vindurinn að m.a. mátti sjá björgunarmann á hnjánum með leitarhund sinn í klofinu til að varna því að hann fyki. Byrjað var að leita ákveðin svæði aftur bæði vegna

þess að þau töldust líklegri en önnur en einnig vegna þess að talið var nauðsynlegt að fá betri leit á þeim en hægt var að framkvæma í myrkrinu um nóttina. Skátarnir í Reykjavík höfðu verið fengnir til að koma með stóra tjaldið sitt og þar var framreidd heit súpa ásamt brauði og munaði það miklu fyrir leitarmenn í þeirri stuttu hvíld sem þeir fengu á milli verkefna. Aðstæðurnar voru enn erfiðar og undir hádegi kallaði einn stjórnandi hóps á vettvangsstjórn og skilaboðin voru ekki góð: „Við erum með krítíska stöðu á einum björgunarmanni“. Áður en tókst að fá nánari upplýsingar datt viðkomandi hópstjóri úr fjarskiptasambandi. Brugðist var skjótt við og nærliggjandi hópum beint til aðstoðar. Eftir góðan hálftíma sem leið eins og heil eilífð var komið með viðkomandi í vettvangs-

Lúnir björgunarsveitamenn taka sér stutta hvíld. Mynd: www.sigosig.is

stjórn og sem betur fer var ástandið ekki alvarlegt. Viðkomandi hafði örmagnast enda verið á fótum í hartnær 30 klukkustundir eins og margir leitarmenn. Fljótt tókst að hressa viðkomandi við og áfram hélt leitin. Niður á Hellu og í Reykjavík var áfram unnið að rannsóknarvinnu ásamt því að farið var að skipuleggja aðkomu allra björgunarsveita landsins enda ljóst að leysa þurfti björgunarmenn og aðgerðastjórnendur af. Erfitt hafði reynst að fá nánari upplýsingar um Daniel en hægt mjakaðist þó. Þær upplýsingar sem hann gaf að hann væri sænskur höfðu villt um því hann bjó í Bretlandi, var með breskt símanúmer og kreditkort. Rýnt hafði verið vel í símtalið og tæknimenn símafyrirtækjanna höfðu lagt hönd á plóginn við að skoða hvort hægt væri að miða síðustu sendingu símans út. Það tókst ekki þar sem engin merki höfðu komið frá símanum og ekki var hægt að rekja sig afturábak. Á þessum tímapunkti voru hátt í 200 björgunarsveitarmenn við störf og að auki stefndu hópar víðsvegar af landinu í átt að Skógum. Seinnipart dags skilaði rannsóknarvinnan árangri. Í ljós kom að Daniel var á bílaleigubíl, hafði ekið daginn áður í gegn um Hvalfjarðargöngin, snúið við og ekið sem leið lá austur með viðkomu á Olís bensínstöð. Eftir skamma leit fyrir austan fannst bíllinn á bílastæðinu við Sólheimajökul. Nú þurfti aftur að bregðast skjótt við. Öllum hópum sem voru við leit á Fimmvörðuhálsi var nú beint að Sólheimajökli. Þangað fóru óþreyttir aðgerðastjórnendur og settu upp vettvangsstjórn. Þeir hópar sem þurftu hvíld fóru að Hótel Eddu á Skógum en þar tóku kvenfélagskonur af svæðinu á móti örþreyttu fólki með ljúfum og seðjandi veitingum. Fengu björgunarmenn svo að halla sér í sölum og göngum hótelsins. Fjöldi hópa streymdi nú á SólBjörgunarmál

Mikið var að gera hjá vettvangsstjórnum enda kom fyrir að rúmlega 100 hópar væru við leit. Mynd: www.sigosig.is heimasand og hófst vettvangsstjórn strax handa við að útbúa leitarsvæði og úthluta þeim. Sérhæfðir leitarmenn voru settir í að leita í bíl Daniels og næsta nágrenni við hann í von um að finna einhverjar vísbendingar um hvert Daniel hefði haldið. Vegna áhuga hans á ljósmyndun var talið líklegast að hann hefði haldið inn á jökul í þá undurheima sem þar leynast. Þetta og sú staðreynd að rannsóknarvinna hafði leitt í ljós að hann sendi sms úr síma sínum frá Skógum að ganga þrjú síðdegis vakti ugg í hjarta aðgerðarstjórnenda. Hafði hann farið langt inn á jökul rétt fyrir myrkur? Strax voru sendir hópar jöklamanna inn á skriðjökulinn en meðal margra björgunarsveitamanna liggur góð þekking á jöklinum enda margir unnið þar við að leiða göngur ferðamanna. Aðstæður voru þó ekki nógu góðar enda myrkur skollið á og félagarnir rigning og rok við völd. Hópar voru þó settir af stað í þau verkefni að leita jökulinn, næstu svæði við hann og einnig sandana fyrir neðan. Fyrir þeim hópum sem fóru á jökulinn lá vandasamt verkefni, erfitt var að leita þar sem veðrið og myrkrið gerðu það að verkum að skyggni var lítið. Fór svo að lokum að dregið var mikið úr leit um nóttina þar sem aðstæður voru ekki bara erfiðar heldur jafnvel líka hættulegar leitarmönnum. Áherslur rannsóknarvinnu breyttust nú úr því að finna upplýsingar um hvert Daniel hefði farið í það að reyna að setja upp sviðsmyndir. Í þeim var velt fyrir sér hvert hann hefði getað farið og hvað hefði getað komið fyrir hann. Þessar sviðmyndir eru svo heimfærðar inn í leitarskipulag svæðisins með viðurkenndum aðferðum leitarfræðinnar. En þetta var ekki það eina sem aðgerðarstjórnendur á Hellu og í Reykjavík voru að kljást við. Þessi leitaraðgerð var orðin ein sú umfangsmesta síðustu árin og líklega sú mannaflafrekasta. Því var unnið af krafti með stjórnendum sveita um allt land við að kreista fram allan 8

Björgunarmál

mögulegan mannskap til að koma til leitar þennan föstudag og ekki síður að vera til taks í bítið næsta dag, laugardag. Þegar þarna var komið voru um 40 klukkustundir síðan hjálparbeiðnin barst frá Daniel. Var vonin tekin að dvína? Þess háttar hugsanir geta björgunarmenn aldrei leyft sér og því var haldið áfram af fullum krafti en vissulega höfðu aðstæður verið þannig að gera mátti ráð fyrir hinu versta. Á föstudeginum kom bróðir Daniels til landsins og hjálpaði aðgerðarstjórnendum með því að ímynda sér hegðun Daniels á jöklinum, hvernig hefði hann brugðist við og hvert hann hefði farið. Slíkar upplýsingar frá einhverjum sem þekkir til þess týnda eru mikilvægar og hjálpa alltaf til að móta áherslur í leitinni. En nærvera aðstandenda á sér aðra hlið því eðlilega er hún erfið fyrir björgunarmenn á svæðinu. Nauðsynlegt er að geta rætt hreinskilnislega um hættur og mögulegt Um tíma var aftakaveður á leitarsvæðinu. Mynd: Kristinn Ólafsson.

ástand þess týnda. Á þann hátt undirbúa björgunarmenn sig fyrir það sem koma skal. Kvenfélagskonur á svæðinu voru enn við störf á föstudeginum og stóðu sína vakt með miklum sóma. Á Hótel Eddu var stöðugur straumur björgunarmanna sem fengu að halla sér, yfirleitt í fjórar til sex klukkustundir. Áður en haldið var út til leitar aftur buðu konurnar svo upp á staðgóðan mat sem svo sannarlega gaf góða orku fyrir komandi átök. Í bænum unnu fulltrúar landsstjórnar vel með aðgerðarstjórn á Hellu að því að skipuleggja næstu aðgerðarlotu. Ákveðið hafði verið að tjalda öllum þeim mannskap sem mögulega væri hægt að fá og hefja fínkembingu á svæðinu strax í bítið á laugardeginum. Rannsóknarvinnan hélt einnig áfram hægt og rólega en fáar nýjar vísbendingar höfðu fundist. Í ljós hafði þó komið að Daniel var einungis með

svokallaða hálkubrodda. Þessháttar broddar eru mest notaðir innanbæjar þegar ís sest á gangstéttir. Þetta lofaði ekki góðu því líklegt var talið að þær teygjur sem halda broddunum á gönguskóm Daniels hefðu fljótt slitnað enda broddar sem þessir ekki gerðir fyrir íslenska skriðjökla. Ný vettvangsstjórn kom til starfa á Sólheimasandi um miðjan dag á föstudegi og leysti þar af þreytta stjórnendur sem ófúsir yfirgáfu svæðið. Það er ekki góð tilfinning að fara í burtu án þess að hafa náð árangri. Sömu tilfinningu mátti sjá á andlitum fjölda björgunarmanna sem komu niður af jöklinum er leið á kvöldið. Menn voru vonsviknir yfir því að hafa ekki fundið Daniel og vonin var tekin að dvína um að finna hann á lífi. Veðrið tók nú að versna mikið og aðstæður á jökli voru slæmar. Því var ákveðið að lokum að hætta allri leit um miðnætti og taka hvíld í nokkrar klukkustundir. Það var erfitt að færa Anders, bróður Daniels þessar fréttir og enn verra fyrir hann að fá þær. En það var ekki um annað að ræða. Vettvangsstjórnin eyddi seinni hluta föstudagskvöldsins og fyrri hluta næturinnar í undirbúa komu nokkur hundruð björgunarmanna en allir áttu að vera mættir á Sólheimasand klukkan sex næsta morgun. Og það tókst, því við birtingu næsta morgun, milli átta og níu voru um þrjú hundruð björgunarmenn við störf á svæðinu. Almennir leitarhópar leituðu svæði umhverfis jökulinn, sérhæfðir leitarhópar skoðuðu vísbendingar um ferðir Daniels á líklegum svæðum, fjórhjól kembdu fjörur og bakka jökulárinnar, þyrla Landhelgisgæslu flutti leitarmenn til og af svæðum, sérhæfðir leitarmenn leituðu úr lofti með aðstoð fisflugmanna, hundar kembdu líkleg svæði með stjórnendum sínum og síðast en ekki síst voru hátt í hundrað jöklamenn við leit á jöklinum. Leitarmenn höfðu allir verið fræddir um hvað skyldi hafa í huga áður en haldið var til leitar og um svokallaða svæðisleit var að ræða og því skyldi leitað vel. Á jöklinum var sigið ofan í sprungur og svelgi til að leita af sér allan grun. Lögð var áhersla á það að í símtali höfðu engin veðurhljóð heyrst og því möguleiki á að Daniel væri í skjóli ofan í sprungu eða í litlum íshelli. Skipulagið var því gott, björgunarmenn einbeittir í því að leita eins og best verður á kosið og meira að segja veðrið var nokkuð hagstætt þó vissulega gengi á með rigningu af og til. Klukkan 11:55 barst tilkynning frá leitarhópi á jökli. Daniel var fundinn og líklega látinn. Þetta var eitthvað sem allir höfðu óttast en um leið vonast eftir annari niðurstöðu. Hann var ofan í djúpri sprungu en hafði skorðast þar á um tveggja metra dýpi. Greiðlega gekk að ná honum upp og var þyrla Landhelgisgæslunnar fengin til að fljúga með hann á Hvolsvöll þar sem hann var úrskurðaður látinn. Blendnar tilfinningar fóru um huga flestra björgunarmanna. Gott var að finna Daniel því öllum er óljúft að ljúka leit án fundar en um leið voru vonbrigðin mikil. Aðstæðurnar voru engum í hag í þessari leit. Íslenska veðrið sýndi sínar verstu hliðar, dagsbirtan var lítil og varði stutt og á litlu var að byggja í upphafi leitar. Á móti þessum öflum sannaði góð rannsóknarvinna sig enn einu sinni, unnið var eftir góðu leitarskipulagi en síðast en ekki síst höfðu björgunarsveitarmenn af öllu landinu sýnt dug sinn og mátt.

Þyrla LHG tók þátt í leitinni og ferjaði einnig björgunarsveitafólk á og af leitarsvæðum. Mynd: www.sigosig.is.

Björgunarmál

Trukkur frá Víkverja að flytja bíla yfir ána.

Útkall Múlakvísl

– hringvegurinn rofinn

Aðfararnótt laugardagsins 9. júlí kom hlaup niður

Hörður Daði Björgvinsson,

formaður Bjsv. Kyndils Kbkl.

Múlakvísl. Upptökin voru syðst í Mýrdalsjökli og kom hlaupið úr þrem þekktum kötlum í jöklinum. Flóðið jókst mjög hratt og rétt eftir klukkan fjögur aðfararnótt 9. júlí hafði það hrifið brúna yfir Múlakvísl af uppistöðum hennar í heilu lagi og þar með lokað hringveginum. 10

Björgunarmál

Nýlega kom í ljós að líklegasta ástæðan fyrir þessu snögga hlaupi hafi verið lítið eldgos eða uppstreymi hrauns undir jökli. Þegar í ljós kom að hlaup var hafið lýstu Almannavarnir yfir hættustigi og voru þá bæði svæðisstjórn og aðgerðarstjórn á svæði 16 ræstar út, ásamt því að samhæfingarstöðin í Skógarhlíð var virkjuð. Þar með var hafin ein stærsta aðgerð björgunarsveita þetta árið. Um 80 björgunarsveitamenn tóku þátt í aðgerðinni sem stóð í viku.

Rýming vegna goshættu Vegna hugsanlegs Kötlugoss fór Björgunarsveitin Lífgjöf í rýmingu í Álftarveri þar sem var óvenju margt fólk þessa helgi vegna ættarmóts. Fór það í samfloti við Álftveringa austur að Klaustri þar sem opnuð var fjöldahjálparstöð í grunnskólanum. Gekk það allt hratt og vel fyrir sig, en um 180 manns var að ræða. Lögreglan og tveir björgunarsveitarmenn frá Lífgjöf voru eftir við Skálm við Álftaversafleggjara þar sem þeir settu upp lokunarpóst. Björgunarsveitin Stjarnan fór út í Hrífunes þar sem hún hafði útsýni yfir Mýrdalssand og gat einnig fylgst með umferð á Öldufellsleið sem er hluti af Syðri-Fjallabaksleiðinni og síðar þann dag setti hún lokunarpóst þar. Um kl. 8 fór Kyndill 1 að rýma

Meðallandið og voru rýmdir bæirnir frá Melhól og að Syðri-Fljótum og tóku flestir ábúenda því með skaftfellskri ró. Á sama tíma fór Kyndill 2 og setti upp lokunarpóst við Meðallandsafleggjara austan við Kúðafljót. Nokkuð vinsælt tjaldsvæði er í Þakgili og var Björgunarsveitin Víkverji send þangað til að grennslast fyrir um hvort og þá hve margir væru staddir þar. Nokkuð reyndist um tjaldferðalanga og hóf sveitin þegar að lóðsa fólk af svæðinu og setja upp lokunarpóst við Höfðabrekku. Einnig tók þyrla Landhelgisgæslunnar þátt í að rýma Þakgil og flutti erlent ferðafólk til Víkur þar sem búið var að opna fjöldahjálparstöð í grunnskólanum. Þegar leið á daginn var flogið með vísindamenn yfir Mýrdalsjökul og seinnipartinn voru menn farnir að átta sig betur á ástandinu og var þá ákveðið að fólk mætti fara aftur til síns heima og lauk þá aðgerðum sveitanna að sinni. Þar sem hringvegurinn var rofinn var meiri þungi á Fjallabaksleiðunum, á vegum sem ekki eru gerðir fyrir mikla umferð. Var öllum stærri bílum og fjórhjóladrifnum jepplingum beint þangað. Því var tekin sú ákvörðun að bæta í hálendisvakt björgunarsveita á þessu svæði og sá hún meðal annars um að

LAND CRUISER

ÍSLENSKA SIA.IS TOY 52542 11/10

ÞARF AÐ SEGJA MEIRA?

Land Cruiser. Nafn sem segir meira en þúsund orð. Íslendingar þekkja Land Cruiser betur en flestar aðrar þjóðir. Við íslenskar aðstæður hefur Land Cruiser öðlast sess sem ímynd áreiðanleika og gæða. Land Cruiser er sigurvegari sem sannað hefur gildi sitt við íslenskar aðstæður í fimmtíu ár. Sagan heldur áfram með Land Cruiser yfir stræti og torg – um vegi og vegleysur.

Toyota Kópavogi Nýbýlavegi 4 Kópavogur Sími: 570-5070

www.toyota.is

Toyota Akureyri Baldursnesi 1 Akureyri Sími: 460-4300

Toyota Reykjanesbæ Njarðarbraut 19 Reykjanesbær Sími: 420-6600

Toyota Selfossi Fossnesi 14 Selfoss Sími: 480-8000

Björgunarmál

vegna árinnar, bíll og þrír menn á hvorum stað, til aðstoðar við að lesta og afferma trukkana auk þess að vera í viðbragðsstöðu ef eitthvað færi úrskeiðis. Einnig komu að verkinu trukkar frá Víkverja og Flugbjörgunarsveitinni á Hellu auk tveggja trukka frá Vík og rútu frá Hólmavík. Kyndill og Stjarnan skiptu með sér vöktum á austurbakkanum og á vesturbakkanum voru Lífgjöf og fleiri sveitir af landinu. Björgunarsveitir tóku einnig að sér að leiðbeina ferðamönnum sem þar komu að, en áður en til þess kom höfðu margir lent í vandræðum, meðal annars vegna skorts á upplýsingum. Ferðamenn þyrsti mjög í upplýsingar, til dæmis um hversu lengi þyrfti að bíða eftir því að komast yfir ána. En flestir litu nú á þetta sem meiriháttar upplifun og auka bónus við Íslandsferðalagið.

Ferjað yfir ána

Þau eru mörg störfn svæðisstjórnarmannanna.

aðstoða fólk við vöð sem höfðu dýpkað við aukna umferð. Á mánudeginum 11. júlí var heldur farið að sjatna í ánni og var þá ákveðið að fara að ferja bíla og fólk yfir Múlakvísl, ekki síst vegna mikils þrýstings frá

ferðaþjónustuaðilum. Var það verkefni á höndum Vegagerðarinnar og bílaleiga. Svæðisstjórn á svæði 1 var kölluð til og var hlutverk hennar að skipuleggja starf björgunarsveita við ána, en þær stóðu vaktir frá morgni til miðnættis. Tóku þær sér stöðu beggja

Klukkan 15 mánudaginn 11. júlí var svo fyrsta ferðin yfir ána, sem þá rann í mörgum álum, farin með bíla og fólk. Hver trukkur gat flutt 1-2 bíla í einu yfir og fólkið fór með rútu. Á bökkum árinnar voru svo starfsmenn bílaleiganna og sáu þeir um að keyra bílana upp á pallinn á trukkunum. Gekk verkið ágætlega og var fjöldi bíla og manna ferjaður yfir með þessum hætti. Um klukkan 22:00 var svo gert hlé yfir nóttina. Næsta morgun hófu Kyndill og Lífgjöf vaktina við ána þegar farið var að ferja fólk og bíla yfir um sjöleytið og gekk það ágætlega fyrir sig. Brúarsmíðin var komin á fullt skrið og var farið að veita ánni í ákveðinn farveg og rann hún í einum ál upp við austurbakkann. Farvegurinn breyttist hratt og mynduðust stöðugt nýir hyljir og var mikil hreyfing á aurnum í ánni.

Björninn kom að góðum notum Vegna anna í tengslum við útkallið við Múlakvísl bað svæðisstjórn á svæði 16 landsstjórn um aðstoð við að skipuleggja vaktir við Múlakvísl. Þessi aðstoðarbeiðni endaði inni á borði hjá svæðisstjórn á svæði 1 sem tók málið að sér. Nokkrir meðlimir svæðisstjórnarinnar hittust í Skógarhlíð seinnipartinn þann 11. júlí og tóku til við að hafa samband við allar sveitir næst skaðasvæðinu til að manna vaktir og tókst það með ágætum. Á miðvikudeginum 13. júlí var bíll svæðisstjórnar á svæði 1, „Björninn“, fenginn á svæðið til að lögreglan og þeir sem stjórnuðu aðgerðum fengju góða aðstöðu. Þeir höfðu fram að því haldið til í skúr sem hentaði illa til stjórnunaraðgerða. Í Birninum var hægt að hafa fulla yfirsýn yfir verkefnið og sannaðist þarna enn og aftur hvað bíllinn er vel útbúinn og hentar vel sem miðstöð vettvangsstjórnar. Sett var upp viðbragðsáætlun ef svo illa vildi til að aftur kæmi hlaup í Múlakvíslina eða einhver önnur hætta skapaðist á svæðinu. Voru öll farartæki á svæðinu, hvort sem um var að ræða jarðýtur eða skurð-

Björgunarmál

gröfur, Tetravædd í einum hvelli, til að hægt væri að hafa samband við alla eins fljótt og kostur var ef eitthvað bjátaði á. Einnig var komið upp Tetragátt til að tryggja fjarskipti á milli VHF og Tetrakerfisins. Þegar leið á þennan dag kom annað útkall á svæði 16, týndur maður á Eyjafjallajökli. Þurfti þá að senda menn og tæki af svæði 1 til aðstoðar í það verkefni á jöklinum. Svæðisstjórnarmenn frá svæði 1, staddir í Birninum fyrir austan, tóku að sér störf svæðisstjórnar á svæði 1. Þannig var tveimur útköllum sinnt í bílnum á sama tíma og sýnir þetta hvað það er auðvelt með tilkomu Tetrakerfisins að sinna fjarskiptum hvar sem er á landinu ef menn vilja. Þannig væri hægt að aðstoða svæðisstjórnir með fjarskipti og skráningu í gegnum Tetrakerfið, t.d. ef þær eru illa mannaðar í upphafi útkalls. Þegar Björninn er sendur í svona verkefni þá fylgir honum bílstjóri og tæknimaður til að tryggja að hann komi að sem bestum notum. Það var álit allra þeirra er tóku þátt í þessu verkefni að aðstaðan í Birninum væri mjög góð og voru allir ánægðir að hafa hann á svæðinu.

á staðnum þá ákvörðun að loka fyrir umferð yfir Múlakvísl á meðan farið væri yfir aðstæður. Fólk sem var á austurleið var flutt í fjöldahjálparmiðstöðina á Klaustri og þyrla LHG flutti fólk á austurbakkanum sem átti bíla á vesturbakkanum yfir. Um fjórum tímum eftir lokun var svo tekin ákvörðun um að hefja aftur flutninga á bílum sem voru á austurbakkanum til eigenda sinna á vesturbakkanum.

Aðgát skal höfð

Upplýsingagjöf til ferðafólks er mikilvæg á svona stundum. Margir þurftu að bíða nokkuð lengi eftir að komast yfir Múlakvísl. Eftir hádegi lenti rútan með 20 farþegum ofan í hyl og fékk vatn inn á mótorinn. Þar sat hún föst og grófst hratt undan henni svo hún hallaðist talsvert. Viðbragð frá þeim sem biðu á bakka árinnar var snöggt og var strax farið með aðstoð út að rútunni. Ástandið var ekki gott, vatnið flaut upp undir topp rútunnar og fólkið braut sér leið út um glugga og upp á þak. Gripið var til þess ráðs að aka stórri jarðýtu út í ána og henni komið þannig fyrri að hún braut strauminn við rútuna. Þá var trukk frá Víkverja ekið upp að framenda rútunnar þar sem fólkið sat á þakbrúninni og var fólkið aðstoðað við að komast

af rútuþakinu yfir á þakið á trukknum, niður á pallinn og þaðan yfir á annan bíl sem flutti það yfir á austurbakkann. Mikið happ þykir að þegar óhappið varð voru þrír trukkar staddir á austurbakkanum og því mjög nálægt rútunni þegar hún stoppaði. Þegar komið var með farþegana að bakkanum voru sjúkrabílar að koma á staðinn og búið var að kalla út þyrlu Landhelgisgæslunnar og var hún á leið á vettvang. Sem betur fer reyndist ekki þörf á þeirri aðstoð þar sem farþegarnir voru allir heilir á húfi fyrir utan smá skrámur og volk. Voru þeir vafðir í teppi og skráðir. Í kjölfar þessa atviks tók lögreglan

Eftir þennan atburð vildu lögregla og almannavarnir tryggja enn betur öryggið við flutning yfir Múlakvísl þótt ekki hafi allir aðilar haft mikinn skilning á því. Jarðýta var sett í ána til að passa vöðin og Vegagerðin fékk til liðs við sig sérútbúinn torfærutrukk frá Sæmundi í Borgarnesi. Sá stóri trukkur stóð sig með ágætum, enda er um að ræða gamlan björgunarsveitarbíl frá Ársæli í Reykjavík, og flutti hann fólk yfir ána allt þar til bráðabirgðabrúin yfir Múlakvísl var tilbúin. Lögreglan og fulltrúi Vegagerðarinnar unnu svo með svæðisstjórnarmönnum sem komu með Björninn, stjórnstöðvarbílinn af höfuðborgarsvæðinu á staðinn. Eftir þessar ráðstafanir gekk verkefnið áfallalaust fyrir sig. Á föstudegi, tæpri viku eftir flóðið, var vatni hleypt undir nýja brú. Var þá lokað fyrir flutninga í fjóra tíma og mynduðust langar biðraðir. Um hádegi á laugardeginum var svo opnað fyrir umferð yfir nýju bráðarbirgðabrúna og lauk þá aðkomu björgunarsveita. Á heildina litið gekk þessi aðgerð við Múlakvíslina mjög vel.

Svæðisstjórnarbíllinn Björninn á staðnum. Björgunarmál

Securitas býður þér hraðvirkar og öruggar eldvarnir sem standast ströngustu kröfur. Slökkvikerfi byggjast á notkun efnanna NOVEC 1230 og INERGEN í stærri skip og báta en Stat-X AEROSOL slökkvimiðli í minni skip og báta. Einnig bjóðum við GLORIA slökkvitæki. Hafðu samband við öryggisráðgjafa okkar í síma 580 7000 og þeir aðstoða þig við val á slökkvikerfi sem hentar þínum aðstæðum.

Björgunarmál

Landsæfing Slysavarnafélagsins Landsbjargar fór fram á Ísafirði þann 8. október síðastliðinn í ekta æfingaveðri, rigningu og roki. Sveitir félagsins víðsvegar af landinu tóku að streyma vestur á föstudagskvöldinu og dreifðu sér á gististaði á Ísafirði og nágrenni.

Lítið um sérhæfða bið Jónas Guðmundsson, starfsmaður SL

Landsæfing á Ísafirði

Þyrla LHG tók þátt í æfingunni og aðstoðaði við flutning sjúklinga Björgunarmál

Aðstæður voru oft erfiðar sem gerði æfinguna skemmtilegri og meira krefjandi.

Mikil undirbúningsvinna

Fyrsta landsæfingin

En áður en þetta átti sér stað hafði mikið verið gert því björgunarsveitir á norðanverðum Vestfjörðum höfðu mánuðum saman undirbúið æfinguna sem er einn stærsti viðburður félagsins. Strax í upphafi árs tók vinnuhópur til starfa við að búa til verkefni og spá í staðsetningar. Mikið var lagt upp úr því að hafa verkefnin við allra hæfi en um leið eins raunhæf og hægt væri. Í takt við vestfirska kímni var svo bætt inn verkefnum með skemmtilegum þrautum til að brjóta upp dagskrá dagsins.

Björgun var á staðnum og tók nokkra björgunarmenn tali. Fyrstur fyrir svörum var Davíð Bergþórsson úr Flugbjörgunarsveitinni á Hellu. „Ég er 19 ára gamall en þetta er fyrsta landsæfingin mín og mér hefur þótt mjög gaman þó reyndar hafi verið ansi blautt.“ Alls tóku tíu félagar frá Hellu þátt og segir Davíð að verkefnin hafi verið góð og þeim hafi gengið nokkuð vel að leysa þau flestöll. Hann segist hiklaust ætla

Fínt æfingaveður Æfingadagurinn rann upp, ekki bjartur og fagur heldur eins og fyrr sagði með þessu fína æfingaveðri. Strax í býtið renndu sveitir í tugatali að Guðmundarbúð þar sem farið var yfir skipulag æfingarinnar og sveitir fengu fyrstu verkefnin afhent. Að fundi loknum þustu svo hátt í þrjú hundruð björgunarmenn í verkefni sín sem voru af ýmsu tagi. Allnokkur fjallabjörgunarverkefni voru í boði, fjöldi almennra og fyrstu hjálparverkefna, fjölbreytt leitarverkefni, verkefni fyrir bíla og fjórhjól og leitarhunda svo fátt eitt sé nefnt. Æfingunni lauk svo um fimmleytið og tók þá við veislumáltíð í félagsheimili þeirra Bolvíkinga. Lambalæri, sósa, kartöflur og salat runnu ljúft niður hjá björgunarmönnum enda skemmtilegum en krefjandi æfingadegi að ljúka. Að matnum loknum skelltu svo flestir sér til sunds og teygðu úr þreyttum útlimum í heitum potti eða tóku sundsprett til að mýkja líkamann. 16

Björgunarmál

Margar hendur vinna létt verk.

að mæta aftur. „Mér finnst við læra mikið af svona æfingu. Þetta er búið að vera mjög gaman og ekki síst þá að hitta félaga úr öðrum sveitum og sjá þeirra búnað og vinnubrögð.“ Aðspurður segir Davíð að verkefni í skógræktinni í Tungudal hafi verið erfiðast, ekki bara hafi rigning gert erfitt fyrir heldur hafi svæðið verið mjög erfitt yfirferðar en um leið hafi þetta verið lærdómsríkt.

Jakob Smári Pálmason, Grettir.

Hér komu björgunarmenn að bílslysi og þurftu að athafna sig við þröngar aðstæður. Þorgils Guðmundsson, Týr.

Mikilvægt að æfa með öðrum Næst á vegi okkar varð Elva Hrönn Smáradóttir, 23ja ára gömul úr Súlum á Akureyri. „Við erum hér þrettán frá Súlum og skráðum okkur í tvo hópa, annars vegar í fjallabjörgun og hins vegar í bílaverkefni.“ Elva segir að henni þyki landsæfingar sem þessar nauðsynlegar ekki bara vegna eigin lærdóms „heldur er svo mikilvægt að æfa með öðrum, læra ný vinnubrögð og vinna með öðrum sveitum um allt land. Ég held að það sé langbesti lærdómurinn.“ Að sögn Elvu er starfið í Súlum með miklum krafti þessi misserin, undanfarahópurinn hefur aldrei verið jafnsterkur, mórallinn góður og sveitin í sókn.

Skemmtileg æfing og gott skipulag Þorgils Guðmundsson er 44ra ára meðlimur í Tý á Svalbarðseyri. Hann segist hafa starfað heila eilífð í sinni sveit eða í um tuttugu ár. „Þetta er nú samt fyrsta landsæfingin mín og mér þykir hún afar skemmtileg. Skipulagið er gott og verkefnin ganga vel en þar sem við erum bara tveir frá Tý erum við

í hóp með nágrönnum okkar í Dalbjörgu.“ Þorgils segir að honum finnist kostur að landsæfingarnar flakki á milli landshluta eins og verið hefur. „Maður kynnist þá mismunandi svæðum og ekki síður sveitunum vel á viðkomandi svæði. Eðlilega fer mæting sveita aðeins eftir því hvar æfingarnar eru haldnar, en ég held samt að landshlutaæfingar henti betur.“ Og Þorgils heldur áfram: „Á þessari æfingu höfum við fengið mjög fjölbreytt verkefni sem hafa reynt á okkur en við höfum glímt við fjallaverkefni, fyrstu hjálp og aðeins við rústabjörgun.“

Davíð Bergþórsson, FBSH.

Ómetanlegt tækifæri Við rákumst svo á Sigríði Sif Gylfadóttur þar sem hún grúfði sig yfir landakort og var greinilega að skipuleggja næsta verkefni. „Ég kem úr Flugbjörgunarsveitinni í Reykjavík og er búin að starfa þar í næstum þrjú ár. Við erum 28 hér frá minni sveit og skiptum okkur í fjalla-, bíla- og leitarhóp.“ Sigga Sif eins og hún er kölluð segir að þetta sé hennar fyrsta landsæfing og þrátt fyrir að langt sé að fara

Sigríður Sif Gylfadóttir, FBSR.

Setið yfir sjúklingum í stórslysi í Óshllíð.

Elva Hrönn Smáradóttir, Súlur.

Hans Grétar Kristjánsson, HSG. Björgunarmál

skipti það litlu máli. „Að fá tækifæri til æfinga í þessu landslagi með sveitum af öllu landinu er ómetanlegt. Persónulega hef ég svo fengið góða æfingu í hópstjórnun við mismunandi aðstæður í þeim mörgu verkefnum sem við höfum fengið í dag.“

Félagsskapurinn mikilvægur Yfir dýrindis lambasteik tókum við svo þá félaga Hans Grétar Kristjánsson úr Hjálparsveit skáta í Garðabæ og Jakob Smára Pálmason úr Gretti tali. „Við erum þrjú hér frá Gretti og mér finnst afskaplega mikilvægt að taka þátt í svona æfingum og vera sýnileg í starfinu.“ Hans Grétar tekur í sama streng: „Miðað við reynsluna af þessari æfingu mun ég klárlega mæta á næstu landsæfingu. Við erum 20 úr Garðabænum og höfum fengið fjölbreytt verkefni hér í dag. Ég er að minnsta kosti búinn að læra mikið með félögum mínum í fjórhjólahópnum.“ Þeir félagar eru sammála um að stór kostur við landsæfingar sé að fá að vinna með öðrum sveitum. Þegar þeir eru spurðir hvers vegna þeir starfi í björgunarsveit verða þeir hugsi. „Ég held að það sé félagsskapurinn,“ segir Hans Grétar. „Það er aðalástæðan,“ segir Jakob, „en líka að geta hjálpað til þegar á þarf að halda, það er meira gefandi en nokkuð annað.“

Vel heppnuð æfing Af orðræðunni yfir steikinni að ráða var ljóst að björgunarfólki félagsins þótti æfingin í heild sinni nokkuð vel heppnuð. Verkefnin voru fjölbreytt og reyndu oftar en ekki á ýmsa þætti starfsins og sérstaklega vöktu hópslysin ánægju þátttakenda. Björgun var á staðnum þegar eitt þeirra var keyrt. Um var að ræða rútu sem fór út af veginum um Óshlíð og hrapaði í fjöruna. Þarna reyndi á samstarf fjögurra sveita sem leystu verkefnið saman. Björgunarmenn þurftu að starfa niðri í fjörunni sjálfri, tryggja leið björgunarmanna og sjúklinga upp hlíðina og síðast en ekki síst koma sjúklingum upp á veginn. Þetta reyndi á stjórnun á vettvangi við erfiðar aðstæður og samhæfingu margra þátta. Þyrla LHG kom á staðinn og flutti tvo sjúklinga til Ísafjarðar í greiningartjald Björgunarsveitar Suðurnesja sem starfrækt var alla æfinguna. Það var auðvelt að sjá á svip björgunarmanna í þessu verkefni og þeim sem við heimsóttum að þeim líkaði vel. Eða eins og Hans Grétar orðaði það: „Í þessu starfi er svo gaman, hér eignast maður sína bestu vini.“

Æfinguna skipulögðu: Björgunarfélag Ísafjarðar Björgunarsveitin Björg Björgunarsveitin Ernir Björgunarsveitin Sæbjörg Björgunarsveitin Tindar Trygging notuð til öryggis og til að létta undir burð upp brekkku. 18

Björgunarmál

Björgunarsveitin Kofri Björgunarsveitin Dýri

Mastercraft jeppadekk Sólning og Barðinn bjóða hin vönduðu dekk frá Mastercraft í Bandaríkjunum. Dekkin frá Mastercraft eru sérhönnuð fyrir stærri bifreiðar og jeppa, veita hámarksöryggi og eru á sama tíma einkar hljóðlát. Vertu því öruggari með Mastercraft undir bílnum.

Mastercraft hefur framleitt dekk síðan 1909 og byggir því á yfir 100 ára reynslu.

Afgreiðslutímar í Sólningu, Smiðjuvegi og Barðanum, Skútuvogi

Virka daga 8.00–18.00 Laugardaga 9.00–13.00

SÓLNING Kópavogur, Smiðjuvegi 68–70 Njarðvík, Fitjabraut 12 Selfoss, Eyrarvegur 33

| | |

Sími 544 5000 Sími 421 1399 Sími 482 2722

Skútuvogi 2 | 104 Reykjavík | Sími 568 3080

www.solning.is

www.bardinn.is

Björgunarstökkvarar stökkva út úr DC-3 flugvél Þristavinafélagsins á æfingu við Nesjavelli. Ljósmyndari: Baldur Sveinsson.

Fallhlífastökk í björgunaraðgerðum

Steinar Sigurðsson, FBSR

Björgunarsveitirnar hafa komið sér upp fjölbreyttri flóru ferðamáta til þess að takast á við fjölbreytni útkalla sinna. Burðarliðurinn í flestum útköllum eru jeppar og tveir jafnfljótir, en aðstæður kalla oft á önnur verkfæri. Þess vegna ferðumst við á snjóbílum, skíðum, vélsleðum, fjórhjólum, reiðhjólum, hestum, svifnökkvum og fleiri tækjum. Í útköllum er sótt að úr öllum áttum á öllum tækjum. Við vitum að öll tæki geta brugðist og að tækin þurfa að vinna saman til þess að ná árangri. Fallhlífastökk er ekkert annað en enn einn ferðamátinn til þess að koma björgunarmönnum og búnaði skjótt á vettvang. Flugbjörgunarsveitin í Reykjavík hefur haldið úti fallhlífahópi frá árinu 1966. Mismikil virkni hefur verið í hópnum síðan en kunnáttunni hefur alltaf verið viðhaldið. Hópurinn hefur margoft verið settur í viðbragðsstöðu og nokkrum sinnum farið í loftið en stökk fyrst í útkalli árið 2006. Þá höfðu menn lent í snjóflóði í hlíðum Hvannadalshnúks. Vegna þoku voru aðstæður ófærar fyrir þyrlu en stökkvarar gátu stokkið úr flugvél Landhelgisgæslunnar í gegnum skýin og lent við Hnúkinn. Nokkru síðar fann flugvél Landhelgisgæslunnar gat í skýjunum fyrir þyrluna sem gat sett björgunarmenn út á tindi Hvannadalshnúks. Þetta reyndist gott samstarf þar sem sótt var að úr öllum áttum og ekki treyst á staka hlekki. Eftir að hópurinn sýndi fram á notagildi sitt á Öræfajökli 20

Björgunarmál

hefur hann verið í miklum uppgangi. Fjöldi nýrra stökkvara hefur gengið í gegnum stökkþjálfun og eldri meðlimir snúið aftur.

er bundinn við flugvélina með nokkurra metra langri línu. Þegar hann stekkur út dregur línan fallhlífina úr bakpokanum og opnar án þess að stökkvarinn þurfi nokkuð að aðhafast. Á sumum hlífunum eru stór

Hvað býður fallhlífastökk upp á? Með fallhlífastökki er hægt að koma hópi björgunarmanna hvert á land sem er með mikinn búnað á hraða okkar hraðskreiðasta farkosts, flugvéla. Það tekur til dæmis ekki nema um klukkustund að fljúga með stökkvara á miðjan Vatnajökul. Svo gott sem allt Ísland er ákjósanlegt lendingarsvæði. Hver björgunarstökkvari getur stokkið með stóran bakpoka, auk þess sem hægt er að henda nær ótakmörkuðu magni af búnaði í vörufallhlífum á eftir þeim. Vörufallhlífarnar geta einnig nýst til þess að flytja búnað til annarra björgunarhópa, jafnvel í sjó. Hverjar eru takmarkanirnar? Eins og í öllu flugi, þá er veðrið helsta takmörkunin. Það þarf þó ekki að vera nein sólskinsblíða til þess að geta stokkið. Eftir því hvernig aðstæður eru á lendingarsvæðinu, snjór, grjót eða mosi er hægt að stökkva í vindi allt að 20 m/s. Hægt er að stökkva að nóttu jafnt sem degi og úrkoma og skyggni skiptir litlu máli. Hvernig er búnaðurinn? Fallhlífar Flugbjörgunarsveitarinnar í Reykjavík eru af þremur gerðum; kringlóttar fallhlífar (T-10), ferkantaðar fallhlífar og kringlóttar búnaðarfallhlífar. Við björgun er oftast notast við kringlóttar fallhlífar svipaðar þeim sem fólk kannast við úr gömlum stríðsmyndum. Kostur þeirra er einfaldleiki, öryggi og burður. Hver stökkvari getur stokkið með allt að 40 kg af búnaði á sér, þar með talin skíði. Stökkvarinn

FF stökkvari stekkur í frjálsu falli úr nýrri flugvél Landhelgisgæslunnar. Ljósmyndari: Motiv, Jón S.

Stökkvarar fullbúnir með búnað á leið á æfingu með Landhelgisgæslunni. Ljósmyndari: Motiv, Jón S. göt öðrum megin sem gefa hlífinni örlitla áframferð. Þannig getur stökkvarinn stýrt sér að heppilegum lendingarstað. Stýrigetan er þó mjög takmörkuð og snýst meira um hvort að stökkvarinn lendi ofan í skurði eða við hliðina á honum. Það er á ábyrgð stökkstjórans að miða á heppilegan lendingarstað og stokkið er úr lítilli hæð, aðeins um 600-1.200 fetum (180-370 m), til þess að koma í veg fyrir að stökkvarar berist langt með vindi. Allir stökkvararnir hlaupa út úr flugvélinni í halarófu til þess að lenda þétt saman og geta strax hafið aðgerðir. Ferkantaðar fallhlífar eru sams konar og þær sem sportstökkvarar nota. Í þeim er stokkið í frjálsu falli úr mikilli hæð, lágmark um 3.000 fet (900 m) en allt upp í 12.000 fet (3.700 m) eða jafnvel enn hærra. Stökkstjóri er óþarfur fyrir þessa tegund stökkva enda velja stökkvarar sér útstökksstað sjálfir og stýra sér að lendingarstað. Þeir láta sig falla niður í um 2.0004.000 fet (600-1.200 m) og opna fallhlífina. Ferköntuðu fallhlífarnar hafa mikinn áframhraða og nákvæm stýri svo stökkvari getur lent mjúklega á nákvæmlega þeim stað sem hann vill. Ókostirnir eru aftur á móti þeir að ekki er hægt að stökkva í jafn slæmu veðri og stökkvarinn þarf meiri reynslu til þess að takast á við erfiðar aðstæður. Mikið reyndur stökkvari getur stokkið með um 25 kg af búnaði í frjálsu falli. Þriðja gerð fallhlífanna eru vörufallhlífar. Það eru kringlóttar hlífar svipaðar og stokkið er á, nema minni. Hægt er að kasta út nærri því hverju sem er, svo lengi sem það kemst inn í flugvél. Flugbjörgunarsveitin á 25 vörufallhlífar sem hver tekur á milli 20 og 100 kg. Hægt er að nota fleiri en eina fallhlíf fyrir hluti yfir 100 kíló. Hópurinn hefur nýlega komið sér upp tilbúnum tunnum með mat, tjöldum, viðlegubúnaði og sjúkrabúnaði. Til stendur að kaupa stórt tjald með kyndingu svo hægt sé að setja upp góða sjúkraaðstöðu. Þessi búnaður er hugsaður fyrir hópinn þegar hann stekkur á afskekktari staði en getur einnig verið kastað til annarra björgunaraðila sem þegar eru komnir á staðinn.

Þjálfun Sitthvað þarf að læra áður en hægt er að stökkva úr flugvél. Fallhlífastökk getur komið björgunarmönnum í mjög erfiðar og afskekktar aðstæður á undan öllum öðrum björgum. Það er því áríðandi að allir stökkvarar séu vel þjálfaðir björgunarmenn. Meirihluti hópsins samanstendur af undanförum, nær allir eru með Wilderness First Responder skyndihjálparréttindi og nokkrir eru bráðatæknar. Þjálfunarstigum fallhlífahóps er skipt í fernt; björgunarstökkvara, FF stökkvara, stökkstjóra og stökkkennara. Allir tilvonandi stökkvarar þurfa að standast sérstakt þrekpróf og vera vel á veg komnir með að kunna pökkun á kringlóttum fallhlífum. Að vori er haldið námskeið fyrir björgunarstökkvara á kringlóttum fallhlífum, hálfur dagur er bóklegur og 12 til 16 tímar verklegir. Á stökkviku sveitarinnar eða við önnur tækifæri þarf stökkvarinn að stökkva að lágmarki fimm stökk, þar af þrisvar með búnað. Stökkvarinn telst þá útskrifaður björgunarstökkvari og klár í útkall. Þar sem stokkið er úr lítilli hæð er flugtíminn stuttur og kostnaður við þessa þjálfun er tiltölulega lítill. Þeir sem eru orðnir fullgildir björgunarstökkvarar og vanir kringlóttum fallhlífum geta lært frjálst fall (FF) á ferköntuðum fallhlífum. Til að útskrifast þarf viðkomandi að sitja eitt kvöld af bóklegri kennslu, hálfan dag af verklegum æfingum og stökkva um 15 stökk. Til þess að stökkva í frjálsu falli við erfiðari aðstæður, svo sem í fjalllendi eða með búnað þarf um 80 til 100 stökk. Til þess að stjórna stökkvum á kringlóttum fallhlífum og henda út vörum þarf stökkstjóra. Hann þarf að hafa mikla stökkreynslu og standast úttekt reynds stökkstjóra. Hópurinn hefur svo yfir nokkrum stökkkennurum að ráða. Þeir geta byrjað sem aðstoðarkennarar innan hópsins, en þurfa einnig að sækja sér reynslu og réttinda utan sveitarinnar. Flugið Fallhlífahópur hefur stokkið úr ýmsum flugvélum. Við þjálfun er mest notast við litlar leiguvélar, en við ein-

stakar æfingar og í útköllum er flugvél Landhelgisgæslunnar notuð. Samstarfið við Gæsluna hefur verið mjög gott og hefur hópurinn einnig mannað útkíkk úr flugvélinni við leitir. Sumir spyrja hvers vegna við séum að æfa fallhlífastökk þegar hægt er að fljúga með þyrlu. Raunin er sú að fallhlífastökk vegur vel á móti annmörkum þyrlanna. Þyrlurnar hafa mun takmarkaðra flug- og burðarþol. Þyrlur geta einungis flogið lengri vegalengdir með fáa björgunarmenn og lítinn búnað. Þær hafa ekki flugþol til þess að leita lengi eða bíða eftir betri aðstæðum til lendingar. Flugvél Gæslunnar getur aftur á móti flogið margra klukkutíma leitarflug með fullbúinn hóp björgunarstökkvara og jafnvel hringsólað á meðan beðið er eftir að veðrið lægi. Þessi munur sýndi sig í útkallinu á Öræfajökul 2006. Útköll og æfingar Eins og komið hefur fram, hefur hópurinn eflst til muna á síðustu árum. Mikill metnaður hefur verið lagður í að viðhalda hæfum útkallshópi. Hópurinn stekkur árið um kring og nýtir öll tækifæri til þess að stökkva á æfingum sveitarinnar. Í sumar var til dæmis haldin stór slysaæfing á Nesjavallasvæðinu fyrir alla sveitina. Fallhlífahópur lék stórt hlutverk á æfingunni. Ellefu stökkvarar stukku inn á æfingarsvæðið og nær allar bjargir annarra hópa voru fluttar með vörufallhlífum. Á þessari æfingu, rétt eins og alltaf, var lögð áhersla á að fallhlífastökk flækti ekki aðgerðir, heldur einfaldaði. Dæmi um þetta er að stökkvarar hafa alltaf með sér poka sem þeir geta pakkað fallhlífum sínum í. Með því að taka staðsetningarpunkt af búnaðinum og skilja snjóflóðaýli eftir í pokunum er hægt að ganga að honum vísum jafnvel þó hann fenni í kaf. Þannig getur hópurinn skilið búnað sinn eftir, jafnvel dögum saman, þar til aðgerðum er lokið og einbeitt sér að björgunarstörfum.

Björgunarmál

Jóna Margrét Jónsdóttir, svæðisstjórn svæði 15 og Svavar Ingi Ólafsson, Kyndill Kbkl.

Eldgos í Grímsvötnum

Síðdegis laugardaginn 21. maí hófst eldgos í Grímsvötnum sem stóð í viku og fylgdi því gríðarmikið öskufall á svæðinu frá Kirkjubæjarklaustri, inn á Mýrdalssand og víðar. Björgunarsveitir unnu gríðarmikið starf á meðan á gosinu stóð og ein þeirra var heppin að lenda ekki í því miðju því 18 manna hópur frá HSSR var í Grímsvötnum aðeins nokkrum klukkustundum áður en gosið hófst. Hér á eftir fer frásögn þeirra Jónu Margrétar Jónsdóttur, sem er í svæðisstjórn á svæði 15, og Svavars Inga Ólafssonar, sem var í vettvangsstjórn á Kirkjubæjarklaustri, af þessari viku meðan gosið varði. Björgunarmál

Jóna: Ég bý á Hornafirði og er í svæðisstjórn á svæði 15. Þann 21. maí 2011 var ég stödd í útskriftarveislu litlu systur minnar þegar ég frétti að hafið væri eldgos í Grímsvötnum. Seinna um kvöldið sáum við gráa slikju á himninum og fljótlega kom svo útkallið. Þegar ég mætti upp í hús spariklædd og fín, ásamt fleirum sem voru í slíkum veislum, var byrjað á að fara yfir stöðu mála og kom í ljós að þetta væri kröftugt gos með mikilli ösku. Útskriftin úr Framhaldsskólanum þennan dag spillti ekki fyrir því flestir mættu spariklæddir í aðgerðarstjórnina og einhverjir með veisluafganga með sér, þannig að við úðuðum í okkur kökum og fíneríi þegar færi gafst. Svavar: Lögreglan hafði samband við formann sveitarinnar (Kyndill, Kbkl.) á laugardagskvöldinu daginn sem gosið hófst. Þá var aska farin að falla í Fljótshverfi og austur með Síðu. Við byrjuðum á því að hringja í alla sveitabæi á svæðinu til að athuga hvort fólk vanhagaði um grímur, vatn eða annað. Í ljós kom að lítið þurfti að gera þar sem flestir voru í ágætu ástandi. Á sama tíma hófst undirbúningsvinna fyrir frekari aðgerðir en á þessum tíma gerði enginn sér grein fyrir því sem framundan var. Jóna: Við létum setja upp viðvörunarpósta í Nesjum, aðvörun að gos væri hafið og hringvegurinn lokaður. Svo var farið í að hringja í alla bændur í Öræfunum og Suðursveit og þeir látnir vita af gosinu og mengunarhættu, beðnir um að huga að búpeningi og gæta þess að til reiðu væri rennandi vatn og skjól. Buðum við fram aðstoð björgunarsveitar ef bændur vildu. Gosið hófst á sauðburðartíma og bændur búnir að sleppa miklu af fé á tún og lítið pláss í húsum. Flestir voru mjög brattir og vildu enga aðstoð fyrst um sinn. Einnig könnuðum við í leiðinni hvernig skyggnið væri á bæjunum, þannig fengum við smá hugmynd um ástandið. Svavar: Aðfararnótt sunnudags hefst öskufallið af

Askan fór í augun á fénu og þurfti að ná því og skola hana úr. Mynd: Halldóra Hjörleifsdóttir. fullum krafti og þegar ég vaknaði eldsnemma morguns var orðið nokkuð dimmt. Ég bý rétt fyrir utan Klaustur og þegar ég kom þangað er komið svartamyrkur. Þá var lítið hægt að gera og við tók nokkurra klukkustunda bið þar sem menn reyndu að aðstoða eftir því sem hægt var en aðstæður voru afar erfiðar. Menn bundu sig við bílana ef þeir þurftu að fara frá þeim til að týnast ekki því skyggni var lítið sem ekkert. Svona var ástandið frá Fljótshverfi/Lómagnúp og vestur í Eldhraun, og svo í Landbroti og Meðallandi og alveg niður að sjó. Jóna: Björgunarmenn fengu eitt útkall í smölun á fé aðfararnótt 22. maí. Þá var kolsvarta öskumyrkur og kindur með augun full af ösku. Einnig fóru björgunarmenn með dýnur og það sem var til af grímum og gleraugum á Hornafirði í Hofgarð, en þar var opnuð fjöldahjálparstöð sem hýsti rúmlega 200 manns. Í Öræfum voru staddir einstaklingar úr nokkrum björgunarsveitum sem nýttir voru í hin ýmsu verk. Öræfingar fóru á Dreka yfir sandinn til að ná í fleiri grímur og gleraugu, þær birgðir voru allar á Hvolsvelli síðan í Eyjafjalla-

jökulsgosinu. Þeim var ekið að Núpum en komust ekki lengra út af skyggni. Þá fór Dreki, brynvarinn bíll björgunarfélagsins í Öræfunum, yfir Skeiðarársand til að ná í grímurnar. Það tók Dreka um fjórar klukkustundir að fara þennan stutta spöl yfir Skeiðarársand sem tekur um 20 mínútur undir venjulegum kringumstæðum. En grímurnar komust á leiðarenda. Svavar: Eins og áætlanir gera ráð fyrir var vettvangsstjórnin sett upp í húsi Kyndils á Kirkjubæjarklaustri þar sem hún var staðsett fyrstu tvo dagana. Þá var tekin ákvörðun um að færa hana í félagsheimilið þar sem húsið hentaði ekki nægilega vel, t.d. í móttöku á hópum auk þess sem það fylltist af ösku þegar opna þurfti stórar dyr fyrir farartæki. Því var allt, bæði menn og tækjabúnaður, undirlagt í ösku. Aðgerðir fyrsta daginn snérust að mestu um að útvega fólki vatn og gleraugu og fengum við hópa frá Vík og Hvolsvelli til aðstoðar. Jóna: Um morguninn 22. maí fóru svo tveir hópar frá Björgunarfélagi Hornafjarðar, Slysavarnadeildinni Framtíð og Rauða krossinum á Höfn í Hofgarð í

Byggingar voru skolaðar með kraftmiklum búnaði slökkviliðs. Mynd: Margrét Hildur Pétursdóttir. Björgunarmál

Askan var alls staðar, bæði á fólki og búnaði. Mynd: Ingibjörg Eiríksdóttir. Öræfum þar sem fjöldahjálparstöðin hafði verið opnuð kvöldið áður. Björgunarmenn leystu Öræfingana af en þeir voru búnir að standa vaktina frá gosbyrjun og flestir þeirra eru með búskap og þurftu að fara að sinna sínum búum. Farið var í að dreifa grímum og gleraugum á bæi. Svavar: Á mánudeginum var áfram mikið öskufall og þá komu hópar frá svæði 3 til okkar í vinnu. Þá var hið sama uppi á teningnum, fólk þurfti ekki mikla aðstoð en við vildum kanna ástandið og fórum tvisvar á dag á alla bæi. Eftir á heyrðum við að íbúar kunnu vel að meta það að fá heimsókn frá okkur, það fylgdi því góð tilfinning að vita af okkur og að einhver væri að fylgjast vel með. Þessi dagur var einnig nýttur í að útvega tanka fyrir drykkjarvatn þar sem það hafði spillst á sumum bæjum. Jóna: Aðgerðarstjórn á Höfn var opin í rúman sólarhring, eftir það hittumst við einu sinni á dag í um viku, eftir að gosinu lauk hittumst við líka bara til að ræða málin og fara yfir það sem okkur fannst ganga vel og hvað hefði mátt fara betur. Svavar: Á þriðjudag hefst svo annar fasi verkefnisins hjá okkur. Þá var mesta öskufallinu lokið og við gátum hafið hreinsunarstarf og unnið að því að koma búpeningi í hús þar sem það var hægt. Fyrir þann tíma var lítið hægt að gera, t.d. gátu bændur ekki farið sjálfir út því ekki sást út úr augum. Við vorum reyndar heppin með veður því á mánudeginum kom norðan bræla sem feykti öskunni sem sat á vegum, gangstéttum og húsþökum í burtu. Því var í raun frekar lítil aska í bænum á þriðjudagsmorguninn sé miðað við það sem verið hafði deginum áður. Þrátt fyrir það voru verkefnin ærin í hreinsunarstarfinu. Þrífa þurfti skólann, leikskólann og elliheimilið að utan sem innan og svo var sundlaugin full af ösku. Líka var farið á alla bæi í hreppnum og sú aðstoð veitt sem óskað var eftir. Við vorum með nægan mannskap og í upphafi aðgerðarinnar var jafnvel ofmannað. Það voru mistök hjá okkur að setjast ekki strax niður og skilgreina þörfina. En það er alltaf gott að vera vitur eftir á. Um miðja viku voru þessir hlutir komnir í betra horf, þá sendum við landsstjórn óskir um fjölda björgunarsveitamanna sem þörf var á og hún sá um að uppfylla þær og fengum við hópa víða að. Það einfaldaði allt skipulag að vita hverjum við áttum von á og hvenær. 24

Björgunarmál

Eygló Kristjánsdóttir, sveitastjóri í vettvangsstjórn á Kirkjubæjarklaustri. Vettvangsstjórnin samanstóð af fjórum manneskjum og þess var gætt að hafa alltaf 1-2 heimamenn á vakt. Það er þó alls ekki nauðsynlegt að heimamenn stjórni svona aðgerðum en staðarþekking verður alltaf að vera til staðar. Við sáum þarna hversu mikilvægt það er að fá stjórnendur utan frá því eftir tvo sólarhringa vorum við algerlega búin með okkar mannskap. Samvinnan milli heimamanna og þeirra sem komu af öðrum svæðum gekk vel og oft og tíðum komu þeir með meiri reynslu en sum okkar höfðu, eins og t.d. ég. Þetta skipti okkur því miklu máli. Aðgerðin stóð í 10 daga og settar voru upp átta tíma vaktir vettvangsstjórnenda. Ég hef aldrei unnið eftir slíku skipulagi fyrr enda bara tekið þátt í styttri útköllum en þessu, en það gafst vel. Jóna: Það kom sér vel að stuttu fyrir þessa aðgerð hafði verið haldin stór flugslysaæfing á Hornafirði, þar sem var mjög góð þátttaka frá öllum aðilum,

Um tíma sást ekki út úr augum fyrir öskufallinu.

þannig að svæðisstjórn, aðgerðarstjórn, björgunarmenn, slysavarnarkonur, Rauði krossinn, bærinn, slökkvilið og heilbrigðisstofnunin voru nýbúin að æfa og starfa saman í einhverja daga, voru því allir ferskir, hressir og tilbúnir í sín hlutverk. Svavar: Vettvangsstjórnin á Klaustri var virk í u.þ.b. viku, eða rétt fram yfir goslok. Heilt yfir gekk þetta vel en alltaf má læra eitthvað af svona stórri aðgerð. Ég sé t.d. hversu mikilvægt það er að menn passi upp á sjálfa sig og aðra. Álagið er svo mikið. Við sáum þetta líka í Eyjafjallagosinu, fólk var að vinna of mikið en við verðum að gera okkur grein fyrir að enginn er ómissandi. Flestir gleyma sér bara í því að gera sitt besta og leggja sig of mikið fram. En vaktir, eins og þær sem við settum upp, koma í veg fyrir þetta. Það er ekki hægt að vera dauðþreyttur í aðgerðastjórn, það býður heim hættunni á að teknar séu misgáfulegar ákvarðanir.

Slys í Kverkfjöllum

Guðjón Már Jónsson, svæðisstjórn svæði 13

Fimmtudaginn 18. ágúst um klukkan 13.50 hafði neyðarvörður hjá Neyðarlínunni samband við mig og sagði að tilkynnt hefði verið um slys á einstaklingi í efri íshellinum, annað hvort í Kverkfjöllum eða í Dreka. Maðurinn væri brotinn á báðum fótum. Neyðarvörðurinn hringdi í mig til að fá ráðleggingar um hvaða björgunarsveitir ætti að kalla út. Á meðan á símtalinu stóð varð það ljóst að slysið væri í Kverkfjöllum. Næsta sveit frá Kverkfjöllum er Hjálparsveit Skáta á Fjöllum og þar á eftir koma Bjsv. Vopni á Vopnafirði og Bjsv. Stefán í Mývatnssveit sem er á svæði 12. Þessar sveitir voru kallaðar út í byrjun ásamt svæðisstjórnum á svæðum 12 og 13. Svæðisstjórnin á svæði 13 kemur yfirleitt saman á Egilsstöðum og var svo einnig í þetta skiptið. Þegar menn voru mættir var strax farið í að gera áætlanir um næstu skref og skoða hvort kalla þyrfti út fleiri bjargir. Þegar menn fóru að skoða málin og meta aðstæður komust menn að því að áætlaður tími fyrstu björgunarsveitarmanna á staðinn væri u.þ.b 8 tímar. Keyra þyrfti inn í Kverkfjöll og eftir það þyrfti að ganga upp á jökul að hellinum. Snjóað hafði dagana áður á jökli og var u.þ.b. 20 sm nýfallinn snjór yfir öllu. Borist höfðu upplýsingar af staðnum að þeim slasaða væri farið að kólna og erfitt væri að koma honum út úr hellinum. Dagana á undan hafði verið umræða um það í fjölmiðlum að þyrlur gæslunnar væru ekki flughæfar vegna viðhalds og bilana. Svo strax í byrjun var ljóst að ekki væri um það að ræða að björgunarþyrla tæki þátt í þessari aðgerð. Óskað var eftir þyrlu frá einkafyrirtæki í þetta verkefni sem staðsett var í Reykjavík og var hún tilbúin í verkefnið. Þar sem ekki var um björgunarþyrlu að ræða var ákveðið að björgunar26

Björgunarmál

sveitirnar myndu ekki draga úr sínu viðbragði fyrr en búið væri að bjarga manninum. Í svæðisstjórnina á svæði 13 er ásamt svæðisstjórnarmönnum skráður yfirlæknir Heilbrigðisstofnunar Austurlands. Ef um slys er að ræða mætir hann í stjórnstöð og er þetta mikill kostur til að tryggja aðkomu heilbrigðiskerfisins að aðgerðum frá byrjun. Í þessu tilfelli var hann ekki á staðnum en í hans stað kom vakthafandi læknir. Í samráði við lækninn var ákveðið að með björgunarsveitarmönnum úr Bjsv. Vopna færi líka læknirinn á Vopnafirði. Í stjórnstöð svæðisstjórnarinnar kom einnig fulltrúi Ferðafélagsins til að tryggja betri samræmingu á milli skálavarða og viðbragðsaðila. Einnig var hann svæðisstjórn til ráðgjafar um aðgerðir á staðnum og hvaða viðbragð skálaverðir hefðu.

Við neðri íshelli í Kverkfjöllum. Myndin er tekin þegar erlendur ferðamaður lést þar fyrr á þessu ári. Mynd: Jón Sigurðsson.

Allt í fjallaferðina HREYFING • KRAFTUR • ÁNÆGJA

Fatnaður og legghlífar

Jöklatjöld og dýnur

Nærfatnaður

Gönguskór

Fjallaskíðabúnaður

Spray og vax

Þrúgur og broddar

HREYFING • KRAFTUR • ÁNÆGJA Faxafeni 8 // 108 Reykjavík // Sími 534 2727 Kaupvangur 6 // 700 Egilsstaðir // S 471 2525

Bakpokar

Klifurbúnaður

Frá slysstað. Sést í stél þyrlu frá einkafyrirtækinu sem sinnti verkinu. Mynd: Walter Ehrat.

Fljótlega var farið að skoða hvort ekki væri möguleiki að komast að slysstað á farartækjum af jöklinum. Eftir samráð við Björgunarfélag Hornafjarðar var ákveðið að þeir færu á sleðum frá Jöklaseli og færu þvert yfir Vatnajökul í Kverkfjöll. Einnig voru björgunarsveitirnar Jökull og Hérað kallaðar út. Bjsv. Hérað fóru með göngumenn inn í Kverkfjöll og með sleða inn á jökul ásamt Bjsv. Jökli. Farið var inn að Snæfelli og þaðan upp á Brúarjökul. Til að tryggja frekara öryggi sleðamanna og koma með viðbótarbúnað voru fengnir bílar frá björgunarsveitunum Ísólfi og Ársól til að fara upp á jökul á eftir Bjsv. Héraði og Bjsv. Jökli. Fyrstir inn í Kverkfjöll voru Bjsv. Stefán og þar á eftir komu Bjsv. Vopni með lækni. Þá var þyrlan komin á staðinn og var orðið ljóst að til að koma manninum út úr hellinum og í þyrlu þyrfti að fá fleiri menn á staðinn. Þyrluáhöfnin áætlaði að hún hefði eldsneyti fyrir eitt flug niður að skála Ferðafélagsins til að ná í björgunarsveitarmenn. Fór hún og náði í björgunarsveitarmenn og búnað. Á meðan verið var að koma manninum í þyrluna komu sleðamennirnir frá Hornafirði og hjálpuðu þeir einnig til við að koma manninum í þyrluna. Vel gekk að koma manninum í þyrluna og flaug hún til Reykjavíkur með hinn slasaða. Stuttu eftir að þyrlan var farin komu sleðar Jökla og Héraðs líka á staðinn. Einnig komu skálaverðir sem höfðu gengið upp frá skálanum á staðinn með auka búnað. Í þessari aðgerð kom í ljós, eins og svo oft áður, mikilvægi þess að hafa ávallt útkallshæfar björgunarþyrlur til taks. Biðin fyrir hinn slasaða hefði orðið mjög erfið ef bið hefði orðið eftir björgunarsveitarmönnum sem hefðu þurft að ganga upp að slysstaðnum. Mjög líklega hefði hann verið orðinn mjög kaldur og kvalinn. Flutningur niður af jökli hefði einnig orðið mjög erfiður og kvalafullur. Í þessari aðgerð kom einnig í ljós sem oft hefur verið bent á í aðgerðum á Vatnajökli að þær sveitir sem eru með bækistöðvar næst slysstað eru ekki alltaf þær sveitir sem eru fljótastar á staðinn. Fyrst þegar hugmyndin kom upp að fá Hornfirðinga í þessa aðgerð þá hugsuðu margir í svæðisstjórninni að það væri alveg út í hött að fá þá í þetta, þeir yrðu alltof lengi á staðinn. Eftir samtal við Hornfirðinga sann28

Björgunarmál

færðust menn um að þetta væri mjög vænlegur kostur sem rétt væri að prófa. Í ljós kom að þeir voru með fyrstu sveitum á svæðið. Þá kom í ljós í þessari aðgerð hversu mikilvægt gott samstarf björgunarsveita er og þeirra aðila sem reka ferðaþjónustu á hálendinu. Ferðafélag Fljótsdalshéraðs er með mikinn metnað til að hafa öryggismál í lagi hjá sér. Fyrir u.þ.b. þremur árum hafði fulltrúi Ferðafélags Fljótsdalshéraðs komið að máli við mig og lýst áhyggjum sínum af öryggismálum varðandi óhöpp í Kverkfjöllum og viðbrögð við þeim. Ástæðan fyrir því var m.a. að stjórnun og mönnun á aðgerðum hafði verið frá svæði 12 en forsvarsmenn ferðafélagsins eru á Egilsstöðum sem er svæði 13. Þetta hafði haft í för með sér ýmislegt óhagræði í aðgerðum. Þar sem Kverkfjöll eru í Norður-Múlasýslu ræddi ég, ásamt fulltrúa ferðafélagsins, við viðbragðsaðila um að stjórnun aðgerða og mönnun yrði á ábyrgð lögreglunnar í Norður-Múlasýslu. Einnig að stjór-

nun björgunarsveita yrði á svæði 13. Þessi vinna skilaði sér í því að nú á að vera fyrirskrifað bæði hjá Neyðarlínunni og Fjarskiptamiðstöð lögreglunnar að stjórnun aðgerða sé á forræði lögreglunnar í Norður-Múlasýslu. Einnig ræddum við um hvernig staðið yrði að aðgerðum á svæðinu og samvinnu svæðisstjórnar og skálavarða í Kverkfjöllum. Þessar viðræður um samræmingu viðbragðs og aðgerða í slysum og leitum skilaði sér í þessu tilfelli í faglegri viðbrögðum bæði af hálfu ferðafélagsmanna og björgunarsveita. Einnig skilaði þessi undirbúningur og samvinna sér í betri samhæfingu aðgerða þegar banaslys varð núna í vor í íshellinum í Kverkfjöllum. Í þessari aðgerð tóku þátt sveitir frá þrem svæðum. Svæðisstjórn á svæði 13 bar ábyrgð á stjórn aðgerðarinnar en svæðisstjórnir á svæði 12 og 15 voru í sambandi við sínar sveitir og fylgdust með. Samstarf svæðisstjórnanna og allra sem tóku þátt í aðgerðinni var allt mjög gott.

Erfitt var að koma hinum slasaða út úr hellinum. Mynd: Walter Ehrat.

Föngulegur hópur nemenda ásamt leiðbeinendum

Fagnámskeið Dagana 14.-18. september var haldið fyrsta fagnámskeiðið í aðgerðarstjórnun á vegum Björgunarskóla Slysavarnafélagsins Landsbjargar. Á undanförnum fimm árum hefur Björgunarskólinn haldið mörg grunnámskeið í aðgerðarstjórnun og á þeim tíma hafa um 140 aðgerðarstjórnendur tekið það námskeið og menn farnir að óska eftir fagnámskeiði á þessu sviði eins og á mörgum öðrum innan Björgunarskólans. Þar til nú hafa menn þurft að sækja erlend námskeið til þess að fá frekari þjálfun í aðgerðarstjórnun. Þá hafa menn bæði farið utan og eins hefur Björgunarskólinn fengið erlenda leiðbeinendur hingað heim til þess að halda þau námskeið. Í flestum tilfellum hefur það verið námskeið sem heitir „Managing land search operations“ eða MLSO í daglegu tali. MLSO námskeiðið er kennt víða um heim og er almennt talið með bestu námskeiðum í leitarstjórnun. Þá hafa aðgerðastjórnendur verið duglegir að sækja það námskeið þegar að það hefur verið í boði. Augljóslega hafa þau því ekki verið kennd á íslensku.

Töluvert er um hópavinnu og verkefnavinnu á námskeiðinu. Sem hluti af innleiðingu á þessu námskeiði fóru fjórir leiðbeinendur á vegum Björgunarskólans til Seattle í Bandaríkjunum á leiðbeinendanámskeið í MLSO.

Uppbygging kennslu í aðgerðarstjórnun Fyrir fimm árum fór fram endurskoðun á aðgerðarstjórnunarnáminu sem Björgunarskólinn hefur upp á að bjóða. Niðurstaðan úr því var að bjóða upp á nám Björgunarmál

Dagbjartur Kr. Brynjarsson, Yfirleiðbeinandi í aðgerðarmálum

í aðgerðarstjórnun

í tveimur þrepum eins og í öðrum greinum. Lagt var upp með að á grunnnámskeiðinu fengju menn, eins og nafnið gefur til kynna, grunninn í aðgerðarstjórnun og var námskeiðið miðað að því að menn geti tekist á við minni aðgerðir og þá sérstaklega fyrstu 6-12 tímana sem þær standa yfir. Á fagnámskeiðinu er aftur á móti farið í framhaldið og aðgerðastjórnendur undirbúnir fyrir stærri og flóknari aðgerðir. MLSO námskeiðið sem slíkt er fimm daga námskeið og tekur í raun nánast eingöngu fyrir stjórnun leitaraðgerða á landi. Við uppbyggingu námsefnisins var horft til þess að MLSO námskeiðið væri hluti af bæði grunnnámskeiðinu og fagnámskeiðinu. En samanlögð lengd bæði grunnnámskeiðs og fagnámskeiðs er sjö dagar og þrjú kvöld enda teknir fyrir flestir þættir aðgerðarstjórnunar á þeim tíma. Leit er í raun ein flóknasta aðgerðin sem stjórnendur þurfa að takast á við auk þess sem leitarstjórnun gefur góða innsýn í hvernig eigi að stjórna öðrum aðgerðum.

Námskeiðið Námskeiðið er byggt upp bæði á fyrirlestrum, verkefnum og verklegum æfingum, inni og úti. Þeir þættir sem farið er í á fagnámskeiðinu eru eftirfarandi: Undirbúningur

Lögð er áhersla á að nemendur fari í gegnum upprifjun í námskerfi Björgunarskólans fyrir mætingu á námskeiðið.

Leitarfræði

Hér er farið í atriði eins og til dæmis hvernig hægt er að finna út líkur á svæði, líkur á fundi og líkur á árangri, en það er grunnurinn að faglegri stjórnun leitaraðgerða.

Almannavarnir

Hvernig virkar almannavarnakerfið í stórum hamförum? Hvað þurfa aðgerðarstjórnendur að hafa sérstaklega í huga þegar að náttúruhamfarir eða stórslys skella á?

Aðgerðarstjórnkerfi

Farið er dýpra í SÁBF kerfið og greint frá tengingu þess við ICS kerfið og hvernig menn geta útvíkkað kerfið og hvað þurfi að hafa í huga. Þá er einnig farið yfir hluti eins og hver stjórnunarspönnin eigi að vera, hvernig við stjórnum með markmiðum og mikilvægi þess að fylgja valdabrautum.

Leit í byggð

Hvað þarf að hafa í huga þegar við erum að leita í byggð. Bæði í stærri bæjum og minni byggðarlögum.

Samskipti við fjölmiðla

Farið er yfir hvað stjórnendur þurfa að hafa í huga varðandi samskipti við fjölmiðla, bæði frá sjónarhorni aðgerðarstjórnanda og fjölmiðla en Gísli Einarsson fréttamaður hjá RÚV kom og fór yfir samskipti fjölmiðla og stjórnenda björgunarsveita frá þeirra sjónarhorni.

Upplýsingaflæði

Hvernig tryggjum við virkt upplýsingaflæði innan aðgerðarstjórnar? Farið yfir leiðir og verkfæri sem aðstoða okkur við það.

Hegðun týndra

Farið yfir hegðun týndra og flokkar skoðaðir. Inn í þetta verkefni er svo blandað verkefnum.

Stjórnandinn/Leiðtoginn

Hvaða eiginleika þarf góður leiðtogi að hafa? Hvernig getum við orðið betri leiðtogar í starfi okkar?

Aðgerðarstjórn/vettvangsstjórn

Hvernig skiptum við upp á milli aðgerðarstjórnar og vettvangsstjórnar? Af hverju viljum við koma upp vettvangsstjórn?

Þýðing á kennslubók í stjórnun leitaraðgerða á landi Hluti af þessu ferli er einnig að þýða og staðfæra kennslubók í leitaraðgerðum. Bókin sem ákveðið var að þýða er kennslubókin í MLSO og heitir „Textbook for Managing Land Search Operations“, gefin út af Emergency Responce International. Verið er að leggja lokahönd á vinnslu bókarinnar en óhætt að segja að menn hafi ráðist í gríðarlega stórt verkefni þegar ákveðið var að þýða bókina enda er hún rúmlega 420 blaðsíður á frummálinu. Þá er bókin einnig staðfærð að íslenskum aðstæðum og hafa verið fengnir góðir aðilar til að rita sérstaka kafla fyrir íslensku útgáfuna.

Nemendurnir Ljóst er að námskeið sem þetta byggir að miklu leyti á reynslu nemenda ásamt leiðbeinenda. Reynt er að hafa námskeiðið létt og tryggja samskipti á milli nemenda og leiðbeinenda og fyrir vikið er það miðað að reynslu nemenda hverju sinni. Hópurinn sem tók þátt í þessu fyrsta námskeiði kom víða að og var gaman að sjá hversu vel menn unnu saman.

Mikið er lagt upp úr verkefnum, bæði inni og úti. Nemendur læra hver af öðrum og koma saman að niðurstöðum.

Lokaorð Þó svo að ég segi sjálfur frá þá tókst þetta námskeið mjög vel. Alltaf er rými fyrir að bæta sig en á þetta námskeið kom frábær hópur nemenda sem var staðráðinn í að fá mikið úr námskeiðinu.

Nokkrir dómar nemenda „Fyrirlesarar og stærðin á þessum hóp var mjög góð og gerði það að verkum að andrúmsloft var eins og best verður á kosið við þessar aðstæður. Mjög gott!“ „Útiæfingar voru mjög góðar og mikilvægt að innipúkar viti vel hvernig þetta er unnið af leitarmönnum. Það þarf að uppfæra svona kalla eins og okkur, t.d. í leitartækni.“ „Mér fannst námskeiðið gegnumgangandi vera faglega unnið og það skein í gegn að mikil vinna og hugsun var lögð í uppsetninguna og innihaldið.“ „Verklega kennslan var mjög góð, hún tengir svo vel saman fyrirlestrana.“ „Námskeiðið í heild var tær snilld.“ „Eins og eftir öll góð námskeið - fer heim - með meiri metnað - meira bensín - staðráðinn í að gera góða hluti enn betri.“ 30

Björgunarmál

Einnig er farið út í verklegar æfingar.

Það er mat mitt að framhaldsnám í aðgerðarstjórnun sem kennt er á íslensku sé gríðarlega stórt skref fram á við í þróun á þessum málum hjá SL og með tilkomu þessa námskeiðs getum við tekið aðgerðarstjórnun upp á nýtt plan.

Urð og grjót

Upp í mót ÍSLENSKA SIA.IS UTI 56427 09/11

Öll toppmerkin í fjallgÖngUna:

Deuter

grivel

the north face helly hansen

Margverðlaunaðir bakpokar af öllum stærðum.

Toppurinn í mannbroddum og ísöxum.

Stærsta útivistarmerkið.

Frábær nærföt.

trezeta

meinDl

briDgeDale

tenDon

Gönguskór á góðu verði.

Gönguskór fyrir kröfuharða.

Göngusokkar sem ganga.

Gæða-klifurlínur á góðu verði.

NÁÐU ÁRANGRI. ÚTILÍF – HOLTAGÖRÐUM. GLÆSIBÆ. KRINGLUNNI. SMÁRALIND. WWW.UTILIF.IS

Auknum kröfum svarað Mikil þróun hefur verið á björgunarbátum allt frá seinni heimsstyrjöldinni en segja má að frá 1985 hafi orðið kynslóðaskipti í þessum björgunarförum með tilkomu lokaðra björgunarfara í stað opinna. Allar götur síðan núverandi Sæbjörg komst í eigu félagsins hafa verið skoðaðir ótal möguleikar á að skipta út opna lífbátnum fyrir nýjustu gerðir af lokuðum lífbátum. Krafan var sífellt meiri að búa Slysavarnaskólann betur slíkum tækjabúnaði til að standast kröfur nútímans í þjálfun sjómannanna. Skólanum höfðu borist nokkur tilboð í slíkan búnað þegar við fengum fregnir frá vinum okkar í Færeyjum í desember á sl. ári að þar væru til sölu þrír björgunarbátar. Um var að ræða lokaðan lífbát og tvo hraðskreiða léttbáta sem höfðu verið í eigu skóla í Þórshöfn en efnahagskreppan hafði tekið sinn toll af starfsemi skólans sem nú var til skiptameðferðar. Bátarnir höfðu verið notaðir við kennslu en þeir voru keyptir nýir árið 2008.

Hilmar Snorrason, skólastjóri Slysavarnaskóla sjómanna

Fossinn, Roðlaus og Beinlaus Þjálfun sjómanna í öryggismálum er búin að vera markviss hér á landi frá árinu 1985 þegar Slysavarnaskóli sjómanna var stofnaður. Á þeim tímum voru miklir umbrotatímar í heiminum gagnvart öryggisfræðslu en sjö árum áður hafði Alþjóða siglingamálastofnunin samþykkt reglur um menntun og þjálfun, skírteini og varðstöður sjómanna. Með þeim reglum, sem í daglegu tali er kölluð STCW-samþykktin, voru sett fram tilmæli um hvað sjómönnum skyldi kennt í öryggismálum. Sú samþykkt tók reyndar einungis til farmanna en hér á landi var meginþorri sjómanna fiskimenn. Þrátt fyrir það tók skólinn mið af þeim kröfum við skipulagningu öryggisfræðslu til sjómanna enda var þá mikið um að okkar sjómenn stunduðu hluta árs farmennsku á móti fiskimennsku. Í STCW-samþykktinni komu fram kröfur um að sjómenn skyldu þjálfaðir í notkun lífbáta og léttbáta skipa en nánast engin fiskiskipa okkar voru á þessum tíma með slíkan búnað. Það voru því í raun aðeins þeir nemendur sjómannaskóla sem voru að ljúka mestu réttindum sem þurftu því sannarlega á slíkum námskeiðum að halda. Til að unnt væri að uppfylla ákvæði samþykktarinnar um slíka þjálfun þurfti skólinn á að halda lífbát til þjálfunarinnar. Fyrra skólaskip Slysavarnaskólans, Sæbjörg, hafði áður verið varðskip en þegar skipið komst í eigu félagsins var búið að taka alla lífbáta af skipinu mörgum árum áður. Til að hægt væri að koma þessari kennslu til sjómannanna þurfti skólinn því að leita á náðir hjálpsamra kaupskipaskipstjóra sem voru tilbúnir að hleypa kennurum skólans um borð með haug nemenda og nota björgunarbáta skipa þeirra. 32

Björgunarmál

Björgunarbátur úr Vikartindi Eftir að gámaskipið Vikartindur strandaði á Hofsfjöru árið 1996 eignaðist Slysavarnaskólinn björgunarbát skipsins sem var af svokallaðri frífallstegund. Það var sannarlega mikill fengur fyrir skólann en ekki var þó unnt að koma þeim báti fyrir á Sæbjörgu sökum stærðar hans. Það var svo árið 1998 sem ný Sæbjörg komst í eigu félagsins þegar ríkisstjórn Íslands færði félaginu ferjuna Akraborg til eignar fyrir skólann. Á því skipi voru opnir lífbátar og nú vænkaðist hagur skólans í þá veru að geta uppfyllt ákvæðin um þjálfun í notkun lífbáta án þess að þurfa að leita á náðir vinveittra skipstjóra. Væntingar voru um að koma lífbátnum af Vikartindi fyrir á nýju Sæbjörginni en svo fór að þær væntingar urðu að engu þegar framleiðandi bátsins sagði slíkt ógerlegt í framkvæmd miðað við hönnun skipsins.

Ómetanleg frændsemi Kristinn Ólafsson framkvæmdastjóri og greinarhöfundur héldu þegar til Þórshafnar í Færeyjum til að skoða þennan búnað og freista þess að fá hann keyptan. Tókst okkur að komast til Þórshafnar 17. desember eftir talsverðar hrakningar vegna óveðurs sem geisaði bæði í Kaupmannahöfn og Færeyjum. Frændsemi okkar og Færeyinga hefur ávallt verið ómetanleg og samskipti þjóðanna einstök svo ekki sé meira sagt. Það sama má segja um samskipti Slysavarnafélagsins við Landsfelagið fyri Bjargingarfeløgini (LFB) sem er slysavarnafélag þeirra Færeyinga. Innan LFB eru tíu björgunarfélög frá öllum eyjunum en í Þórshöfn heitir björgunarfélagið Havnar Bjargningafelag (HBF). Þegar við komum til Færeyja höfðum við samband við formann þeirra, Jens Hansen, og óskuðum eftir því hvort þeir gætu verið okkur innan handar varðandi að skoða þann búnað sem til sölu var. Ekkert var sjálfsagðara en að veita okkur alla þá aðstoð sem þeir gætu veitt. Sannaðist þar svo um munaði mikilvægi þess að halda góðu sambandi við félaga okkar utan Íslands. Stuttur tími gafst til að skoða bátana þar sem jólaskemmtanir voru komnar í algleyming og þeir sem höfðu með málið að gera að fara til slíkrar skemmtunar. Hugur okkar stefndi þó langt frá einhverri jólaskemmtun heldur til öryggismála sjómanna og möguleika á því að efla starfsemi Slysavarnaskóla sjómanna. Við kröfðumst þess að allir sem hefðu með málið að gera yrðu til staðar þar til skoðun okkar

Kristinn Ólafsson og Jens Hansen ræða málin á bryggjunni.

Sandpokar voru bornir inn í björgunarbátinn.

á búnaðinum lyki. Eftir ítarlega skoðun á bátunum hófust samningaviðræður um möguleika á kaupum. Bankastjóri bankans sem hafði krafið nauðungarsölu á eignunum varð einnig að fresta för sinni á jólaskemmtunina þar sem hann var sá sem úrslitavaldið hafði. Eftir tveggja tíma samningaumleitanir tókust loks samningar um verð en þá höfðu heimamenn boðið til viðbótar við bátana að láta færanlega kennslustofu fylgja með í kaupunum. Þetta var mikill sigur því verðið fyrir allan þennan búnað var áþekkt því sem skólanum hafði borist tilboð í áður fyrir aðeins einn bát.

Eimskip til hjálpar Það voru ánægðir slysavarnamenn sem héldu heim á leið langt fyrir allar aldir daginn eftir. Áður hafði Jens formaður boðið okkur alla þá aðstoð sem við þyrftum á að halda við að koma búnaðinum til Íslands þegar þar að kæmi. Við sáum því fram á að við gætum falið Jens umsjón með okkar væntanlegu eignum þegar greiðslur hefðu gengið á milli samningsaðila. Það var svo á Þorláksmessu sem greiðslur gengu á milli landanna og Slysavarnafélagið Landsbjörg var orðið eigandi að þremur björgunarförum, sjósetningarbúnaði fyrir þau öll og einum kennslustofugám. Leitað var til Eimskipa um flutning á búnaðinum til Reykjavíkur þegar þar að kæmi og var það auðsótt mál. Eimskipamenn skyldu flytja hann frá „hurð til hurðar“ félaginu að kostnaðarlausu. Stendur félagið og skólinn í mikilli þakkarskuld við Eimskip fyrir þann góða stuðning og styrk sem þeir veittu með þessu að ógleymdum stuðningi við öryggismál sjómanna.

Búnaðurinn var prófaður með sandpokum.

niður og raða honum á fleti til flutnings. Það var heldur betur tekið til höndunum og á einum degi gátu þeir tekið niður allan búnaðinn. Ekki nóg með það heldur komið þeim fyrir á gámafletum, sjóbúnum til vetrarsiglingar til Íslands. Skip Eimskipa, Dettifoss, flutti búnaðinn til Reykjavíkur í lok janúar og var það sannarlega ánægjuleg stund að sjá skipið koma að bryggju í Sundahöfn. Starfsmenn Slysavarnaskólans óskuðu eftir að fá að komast inn á athafnasvæði Eimskipa til að skoða búnaðinn og var það auðfengið. Við ætluðum að koma í lok vinnudags hjá okkur og þegar við mættum var hafist handa við að hífa okkar búnað í land en hann hafði verið geymdur um borð þar til við kæmum á staðinn. Það var óneitanlega ljúf stund að sjá aftur búnaðinn og vita að nú væri hann loks kominn í okkar hendur.

Uppsetning og prófun Ekki var unnt að hefja strax uppsetningu á búnaðin-

um en fyrir lá að Sæbjörg færi í slipp í byrjun apríl og var eitt af þeim verkum sem þar yrðu unnin að setja upp sjósetningarbúnaðinn og bátana. Var skipið tekið í slipp 11. apríl hjá Stálsmiðjunni í Reykjavík og hófst þá þegar suðuvinna en styrkja þurfti töluvert þilfar skipsins við undirstöður búnaðarins. Var það Framtak sem annaðist alla suðuvinnu. Ákveðið var að setja aðeins upp tvo hluta af þremur af sjósetningarbúnaðinum að þessu sinni en láta uppsetningu þess þriðja bíða um sinn þar sem umtalsverðar styrkingar þurfa að fara fram inni í stigagangi skipsins með tilheyrandi frárifum og ónæði við kennslu. Það var komið langt fram í maí þegar loks allri suðuvinnu lauk sem og málningu á skipinu og þessum nýja búnaði. Þá var aðeins eitt eftir og það var að fá úttekt á þessum nýja sjósetningarbúnaði þannig að unnt væri að taka hann í notkun til kennslu. Hér var sannarlega langþráðu takmarki náð, að búa Sæbjörgu með fullkomnum sjósetningarbúnaði björgunarfara.

Góður undirbúningur í Færeyjum Jens og félagar í HBF tóku til óspilltra mála á nýju ári og hófu undirbúning að niðurtöku bátanna og að undirbúa þá til flutnings. Jens, sem starfar hjá Skipasmiðjunni í Þórshöfn, hafði aðgang að skemmu þar sem hann fékk bátana geymda í húsi þar til þeir hæfu för sína til Íslands. Það var svo skipulagður vinnudagur á laugardegi í miðjum janúarmánuði hjá þeim félögunum í HBF. Þeir höfðu lagt mikla vinnu í skipulagningu á því hvernig taka skyldi búnaðinn

Uppsetning hófst meðan skipið var í slipp. Björgunarmál

Sjósetningarbúnaður tilbúinn um borð og aðeins eftir að taka bátana um borð.

Þar sem sumarleyfi voru að bresta á var ákveðið að bíða með allar nauðsynlegar prófanir fram yfir sumarleyfi enda voru þau námskeið sem haldin eru í notkun á þessum búnaði ekki á dagskrá fyrr en í september. Strangar reglur gilda um prófanir á sjósetningarbúnaði björgunarfara en þær eru að forskrift Alþjóða siglingamálastofnunarinnar. Prófanirnar framkvæmdu starfsmenn Siglingastofnunar Íslands en þær fólu í sér að setja í bátana þann leyfilega hámarksþunga sem hvor bátur gat borið ásamt tilteknum viðbótarþunga. Björgun ehf. var skólanum innan handar um lán á sandpokum til að koma fyrir í bátunum og ná þannig tiltekinni þyngd. Voru nærri því 1.740 kg borin í annan bátinn en hinn var heldur léttari, eða 1.300 kg. Það voru mörg styrk handtökin hjá starfsmönnum skólans við að koma sandpokunum fyrir. Að þeim prófunum loknum var framkvæmd þungaprófun á sjálfum sjósetningarbúnaðinum án báta. Þá dugðu ekki sandpokarnir heldur voru fengin fjögur tveggja tonna lóð sem hengd voru eftir

Bátarnir á bryggjunni í Þórshöfn

kúnstarinnar reglum í króka og víra. Allur búnaðurinn stóðst að fullu allar prófanirnar og því var ekki neitt annað eftir en að gefa bátunum nöfn og hefja síðan kennslu.

Velunnarar heiðraðir Þann 14. september var svo haldin nafnavígsla um borð í Sæbjörgu. Það þurfti ekki langan tíma að velja nöfn á bátanna. Velunnarar skólans hafa verið ómetanlegir í gegnum tíðina og er þar á engan hallað. Við ákvörðun á nöfnunum þótti starfsmönnum skólans það vera augljóst að nöfnin Roðlaus og Beinlaus myndu passa vel á hraðskreiðu léttbátana enda hefur samnefnd hljómsveit, skipuð skipverjum af togaranum Kleifabergi, stutt dyggilega við starf skólans á undanförnum árum. Við val á nafni á lokaða lífbátinn þótti við hæfi að höfða til farskipa en Eimskip hafði flutt alla bátana og fylgibúnað þeirra heim okkur að kostnaðarlausu og því var vel við hæfi að fá fossanafn á hann. Erfitt var þó að leita eftir einhverjum

sérstökum fossi og því voru menn sammála um að nafnið Fossinn myndi endurspegla vel þakklæti til skipafélagsins. Það voru síðan Björn Valur Gíslason og Ragnar Björnsson sem gáfu bátunum Roðlausum og Beinlausum nöfnin en forstjóri Eimskipa, Gylfi Sigfússon, Fossinum við hátíðlega athöfn. Slysavarnadeild kvenna í Reykjavík hafði á fundi í vikunni áður samþykkt að gefa skólanum sams konar losunarbúnað og lífbáturinn Fossinn er búinn til nota við kennslu á hann í skólastofu. Hér er um nokkuð flókinn búnað að ræða sem mikilvægt er að sjómenn geti séð í fullri virkni við stýrðar aðstæður. Von er á þessum búnaði síðar á árinu. Nú eru bátarnir komnir í fulla notkun og munu þeir nýtast skólanum til allrar kennslu í notkun og meðferð slíkra fara. Stórt spor var stigið í eflingu öryggisfræðslu til sjómanna á Íslandi með þessum búnaði sem þó í raun og veru er ósk okkar að aldrei þurfi að nota um borð í skipum nema til æfinga.

HS Orka hf www.hs.is hs@hs.is

Sæbjörgin tekur sig vel út með nýju bátana á þilfarinu. 34

Björgunarmál

Decubal Recover Cream heitir nú Decubal Body Cream

Decubal húðvörur Decubal Body Cream: Nærandi krem sem er sérstaklega þróað fyrir þurra húð. Kremið inniheldur 40% fitu og hentar vel á þurra fætur, olnboga, hendur og sprungnar kinnar. Hentar einnig sem viðbótarumhirða fyrir þá sem þjást af exemi og psoriasis.

H VÍTA HÚS IÐ / SÍ A / AC TAVI S 11 013 1

fyrir þurra og viðkvæma húð

Án: • parabena • ilmefna • litarefna

Decubal Intensive Cream: Sérlega nærandi, mýkjandi og endurbætandi krem, með 70% fitu. Inniheldur ceramíð, B3-vítamín og jójóbaolíu. Kremið er mjög létt og því auðvelt að bera það á, jafnvel á viðkvæma og mjög sprungna húð.

Decubal húðvörurnar fást í apótekum

Björgunarmál

Friðfinnur Fr. Guðmundsson, starfsmaður SL.

WASAR

17.-25. maí

Sú hugmynd hafði blundað um nokkurt skeið að bjóða upp á hópferð fyrir félagsmenn á einhverja góða ráðstefnu með það að markmiði að auka þekkingu og víðsýni þátttakenda en ekki síður að bjóða upp á eftirminnilega ferð sem mundi hvetja menn áfram í þeirra starfi. WASAR ráðstefnan hefur verið góð og áhugaverð ráðstefna ekki síst fyrir þær sakir að Washington fylki er leiðandi í björgunarmálum í Bandaríkjunum. Björgunarsveitir eru margar og skipulag gott svo eftir því er tekið í heimalandinu. Tenging okkar við björgunaraðila fylkisins er líka góð þar sem yfirmaður þeirra mála, Chris Long, hefur komið hingað á ráðstefnuna Björgun, að minnsta kosti í tvígang. Hér á eftir fer ferðasaga hópsins. Stór hópur á ferð Hópurinn samanstóð af 39 einstaklingum víðsvegar af landinu með ólíka reynslu af björgunarstörfum. Það endurspeglar vel hvernig ráðstefnan er samsett en þetta er ráðstefna fyrir almennt björgunarsveitarfólk. Þann 17. maí var farið í átta tíma flug til Seattle sem var tíðindalítið enda um veraldarvana íslenska björgunarsveitarmenn að ræða. Aðgang inn í Bandaríkin fengu líka allir sem telst líklegast vera einhvers konar met. Næst tókum við til við að koma öllum í bíla og frá flugvellinum var svo ekið til bæjarins Kelso sem

Farið var að skoða björgunarstöð bandarísku strandgæslunnar í Cape disapontment. Þar eru þeir með þessa myndarlegu álbáta sem eru sérhannaðir til að sigla í miklu brimi. 36

Björgunarmál

er um tveggja tíma akstur frá Seattle. Þessi bær, Kelso, er 11.000 manna bæjarfélag við Columbia ána, nokkuð viðkunnanlegur bær. Félagi okkar, Chris Long, hafði verið svo almennilegur að skipuleggja næstu daga fyrir okkur fram að ráðstefnu og sendi hann erindreka sína til að fylgja sveitamönnunum frá Íslandi um fylkið næstu daga, svona rétt til að sjá til þess að þeir færu sér ekki á voða.

okkur boðið í ágætis hádegisverð. Okkur var sagt frá Strandgæslunni, hvernig hún er uppbyggð og hvernig flokkun áhafna bátanna er háttað, hvernig viðhaldið er, sagt frá helstu útköllum og fleiru.

Ung áhöfn Að lokum var vaktstöð/stjórnstöð gæslunnar á norðvesturströndinni heimsótt, en hana er að finna á litlum flugvelli við þorpið Astoria sem er 9.000 manna bær sem þekktastur er fyrir gríðarlega stóra stálbrú sem kallast Megler brúin. Dúaði hún vel þegar ekið var yfir svona rétt til að bjóða okkur velkomna. Stjórnstöð strandgæslunnar í Astoria stýrir aðgerðum gæslunnar á svæðinu auk þess sem þyrlur strandgæslunnar á svæðinu gera út frá stöðinni. Stjórnstöðin er að lágmarki mönnuð fjórum mönnum ásamt því að tvær þyrluáhafnir eru á vakt. Það er nýbúið að endurnýja stöðina og er hún vel tækjum búin. Við fengum að sjá þyrlurnar sem þeir eru með og ræða við áhafnir þeirra. Áhugavert var að þegar við vorum að ræða við áhöfn annarrar þyrlunnar kom fram að elsti flugmaður strandgæslunnar er 34ra ára og er algengt að menn fari á eftirlaun frá strandgæslunni 37 ára. Þetta var því afar ung áhöfn sem hitti okkur við þyrlurnar.

Heimsókn að St. Helen fjalli Fimmtudaginn 19. maí var haldið að St. Helen fjalli. Þar var okkur sagt frá hamförunum sem áttu sér stað 19. maí 1980 þegar fjallið gaus og 57 manns fórust. Búið er að koma upp gestamiðstöð á svæðinu þar sem eldgosinu og eldsumbrotunum 1980 eru gerð góð skil. Þarna komu að máli við okkur stjórnendur fjallabjörgunarsveitar á svæðinu og sögðu þeir okkur frá starfi sínu á þessu mikla ferðamannasvæði en um 400.000 manns heimsækja það árlega. Til samanburðar má nefna að allir ferðamenn til Íslands eru rúmlega 500.000 talsins þannig að þetta er gríðarlegur fjöldi. Margir leggja á fjallið án viðeigandi undirbúnings og búnaðar en það þarf að kaupa sér

Skoðunarferð um fylkið Þann 18. maí var vaknað og eftir staðgóðan morgunverð á hótelinu Red Lion, sem var heimili okkar flesta dagana, var haldið í leiðangur að hitta björgunaraðila víðsvegar um fylkið. Eftir að hlaðið hafði verið í bílana var ekið að suðvestur odda Washington fylkis við Columbia ána, þar sem bandaríska strandgæslan er með eina af miðstöðvum sínum, sem þjónar norðvestur svæðinu. Fyrst var kynning á þyrlubjörgunarsveit gæslunnar og sýndar björgunaræfingar úr klettum. Síðan var sjóbjörgunarmiðstöð Strandgæslunnar skoðuð, en hún er með aðsetur sitt við ósa Columbia árinnar, nánar tiltekið við Cape Disappointment. Stór hluti af útköllum þeirra er á og í kringum ána, bæði upp eftir ánni, en ekki síður við ósa hennar og þar fyrir utan. Í sjóbjörgunarmiðstöðinni er einnig einn af skólum Strandgæslunnar þar sem öll kennsla á 45 feta báta fer fram. Bátarnir eru tvenns konar, annars vegar álbátar í álíka stærð og Arun class bátarnir okkar og svo harðbotna bátar, yfirbyggðir. Þarna var

Minni bátar með álhúsi í eigu strandgæslunnar.

Á ráðstefnunni var til sýnis ýmis búnaður, þar á meðal þessar H-60 þyrlur bandaríska sjóhersins sem vinna mikið með sjálfboðaliðum björgunarsveitanna. Þessi þyrla þjónustar svæðið við Mt. St. Helens. leyfi til að mega klifra fjallið. Svæði er afskekkt og það tekur næstu þyrlu um einn og hálfan tíma að komast á svæðið og fyrir utan einn sjúkrabíl er þessi sjálfboðaliðasveit ásamt þjóðgarðsvörðum einu bjargirnar á svæðinu.

Almannavarnir Washington fylkis Eftir frábæra heimsókn var því næst ekið til Tacoma, borgar þar sem samhæfingarmiðstöð Washingtonfylkis er staðsett í herstöðinni Camp Murray sem er aðsetur þjóðvarðliðsins en hvort tveggja er undir stjórn fylkisstjórans. Þarna tók Chris Long á móti okkur. Bygging samhæfingarmiðstöðvarinnar var tekin í gagnið árið 1997 og var byggð sérstaklega fyrir starfsemina og þykir hafa tekist vel til. Þannig er byggingin byggð á 24 veltipúðum til þess að verja hana fyrir hugsanlegum jarðskjálftum. Í byggingunni eru einnig skrifstofur „almannavarna“ fylkisins (Emergency Management Division), en þar starfa um 70 manns. Í stöðinni er vakt allan sólarhringinn en þar er safnað saman upplýsingum um öll leitarog björgunartilfelli sem eru í gangi í sýslunni auk ýmiss konar eftirlits með hættum í fylkinu. Þegar útkall verður geta allt að 70-100 starfsmenn frá ólíkum stofnunum og starfseiningum innan fylkisins unnið við það. Stöðin er ráðgefandi um leitarog björgunarmálefni fylkisins. Líkt og hér heima er ábyrgð á leitarog björgunaraðgerðum á landi hjá viðkomandi lögreglustjóra. Ónefndur hópur komst því miður ekki með í þessa fínu skoðunarferð vegna villu í vegakerfi heimamanna sem hafði truflandi áhrif á leiðsögutæki hópsins og komst hann aldrei á leiðarenda.

Farið var að skoða eldfjallið Mt. St. Helens og tóku þar á móti okkur björgunarsveitir staðarins, skipaðar sjálfboðaliðum.

margir mjög góðir, sumir voru þó með þeim hætti að verið var að nota tækifærið og kenna grunnatriði eins og kennslu á áttavita eða GPS. Aðrir fyrirlestrar voru aftur á móti fræðilegs eðlis og mjög áhugaverðir. Þann 22. maí, eftir ráðstefnuna á sunnudeginum, var ekið upp til Seattle þar sem við höfðum bókað hótel fyrir hópinn. Smærri hópar skoðuðu sig um, versluðu og gerðu vel við sig. Einhverjir skoðuðu slökkvistöðvar og lögreglustöðvar sem á vegi þeirra urðu og var alls staðar tekið vel á móti mönnum í þeim ferðum. Svæðið er þekkt fyrir alla þá útivist sem er í

kringum borgina og nokkrar af stærri útivistarbúðum Bandaríkjanna eru staðsettar í borginni og voru þær vel sóttar. Þegar þarna var komið var farið að gjósa hér heima á Íslandi og úr varð að ferð hópsins heim seinkaði um einn sólarhring, en allir komust á leiðarenda að lokum. Ferðir sem þessar eiga sannarlega rétt á sér og ég tel að við ættum að skipuleggja ferðir með þessum hætti á kannski tveggja ára fresti. Með góðri hjálp punkta frá Árna Birgissyni.

Áhugaverðir fyrirlestrar Dagarnir 20.-22. maí voru ráðstefnudagar. Ráðstefnan var með svipuðu sniði og við þekkjum hér hjá okkur, tíu mismunandi fyrirlestrar voru samtímis og því úr nægu að velja. Fyrirlestrarnir voru um ýmis málefni og var ráðstefnan vel sótt af heimamönnum. Meðfram ráðstefnunni var sýning þar sem búnaður og annað var til sýnis og sölu. Fyrirlestrarnir voru Björgunarmál

a gott! Sundsamlegga rsvæðinu Heilsulindir á höfuðbor

www.itr.is

sími 411 5000

Landsæfing

á sjó 2011

Breiðleit á Húnaflóa. Kannski var veðrið of gott, hiti 16°C og sléttur sjór.

Laugardaginn 17. september sl. var haldin landsæfing á sjó og var æfingin gerð út frá Skagaströnd. Reyndar stóð til í upphafi að æfingin yrði haldin 24. september en þegar í ljós kom að sú dagsetning stangaðist á við Sjávarútvegssýninguna var ákvörðun tekin um að færa hana fram um eina viku. Bjsv. Strönd á Skagaströnd sá um skipulagningu æfingarinnar að mestu leyti með aðstoð frá Bjsv. Húnum á Hvammstanga.

VHF en þau voru nokkuð erfið þar sem langt er í endurvarpa. Settur var upp færanlegur endurvarpi á Skagaströnd en hann virkaði ekki sem skyldi. Aftur á móti virkaði TETRA vel og gátu flestar sveitir notað það sem varaleið þegar VHF samband rofnaði. Þyrla LHG tók einnig þátt í æfingunni og gafst þá sveitum sem ekki voru vanar að vinna með þyrlu gott tækifæri til þess. Að auki fékk áhöfn þyrlunnar önnur verkefni sem tilheyrðu æfingunni. Meðal verkefna var leitarverkefni á sjó sem allir hópar tóku þátt í. Leita átti að hylki undan gúmmíbjörgunarbáti og var verkefninu stýrt af bs. Húnabjörg. Á björgunarskipunum þurftu menn að berjast

við eld sem kveiktur var á landi og áhafnir slönguog harðbotna báta þurftu að dæla sjó úr bátum. Þá þurfti að leita að kæjakræðara sem hafði farið í land og dregið bátinn upp í mýrarskurð.

Ánægja með æfinguna Mikil ánægja var með æfinguna sem þótti mjög skemmtileg og ekki skemmdi svo sem veðrið fyrir, logn, heiðskírt og 16° hiti. Viku síðar var bræla og haugasjór og líklega hefði æfingunni verið aflýst hefði hún verið á dagskrá þá eins og til stóð. Öllum þátttakendum var svo boðið í grillveislu í félagsheimilinu á Skagaströnd að lokinni æfingu.

starfsmaður SL

Alls voru útbúin 35 verkefni fyrir æfinguna en fjórtán hópar höfðu skráð sig til leiks, tvö björgunarskip, sex harðbotna bátar og sex slöngubátar.

Strax í undirbúningi var ákveðið að æfingin yrði fyrst og fremst uppbyggð þannig að reyna myndi á hæfni hópanna við að stjórna bátunum við erfiðar aðstæður frekar en að aðrir þættir væru teknir fyrir, s.s. fyrsta hjálp. Í nágrenni Skagastrandar er stórskemmtilegt siglingasvæði og mikið um sker og boða. Mörg verkefnin voru einmitt þannig að koma þyrfti mannskap út í sker og þaðan aftur í land. Æfingin hófst kl. 8 árdegis og stóð til kl. 17. Æfingin gekk vel og ekki var mikið um að hópar þyrftu að bíða eftir nýjum verkefnum. Fjarskipti fóru fram á

Sigurður Viðarsson,

Reynt á hæfni hópanna

Koma þurfti mannskap frá landi og ferja á annan stað. Slysavarnir

HVÍTA HÚSIÐ / SÍA - 11-2105

Hafðu bankann með þér Íslandsbanki býður fyrstur íslenskra banka upp á snjallsímaforrit

Snjallsímaforrit „app“ er, eins og nafnið bendir til, forrit sem bætir eiginleikum við snjallsímann þinn. Með appinu okkar getur þú tengst Netbankanum þínum í gegnum farsímann og nálgast margvíslega þjónustu. • Yfirlit og staða reikninga • Yfirlit og staða kreditkorta • Millifærslur • Myntbreyta og gengi gjaldmiðla • Samband við þjónustuver • Staðsetning útibúa og hraðbanka Þú færð nánari upplýsingar á www.islandsbanki.is/farsiminn

Skannaðu kóðann til að fá „appið“ frítt í símann. Einnig er hægt að nálgast það á m.isb.is.

Fundur Alþjóðlegu sjóbjörgunarsamtakanna í Sjanghæ

Björgunaraðgerðin var tilkomumikil og engu til sparað.

Fyrstu tveir dagar heimsóknarinnar fóru að stórum hluta í afmæli Kínverska björgunarfélagsins en þar á bæ tók á móti okkur Song Jiahui skipstjóri og framkvæmdastjóri CRS. Song er okkur Íslendingum að góðu kunnur því hann mætti á ráðstefnuna Björgun 2010 ásamt fríðu föruneyti og hélt eftirminnilegt erindi um sjóbjörgunarmál í Kína. Hátíðarhöldin voru mjög umfangsmikil og hófust með mikilli björgunarsýningu

þar sem öllu var tjaldað til. CRS býr yfir miklum og góðum björgunarbúnaði, þeir hafa fjárfest í nýjum stórum björgunarskipum og þyrlum, en eru einnig að nota björgunarbáta af Arun Class gerð frá RNLI sem eru sömu gerðar og SL notar. Björgunaræfingin tókst mjög vel og var ekki laust við að maður hrifist af öflugum tækjabúnaði Kínverjanna og góðu skipulagi. Það var greinilegt að mikið var lagt í afmælisæfinguna og mikill metnaður til að sýna okkur hvers

Aðaldundur IMRF Að hátíðarhöldunum loknum hófst aðalfundur IMRF og björgunarráðstefnan. Á aðalfundi félagsins voru m.a. ný lönd tekin inn í samtökin og var Brasilía eitt þeirra landa, en þar á bæ er staða sjóbjörgunarmála á svipuðum stað og á Íslandi við stofnun Slysavarnafélags Íslands fyrir 80 árum. Við strendur Brasilíu drukkna 12-15.000 einstaklingar á ári þannig að verkefnið er gríðarlega stórt. Það eru ekki til margar björgunarsveitir við strendur landsins en verið er að stofna sjálfboðaliðasveitir. Búnaðurinn sem er notaður er mestmegnis sæþotur því ekki er til fjármagn til að kaupa stærri tæki eins og björgunarskip og báta. Úganda er annað land sem nýlega kom inn Björgunarmál

framkvæmdastjóri SL

Afmælishátíð CRS

megnugir þeir væru. Á æfingunni var saman kominn, auk ráðstefnugesta, stór hópur háttsetra kínverskra ráðamanna. Á leiðinni á björgunaræfinguna upplifði undirritaður í fyrsta sinn lögreglufylgd sem tryggði okkur örugga ferð á áfangastað án allra stoppa eins og t.d. á umferðarljósum og gatnamótum. Um kvöldið var boðið til hátíðarkvöldverðar í tilefni af afmælinu þar sem saga félagsins var rifjuð upp og kínverskt björgunarfólk var heiðrað fyrir frækna framgöngu. Þetta var gert með töluvert öðrum hætti en við þekkjum hér en þarna blöktu fánar og blásið var í lúðra. Afmælishátíðin var vel heppnuð og á seint eftir að gleymast. Á öðrum degi var okkur síðan boðið um borð í björgunarskip CRS og í höfuðstöðvar félagsins þaðan sem öll aðgerðastjórn og samhæfing á sér stað. CRI þjónar gríðarlega stóru hafsvæði og einnig er mikil umferð um það, bæði af vel búnum kaupskipum sem og illa búnum fiskiskipum.

Kristinn Ólafsson,

Í ágústmánuði sl. héldu undirritaður og nýkjörinn formaður Slysavarnafélagsins Landsbjargar, Hörður Már Harðarson, á aðalfund IMRF (International Maritime Rescue Federation) í Sjanghæ. IMRF eru alþjóðleg samtök sjóbjörgunarfélaga og halda þau aðalfundi fjórða hvert ár. SL hefur verið félagi í IMRF til fjölda ára og sótt mikla þekkingu í starf samtakanna. Samhliða IMRF fundinum hélt Kínverska sjóbjörgunarfélagið „China rescue and salvage“ (CRS) upp á 60 ára afmæli sitt. Á fundi IMRF mæta fulltrúar allra félaga sem eiga aðild að IMRF en þeir eru frá rúmlega 60 þjóðum. Samhliða aðalfundinum var haldin ráðstefna um björgunarmál þar sem að hlýða mátti á fjölmörg fróðleg erindi er snúa að sjóbjörgunarmálum.

Safalinn ehf. býður upp á mikið úrval af vönduðum vörum fyrir björgunarsveitir: Snjóflóðaýla - stangir - skóflur Hjálma - klifurbúnað - línur - ísexi Svefnpoka frá Ajungilak Ullarnærfatnað og margt fleira. Leitið tilboða. Vefverslun á www.errea.is

Grindavík, Hafnarfjörður, Höfn, Ísafjörður, Reykjanesbær, Sandgerði www.fms.is

aukist mikið á því svæði og deila félögin áhyggjum sínum vegna þessa því aðstæður eru oft erfiðar og óhöpp geta breyst í gríðarlega erfið og flókin björgunarverkefni. Um borð í þessum skipum geta verið 5-8.000 manneskjur og það sjá allir að það er ekki hlaupið að því að bjarga svo mörgum á sjó. IMRF hefur hafið vinnu með útgerðum nokkurra skemmtiferðaskipa um hvernig hægt sé að bregðast við stórslysum á sjó og reyna að þróa aðferðafræði sem geti nýst við þessar erfiðu aðstæður. Á ráðstefnunni voru einnig kynntar niðurstöður æfingar sem haldin var í Gautaborg síðastliðið sumar en þá var æfð björgun úr stóru skemmtiferðaskipi. Áfram á að halda með þessa vinnu og mun félagið fylgjast vel með.

Uppbygging SL vekur alltaf hrifningu

10 Arun björgunarskip eru í Kína en þau eru sömu gerðar og björgunarskip SL.

í samtökin en landið liggur að Viktoríuvatni. Árlega drukkna u.þ.b. 5.000 fiskimenn við Viktoríuvatn. Nokkur verkefni hafa verið í gangi til að reyna að auka öryggi sjómanna og hefur IMRF tengst mörgum þeirra beint. Mikil áhersla er lögð á að nálgast verkefnin á forsendum heimamanna því reynslan sýnir að þannig næst bestur árangur. Bera þarf virðingu fyrir staðháttum heimamanna og aðstæðum. Þær lausnir sem notast er við þurfa að taka mið af þessum þáttum. Í einni af kynningunum kom fram að verið er að setja á laggirnar alþjóðlega stofnun í Gautaborg sem mun einbeita sér að leit og björgun. Markmið hennar er að stuðla að og efla leit og björgun í heiminum því í mörgum löndum skortir mjög þekkingu og reynslu á því sviði. Þessi stofnun mun m.a. einbeita sér að rannsóknum í tengslum við leit og björgun og miðla þekkingu til þeirra sem þurfa á að halda.

um og mikilvægt að öryggisstaðallinn sé trúverðugur og sniðinn að þeim aðstæðum sem unnið er í því annars er alltaf hætta á því að ekki verði farið eftir honum. Hópurinn fékk mikið af góðum hugmyndum til að vinna úr og er stefnan að skila endurbættri öryggisstefnu inn á svæðisfund IMRF sem haldinn er í haust í Osló.

Norrænt samstarf og siglingar skemmtiferðaskipa Norrænu sjóbjörgunarfélögin héldu sameiginlegan fund í Sjanghæ þar sem rætt var um aukið samstarf félaganna og siglingar stórra skemmtiferðaskipa um norðurhöf. Siglingar skemmtiferðaskipa hafa

Á ráðstefnunni hélt undirritaður erindi um starfsemi SL. Kynnt var uppbygging félagsins og þau verkefni sem við sinnum. Maður er alltaf mjög stoltur þegar maður kynnir SL því uppbygging félagsins er einstök á heimsvísu og vekur alltaf mikla hrifningu hjá þeim sem hlusta. Okkar uppbygging og skipulag er hvatning til margra björgunarfélaga sem eru að hefja sitt starf því aflið sem finnst í sjálfboðaliðunum verður seint metið. Á heildina litið vorum við mjög ánægðir með fundinn og ráðstefnuna og fórum heim reynslunni ríkari. Það má alltaf deila um það hversu mikið skal sinna alþjóðlegu samstarfi en SL hefur auðnast mikil þekking og aðstoð úr þessu starfi sem hefur staðið í yfir 80 ár. Félagið hefur t.d. getað keypt búnað og fengið þjálfun hjá félögum í IMRF á mjög hagstæðum kjörum. SL er komið í nýja stöðu í þessu félagi þar sem við búum yfir þekkingu sem nýst getur nýjum félögum IMRF og þannig borgað til baka þá miklu góðvild sem okkur hefur verið sýnd í gegnum árin. Mjög mörg björgunarfélög standa í sömu sporum og við stóðum fyrir næstum 80 árum og þurfa á þekkingu og reynslu að halda.

Samhæfð öryggisstefna fyrir björgunarskip Eitt af stóru málunum á fundinum var kynning á niðurstöðu vinnuhóps sem unnið hefur að samhæfðri öryggisstefnu fyrir björgunarskip. Vinnuhópurinn hefur verið að störfum á vegum IMRF í eitt ár. Öryggisstefnuna geta síðan björgunarfélög nýtt sér til að auka öryggi í rekstri björgunarskipa. Félög innan IMRF hafa miklar skoðanir á þessari öryggisstefnu og var mikil ánægja með þá vinnu sem lögð hefur verið í verkefnið. Á fundinum var kynnt áhugaverð hugmynd varðandi framsetningu á öryggisstefnunni en hún byggist á því að settur verði upp gagnagrunnur þar sem félög geta skilgreint starfsemi sína, eins og t.d. stærð björgunarbáta, hvers konar hafsvæði er unnið á, veðurfar o.fl. upplýsingar. Gagnagrunnurinn tekur síðan tillit til aðstæðna og vinnur öryggisstaðal sem tekur mið af þeim. Þetta getur komið sér mjög vel þar sem aðstæður eru mjög breytilegar eftir lönd-

Þátttakendur ráðstefnunnar skoða björgunarbúnað. Björgunarmál

Allt innifalið

Hópurinn samankominn í Vestmannaeyjum.

Sigurður Viðarsson, starfsmaður SL

– heimsókn frá RNLI

Í vor hafði fulltrúi áhafnar á Tower Lifeboat Station í London samband við skrifstofu félagsins og óskaði eftir því að hópur frá stöðinni fengi að heimsækja ICE-SAR og björgunarsveitir þess í haust. Líklega er þetta í fyrsta sinn sem hópur sjálfboðaliða frá RNLI kemur til Íslands í heimsókn til okkar. Allnokkrir hópar frá SL hafa heimsótt RNLI og því þótti það nú sjálfsagt mál að taka á móti hópnum. Haft var samband við nokkrar björgunarsveitir og kannað hvort ekki væri hægt að sýna þeim starfsemina. Allir tóku vel í það enda höfðu félagar í öllum þessum sveitum heimsótt RNLI. 44

Björgunarmál

Það var svo fimmtudaginn 8. september sem 10 manna hópur frá RNLI kom til landsins en þau höfðu bókað gistingu á Northern Light Inn við Bláa lónið. Daginn eftir heimsótti hópurinn höfuðstöðvar SL og fékk kynningu á starfsemi félagsins. Eftir kynninguna var svo farið á þyrluæfingu með Slysavarnaskóla sjómanna og bjsv. Ársæll sýndi þeim starfsstöðvar sínar. Seinnipartinn var farið til Grindavíkur á æfingu og aftur með þyrlu LHG. Eftir æfinguna var boðið upp á heilgrillað lamb og vakti það mikla lukku meðal erlendu gestanna.

Þétt dagskrá Dagskráin var nokkuð þétt og strax á laugardagsmorgni 10. september fór hluti hópsins í köfunarferð með bjsv. Ársæli þar sem kafað var í Silfru á Þingvöllum. Eftir köfunina fór svo sveitin með hópinn inn í Þórsmörk og gisti hópurinn þar yfir nóttina. Norðurljósin létu sig ekki vanta og heilluðu gestina sem lágu úti og fóru þeir síðustu ekki til koju fyrr en um klukkan fjögur um nóttina. Daginn eftir var svo gengið inn í Stakkholtsgjá áður en haldið var í Landeyjahöfn. Björgunarbáturinn Þór frá Vestmannaeyjum var mættur í Landeyjahöfn og flutti hópinn til Vestmannaeyja. Á leiðinni til Eyja tóku hvalir upp á því að synda og stökkva með bátnum og fékk því hópurinn hvalaskoðunarferð líka. Farið var í skoðunarferð um Heimaey og bjfél. Vestmannaeyja sýndi þeim húsnæði sitt, tól og tæki.

Brugðið á leik á Landeyjarsandi. Það var glaður og ánægður hópur sem stóð í Bakkafjöru eftir viðburðaríka helgi á sunnudagseftirmiðdegi þann 11. september. Fyrir utan að hafa heimsótt félagið og nokkrar björgunarsveitir þess hafði hópurinn séð allt það sem ferðamenn sem heimsækja Ísland sækjast eftir. Heimsóknir sem þessar hafa

mikið félagslegt gildi, það þekkja þær sveitir sem hafa farið utan og í heimsóknir til annarra björgunarfélaga. Slysavarnafélagið Landsbjörg hefur allt frá stofnun félagsins 1928 verið í góðu vinasambandi við RNLI og er óhætt að segja að svona heimsóknir tryggja það samband enn frekar um ókomin ár.

Wrangler Kevlar Með Goodyear Wrangler Kevlar nærðu góðu veggripi við veginn eða ófærurnar hvort sem um er að ræða sumar eða vetur, rigning eða snjókoma. Vertu öruggur á Goodyear. Við hugsum um öryggi þitt svo þú þarft aðeins að einbeita þér að akstrinum. www.goodyear.is

Vetur eða sumar... ...Þessi virka! Stærðir: 31” – 42 ”

Klettagörðum 8-10 | 104 Reykjavík | Sími: 590-5280 | www.klettur.is

Björgunarmál

Rescue Runner á Íslandi

Kristinn Guðbrandsson , Yfirleiðbeinandi í sjóbjörgun

Rescue Runner (RR) er stór sæþota sem Sænsku sjóbjörgunarsamtökin hönnuðu ásamt fleirum. Vélbúnaður hennar er tekinn úr Yamaha Waverunner en aðrir hlutar eru sérsmíðaðir. RR hentar vel á grunnsævi og kringum sker og boða þar sem hún þarf aðeins 40 sm dýpi til starfa. Hún hefur góða dráttargetu og á henni er auðvelt fyrir einn björgunarmann að ná manni úr sjó. Við hönnun RR var haft í huga að hægt væri að koma henni á skaðasvæði á sem stystum tíma og að hægt væri að flytja hana með þyrlu. Kemst þangað sem aðrir komast ekki Þegar ferjan Estonia fórst komu aðrar ferjur og stærri skip til bjargar en áttu í erfiðleikum með að ná fólki úr sjó. Þar hefðu björgunarmenn á RR getað náð fólki úr sjó og komið í báta sem stærri skipin gætu þá nálgast. RR er ekki hönnuð til að sigla langt og því þarf alltaf annar bátur að vera til staðar. Ef skrokkur skemmist er hægt að skipta um hann á um fjórum mínútum með litlum kostnaði því hann kostar aðeins um 150-200 þúsund krónur. Einnig er mjög auðvelt að laga minni skemmdir á skrokknum. Haustið 2007 sendi Björgunarsveitin Ársæll þrjá meðlimi sveitarinnar til Svíþjóðar þar sem þeir kynntu sér tækið (sjá tímaritið Björgun 2008). Á ráðstefnunni Björgun 2010 komu svo tveir aðilar frá Sænsku Sjóbjörgunarsamtökunum (SSRS) og vildu meðal annars kynna sér þjálfunarmál íslenskra sjóbjörgunarmanna. Ég tók á móti þeim og á meðan 46

Björgunarmál

heimsókn þeirra stóð barst tal okkar að RR og að mig hefði lengi dreymt um að prófa hana við íslenskar aðstæður. Þeir buðust þá óformlega til að lána okkur slíkt tæki. Á fundi IRMF í Shanghai nú í ágúst hittust framkvæmdastjórar samtakanna SL og SSRS og komust að formlegu samkomulagi um lán á RR til SL.

Reyndist mjög vel við æfingar Hafist var handa við að fá RR til landsins og var markmiðið að koma henni á landsæfinguna á sjó sem svo tókst. Samskip gaf flutninginn frá Svíþjóð. SSRS sendi svo leiðbeinandann Mats Ryde til að þjálfa þrjá leiðbeinendur SL í notkun tækisins. Mats var hér á landi í viku og hélt fjögurra daga námskeið. Kennsla fór fram á hafsvæðinu í kringum Reykjavík við margs konar erfiðar aðstæður og allt upp í 18 m/s vindhraða. Tækið reyndist mjög vel. Ég tel því

að það nýtist björgunarsveitum á Íslandi við erfiðar aðstæður og geti minnkað áhættu við björgunarstörf. Sem dæmi má nefna að þar sem tækið getur siglt þar sem jafnvel slöngubátar komast ekki verður auðveldara að nálgast fólk á grynningum eða koma dráttartaug í land eða á sker. Á meðan á dvöl Mats stóð kynnti hann sér hvernig við hjá SL höfum breytt bílum okkar því við stöndum SSRS framar hvað það varðar. Til dæmis eiga SSRS ekki bíla sem geta flutt RR á torfarnar slóðir að vötnum í Svíþjóð. Þarna er gott dæmi um mikilvægi upplýsingamiðlunar á milli félaga þannig að ekki þurfi allir að finna upp hjólið. Rescue Runner verður hér á landi í u.þ.b. þrjá mánuði. Fyrirhugað er að fara með tækið og kynna hjá björgunarsveitum um allt land. Drög að dagsetningum (með fyrirvara um breytingar) verða auglýst á vef félagsins. Nánari upplýsingar fást hjá undirrituðum.

Slysavarnir hafa alla tíð verið stór þáttur í starfi Slysavarnafélagsins Landsbjargar. Hvert slys sem forðað er skiptir afar miklu máli, því sá sem verður fyrir slysi, og fjölskylda hans, á iðulega fyrir höndum margra mánaða ferli sem getur sett allt lífið úr skorðum og afleiðingarnar geta varað árum saman. Það upplifði fjölskylda Lilju Rósar, sjö ára, eftir að ekið var á hana í Keflavík í sumar. Gunnar Stefánsson, faðir hennar og sviðsstjóri slysavarna- og björgunarsviðs SL, segir frá. Lilja Rós Gunnarsdóttir lærbrotnaði illa í bílslysi í Reykjanesbæ í sumar.

Hjálmurinn „Slysið átti sér stað 15. júní sl., um klukkan sex. Við hjónin vorum heima þegar síminn hringir. Það er nágranni okkar sem flytur þær fregnir að ekið hafi verið á Lilju Rós en jafnframt fylgdu þær upplýsingar að hún væri ekki alvarlega slösuð. Við rukum út og fórum á staðinn, héldum að við værum bara að sækja hana og að hún hefði e.t.v. hruflast eitthvað. Þegar við komum á slysstaðinn er sjúkrabíllinn að koma að. Þá fæ ég sjokk. Ég sé hjólið til hliðar og stúlkuna grátandi í fangi móður vinkonu hennar. Ég sé strax að hún er illa lærbeinsbrotin og verandi fyrrum sjúkraflutningamaður vissi ég að slíkir áverkar geta verið lífshættulegir. Hún var mjög bólgin og mér fannst sem blætt hefði inn á vöðvann en það er það sem gerir slík brot svo hættuleg. Hún er sett í sjúkrabílinn og farið með hana á sjúkrahúsið á Suðurnesjum þar sem rétt var úr fætinum og hún sett í spelku fyrir flutning á slysadeild í Reykjavík. Ég hef lent í mörgum erfiðum útköllum 48

Slysavarnir

sem sjúkraflutningamaður en það er ekkert sem býr mann undir svona, þegar um eigin börn er að ræða. Þrátt fyrir að Lilja Rós væri illa slösuð þá gerði ég mér ekki strax grein fyrir því að hjálmurinn bjargaði lífi hennar. Þegar við komum á sjúkrahúsið í Reykjavík gafst tóm til að ræða við hana og mundi hún vel eftir slysinu. Hún segist hafa verið að hjóla meðfram planinu fyrir framan heimili vinkonu sinnar þegar hún sér bílinn koma og að bílstjórinn er að horfa aftur fyrir sig. Henni tekst að hluta að beygja frá bílnum og lendir því á frambretti hans. Að sögn sjónarvotta var bíllinn á um 50 km hraða í íbúðargötu með 30 km hámarkshraða. Lilja Rós kastast upp í loftið, höfuðið a.m.k. tvo metra yfir götu og búkurinn þar fyrir ofan og skellur svo niður í götuna. Það sér mikið á hjálminum og ég er í vafa að hún væri á lífi, hefði hún ekki verið með hjálm. Hann bjargaði lífi hennar. Stuttu eftir að við komum á sjúkrahúsið var staðfest að ekki væri um blæðingu inn á vöðva að ræða en

ljóst að Lilja Rós var lærbrotin auk þess að vera með stórt svöðusár á bakinu. Tekin er ákvörðun um að hún verði sett í svokallaðan strekk en það þýðir að settur er pinni í lærlegginn og fóturinn hengdur upp á meðan brotið grær. Þarna er okkur sagt að bataferlið muni taka um 4-6 vikur. Hún fer í aðgerð og svo vöknun á gjörgæsludeild. Um miðja nótt er okkur tilkynnt að flytja eigi hana yfir á Barnaspítalann við Hringbraut. Ég mótmælti því strax, fannst rétt að hún fengi frið til að jafna sig aðeins eftir það sem á undan var gengið. Það var kalt úti og stelpan kvaldist við minnstu hreyfingu á fætinum. Þar að auki á sjúkrahúsið ekki bíl til að flytja sjúkrarúm með strekk og því átti flutningurinn að fara fram með sendibíl sem allajafna er notaður til matarflutninga. Mótmæli mín voru ekki tekin til greina og ákvörðun um flutning á þessum tíma stóð. Stelpan var hvekkt, hrædd og kvalin en við þurftum að trilla henni niður af sjöttu hæð og út í óupphitaðan kassabílinn. Í honum eru

Ólöf Snæhólm Baldursdóttir, starfsmaður SL

bjargaði lífi hennar

Það er erfitt að vera rúmliggjandi vikum saman en allt var gert sem hægt var til að stytta Lilju Rós stundirnar. engar festingar eða nein aðstaða til að flytja sjúkrarúm enda ekki gert ráð fyrir því þrátt fyrir að bíllinn hafi áður verið notaður í þessum tilgangi. Í bílnum var 7°C hiti, ekki var hægt að breiða yfir fót stelpunnar og henni var mjög kalt. Ég og sjúkraflutningamaðurinn vorum aftur í gluggalausum kassanum, ég lá á hnjánum og hélt rúminu og fæti stúlkunnar. Rúmið skrikaði til og fóturinn rólaði og í hvert skipti sá ég á stelpunni hversu sársaukinn var mikill. En við komumst á leiðarenda. Daginn eftir hófst svo bataferlið en við gerðum okkur enga grein fyrir hversu langt og strangt það yrði. Við vildum taka stelpuna heim sem fyrst en það var ekki hægt með búnaðinn sem hélt fætinum uppi og því dvaldist hún á sjúkrahúsinu í 10-12 daga eða þar til ferðastrekkur fékkst. Það var engin heimahjúkrun sem fylgdi barninu svo við foreldrarnir skiptumst á að vera hjá henni yfir nóttina enda fékk hún miklar martraðir fyrstu vikurnar eftir slysið og svaf aldrei heila nótt. Fyrstu nóttina vaknar hún svo við að hún er með blóðnasir. Það blæddi svo mikið að mér stóð ekki á sama. Hún ældi líka blóði og það var eins og skrúfað hefði verið

Eins og sjá má er ferðastrekkurinn engin smásmíði.

frá krana. Og það er lítið hægt að gera við barn í strekk, það er ekki hægt að snúa því, eða fara með það í bílnum á sjúkrahús. Við vorum bara föst með hana. Ég er ýmsu vanur úr sjúkraflutningunum en hef sjaldan séð annað eins. Ég var að því kominn að skera hana niður úr strekknum til að rjúka með hana á sjúkrahúsið. Sem betur fer þá hætti loksins að blæða. Við förum svo með stelpuna til Reykjavíkur í enda júlí til að láta taka strekkinn. Það var mikil tilhlökkun hjá okkur öllum því þetta var erfiður tími. Lilja Rós gat lítið gert, var föst í rúminu og við gerðum það sem við gátum til að stytta henni stundir. Við settum m.a. upp dagatal á vegginn heima svo hún gæti krossað út dagana og séð hvernig biðin styttist. Þegar stóri dagurinn rann upp fengum við sjúkrabíl til að fara með stelpuna til Reykjavíkur og ég pakkaði sjúkrarúminu í kerru til að skila því. Þegar við komum hittum við lækni sem segir að við eigum að koma með hana í skoðun aftur eftir tvær vikur. Okkur brá töluvert og spurðum hverju sætti og þá kom í ljós að upplýsingagjöfin var ekki betri en svo að við höfðum ekki fengið réttar upplýsingar um það ferli

sem í vændum var eftir slysið. Okkur fannst erfitt að þurfa fara aftur með hana heim í strekknum því það var ljóst að rúmlegan tók á hana. Hún var með magabólgur og orðin vannærð. Því fórum við fram á að hún yrði lögð inn og var það samþykkt og var hún á sjúkrahúsinu í nokkra daga. Vikurnar tvær sem á eftir komu voru erfiðari en allar hinar sem á undan komu. Við foreldrarnir vorum bara búnir á því. Þegar þær voru liðnar og Lilja Rós búin að vera átta vikur í strekknum fórum við aftur með hana í skoðun. Þar sagði okkur sérfræðingurinn að þumalfingursreglan væri sú að fjöldi vikna í strekk væri aldur barns plús einn, eða í okkar tilfelli átta vikur. Einnig kom í ljós að hún mátti ekki stíga í fótinn næstu þrjár vikurnar. Hefðum við fengið þessar upplýsingar í byrjun hefði ferlið verið auðveldara, við hefðum verið betur undirbúin andlega. Lilja Rós var svo í hjólastól í sex vikur og fór í fyrsta skipti á hækjur í september því allir vöðvar í fætinum voru sofnaðir og þurfti mikla þjálfun til að vekja þá. Í október var hún aðeins farin að staulast um og læknar segja að hún geti farið að nota fótinn eðlilega um áramótin. Þetta er því afar langt og strangt ferli og öll fjölskyldan er búin að vera undirlögð í hálft ár. Og þá erum við bara að tala um líkamlegu meiðslin en það mun taka Lilju Rós mörg ár að jafna sig á sálinni. Hún er alltaf hrædd og þá sérstaklega við bíla og umferð. Við foreldrarnir finnum líka fyrir þessu og erum alltaf áhyggjufull þegar börnin fara út að hjóla eða eru á ferðinni einhvers staðar þar sem umferð er. Það breytist allt við svona slys. Ég held líka að fólk geri sér ekki grein fyrir öllu því sem fylgir, t.d. varðandi fjármálin þegar báðir foreldrar eru frá vinnu svo mánuðum skiptir. Við vorum reyndar heppin þar sem konan var nýkomin í námsleyfi frá sínu starfi þannig að hún hafði lengra sumarfrí og bæði eigum við skilningsríka vinnuveitendur. Við fengum okkur lögfræðing til að vinna Lilja Rós notar í tryggingamálum fyrir alltaf hjálm. okkur og það var algerlega nauðsynlegt til að við fengjum það sem okkur bar. Ég þekki mikilvægi slysavarna í gegnum starf mitt hjá SL. En svona persónuleg reynsla opnar augu manns enn frekar og ég get ekki lagt næga áherslu á mikilvægi þeirra. Á þessum vettvangi þarf að vera öflugt starf, bæði hjá samtökum eins og okkar sem og foreldrum og forráðamönnum barna. Slysavarnir

Árið 2000 gaf Slysavarnafélagið Landsbjörg út bókina Númi og höfuðin sjö eftir Sjón við teikningar Halldórs Baldurssonar. Í bókinni eru sjö forvarnasögur ásamt geisladiski með vinsælum lögum og var hún gefin í alla leikskóla landsins. Nokkru síðar fór félagið í samstarf við Brúðuleikhús Helgu Steffensen og setti upp brúðusýninguna Númi á ferð og flugi. Sýningin er byggð á bókinni og hefur verið sýnd um land allt á liðnum árum. Uppfærslu Helgu hefur verið vel tekið og mikil umræða skapaðist meðal leikskólabarna svo ljóst var að nauðsynlegt væri að búa til efni fyrir leikskóla til að vinna með börnunum í kjölfarið. Þá hófst Slysavarnafélagið Landsbjörg handa við að útbúa námsefnið Lært og leikið með Núma. Það kom síðan út í ágúst 2006 og hefur verið notað í leik- og grunnskólum síðan. Námsefnið samanstendur af sjö verkefnapökkum og helstu markmiðin eru að: • vekja barnið til umhugsunar um þá ábyrgð sem það ber á eigin velfarnaði, • barnið geri sér grein fyrir ýmsum hættum í nánasta umhverfi sínu, s.s. í umferðinni, við nýbyggingar og á bryggjusvæði, • barnið geri sér grein fyrir þeim hættum sem steðja að innandyra, s.s. af heitu vatni og lausum bókahillum, • barnið geri sér grein fyrir hættum sem tengjast flugeldum, temji sér rétta umgengni við þá og noti flugeldaöryggisgleraugu. Slysavarnadeildir um allt land hafa verið að gefa leikskólum Númasýningu í gegnum árin. Slysavarnadeild kvenna í Reykjavík er ein af þeim og það sem af er árinu hafa þær gefið 26 sýningar og eina á barnaspítalann. Fulltrúi frá deildinni mætir alltaf á sýningu og gefur börnunum endurskinsmerki og bókamerki í lok sýningar. Dagbjört tók stutt viðtal við Díönu Dröfn Ólafsdóttur, gjaldkera Slysavarnadeildar kvenna í Reykjavík. Hvernig finnst þér börnin bregðast við Núma? Díana: Krakkarnir eru frábærir og oftast taka þeir einhvern þátt í sýningunni eins og að segja honum Núma að passa sig á bílunum. Þekkja börnin Núma og hvað hann stendur fyrir? Díana: Já, almennt er augljóst að þau þekkja Núma. Enda skellihlæja þau þegar hann missir höfuð, þau virðast alveg vita að allt fer þetta vel að lokum. Auk sýningarinnar gefið þið börnunum endurskinsmerki. Hvernig fjármagnið þið þessa stóru gjöf til barna í Reykjavík? Díana: Við eigum alveg einstaklega duglegar og öflugar konur. Þær hafa meðal annars bakað og selt kökur svo úr verði bátar og skip eða annar sá búnaður sem hefur þurft til björgunarsveitanna í rúm 80 ár. Ennfremur höfum við selt Neyðarkall björgunarsveita og Sjómannadagsmerkið þegar Hátíð hafsins stendur yfir. Í undirbúningi er basar sem vonandi verður snemma á næsta ári en nokkrar þær alöflugustu hittast á hverjum fimmtudegi í Gróubúð ef ekki er félagsfundur hjá okkur og prjóna. Við finnum upp á einhverju í viðbót, það er enginn hætta á öðru. Stundum efast ég um að þetta sé venjulegt fólk, svo duglegar eru þær! Okkur finnst svo gaman að fólki að við viljum endilega fá fleiri til liðs við okkur og ekki má gleyma að 50

Slysavarnir

Númi óska eftir aðstoð frá þeim sem geta að styrkja okkur áfram en það eru mörg fyrirtæki sem hjálpa til þegar við fæðum björgunarsveitafólk í flugeldasölunni, t.d. og fyrir Hátíð hafsins sem er ómetanlegt. Greinarhöfundi lá forvitni á að vita hvað Helga Steffensen hefði um Núma að segja. Hvað hefur þú verið með Brúðubílinn í mörg ár? Helga: Ég hef verið með Brúðubílinn síðan 1980, sem sagt í 31 ár. Af hverju fórst þú út í þetta starf? Helga: Þessi listgrein heillaði mig strax. Upphafið hjá mér var að ég tók þátt í námskeiði í brúðulistinni hjá Kurt Zier, sem var skólastjóri Handíða- og myndlistaskólans. Ég datt strax á bólakaf í brúðuleikhús og hef eiginlega ekki litið upp síðan. Hef verið að búa til brúður, handrit og leiktjöld endalaust - og má segja að líf mitt hafi snúist um brúður og börn. Mér finnst það vera forréttindi að fá að starfa við uppáhalds áhugamál mitt. Ég hef hannað ótrúlegan fjölda af brúðum, bæði menn og alls konar dýrategundir. Þetta horfir til vandræða heima hjá mér, þar er allt fullt af brúðum. Við vorum fjórar sem stofnuðum Leikbrúðuland upp úr þessu námskeiði. Við sýndum fyrst í Sjónvarpinu og svo hófum við sýningar í kjallaranum á Fríkirkjuvegi 11. Vorum í mörg ár með fastar brúðusýningar um helgar. Þessar sýningar voru vel sóttar og þarna þróaðist þessi hópur brúðulistamanna. Við gerðum líka víðreist, fórum í leikferðir um alla Evrópu, allt niður til Ítalíu og Spánar. Hvenær byrjuðu Númasýningarnar? Helga: Frumsýningin var 9. nóvember 2004 í Íþróttahúsinu á Seltjarnarnesi. Næsta dag eða þann 10. sýndum við svo á Barnadeild Landspítalans. Strax á fyrstu sýningu var mér ljóst að sýningin höfðaði sterkt til krakkanna. Þau tóku vel eftir fræðslunni og skemmtu sér vel og tóku þátt í sýningunni þegar það átti við. Vita börnin yfirleitt hver Númi er? Helga: Börnin þekkja Núma vel. Strákinn með höfuðin

sjö. Þeim finnst hann fyndinn og skemmtilegur og svo kann hann auðvitað ekki neitt. Þau þurfa meira að segja stundum að hjálpa honum. Bókin hans SJÓN og svo auðvitað brúðuleikritið halda þeim við efnið. Á þessum árum sem þú hefur verið með Númasýningar, hafa börnin breyst eitthvað? Helga: Nei. Þau eru alltaf jafn ánægð með Núma. Þau taka vel eftir og virðast taka vel við fræðslunni. Ég skrifaði leikritið eftir bókinni sem er bráðskemmtileg frá hendi höfundar. En ég bætti inn í ýmsum persónum til að ná betur til þeirra. Blárefurinn er með í för - hann þykist kunna allt en kann ekkert og börnin hafa gaman að honum. Svo er líka froskur og fiskur, mýs og fuglar sem fá að vera með. Börnin virðast kunna að meta Núma allt frá 2ja til 3ja ára aldri og upp í 8 til 9 ára. Hversu vel telur þú að börnin nái slysavarnaskilaboðunum í leikritinu? Helga: Það er greinilegt að þau ná fræðslunni vel. Á eftir sýningunni hafa þau gaman af að skoða brúðurnar og spyrja þessi ósköp um efni sýningarinnar. Þau segjast öll kunna að fara yfir götuna og auðvitað nota allir hjálm á hjóli og nota gleraugu þegar þau halda á stjörnuljósum. Þau klifra stundum í bókahillum en ætla að hætta því svo þau detti ekki á hausinn eins og Númi. Að fara niður á bryggju er ekki algengt í borginni - hins vegar er allt annað út um landið, þar eru bryggjuferðir tíðar og þar á vel við að vara þau við. Ég held að þetta verkefni eigi eftir að skila sér fullkomlega - þessi fræðsla situr í þeim. Verkefnið er Slysavarnafélaginu Landsbjörg og öllum sem að þessu starfi standa til mikils sóma. Ég vil líka taka fram að það er frábært að einhver frá Slysavarnadeild kvenna gefi endurskins- og bókamerki eftir sýninguna. Ég ætla mér ekki að „prala” en það er gaman að vera með sýningu sem bara fær jákvæð viðbrögð bæði hjá börnum og fullorðnum.

Fleiri leiðir til að hafa samband Við kynnum nýjar leiðir til að kynnast einstökum þjónustuanda Vodafone

NETSPJALL

Nýttu þér Netspjallið á vodafone.is til að ræða við þjónustufulltrúa okkar

1414 SMS

Sendu okkur SMS með þínum óskum í 1414 og við höfum samband

MÍNAR SÍÐUR

Á Mínum síðum á vodafone.is ert þú með allar þínar upplýsingar á einum stað

1414 APP

Notaðu nýja 1414 Appið í snjallsímanum eða spjaldtölvunni

Þín ánægja er okkar markmið vodafone.is Slysavarnir

Leitum lausna!

Kletthálsi 3 | 110 Reykjavík | Sími 540 4900

www.arctictrucks.is

Snjósleðar árg. 2012 Ferðalag á Yamaha snjósleða er hrein og klár upplifun og traustari ferðafélaga er erfitt að finna! Í 10 ár hefur Yamaha framleitt snjósleða með fjórgengisvélum og sett ný viðmið hvað varðar eyðslu, mengun og áreiðanleika. Enn kynnir Yamaha tækninýjungar, því EPS rafmagnsstýri er nú í boði í RSVenture og Apex snjósleðum.

Kletthálsi 3 110 Reykjavík Sími 540 4900 www.yamaha.is

FXNytro M-TX

RSVenture TF EPS

RSViking Pro

Hálendisvaktin álaginu var ákveðið að leita til allra sveita á landinu til að manna hálendisvakt yfir hásumarið. Undirtektir sveita voru framar vonum og auðvelt hefur reynst að manna vaktina.

Árangur hálendisvaktarinnar hefur verið góður. Útköllum sveita sem liggja að hálendinu hefur fækkað og þær sveitir sem hafa staðið vaktina hafa fengið góða æfingu og reynslu. Þjónusta við ferðamenn á

Ingólfur Haraldsson, starfsmaður SL

Hálendisvakt björgunarsveitanna var starfrækt í sjötta skiptið í sumar. Eins og fyrri sumur voru sjálfboðaliðar sveitanna til taks á fjórum stöðum á hálendinu og tók hver björgunarsveit að sér að vakta eitt svæði í vikutíma. Að venju voru svæðin; Fjallabak, Sprengisandur, Kjalvegur og svæðið norðan Vatnajökuls. Í hverjum hópi eru a.m.k. þrír björgunarsveitarmenn á einum bíl. Þó voru stundum allt að tíu manns í sumum hópum og þrír bílar á staðnum. Það þýðir að a.m.k. 12 björgunarsveitarmenn voru á vaktinni á hálendinu á hverjum degi. Í ár byrjuðu sveitir að Fjallabaki og Kjalvegi 24. júní og viku seinna, eða þann 1. júlí, bættist svo við svæðið norðan Vatnajökuls. Kuldatíðin sl. vor varð til þess að Sprengisandur var ekki opnaður fyrr en 7. júlí og mætti fyrsta sveitin á vaktina á Sprengisandi 8. júlí. Hálendisvaktin stóð yfir í átta vikur og lauk henni 14. ágúst. Björgunarsveitir hafa staðið vaktir á hálendinu yfir sumartímann frá 2006. Þegar ferðamönnum á hálendinu fór að fjölga, fjölgaði útköllum björgunarsveita yfir sumartímann. Þessi útköll lentu að mestu leyti á fimm til sex sveitum sem starfa í nágrenni við þessi svæði en þær eru margar hverjar fámennar og álagið því orðið mikið. Þessar sveitir eru þar að auki mikið skipaðar bændum. Til þess að dreifa

Víða var aurbleyta á fjöllum. Þessi mynd er tekin á slóða sem merktur er á korti. Slysavarnir

Leiðbeiningar til ferðamanna

Leiðbeiningar til ferðamanna eftir svæðum 400 350 300 250 200 150 100 50 0

1200 960

1000 800 600 349

400 200

341 262 176

181

Kjölur

Sprengisandur

200

120

409

367

400

273 234

162

80 60

106

101

100 244

100 0

Kjölur

71 51

40 2006

2007

2009

2008

Norðan Vatnajökuls

Dreifing verkefna á svæði

Verkefni 500

300

Fjallabak

2011

2010

2011

20 0

Sprengisandur Fjallabak Norðan Vatnajökuls

2010

2011

Eknir kílómetrar 70.000 61.844 60.000

54.175

52.471

2007

2008

50.000

58.063

Hjálparsveit skáta Garðabæ Björgunarsveitin Strákar Siglufirði Björgunarsveitin Ársæll Reykjavík Flugbjörgunarsveitin í Reykjavík

47.629

40.000 30.000 20.000 10.000 00.000

Hjálparsveit skáta Garðabæ lætur ekki smá bleytu trufla sig við störfin. hálendinu hefur aukist og álag á land- og skálaverði hefur minnkað og geta þeir nú sinnt sínu starfi betur. Er það von Slysavarnafélagsins Landsbjargar að ferðamenn séu nú öruggari á ferðum sínum um hálendið. Styrktaraðilar Safetravel og hálendisvaktar eru: Vegagerðin Sjóvá Tryggingafélag

Ferðamálastofa Vatnajökulsþjóðgarður

Vodafone

Neyðarlínan

Olís

Iðnaðarráðuneytið Samtök ferðaþjónustunnar

Íslandsspil

Þátttaka Allir þeir sem sinna hálendisvakt á vegum Slysavarnafélagsins Landsbjargar gera það í sjálfboðavinnu. Sjálfboðaliðar björgunarsveitanna koma úr flestöllum geirum samfélagsins þ.á m. hjúkrunarfræðingar, bifvélavirkjar og bændur. Í sumar stóðu 153 sjálfboðaliðar vaktina í samtals 923 manndaga. Hver sjálfboðaliði var því að meðaltali í sex daga á vaktinni. Minna var um það nú en áður að sveitir skiptu um mannskap á meðan á þeirra vakt stóð. Alls tóku 28 björgunarsveitir þátt í hálendisvaktinni þetta sumarið. Björgunarfélag Akraness Björgunarfélag Árborgar Björgunarfélagið Eyvindur Flúðum Björgunarsveit Hafnarfjarðar Björgunarsveitin Kjölur Kjalarnesi Björgunarsveitin Ársæll Reykjavík Björgunarsveitin Björg Eyrarbakka Björgunarsveitin Brák Borgarnesi Björgunarsveitin Geisli Fáskrúðsfirði 54

Björgunarmál

2009

2010

2011

Björgunarsveitin Húnar Hvammstanga Björgunarsveitin Ísólfur Seyðisfirði Björgunarsveitin Kyndill Mosfellsbæ Björgunarsveitin Mannbjörg Þorlákshöfn Björgunarsveitin Núpar Kópaskeri Björgunarsveitin Sigurgeir Björgunarsveitin Skagfirðingasveit Sauðárkróki Björgunarsveitin Stjarnan Skaftártungu Björgunarsveitin Suðurnes Björgunarsveitin Týr Svalbarðseyri Björgunarsveitin Vopni Vopnafirði Björgunarsveitin Þingey Ljósavatnsskarði Flugbjörgunarsveitin Hellu Flugbjörgunarsveitin í Reykjavík Flugbjörgunarsveitin í Varmahlíð Hjálparsveit skáta Garðabæ Hjálparsveit skáta Hveragerði Hjálparsveit skáta Kópavogi Hjálparsveit skáta Reykjavík

Aukavakt í Hólaskjóli Í byrjun júlí gerði hlaup í Múlakvísl austan Víkur og tók þar brúna af þjóðvegi 1. Var þá umferð fjórhjóladrifinna bifreiða beint um Fjallabaksleið. Fjallabaksleið er aðeins einbreiður slóði án brúa og þolir alls ekki þá umferð sem venjulega fer um þjóðveg 1. Almannavarnadeild Ríkislögreglustjóra bað því um að Hálendisvakt SL yrði aukin að Fjallabaki á meðan ný brú væri í smíðum. Ákveðið var að bæta við einum hópi og staðsetja hann í Hólaskjóli á móti hópnum sem var þegar í Landmannalaugum. Vaktir voru skipulagðar frá 11. júlí til 25. júlí og leitað til björgunarsveita. Björgunarsveitir voru fljótar til og ekki tók nema nokkra klukkutíma að manna þessa aukavakt. Mun fleiri sveitir buðu fram hópa en þörf var á. Björgunarsveitirnar sem skráðar voru á vakt í Hólaskjóli voru: Hjálparsveit skáta Reykjavík

Björgunarsveit Biskupstungna Brúarsmíðin gekk mun betur en áætlað var og ný brú tekin í notkun 16. júlí. Eftir það var ekki þörf á vakt í Hólaskjóli og snéru Strákar frá Siglufirði því heim á leið. Það voru því aðeins HSSR og HSG sem stóðu vaktina í Hólaskjóli. Verkefni þeirra voru ekki mörg og lítið mæddi á þeim. Það má segja að ökumenn hafi almennt verið tillitssamir og varkárir á þessu tímabili. Þar sem umferð jókst talsvert á Fjallabaksleið nyrðri sem eins og áður sagði er ekki uppbyggður vegur fyrir mikla umferð.

Hálendisvaktin í tölum Ferðamönnum leiðbeint Frá upphafi hefur verið lögð áhersla á að leiðbeina og upplýsa ferðamenn um aðstæður á hálendinu. Undanfarin ár hefur verið haldið sérstaklega utan um fjölda þeirra sem hálendisvaktin aðstoðar á þennan hátt. Síðastliðin tvö ár voru þær tölur og tölur um aðra aðstoð lagðar saman. Nú hins vegar eru þessar birtar sérstaklega og skýrir það mun á heildartölum milli ára. Í framtíðinni verður talinn sá fjöldi ferðamanna sem nýtur leiðbeininga hálendisvaktarinnar en áður voru hóparnir taldir. Það skýrir mun á súluritinu hér að neðan. Nú er verið að safna mun nákvæmari upplýsingum og enn sem komið er ekki hægt að rýna beint í þær.

Aðstoðarbeiðnir og verkefni björgunarsveita Alls sinntu björgunarsveitir 244 aðstoðarbeiðnum miðað við 273 árið 2010. Mun færri verkefni voru á Sprengisandi en í fyrra. Það skýrist af styttri vakt sökum þess að Sprengisandsleið var opnuð seinna og í fyrra voru árnar við Nýjadal oft erfiðar yfirferðar, þurfti þá jafnvel að vera með stöðuga vakt við vöðin. Það var þó almenn tilfinning þeirra sem voru á vaktinni að umferð á hálendinu í ár hafi verið eitthvað minni en síðastliðin ár. Það átti sérstaklega við um Sprengisand og Kjalveg. Þá fór umferð um Fjallabak seinna af stað. Einnig er það von Slysavarnafélagsins Landsbjargar að það forvarnastarf sem unnið er allt árið, t.d. með heimasíðunni www.safetravel.is, sé að skila árangri.

Eknir kílómetrar Akstur björgunarsveita á hálendisvakt gefur vísbendingar um umfang verkefnisins. Svæðin fjögur eru misjöfn að stærð og því mismikill kílómetrafjöldi sem að sveitir þurfa að leggja að baki, en lagt er upp með að hver hópur kanni allt sitt svæði einu sinni í hverri viku. Eins fer það eftir verkefnum sem sveitirnar þurfa að sinna hversu mikið þær ferðast um svæðin. Í hverri viku er gróft skipulag gert fyrir hvert svæði sem björgunarsveitir fylgja og segir til um hvert þær þurfi að fara. Sveitirnar fara líka í alla skála á því svæði sem þær eru á, að minnsta kosti einu sinni. Eknir kílómetrar voru 58.063 sem gerir um 300 km að meðaltali á hvern hóp á dag. Þetta er heldur minna en á fyrra ári, eða um 3.700 km minna og munar þar mestu um að vaktin hófst viku seinna á Sprengisandi og einnig voru hlutar hinna svæðanna opnaðir seinna.

Samantekt Verkefnum hefur verið að fækka frá 2009 og er erfitt að staðhæfa um ástæður þess. Slysavarnafélagið Landsbjörg hefur frá upphafi hálendisvaktarinnar lagt mikla áherslu á upplýsingagjöf og öryggisleiðbeiningar til ferðmanna. Hefur þetta verið í stöðugri þróun, m.a. með www.safetravel.is o.fl. Er það von félagsins að þessi vinna hafi gert ferðamenn hæfari

til að takast á við íslenska náttúru og leitt til fækkunar á verkefnum hálendisvaktarinnar. Björgunarsveitir leiðbeindu 960 ferðamönnum í ár. Mikill árangur hefur einnig náðst í samstarfi SL og bílaleiga um að minnka umferð fólksbíla um hálendið. Áður voru allmörg verkefni Hálendisvaktarinnar í því fólgin að aðstoða smábíla á hálendinu og hefur þessum verkefnum fækkað mikið. Þegar rýnt er í tölur hálendisvaktarinnar kemur í ljós að yfirgnæfandi meirihluti þeirra sem biðja um aðstoð eru á eigin vegum eða 86%. Það segir okkur, eins og von var á, að hópar með fararstjórn eru öruggari en þeir sem eru án fararstjórnar. Tölur um boðunarleiðir sýna að efla þarf vitund ferðamanna um að á Íslandi sé aðeins eitt neyðar- og öryggissímanúmer 112. Í 31% tilfella er það skjólstæðingur sem hefur beint samband við hálendisvaktina. Tölur hálendisvaktarinnar sýna líka að utanvegaakstur virðist ekki vera stórt vandamál, þó alltaf sé eitthvað um það á hverju ári. Björgunarsveitir óku um 60.000 km um hálendið og verkefni tengd utanvegaakstri voru 18. Í fimm tilfellum þótti ástæða til þess að tilkynna utanvegaaksturinn áfram. Í nokkrum tilfellum fundust hvorki ummerki eftir utanvegaakstur né farartæki. Þó verkefnum hafi fækkað telur SL að full þörf sé fyrir að björgunarsveitir standi vaktir á hálendinu yfir hásumarið og stefnt á að þær haldi því áfram.

Dekkjavandamál eru algeng á fjöllum.

Meniga heimilisbókhald

Arion banki býður nú viðskiptavinum sínum ókeypis aðgang að Meniga heimilisbókhaldi. Hvað skiptir þig máli?

Þú tengist Meniga í Netbanka Arion banka arionbanki.is — 444 7000

Björgunarmál

var á sínum stað en í ár þurftu unglingarnir að selja klósettpappír og fá sem mestan pening fyrir rúlluna. Þar sem safnaðist meira en búist var við eða um 253 þúsund krónur ákváðum við að láta peninginn renna til barnadeildar Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri.

Frá þessari æfingu kom enginn þurr í land.

Eldað í ljósastaur Friðjón Árni Sigurvinsson – Björgunarsveitin Dalvík

-á landsmóti unglingadeilda SL Dagana 6.-10. júlí 2011 var haldið landsmót unglingadeilda Slysavarnafélagsins Landsbjargar á Dalvík. Mótið heppnaðist frábærlega í alla staði. Veðrið var misgott, allt frá sól og til næturfrosts þar sem tjöldin voru orðin héluð seint um kvöld, sem kennir unglingunum ennþá betur að vera viðbúnir öllu veðurfari. Þrátt fyrir veðurbreytingar skemmtu allir sér konunglega. Um 350 unglingar frá öllu landinu, ásamt umsjónarmönnum, mættu á landsmót. Einnig voru 23 erlendir gestir sem tóku þátt í verkefninu Volunteer Together með sem þátttakendur á mótinu. Á miðvikudeginum fylltist hægt og rólega tjaldsvæðið á Húsabakka í Svarfaðardal, sem er um 5 km frá Dalvík, þar sem mótsgestir héldu sig. Mótið sjálft fór svo allt fram á Dalvík. Unglingadeildir skiptust niður í hópa á miðvikudagskvöldinu og voru aldrei fleiri en þrír frá sömu unglingadeild í hóp. Hóparnir unnu síðan saman á landsþingi unglinga, í póstavinnu og á björgunarleikunum. Á fimmtudeginum fyrir hádegi var landsþing unglingadeilda haldið. Sigurjón Þórðarson frá Capacent sá um það eins og honum er einum lagið og hristi krakkana saman með hópeflisleikjum og síðan tóku við umræðuhópar. Slysavarnadeildin á Dalvík sá um hádegismatinn sem var nýjung í ár því ekki hefur verið boðið upp á hádegismat á landsmótum áður. Elduðu þær dýrindis kjötsúpu sem rann ljúflega niður. Eftir hádegi byrjaði síðan póstavinnan, en þar 56

Unglingamál

eru teknir fyrir helstu þættir sem felast í því að vera björgunarmaður, s.s. sig, rúst, bátar, hópefli, rötun, kynning á Slysavarnafélaginu Landsbjörg, fyrsta hjálp, hnútar, fjallabjörgun o.fl. Fjáröflunarpósturinn

Um kvöldið hélt Sigurjón frá Capacent áfram með hópeflisleikina á kvöldvökunni. Farið var í hópeflishringinn þar sem lagt er upp með að allir haldi í sama bandið og treysti á að enginn sleppi takinu meðan allur hópurinn hallar sér aftur, sest er niður og staðið upp á sama tíma. Föstudagurinn var allur keyrður í póstavinnu og foreldrar unglingadeildarinnar Dasa á Dalvík sáu um að grilla ljúffenga hamborgara ofan í krakkana í hádeginu og þökkum við þeim kærlega fyrir okkur. Kvöldvakan var á sínum stað og umsjónarmannaleikarnir einnig. Þess má geta að í ár vann Blondie frá Bretlandi umsjónarmannaleikana með glæsibrag og eldaði hann t.d. hefðbundinn enskan morgunverð efst uppi í ljósastaur með hita frá sprittkertum. Á laugardeginum voru síðan björgunarleikarnir og þar kepptu hóparnir í ýmsum þrautum, t.d. að tjalda blindandi, böruburði, að troða sér inn í björgunarbát, fánagerð, að semja landsmótslag, boðhlaupi ásamt fleiri greinum. Hart var barist og tæpt var á milli liða. Úrslit urðu ljós á kvöldvökunni þegar öll liðin komu upp á svið og fluttu landsmótslagið sem þau höfðu samið. Gula liðið stóð síðan uppi sem sigurvegari björgunarleikanna árið 2011. Í hádeginu var boðið upp á pylsur sem umsjónarmenn og meðlimir björgunarsveitarinnar á Dalvík sáu um að grilla. Á laugardagskvöldinu var síðan lokakvöldvakan og hún byrjaði með því að Slysavarnadeildin á Dalvík græjaði fyrir okkur kvöldmatinn. Boðið var upp á partýskinku, kartöflusalat og heita sósu. Viljum við sérstaklega þakka Slysavarnadeildinni á Dalvík fyrir alla aðstoðina sem þær veittu okkur á meðan mótið stóð yfir. Síðan voru flutt landsmótslögin, lokakeppnin á

Verkefnin sem tekist var á við voru margvísleg. Hér æfðu unglingar sig.

Stund milli stríða umsjónarmannaleikunum, úrslit björgunarleikanna kynnt, farið var í árlega reiptogið þar sem unglingadeildin Hafstjarnan frá Ísafirði vann með yfirburðum. Eftir dagskrá kvöldsins stigu á svið Aron Óskarsson og Stefán Þór Friðriksson og sungu nokkur lög þar

Lukkutröll Kópavogsbúa mætti á svæðið. sem allir brutust út í trylltan dans. Var ákveðið að halda áfram eftir að strákarnir hættu að spila. Þar var mættur dj. Valþór á i-podinum og var dansað fram á rauða nótt. Mótshaldarar vilja þakka öllum sem komu að lands-

mótinu bæði styrktaraðilum og öðrum sem aðstoðuðu kærlega fyrir og sérstaklega þeim unglingadeildum sem mættu á mótið. Hlökkum til að sjá ykkur á landsmóti 2013.

Ég lofaði Maxie að hugsa vel um heilsu hans og hamingju allt lífið. OPTI START fyrir hvolpa

CATHERINE

NÆRINGARÞRÓUNARSTJÓRI PRO PLAN HÖFUNDUR AÐ PRO PLAN PRO BIFIDUS Axlar ábyrgð eins og þú.

Með broddi, fyrstu móðurmjólkinni, sem staðfest er að eflir ónæmiskerfið.

PRO BIFIDUS fyrir fullvaxna hunda Eykur magn bifidus-baktería í maganum og kemur þannig jafnvægi á meltinguna.

ANTI AGE fyrir roskna hunda Staðfest að eykur árvekni og andlega snerpu.

Þetta er þín ábyrgð. Þetta er okkar ábyrgð. Þetta er PRO PLAN.

Unglingamál

Fjölþjóðleg

Helena Dögg Magnúsdóttir og Otti Rafn Sigmarsson, nefnd um unglingamál

rústabjörgunaræfing unglinga Technisches Hilfswerk eða THW eru þýsk björgunarsamtök með rúmlega 80 þúsund sjálfboðaliðum vítt og breitt um Þýskaland. Samtökin eru að öllu leyti fjármögnuð af þýska ríkinu en allir félagar eru sjálfboðaliðar. Fyrir nokkrum árum fóru SL og THW að hafa samskipti sín á milli á sviði rústabjörgunar og í kjölfar þess á sviði unglingamála og unglingaþjálfunar. Snemma á þessu ári buðu THW okkur að taka þátt í fjölþjóðlegri rústabjörgunaræfingu unglinga sem fram fór í Þýskalandi í júní í sumar. Á æfinguna mættu hópar frá Rússlandi, Rúmeníu og Þýskalandi ásamt litlum áhorfendahópi frá SL. Æfingin fór fram á rústaæfingasvæði sem er næstum því alveg eins og Gufuskálar, bara töluvert stærra. Æfingin hófst á því að þátttakendum var skipt upp í tvo hópa, Rússarnir og Þjóðverjar saman og síðan Rúmenar og Þjóðverjar. Unglingarnir voru á aldrinum 10-19 ára og umsjónarmenn þeirra voru fengnir til að vera hópstjórar yfir hópunum. Því næst var farið á pósta þar sem kenndar voru undirstöður rústabjörgunar og unglingarnir höfðu aðgang að öllum þeim tækjum og tólum sem THW á og notar í rústabjörgun. Síðdegis gerðu hóparnir sig svo út-

kallsfæra og þar með hófst hin eiginlega æfing. Hvor hópurinn fékk afnot af stórum tækjabíl sem þeir kalla „the big blue toolbox“ og gátu nýtt allan þann búnað sem í honum var. Hóparnir fóru af stað og komu upp búðum í björgunarstöðvum í nágrenninu, þar þurftu unglingarnir að elda mat, reisa tjöld og bedda. Um nóttina mættum við Íslendingarnir í búðirnar og ræstum liðið út í leitaræfingu sem við höfðum búið til. Sumir áttu erfiðara með að vakna en aðrir en við útskýrðum fyrir þeim að þau fái lítinn sem engan fyrirvara á útkalli á Íslandi. Að það sé bara sent SMS í símana um tafarlausa mætingu og skiptir þá engu hvort fólk sé útsofið eður ei. Morguninn eftir kom útkall, jarðskjálfti sem átti að hafa valdið miklum skaða. Hóparnir héldu á hamfarasvæðið sem var sama æfingarsvæðið og áður en bara búið að breyta uppsetningunni. Þeir eyddu svo deginum í leysa verkefnin sem lágu fyrir, eins og til dæmis að bjarga barnadeild sjúkrahússins sem átti að hafa hrunið. Æfingunni lauk síðdegis með stórskemmtilegu verkefni, að stöðva leka úr gömlum tankbíl. Lekinn var nokkuð kraftmikill enda kom hann úr stórri brunaslöngu á gömlum tankbíl. Fengu unglingarnir 30 sekúndur til að leysa það og

Verkefnin sem tekist var á við voru margvísleg. Hér æfðu unglingar sig. á meðan þau voru að reyna við lekann sprautaði slökkviliðsbíll vatni á þau. Það er skemmst frá því að segja að fæstum tókst að stöðva vatnsflauminn. Æfingin í heild sinni stóð í um sólarhring og var mikil ánægja með hana. Í júlí komu svo nokkrir félagar frá THW á ráðstefnuna Volunteer Together sem haldin var á Gufuskálum og er óhætt að segja þeir hafi verið heillaðir af okkar landi og okkar samtökum. Eftir þessar heimsóknir stendur til að efla samstarf samtakanna á sviði unglingamála svo um munar og stefna að því að gera langtíma samstarfssamning við THW. Með slíkum samningi er vonast til þess að hægt verði að senda hóp af unglingum frá SL til THW til að taka þátt í viðlíka æfingum. Einnig má hugsa sér að taka á móti þeim og halda æfinguna hér á landi.

Sjúklingur ferjaður af annarri hæð. 58

Unglingamál

Eftirtaldir aðilar styðja við bakið á Slysavarnafélaginu Landsbjörg

SANDUR - MÖL - UPPFYLLINGAREFNI SÆVARHÖFÐI 33 - REYKJAVÍK - SÍMI 557 2000

www.eskja.is

NESKAUPSTAÐ SANDUR - MÖL - UPPFYLLINGAREFNI SÆVARHÖF‹I 33 - REYK JAVÍK - SÍMI 557 2000

www.thorfish.is

Reykjavík, Akranesi, Snæfellsnesi, Skagaströnd, Þorlákshöfn www.fmis.is

Unglingamál

Á toppi Snæfellsjökuls.

Helena Dögg Magnúsdóttir og Otti Rafn Sigmarsson, nefnd um unglingamál.

Volunteer Together 2011 Ráðstefnan Volunteer Together var haldin nú í sumar eins og margir tóku væntanlega eftir. Þar voru á ferðinni gestir frá fjórum erlendum samtökum sem eiga það sameiginlegt að halda úti unglingastarfi í sjálfboðavinnu. Samtökin sem tóku þátt voru Royal Lifesaving Society frá Bretlandi DLRG frá Þýskalandi, Rauði krossinn í Tékklandi og THW frá Þýskalandi ásamt umsjónarmönnum frá Slysavarnafélaginu Landsbjörg og Skátunum. Samtals tóku um 35 manns þátt. Upphaf verkefnisins má rekja til ársins 2003 þegar umsjónarmenn frá SL tóku þátt í svipaðri ráðstefnu og síðan þá hafði staðið til að halda eina slíka hér á landi. Það var ljóst strax í upphafi að gríðarlegan undirbúning þyrfti til og mikla vinnu við framkvæmd. Nefnd um unglingamál sá um að koma því saman ásamt starfsmanni unglingamála og voru fyrstu drögin að dagskránni tilbúin árið 2009. Árið 2010 var ráðstefnan svo auglýst innan björgunarsamtaka í Evrópu og sama haust hófst svo vinnan við fjármögnun. Frá upphafi stóð til að sækja um styrk í ungmennaáætlun ESB sem kallast Youth in action og eftir langt umsóknarferli gekk það í gegn að við fengum styrk fyrir stærstum hluta kostnaðar. Ráðstefnan sjálf var svo haldin frá 1.-11. júlí 2011. Fyrstu hóparnir komu á föstudegi og síðasti hópurinn kom á laugardagsmorgni. Eftir það var haldið í höfuðstöðvar SL þar sem tekið var vel á móti gestunum og starfsemi SL kynnt, Sæbjörgin skoðuð síðdegis og snæddur kvöldverður um borð í skipinu. Síðan var haldið á Gufuskála þar sem fram fór ráðstefna sem bar heitið Volunteer Together. Eftir nokkra daga á Gufuskálum var farið norður á Dalvík til að taka þátt í landsmóti unglingadeilda sem þar var haldið og fengu 60

Unglingamál

Hluti af hópnum eftir hópefli.

gestirnir að kynnast unglingastarfinu vel með því að taka þátt í því. Eftir landsmótið var svo ekið suður aftur og verkefninu slitið, níu dögum eftir að það hófst. Það er óhætt að segja það að allir sem tóku þátt hafi verið hæstánægðir og þótti vel takast til. Á ráðstefnunni á Gufuskálum fóru fram miklar umræður um unglingastarf og með því að blanda saman svona mörgum sjónarmiðum frá hinum ýmsu þjóðum má segja að við höfum fengið ný sjónarhorn á starfið, til dæmis má nefna bara aldur í unglingastarfinu. Unglingastarfið hjá SL og THW er fyrir unglinga á aldrinum 14-18 ára en RLSS og DLRG eru með ungliðastarf upp í 25 ára aldur. Niðurstöður þessara umræðna voru þær að með fundum sem þessum sé hægt að þróa viðurkenningu og skilning á mismunandi menningarheimum og að það sé mjög mikilvægt fyrir ungt fólk að upplifa nýjar aðferðir frá öðrum samtökum og geta yfirfært þær aðferðir í sín björgunarsamtök og verða því hæfari björgunarmenn. Einnig að það sé mikilvægt að umsjónarmenn séu víðsýnir og skapandi í unglingastarfinu og hvetji unglinga áfram. Með því verður auðveldara að efla sjálftraust og sjálfsálit þeirra. Það kom líka fram að fundur sem þessi fær bæði unglinga og umsjónarmenn til að vinna betur saman innan einingar, unglingadeildir vinni betur saman á landsvísu og björgunarsamtök vinni betur saman á heimsvísu. Það kom augljóslega fram því áður en verkefninu var formlega slitið var gerð langtímaáætlun meðal þessara samtaka þar sem framtíðarverkefni voru skipulögð. Nú þegar er hafin vinna við ungmennaskipti sem fara fram í Tékklandi á næsta ári og hefur SL verið boðið þangað. Árið 2013 verður haldin önnur umsjónarmannaráðstefna eins og þessi. Árið 2015 er svo stefnt að því að hóparnir komi aftur til landsins, í það skiptið með unglinga með sér og taki þannig þátt í landsmótinu sem mun fara fram það sumar. THW eru þau samtök sem líkjast SL hvað mest og stefnt er að því í vetur að gera með þeim langtíma samstarfssamning á sviði unglingamála.

Heimsókn í Vatnshelli á Snæfellsnesi.

Borgardekk Grindavík, Djúpavogi, Húsavík og Þingeyri www.visirhf.is

Unglingamál

Forystan

þarf að endurspegla félagið Á landsþingi Slysavarnafélagsins Landsbjargar á Hellu í maí sl. var Hörður Már Harðarson kosinn nýr formaður félagsins. Þegar ný stjórn skipti með sér verkum var tekin sú ákvörðun að Margrét Laxdal tæki að sér varaformannsembættið. Björgun tók hús á þeim og kannaði hver þau eru, hvaðan þau koma og hvert þau eru að fara. 62

Björgunarmál

Hvað varð til þess að þið byrjuðuð í þessu starfi? Hörður: Ég fékk snemma áhuga á þessari starfsemi endar var hjálparsveitin í sama húsnæði og skátafélagið sem ég starfaði í. Ég byrjaði 16 ára í björgunarsveit og hef verið virkur þátttakandi síðan. Það sem kveikti endanlega áhugann var sennilega óhapp sem ég ásamt félögum mínum lentum í við klifur á Vestrahorni 1982. Við þurftum að bjarga einum af félögum okkar úr berginu, síga 180 metra háan klettavegg án þess að kunna mikið til verka. Þetta hafðist allt á endanum en varð til þess að við vildum verða betur undirbúnir í framtíðinni. Hjálparsveit skáta Garðabæ varð fyrir valinu, ætli það hafi ekki verið kynningarfundurinn sem við vorum boðaðir á sem kveikti í okkur félögunum. Á þessum tíma var HSG afar lítil björgunarsveit þar sem allir voru í öllu. Í Garðabænum hefur mikið breyst síðan ég byrjaði og er sveitin í dag til fyrirmyndar og fær í flest verkefni. Ég tók meðvitaða ákvörðun um að gefa kost á mér í stjórn félagsins árið 2009. Ástæðan var að maður

Félagsmál

hefur komið víða við í starfseminni. Ég var virkur leiðbeinandi í fyrstu hjálp um nokkurn tíma og tók síðan mikinn þátt í svæðis- og síðar landsstjórn. Ég var lengi í stjórn HSG ásamt því að vera formaður sveitarinnar og síðan starfaði ég um tíma hjá félaginu sem skólastjóri Björgunarskólans. Ég vildi leggja mín lóð á vogarskálarnar og tel mig hafa heilmikið af gefa. Margrét: Ég var skáti á Akureyri sem barn og unglingur en hætti í því starfi þegar ég fór í nám og eignaðist börn. Þegar ég var þrítug lést amma mín á Siglufirði. Ég hafði náttúrlega þekkt hana alla tíð en í jarðarför hennar komst ég að því að hún hafði verið í stjórn slysavarnadeildarinnar á staðnum. Þá vissi ég hvað ég vildi gera og ákvað að þar væri minn vettvangur, þ.e. í slysavörnum. Þá var ég flutt á Dalvík og gekk ég í deildina þar sama ár, eða árið 2000. Stuttu síðar var ég komin í stjórn hennar og síðan hefur þessi snjóbolti hlaðið utan á sig. Deildin á Dalvík hefur alla tíð verið mjög virk og því hefur þessi tími verið afspyrnu skemmtilegur og gefandi í alla staði. Ég fór fljótt að fylgjast með félaginu í heild, mæta á viðburði og aðra skemmtun, var dregin inn í slysavarnanefnd félagsins árið 2005 og hef verið þar síðan. Á landsþingi SL 2007, þegar ég stóð og klappaði fyrir þeirri stjórn sem þar var kosin, tók ég þá ákvörðun að ég ætlaði að vera á þessum stað eftir tvö ár. Ég hvíslaði því að sessunaut mínum en sagði engum fleirum frá og hugsaði ekki meira um það til að byrja með. Þegar leið að landsþingi 2009 fengu greinilega fleiri þessa hugmynd því það var töluvert þrýst á mig að bjóða mig fram til starfa sem ég og gerði. Hörður: Þegar Sigurgeir Guðmundsson gefur það út á landsþingi 2009 að hann ætli að hætta urðu nokkrar vangaveltur um næsta formann þó að margir hafi ekki látið áhuga sinn í ljós. Ég hef haft skoðun á hlutverkinu en það var aldrei ásetningur minn að verða formaður félagsins. Ég var þó þeirrar skoðunar, ásamt fleirum, að við sem störfuðum í stjórninni á síðasta kjörtímabili þyrftum að hafa áhrif á það hvert félagið færi og ákveða hvert úr okkar röðum færi fram. Það var nokkur umræða um þetta og um áramótin tek ég ákvörðun, að gefa kost á mér eftir áskorun. Ég vil ekki segja að ég sé fórnarlamb en ég horfi á þetta sem boðhlaup, ég tek við keflinu í ákveðinn tíma og mitt hlutverk er að skila því með aðeins meiri forystu en þegar ég tók við því. Margrét: Ég bauð mig aftur fram til stjórnar þetta tímabilið en gerði ekki ráð fyrir því fyrirfram að taka við embætti varaformanns í þessu öfluga félagi. Ég er samt sátt við þessa stöðu og ég skil vel rök Harðar fyrir því að vilja fá mig í þetta embætti. Við viljum að forystan endurspegli félagið, ég stend fyrir slysavarnir og unglingamál og hann björgunar- og aðgerðamál.

Hvernig metið þið stöðu björgunarmála í félaginu? Hörður: Okkar sveitir eru orðnar mjög skipulagðar. 64

Félagsmál

Margrét Laxdal, varaformaður SL. Við höfum þroskast mikið frá þeim tíma sem við kepptumst um að vera fyrstir að finna einhvern sem var týndur. Það vottar þó enn fyrir því í dag og sýnir drifkraftinn í okkar hópum. Við megum ekki eyða því alveg út. Það sem við þurfum að laga til að gera okkur enn betri er að við þurfum að fara í gegnum það þroskaferli að geta rýnt aðgerðir og komið þeim lærdómi í starfið. Við þurfum alltaf að geta beitt okkar fólki með sem áhrifaríkustum hætti. Við megum ekki gleyma því að við þurfum að fara vel með tíma fólksins okkar. Við þurfum líka alltaf að vera á lærdómskúrfunni, sífellt að gera betur. Það er markmið stjórnarinnar að reyna að læra af reynslunni og gera þannig aðgerðamálin betri. Starfið okkar vekur athygli víða erlendis, það hef ég fundið á ferðum mínum á vegum félagsins. Hér sinna þúsundir sjálfboðaliða björgunarstarfi sem jafnast á við það besta á heimsvísu. Við sáum þetta í sumar en stjórnin var þá á ferð um hálendið og Kristinn framkvæmdastjóri fékk póst frá pabba einum á Spáni sem hafði áhyggjur. Sonur hans hafði hringt í hann frá Íslandi, slasaður í einhverjum fjarðarbotni fyrir vestan. Hann vissi ekki alveg hvar hann var staddur. Kristinn áframsendir póstinn á bakvaktina og það var komið útkall á björgunarsveitir á Vestfjörðum eftir 10 mínútur. Þarna er faðir á Spáni með áhyggjur af syni sínum og nokkrum mínútum síðar er búið að kalla út björgunarsveitir svæðisins sem fundu drenginn skömmu síðar.

Hér sinna þúsundir sjálfboðaliða björgunarstarfi sem jafnast á við það besta á heimsvísu.

Hörður Már Harðarson, formaður SL.

Nú eru sífellt meiri kröfur gerðar á sjálfboðaliðana, hvenær verða þær of miklar? Margrét: Ég er mjög hlynnt menntun og sé ekkert nema gott í henni. En á sama tíma geri ég mér fulla grein fyrir því að málið er ekki einfalt. Ég veit að margar sveitir hafa áhyggjur af því að við ætlum að fara setja auknar kröfur. Við verðum að passa okkur á því að menntun felst ekki bara í því að hafa nógu margar glærur og nógu mörg námskeið og sitja nógu lengi. Við þurfum að fara vel með tíma fólks, menntun er einn hluti af ferlinu og reynsla er annar. Og með því að stilla reynslunni og menntuninni saman fáum við hæfara fólk en við þurfum að gæta þess að fara ekki fram úr okkur af því að við erum bara sjálfboðaliðar. Hörður: Við þurfum líka að tryggja það að atvinnurekendur líti á það sem ávinning að ráða fólk sem hefur þessa þekkingu. Með því menntunarátaki sem hrundið var af stað eftir þingið á Akureyri 2009 höfum við verið að klæðskerasníða námskeiðin að þörfum okkar fólks. En af því að spurt er um kröfurnar, ég held að þær verði aldrei of miklar ef okkur tekst að tryggja að allir fái eitthvað fyrir sinn snúð. Margrét: Við eigum náttúrulega að hafa metnað en við verðum samt líka að gefa fólki tíma og tækifæri til þess að verða sér úti um þetta og finna þörfina hjá sjálfu sér. Þú ýtir ekki einhverjum, sem er ekki tilbúinn, í þetta. En við þurfum að kynda undir og skapa þau tækifæri sem þarf til að okkar fólk geti sótt sér menntun.

En hvað með slysavarnamálin? Margrét: Við stöndum vel en getum alltaf gert betur. Við erum framarlega í slysavörnum, bregðumst fljótt við og erum fljót að finna hvar þörfin liggur og beitum okkur þar. Ég tel að sýnileiki deildanna sé ekki alltaf nægilegur, það eru svo mörg verkefni í heimabyggð

sem þær sinna, sem fara ekki hátt. Þær eru að fara í leikskóla og grunnskóla og gefa endurskinsmerki, taka þátt í könnun á öryggisbúnaði barna í bílum og fleiru sem er afskaplega mikilvægt. Við sjáum svo bara niðurstöðurnar en ekki kemur fram að það hafi verið þessi eða hin deildin sem vann verkið. Það getur líka verið erfitt að meta árangur slysavarnastarfs, hvernig getum við t.d. vitað þegar slysi hefur verið forðað vegna þess að ökumaður sá endurskinsmerki gangandi vegfaranda og gat brugðist við í tíma? Hörður: Við sem félag höfum fóstrað mörg slysavarnaverkefni sem eru nú komin til opinberra aðila sem sinna þeim. En það er enn full þörf á okkur, því að byrgja brunninn í heimabyggð er mikilvægt. Sums staðar úti á landi eru deildirnar kannski einu aðilarnir sem eru að rýna sitt samfélag og benda á hvað má betur fara. Svo er þetta samfélagsbætandi félagsskapur, það er mikilvægt að hittast og ræða málin.

Nú hefur félagið verið að leggja áherslu á slysavarnir í ferðamennsku, deildirnar eiga ekki mikla aðkomu að því verkefni. Hörður: Ég vil eyða bilinu milli deilda, sveita, stjórnar og skrifstofu. Við erum öll í sama liðinu og erum að draga sama vagninn. En að sjálfsögðu höfum við undanfarið verið að horfa á hvar lykilhæfni okkar liggur og hún er m.a. í kringum ferðamennsku á hálendinu og víðar. Þar er líka þörf á kröftum okkar. Það eru frábærir ferðamenn í einingunum okkar og við eigum að nýta þá þekkingu öðrum til góðs. En til að það sé hægt þurfa allir að taka höndum saman,

það þarf mikið vatn að renna til sjávar áður en björgunarsveitarbíllinn keyrir upp á hálendið. Margrét: Við megum heldur ekki gleyma því að þetta verkefni heldur merki félagsins í heild á lofti og á því græða allir félagar. Ímynd félagsins er sterk og svona verkefni er bara til þess fallið að halda henni áfram sterkri. Öll jákvæð umfjöllun eða fréttir sem félagið fær vekja athygli á félaginu og fólk fer að hugsa sér nær, hugsa um þá aðila sem eru í sínu bæjarfélagi og eru að sinna slíkum störfum. Þannig virkar þetta sem auglýsing og hvatning fyrir einingarnar okkar. Við þurfum að horfa á málin í víðara samhengi.

Nú hefur virkum slysavarnadeildum fækkað nokkuð, hvað er að gerast? Margrét: Ég lít ekki svo á að það sé að gerast heldur hefur verið farið í þá vinnu að breyta skilgreiningum og merkja þær einingar sem ekki hafa verið virkar í tvö ár sem óvirkar. Margar af þeim deildum, sem nú eru merktar sem óvirkar og koma út sem fækkun

Við sem félag höfum fóstrað mörg slysavarnaverkefni

á slysavarnaeiningum, voru stofnaðar til þess að vera bakhjarlar björgunarsveita eingöngu. Sumar hafa jafnvel bara verið kennitala og aldrei virkar sem slysavarnadeildir. Mér finnst í raun mun merkilegra að verið sé að stofna nýjar slysavarnadeildir, eins og Kvennasveitina Dagbjörgu á Suðurnesjum, sem tekin var formlega inn í félagið á landsþingi 2005. Svo er líka verið að skoða stofnun deildar í Kópavogi ásamt því að margar gamlar einingar hafa gengið í gegnum endurnýjun og fengið aukinn kraft. Má þar nefna deildirnar í Reykjavík og á Akureyri. Það er því greinilega ennþá til staðar þörf og vettvangur fyrir slysavarnadeildir. Svo má einnig nefna að þar sem engar slysavarnadeildir eru hafa björgunarsveitir í auknum mæli tekið að sér að sinna slysavarnamálum og það finnst mér sýna góða heild í þessu félagi. Hörður: Þetta er ekki spurning um fjölda heldur gæði. Búseta á landinu hefur líka breyst mikið á undanförnum áratugum. Ef það er góður jarðvegur fyrir öflugar rætur þá dafna þar öflug tré sem veita gott skjól. Ég tel að það sé afar mikilvægt að við séum vakandi fyrir slysavörnum og tökum nú sem áður á þar sem þess er þörf í samfélaginu. Ég er þeirrar skoðunar að það að koma í veg fyrir slysin sé eitt af okkar mikilvægustu markmiðum. Það er síðan spurning hvort við getum ekki náð enn betri árangri með samstarfi við önnur samtök, eins og t.d. Rauða krossinn .

Hvernig stöndum við okkur í unglingamálum? Margrét: Unglingamálin eru okkur afar mikilvæg. Það býr mikill auður í unga fólkinu og við þurfum

Félagsmál

Ég er þeirrar skoðunar að það að koma í veg fyrir slysin sé eitt af okkar mikilvægustu markmiðum. orðið okkar öflugasti bandamaður. En við þurfum að hugsa virkilega vel um þennan fjársjóð sem unglingarnir okkar eru.

að vanda okkur þegar kemur að því að sinna því. Í unglingadeildunum erum við að búa til björgunarog slysavarnafólk framtíðarinnar auk þess sem við undirbúum þessa einstaklinga fyrir lífið með mikið af hagnýtri þekkingu. Og ávinningurinn fyrir félagið er líka mikill. Ef þú ætlar t.d. að ná eyrum almennra bæjarbúa, segjum bara á Dalvík, þá færðu mun fleiri með þér í gegnum öflugt unglingastarf. Það er bara þannig. Ég veit það bara sjálf að um leið og mitt barn er komið þarna inn þá fer ég að gefa þessu meiri gaum. Og ég held að menn geri sér ekki alltaf grein fyrir því hversu stór þáttur þetta er í starfseminni. Það voru um 600 unglingar á landsmóti á Dalvík í sumar og þeir voru eins og litlir roðamaurar um allan bæ, gangandi auglýsing fyrir framtíð þessa félags. Pétur Bjarni þreytist aldrei á því að útskýra fyrir okkur að sá sem er í unglingadeild á Mývatni og flytur til Reykjavíkur kaupir flugelda af okkur alla tíð og getur

Hörður: Við erum að skoða samstarf við skátahreyfinguna, fyrrverandi formaður SL er þar formaður fræðsluráðs. Þeir eru að blása til sóknar og vilja fá okkur með í liðið. Við verðum einnig að fara í gegnum ákveðna endurskoðun þar sem það eru lög í þessu landi sem snúa að ábyrgri hegðun gagnvart unglingum. Þar eru skátarnir komnir vel á veg og við getum nýtt okkur reynslu þeirra. Við munum þó ekki einblína á skátana heldur taka virkan þátt í æskulýðsmálum á landsvísu.

Hverjar verða helstu áherslur stjórnar á þessu kjörtímabili? Hörður: Áherslurnar munu liggja þar sem grasrótin vill. Við höfum undanfarin misseri verið í umfangsmikilli vinnu til að kanna vilja fólksins í félaginu. Vinnan hófst á formannafundi í maí 2010 og hélt áfram á fulltrúaráðsfundi þá um haustið. Einnig var unnið gott starf í þessa veru á landsþingi 2011. Þar fengum við

afar mikilvægar upplýsingar og niðurstöðurnar eru nokkuð skýrar, einingar vilja leggja áherslu á sameiginleg innkaup, ábyrg fjármál og samvinnu eininga. Þessi vinnubrögð endurspegla hvar valdið liggur í félaginu, þar eru félagarnir efstir, svo þingið og þar á eftir stjórnin. Þetta er svona öfugur þríhyrningur. Stjórnin er í vinnu við að kostnaðargreina þessar áherslur og skoða hvort verið sé að ráðstafa fé félagsins í samræmi við þær. Það er síðan ekki neitt launungarmál að staðan í samfélaginu kallar á meiri aga í fjármálum félagsins. Það hefur verið samdráttur í tekjum félagsins á undanförnum árum á meðan kostnaður hefur aukist. Stjórn félagsins ber ábyrgð á fjárreiðum og þurfum við að finna leiðir til að koma félaginu áfram veginn. Starfsemin okkar byggir á þátttöku félaganna í einingunum og það þurfum við að hafa í huga um þessar mundir. Margrét: Ein af þeim breytingum sem stjórnin hefur sett af stað eru landshlutafundirnir sem taka eiga við af erindrekstri og stjórnarheimsóknum þetta tímabilið. Stór hluti af erindrekstri snerist um að ná í upplýsingar til eininga til að setja í nýja tekjuskiptakerfið en við teljum að með nýju upplýsinga/ tölvukerfi félagsins þá sé minni þörf fyrir erindrekstur í því formi sem hann var. Þetta tengist vinnunni með grasrótinni sem setti samskipti og samvinnu ofarlega á listann. Við sjáum þarna leið til að fella niður girðingar á svæðum og milli svæða enda þær ekki látnar ráða þegar ákveðið er hvaða einingar funda saman. Nú er fyrsti fundurinn að baki og var hann haldinn á Selfossi. Það er ekki annað að heyra að þetta hafi heppnast með miklum sóma og sé komið til að vera. Nú þurfum við að fara yfir það sem betur má fara og gera enn betur. Það er ávallt markmið okkar í þessari stjórn – að finna leiðir til að gera betur!

Fiskifélag Íslands 66

Félagsmál

Slysavarnafélagið Landsbjörg óskar Landhelgisgæslu Íslands til hamingju með varðskipið Þór. Megi gæfan fylgja skipi og áhöfn þess alla tíð, sæfarendum við Íslandsstrendur til heilla. Með komu varðskipsins Þórs verða kaflaskipti í öryggismálum sjómanna og vöktun íslenska hafsvæðisins, hvort sem er á sviði auðlindagæslu, fiskveiðieftirlits, löggæslu eða leitar eða björgunar. Varðskipið er sérstaklega hannað með þarfir Íslendinga og framtíðaráskoranir á Norður-Atlantshafi í huga og verður varðskipið öflugur hlekkur í keðju björgunaraðila á Norður-Atlantshafi og stóreykur möguleika Landhelgisgæslunnar á hafinu. Viðbragðsgeta vegna björgunar stærri skipa gjörbreytist við komu varðskipsins en einnig má nefna öflugan mengunarhreinsi-, slökkvi-, og fjölgeislabúnað sem notaður er við leit og rannsóknir neðansjávar. Einnig er um borð öflugur eftirlitsbúnaður sem sameinast í stjórnstöð sem staðsett er í miðri brúnni. Getur skipið t.d. verið færanleg stjórnstöð í neyðaraðgerðum og tengt björgunaraðila við samhæfingarstöð almannavarna þó svo að allt venjulegt fjarskiptasamband liggi niðri. Einnig getur skipið tekið stórtækan björgunarbúnað og fjölda manns um borð. Mengunarhreinsibúnaður skipsins er hliðstæður búnaði norska varðskipsins Harstad sem kom til Íslands sumarið 2009. Varðskipið Þór er 93,80 m að lengd, 16 m breitt og með 120 tonna dráttargetu. Til samanburðar má nefna að varðskipin Ægir og Týr eru 71,15 metrar að lengd, 10 metra breið og með um 56 tonna dráttargetu. Smíði varðskipsins hófst þann 16. október 2007 og var Þór afhentur í Chile þann 23. september sl. Af www.lgh.is Félagsmál

Skjöldurinn og áttavitinn – viðurkenningar SL Á landsþingi Slysavarnafélagsins Landsbjargar á Hellu í maí sl. fengu einstaklingar og fyrirtæki viðurkenningar frá félaginu. Skjöldurinn, heiðursmerki SL, var afhentur í annað skipti en hann er æðsta viðurkenning félagsins og veitist einstaklingum fyrir sérlega fórnfúst starf í þágu þess. Að þessu sinni fengu hann eftirtaldir aðilar:

Lárus Ásgeirsson, forstjóri Sjóvár.

Jón Hermannsson, Sigurður Harðarson og Valur Haraldsson.

Þórhallur Ólafsson, framkvæmdastjóri Neyðarlínunnar.

Kristbjörn Óli Guðmundsson, Jón Gunnarsson og Sigurgeir Guðmundsson. Fyrir forystustörf í þágu félagsins, m.a. við sameiningu Slysavarnafélags Íslands og Landsbjargar og sem formaður, varaformaður og framkvæmdastjóri SL: Jón Gunnarsson Fyrir forystustörf í þágu félagsins, m.a við sameiningu Slysavarnafélags Íslands og Landsbjargar og sem fyrsti framkvæmdastjóri SL: Kristbjörn Óli Guðmundsson Fyrir frumkvöðlastarf við notkun á sporhundum til leitar að týndu fólki: Snorri Magnússon 68

Félagsmál

Fyrir óeigingjarnt brautryðjendastarf við uppbyggingu og rekstur VHF fjarskiptakerfis björgunarsveita: Jón Hermannson Sigurður Harðarson Valur Haraldsson Áttavitinn er ný viðurkenning innan félagsins. Hann er veittur til þeirra fyrirtækja og stofnana sem hafa stutt við starf Slysavarnafélagsins Landsbjargar í gegnum tíðina. Slíkur stuðningur er félaginu ómetanlegur og öllu starfinu til framdráttar. Við teljum að þau fyrirtæki sem hafa starfað með okkur séu þannig

að leggja lóð sitt á vogarskálar leitar, björgunar og slysavarna í landinu. Tillögur um úthlutun Áttavitans voru lagðar fyrir stjórn félagsins og samþykkti hún að veita Sjóvá og Neyðarlínunni þessa viðurkenningu í ár. Sjóvá hefur verið einn að aðal styrktaraðilum félagsins í allmörg ár og boðið einingum og félaginu tryggingar á afar hagstæðum kjörum. Afar mikilvægt er að fólkið okkar sé vel tryggt í sínum störfum, enda er það oft að vinna í hættulegum aðstæðum og eins og við öll vitum gera slysin ekki boð á undan sér. Neyðarlínan er annað fyrirtæki sem á lof skilið. Slysavarnafélagið Landsbjörg hefur átt við hana mikið og gott samstarf og stuðningur Neyðarlínunnar við félagið hefur verið öflugur á undanaförnum árum. Þar má m.a. nefna gott og farsælt samstarf við uppbyggingu á neyðarfjarskiptum viðbragðsaðila.

Smælki Landsbjörg - landssamband björgunarsveita Þann 28. september sl. voru 20 ár liðin frá stofnfundi Landsbjargar, landssambands björgunarsveita. Stofnfundurinn var haldinn á Akureyri laugardaginn 28. september 1991. Landsbjörg, landssamband björgunarsveita, varð til við sameiningu Landssambands flugbjörgunarsveita (LFBS) og Landssambands hjálparsveita skáta (LHS). Á stofnfundinn mættu fulltrúar 30 björgunar- og hjálparsveita, samtals um 700 félagar auk 100 gesta, þar á meðal forseti Íslands, biskup Íslands og dómsmálaráðherra. Þeir sem kosnir voru í fyrstu stjórn landssambandsins komu saman miðvikudaginn 5. október sl. til kvöldverðar og minntust þessa viðburðar. Menn rifjuðu upp aðdragandann að stofnun Landsbjargar, landssambands björgunarsveita, vinnuna við undirbúning stofnfundarins og starfið fyrstu árin. Glatt var á hjalla og margar sögur sagðar af eftirminnilegum atriðum. Allir níu sem sátu í fyrstu stjórn Landsbjargar mættu svo og fyrsti framkvæmdastjóri sambandsins.

Fremri röð: Jón Gunnarsson, Ólafur Proppé, Ingvar Valdimarsson og Páll Árnason. Aftari röð: Arnfinnur U. Jónsson, Gunnar Bragason, Bjarni Axelsson, Aðalsteinn Leifsson, Bjarni Sighvatsson og Björn Hermannsson

Eftirtaldir aðilar styðja við bakið á Slysavarnafélaginu Landsbjörg A. Wendel Umb. & heildverslun www.wendel.is Afl starfsgreinafélag www.asa.is

Endurskoðun Vestfjarða ehf Daglegt brauð daglegtbraud@simnet.is

Fiskmarkaður Bolungarvíkur og Suðureyrar www.fmbs.is Fiskmarkaður Hólmavíkur ehf.

Dalvíkurhafnir DalvíkÁrskógsströnd- Hauganes www.dalvik.is

Fiskmarkaðurinn Patreksfirði fiskmarkadur@simnet.is

Blikksmiðjan Vík ehf

Farmanna- og fiskimannasamband Íslands

Fiskmarkaður Siglufjarðar ehf fmsi@fiskmarkadur.is

Bolungavíkurhöfn www.bolungarvik.is

Félag Skipstjórnarmanna www.skipstjorn.is

Fiskmarkaður Austurlands hf. fmaust@simnet.is

Brunavarnir Suðurnesja

Fisk Seafood www.fisk.is

Fiskvinnslan Íslandssaga

Alþýðusamband Íslands Baader Island ehf

Eldvarnir ehf.

Félagsmál

Eftirtaldir aðilar styðja við bakið á Slysavarnafélaginu Landsbjörg Fjölnir ehf

Gúmmísteypa Þ.Lárussonar

Frár ehf. frar@simnet.is

Gullberg ehf

Freydís sf. www.freydis.is G. Skúlason vélaverkstæði Gjögur hf. Grundarfjarðarbær www.grundarfjordur.is Grundarfjarðarhöfn www.grundarfjordur.is 70

Félagsmál

Hafbáran ehf. Patreksfirði Hafnarfjarðarhöfn www. hafnarfjardarhofn.is Hafnarskrifstofa Snæfellsbæjar Hafnarsjóður Skagafjarðar www.skagafjordur.is

Hafnarsjóður Þorlákshafnar www.olfus.is

Hita- og vatnsveita Mosfellsbæjar www.mos.is Hjallasandur ehf. Hjálmar ehf. Hlaðbær-Colas hf. www.colas.is Hraðfrystihúsið Gunnvör hf. Ísblikk ehf. isblikk@simnet.is Ísfélag Vestmannaeyja hf. www.isfelag.is

Smælki

Nýir stjórnarmenn

Nýir starfsmenn á skrifstofu Einar Eysteinsson leysir af starfsmann Björgunarskóla sem er í barneignarleyfi. Hann heldur utan um fjarnám skólans í leitartækni en undanfarin misseri hefur hann kennt leitartækni og rötun. Meðfram störfum sínum hjá félaginu er Einar í fjarnámi í kennaradeild Háskóla Íslands. Hann er meðlimur í Hjálparsveit skáta í Kópavogi.

Dagbjartur Brynjarsson hefur tekið við starfi skólastjóra Björgunarskólans og mun hann gegna því næsta árið í fjarveru Sigurðar Ó. Sigurðssonar. Dagbjartur hefur starfað með Björgunarsveit Hafnarfjarðar síðan 1989. Þá var hann einn af stjórnendum ÍA á árunum 2009-2011. Hann hefur verið í svæðisstjórn á svæði 1 sl. tíu ár ásamt því að hafa verið í landsstjórn björgunarsveita síðan 2008. Dagbjartur hefur verið yfirleiðbeinandi í aðgerðarmálum hjá skólanum undanfarin fimm ár. Þá hefur hann starfað sem verkefnastjóri hjá Mílu ehf. frá stofnun þess árið 2007 og tók sér árs leyfi frá störfum til að leysa Sigurð af á meðan að hann er í námi.

Passaðu vel uppá rafgeyminn í vetur.

Guðjón Guðmundsson er rafvirkjameistari frá Eyrarbakka. Hann hóf störf í Björgunarsveitinni Björg á Eyrarbakka árið 1987 og hefur verið formaður þar frá árinu 1991. Einnig var hann varaumdæmisstjóri Slysavarnafélags Íslands og sat í almannavarnanefnd Eyrabakkahrepps á árunum 1994-1998. Hann er í stjórn Sólvalla, dvalarheimilis aldraðra, var varamaður í skólanefnd Árborgar 20062010 og í framkvæmda- og veitunefnd sveitarfélagsins árið 2010. Hann er nú stjórnarformaður Árvirkjans. Jón Svanberg Hjartarson er í Björgunarsveitinni Sæbjörgu á Flateyri. Þar hefur hann starfað frá árinu 1986 og var í stjórn frá 1989 og formaður 1996-2002. Hann var lögreglumaður, lögregluvarðstjóri og sat í stjórn Lögreglufélags Vestfjarða 1996-2007 auk þess sem hann var í vara- og aðalstjórn Landssambands lögreglumanna 2002-2008. Hann er nú framkvæmdastjóri Hvíldarkletts ehf. á Flateyri. Páll Ágúst Ásgeirsson var kosinn í stjórn SL á landsþingi 2011 á Hellu. Páll Ágúst hefur starfað með Hjálparsveit skáta Reykjavík síðan 1978 og starfar nú með sleðaflokki sveitarinnar. Hann sat í nefnd um skiptingu fjármagns hjá SL árin 2007-2011. Áður sat hann í stjórn HSSR árin 1997-2004, þar af sem gjaldkeri árin 1998-2006. Einnig sat hann í stjórn Skátabúðarinnar 1996-1999 og í flugeldanefnd HSSR 1995-2003. Páll Ágúst er vélaverkfræðingur að mennt og starfar hjá Varma & vélaverk ehf. í Hafnarfirði.

Þjónustumerki eininga Slysavarnafélagið Landsbjörg hefur látið útbúa merki er einingar félagsins geta veitt meðlimum sínum í viðurkenningarskyni fyrir störf þeirra að slysavarna- og björgunarmálum. Þær einingar er hyggjast afhenda slík merki skulu senda tillögu um veitingu merkisins til skrifstofu SL a.m.k. tveimur mánuðum fyrir aðalfund deildar/sveitar enda skal afhenda merkið á aðalfundi. Tillagan er lögð fyrir stjórn félagsins til samþykktar og í framhaldinu er merkið sent einingu til afhendingar. Koma þarf fram í tillögunni hverjar ástæður veitingarinnar eru og upplýsingar um starfsferil viðkomandi. Félagsmál

Eftirtaldir aðilar styðja við bakið á Slysavarnafélaginu Landsbjörg Jeppaþjónustan Breytir ehf. www.breytir.is

Sigurbjörn sf. sibjehf@simnet.is

Tækniþjónusta Vestfjarða ehf. sveinn@tvest.is

Klúka ehf

Sigurður Ólafsson ehf. olibjorn@eldhorn.is

Valberg ehf valbergehf@simnet.is

Sjómanna-/vélstjórafélag Grindavíkur

Verkalýðsfélagið Hlíf

Kristinn J. Friðþjófsson ehf. Listmunasala Fold www.myndlist.is

Verkís

Sjómannafélag Eyjafjarðar www.sjoey.is

Verslunarmannafélag Suðurnesja

Pétursey

Sjómannafélagið Jötunn, Vestmannaeyjum

Vestmannaeyjahöfn www.vestmannaeyjar.is

Reykjanesbær www.reykjanesbaer.is

Sjómannasamband Íslands www.ssi.is

Vesturbyggð www.vesturbyggd.is

Reykjaneshöfn

Skiltagerðin ehf Ólafsfirði

Samvinnufélag útgerðarmanna www.veidiflugan.is www.Fjardasport.is

Slökkvilið höfuðborgarsvæðisins www.shs.is

Viðlagatrygging Íslands www.vidlagatrygging.is

Miðstöð ehf. midstod@isl.is

Segull ehf. Seyðisfjarðarkaupstaður www.seydisfjordur.is Siglufjarðardeild RKÍ

VR www.vr.is

Stegla ehf. www.eyruni.is

VSO Ráðgjöf ehf.

Steinunn ehf.

Vörður tryggingar www.vordur.is

Súðavíkurhöfn

Þórsberg ehf.

Sveitarfélagið Garður www.svgardur.is

Þórsnes

Ferðafélag Íslands

Fjölbreytt starFsemi í yFir 80 ár

www.fi.is

Ferðafélag Íslands er áhugamannafélag sem hefur það markmið að hvetja landsmenn til að ferðast og fræðast um landið. Áhugi á gönguferðum, fjallgöngum og útiveru hefur aldrei verið meiri og er mikið líf og fjör í starfseminni. Ferðafélagið leggur sig fram við að mæta þörfum breiðs hóps með miklu úrvali ferða. Í ferðaflóru félagsins er að finna allt frá söguferðum um grösugar sveitir til erfiðra jöklaferða. Í ferðaáætlun félagsins geta flestir fundið eitthvað við sitt hæfi. Á 82 árum hefur Ferðafélagið efnt til meira en 8.500 ferða með yfir 200.000 þátttakendum. Það eru allir velkomnir í Ferðafélagið og njóta félagsmenn sérkjara, bæði í ferðum, skálum og í fjölda verslana. Auk þess fá allir félagsmenn árbókina senda heim á hverju ári og er það hluti af árgjaldinu. Árbókin er einstæður bókaflokkur um land og náttúru. Auk árbókanna hefur Ferðafélag Íslands staðið að útgáfu handhægra fræðslu- og upplýsingarita um ferðamál, þjóðfræði og sögu landshluta. Félagsstarfið hefur í gegnum tíðina einkennst af miklu sjálfboðastarfi. Félagar hafa unnið að byggingaframkvæmdum, farið vinnuferðir í skála eða í frágangsferðir, stikað og unnið að uppbyggingu gönguleiða, unnið við brúargerð og margt fleira. Í staðinn hafa þeir fengið fríar ferðir, fæði og félagsskap. Félagið hefur unnið markvisst að samgöngubótum, lagt akvegi og brúað ár. Það hefur haft samstarf við sveitarfélög um landgræðslu, náttúruvernd og uppbyggingu svæða eins og t.d. í Landmannalaugum, á Þórsmörk og Emstrum. Sæluhús Ferðafélags Íslands og deilda félagsins úti um land eru þægilegir áningarstaðir á ferðalagi um óbyggðir Íslands. Þau eru á 37 stöðum víðsvegar um landið og getur allur almenningur nýtt þau óháð aðild að félaginu.

Félagsmál

Eftirtaldir aðilar styðja við bakið á Slysavarnafélaginu Landsbjörg

Rétt gleraugu fyrir allar aðstæður

www.oddihf.is

www.lvf.is

H V Í TA H Ú S I Ð / S Í A - 1 0 - 0 3 3 8

Einstök upplifun

Vetrarvörurnar eru komnar ZO•ON Kringlunni ZO•ON Bankastræti Útilíf Kringlunni Útilíf Smáralind Útilíf Glæsibæ Útilíf Holtagörðum Axel Ó. Vestmannaeyjum

Sportbær Selfossi Ozone Akranesi Olíufélag útvegsmanna Ísafirði Skagfirðingabúð Sauðárkróki Sportver Akureyri Skóbúð Húsavíkur Húsavík Fjarðarsport Neskaupstað

Veiðiflugan Reyðarfirði Sport X Höfn í Hornafirði Verslunin Skógar Egilsstöðum Músik og Sport Hafnarfirði Ísbjörninn Laugavegi K-sport Keflavík Sæferðir Stykkishólmi

SNÆFELL Einstaklega skjólgóð hetta sem fylgir hreyfingum höfuðsins án þess að hindra hliðarsýn.

Stillanleg dragbönd umhverfis andlit og aftur fyrir hettu.

Gott skyggni á hettu sem ver andlit gegn rigningu.

Tveggja sleða vatnsheldur rennilás að framanverðu.

Saumlausar axlir.

Andar einstaklega vel og er með loftflæði í báðar áttir.

Sérmótað snið á ermum og olnbogum sem kemur í veg fyrir að þær dragist upp við notkun.

Teygist fyrir aukna hreyfigetu.

Lítill vasi á ermi.

201 I F A H GS

VINNIN

Stillanleg dragbönd í faldi.

10.000 mm vatnsheldni. 99,9% vindþéttur en hleypir 0,1% af vindi í gegn til þess að mynda hringrás lofts.

Höfuðborgarsvæðið: Bankastræti 5, Faxafen 12, Kringlan, Smáralind og Miðhraun 11 Akureyri: Glerártorg

www.66north.is

Klæddu þig vel