ຜົນກະທົບຂອງສຸຂາພິບານຕໍ່ເສດຖະກິດຢູ່ ສປປ ລາວ

ບດ ົ ລາຍງານການວໄ ິ ຈ ພດ ຶ ສະພາ2009

ຜົນກະທົບຂອງສຸຂາພິບານ ຕ່ໍເສດຖະກິດ ຢູ່ ສປປ ລາວ

ການສຶກສາໄດ້ຈັດຕ້ັງປະຕິບັດຢໃ ູ່ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູເຈຍ, ອິນໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີລິບປິນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕແ ້ ນວຄວາມຄິດລິເລ່ີມ ການສຶກສາຜົນກະທົບ ສຸຂາພິບານຕ່ໍເສດຖະກິດ (ຜສສ)

ທະນາຄານໂລກ ອງົການນຳ ້ ແລະ ອະນາໄມ ອາຊຕ ີ າເວນ ັ ອອກ ແລະ ປາຊຟ ີ ກ ິ (WSP-EAP) ຫອ ້ ງການທະນາຄານໂລກ ປະຈຳຢູ່ ຈາກາຕາ ້ ທີ່ Indonesia Stock Exchange Building Tower II/13 th Fl. Jl. Jend. Sudirman Kav. 52-53 ຈາກາຕາ ້ 12190 ອີນໂດເນເຊຍ Tel: (62-21) 5299-3003 Fax: (62-21) 5299-3004 ຈດ ັ ພມ ິ ໃນປີ 2009 ເອກະສານສະບບ ັ ນແ ້ີ ມນ ່ ຜນ ົ ງານຂອງພະນກ ັ ງານທະນາຄານສາກນ ົ ເພອ ່ື ການຟນ ້ື ຟູ ແລະ ພດ ັ ທະນາ/ທະນາຄານ ໂລກ. ຜນ ົ , ການຕຄ ີ ວາມໝາຍ ແລະ ຂສ ້ໍ ະຫລບ ຸ ໃນເອກະສານສະບບ ັ ນ້ີ ອາດບໄ ່ໍ ດ້ ສະທອ ້ ນເຖງິຄຳເຫນ ັ ຂອງຄະນະ ທະນາຄານໂລກ ຫລື ບນ ັ ດາລດ ັ ຖະບານທຕ ່ີ າງຫນາ ້ . ທະນາຄານໂລກ ບ່ໍຮບ ັ ປະກນ ັ ຄວາມຖກ ື ຕອ ້ ງຊດ ັ ເຈນຂອງ ຂມ ້ໍ ນ ູ ໃນເອກະສານສະບບ ັ ນ.້ີ ເສນ ້ັ ຂດ ີ ຊາຍແດນ ,ສ,ີ ຊ່ື ແລະ ຂມ ້ໍ ນ ູ ອນ ່ື ໆ ທສ ່ີ ະເຫນໃ ີ ນແຜນທຂ ່ີ ອງ ເອກະສານສະບບ ັ ນບ ້ີ ໄ ່ໍ ດສ ້ ະທອ ້ ນ ເຖງິການກຳນດ ົ ຂອງທະນາຄານ ໂລກ ກຽ່ວກບ ັ ຖານະດາ ້ ນກດ ົ ໝາຍຂອງເຂດແດນໃດໜງ່ື ຫລື ການຢງ້ັຢນ ື ຫລື ຮບ ັ ຮອງເອາ ົ ເສນ ້ັ ຊາຍແດນດງ່ັກາ ່ ວ.

ບົດລາຍງານການວິໄຈ ພຶດສະພາ2009

ຜົນກະທົບຂອງສຸຂາພິບານ ຕໍ່ເສດຖະກິດ ຢູ່ ສປປ ລາວ

ການສຶກສາໄດ້ຈັດຕັ້ງປະຕິບັດຢູ່ໃນ 5 ປະເທດ: ກຳປູເຈຍ, ອິນໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີລິບປິນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ແນວຄວາມຄິດລິເລີ່ມ ການສຶກສາຜົນກະທົບ ສຸຂາພິບານຕໍ່ເສດຖະກິດ (ຜສສ)

ບົດສະຫລຸບຫຍໍ້

ບົດສະຫລຸບຫຍໍ້ ໃນປີ 2005, ອັດຕາສ່ວນການເຂົ້າເຖີງສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຢູ່ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນ ລາວ (ສປປ ລາວ) ແມ່ນ 48%, ແຕ່ຖ້າທຽບໃສ່ບັນດາລະດັບອັດຕາສ່ວນສະເລ່ຍ ຂອງບັນດາປະເທດອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ (67%) ແມ່ນຍັງຕ່ຳຢູ່ສົມຄວນ. ທີ່ຜ່ານມາ, ອັດ ຕາສ່ວນການເຂົ້າເຖີງສຸຂາພິບານໃນທົ່ວປະເທດ ແມ່ນເພີ່ມຂຶ້ນຢ່າງກະໂດດຂັ້ນຈາກ 11% ໃນປີ 1990 ມາເປັນ 48% ໃນປີ 20051 , ອັດຕາສ່ວນ ການເຂົ້າເຖີງສຸຂາພິບານນີ້ ລວມມີການເຂົ້າເຖີງສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ແລະ ຍັງບໍ່ທັນໄດ້ມາດຕະຖານ2. ຖ້າວ່າທ່າແຮງການເພີ່ມຂື້ນ ຂອງອັດຕາສ່ວນດັ່ງກ່າວຫາກຢູ່ໃນລະດັບນີ້, ສປປ ລາວ ຈະສາມາດບັນລຸເປົ້າໝາຍສະຫັດສະວັດແຫ່ງການພັດທະນາ (MDGs) ທີ່ໄດ້ກຳນົດໄວ້ ວ່າ: ການເຂົ້າເຖີງສຸຂາພິບານໃຫ້ໄດ້ສູງເຖີງ 70% ໃນປີ 2015 ແລະ ໃຫ້ໄດ້ 80% ໃນປີ 2020. ການສຶກສານີ້ ຊື່ງເປັນການສຶກສາຄັ້ງທຳອິດ ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ປະຊາຊົນລາວຈຳນວນຫລາຍຄົວເຮືອນມີການດຳລົງຊີວິດທີ່ຍັງຂາດສຸຂາພິບານ ທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຊຶ່ງເປັນສາຍເຫດໃຫ້ເກີດມີການສູນເສຍທາງດ້ານການເງິນ ແລະ ເສດຖະກິດ, ນອກນັ້ນມັນຍັງສ້າງຜົນກະທົບອັນໃຫຍ່ຫລວງ ຕໍ່ເສດຖະກິດແຫ່ງຊາດ ບໍ່ວ່າທັງພາກລັດ ກໍ່ຄື ພາກສ່ວນເອກະຊົນ ແລະ ຫົວໜ່ວຍທຸລະກິດຕ່າງໆພາຍໃນປະເທດ. ຜົນຂອງການສຶກສາຄັ້ງນີ້ຍັງໄດ້ ສ່ອງແສງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມຕ້ອງການໃຫ້ມີການເພີ້ມທະວີລະດັບການລົງທຶນໃຫ້ຫລາຍຂຶ້ນກວ່າເກົ່າ ເຂົ້າໃນຂະແໜງການກໍ່ສ້າງພື້ນຖານໂຄງລ່າງ ລະບົບນ້ຳປະປາ ແລະ ສຸຂາພິບານ ແລະ ການປຸກລະດົມໃຫ້ປະຊາຊົນມີພຶດຕິກຳໃນການຮັກສາອະນາໄມທີ່ີດີກວ່າເກົ່າ. ຍີ່ງໄປກວ່ານັ້ນ ຜົນຂອງ ການສຶກສານີ້ຖືວ່າຍັງຈະສ້າງປະໂຫຍດໃຫ້ແກ່ຜູ້ຮັບຜິດຊອບໃນການວາງນະໂຍບາຍ, ບັນດາອົງການໃຫ້ການຊ່ວຍເຫລືອຕ່າງໆ, ອຳນາດການ ປົກຄອງທ້ອງຖິ່ນກໍ່ຄື ອົງການຈັດຕັ້ງມະຫາຊົນ ເປັນຕົ້ນ ແມ່ນສະຫະພັນແມ່ຍິງ ແລະ ຊາວໜຸ່ມປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ. ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຈະສົ່ງຜົນກະທົບຫລາຍດ້ານ ເປັນຕັ້ນແມ່ນ: ສຸຂະພາບ, ນ້ຳ, ການນຳໃຊ້ເວລາ ແລະ ການທ່ອງ ທ່ຽວ. ຍ້ອນຜົນກະທົບເຫລົ່ານີ້ ມີຄວາມສຳຄັນໃນລະດັບປະເທດ, ສະນັ້ນຜົນກະທົບແຕ່ລະດ້ານ ຈະໄດ້ຖືກນຳສະເໜີໃນບົດສຶກສານີ້. ຂໍ້ມູນທີ່ ໃຊ້ໃນບົດສຶກສານີ້ ແມ່ນໄດ້ມາຈາກການສຳຫລວດ ແລະ ສະຖິຕິຢູ່ຂັ້ນແຂວງ ແລະ ຂັ້ນສູນກາງ, ບົດສຶກສາຄົ້ນຄວ້າຍ່ອຍຕ່າງໆ ແລະ ການປຶກສາ ຫາລືກັບບັນດານັກຊ່ຽວຊານຫລາຍທ່ານ. ໃນປີ 2006, ຜົນຂອງການສຶກສາຜົນກະທົບຂອງສຸຂາພິບານຕໍ່ກັບເສດຖະກິດ ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ສປປ ລາວ ຕ້ອງສູນເສຍງົບປະມານ 1.9 ພັນ ຕື້ກີບ (193 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ) ຫລື ປະມານ 5,6% ຂອງມູນຄ່າ ລວມຍອດຜະລິດຕະພັນພາຍໃນ (GDP) ຍ້ອນສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ຮູບ ກ ສະແດງເຖິງມູນຄ່າການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດຈາກຜົນກະທົບໃນແຕ່ລະດ້ານ. ຜົນກະທົບຕໍ່ເສດຖະກິດໂດຍ ທຽບຖານແມ່ນປະມານ 690 ລ້ານໂດລາສາກົນ (ID) ຊຶ່ງລາຄາສະເລ່ຍແມ່ນຢູ່ໃນລະດັບ 28% ຂອງສະຫະລັດອາເມລິກາ (ລາຄາສົມທຽບແມ່ນ ອີງໃສ່ອັດຕາແລກປ່ຽນຂອງຕະຫລາດ). ຕາມການຄາດຄະເນຂອງບົດສຶກສານີ້ ເຫັນວ່າຜົນກະທົບທາງດ້ານສຸຂະພາບ ເມື່ອຄິດໄລ່ເປັນອັດຕາສ່ວນແມ່ນກວມເອົາເຖິງ 60% ຂອງ ມູນຄ່າ ການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດທັງໝົດ, ຖັດຈາກນັ້ນ ແມ່ນການເຂົ້າເຖິງນ້ຳດື່ມທີ່ສະອາດ 18%, ການໃຊ້ເວລາໃນການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານບໍ່ ໄດ້ມາດຕະຖານ 13% ແລະ ການທ່ອງທ່ຽວ 9%. ຜົນກະທົບໃນແຕ່ລະດ້ານນີ້ຈະກໍ່ໃຫ້ເກີດຄ່າສີ້ນເປື່ອງທາງດ້ານທາງເສດຖະກິດຂອງປະຊາຊົນ ລາວໂດຍທາງກົງ ແລະ ທາງອ້ອມ ຫລື ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທີ່ບໍ່ສາມາດຄິດໄລ່ເປັນມູນຄ່າທາງດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ການເງິນໄດ້, ເປັນຕົ້ນແມ່ນມູນຄ່າ ການສູນເສຍທີ່ເກີດຈາກການໃຊ້ຈ່າຍ ເພື່ອການບໍລິການດ້ານສຸຂະພາບ, ການເຂົ້າເຖິງນ້ຳປະປາ ຫລື ການສູນເສຍລາຍຮັບ ຍ້ອນສຸຂະພາບບໍ່ແຂງ ແຮງ. ໃນແຕ່ລະປີ ຈະມີປະຊາຊົນປະມານ 3 ລ້ານຄົນເປັນຢ່າງໜ້ອຍ ທີ່ຕິດເຊື້ອພະຍາດ ແລະ ອີກ 6.000 ຄົນເສຍຊີວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ ທີ່ມີສາຍ ເຫດມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ເມື່ອຄິດໄລ່ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທາງດ້ານເສດຖະກິດແລ້ວ ແມ່ນຈະຫລາຍກວ່າ 1,1 ພັນ ຕື້ກີບ (115 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ) ຕໍ່ປີ. ນອກຈາກນັ້ນ, ສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານຍັງເປັນສາເຫດສຳຄັນ ເຮັດໃຫ້ແຫລ່ງນ້ຳເກີດມີມົນລະ ພິດ, ເຮັດໃຫ້ຫລາຍໆຄົວເຮືອນມີຄ່າສີ້ນເປື່ອງເພີ່ມຂຶ້ນ ໃນການເຂົ້າເຖິງນ້ຳທີ່ສະອາດ ແລະ ປອດໄພ. ໃນນີ້, ຄ່າສີ້ນເປື່ອງ ທາງດ້ານເສດຖະກິດ ໃນແຕ່ລະປີ ທີ່ເນື່ອງມາຈາກມົນລະພິດທາງນ້ຳ ຍ້ອນສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ແມ່ນສູງກວ່າ 350 ຕື້ກີບ (35 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ), ຕົວ ເລກນີ້ ບໍ່ໄດ້ກວມເອົາຄ່າໃຊ້ຈ່າຍຕ່າງໆ ທີ່ຕ້ອງສູນເສຍໄປເພື່ອການເຂົ້າເຖິງນ້ຳສະອາດ ທີ່ຈຳເປັນຕ້ອງນຳໃຊ້ເຂົ້າໃນກິດຈະການອື່ນໆ ເຊັ່ນ: ການ ນຳໃຊ້ນ້ຳເຂົ້າໃນວຽກງານ ການຜະລິດກະສິກຳ ແລະ ການປະມົງ. ເມື່ອຄິດໄລ່ສະເລ່ຍເວລາທີ່ໃຊ້ໃນການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ແມ່ນຕົກເປັນມູນຄ່າ 250 ຕື້ກີບ (25 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ) ຕໍ່ປີ ແລະ ການສູນເສຍດ້ານການທ່ອງທ່ຽວ ແມ່ນຫລາຍກວ່າ 150 ຕື້ກີບ (17 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ) ຕໍ່ປີ.

1 2

ອີງຕາມຜົນການສຳຫລວດສຸຂະພາບ ແມ່ ແລະ ເດັກ (MICS III) 2006, ອັດຕາສ່ວນກວມຂອງສຸຂະພິບານທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຢູ່ ສປປ ລາວ ແມ່ນ 45%. ການສຳຫລວດປະຊາກອນ ແລະ ທີ່ຢູ່ອາໄສ ຢູ່ ສປປ ລາວ ປີ 1995 ແລະ 2005. ການສຳຫລວດດັ່ງກ່າວ ແມ່ນສະແດງໃຫ້ເຫັນອັດຕາສ່ວນກວມຂອງສຸຂະພິ ບານໂດຍລວມ ແລະ ບໍ່ໄດ້ຈຳແນກ ລະຫວ່າງ ສຸຂະພິບານທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ແລະ ບໍ່ທັນໄດ້ມາດຕະຖານ.

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

1

ບົດສະຫລຸບຫຍໍ້

ມູນຄ່າການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດ (ຕື້ກີບ)

ຮູບ ກ. ຜົນກະທົບທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຍ້ອນສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ (2006) 2,500 2,000 1,500 1,000 500 0

ສຸຂະພາບ

ນ້ຳ

ສະຫວັດດີການອື່ນໆ ການທ່ອງທ່ຽວ (ເວລາທີ່ໃຊ້ໃນການເຂົ້າເຖິງ)

ມູນຄ່າທັງໝົດ

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທາງດ້ານສຸຂະພາບທີ່ບໍ່ສາມາດຫລຸດຜ່ອນໄດ້ໂດຍການເຂົ້າເຖິງສຸຂາທິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນບົດສຶກສານີ້.

ອີງຕາມບົດຮຽນຈາກຫຼາຍປະເທດໃນທົ່ວໂລກ, ເຮົາສາມາດຄາດຄະເນໄດ້ວ່າ ການປັບປຸງສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມໃຫ້ໄດ້ມາດຕະຖານຈະສາ ມາດຫລຸດຜ່ອນຜົນກະທົບດ້ານຕ່າງໆທີ່ໄດ້ສະແດງຢູ່ໃນຮູບ ກ ໄດ້, ຍົກເວັ້ນຜົນກະທົບທາງດ້ານສຸຂະພາບ, ຊຶ່ງສາມາດຫລຸດຜ່ອນລົງ ໄດ້ເຖິງ 45% ໂດຍການປະຕິບັດ ສຸຂາພິບານຂັ້ນພື້ນຖານ ແລະ ການປັບປຸງອະນາໄມເທົ່ານັ້ນ . ຢູ່ ສປປ ລາວ, ອີງຕາມຮູບ ກ, ມູນຄ່າສີ້ນເປື່ອງທີ່ສາມາດຫຼີກ ລ້ຽງໄດ້ນີ້ ແມ່ນສະແດງໃຫ້ເຫັນ ຢູ່ໃນພື້ນທີ່ດ້ານລຸ່ມຂອງເສັ້ນສະແດງ ìສຸຂະພາບî ແລະ ເສັ້ນສະແດງ ìມູນຄ່າທັງໝົດî. ສະນັ້ນ, ຖ້າຫາກມີການ ປັບປຸງສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມໃຫ້ໄດ້ມາດຕະຖານຢູ່ໃນທົ່ວປະເທດແລ້ວ ກໍ່ຈະສາມາດຫລີກລ້ຽງມູນຄ່າການສູນເສຍ ທາງດ້ານເສດຖະກິດທັງ ໝົດ 1,9 ພັນຕື້ກີບ (193 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ) ໄດ້ 1,3 ພັນຕື້ກີບ. ການສຶກສານີ້ບໍ່ສາມາດກວມເອົາຜົນກະທົບດ້ານອື່ນໆຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ເນື່ອງຈາກບໍ່ມີຂໍ້ມູນພຽງພໍ, ເຖິງແມ່ນ ວ່າຜົນກະທົບເຫລົ່ານັ້ນຈະມີອິດທິພົນ ຕໍ່ພຶດຕິກຳ ແລະ ສະຫວັດດີການໂດຍລວມຂອງປະຊາກອນກໍຕາມ. ຜົນກະທົບດ້ານອື່ນໆທີ່ບໍ່ໄດ້ກວມເອົາ ໃນການສຶກສາຄົ້ນຄ້ວາໃນຄັ້ງນີ້ ລວມມີຜົນກະທົບທາງດ້ານສຸຂະພາບ (ຕົວຢ່າງ: ແມ່ກາຝາກ), ຜົນກະທົບທາງດ້ານສະຫວັດດີການແບບນາມມະ ທຳ (ຕົວຢ່າງ: ຄວາມມັກຂອງປະຊາຊົນກ່ຽວກັບບ່ອນຖ່າຍທີ່ປອດໄພ, ສະດວກສະບາຍ ແລະ ເປັນສ່ວນຕົວ), ຜົນກະທົບຕໍ່ກັບນ້ຳຈາກການຊົມ ໃຊ້ເຂົ້າໃນວຽກງານການຜະລິດຕ່າງໆ, ຜົນກະທົບຕໍ່ກັບການປະມົງ, ຜົນກະທົບຕໍ່ກັບເນື້ອທີ່ເປົ່າຫວ່າງ ແລະ ມູນຄ່າຂອງມັນ, ຜົນກະທົບຕໍ່ກັບທຸ ລະກິດ ແລະ ການລົງທຶນໂດຍກົງຂອງຕ່າງປະເທດ. ຖ້າວ່າຜົນກະທົບດ້ານຕ່າງໆທີ່ກ່າວມານີ້ີ ຫາກຖືກບັນຈຸເຂົ້າໃນການສຶກສາຄັ້ງນີ້, ມູນຄ່າສີ້ນ ເປື່ອງທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ອາດຈະສູງກວ່າ 1,9 ພັນຕື້ກີບ ແລະ ມູນຄ່າສີ້ນເປື່ອງທີ່ສາມາດ ຫຼີກລ້ຽງໄດ້ອາດຈະສູງກວ່າ 1,3 ພັນຕື້ກີບ. ນີ້ແມ່ນການສຶກສາຄັ້ງທຳອິດຢູ່ ສປປ ລາວ ທີ່ລວບລວມເອົາຂໍ້ມູນຫລັກຖານຄ່າສີ້ນເປື່ອງທາງດ້ານເສດຖະກິດ ເກີດມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ຜົນຂອງການສຶກສາສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ມີຜົນກະທົບຢ່າງ ໃຫຍ່ຫລວງຕໍ່ການພັດທະນາເສດຖະກິດ-ສັງຄົມ ຂອງ ສປປ ລາວ ແລະ ຕໍ່ກັບຄວາມຄືບໜ້າຂອງການພັດທະນາ ເພື່ອບັນລຸເປົ້າໝາຍໃນໄລຍະສັ້ນ, ໄລຍະກາງ ແລະ ໄລຍະຍາວ. ການສຶກສານີ້ໄດ້ເນັ້ນໜັກໃສ່ການພົວພັນລະຫວ່າງ ສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ແລະ ເປົ້າໝາຍສະຫະສະ ວັດແຫ່ງການພັດທະນາ(MDGs) ເຊັ່ນ: ການຫລຸດຜ່ອນຄວາມທຸກຈົນ, ບົດບາດຍິງ-ຊາຍ, ສຸຂະພາບແມ່ ແລະ ເດັກ, ແລະ ການເຂົ້າເຖີງນ້ຳ ດື່ມນ້ຳໃຊ້ທີ່ປອດໄພ. ສະຫລຸບລວມແລ້ວ, ສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຈະມີຜົນກະທົບຕໍ່ປະຊາຊົນໝົດທຸກຄົນ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນຕໍ່ຄົວເຮືອນທີ່ມີສຸຂາພິບານບໍ່ ໄດ້ມາດຕະຖານ ຊຶ່ງສ່ວນຫລາຍຈະແມ່ນກຸ່ມຄົນຜູ້ທຸກຍາກ ແລະ ຜູ້ດ້ອຍໂອກາດ ແລະ/ຫລື ກຸ່ມຄົນທີ່ມີຄວາມສ່ຽງ. ດັ່ງນັ້ນ, ສຸຂາພິບານ ຈຶ່ງເປັນ ວຽກງານໜຶ່ງທີ່ຈະຕ້ອງໄດ້ຮັບການເອົາໃຈໃສ່ຫລາຍຂຶ້ນກວ່າເກົ່າຈາກພາກລັດ, ອົງການການຊ່ວຍເຫລືອຕ່າງໆ, ພາກສ່ວນເອກະຊົນ ແລະ ຄົວ ເຮືອນ. ພ້ອມກັນນັ້ນ, ມັນຮຽກຮ້ອງໃຫ້ເຈົ້າໜ້າທີ່ທີ່ກ່ຽວຂ້ອງດຳເນີນການຢ່າງຮີບດ່ວນ ເພື່ອສົ່ງເສີມໃຫ້​້ມີການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດ ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ແລະ ພ້ອມດຽວກັນກໍ່ພະຍາຍາມສ້າງທຸກໂອກາດໃຫ້ແກ່ບັນດາຄົວເຮືອນ ເພື່ອເສີມສ້າງຄວາມອາດສາມາດໃນການ ເຂົ້າເຖິງ ການບໍລິການດ້ານສຸຂະພິບານທີ່ເໝາະສົມ.

3

2

ການຂ້າເຊື້ອພະຍາດ ແມ່ນຕ້ອງການການອະນາໄມທີດີກວ່າìຂັ້ນພື້ນຖານî.

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ຄຳນຳ

ຄຳນຳ ການຂະຫຍາຍຕົວທາງດ້ານເສດຖະກິດໃນຊ່ວງ ປີ 2006-2007 ແມ່ນຢູ່ໃນລະດັບ 7% ຕໍ່ປີ. ຄຽງຄູ່ກັບການຂະຫຍາຍຕົວທາງດ້ານເສດຖະກິດ, ປະຊາຊົນຍາມໃດກໍ່ມີຄວາມຕ້ອງການໃນການປັບປຸງຄຸນນະພາບຊີວິດຂອງເຂົາເຈົ້າໃຫ້ດີຂຶ້ນ ໂດຍສະເພາະແມ່ນດ້ານສຸຂະພາບ, ທີ່ຢູ່ອາໄສ, ການ ເຂົ້າເຖິງການບໍລິການດ້ານສະຫວັດດີການ ແລະ ສະພາບແວດລ້ອມຂອງການດຳລົງຊີວິດໃຫ້ດີຂຶ້ນເປັນກ້າວໆ. ແຕ່ເນື່ອງຈາກລັດຖະບານ ແລະ ອົງການຊ່ວຍເຫລືອຂອງສາກົນ ມີແຜນວຽກ ແລະ ບູລິມະສິດອັນລາກຫລາຍ, ດັ່ງນັ້ນ, ບາງດ້ານຂອງການພັດທະນາຈຶ່ງໄດ້ຮັບການເອົາໃຈ ໃສ່ໃນລະດັບທີ່ຕ່າງກັນ. ສຸຂາພິບານ ເປັນວຽກໜຶ່ງຂອງການພັດທະນາທີ່ຍັງບໍ່ໄດ້ຮັບການເອົາໃຈໃສ່ເທົ່າທີ່ຄວນ. ໃນບັນດາວຽກບູລິມະສິດ ຂອງລັດຖະບານ ແລະ ຂອງຄົວ ເຮືອນ, ວຽກງານສຸຂາພິບານ ສ່ວນໃຫ່ຍຈະຖືກຈັດຢູ່ຖັນແຖວລຸ່ມສຸດຂອງບັນດາບູລິມະສິດ ແລະ ອາດຖືກປະປ່ອຍລະເລີຍຍ້ອນຄິດວ່າມັນແມ່ນ ວຽກຂອງຜູ້ໃດຜູ້ໜຶ່ງ. ວຽກງານສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ຮັບການເອົາໃຈໃສ່ນັ້ນ ອາດຖືວ່າເປັນເລື້ອງປົກກະຕິ ເພາະໃນປະຈຸບັນ ຍັງບໍ່ທັນມີຂໍ້ມູນໃດ ທີ່ສະ ແດງໃຫ້ເຫັນການພົວພັນລະຫວ່າງ ສຸຂາພິບານ ແລະ ການພັດທະນາເສດຖະກິດ. ພວກເຮົາຈຳເປັນຕ້ອງມີ​ີຫລັກຖານທີ່ໜັກແໜ້ນ ເພື່ອເຮັດໃຫ້ລັດຖະບານ ແລະ ຄົວເຮືອນ ເຫັນໄດ້ວ່າການລົງທຶນ ເຂົ້າໃນການປັບປຸງວຽກງານສຸຂາ ພິບານ ແມ່ນມີຜົນຕອບແທນຄຸ້ມຄ່າ, ເພື່ອສ້າງຄວາມເຂົ້າໃຈໃຫ້ດີກ່ວາເກົ່າກ່ຽວກັບສາຍພົວພັນລະຫວ່າງຜົນກະທົບດ້ານຕ່າງໆ ທີ່ເນື່ອງມາຈາກສຸ ຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານຕໍ່ກັບສຸຂະພາບ, ສະພາບແວດລ້ອມ, ວຽກງານສະຫວັດດີການຂອງປະຊາຊົນ ແລະ ຕໍ່ກັບຕົວຊີ້ວັດຕ່າງໆດ້ານເສດ ຖະກິດ. ເມື່ອເຫັນໄດ້ຄວາມສຳຄັນດັ່ງກ່າວ, ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ ປະຈຳພາກພື້ນອາຊີຕາເວັນອອກ ແລະ ປາຊີຟິກ (WSP-EAP) ຂອງທະນາຄານ ໂລກ ຈຶ່ງໄດ້ມີແນວຄວາມຄິດລິເລີ່ມໃນການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດການສຶກສາຄົ້ນຄວ້າ ຜົນກະທົບຂອງສຸຂາພິບານຕໍ່ເສດຖະກິດ (ຜສສ) ເພື່ອລວບລວມ ບັນດາຂໍ້ມູນທີ່ມີຢູ່ແລ້ວ ແລະ ເພື່ອເກັບກຳ ແລະ ສ້າງຂໍ້ມູນຫລັກຖານສຸຂາພິບານທາງດ້ານເສດຖະກິດ-ສັງຄົມ. ບົດລາຍງານສະບັບນີ້ແມ່ນມີຈຸດ ປະສົ່ງ ເພື່ອສະໜອງຂໍ້ມູນ ແລະ ຫລັກຖານໃຫ້ແກ່ບັນດາເຈົ້າໜ້າທີ່ທີ່ກ່ຽວຂ້ອງຢູ່ຂັ້ນຕ່າງໆ ໃນການວາງນະໂຍບາຍກ່ຽວກັບທາງເລືອກສຸຂາພິບານ ແລະ ການຈັດສັນທຶນຮອນເຂົ້າໃນວຽກງານດັ່ງກ່າວຢ່າງແທດເໝາະ. ບົດລາຍງານ ຜສສ ສະບັບນີ້ ຈະໄດ້ສຶກສາ ìຜົນກະທົບຂອງສຸຂາພິບານî ໂດຍການປະເມີນຄ່າສີ້ນເປື່ອງທາງດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ສັງຄົມທີ່ເນື່ອງ ມາຈາກສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ທີ່ມີຜົນກະທົບຕໍ່ກັບປະຊາກອນ ແລະ ເສດຖະກິດ ໃນຂົງເຂດອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໄຕ້ ພ້ອມທັງຄາດຄະ ເນຜົນປະໂຫຍດທີ່ຈະໄດ້ຮັບທາງດ້ານເສດຖະກິດ ພາຍຫຼັງທີ່ໄດ້ມີການປັບປຸງສຸຂາພິບານໃຫ້ໄດ້ມາດຕະຖານ. ຜົນການສຶກສາຈະສາມາດສະໜອງ ຂໍ້ມູນ ແລະ ຫຼັກຖານອັນໃໝ່ທີ່ເດັ່ນຊັດ ຊື່ງເປັນພື້ນຖານອັນສຳຄັນໃນການຕັດສິນບັນຫາ, ເປັນປະເດັ່ນໃຈກາງສຳລັບບັນດາຄູ່ຮ່ວມງານ ໃນການ ສືບຕໍ່ປຶກສາຫາລື ແລະ ແລກປ່ຽນຄຳຄິດຄຳເຫັນ ກ່ຽວກັບການວາງແຜນນະໂຍບາຍ ແລະ ການກຳນົດວຽກງານບູລິມະສິດ. ເພື່ອສືບຕໍ່ສະໜັບສະ ໜູນການແລກປ່ຽນຄຳຄິດຄຳເຫັນທາງດ້ານການເມືອງ, ພວກເຮົາຍັງຈະສຶບຕໍ່ການສຶກສາ ຜສສ ໃນໄລຍະສອງ ໃນຊ່ວງປີ 2009 ຊື່ງຫົວຂໍ້ຈະແມ່ນ ìທາງເລືອກສຸຂາພິບານî ຊຶ່ງການສຶກສານີ້ແມ່ນຈະໄດ້ວິເຄາະຄົ້ນຄວ້າ ກ່ຽວ ກັບປະສິດທິພາບຂອງຄ່າໃຊ້ຈ່າຍ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດຈາກການລົງທືນ ໃນທາງເລືອກສຸຂາພິບານ ແລະ ວິທີການຄຸ້ມຄອງ ຢູ່ໃນແຕ່ລະປະເທດ. ທ້າຍສຸດນີ້, ພວກເຮົາຂໍສະແດງຄວາມຂອບໃຈມາຍັງ ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມຂອງທະນາຄານໂລກ ທີ່ໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນການສຶກສາຜົນ ກະທົບຂອງສຸຂາພິບານຕໍ່ເສດຖະກິດ ໃນໄລຍະໜຶ່ງນີ້ ຢູ່ ສປປ ລາວ, ກຳປູເຈຍ, ອິນໂດເນເຊຍ, ຟີລິບປີນ ແລະ ຫວຽດນາມ. ບົດລາຍງານ ການສຶກສາສະບັບນີ້ ແມ່ນ ìການລິເລີ່ມî ຊື່ງມີການປະກອບສ່ວນຢ່າງດີຈາກຫຼາຍທ່ານ ແລະ ສະຖາບັນຫລາຍແຫ່ງ (ເບິ່ງຄຳຂອບໃຈ).

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

3

ຄຳຫຍໍ້

ຄຳຫຍໍ້ ALRI BOD EAP ESI GDP GFS HRQL ID JMP LAK LRHS MDG MICS III MOH NGO OECD TSS USD VIP VOSL WHO WSP

4

Acute lower respiratory tract infection ພະຍາດລະບົບຫາຍໃຈສ່ວນລຸ່ມອັກເສບຢ່າງຮຸນແຮງ Biochemical oxygen demand ຄວາມຕ້ອງການອົກຊີດ້ານຊີວະພາບເຄມີ East Asia and the Pacific ພາກພື້ນອາຊີຕາເວັນອອກ ແລະ ປາຊີຟິກ Economics of Sanitation Initiative ແນວຄວາມຄິດລິເລີ່ມການສຶກສາຜົນກະທົບສຸຂາພິບານຕໍ່ເສດຖະກິດ Gross domestic product ລວມຍອດຜະລິດຕະພັນພາຍໃນ Gravity fed systems ລະບົບນ້ຳລິນ HealthRelated Quality of Life ສຸຂະພາບທີ່ຕິດພັນກັບຄຸນນະພາບຊີວິດ International dollar ໂດລາສາກົນ Joint Monitoring Programme (WHO, UNICEF) ແຜນງານຕິດຕາມ-ກວດກາຮ່ວມ ລະຫວ່າງ ອົງການອະນາໄມໂລກ ແລະ ອົງການຍູນີເຊັບ Lao kip ເງີນກີບ Lao Reproductive Health Survey (latest 2005) ຜົນການສຳຫລວດສຸຂະພາບຈະເລີນພັນຢູ່ປະເທດລາວ (ຄັ້ງຫຼ້າສຸດໃນປີ 2005) Millennium Development Goals ເປົ້າໝາຍສະຫະສະວັດແຫ່ງການພັດທະນາ Multiple Indicator Cluster Survey number 3 (latest 2006) ຜົນການສຳຫລວດສຸຂະພາບແມ່ ແລະ ເດັກ ຄັ້ງທີ່ 3 (ຄັ້ງຫ້ຼາສຸດໃນ ປີ 2006) Ministry of Health ກະຊວງສາທາລະນະສຸກ Nongovernmental organization ອົງການທີ່ບໍ່ສັງກັດກັບລັດຖະບານ Organization of Economic Cooperation and Development ອົງການຮ່ວມມືດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ການພັດທະນາ Total suspended solids ຂີ້ເຫຍື້ອຄົງຄ້າງທັງຫມົດ United States dollar ໂດລາສະຫະລັດ Ventilated improved pit latrine ຂຸມວິດຖ່າຍ ທີ່ປັບປຸງ ແລະ ມີລະບົບລະບາຍອາກາດ Value of statistical life ມູນຄ່າສະຖິຕິຊີວິດ World Health Organization ອົງການອະນາໄມໂລກ Water and Sanitation Program ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ຄຳຂອບໃຈ

ຄຳຂອບໃຈ ຂໍສະແດງຄວາມຮູ້ບຸນຄຸນເປັນພິເສດຕໍ່ ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ ຢູ່ເຂດອາຊີຕາເວັນອອກ ແລະ ປາຊີຟິກ ຂອງທະນາຄານໂລກ ທີ່ໄດ້ຊີ້ນຳການ ສຶກສາຜົນກະທົບສຸຂາພິບານ ຢູ່ 5 ປະເທດ ຄື: ກຳປູເຈຍ, ອິນໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີລິບປີນ ແລະ ຫວຽດນາມ. ຂໍຂອບໃຈເປັນພິເສດຕໍ່ທຸກໆ ທ່ານ ໂດຍສະເພາະ ແມ່ນ ທີມງານ WSP ຢູ່ແຕ່ລະປະເທດ ທີ່ໄດ້ປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນບົດລາຍງານເຫຼັ້ມນີ້ ຕະຫຼອດໄລຍະສອງປີ ຂອງການດຳ ເນີນການສຶກສາ. ຂໍຂອບໃຈນຳບັນດາທ່ານທີ່ໄດ້ໃຫ້ການກວດແກ້ ການສຶກສາເຫຼັ້ມນີ້ເຖິງສອງຄັ້ງ. ຂໍຂອບໃຈເປັນພິເສດຕໍ່ ທ່ານ ກາຍ ຮັດເຕິນ (Guy Hutton), ນັກເສດຖະສາດອະວຸໂສ ດ້ານນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ ຂອງ WSP-EAP, ໃນການພັດ ທະນາແນວຄວາມຄິດ ແລະ ວິທີການໃນການລິເລິ່ມການສຶກສາ ຜສສ ພ້ອມທັງເປັນ ຜູ້ຄຸ້ມຄອງ ແລະ ປະສານງານ ກັບບັນດາ ທີມງານຂອງ WSP-EAP ຢູ່ໃນແຕ່ລະປະເທດ. ຂໍຂອບໃຈຕໍ່ການສະໜັບສະໜູນຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງ ຂອງພະນັກງານບຸກຄົນອື່ນໆ ຢູ່ໃນ WSP-EAP ພິເສດແມ່ນ ທ່ານ ອິສເບວ ແບຼກແກັຕ (Isabel Blackett) ທີ່ເປັນຫົວໜ້າທິມງານສະເພາະກິດ ຈົນເຖິງເດືອນທັນວາ 2007 ແລະ ທ່ານ ຈີມາ ຊີ (Jema Sy), ໄບຣອັນ ສະມິດ (Brian Smith), ອາລມຸດໄວສ໌ (Almud Weitz) ແລະ ຣິເຊີດ ໂພລາດ໌ (Richard Pollard) ທີ່ໄດ້ປະກອບຄຳຄິດຄຳເຫັນຕໍ່ ການພັດທະນາ ແນວຄວາມຄິດ ແລະ ການດຳເນີນການການສຶກສາດັ່ງກ່າວໃຫ້ມີຄວາມສົມບູນຂື້ນຕຶ່ມ. ພ້ອມນີ້ ຂໍສະແດງຄວາມຂອບໃຈຕໍ່ ທ່ານ ບອນ ລາເຊນ (Bjorn Larsen), ທີ່ປຶກສາຂອງ WSP, ທີ່ໄດ້ປະກອບຄຳຄິດຄຳເຫັນໃສ່ວິທີການສຶກສາຢູ່ໃນຂອບເຂດພາກພື້ນ ແລະ ສະໜອງຂໍ້ມູນສະຖິຕິ ຕົວເລກ ການຂາດສານອາຫານ ທີ່ພົວພັນກັບຜົນກະທົບທາງດ້ານສຸຂະພາບ ທີ່ມີສາເຫດມາຈາກສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ຂໍຂອບໃຈເປັນຢ່າງສູງຕໍ່ບັນດາທີມງານ ສປປ ລາວ ຈາກສະຖານບັນຄົ້ນຄ້ວາເສດຖະກິດແຫ່ງຊາດ ເຊິ່ງນຳໂດຍ ທ່ານ ລີເບີ ລີບົວປາວ, ຮອງຫົວ ໜ້າສະຖາບັນຄົ້ນຄ້ວາເສດຖະກິດແຫ່ງຊາດ ແລະ ທ່ານ ຊາຍຄຳ ວໍລະເດດ, ຜູ້ຊ່ວຍ. ພ້ອມນີ້ ຂໍສະແດງຄວາມຂອບໃຈມາຍັງ ທ່ານ ບອນ ລາເຊນ (Bjorn Larsen), ຜູ້ປະເມີນຜົນ, ທີ່ໄດ້ສະໜັບສະໜູນການການເກັບກຳ ແລະ ຄຸ້ມຄອງຂໍ້ມູນ ໃນບົດສຶກສາເຫຼັ້ມນີ້. ຂໍສະແດງຄວາມຂອບໃຈອີກ ເທື່ອໜຶ່ງ ມາຍັງທ່ານ ກາຍ ຮັດເຕິນ ທີ່ໄດ້ໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງແກ່ທີມງານລາວ ໃນການຂຽນ ບົດລາຍງານ. ຂໍສະແດງຄວາມຂອບ ໃຈຕໍ່ການອຳນວຍຄວາມສະດວກໃນການດຳເນີນການສຶກສາ ຂອງ ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ ຢູ່ ສປປ ລາວ ໂດຍສະເພາະ ແມ່ນ ທ່ານ ວຽງສະ ໄໝ ວົງຄຳຊາວ ແລະ ທ່ານ ໂທມັສ ມີດເລ໌ (Thomas Meadley), ທ່ານ ບຸນທະວົ​ົງ ສຸຣິສັກ. ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ ແລະ ຜູ້ຂຽນບົດລາຍງານ ຂໍສະແດງຄວາມຮູ້ບຸນຄຸນຢ່າງສູງ ຕໍ່ບັນດາອົງການທີ່ໃຫ້ທືນ ທີ່ໄດ້ໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນ ແນວຄວາມຄິດລິເລິ່ມການສຶກສາຜົນກະທົບສຸຂາພິບານຕໍ່ເສດຖະກິດ ໂດຍສະເພາະແມ່ນ ແຜນງານການພັດທະນາສຸຂາພິບານແບບຍືນຍົງໃນ ພາກພື້ນອາຊີຕາເວັນອອກ ທີ່ໄດ້ຮັບທືນຊ່ວຍເຫຼືອຈາກ ອົງການພັດທະນາສາກົນຂອງປະເທດສະວີເດັນ ທີ່ໄດ້ໃຫ້ການຊ່ວຍເຫຼືອທາງດ້ານການເງິນ ໃນບົດສຶກສາຜົນກະທົບສຸຂາພິບານຢູ່ ສປປ ລາວ. ພ້ອມນີ້ ກໍ່ຂໍສະແດງຄວາມຂອບໃຈເປັນພິເສດ ຕໍ່ອົງການພັດທະນາສາກົນຂອງປະເທດອັງກິດ, ອົງການພັດທະນາສາກົນຂອງປະເທດເດັນມາກ ແລະ ກະຊວງການຕ່າງປະເທດ ຂອງປະເທດໂຮນລັງ ທີ່ໄດ້ໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນການສຶກສາ ຜົນກະທົບສຸຂາພິບານຢູ່ໃນລະດັບພາກພື້ນ. ສຸດທ້າຍນີ້, ຂໍຂອບໃຈທ່ານ ດີກຼັງ ໂອເລຣີ (Declan OíLeary) (SNV), ທ່ານ ວຽງສະໄໝ ວົງຄຳຊາວ ແລະ ທ່ານ ໂທມັສ ມີດເລ໌ (Thomas Meadley) ທີ່ໄດ້ກວດແກ້ບົດລາຍງານການສຶກສາຢູ່ ສປປ ລາວ. ຂໍຂອບໃຈນຳບັນດາທ່ານ ທີ່ໄດ້ເສຍສະຫຼະເວລາອັນມີຄ່າ ແລະ ປະກອບຄຳຄິດ ຄຳເຫັນ ເພື່ອກວດແກ້ບົດລາຍງານການສຶກສາຜົນກະທົບສຸຂະພິບານຕໍ່ເສດຖະກິດຢູ່ໃນລະດັບພາກພື້ນໃຫ້ສົມບູນ ເຊິ່ງເປັນຜົນປະໂຫຍດຢ່າງຍິງຕໍ່ ວິທີການສຶກສາຢູ່ໃນ ສປປ ລາວ. ຂໍຂອບໃຈຕໍ່ການກວດແກ້ວິທີການສຶກສາກ່ອນການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດໃນຕົວຈິງ ໂດຍສະເພາະ ທ່ານ ອີລີນາ ສະຕຼູ ໂກວາ (Elena Strukova), ທ່ານ ຄາໂຣລີນ ວານ ເດັນ ເບິກ (Caroline van den Berg), ທ່ານ ອັນຈາລີ ອາຣຈາຣຍາ (Anjali Archarya) ແລະ ທ່ານ ເທຼຊີ ຮາຕ (Tracey Hart). ຂໍຂອບໃຈຕໍ່ຜູ້ກວດແກ້ຮ່າງບົດລາຍງານການສຶກສານີ້ ຕົ້ນຕໍແມ່ນ ( ພະນັກງານຂອງທະນາຄານໂລກ ແລະ ຖ້າບໍ່ແມ່ນກໍ່ຈະບອກແຈ້ງຢູ່ໃນວົງເລັບ) ທ່ານ ເອັດດີ ເປເຣ (Eddy Perez), ທ່ານ ອັນຈາລີ ອາຈາຣຍາ (Anjali Acharya), ທ່ານ ປີຕີ ໂກນສະກີ (Pete Kolsky), ທ່ານ ອີລີນາ ສະຕຼູໂກວາ (Elena Strukova) (ທີ່ປຶກສາ) ແລະ ທ່ານ ປີເຕີ ແຟັນແມນ (Peter Feldman) (ອົງການ ແພຣນ). ຂໍຂອບໃຈນຳບັນດາຜູ້ກວດແກ້ຮ່າງບົດລາຍງານ ຂອງປະເທດ ກຳປູເຈຍ, ທ່ານ ຮິນດາ ວີນາຣ໌ຕາ (Hilda Winarta) (ອົງການສະຫະປະ ຊາຊາດ ສຳລັບແມ່ ແລະ ເດັກ (UNICEF)), ທ່ານ ແຈນ໌ ແລມ (Jan Lam) (ອົງການພັດທະນາຈາກປະເທດເນເທີແລນ (SNV)), ທ່ານ ຈີ້ຊຳນາງ (Chea Samnang) (ກະຊວງ ພັດທະນາຊົນນະບົດ), ທ່ານ ຣູດ ຄໍຣແຊວ (Ruud Corsel) (ອົງການນິຣາສ໌ສະຄາ ນາກຼີ (NirasScanagri) ປະຈຳປະເທດຫວຽດນາມ) ແລະ ທ່ານ ອຸ່ນ ສີວິໂບລາ (Oun Syvibola) (ອົງການແພຣນ). ຂໍຂອບໃຈຜູ້ກວດແກ້ຮ່າງບົດລາຍງານການສຶກສາ ຂອງປະເທດອິນໂດເນເຊຍ ທ່ານ ຟອດ໌ ບູສຕຼາອານ (Foort Bustraan) ແລະ ທ່ານ ໂນນາ ໂປຣູ ອູໂທໂມ (Nona Poeroo Utomo) (ແຜນງານຄຸ້ມຄອງສະພາບແວດລ້ວມ, ອົງການຊ່ວຍເຫຼືອຈາກສະຫະລັດອາເມລິກາ (USAID/ Environmental Services Program)). ຂໍຂອບໃຈຜູ້ກວດແກ້ຮ່າງບົດລາຍງານຂອງປະເທດຟີລິບປີນ ທ່ານ ເຈມມາ ຊີ (Jema Sy) ແລະ ແອັນດີ ໂຣບິນຊັນ (Andy Robinson) (ທີ່ປຶກສາ). ຂໍຂອບໃຈຜູ້ກວດແກ້ຮ່າງບົດລາຍງານ ຂອງປະເທດ ຫວຽດນາມ ທ່ານ ຊາມວນ ລີເບີມານ (Samuel Leibermann), ດວນ ຮົງ ກວາງ (Doan Hong Quang), ຟາມ ກັນ ຕວນ (Pham Khanh Toan) (ກະຊວງກໍ່ສ້າງ), ຫງວຽນ ຫວຽດ ອັນ (Nguyen Viet Anh) (ມະຫາວິທະຍາໄລ ວິສາວະກຳກໍ່ສ້າງ), ຫງວຽນ ກິມ ໄທ (Nguyen Kim Thai) (ມະຫາວິທະຍາໄລ ວິສາວະກຳກໍ່ສ້າງ), ຫວຽນ ວັນ ທວນ (Nguyen Van Thuan) (ອົງການຊ່ວຍເຫຼືອຈາກປະເທດອົດສຕຣາລີ (AusAID)) ແລະ ຈອນ ໂກແລັຕ (John Collett) (ອົງການແພຣນ (Plan International)).

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

5

ຄຳຂອບໃຈ

ເອກະສານອ້າງອີງ: ຜົນກະທົບທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຂອງສຸຂາພິບານ ຢູ່ ສປປ ລາວ; ຮັດເຕິນ ຈີ, ລາຣເຊນ ບີ, ລີບົວປາວ ແອວ, ວໍລະເດດ ເອັດສ໌; ທະນາ ຄານໂລກ, ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ, 2009. (Economic impacts of sanitation in Lao PDR. Hutton G, Larsen B, Leebouapao L, Voladet S. World Bank, Water and Sanitation Program. 2009). ເອກະສານອ້າງອີງ ສຳລັບບົດລາຍງານອື່ນໆ:

6

ï

ຜົນກະທົບທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຂອງສຸຂາພິບານ ຢູ່ ອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໄຕ້; ຮັດເຕິນ ຈີ, ໂຣດຼີກູເຢ ເອີ, ນາປີຕູປູລູ ແອວລ໌, ຖັງ ພີ, ໂຄບວ໌ ພີ. ທະນາຄານໂລກ, ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ, 2008. (Economic impacts of sanitation in Southeast Asia. Hutton G, Rodriguez UE, Napitupulu L, Thang P, Kov P. World Bank, Water and Sanitation Program. 2008).

ï

ຜົນກະທົບທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຂອງສຸຂາພິບານ ຢູ່ ກຳປູເຈຍ; ໂຄບວ໌ ພ, ໂສກ ເຮັດ, ໂຣດ ແອັດສ໌, ໂຈເອີນ ເຄ, ຮັດເຕິນ ຈີ. ທະ ນາຄານໂລກ, ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ, 2008. (Economic impacts of sanitation in Cambodia. Kov P, Sok H, Roth S, Chhoeun K, Hutton G. World Bank, Water and Sanitation Program. 2008).

ï

ຜົນກະທົບທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຂອງສຸຂາພິບານ ຢູ່ ອິນໂດເນເຊຍ; ນາປີຕູປູລູ ແອວລ໌, ຮັດເຕິນ ຈີ. ທະນາຄານໂລກ, ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ, 2008. (Economic impacts of sanitation in Indonesia. Napitupulu L, Hutton G. World Bank, Water and Sanitation Program. 2008).

ï

ຜົນກະທົບທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຂອງສຸຂາພິບານ ຢູ່ ປະເທດຟີລິບປີນ; ໂຣດຼີກກູເອ ເອີ, ຊາໂມຣາ ເອັນນ໌, ຮັດເຕິນ ຈີ. ທະນາຄານ ໂລກ, ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ; 2008. (Economic impacts of sanitation in the Philippines. Rodriguez UE, Jamora N, Hutton G. World Bank, Water and Sanitation Program. 2008).

ï

ຜົນກະທົບທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຂອງສຸຂາພິບານ ຢູ່ ສ ສ ຫວຽດນາມ; ຖັງ ພີ, ຕວນ ເຮັດ, ຮັດເຕິນ ຈີ. ທະນາຄານໂລກ, ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ, 2008. (Economic impacts of sanitation in Vietnam. Thang P, Tuan H, Hutton G. World Bank, Water and Sanitation Program. 2008).

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ສາລະບານ

ສາລະບານ ບົດສະຫລຸບຫຍໍ້ ຄຳນຳ ຄຳຫຍໍ້ ຄຳຂອບໃຈ ສາລະບານ

1 3 4 5 7

1. ພາກສະເໜີ 2. ວິທີການສຶກສາ

11 15

2.1 ວິທີການດຳເນີນການສຶກສາ

16

2.2 ຂອບເຂດຂອງວຽກງານສຸຂາພິບານ

16

2.3 ການປະເມີນຜົນກະທົບ

17

2.4 ການຫລຸດຜ່ອນຜົນກະທົບ

18

3. ຜົນຂອງການສຶກສາ

19

3.1 ສັງລວມຜົນກະທົບຂອງສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານຕໍ່ດ້ານເສດຖະກິດ

20

3.2 ຜົນກະທົບຕໍ່ສຸຂະພາບ

21

3.2.1 ພາລະທີ່ເກີດຈາກການເຈັບປ່ວຍ

21

3.2.2 ຄ່າສີ້ນເປື່ອງໃນການຮັກສາສຸຂະພາບ

24

3.2.3 ມູນຄ່າດ້ານຜະລິດຕະພາບທີ່ພົວພັນກັບບັນຫາສຸຂະພາບ

26

3.2.4 ມູນຄ່າການເສຍຊີວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ

26

3.2.5 ສະຫລຸບມູນຄ່າທີ່ພົວພັນກັບສຸຂະພາບ

27

3.3 ຜົນກະທົບຕໍ່ຊັບພະຍາກອນແຫຼ່ງນ້ຳ 3.3.1 ຊັບພະຍາກອນແຫ່ຼງນ້ຳ ແລະ ມົນລະພິດທາງນ້ຳ 3.3.2 ມູນຄ່າຂອງນ້ຳດື່ມ 3.4 ຜົນກະທົບໃນດ້ານສະຫວັດດີການອື່ນໆ

27 27 28 30

3.4.1 ຄວາມສວຍງາມຢູ່ພາຍນອກຂອງຄົວເຮືອນ

30

3.4.2 ຜົນກະທົບຕໍ່ສະຫວັດດີການແບບນາມມະທຳ ທີ່ພົວພັນໂດຍກົງກັບປະເພດວິດຖ່າຍ

31

3.4.3 ການໃຊ້ເວລາໃນການເຂົ້າເຖິງ

31

3.4.4 ຜົນກະທົບຕໍ່ການຕັດສີນໃຈກ່ຽວກັບຊີວິດ ແລະ ພຶດຕິກຳ

32

3.5 ຜົນກະທົບຕໍ່ການທ່ອງທ່ຽວ

4. ຂໍ້ສະເໜີ ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ ກ: ສູດການຄິດໄລ່

32

35 37

ກ. 1 ສົມຜົນລວມ (Aggregating Equations)

37

ກ. 2 ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານສຸຂະພາບ ເນື່ອງຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ

37

ກ. 3 ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທາງນ້ຳ ເນື່ອງຈາກການຂາດສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ

38

ກ. 4 ສູດຄິດໄລ່ມູນຄ່າກ່ຽວກັບຄວາມມັກຂອງຜູ້ຊົມໃຊ້

38

ກ. 5 ການສູນເສຍດ້ານການທ່ອງທ່ຽວ

38

ກ. 6 ສະຫລຸບຄຳນິຍາມຂອງຕົວປ່ຽນແປງ

38

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ ຂ: ຂໍ້ມູນລະດັບຊາດ ແລະ ຜົນໄດ້ຮັບ

40

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

7

ສາລະບານ

ລາຍການຕາຕະລາງ ຕາຕະລາງ 1.

ພົນລະເມືອງລາວ ຈັດແບ່ງຕາມພາກ ແລະ ເຂດຊົນນະບົດ/ຕົວເມືອງ(2005)

13

ຕາຕະລາງ 2.

ບັນຫາກ່ຽວກັບສຸຂາພິບານ ທີ່ບັນຈຸເຂົ້າໃນບົດສຶກສາຄົ້ນຄ້ວານີ້

16

ຕາຕະລາງ 3.

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານການເງິນ ແລະ ເສດຖະກິດ ຂອງສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະ

ຕາຕະລາງ 4.

ລັກສະນະຂອງການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດວຽກງານສຸຂະພິບານ ເພື່ອເປັນການປະເມີນຜົນໄດ້ຮັບທາງ

ຖານ ທີ່ຖືກຄຳນວນໃນການສຶກສານີ້ ດ້ານເສດຖະກິດ ຕາຕະລາງ 5.

ມູນຄ່າການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຍ້ອນສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ,

ຕາຕະລາງ 6.

ກໍລະນີພະຍາດໃນແຕ່ລະປີ ທີ່ເກີດຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ

ຈັດແບ່ງຕາມປະເພດຜົນກະທົບ (2006) ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ (2006)

18 18 20 22

ຕາຕະລາງ 7.

ການເສຍຊີວິດໃນແຕ່ລະປີ ທີ່ເກີດຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ຈັດແບ່ງຕາມກຸ່ມອາຍຸ (2006)

22

ຕາຕະລາງ 8.

ກໍລະນີພະຍາດຖອກທ້ອງໃນແຕ່ລະປີ, ຈັດແບ່ງຕາມສະພາບໂພສະນາການຂອງເດັກ (2005)

23

ຕາຕະລາງ 9.

ລາຄາຫົວໜ່ວຍຂອງການປິ່ນປົວຢູ່ສູນສຸຂະພາບໃນລະບົບ ສຳລັບພະຍາດຕົ້ນຕໍ (2006)

25

ຕາຕະລາງ 10.

ອັດຕາສ່ວນຂອງຄົວເຮືອນທີ່ຕົ້ມນ້ຳ

28

ຕາຕະລາງ 11.

ເຊື້ອໄຟທີ່ນຳໃຊ້ໃນການຫຸງຕົ້ມ

29

ຕາຕະລາງ 12.

ອັດຕາສ່ວນຂອງຄົວເຮືອນທີ່ດື່ມນ້ຳດື່ມບໍລິສຸດເປັນແຫຼ່ງນ້ຳດື່ມຕົ້ນຕໍ (2006)

29

ຕາຕະລາງ 13.

ຄ່າສິ້ນເປືອງໃນການເຂົ້າເຖິງນ້ຳດື່ມຕໍ່ປີ (ຕື້ກີບ)

30

ຕາຕະລາງ 14.

ຈຳນວນນັກທ່ອງທ່ຽວ ແລະ ລາຍຮັບຈາກການທ່ອງທ່ຽວຢູ່ປະເທດລາວ, 2001-2006

33

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ ກ ຕາຕະລາງ ກ1.

ຕົວຫຍໍ້ທີ່ນຳໃຊ້ໃນສູດການຄິດໄລ່

38

ຕາຕະລາງ ກ2.

ຕົວປ່ຽນແປງທີ່ນຳໃຊ້ໃນສູດການຄິດໄລ່

39

ຕາຕະລາງ ກ3.

ຕົວວັດແທກທີ່ນຳໃຊ້ໃນສູດການຄິດໄລ່

39

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ ຂ

8

ຕາຕະລາງ ຂ1.

ຜົນກະທົບຂອງສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ທີ່ບໍ່ໄດ້ຄິດໄລ່ເປັນຈຳນວນອອກໃນບົດສຶກສາສະບັບນີ້

ຕາຕະລາງ ຂ2.

ພະຍາດທີ່ຕິດພັນກັບການວຽກງານສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດ

40

ຕະຖານ ແລະ ເສັ້ນທາງຕິດຕໍ່ ແລະ ພາຫະນະນຳເຊື້ອພະຍາດຕົ້ນຕໍ

41

ຕາຕະລາງ ຂ3.

ອັດຕາສ່ວນຂອງພົນລະເມືອງທີ່ມີສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກດ້ານສຸຂາພິບານ

42

ຕາຕະລາງ ຂ4.

ການປິ່ນປົວພະຍາດຖອກທ້ອງ

42

ຕາຕະລາງ ຂ5.

ມູນຄ່າການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດທີ່ພົວພັນກັບສຸຂາພິບານ (ຕື້ກີບ)

43

ຕາຕະລາງ ຂ6.

ແມ່ນ້ຳ ແລະ ປະລິມານນ້ຳໄຫລໃນແຕ່ລະປີຂອງແມ່ນ້ຳສາຍສຳຄັນຕ່າງໆ ຢູ່ ສປປ ລາວ

43

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ສາລະບານ

ຮູບສະແດງ ຮູບ ທີ ກ.

ຜົນກະທົບທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຍ້ອນສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ

2

ຮູບ ທີ 1.

ອັດຕາສ່ວນການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານ ອີງຕາມ 6 ປະເພດຕົ້ນຕໍ, ປີ 2006

12

ຮູບ ທີ 2.

ຜົນກະທົບເບື້ອງຕົ້ນ ແລະ ຜົນກະທົບດ້ານເສດຖະກິດ ທີ່ຕິດພັນກັບທາງເລືອກ ໃນການປັບປຸງສຸຂາພິບານໃຫ້ໄດ້ມາດຕະຖານ (ìການກຳຈັດອາຈົມຂອງຄົນî)

ຮູບ ທີ 3.

ການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຍ້ອນສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ຈັດແບ່ງຕາມປະເພດຜົນກະທົບ (ກີບ, 2006)

ຮູບ ທີ 4.

20

ອັດຕາການເສຍຊີວິດໃນແຕ່ລະປີ ທີ່ມີສາເຫດມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ ມາດຕະຖານ (2006)

ຮູບ ທີ 5.

17

22

ຄວາມແຕກຕ່າງ ລະຫວ່າງກໍລະນີພະຍາດທັງໝົດ ແລະ ກໍລະນີທີ່ເກີດຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ໃນກຸ່ມເດັກເກນອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ (2006)

23

ຮູບ ທີ 6.

ປະເພດສະຖານທີ່ບໍລິການທີ່ໃຊ້ໃນການປິ່ນປົວພະຍາດຖອກທ້ອງ, ຈັດແບ່ງຕາມກຸ່ມອາຍຸ (2005)

24

ຮູບ ທີ 7.

ປະເພດການບໍລິການປິ່ນປົວພະຍາດຖອກທ້ອງ,ແບ່ງຕາມກຸ່ມອາຍຸ (2005)

25

ຮູບ ທີ 8.

ມູນຄ່າທັງໝົດຂອງການຮັກສາສຸຂະພາບ, ແບ່ງຕາມປະເພດການປິ່ນປົວ (ຕື້ກີບ)

26

ຮູບ ທີ 9.

ຄ່າສີ້ນເປືອງດ້ານສຸຂະພາບ ທີ່ມີສາເຫດມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ (2006)

27

ຮູບ ທີ 10.

ຄ່າສິ້ນເປືອງຕໍ່ໜຶ່ງລິດຂອງແຫລ່ງນ້ຳສະອາດ, ປີ 2006

29

ຮູບ ທີ 11.

ຄ່າສິ້ນເປືອງໃນການເຂົ້າເຖິງນ້ຳດື່ມຕໍ່ປີ (ຕື້ກີບ)

30

ຮູບ ທີ 12.

ມູນຄ່າຂອງເວລາທີ່ເສຍໄປ ຍ້ອນການຖ່າຍຊະຊາຍ, ປີ 2006

32

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

9

CONTENTS

ຂໍ້ມູນພື້ນຖານຂອງ ສປປ ລາວ, 2005/2006 ຕົວປ່ຽນແປງ (Variables)

ຈຳນວນ

ພົນລະເມືອງ

1

ພົນລະເມືອງທັງໝົດ (2005)

5,62 ລ້ານ

ພົນລະເມືອງຢູ່ຊົນນະບົດ (%)

72,9 %

ພົນລະເມືອງຢູ່ໃນຕົວເມືອງ (%)

27,1 %

ອັດຕາການຂະຫຍາຍຕົວຂອງປະຊາກອນປະຈຳປີ (%) (2005)

2,3 %

ພົນລະເມືອງ ທີ່ມີອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ (% ຂອງພົນລະເມືອງທັງໝົດ) (2005)

12,5 %

ອັດຕາການເສຍຊີວິດຂອງເດັກທີ່ມີອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ (ອັດຕາການເສຍຊີວິດຕໍ່ 1.000 ຄົນ) (2005)

98

ພົນລະເມືອງເພດຍິງ (% ຂອງພົນລະເມືອງທັງໝົດ) (2005)

50,2 %

ປະຊາກອນທີ່ດຳລົງຊີວິດ ຕ່ຳກວ່າມາດຕະຖານຄວາມທຸກຍາກແຫ່ງຊາດ (%)2 (2003)

37,7 %

ເສດຖະກິດ ຊື່ສະກຸນເງິນ

ກີບ

ປີ ຂອງຂໍ້ມູນກ່ຽວກັບມູນຄ່າ ທີ່ໄດ້ສະເໜີ

2006

ອັດຕາແລກປ່ຽນ ກັບເງິນໂດລາສະຫະລັດ (ວັນທີ 31 ທັນວາ 2006) 3

ສະເລ່ຍຍອດຜະລິດຕະພັນພາຍໃນ (GDP) ຕໍ່ຫົວຄົນ (USD) (2006)

600

ສະເລ່ຍ GDP ຕໍ່ຫົວຄົນ ເປັນເງິນໂດລາສາກົນ (International Dollar), ດັດປັບຕາມກຳລັງໃນການຊື້

2130

ສຸຂາພິບານ

4

ສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ ໃນທົ່ວປະເທດ (%) (2006)

44,8 %

ສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ ຢູ່ເຂດຊົນນະບົດ (%) (2006)

31,7 %

ເຂດຊົນນະບົດທີ່ມີເສັ້ນທາງເຂົ້າເຖິງ (2006)

38.8 %

ເຂດຊົນນະບົດທີ່ບໍ່ມີເສັ້ນທາງເຂົ້າເຖິງ (2006)

15.8%

ສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ ຢູ່ໃນເຂດຕົວເມືອງ (%) (2006)

83,5 %

ລະບົບລະບາຍນ້ຳເປ້ືອນຢູ່ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ (%) (2006)

6,8 %

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: 1 ການສຳຫລວດພົນລະເມືອງ ຢູ່ ສປປ ລາວ ປີ 2005 2 ການສຳຫລວດການຊົມໃຊ້ ແລະ ໃຊ້ຈ່າຍຂອງຄົວເຮືອນ ສົກປີ 2002-2003 (LECS 3) 3 ຕົວຊີ້ວັດການພັດທະນາຂອງໂລກ (ທະນາຄານໂລກ) 4 ຜົນການສຳຫລວດສຸຂະພາບແມ່ ແລະ ເດັກ 2005/06 (MICS III)

10

10.063

Economic Impacts of Sanitation in Lao PDR A five-country study conducted in Cambodia, Indonesia, Lao PDR, the Philippines, and Vietnam under the Economics of Sanitation Initiative (ESI)

ບົດລາຍງານການວິໄຈ ພຶດສະພາ2009

1

ພາກສະເໜີ

ພາກສະເໜີ

ສຸຂາພິບານ ເປັນວຽກງານໜຶ່ງທີ່ທົ່ວໂລກໃຫ້ຄວາມສຳຄັນ. ໜຶ່ງໃນບັນດາຄາດໝາຍຂອງເປົ້າໝາຍສະຫະສະວັດແຫ່ງການພັດທະນາ (MDGs) ແມ່ນເລັ່ງໃສ່ຫລຸດລະດັບອັດຕາສ່ວນຂອງປະຊາກອນທີ່ບໍ່ສາມາດເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານໃຫ້ໄດ້ເຖິງເຄິ່ງໜຶ່ງ ໃນລະຫວ່າງ ປີ 1990 ເຖິງປີ 2015. ໃນປີ 2005, ອັດຕາສ່ວນຂອງປະຊາກອນ ທີ່ເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານຢູ່ ສປປ ລາວ ຍັງຢູ່ໃນລະດັບຕ່ຳກວ່າອັດຕາສ່ວນສະເລ່ຍຂອງບັນດາປະເທດ ໃນເຂດອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໄຕ້. ຜົນການສຳຫລວດສຸຂະພາບແມ່ ແລະ ເດັກ (MICS III) ໃນປີ 2006 ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າອັດຕາສ່ວນ ເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານຢູ່ ສປປ ລາວ ແມ່ນ 44,8% (ແຕ່ຕາມຂໍ້ມູນຂອງແຜນງານຕິດຕາມກວດກາຮ່ວມກັນ ລະຫວ່າງ ອົງການຍູ ນິເຊັບ ກັບອົງການອະນາໄມໂລກ ແມ່ນ 48%) ທຽບກັບອັດຕາສ່ວນສະເລ່ຍ 67% ຂອງການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານຢູ່ບັນດາປະ ເທດອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໄຕ້. ໃນປີ 2006, ມີພົນລະເມືອງລາວຈຳນວນຫລາຍກວ່າ 3 ລ້ານຄົນ ຫລື ຢ່າງ ໜ້ອຍ 52% ຂອງພົນລະເມືອງລາວທັງໝົດຍັງດຳລົງຊີວິດຢູ່ ໂດຍຂາດສຸ ຂາພິບານ ທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ຊຶ່ງໝາຍຄວາມວ່າ ບໍ່ສາມາດເຂົ້າເຖິງສະ ຖານທີ່ ທີ່ປອດໄພ ແລະ ເປັນສ່ວນຕົວ ເພື່ອຖ່າຍເບົ່າ ແລະ ຖ່າຍໜັກໄດ້. ອັດຕາສ່ວນການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານ ໃນປີ 19904 ແມ່ນບໍ່ສາມາດປະ ເມີນໄດ້ ຍ້ອນຂາດຂໍ້ມູນ. ແຕ່ວ່າຜົນຂອງການປະເມີນຂໍ້ມູນໃນປີ 2005, ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າອັດຕາສ່ວນການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານ ຂອງປີ 1990 ເທົ່າກັບ 11%, ໝາຍຄວາມວ່າໃນໄລຍະເວລາ 15 ປີ (1990-2005) ອັດຕາສ່ວນການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານໄດ້ເພີ່ມຂຶ້ນຈາກ 11% ມາເປັນ 48%. ອັດຕາການເພີ່ມຂຶ້ນດັ່ງກ່າວ ເປັນຕົວຊີ້ບອກເຖິງຄວາມຄືບໜ້າ ຂອງວຽກງານສຸຂາພິບານຢູ່ ສປປ ລາວ ທີ່ຈະສາມາດບັນລຸເປົ້າໝາຍຂອງ ອົງການສະຫະປະຊາຊາດ ສຳລັບ ສປປ ລາວ ທາງດ້ານການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານຊຶ່ງຄາດໝາຍແມ່ນ 70% ໃນປີ 2015. ຄວາມພະຍາຍາມໃນການເພີ່ມອັດຕາສ່ວນການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານ ຈຳເປັນຕ້ອງໃຫ້ທັນກັບອັດຕາການເພີ່ມຂຶ້ນ ຂອງປະຊາກອນຢູ່ ສປປ ລາວ ຊຶ່ງຢູ່ໃນລະດັບປະມານ 2,3% ຕໍ່ປີ ເຊິ່ງເປັນອັດຕາສ່ວນທີ່ສູງທີ່ສຸດຢູ່ໃນພາກພື້ນ. ໝາຍຄວາມວ່າ ແຕ່ປີ 2006 ຫາປີ 2015, ຈາກຕົວເລກໃນປະ ຈຸບັນ 3,1 ລ້ານຄົນ ທີ່ຍັງດຳລົງຊີວິດໂດຍຂາດສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ຈະມີປະຊາກອນທີ່ຕ້ອງການສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກດ້ານສຸຂາ ພິບານເພີ່ມຂຶ້ນເຖິງ 130.000 ຄົນ ຕໍ່ປີ. ນອກຈາກນີ້, ວຽກງານການປັບປຸງສຸຂາພິບານ ຍັງຈະຕ້ອງໄດ້ເອົາໃຈໃສ່ໃນຄວາມແຕກໂຕນ ທີ່ເພີ່ມຂື້ນ ລະຫວ່າງເຂດຊົນນະບົດ ແລະ ເຂດຕົວເມືອງ ແລະ ລະຫວ່າງພາຍໃນແຂວງດ້ວຍກັນ. ຄວາມແຕກຕ່າງກັນຂອງອັດຕາສ່ວນທີເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານ ລະຫວ່າງ ເຂດຕົວເມືອງ ແລະ ເຂດຊົນນະບົດ ນີ້ແມ່ນໄດ້ສະແດງ ຢູ່ໃນ ຮູບ ທີ 1. ໃນນີ້ ອັດຕາສ່ວນການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດ ຕະຖານແມ່ນເລີ່ມແຕ່ 16,5% ຢູ່ເຂດຕົວເມືອງ ຫາ 68% ຢູ່ເຂດຊົນນະບົດ5 . ແຕ່ຖ້າ ແຍກຕາມພາກຕ່າງໆຂອງ ສປປ ລາວ ເຫັນວ່າ ອັດຕາສ່ວນ ການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານຢູ່ພາກໄຕ້ ແມ່ນເທົ່າກັບ 72%, ພາກເໜືອ 57% ແລະ ພາກກາງ 46%. ຖ້າແຍກຕາມຖານະທາງ ດ້ານເສດຖະກິດຂອງຄົວເຮືອນແລ້ວເຫັນວ່າ ອັດຕາສ່ວນການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ແມ່ນ 93% ຢູ່ໃນບັນດາຄົວເຮືອນທີ່ທຸກ ຍາກທີ່ສຸດ ແລະ ມີພຽງແຕ່ 2% ເທົ່ານັ້ນ ຢູ່ໃນຄົວເຮືອນທີ່ຮັ່ງມີທີ່ສຸດ6.

ຮູບ ທີ 1. ອັດຕາສ່ວນການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານ ອີງຕາມ 6 ປະເພດຕົ້ນຕໍ (ປີ 2006) 100% 90% 80% 70%

ບໍ່ມີສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກ ຫຼື ພຸ່ມໄມ້ ຫຼື ທົ່ງນາ

60%

ຂຸມວິດບໍ່ມີຝາປິດ/ຂຸມວິດເປີດ ຂຸມວິດມີຝາປິດ

50%

ລ້າງລົງຂຸມວິດ (ວິດຖ່າຍ) ລ້າງລົງຖັງວິດຊຶມ

40%

ລ້າງລົງລະບົບທໍ່ລະບາຍນ້ຳເປື້ອນ

30% 20% 10% 0% ເຂດຊົນນະບົດ

ເຂດຕົວເມືອງ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ການຄິດໄລ່ໂດຍຜູ້ຂຽນບົດສຶກສານີ້ ໂດຍອີງໃສ່ຂ້ໍມູນຈາກຜົນການສຳຫລວດສຸຂະພາບແມ່ ແລະ ເດັກ 2006 (MICS III)

4 5 6

12

ອົງການສະຫະປະຊາຊາດ ປະຈຳ ສປປ ລາວ. ການປະເມີນຜົນຂອງອົງການສະຫະປະຊາຊາດ ຢູ່ ສປປ ລາວ ໂດຍ ທີມງານຂອງອົງ ການສະຫະປະຊາຊາດປະຈຳ ສປປ ລາວ ແລະ ລັດຖະບານ ສປປ ລາວ. ປີ 2005. ການຂາດສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຫລື ສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ແມ່ນ ìຂຸມວິດຖ່າຍທີ່ບໍ່ມີຝາປິດ/ຂຸມ ວິດເປີດî ແລະ ບໍ່ ມີສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກ ຫລື ພຸ່ມໄມ້ ຫລື ທົ່ງî. ຜົນການສຳຫລວດສຸຂະພາບແມ່ ແລະ ເດັກ (MICS III) ປີ 2006. ຄວາມຮັ່ງມີຂອງຄົວເຮືອນຖືກຄາດຄະເນ ໂດຍອີງໃສ່ກຳມະສິດ ກ່ຽວກັບຊັບສິນ/ສິ່ງຂອງ ທີ່ສາ ມາດນຳໃຊ້ໄດ້ຍາວນານ ແລະ ອື່ນໆ.

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ພາກສະເໜີ

ຢູ່ ສປປ ລາວ, ສຸຂາພິບານ ແມ່ນຂະແໜງການຍ່ອຍ ທີ່ບໍ່ທັນໄດ້ຮັບການເອົາໃຈໃສ່ເທົ່າທີ່ຄວນ. ສຸຂາພິບານຍັງເປັນບັນຫາທີ່ຍັງບໍ່ທັນພົ້ນເດັ່ນ ຍັງບໍ່ທັນເປັນປະເດັ່ນທີ່ຍົກຂື້ນໃນເວທີການເມືອງສູງປານໃດ ບໍ່ວ່າຢູ່ຂັ້ນສູນກາງ ກໍ່ຄື ຂັ້ນທ້ອງຖິ່ນ. ຜ່ານມາ, ລັດຖະບານໄດ້ສ້າງຕັ້ງ ຄະນະຊີ້ນຳລະດັບຊາດ ເພື່ອຊີ້ນຳກິດຈະກຳປີສຸຂາພິບານສາກົນ ໃນເດືອນມີນາ 2008. ມາເຖິງປະຈຸບັນ, ວຽກງານສຸຂາພິບານ ກໍ່ຍັງບໍ່ທັນມີຄວາມຄືບໜ້າເທົ່າທີຄວນ ຍັງບໍ່ມີການເພີ່ມທະວີການລົງທືນ ຫລື ມີສັນຍາການລົງທືນໃສ່ວຽກງານດັ່ງກ່າວເທື່ອ. ທັງນີ້ກໍ່ຍ້ອນວ່າ ວຽກງານສຸຂາພິບານຍັງບໍ່ແມ່ນວຽກງານບູລິມະສິດຂອງລັດຖະບານເທື່ອ ການລົງທືນຂອງລັດຖະບານເຂົ້າໃນຂະແໜງການຍ່ອຍດັ່ງກ່າວ ໃນຂອບເຂດທົ່ວປະເທດ ແມ່ນຍັງບໍ່ຫຼາຍ. ການລົງທຶນສ່ວນໃຫຍ່ ແມ່ນມາຈາກທຶນຂອງແຕ່ລະຄົວເຮືອນ ຫລື ຂອງໂຄງການຂອງຜູ້ໃຫ້ ທືນການຊ່ວຍເຫຼືອ. ໃນປີ 1997, ແຜນຍຸດທະສາດການຈັດຫານ້ຳສະອາດ ແລະ ອະນາໄມສິ່ງແວດລ້ອມ ຢູ່ເຂດຊົນນະບົດແຫ່ງຊາດ (ແຜນຍຸດທະສາດ RWSS) ໄດ້ຖືກຮັບຮອງ ແລະ ຖືກປັບປຸງໃນປີ 2004. ອົງການທີ່ຮັບຜິດຊອບວຽກງານສຸຂາພິບານ ຢູ່ຕົວເມືອງ ແລະ ຢູ່ຊົນນະບົດ ແມ່ນ ສູນອະນາໄມສິ່ງແວດລ້ອມ ແລະ ຈັດຫານ້ຳສະອາດ, ກະຊວງສາທາລະນະສຸກ. ຜ່ານມາ, ການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດແຜນຍຸດທະສາດ ດັ່ງກ່າວ ຍັງມີຂໍ້ຈຳກັດ ຍ້ອນການຈັດຕັ້ງໂຄສະນາເຜີຍແຜ່ຍັງບໍ່ທັນມີປະສິດທິຜົນ ຍ້ອນທຶນຮອນມີຈຳກັດໃນການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດແຜນນະໂຍບາຍ ດັ່ງກ່າວ, ຍ້ອນພະນັກງານຂັ້ນແຂວງ ແລະ ຂັ້ນເມືອງມີບໍ່ພຽງພໍ ລວມທັງຄວາມຮູ້ຄວາມສາມາດຂອງພວກເຂົາກໍມີຂີດຈຳກັດ ຈື່ງເຮັດໃຫ້ ສູນອະນາໄມສິ່ງແວດລ້ອມ ແລະ ຈັດຫານ້ຳສະອາດປະຕິບັດໜ້າທີ່ວຽກງານບໍ່ໄດ້ເຕັມເມັດເຕັມໜ່ວຍ. ເຖິງແມ່ນວ່າຈະມີກອງປະຊຸມວິ ຊາການກ່ຽວກັບ ວຽກງານສຸຂາພິບານໃນລະດັບທົ່ວປະເທດເປັນບາງຄັ້ງຄາວ ເຊິ່ງຈັດໂດຍ ສູນອະນາໄມສິ່ງແວດລ້ອມ ແລະ ຈັດຫານ້ຳ ສະອາດ ກໍ່ຕາມ, ແຕ່ຈຸດປະສົງຂອງກອງປະຊຸມດັ່ງກ່າວ ແມ່ນແນ່ໃສ່ເພື່ອເປັນການແລກປ່ຽນບົດຮຽນ ແລະ ຂໍ້ມູນຂ່າວສານ (ລະຫວ່າງບັນ ດາຜູ້ເຂົ້າຮ່ວມ), ເຊິ່ງກໍ່ບໍ່ໄດ້ແນ່ໃສ່ການວາງແຜນ, ການຕົກລົງ ຫຼື ການລະດົມ ແລະ ຈັດສັນທຶນຢູ່ໃນຂະແໜງການຕ່າງໆທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ. ນອກຈາກການລົງທຶນທີ່ຍັງຕ່ຳເຂົ້າໃນຂະແໜງດັ່ງກ່າວ ທັງຈາກພາກສ່ວນລັດຖະບານ ຫລື ອົງການຈັດຕັ້ງສາກົນ ເພື່ອການພັດທະນາແລ້ວ, ກໍຍັງ ບໍ່ທັນມີການເພີ່ມທະວີໂອກາດ ເພື່ອດຶງດູດເອົາພາກສ່ວນເອກະຊົນ ໂດຍສະເພາະແມ່ນການເສີມຂະຫຍາຍທ່າແຮງການປະ ກອບສ່ວນຂອງບັນດາຜູ້ປະກອບການທຸລະກິດຂະໜາດນ້ອຍ ເຂົ້າມາລົງທຶນ ແລະ ໃຫ້ການບໍລິການດ້ານສຸຂາພິບານ.

ຕາຕະລາງ 1. ພົນລະເມືອງລາວ ຈັດແບ່ງຕາມພາກ ແລະ ເຂດຊົນນະບົດ / ຕົວເມືອງ (2005) ພາກ

ຊົນນະບົດ

ຕົວເມືອງ (1.000)

(1.000)

ນະຄອນຫລວງ ວຽງຈັນ

128,6

569,7

698,3

ພາກເໜືອ

1.448,7

299,6

1.748,3

ໄຊຍະບູລີ, ຜົ້ງສາລີ, ອຸດົມໄຊ, ຫລວງນ້ຳທາ, ຫລວງພະບາງ, ຫົວພັນ, ບໍ່ແກ້ວ

ພາກກາງ

1.711,8

1.033,0

2.744,8

ວຽງຈັນ, ຊຽງຂວາງ, ບໍລິຄຳໄຊ, ຄຳມ່ວນ, ສະຫວັນນະເຂດ

ພາກໄຕ້ ລວມ

39,3 4.099,8

189,5 1.522,1

1.128,8 5.621,9

ອັດຕະປື, ຈຳປາສັກ, ສາລະວັນ, ເຊກອງ

(1.000)

ລວມ

ແຂວງ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ການສຳຫລວດພົນລະເມືອງ ແລະ ທີ່ຢູ່ອາໄສ ຢູ່ ສປປ ລາວ ປີ 2005.

ດັ່ງນັ້ນ, ເພື່ອຍົກສະຖານະພາບ ແລະ ບົດບາດຂອງວຽກງານສຸຂາພິບານໃຫ້ສູງຂຶ້ນຕື່ມ ໃນແຜນງານຂອງ ລັດຖະບານ ແລະ ໃນແຜນລາຍ ຈ່າຍຂອງຄົວເຮືອນ, ມັນຈຳເປັນຈະຕ້ອງມີການກະກຽມ ແລະ ມີມາດຕະການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດໃດໜື່ງ. ສິ່ງທີ່ທ້າທາຍທີ່ສຳຄັນໃນການເພີ່ມ ທະວີ ການລົງທຶນເຂົ້າໃນວຽກງານສຸຂາພິບານ ແມ່ນການຂາດຄວາມຮູ້ກ່ຽວກັບຜົນສະທ້ອນຂອງ ການບໍ່ຈັດຕັ້ງປະຕິບັດ, ໃນທາງກັບກັນ, ການປັບປຸງ ການບໍລິການນ້ຳປະປາ ແລະ ສຸຂາພິບານ ແມ່ນສາມາດບັນຈຸເຂົ້າໃນຂະບວນການພັດທະນາ. ສະນັ້ນ, ມັນມີຄວາມຈຳເປັນທີ່ ສຸດທີ່ຕ້ອງມີຫລັກຖານ ເພື່ອຊ່ວຍຊຸກຍູ້ການເພີ່ມທະວີການລົງທຶນໃນຂະແໜ່ງການສຸຂາພິບານ. ຫລັກຖານດັ່ງກ່າວກໍ່ບໍ່ຄວນເລັ່ງໃສ່ສະເພາະ ແຕ່ຜົນກະທົບດ້ານດຽວ ເຊັ່ນ: ຜົນກະທົບຕໍ່ສຸຂະພາບ; ແຕ່ຄວນຊີ້ໃຫ້ເຫັນເຖີງຜົນກະທົບຢ່າງຮອບດ້ານ, ເປັນຕົ້ນແມ່ນຄຸນນະພາບຂອງນ້ຳ ແລະ ສິ່ງແວດລ້ອມ, ຄວາມມັກຂອງປະຊາຊົນ ແລະ ຜົນກະທົບດ້ານລົບຕໍ່ເສດຖະກິດຂອງສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ຫລັກຖານ ທາງດ້ານເສດຖະກິດດັ່ງກ່າວ ຈະເປັນເຄື່ອງມືຊ່ວຍໜູນທີ່ໜັກແໜ້ນທີ່ສຸດ ສຳລັບລັດຖະບານຂັ້ນສູນກາງ ເພື່ອໃຊ້ເປັນພື້ນຖານອ້າງອີງ ໃນການກະຕຸກຊຸກຍູ້ ຄະນະນຳ ຜູ້ທີ່ມີບົດບາດໃນການຕົກລົງ ແລະ ຕັດສີນບັນຫາຂອງລັດຖະບານ ແລະ ການຈັດສັນທືນເຂົ້າໃນ ຂະແໜງການຕ່າງໆ; ແລະ ສຳລັບຂັ້ນທ້ອງຖິ່ນ ເພື່ອກະຕຸກຊຸກຍູ້ຄົວເຮືອນໃຫ້ນຳໃຊ້ທຶນທີ່ມີຈຳກັດຂອງຕົນ ລົງທຶນເຂົ້າໃສ່ການປັບປຸງວິດ ຖ່າຍ ຫລື ຫ້ອງນ້ຳ. ດັ່ງນັ້ນ, ເປົ້າໝາຍຂອງການສຶກສານີ້ ແມ່ນເພື່ອ: ï ສະໜອງຂໍ້ມູນຫລັກຖານທີ່ໜັກແໜ້ນ ກ່ຽວກັບຜົນກະທົບທາງລົບຕໍ່ເສດຖະກິດ ຂອງ ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ໃຫ້ແກ່ບັນດາຜູ້ຮັບຜິດຊອບຕັດສີນບັນຫາ ຢູ່ ສປປ ລາວ; ï ສະໜອງຂໍ້ມູນທີ່ສາມາດເປັນຫລັກຖານ ແລະ ພື້ນຖານອ້າງອີງອັນຊັດເຈນໃຫ້ແກ່ບັນດາພາກສ່ວນກ່ຽວຂ້ອງໃນການສະເໜີ ເພີ່ມທະວີ ການລົງທຶນ ແລະ ການສ້າງນະໂຍບາຍທີ່ແທດເໝາະຫລາຍກວ່າເກົ່າ ສຳລັບຂະແໜງການສຸຂາພິບານ. ນອກຈາກນັ້ນ, ການສຶກສານີ້ ຍັງເລ່ັງໃສ່ການຄາດຄະເນພື້ນຖານກ່ຽວກັບຜົນກະທົບທີ່ສາມາດຫລຸດຜ່ອນລົງໄດ້ ໂດຍການເພີ້ມທະວີການລົງ ທຶນ ເພື່ອປັບປຸງວຽກງານ ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມໃຫ້ໄດ້ມາດຕະຖານ.

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

13

ບົດລາຍງານການວິໄຈ ພຶດສະພາ2009

2

ວິທີການສຶກສາ

ວິທີການສຶກສາ

2.1 ວິທີການດຳເນີນການສຶກສາ ການສຶກສາຢູ່ ສປປ ລາວ ຄັ້ງນີ້ ໄດ້ນຳໃຊ້ວິທີການສົນທະນາແບບເປັນ ກຸ່ມ7 ແລະ ໄດ້ຮັບການປັບປຸງໂດຍອີງໃສ່ປະສົບການຕົວຈິງຈາກການຈັດ ຕັ້ງປະຕິບັດມາໃນ 4 ປະເທດ (ກຳປູເຈຍ, ອິນໂດເນເຊຍ, ຟີລິບປີນ ແລະ ຫວຽດນາມ). ເປົ້າໝາຍຕົ້ນຕໍຂອງການສຶກສານີ້ ແມ່ນເພື່ອສະໜອງຂໍ້ ມູນຄາດຄະເນ ສຳລັບທົ່ວປະເທດ ກ່ຽວກັບຜົນກະທົບຂອງສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານຕໍ່ເສດຖະກິດ. ຜົນກະທົບແຕ່ລະດ້ານ ທີ່ໄດ້ສະເໜີໃນບົດສຶກສາຄົ້ນຄວ້ານີ້ ແມ່ນຈະແຍກຕາມກຸ່ມປະຊາກອນ ເຊັ່ນ: ແມ່ຍິງ ແລະ ເດັກນ້ອຍ. ການສຶກສານີ້ ໄດ້ນຳໃຊ້ ວິທີການສ້າງຕົວແບບ ແລະ ອີງໃສ່ບັນດາແຫລ່ງ ຂໍ້ມູນປົກກະຕິເຊັ່ນ ການສຳຫລວດແຫ່ງຊາດ ແລະ ບັນດາບົດລາຍງານ ກ່ຽວກັບການສຳຫລວດສຶກສາທີ່ໄດ້ຮັບການຈັດພິມ. ຂໍ້ມູນໄດ້ຖືກນຳສະເໜີໃນຮູບແບບເປັນຫົວໜ່ວຍວັດຖຸ, ຈາກນັ້ນກໍ່ຄິດໄລ່ເປັນມູນຄ່າທຽບ ເທົ່າເປັນເງິນຕາໂດຍນຳໃຊ້ວິທີການຄິດໄລ່ມູນຄ່າດ້ານເສດຖະກິດ ແບບທົ່ວໄປ. ຂໍ້ມູນກ່ຽວກັບຜົນກະທົບທາງດ້ານເສດຖະກິດແມ່ນສຳລັບປີດຽວ (ກໍ່ຄືປີ 2006) ໂດຍສະແດງເປັນມູນຄ່າຕາມເງິນກີບ ແລະ ໂດລາສະຫະລັດ(USD). ສຳລັບຜົນກະທົບອື່ນໆ ທີ່ບໍ່ສາມາດຄິດໄລ່ເປັນມູນຄ່າ ດ້ານເສດຖະກິດໄດ້ ກໍຈະຖືກສຶກສາວິໄຈ ແລະ ລາຍງານ ດ້ວຍວິທີການພັນລະນາ/ອະທິບາຍ. ທ່ານສາມາດເບິ່ງບັນຊີລະອຽດສູດການຄິດໄລ່ ທີ່ນຳໃຊ້ໃນການຄິດໄລ່ມູນຄ່າ ຢູ່ໃນເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ ກ. ສ່ວນເອກະສານ ຊ້ອນທ້າຍ ຂ ແມ່ນ ວິທີວິທະຍາໃນດ້ານອື່ນໆ ແລະ ຜົນໄດ້ຮັບ ທີ່ຖືກເລືອກເຟັ້ນ.

2.2 ຂອບເຂດຂອງວຽກງານສຸຂາພິບານ ຄຳວ່າ ìສຸຂາພິບານî (sanitation) ຖືກນຳໃຊ້ ເພື່ອອະທິບາຍວຽກງານດ້ານຕ່າງໆ ທີ່ກ່ຽວກັບການອະນາໄມ ແລະ ການກຳຈັດສິ່ງເສດເຫລືອ ຫລື ການນຳໃຊ້ສິ່ງເສດເຫລືອຄືນໃໝ່. ໃນລະດັບສາກົນ, ຕົວຊີ້ວັດທີ່ນຳໃຊ້ເປັນສ່ວນປະກອບຂອງ MDGs (ເປົ້າໝາຍທີ 10 ກ່ຽວກັບ ການຈັດຫານ້ຳສະ ອາດ ແລະ ອະນາໄມ) ໄດ້ສຸມໃສ່ການໃຫ້ມີວິດຖ່າຍສ່ວນຕົວ ແລະ ການກຳຈັດສິ່ງທີ່ຂັບຖ່າຍອອກຂອງຄົນແບບປອດໄພ. ນອກຈາກການສຸມໃສ່ ເປົ້າໝາຍ MDGs ກ່ຽວກັບການກຳຈັດສິ່ງຂັບຖ່າຍຂອງຄົນແລ້ວ, ການສຶກສາຄັ້ງນີ້ ຍັງໄດ້ກຳນົດດ້ານອື່ນໆຂອງວຽກງານສຸຂາພິບານອີກ. ການ ຄຸ້ມຄອງສິ່ງທີ່ຂັບຖ່າຍອອກຂອງຄົນ, ຂອງສັດ, ຂີ້ເຫຍື່ອ, ສິ່ງເສດເຫລືອຈາກກະສິກຳ, ສິ່ງເສດເຫລືອ ທີ່ເປັນສານພິດ, ນ້ຳເປື້ອນ, ອາຫານເສດ ເຫລືອ ແລະ ພຶດຕິກຳກ່ຽວກັບການຮັກສາອະນາໄມ ແມ່ນລ້ວນແຕ່ໄດ້ລວມເຂົ້າໃນຄຳນິຍາມ ຂອງ ສຸຂາພິບານນີ້. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ທັງໝົດທີ່ ກ່າວມານັ້ນບໍ່ສາມາດເອົາບັນຈຸເຂົ້າໃນການສຶກສາຢູ່ ສປປ ລາວ ໃນຄັ້ງນີ້ໄດ້. ຕາຕະລາງ 2 ຈະສະແດງສະພາບລວມ ເຖິງລັກສະນະຂອງວຽກງານ ສຸຂາພິບານທີ່ບັນຈຸເຂົ້າໃນການສຶກສາໃນຄັ້ງນີ້. ໃນນັ້ນ, ຈຸດສຸມຕົ້ນຕໍແມ່ນ ບັນຫາກ່ຽວກັບອາຈົມຂອງຄົນ. ຢູ່ປະເທດອື່ນໆ, ບັນຫາກ່ຽວກັບການ ຈຳກັດ ນ້ຳໂສໂຄກ ແລະ ຂີ້ເຫຍື່ອ ກໍ່ໄດ້ຮັບການເອົາໃຈໃສ່ໃນລະດັບຕ່ຳ.

ຕາຕະລາງ 2. ບັນຫາກ່ຽວກັບ ສຸຂາພິບານ ທີ່ບັນຈຸເຂົ້າໃນບົດສຶກສາຄົ້ນຄວ້ານີ້ ບັນຈຸເຂົ້າໃນການສຶກສາ ï ການປະຕິບັດກ່ຽວກັບສິ່ງທີ່ຂັບຖ່າຍອອກຂອງຄົນ ï ï

ï

ຄຸນນະພາບ, ຄວາມປອດໄພ ແລະ ການຢູ່ໄກ້

ລະບົບວິດຖ່າຍ

ບໍ່ບັນຈຸເຂົ້າໃນການສຶກສາ ï

ການປະຕິບັດ ກ່ຽວກັບການກຳຈັດ ຫລື ການບຳບັດ ນ້ຳໂສໂຄກ

ï

ການລະບາຍນ້ຳ ແລະ ມາດຕະການປ້ອງກັນນ້ຳຖ້ວມ ທົ່ວໄປ

ï

ການກຳຈັດ ຫລື ການບຳບັດສິ່ງທີ່ຂັບຖ່າຍອອກ ï

ແລະ ຜົນກະທົບຕໍ່ສະພາບແວດລ້ອມພາຍນອກ (ບ່ອນຢູ່ອາໄສ)

ການຮັກສາອະນາໄມ (ການລ້າງມືໄສ່ສະບູ)

ï ï ï ï

7

16

ການປະຕິບັດ ກ່ຽວກັບການກຳຈັດ ຫລື ການບຳບັດ ຂີ້ເຫຍື່ອ

ສິ່ງເສດເຫລືອອຸດສາຫະກຳ, ສິ່ງເສດເຫລືອມີສານພິດ ແລະ ສິ່ງເສດ

ເຫລືອດ້ານການແພດ

ສິ່ງເສດເຫລືອດ້ານກະສິກຳ

ອະນາໄມສິ່ງແວດລ້ອມໂດຍລວມ

ການຄວບຄຸມແມງໄມ້ທີ່ເປັນພະຫະນະນຳເຊື້ອພະຍາດ ຄວາມປອດໄພດ້ານອາຫານໂດຍລວມ

ການປະຕິບັດ ກ່ຽວກັບການນຳໃຊ້ ຫລື ການກຳຈັດ ອາຈົມຂອງສັດ

ລາຍລະອຽດ ກ່ຽວກັບວິທິວິທະຍາ ໄດ້ອະທິບາຍຢູ່ໃນບົດລາຍງານສັງລວມ ìຜົນກະທົບທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຂອງ ສຸຂາພິບານ ຢູ່ອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໄຕ້, ອົງການນ້ຳ ແລະ ອະນາໄມ (WSP), ປີ 2008.

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ວິທີການສຶກສາ

2.3 ການປະເມີນຜົນກະທົບ ສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຈະສ້າງຜົນສະທ້ອນທາງລົບ ທີ່ເກີດຂຶ້ນຢ່າງປະຈັກຕາ ແລະ ມີຄວາມເປັນໄປໄດ້ທີ່ຈະເກີດຂຶ້ນ. ກົງກັນຂ້າມ, ສຸ ຂາພິບານທີ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງໃຫ້ໄດ້ມາດຕະຖານ ສາມາດສ້າງຜົນກະທົບອັນໃຫ່ຍຫລວງໃຫ້ແກ່ເສດຖະກິດໃນຫລາຍດ້ານ ດັ່ງທີ່ໄດ້ສະແດງໃນ ຮູບ 2 ຜົນກະທົບທີ່ເກີດມາຈາກສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ (ແລະ ທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ) ລ້ວນແລ້ວແຕ່ກ່ຽວພັນກັບ 5 ລັກສະນະຕົ້ນຕໍຄື: (1) ຈຸດທີ່ຕັ້ງຂອງ ວິດຖ່າຍ, (2) ລະບົບຂອງວິດຖ່າຍ, (3) ການອະນາໄມ ມາດຕະຖານຄຸ້ມຄອງສິ່ງທີ່ຂັບຖ່າຍອອກຂອງຄົນ, (4) ການແຍກ, ການລະ ບາຍ ແລະ ການບຳບັດ ຫລື ການກຳຈັດອາຈົມ, ແລະ (5) ການເອົາສິ່ງທີ່ຂັບຖ່າຍອອກຂອງຄົນກັບມາໃຊ້ຄືນ.

ຮູບ ທີ 2. ຜົນກະທົບເບື້ອງຕົ້ນ ແລະ ຜົນກະທົບດ້ານເສດຖະກິດ ທີ່ຕິດພັນກັບທາງເລືອກໃນ ການປັບປຸງສຸຂາພິບານໃຫ້ໄດ້ມາດຕະຖານ (ìການກຳຈັດອາຈົມຂອງຄົນî)

ການປັບປຸງ ການມີວິດຖ່າຍຢູ່ໄກ້ ແລະ ການເພີ່ມອັດ ຕາສ່ວນວິດຖ່າຍຕໍ່ອັດ ຕາຂອງພົນລະເມືອງ ລະບົບວິດຖ່າຍທີ່ໄດ້ ຮັບການປັບປຸງ ການຮັກສາອະນາໄມ ທີ່ດີກວ່າເກົ່າ

ການແຍກ, ການຖ່າຍ ເທ & ການບຳບັດອາ ຈົມ ຂອງຄົນທີ່ປັບປຸງ

ຜົນກະທົບເບື້ອງຕົ້ນ ການນຳໃຊ້ວິດສາທາລະນະຫລຸດລົງ

ການຖ່າຍຊະຊາຍ ຫລຸດລົງ ໃຊ້ເວລາຫລຸດລົງໃນເຂົ້າເຖິງວິດຖ່າຍ ຜູ້ນຳໃຊ້​້ໄດ້ຮັບປະໂຫຍດແບບນາມມະທຳ1

ສຸຂະພາບດີຂຶ້ນ ຍ້ອນການ ສຳພັດກັບເຊື້ອພະຍາດໜ້ອຍລົງ

ຄຸນນະພາບຂອງນ້ຳໄຕ້ດິນ ແລະ ໜ້າດິນດີຂຶ້ນ ຄຸນນະພາບຂອງດິນ ແລະ ເຂດທີ່ຢູ່ອາໄສ ດີຂຶ້ນ ມີຝຸ່ນຫລາຍຂຶ້ນກວ່າເກົ່າ

ການນຳເອົາອາຈົມ ຂອງຄົນມາໃຊ້ຄືນ

1

ມີພະລັງເຊື້ອໄຟຫລາຍຂຶ້ນ (ສຳລັບ ການຄົວກິນ ແລະ ແສງສະຫວ່າງ)

ຜົນກະທົບດ້ານເສດຖະກິດ ການປະຢັດຄ່າຜ່ານປະຕູ ສະພາບແວດລ້ວມສະອາດງາມຕາ2 ການມີສ່ວນຮ່ວມຂອງໂຮງຮຽນ ລະດັບຊີວິດການເປັນຢູ່ດີຂຶ້ນ ລາຄາຂອງເຮືອນເພີ່ມຂຶ້ນ ຄຸນນະພາບຊິວິດທີ່ຕິດພັນກັບສຸຂະພາບດີຂຶ້ນ3

ຜະລິດຕະພາບຂອງແຮງງານ ປະຢັດຄ່າຮັກສາສຸຂະພາບ ຄຸນຄ່າຂອງຊີວິດທີ່ປອດໄພ ມູນຄ່າການບຳບັດນ້ຳໜ້ອຍລົງ ການນຳໃຊ້ນ້ຳໃນຄົວເຮືອນ ລາຍໄດ້ຈາກອຸດສາຫະກຳຄອບຄົວ ລາຍຮັບຈາກການທ່ອງທ່ຽວ ການລົງທຶນໂດຍກົງຂອງຕ່າງປະເທດ ການປະມົງ ຜົນຜະລິດກະສິກຳ ສະພາບແວດລ້ວມສະອາດງາມຕາ2 ການປະຢັດຄ່າພະລັງງານໄຟຟ້າ ການສຶກສາ, ການຜະລິດ

ຄວາມສະດວກ, ຄວາມສະບາຍ, ຄວາມປອດໄພ, ຄວາມເປັນສ່ວນຕົວ; 2 ຜົນສະທ້ອນຂອງທິວທັດ, ກິ່ນ; 3 HRQL: ສຸຂະພາບທີ່ຕິດພັນກັບຄຸນນະພາບຂອງຊີວິດ.

ການສຶກສາຄັ້ງນີ້ ໄດ້ປະເມີນຜົນກະທົບທັງ 4 ດ້ານ ໂດຍອີງໃສ່ຄວາມສຳຄັນ ແລະ/ຫລື ຄວາມສາມາດວັດແທກໄດ້. ຜົນກະທົບ ດັ່ງລຸ່ມນີ້: ï ຜົນກະທົບ ຕໍ່ສຸຂະພາບ; ï ຜົນກະທົບ ຕໍ່ຊັບພະຍາກອນແຫຼ່ງນ້ຳ; ï ຜົນກະທົບ ຕໍ່ວຽກງານສະຫວັດດີການຕ່າງໆ; ï ຜົນກະທົບ ຕໍ່ການທ່ອງທ່ຽວ. ຕາຕະລາງ 3 ສະແດງການສູນເສຍດ້ານການເງິນ ແລະ ເສດຖະກິດ ທີ່ໄດ້ຄຳນວນໄວ້ໃນການສຶກສາຄັ້ງນີ້. ຍ້ອນວ່າມີຜົນກະທົບ ບາງດ້ານ ເຊັ່ນ: ການສູນເສຍດ້ານການທ່ອງທ່ຽວແມ່ນເກີດຈາກຫລາຍສາເຫດ, ດັ່ງນັ້ນ ມີແຕ່ສ່ວນໜຶ່ງຂອງການສູນເສຍທັງໝົດເທົ່າ ນັ້ນ ທີ່ເກີດຈາກສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານເສດຖະກິດ ລວມມີລາຍຈ່າຍຈຳເປັນທີ່ເພີ່ມເຕີມ, ການສູນເສຍ ດ້ານລາຍຮັບ, ຜະລິດຕະພາບ ຫລື ເວລາ, ແລະ ມູນຄ່າຂອງການເສຍຊີວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ ທີ່ເນື່ອງມາຈາກສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ ມາດຕະຖານ. ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

17

ວິທີການສຶກສາ

ໃນການສຶກສາຄັ້ງນີ້, ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານການເງິນ (ຫ້ອງ ທີ 3) ບໍ່ໄດ້ນຳມາວິເຄາະ ຍ້ອນມີຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃນການແຍກລະຫວ່າງການສີ້ນ ເປື່ອງດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ການສີ້ນເປື່ອງດ້ານການເງິນ ຕາມແຫລ່ງຂໍ້ມູນທີ່ຫາໄດ້. ສຳລັບຜົນກະທົບທາງດ້ານສະຫວັດດີການ ຊື່ງເປັນລັກ ສະນະນາມມະທຳ ຫລື ບໍ່ສາມາດຄິດເປັນຈຳນວນໄດ້ ກໍ່ໄດ້ຖືກປະເມີນເຊັ່ນກັນ ແຕ່ບໍ່ໄດ້ສະແດງອອກເປັນຫົວໜ່ວຍເງິນ. ຜົນກະທົບ ທີ່ມີລັກສະນະນາມມະທຳ ແລະ ຜົນກະທົບອື່ນໆທີ່ບໍ່ສາມາດຄິດໄລ່ ເປັນມູນຄ່າໄດ້ແມ່ນຖືກຈັດຢູ່ໃນຕາຕະລາງ ຂ 1 (ເອກະສານຊ້ອນ ທ້າຍ). ຕາຕະລາງ 3. ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານການເງິນ ແລະ ເສດຖະກິດ ຂອງສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ທີ່ຖືກຄຳນວນໃນການສຶກສານີ້ ປະເພດຜົນກະທົບ

ຜົນກະທົບຍ່ອຍ

ການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດ ທີ່ເກີດຈາກສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ

1. ສຸຂະພາບ

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງຍ້ອນການຮັກ ສາສຸຂະພາບ

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທັງໝົດທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບການຮັກສາສຸຂະພາບ ເຊັ່ນ: ການບໍລິການຮັກ ສາສຸຂະພາບໃນລະບົບ ແລະ ການປິ່ນປົວແບບພື້ນເມືອງ

ມູນຄ່າດ້ານຜະລິດຕະພາບ

ການສູນເສຍສະຫວັດດີການ ຫລື ລາຍຮັບ ຍ້ອນເວລາເຈັບປ່ວຍຂອງຜູ້ໃຫຍ່ ແລະ ເດັກ

ການເສຍຊີວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ ການສູນເສຍລາຍຮັບຍ້ອນການເສຍຊີວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ ຂອງ ຜູ້ໃຫຍ່ ແລະ ເດັກນ້ອຍ 2. ຊັບພະຍາກອນແຫຼ່ງນ້ຳ

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງນ້ຳດື່ມ

ການບຳບັດນ້ຳ ແລະ ການແຈກຢາຍນ້ຳ

3. ສະຫວັດດີການ

ການສູນເສຍເວລາ

ການສູນເສຍສະຫວັດດີການ ຍ້ອນການໃຊ້ເວລາໄປຊອກຫາ ບ່ອນຖ່າຍຊະຊາຍ ຂອງຜູ້ໃຫຍ່ ແລະ ເດັກນ້ອຍ

4. ການທ່ອງທ່ຽວ

ມູນຄ່າການທ່ອງທ່ຽວ

ການສູນເສຍລາຍຮັບຈາກທ່າແຮງດ້ານການທ່ອງທ່ຽວທີ່ບໍ່ໄດ້ຮັບການຂຸດຄົ້ນຢ່າງເຕັມສ່ວນ

2.4 ການຫລຸດຜ່ອນຜົນກະທົບ ຕາມທັດສະນະດ້ານນະໂຍບາຍແລ້ວ ເຫັນວ່າບັນຫາສຳຄັນແມ່ນຕ້ອງສາມາດຮັບຮູ້ໄດ້ເຖີງຄ່າສີ້ນເປື່ອງຕ່າງໆ ເນື່ອງມາຈາກສຸຂາພິບານ ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານທີ່ສາມາດຫລີກລ້ຽງໄດ້ ໂດຍຜ່ານການປັບປຸງສຸຂາພິບານໃຫ້ໄດ້ມາດຕະຖານ. ການສຶກສາຄັ້ງນີ້ ໄດ້ຄາດຄະເນຜົນປະ ໂຫຍດທີ່ຈະໄດ້ຮັບ ໂດຍຜ່ານການປັບປຸງ 4 ລັກສະນະຂອງວຽກງານສຸຂາພິບານ ຊຶ່ງສະແດງໃນຮູບທີ 2 (ຍົກເວັ້ນການເອົາອາຈົມຂອງຄົນ ມາໝູນໃຊ້ຄືນ) ບວກໃສ່ກັບການປັບປຸງສຸຂາພິບານສຳລັບນັກທ່ອງທ່ຽວ ດັ່ງທີ່ສະແດງໃນຕາຕະລາງ 4. ການຄາດຄະເນນີ້ ຍັງບໍ່ທັນໄດ້ຖືກ ກັ່ນຕອງຢ່າງຄັກແນ່ ແລະ ຍັງມີລັກສະນະທົ່ວໄປ, ແລະ ຍັງຈະມີການປັບປຸງເພີ່ມຕື່ມ ດ້ວຍການຄາດຄະເນຕົວຈິງ ກ່ຽວກັບມູນຄ່າການໃຊ້ ຈ່າຍ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດຈາກ ການປັບປຸງວຽກງານສຸຂາພິບານ ຢູ່ ສປປ ລາວ ຊຶ່ງຈະໄດ້ຮັບຂໍ້ມູນຈາກການສຶກສາເພີ່ມເຕີ່ມທີ່ຈະດຳເນີນໃນ ອານາຄົດ.

ຕາຕະລາງ 4. ລັກສະນະຂອງການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດວຽກງານສຸຂາພິບານ ເພື່ອເປັນການປະເມີນຜົນໄດ້ຮັບທາງດ້ານເສດຖະກິດ ວຽກງານສຸຂາພິບານ ລາຍລະອຽດ ການປະເມີນຜົນໄດ້ຮັບ ການເຂົ້າເຖີງວິດຖ່າຍ

ວິດຖ່າຍຢູ່ໄກ້ ແລະ ເຂົ້າເຖິງໄດ້ງ່າຍ (ເປັນຂອງສ່ວນຕົວ, ບໍ່ແມ່ນຂອງສ່ວນລວມ ຫລື ສາທາລະນະ)

ຫລຸດຜ່ອນເວລາໃນການເຂົ້າເຖີງ ວິດຖ່າຍ

ການເຮັດໃຫ້ວິດຖ່າຍສະອາດ ແລະ ປອດໄພຂຶ້ນ

ການປັບປຸງທີ່ຕັ້ງ ຫລື ປະເພດຂອງວິດຖ່າຍ, ໂຄງປະກອບຂອງຖັງເກັບອາຈົມ, ລະບົບການເກັບສິ່ງເສດເຫລືອ, ການລະບາຍອາກາດ ແລະ ການລະບາຍສິ່ງເສດເຫລືອ

ຫລີກເວັ້ນຜົນກະທົບຕໍ່ ສຸຂະພາບ (ຫລຸດລົງ 32%)*

ການປະຕິບັດອະນາ ໄມ (ການລ້າງມືໃສ່ສະບູ)

ມີນ້ຳເພື່ອທຳຄວາມສະອາດຫລັງການຖ່າຍ, ບ່ອນຖິ້ມທີ່ປອດໄພ ສຳລັບສີ່ງທີ່ໃຊ້ທຳຄວາມສະອາດຫລັງການຖ່າຍ, ການລ້າງມືໃສ່ສະບູ, ການອະນາໄມວິດຖ່າຍ

ຫລີກເວັ້ນຜົນກະທົບຕໍ່ ສຸຂະພາບ (ຫລຸດລົງ 45%)*

ການແຍກສິ່ງເສດເຫຼືອຂອງ ຄົນຈາກແຫລ່ງນ້ຳ

ການປັບປຸງລັກສະນະການເຮັດວຽກຂອງຖັງເກັບອາຈົມ ແລະ ການທຳຄວາມສະອາດຖັງອາຈົມ, ລະບົບປ້ອງກັນນ້ຳຖ້ວມ, ການບຳບັດ ແລະ ການລະບາຍນ້ຳ

ຫລຸດຜ່ອນຄ່າສິ້ນເປືອງໃນການເຂົ້າ ເຖີງນ້ຳສະອາດສຳລັບດື່ມ

ສະພາບສຸຂາພິບານ ສຳລັບນັກທ່ອງທ່ຽວ

ການປັບປຸງວິດຖ່າຍສຳລັບນັກທ່ອງທ່ຽວທີ່ສອດຄ່ອງກັບວັດທະນະທຳ (ໂຮງແຮມ, ຮ້ານອາຫານ, ສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວ) ການອະນາໄມ ສິ່ງແວດລ້ອມທົ່ວໄປ

ຫລຸດຜ່ອນການສູນເສຍ ດ້ານການທ່ອງທ່ຽວ

* ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນຈາກ: ການວິເຄາະຫລັກຖານສາກົນ ກ່ຽວກັບການຜົນກະທົບຂອງການປັບປຸງ ນ້ຳ, ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ 8 ໂດຍ ຟູ ແທຣລ ເອ ອາລ (Fewtrell et al) (2005) .

8

18

ຟູ​ູແທຣລ ແອລ (Fewtrell L), ຄຸຟແມນ ອາຣ (Kaufmann R), ເຄ ດີ (Kay D), ອີນາໂນເຣຍ ເດັບເບີ້ນຢູ (Enanoria W), ຮອລເລີ ແອລ (Haller L) ແລະ ຄູລຟອດ ເຈເອັມ (Colford JM) (2005). ການດຳເນີນການ ກ່ຽວກັບນ້ຳ, ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ເພື່ອຫລຸດຜ່ອນພະຍາດຖອກທ້ອງ ຢູ່ບັນດາປະເທດດ້ອຍພັດທະນາ: ການ ທົບທວນ ແລະ ການວິເຄາະວິໄຈຢ່າງເປັນລະບົບ. Lancet Infectious Diseases, ເລ່ມທີ່ 5 ໜ້າ 42-52.

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ບົດລາຍງານການວິໄຈ ພຶດສະພາ2009

3

ຜົນຂອງການສຶກສາ

ຜົນຂອງການສຶກສາ

3.1 ສັງລວມຜົນກະທົບຂອງສຸຂາພິບານທີບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານຕໍ່ດ້ານເສດຖະກິດ ການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດ ທີ່ເນື່ອງມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ມີມູນຄ່າທັງໝົດ 1,9 ພັນຕື້ກີບ (193 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ) ຕໍ່ປີ (ກະລຸນາເບິ່ງຕາຕະລາງ 5). ມູນຄ່າດັ່ງກ່າວແມ່ນ ເທົ່າກັບ 5,6% ຂອງ GDP ໃນປີ 2006 ເມື່ອສະເລ່ຍມູນຄ່າດັ່ງກ່າວຕໍ່ຫົວຄົນ ຕໍ່ປີແລ້ວ ແມ່ນປະມານ 346.000 ກີບ (34,4 ໂດລາສະຫະລັດ). ເມື່ອທຽບໃສ່ໂດລາສາກົນ (ID) ແລ້ວ ມູນຄ່າການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດລາວ ແມ່ນ ປະມານ 690 ລ້ານ ID9, ຊຶ່ງລາຄາສະເລ່ຍແມ່ນຢູ່ໃນລະດັບ 28% ຂອງສະຫະລັດອະເມລິກາ (ລາຄາແມ່ນອີງໃສ່ອັດຕາແລກປ່ຽນຂອງຕະຫລາດ). ຕາຕະລາງ 5.

ມູນຄ່າການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຍ້ອນສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ຈັດແບ່ງຕາມປະເພດຜົນກະທົບ(2006)

ຜົນກະທົບ

ລວມມູນຄ່າການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດ ການສູນເສຍສະເລ່ຍຕໍ່ຄົນ ກີບ

ລ້ານ USD

ຕື້ກີບ ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານສຸຂະພາບ

ອັດຕາ ສ່ວນ (%)

USD

1,165.6

115.8

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງຈາກການຮັກສາສຸຂະພາບ

50.9

108.9

9,052

0.90

3%

ມູນຄ່າຜະລິດຕະພາບ

18.8

1.9

3,346

0.33

1%

ມູນຄ່າການເສຍຊີວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ

207,335

20.60

60%

1,096.9

5.1

194,938

19.37

56%

ມູນຄ່າກ່ຽວກັບນ້ຳ

354.3

35.2

63,032

6.26

18%

ການຕົ້ມນ້ຳດື່ມ

131.5

13.1

23,381

2.32

7%

ການຊົມໃຊ້ນ້ຳດື່ມບໍລິສຸດ

172.5

17.1

30,675

3.05

9%

ການບຳບັດນ້ຳຂອງເທດສະບານ

50.4

5.0

8,968

0.89

3%

ສະຫວັດດີການຕ່າງໆ (ການນຳໃຊ້ເວລາ)

249.0

24.7

44,292

4.40

13%

ການສູນເສຍດ້ານການທ່ອງທ່ຽວ

174.3

17.3

31,002

3.08

9%

1,943.0

193.2

345,653

34.4

100%

ລວມ ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ.

1 USD = 10.063 ກີບ.

9

20

ຮູບ ທີ 3. ການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຍ້ອນສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ຈັດແບ່ງຕາມປະເພດຜົນກະທົບ (ກີບ, 2006) ກີບ (ຕື້)

ໃນມູນຄ່າຂອງການສູນເສຍທາງດ້ານເສດ ຖະກິດ 1,9 ພັນຕື້ກີບ, ຜົນກະທົບຕໍ່ສຸຂະ ພາບ ກວມເອົາ 60% (1,2 ພັນຕື້ກີບ), ຜົນກະທົບຕໍ່ນ້ຳ ກວມເອົາ 18% (354 ຕື້ກີບ), ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານສະຫວັດດີການ ກວມເອົາ 13% (249 ຕື້ກີບ) ແລະ ການ ສູນເສຍດ້ານການທ່ອງທ່ຽວ ກວມເອົາ9% (174 ຕື້ກີບ). ບັນດາຕົວເລກດັ່ງກ່າວ ແມ່ນບໍ່ໄດ້ກວມເອົາຜົນກະທົບດ້ານອື່ນໆ ອີກ ທີ່ບໍ່ສາມາດຄິດໄລ່ເປັນມູນຄ່າໄດ້ຢູ່ ໃນບົດສຶກສານີ້ (ເບິ່ງ ຕາຕະລາງ ຂ1 ຂອງເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ). ຜົ ນ ກະທົ ບ ທາງລົ ບ ສ່ ວ ນໃຫຍ່ ສ າມາດ ຫລີກລ່ຽງໄດ້ ໂດຍການປັບປຸງສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມໃຫ້ໄດ້ມາດຕະຖານ, (ຊຶ່ງ ສະແດງຢູ່ພື້ນທີ່ດ້ານລຸ່ມຂອງເສັ້ນສະແດງ ìມູນຄ່າທັງໝົດî ໃນຮູບທີ 3) ຊຶ່ງຕົກເປັນ ມູນຄ່າ 1,3 ພັນຕື້ກີບ.

2,500 2,000 1,500 1,000 500 0

ສຸຂະພາບ

ນ້ຳ

ສະຫວັດດີການອື່ນໆ ການທ່ອງທ່ຽວ ມູນຄ່າທັງໝົດ (ເວລາເຂົ້າເຖິງ)

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທາງດ້ານສຸຂະພາບທີ່ບໍ່ສາມາດຫລຸດຜ່ອນໄດ້ໂດຍການເຂົ້າເຖິງສຸຂາທິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ການຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນບົດສຶກສານີ້.

ກຳລັງໃນການຊື້ໂດຍປຽບທຽບ (Purchasing Power Parity ຫລື PPP) ແມ່ນຮູບການໜຶ່ງຂອງອັດຕາແລກປ່ຽນ ທີ່ຄຳນຶງເຖິງຄ່າສິ້ນເປືອງ ແລະ ຄວາມ ສາມາດຊື້ໄດ້ ຂອງສິນຄ້າທີ່ມີລັກສະນະທົ່ວໄປ ຢູ່ປະເທດຕ່າງໆ, ຊຶ່ງຕາມປົກກະ ຕິ ຈະສະແດງເປັນເງິນໂດລາສະຫະລັດ. ອັດຕາແລກປ່ຽນຂອງກຳລັງໃນ ການຊື້ເທົ່າກັບກຳລັງການຊື້ຂອງສະກຸນເງິນຕ່າງໆ ຢູ່ໃນກະຕ່າເງິນຕາ ຢູ່ປະເທດໃດໜຶ່ງ. ອັດຕາແລກປ່ຽນຂອງກຳລັງໃນການຊື້ໂດຍປຽບທຽບ ທີ່ມີຊື່ສຽງ ແລະ ຖືກນຳໃຊ້ຫລາຍ ແມ່ນ Geary-Khamis dollar (ໂດລາສາກົນ ຫລື international dollar ຫລື ID).

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ຜົນຂອງການສຶກສາ

ອີງຕາມການຄາດຄະເນ, ການຂະຫຍາຍຕາໜ່າງສຸຂາພິບານໃຫ້ທົ່ວເຖິງນັ້ນ ຈະເຮັດໃຫ້ຄ່າສິ້ນເປືອງທີ່ສູງຂື້ນໃນການເຂົ້າເຖີງນ້ຳ ຍ້ອນສຸຂາພິບານ ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານນັ້ນ ສາມາດຫລຸດຜ່ອນລົງໄດ້. ນອກຈາກນັ້ນ, ການເສຍເວລາໃນການເຂົ້າເຖິງ ແລະ ການສູນເສຍດ້ານການທ່ອງທ່ຽວທີ່ເກີດ ຈາກ ສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ກໍສາມາດຫລີກລ້ຽງໄດ້ເຊັ່ນກັນ. ເມື່ອເວົ້າເຖີງຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານສຸຂະພາບ ທີ່ເນື່ອງມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ໂດຍຜ່ານການປັບປຸງວຽກງານສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມຂັ້ນພື້ນຖານ ຈະສາມາດຫລຸດຜ່ອນພະຍາດຖອກທ້ອງ ແລະ ສະພາບທີ່ຕິດພັນກັບພະຍາດຖອກທ້ອງ ລົງໄດ້ເຖິງ 45% (ເບິ່ງໝາຍເຫດ 8). ດັ່ງນັ້ນ, ມີແຕ່ 45% (550 ຕື້ກີບ) ຂອງຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານ ສຸຂະພາບຕໍ່ເສດຖະກິດ ທີ່ສາມາດຫລີກລ່ຽງໄດ້ ຈາກຄ່າສີ້ນເປື່ອງທັງໝົດ 1,17ພັນຕື້ກີບ (ເບິ່ງຮູບທີ 3). ສະຫລຸບແລ້ວ, ອີງຕາມການຄຳນວນຢູ່ໃນບົດການສຶກສານີ້, ຜົນປະໂຫຍດຕົ້ນຕໍ 4 ຢ່າງ ທີ່ຄາດວ່າຈະໄດ້ຮັບໃນການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດ ແຜນງານສຸຂາ ພິບານແມ່ນ: ການປົກປ້ອງຊັບພະຍາກອນແຫ່ຼງນ້ຳ, ການຫລີກລ້ຽງຜົນກະທົບດ້ານສຸຂະພາບ, ການຫລຸດຜ່ອນເວລາໃນການເຂົ້າເຖິງ ແລະ ຜົນກະ ທົບທາງບວກຕໍ່ການທ່ອງທ່ຽວ. ນອກຈາກນັ້ນ, ກໍຍັງມີຜົນປະໂຫຍດສຳຄັນດ້ານອື່ນໆ ທີ່ສາມາດໄດ້ຮັບຈາກ ຈັດຕັ້ງປະຕິບັດແຜນງານສຸຂາພິບານ ເປັນຕົ້ນແມ່ນວຽກເຮັດງານທຳ ແລະ ການນຳໃຊ້ສິ່ງເສດເຫລືອຄືນໃໝ່. ຜົນປະໂຫຍດທີ່ມີລັກສະນະນາມມະທຳ ແລະ ບໍ່ສາມາດຄິດໄລ່ເປັນມູນຄ່າ ຍ້ອນການມີສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ເຊັ່ນ: ຄວາມສະດວກສະບາຍ, ຄວາມເປັນສ່ວນຕົວ ແລະ ຄວາມປອດໄພ ກໍຈະເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນໂດຍ ສະເພາະແມ່ຍິງ ແລະ ຜູ້ສູງອາຍຸ ໃຫ້ມີສະຫວັດດີການດີຂຶ້ນ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ເພື່ອສະແດງຜົນປະໂຫຍດດັ່ງກ່າວໃຫ້ຖືກຕ້ອງ ແລະ ຊັດເຈນໃນ ສະພາບເງື່ອນໄຂຂອງປະເທດລາວ ຍັງມີຄວາມຈຳເປັນຕ້ອງໄດ້ດຳເນີນການສຶກສາຢູ່ພາກສະໜາມຕື່ມອີກ ເພື່ອເກັບກຳຂໍ້ມູນຈາກສະພາບການຕົວ ຈິງຂອງປະເທດ.

3.2 ຜົນກະທົບຕໍ່ສຸຂະພາບ 3.2.1 ພາລະທີ່ເກີດຈາກການເຈັບປ່ວຍ

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານການເງິນ ແລະ ເສດຖະກິດ ທີ່ຄາດຄະເນໃນການສຶກສາຄັ້ງນີ້ ລວມມີ (1) ການໃຊ້ຈ່າຍໃນການຮັກສາສຸຂະພາບ, (2) ການສູນ ເສຍລາຍໄດ້ ຫລື ການຜະລິດ ແລະ ການສູນເສຍເວລາ ຍ້ອນພະຍາດ ແລະ (3) ມູນຄ່າທີ່ກ່ຽວພັນກັບການເສຍຊີວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ. ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ກໍ່ໃຫ້ເກີດມີ​ີການສູນເສຍທີ່ໜັກໜ່ວງ ຍ້ອນບັນດາພະຍາດ ຢູ່ ສປປ ລາວ ທີ່ພາໃຫ້ມີການເຈັບປ່ວຍ ແລະ ການເສຍຊິວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ. ເນື່ອງຈາກປະລິມານພະຍາດ ມີຈຳນວນຫລາຍ ແລະ ຜົນກະທົບຕໍ່ສຸຂະພາບຈາກ ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາ ໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ກໍມີຫລາຍເຊັ່ນກັນ (ເບິ່ງຕາຕະລາງ ຂ 2 ຂອງເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ), ການສຶກສາຄັ້ງນີ້ ໄດ້ເລືອກເອົາສະເພາະແຕ່ບາງຜົນ ກະທົບທີ່ສຳຄັນຕົ້ນຕໍ ໂດຍອີງໃສ່ຄວາມສຳຄັນດ້ານການລະບາດ ແລະ ດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ຂໍ້ມູນ ຈາກສະຖິຕິທີ່ມີໃນປະເທດ ແລະ ຂໍ້ມູນຈາກ ການສຶກສາຄົ້ນຄວ້າຕ່າງໆ. ຕາຕະລາງ 6 ສະແດງກໍລະນີພະຍາດທີ່ເກີດຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ພະຍາດທີ່ກວມ ເອົາມີຄື: ພະຍາດຖອກທ້ອງ, ໄຂ້ທໍລະພິດ, ອັກເສບຕັບ, ພະຍາດທ້ອງບິດ, ພະຍາດຂີ້ຫິດ ແລະ ພະຍາດທີ່ຕິດພັນກັບການຂາດສານອາຫານ (ອັກ ເສບລະບົບຫາຍໃຈສ່ວນລຸ່ມຢ່າງຮຸນແຮງ ແລະ ໄຂ້ຍຸງ)10.

ຕາຕະລາງ 6. ກໍລະນີພະຍາດ ໃນແຕ່ລະປີ ທີ່ເກີດມາ ຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ (2006) ພະຍາດ

ເດັກ < 5 ປີ

ພະຍາດຖອກທ້ອງ ໄຂ້ທໍລະພິດ

ພະຍາດອັກເສບຕັບ ພະຍາດທ້ອງບິດ ພະຍາດຂີ້ຫິດ

ລວມກໍລະນີທາງກົງ

ຊຶມເຊື້ອລະບົບຫາຍໃຈສ່ວນລຸ່ມຢ່າງຮຸນແຮງ (ALRI) ພະຍາດໄຂ້ຍຸງ

ລວມກໍລະນີທາງອ້ອມ ລວມກໍລະນີທັງໝົດ

1,160,720 196 18 110 7,496 1,168,540 64,569 14,138 78,707 1,247,247

ເດັກ 5-14 ປີ

ພົນລະເມືອງ15 ປີຂຶ້ນໄປ

800,800 1,441 209 629 283 1,701,842 -1 -1 -1 1,701,842

898,480

ລວມ

2,860,000 1,637 227 739 7,779 2,870,382 64,569 14,138 78,707 2,949,089

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ ໂດຍອີງໃສ່ວິທີວິທະຍາທີ່ນຳໃຊ້ໃນ ESI ແລະ ຂໍ້ມູນຈາກສູນຄວບຄຸມ ພະຍາດລະບາດ; ຜົນການສຳຫລວດສຸຂະພາບ ແມ່ ແລະ ເດັກ 2006 (MICS III); LRHS (2005).

ໃນປີ 2006, ມີການລະບາດຂອງພະຍາດຖອກທ້ອງເກີດຂື້ນປະມານ 3 ລ້ານກໍລະນີ ທີ່ມີສາຍເຫດມາຈາກ ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ (ຕາຕະລາງ 6). ກໍລະນີພະຍາດຖອກທ້ອງທີ່ເກີດຂຶ້ນແຕ່ລະປີ ໃນເດັກອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ ໄດ້ຄາດຄະເນຈາກອັດ ຕາສະເລ່ຍການເກີດຂຶ້ນຂອງພະຍາດ ໂດຍອີງຕາມຜົນການສຳຫລວດສຸຂະພາບແມ່ ແລະ ເດັກ (MICS III) ທີ່ດຳເນີນໃນປີ 2006 (ອັດຕາການເກີດຂຶ້ນແມ່ນ 12,4%) ແລະ ຜົນການສຳຫລວດສຸຂະພາບໄວຈະເລີນພັນ ຢູ່ປະເທດລາວ (LRHS) ທີ່ດຳເນີນໃນປີ 2005 (ອັດຕາການ ເກີດຂຶ້ນແມ່ນ 5,7%). ຈາກຂໍ້ມູນດັ່ງກ່າວ, ສາມາດຄາດຄະເນໄດ້ວ່າມີ 1,9 ກໍລະນີ ຂອງພະຍາດຖອກທ້ອງ ມີສາເຫດຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ສຳລັບເດັກອາຍຸຕ່ຳ ກວ່າ 5 ປີ.

10

ວິທີວິທະຍາ ສຳລັບການຄາດຄະເນອັດຕາການເສຍຊີວິດ ແລະ ອັດຕາການປ່ວຍ ຈາກການຂາດສານອາຫານ ເນື່ອງຈາກການຕິດເຊື້ອພະຍາດຖອກທ້ອງ ຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ເບິ່ງໃນເອກະສານ: ທະນາຄານໂລກ (2008). ສະພາບແວດລ້ອມທີ່ດີ ແລະ ຄວາມຢູ່ລອດຂອງເດັກ: ພະຍາດລະບາດ, ເສດຖະສາດ, ປະສົບປະການ; ເບີ່ງເອກະສານ: ທະນາຄານໂລກ (2008). ຜົນກະທົບທາງດ້ານເສດຖະກິດຂອງສຸຂາພິບານຢູ່ອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໄຕ້ ການສຶກສາທີ່ດຳເນີນ ຢູ່ 4 ປະ ເທດ: ກຳປູເຈຍ, ອິນໂດເນເຊຍ, ຟິລິບປິນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ແນວຄວາມຄິດລິເລິ່ມ ESI. WSP. ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

21

ຜົນຂອງການສຶກສາ

ໂດຍອີງໃສ່ການຄາດຄະເນຂອງອົງການອະນາໄມໂລກ, ສຳລັບເດັກນ້ອຍອາຍຸ 5-14 ປີ ແມ່ນມີ 0,6 ກໍລະນີ ຕໍ່ປີ ແລະ ສຳລັບຜູ້ໃຫຍ່ ຄາດຄະເນ ວ່າແມ່ນ 0,3 ກໍລະນີ ຕໍ່ປີ. ຕາມການລາຍງານຈາກລະບົບຂ່າວສານດ້ານສຸຂະພາບແຫ່ງຊາດ ມີພະຍາດໄຂ້ທໍລະພິດຫລາຍກວ່າ 1.600 ກໍລະນີ ແລະ ພະຍາດຂີ້ຫິດ 7.800 ກໍລະນີ ທີ່ເກີດມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ນອກຈາກນັ້ນ, ພະຍາດອັກເສບລະບົບ ຫາຍໃຈສ່ວນລຸ່ມຢ່າງ ຮຸນແຮງ (ALRI) ແລະ ພະຍາດໄຂ້ຍຸງ ປະມານ 80.000 ກໍລະນີ ຖືກຄາດຄະເນວ່າເກີດມາຈາກ ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາ ໄມ ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ໃນກຸ່ມເດັກອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ, ໃນນັ້ນ, ຫລາຍກວ່າ 80% ແມ່ນກໍລະນີພະຍາດອັກເສບລະບົບລົມຫາຍໃຈສ່ວນລຸ່ມຢ່າງ ຮຸນແຮງ11. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ບັນດາຕົວເລກດັ່ງກ່າວ ໂດຍສະເພາະຕົວເລກຈາກແຫລ່ງຂໍ້ມູນທົ່ວໄປຂອງລັດຖະບານ, ຄາດວ່າຕົວເລກ ຄາດຄະ ເນອາດຈະຕ່ຳກວ່າຄວາມເປັນຈິງຫລາຍ ຊື່ງອາດຈະເນື່ອງມາຈາກເຫດຜົນທີ່ວ່າກໍລະນີການເກີດພະຍາດສ່ວນຫລາຍ ບໍ່ໄດ້ມາຂໍຮັບການບໍລິການ ປິ່ນປົວຈາກພາກລັດ ຫລື ບໍ່ໄດ້ລາຍງານ ໂດຍຜູ້ໃຫ້ການບໍລິການ ຂອງ ພາກລັດ ຢູ່ ສປປ ລາວ. ຜູ້ເສຍຊີວິດທັງໝົດ ທີ່ມີສາຍເຫດມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ມີຈຳນວນຫລາຍກວ່າ 6.000 ຄົນ, ໃນນັ້ນ 3.600 ຄົນເສຍຊີວິດຍ້ອນພະຍາດຖອກທ້ອງ ແລະ 2.400 ຄົນ ແມ່ນຍ້ອນພະຍາດທີ່ພົວພັນກັບການຂາດສານອາຫານ (ຕາຕະລາງ 7 ແລະ ຮູບ ທີ 4).

95% ຂອງຈຳນວນຜູ້ເສຍຊີວິດດັ່ງກ່າວ ແມ່ນເດັກນ້ອຍອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ. ແຕ່ຍ້ອນຂໍ້ມູນບໍ່ພຽງພໍ ໂດຍສະເພາະສຳລັບປະຊາກອນອາຍຸສູງກວ່າ 5 ປີ, ຕົວເລກດັ່ງກ່າວອາດຈະເປັນການຄາດຄະເນ ທີ່ຕ່ຳກວ່າຈຳນວນຜູ້ເສຍຊີວິດຕົວຈິງ. ຕາຕະລາງ 7. ການເສຍຊີວິດໃນແຕ່ລະປີ ທີ່ເກີດຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ຈັດແບ່ງຕາມກຸ່ມອາຍຸ (2006) ພະຍາດ

ເດັກ < 5 ປີ

ພະຍາດຖອກທ້ອງ ລວມຈຳນວນຜູ້ເສຍຊີວິດທາງກົງ

ພົນລະເມືອງ 5 ປີຂຶ້ນໄປ

3,256 3,256 1,236 330 187 264 439 2,456 5,712

ຊຶມເຊື້ອລະບົບຫາຍໃຈສ່ວນລຸ່ມຢ່າງຮຸນແຮງ (ALRI) ພະຍາດໄຂ້ຍຸງ ພະຍາດໝາກແດງ ການຂາດທາດໂປຼຕີນ 2 2

ສາຍເຫດອື່ນໆ

ລວມຈຳນວນຜູ້ເສຍຊີວິດທາງອ້ອມ ລວມຜູ້ເສຍຊີວິດທາງກົງ + ທາງອ້ອມ

ລວມ

352 352 -1 -1 -1 -1 -1 -1 352

3,608 3,608 1,236 330 187 264 439 2,456 6,064

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນບົດສຶກສານີ້ ໂດຍນຳໃຊ້ວິທີວິທະຍາທີ່ນຳໃຊ້ໃນ ESI ແລະ ຂໍ້ມູນພື້ນຖານສະຖິຕິການເສຍ ຊີວິດ ຢູ່ ສປປ ລາວ ຈາກອົງການອະນາໄມໂລກ, ຊຶ່ງດັດປັບຈາກອັດຕາການເສຍຊີວິດຂອງເດັກ ຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ, 98 ຕໍ່ 1000 ເດັກທີ່ເກີດໃໝ່ ໃນປີ 2005.

1 ບໍ່ມີຂໍ້ມູນ 2 ບໍ່ໄດ້ລວມເອົາມູນຄ່າການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດຢູ່ໃນບົດສຶກສານີ້. ເຊິ່ງປະກອບດ້ວຍການເສຍຊີວິດ ຈາກການຕິດເຊື້ອພະຍາດ ອື່ນໆ ເຊັ່ນ ວັນນະໂລກ, ພະຍາດທີ່ມັກເກີດກັບເດັກນ້ອຍ, ເຫຍື້ອຫຸ້ມສະໝອງອັກເສບ, ໂລກຕັບອັກເສບ, ໄຂ້ໝາກແດງ ແລະ ພະຍາດ ໃນເຂດຮ້ອນອື່ນໆ.

ອັດຕາການເສຍຊີວິດ ໃນແຕ່ລະປີ ທີ່ມີສາເຫດມາຈາກສຸຂະພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບມາດຕະຖານີ

ຮູບ ທີ 4. ອັດຕາການເສຍຊີວິດໃນແຕ່ລະປີ ທີ່ມີສາເຫດມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ (2006) 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 ຖອກທ້ອງ

ຊຶມເຊື້ອລະ ບົບຫາຍໃຈ

ໄຂ້ຍຸງ

ໝາກແດງ

ຂາດສານ ອາຫານ

ສາເຫດ ອື່ນໆ

ລວມທັງໝົດ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ.

11 ອີງຕາມກໍລະນີການເກີດພະຍາດອັກເສບລະບົບຫາຍໃຈສ່ວນລຸ່ມຢ່າງຮຸນແຮງ (ALRI) ຈາກ ບົດລາຍງານ ຂອງ WHO ກ່ຽວກັບ ພະຍາດ ແລະ ພະຍາດໄຂ້ຍຸງ ທີ່ກົດໜ່ວງໂລກ, ຂຽນໂດຍ ໂກເຣັນໂຣມ ອີ (Korenromp E)(2005) ໃນປື້ມ ການຄາດຄະເນກໍລະນີພະຍາດໄຂ້ຍຸງທີ່ເກີດຂຶ້ນໃນ ທົ່ວປະເທດໃນປີ 2004. ອົງການອາໄມໂລກ. ທີ່ສະຖາບັນ Roll Back Malaria, ເຈນີວາ, ປະເທດສະວິດເຊີແລນ.

22

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ຜົນຂອງການສຶກສາ

ກຸ່ມຄົນທີ່ມີຄວາມສ່ຽງສູງຕໍ່ຜົນກະທົບຂອງພະຍາດທີ່ເກີດຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ສ່ວນຫຼາຍແມ່ນເດັກນ້ອຍ. ຄວາມສ່ຽງຂອງເດັກນ້ອຍໃນການຕິດພະຍາດ ມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນອີງຕາມປັດໄຈສະພາບເງື່ອນໄຂຕ່າງໆ ເຊັ່ນ: ສະພາບແວດ ລ້ອມ, ເສດຖະກິດ ແລະ ສັງຄົມ, ການດຳລົງຊິວິດໃນເຂດຊົນນະບົດ/ຕົວເມືອງ. ສຳລັບ ສປປ ລາວ ແລ້ວ ບັນດາປັດໄຈດັ່ງກ່າວ ສ່ວນໃຫຍ່ຍັງບໍ່ທັນ ມີການວິເຄາະວິໄຈເທື່ອ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ການສຳຫລວດ MICS III ຢູ່ ສປປ ລາວ ໄດ້ເກັບກຳຂໍ້ມູນກ່ຽວກັບສຸຂະພາບ ຂອງເດັກອາຍຸ ຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ ຊຶ່ງຂໍ້ມູນດັ່ງກ່າວ ສາມາດເປັນພື້ນຖານໃນການສົມທຽບເບື້ອງຕົ້ນລະຫວ່າງປັດໄຈຄວາມສ່ຽງຕົ້ນຕໍຕ່າງໆ. ການສຳຫລວດ MICS III ໄດ້ເກັບກຳຂໍ້ມູນການເກີດພະຍາດຖອກທ້ອງໃນກຸ່ມເດັກນ້ອຍອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ ໃນໄລຍະ 2 ອາທິດ ກ່ອນດຳເນີນການສຳຫລວດ ແລະ ແຍກຈຳນວນເດັກນ້ອຍ ຕາມສະພາບການເຂົ້າເຖີງສຸຂາພິບານ ແລະ ໂພສະນາການ. ເດັກນ້ອຍ ຢູ່ຄົວເຮືອນທີ່ບໍ່ມີວິດຖ່າຍ ແມ່ນມີອັດຕາສ່ວນໃນການຕິດພະຍາດຖອກທ້ອງ (2,9 ກໍລະນີ ຕໍ່ປີ) ຊື່ງສູງກວ່າເດັກນ້ອຍຢູ່ຄົວເຮືອນທີ່ມີວິດຖ່າຍ (2.0 ກໍລະນີຕໍ່ປີ) ຢ່າງຊັດເຈນ. ເຊັ່ນດຽວກັນນັ້ນ, ອັດຕາສ່ວນການຕິດພະຍາດຖອກທ້ອງມີລະດັບຕ່ຳ ຢູ່ໃນເຂດຕົວເມືອງ (1,4 ກໍ ລະນີຕໍ່ປີ) ທຽບໃສ່ຢູ່ເຂດ ຊົນນະບົດ (2,8ກໍລະນີຕໍ່ປີ). ຕາຕະລາງ 8 ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ ກໍລະນີພະຍາດຖອກທ້ອງໄດ້ເກີດຂື້ນຫລາຍ ໃນກຸ່ມເດັກທີ່ຂາດສານອາ ຫານຢ່າງໜັກໜ່ວງ. ຕົວຢ່າງ: ເດັກນ້ອຍທີ່ຂາດສານອາຫານຢ່າງໜັກໜ່ວງ (ນ້ຳໜັກຕ່ຳກວ່າມາດຕະຖານຫລາຍ) ມີໂອກາດຕິດພະຍາດ ຖອກທ້ອງສູງກວ່າເດັກນ້ອຍ ທີ່ມີນ້ຳໜັກປົກກະຕິຕາມເກນປີເຖິງສອງທົບ.

ຕາຕະລາງ 8.

ກໍລະນີເກີດພະຍາດຖອກທ້ອງໃນແຕ່ລະປີ, ຈັດແບ່ງຕາມສະພາບໂພສະນາການຂອງເດັກ (2005)

ໝວດອາຍຸ

ສະຖານະພາບທາງນ້ຳໜັກ

ບໍ່ຫລຸດ ມາດຕະຖານ 1.9

ອາຍຸ < 12 ເດືອນ

ຫລຸດມາດຕະ ຖານເລັກນ້ອຍ 3.1

ຫລຸດມາດຕະ ຖານປານກາງ 3.4

ຫລຸດມາດຕະ ຖານ ຢ່າງ ຮ້າຍແຮງ 6.4

ລວມ 2.5

ອາຍຸ 12-59 ເດືອນ

2.0

2.3

2.7

4.5

2.6

ອາຍຸ < 60 ເດືອນ

2.0

2.4

2.8

4.6

2.6

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຄາດຄະເນຈາກ MICS III 2006 ສຳລັບເດັກອາຍຸ 0-4 ປີ. ໝາຍເຫດ: ນ້ຳໜັກຕ່ຳກວ່າມາດຕະຖານເລັກນ້ອຍແມ່ນ WAZ ແຕ່ -1 ຫາ -2; ນ້ຳໜັກຕ່ຳກວ່າມາດຕະຖານປານກາງແມ່ນ WAZ ແຕ່ -2 ຫາ -3; ນ້ຳໜັກຕ່ຳກວ່າມາດຕະຖານຢ່າງຮ້າຍແຮງແມ່ນ WAZ < 3.

ສຳລັບກຸ່ມເດັກນ້ອຍອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ, ຮູບທີ 5 ສະແດງໃຫ້ເຫັນຈຳນວນໂດຍສະເລ່ຍຂອງກໍລະນີທັງໝົດ ສຳລັບ 3 ພະຍາດຫລັກ, ແລະ ຈຳນວນກໍລະນີທີ່ເກີດຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ອີງຕາມບົດຄົ້ນຄວ້າສາກົນອື່ນໆ, ໂດຍອີງຕາມການຄາດຄະ ເນ 88% ຂອງກໍລະນີພະຍາດຖອກທ້ອງ ເກີດມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ12 . ໃນກໍລະນີຂອງພະຍາດ ອື່ນໆທີ່ ກ່ຽວຂ້ອງໂດຍທາງອ້ອມ, ພະຍາດຊຶມເຊື້ອລະບົບຫາຍໃຈສ່ວນລຸ່ມຢ່າງຮຸນແຮງ ແລະ ພະຍາດໄຂ້ຍຸງ ແມ່ນມີສ່ວນກ່ຽວຂ້ອງກັບ ສຸຂາພິບານ ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ໂດຍມີຜົນກະທົບທີ່ເກີດມາຈາກພະຍາດຖອກທ້ອງ ຕໍ່ກັບສະຖານະພາບດ້ານໂພສະນາການ ແລະ ຍ້ອນແນວນັ້ນມັນ ຈື່ງເກີດມີຄວາມສ່ຽງສູງທີ່ຈະໄດ້ຮັບຜົນກະທົບຈາກພະຍາດອື່ນໆ. ອີງຕາມການຄາດຄະເນ, 21% ຂອງພະຍາດຊຶມເຊື້ອ ລະບົບຫາຍໃຈ ສ່ວນລຸ່ມຢ່າງຮຸນແຮງ ແລະ 9% ຂອງພະຍາດໄຂ້ຍຸງ ແມ່ນລ້ວນແລ້ວແຕ່ເກີດຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ຮູບ ທີ 5. ຄວາມແຕກຕ່າງ ລະຫວ່າງກໍລະນີທັງໝົດ ແລະ ກໍລະນີທີ່ເກີດຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ໃນກຸ່ມເດັກເກນອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ (2006) 1,400,000

ກໍລະນີທີ່ເກີດໃນເດັກອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ

1,200,000 1,000,000 800,000 600,000 400,000 200,000 0 ກໍລະນີທັງໝົດ

ກໍລະນີເກີດຈາກ ກໍລະນີທັງໝົດ ກໍລະນີເກີດຈາກ

ຖອກທ້ອງ

ຊຶມເຊື້ອລະບົບຫາຍໃຈຮຸນແຮງ

ກໍລະນີທັງໝົດ ກໍລະນີເກີດຈາກ ໄຂ້ຍຸງ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ.

12

ສົມມຸດຖານ: ການຕິດເຊື້ອພະຍາດຖອກທ້ອງໂດຍທາງນ້ຳ ສ່ວນຫຼາຍເກີດຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ.

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

23

ຜົນຂອງການສຶກສາ

ຍັງມີພະຍາດອື່ນໆອີກຈຳນວນຫລາຍ ບໍ່ໄດ້ຖືກຄຳນວນໃນການສຶກສາຄັ້ງນີ້ ຍ້ອນຂາດຂໍ້ມູນຢູ່ໃນທົ່ວປະເທດ. ພະຍາດສຳຄັນອັນໜຶ່ງທີ່ມັກເກີດ ຂຶ້ນ ໂດຍສະເພາະໃນເດັກ ແມ່ນພະຍາດແມ່ກາຝາກ. ຢູ່ ສປປ ລາວ ໃນປະຈຸບັນ ຍັງບໍ່ທັນມີການສຶກສາໃດໆ ທີ່ສະແດງໃຫ້​້ຮູ້ເຖີງອັດຕາສ່ວນຂອງ ການຕິດພະຍາດແມ່ກາຝາກ. ແຕ່ອີງຕາມການຄາດຄະເນຢູ່ຂົງເຂດອາຊີຕາເວັນອອກ, ອັດຕາການເກີດພະຍາດ ແມ່ກາຝາກແມ່ນ 36% (ແມ່ ທ້ອງກົມ), 28% (ແມ່ທ້ອງແສ້ມ້າ) ແລະ 26% (ແມ່ທ້ອງປາກຂໍ)13 . ອີງຕາມ ສູນໄຂ້ຍຸງ, ແມ່ກາຝາກ ແລະ ແມງໄມ້ (CMPE), ກະຊວງສາທາລະ ນະສຸກ ຂອງ ສປປ ລາວ, ອັດຕາສ່ວນການເກີດຕິດແປດພະຍາດແມ່ກາຝາກ ແມ່ນ 36% ໃນກຸ່ມເດັກອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ ແລະ 52% ໃນກຸ່ມອາຍຸ ສູງກວ່າ 5 ປີ. ໂດຍນຳໃຊ້ຕົວເລກດັ່ງກ່າວໃນການຄາດຄະເນ ເຫັນວ່າສຳລັບເດັກເກນອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5ປີ ມີຈຳນວນເຖີງ 250.000 ຄົນ ຂອງຈຳ ນວນທັງໝົດ (700.000 ຄົນ) ແລະ ສຳລັບເດັກເກນອາຍຸ ສູງກວ່າ 5 ປີ ມີຈຳນວນ 2,5 ລ້ານຄົນ ຂອງຈຳນວນທັງໝົດ (4,9 ລ້ານຄົນ) ຕິດພະຍາດ ແມ່ກາຝາກ ຊະນິດໜຶ່ງ ຫລື ຫລາຍຊະນິດ. ຕາຕະລາງ ຂ 2 ຂອງ ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ ສະແດງໃຫ້ເຫັນບັນຫາສຸຂະພາບອື່ນໆ ທີ່ເກີດຈາກນ້ຳ ແລະ ສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ.

3.2.2 ຄ່າສີ້ນເປື່ອງໃນການຮັກສາສຸຂະພາບ

ເພື່ອຄາດຄະເນຄ່າສີ້ນເປື່ອງໃນການຮັກສາສຸຂະພາບ, ການສຶກສານີ້ຈະ ໄດ້ລວບລວມເອົາຂໍ້ມູນຂ່າວສານ ກ່ຽວກັບອັດຕາການເກີດພະຍາດ, ອັດ ຕາການຂໍຮັບການປິ່ນປົວ, ການປິ່ນປົວ ແລະ ລາຄາຫົວໜ່ວຍ. ອີງຕາມ ການສຳຫລວດສຸຂະພາບໄວຈະເລີນພັນຢູ່ ສປປ ລາວ (LRHS 2005), 71% ຂອງເດັກເກນອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ ໄດ້ຮັບການປິ່ນປົວພະຍາດຖອກ ທ້ອງໃນເວລາເຈັບປ່ວຍ. ເມື່ອທຽບໃສ່ກັບເດັກອາຍຸສູງກວ່າ 5 ປີ (ອັດຕາ ສ່ວນຈະແມ່ນ 50%) ແລະ ຜູ້ໃຫຍ່ ທີ່ມີອາຍຸສູງກວ່າ 5 ປີ (ອັດຕາສ່ວນ ຈະແມ່ນ 40%) ໂດຍອີງຕາມຂໍ້ມູນຫລັກຖານສົມທຽບຂອງສາກົນ. ຮູບທີ 6 ສະແດງປະເພດສະຖານທີ່ໃຫ້ການບໍລິການການປິ່ນປົວກໍລະນີ ພະຍາດຖອກທ້ອງ ຊື່ງຈັດແບ່ງ ຕາມກຸ່ມອາຍຸ. ກຸ່ມສ່ວນໃຫ່ຍທີ່ໃຫ້ການ ບໍລິການປີ່ນປົວແມ່ນຮ້ານຂາຍຢາ ຫລື ຜູ້ຂາຍຢາ; ຖັດຈາກນັ້ນແມ່ນໝໍ ຢາພື້ນເມືອງ ຊຶ່ງຖືວ່າເປັນແຫລ່ງປີ່ນປົວທີ່ປະຊາຊົນ ສາມາດເຂົ້າເຖິງໄດ້

40% 35% 30% 25%

ເດັກນ້ອຍ ຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ ເດັກນ້ອຍລະຫວ່າງ 5-14 ປີ ຜູ້ໃຫຍ່ 15 ປີ ຂຶ້ນໄປ

20% 15% 10% 5%

ອື່ນ ໆ

ືອງ ມ

ື້ນເ ພ

ໝ

ໍຍາ

ຮ້າ ນຂ າ

ກະ ຊ ຄລ ິນິກ ເອ

ສຸກ ສາ ລາ

ໍອື່ນ ໆ ງໝ

ໂຮ

ໂຮ ງໝ ໍເທ ດສ ະ

ຍຢ າ

ົນ

0%

ບາ ນ

ອັດຕາສ່ວນຂອງກໍລະນີທີ່ຖືກປິ່ນປົ່ວ ແບ່ງຕາມສະຖານທີ່

ຮູບທີ 6. ປະເພດສະຖານທີ່ບໍລິການທີ່ໃຊ້ໃນການປິ່ນປົວ ພະຍາດຖອກທ້ອງ, ຈັດແບ່ງຕາມກຸ່ມອາຍຸ (2005)

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: LRHS ປີ 2005 ເດັກນ້ອຍຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ. ການຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນບົດສຶກສານີ້ ສຳລັບປະຊາກອນ ອາຍຸ 5 ປີຂຶ້ນໄປ.

ງ່າຍໂດຍສະເພາະຢູ່ເຂດຊົນນະບົດ. ກຸ່ມດັ່ງກ່າວແມ່ນໃຫ້ການບໍລິການການປີ່ນປົວໃຫ້ທຸກກຸ່ມອາຍຸ. ການປິ່ນປົວພະຍາດຖອກທ້ອງຢູ່ສຸກສາລາ ແລະ ໂຮງໝໍກວມອັດຕາສ່ວນ 30% ຂອງຈຳນວນເດັກນ້ອຍອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ ທັງ ໝົດ. ໂດຍທົ່ວໄປ ຢາທີ່ນຳໃຊ້ເພື່ອປິ່ນປົວພະຍາດຖອກທ້ອງ ແມ່ນປະເພດຢາເມັດ. 70% ຂອງເດັກອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ ໄດ້ຮັບຢາເມັດສຳລັບການປິ່ນປົວ (ຮູບທີ 7). ສຳລັບການປິ່ນປົວປະເພດອື່ນໆ ແມ່ນບໍ່ມີປະເພດໃດທີ່ກວມອັດຕາສ່ວນຫລາຍກວ່າ 30% ຂອງຈຳນວນກໍລະນີເຈັບປ່ວຍທັງໝົດ. ເມື່ອຜົນບວກຂອງອັດຕາສ່ວນຂອງກໍລະນີເຈັບປ່ວຍຫລາຍກວ່າ 100%, ນີ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນຢ່າງຈະແຈ້ງວ່າເດັກນ້ອຍອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ ໄດ້ຮັບການ ປິ່ນປົວໂດຍນຳໃຊ້ວິທີການປິ່ນປົວຫລາຍກວ່າ 1 ຊະນິດ ຕໍ່ກັບການເຈັບປ່ວຍໜື່ງຄັ້ງ.

13

24

ໂຮເຕ ພີ (Hotez P), ບັນດີ ດີ (Bundy D), ບີໂກ ເຄ (Beegle K), ເອ ອາລ (et al). ການຕິດພະຍາດແມ່ກາຝາກ: ການຕິດພະຍາດແມ່ກາຝາກໂດຍທາງດິນ ແລະການເປັນພະຍາດແມ່ກາຝາກ; ພາກທີ 24 : ບຸລິມະສິດໃນການຄວບຄຸມພະຍາດຢູ່ບັນດາປະເທດກຳລັງພັດທະນາ, 2006; ເຈມີສັນ ດີ (Jamison D), ບຣີແມນ ເຈ (Breman J), ມີຊາມ ເອ (Measham A), ອາລລີນ ຈີ (Alleyne G), ຄລີສັນ ເອັມ (Claeson M), ອີວານສ ດີ (Evans D), ຈາ ພີ (Jha P), ມີລສ ເອ (Mills A) ແລະ ມັດສກຣູບ ພີ (Musgrove P), ຜູ້ກວດແກ້: ພີມຄັ້ງທີ 2, ທີ່ນິວຢອກ, ໂຮງພິມມະຫາ ວິທະຍາໄລອອກສຟອດ.

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ຜົນຂອງການສຶກສາ

ຮູບ ທີ 7. ປະເພດການບໍລິການປິ່ນປົວ ພະຍາດຖອກທ້ອງ, ຈັດແບ່ງຕາມກຸ່ມອາຍຸ (2005) 80%

ປະເພດການປິ່ນປົວທີ່ໄດ້ຮັບ (%)

70% 60% 50%

ເດັກອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ

40%

ເດັກອາຍຸ 5-14 ປີ

30%

ຜູ້ໃຫຍ່ອາຍຸສູງກວ່າ 15 ປີ

20% 10%

ອື່ນ ໆ

ືອງ ື້ນເ ມ ຢາ ພ

ສົ່ງ ນ້ຳ ທ າງ ປາ ກ

ຢາ ສັກ ເສ ັ້ນ

ຢາ ສັກ

ຢາ ເມ

ັດ

0%

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: LRHS ປີ 2005 ສຳລັບເດັກຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ. ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນບົດສຶກສານີ້ ສຳລັບພົນລະເມືອງແຕ່ 5 ປີ ຂຶ້ນ ໄປ.

ການຄາດຄະເນຄ່າສີ້ນເປື່ອງການປິ່ນປົວພະຍາດຖອກທ້ອງ ແມ່ນໄດ້ອີງໃສ່ລາຄາຫົວໜ່ວຍຂອງການຮັກສາສຸຂະພາບ ທີ່ນຳໃຊ້ຢູ່ທົ່ວປະ ເທດ, ອີງໃສ່ການສຳພາດພະນັກງານສາທາລະນະສຸກ, ຮ້ານຂາຍຢາ ແລະ ຂໍ້ສົມໝຸດຖານ (ຕາຕະລາງ 9). ມູນຄ່າການປິ່ນປົວຢູ່ໂຮງ ໝໍ/ສຸກສາລາ ຊື່ງບໍ່ລວມຄ່າຢາ, ຄ່າສັກຢາ ຫລື ຄ່າໃສ່ນ້ຳທະເລ ແມ່ນປະມານ 29.000 ກີບ (2,88 ໂດລາສະຫະລັດ); ສ່ວນມູນຄ່າການ ປີ່ນປົວການຂາດນ້ຳຂອງຮ່າງກາຍ ແມ່ນ 5.030 ກີບ (0,50 ໂດລາະຫະລັດ), ຢາປົວພະຍາດ 10.063 ກີບ (1,00 ໂດລາສະຫະລັດ), ຄ່າ ສັກຢາ ຫລື ສົ່ງຢາທາງເສັ້ນເລືອດ ແມ່ນ 20.126 ກີບ (2,00 ໂດລາສະຫະລັດ), ຢາພື້ນເມືອງ ແມ່ນ 5.030 ກີບ (0,50 ໂດລາສະຫະລັດ), ແລະ ມູນຄ່າການປີ່ນປົວນຳໝໍຢາພື້ນເມືອງແມ່ນ 10.063 ກີບ (1,00 ໂດລາສະຫະລັດ). ເມື່ອທຽບໃສ່ຄ່າປີ່ນປົວພະຍາດຖອກທ້ອງ ເຫັນວ່າມູນຄ່າການປີ່ນປົວພະຍາດຕໍ່ໄປນີ້ແມ່ນສູງກວ່າ: ໄຂ້ທໍລະພິດ (230.000 ກີບ (22,9 ໂດລາ ສະຫະລັດ)), ພະຍາດທ້ອງບິດ (324.000 ກີບ (32,2 ໂດລາສະຫະລັດ)), ພະຍາດຕັບອັກເສບ ເອ (208.000 ກີບ (20,7 ໂດລາສະຫະລັດ)) ແລະ ພະຍາດຂີ້ຫິດ (34.000 ກີບ (3,4 ໂດລາສະຫະລັດ)). ສຳລັບອັດຕາຄ່າປິ່ນປົວພະຍາດຊຶມເຊື້ອລະບົບຫາຍໃຈສ່ວນລຸ່ມຢ່າງຮຸນແຮງ ແລະ ໄຂ້ຍຸງ ແມ່ນ ບໍ່ມີຂໍ້ມູນລະອຽດ. ອີງຕາມ MICS III, 53% ຂອງເດັກອາຍຸຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ ທີ່ມີກໍລະນີສົງໄສວ່າຈະເປັນພະຍາດປອດບວມ ໄດ້ຮັບຢາຕ້ານເຊື້ອພະຍາດ. ໃນການສຶກສາຄັ້ງນີ້ ແມ່ນໄດ້ນຳໃຊ້ອັດຕາການປິ່ນປົວ ຄື: 53% ສຳລັບພະຍາດຊຶມເຊື້ອລະບົບຫາຍໃຈສ່ວນລຸ່ມຢ່າງຮຸນແຮງ ແລະ 50% ສຳລັບພະຍາດ ໄຂ້ຍຸງ. ມູນຄ່າປິ່ນປົວພະຍາດຊຶມເຊື້ອລະບົບຫາຍໃຈສ່ວນລຸ່ມຢ່າງຮຸນແຮງ ໄດ້ກວມເອົາຄ່າກວດພະຍາດ ບວກກັບຄ່າຢາຕ້ານເຊື້ອ ສຳລັບການປິ່ນ ປົວ 10 ວັນ ຕາມລາຄາຢາໃນຮ້ານຂາຍຢາ ຊຶ່ງມູນຄ່າທັງໝົດໃນການປິ່ນປົວ ແມ່ນຢູ່ລະຫວ່າງ 25.000 ກີບ ຫາ 50.000 ກີບ (ອີງຕາມສະຖານທີ່ໃຫ້ບໍລິການ). ມູນຄ່າໃນການປິ່ນປົວພະຍາດໄຂ້ຍຸງ ແມ່ນຢູ່ລະຫວ່າງ 173.000 ກີບ ຫາ 231.500 ກີບ (ຕາມສະຖານທີ່ໃຫ້ບໍລິການ). ຕາຕະລາງ 9. ລາຄາຫົວໜ່ວຍຂອງການປິ່ນປົວ ຢູ່ສູນສຸຂະພາບໃນລະບົບສຳລັບພະຍາດຕົ້ນຕໍ (2006) ພະຍາດ ພະຍາດຖອກທ້ອງ

ສູນສຸຂະພາບ ຊົນນະບົດ (ກີບ)

ສູນສຸຂະພາບ ໃນຕົວເມືອງ (ກີບ)

ສູນສຸຂະພາບ ຊົນນະບົດ (USD)

50,315

2.5

25,157

ໄຂ້ທໍລະພິດ

230,443 324,029 208,304 34,214

ທ້ອງບິດ

ອັກເສບຕັບ ຊະນິດ ເອ ພະຍາດຂີ້ຫິດ

ສູນສຸຂະພາບ ໃນຕົວເມືອງ (USD)

5.0 22.9 32.2 20.7 3.4

ພະຍາດຊຶມເຊື້ອລະບົບ ຫາຍໃຈສ່ວນລຸ່ມຢ່າງຮຸນແຮງ

25,157

50,315

2.5

5.0

ໄຂ້ຍຸງ

173,084

231,449

17.2

23.0

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຫົວໜ່ວຍມູນຄ່າ ແມ່ນເກັບກຳ ແລະ ຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ.

ເມື່ອລວມອັດຕາການເກີດຂື້ນຂອງພະຍາດບວກໃສ່ກັບການປີ່ນປົວ ແລະ ລາຄາຫົວໜ່ວຍຂອງການຮັກສາ, ມູນຄ່າໃຊ້ຈ່າຍທັງໝົດໃນ ການປີ່ນປົວການເຈັບປ່ວຍ ທີ່ເນື່ອງມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ການອານາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ແມ່ນຈະຕົກເປັນມູນຄ່າ 46,3 ຕື້ກີບ (4,6 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ). ມູນຄ່າສູງທີ່ສຸດແມ່ນຄ່າກວດພະຍາດຢູ່ສຸກສາລາ/ໂຮງໝໍໃນລະບົບ, ຊຶ່ງຕົ້ນຕໍແມ່ນຂອງລັດ (ຮູບວາດ 8). ຄ່າປີ່ນປົວໂດຍການໃຊ້ບໍລິການຈາກໝໍພື້ນເມືອງ ແມ່ນ 4,5 ຕື້ກີບ ຫລື 0,46 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ. ດັ່ງນັ້ນ, ຖ້າຫາກວ່າມີການປ້ອງ ກັນພະຍາດທີ່ພົວພັນກັບສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ, ຜູ້ປ່ວຍກໍ່ຈະສາມາດປະຢັດອັດຕາສ່ວນໃຫຍ່ຂອງຄ່າສີ້ນເປື່ອງທີ່ໃຊ້ຈ່າຍທັງໝົດໃນ ການປີ່ນປົວສຸຂະພາບ ແລະ ພ້ອມທັງສາມາດປະຢັດງົບປະມານແຫ່ງລັດໄດ້ໂດຍລວມ. ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

25

ຜົນຂອງການສຶກສາ

ຮູບ ທີ 8. ມູນຄ່າທັງໝົດຂອງການຮັກສາສຸຂະພາບ, ແບ່ງຕາມປະເພດການປິ່ນປົວ (ຕື້ກີບ)

ມູນ ຄ່າ ການຮັກ ສາ ສຸຂະພາບ (ຕື້ ກີບ)

30 25 20 15 10 5 0 ການກວດຢູ່ສະ ຖານທີ່ບໍລິການ ໃນລະບົບ

ຢາປົວ ທັນສະໄໝ

ການສັກຢາ ການສົ່ງຢາ ທາເສັ້ນເລືອດ

ການຮັກສາການ ຂາດ ນ້ຳຂອງ ຮ່າງກາຍ

ຢາພື້ນເມືອງ

ການກວດ ນຳໝໍຢາ ພື້ນເມືອງ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ:ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ.

3.2.3

ມຸນຄ່າດ້ານຜະລິດຕະພາບ ທີ່ພົວພັນກັບບັນຫາສຸຂະພາບ

3.2.4

ມູນຄ່າຂອງການເສຍຊີວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ

ພະຍາດເຮັດໃຫ້ຄົນຕ້ອງປະຖິ້ມວຽກ ແລະ ກິດຈະກຳປະຈຳວັນຂອງພວກເຂົາເຈົ້າ ຫຼື ການຂາດໂຮງຮຽນເປັນປະຈຳ ຍ້ອນການເຈັບປ່ວຍ ເຊິ່ງຈະມີຜົນກະທົບຕໍ່ຄວາມສາມາດຂອງເດັກ ໃນການຕິດຕາມຫລັກສູດການຮຽນ ແລະ ສຳເລັດການສຶກສາ. ດັ່ງນັ້ນ, ການສູນເສຍເວລາ ຈາກກິດຈະກຳດັ່ງກ່າວ ຈຶ່ງສາມາດຄຳນວນອອກມາເປັນມູນຄ່າ. ມູນຄ່າດ້ານເສດຖະກິດ ແມ່ນຄຳນວນການສູນເສຍເວລາໃນການເຂົ້າ ຮ່ວມຈາກກິດຈະກຳປະຈຳວັນ, ສຳລັບຜູ້ໃຫຍ່ ມູນຄ່າສູນເສຍເວລາແມ່ນ 30% ຂອງ GDP ຂອງປະເທດ ສະເລ່ຍຕໍ່ຫົວຄົນ (600 ໂດລາ ສະຫະລັດ) ຫລື 3.020 ກີບ (0,30 ໂດລາສະຫະລັດ) ຕໍ່ຊົ່ວໂມງ. ສະນັ້ນ, ມູນຄ່າສະເລ່ຍຂອງການສູນເສຍເວລາ ໃນທົ່ວປະເທດ ແມ່ນ 906 ກີບ (0,09 ໂດລາ ສະຫະລັດ) ຕໍ່ຊົ່ວໂມງ14. ມູນຄ່າການສູນເສຍເວລາສຳລັບເດັກນ້ອຍແມ່ນໃຫ້ຖືເອົາເຄິ່ງໜຶ່ງຂອງມູນຄ່າການ ສູນເສຍເວລາຂອງຜູ້ໃຫຍ່. ສະນັ້ນ, ມູນຄ່າສູນເສຍເວລາສຳລັບເດັກນ້ອຍຈື່ງເທົ່າກັບ 453 ກີບ (0,045 ໂດລາສະຫະລັດ) ຕໍ່ຊົ່ວໂມງ ຊຶ່ງລວມເອົາເວລາທີ່ຂາດໂຮງຮຽນ ຫລື ເວລາທີ່ປະລະກິດຈະກຳການຜະລິດອື່ນໆ. ເວລາທີ່ຕ້ອງປະລະວຽກປະຈຳວັນຍ້ອນເຈັບປ່ວຍນັ້ນ ມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນໂດຍອີງຕາມພະຍາດແຕ່ລະປະເພດເຊັ່ນ: 1 ມື້ ສຳລັບພະຍາດຖອກທ້ອງ (2 ຊົ່ວໂມງຕໍ່ມື້ ສຳລັບ 4 ມື້), 7 ມື້ ສຳ ລັບພະຍາດທ້ອງບິດ, 10 ມື້ ສຳລັບໄຂ້ທໍລະພິດ ແລະ ພະຍາດຂີ້ຫິດ, ແລະ 15 ມື້ ສຳລັບພະຍາດຕັບ. ມູນຄ່າການສູນເສຍດ້ານການຜະ ລິດລວມທັງໝົດຈະ ແມ່ນ 18,8 ຕື້ກີບ (1,9 ລ້ານ ໂດລາສະຫະລັດ) ຕໍ່ປີ (ຮູບທີ່ 9).

ການເສຍຊິວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ ມີຜົນກະທົບຕໍ່ສັງຄົມໃນຫລາຍດ້ານ. ຜົນກະທົບດ້ານເສດຖະກິດທີ່ເຫັນໄດ້ຊັດເຈນ ແມ່ນການສູນເສຍ ກຳລັງການຜະລິດແຮງງານ, ຊຶ່ງມີຜົນຕໍ່ຜົນຜະລິດທາງດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ຄ່າແຮງງານທີ່ໄດ້ຮັບໃນປະຈຸບັນ ກໍ່ຄື ໃນອະນາຄົດ. ວິທີການ ໜຶ່ງທີ່ນຳໃຊ້ເຂົ້າໃນການວິເຄາະມູນຄ່າສິ້ນເປືອງ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດ ແມ່ນການປະເມີນຄຸນຄ່າຊີວິດຂອງຄົນ ໂດຍນຳໃຊ້ການຄາດຄະເນ ກ່ຽວກັບກະແສລາຍໄດ້ໃນອະນາຄົດຈາກຄົນທີ່ສາມາດຜະລິດ, ຊຶ່ງເອີ້ນວ່າ ìວິທີການປະເມີນຄຸ່ນຄ່າຂອງມະນຸດî. ໂດຍວິທີການນີ້ເຮົາຈື່ງ ສາມາດ ຄາດຄະເນມູນຄ່າຂອງຊີວິດຄົນໃນລະດັບທີ່ຕ່ຳສຸດ ທຽບໃສ່ວິທີການອື່ນໆທີ່ນຳໃຊ້ ໂດຍທົ່ວໄປ ເຊັ່ນ: ມູນຄ່າສະຖິຕິຊີວິດ (valueof-a-statistical-life ຫລື VOSL). ສຳລັບການສຶກສານີ້ ແມ່ນໄດ້ນຳໃຊ້ການປະເມີນຄຸນຄ່າຂອງມະນຸດ15 . ມູນຄ່າສະເລ່ຍລາຍໄດ້ ປະຈຳປີ ທີ່ພວກເຮົາເອົາມານຳໃຊ້ແມ່ນ GDP ສະເລ່ຍຕໍ່ຫົວຄົນໃນປີ 2006 ຊຶ່ງເທົ່າກັບ 6 ລ້ານກີບ (600 ໂດລາສະຫະລັດ). ສະນັ້ນ, ພວກເຮົາສາ ມາດເວົ້າໄດ້ວ່າມູນຄ່າຂອງຊີວິດແມ່ນປະມານ 133 ລ້ານກີບ (13.246 ໂດລາສະຫະລັດ) ສຳລັບຜູ້ເສຍຊີວິດທີ່ເປັນຜູ້ໃຫຍ່ ທີ່ສາມາດຜະລິດ (ອາຍຸຕັ້ງແຕ່ 15 ປີຂື້ນໄປ ແລະ ອາຍຸປານກາງ 40 ປີ); 224 ລ້ານກີບ (22.282 ໂດລາສະຫະລັດ) ສຳລັບຜູ້ທີ່ເສຍຊີວິດທີມີອາຍຸລະຫວ່າງ 5 ຫາ 14 ປີ (ອາຍຸປານກາງແມ່ນ 10 ປີ), ແລະ 209 ລ້ານກີບ (20.811 ໂດລາສະຫະລັດ) ສຳລັບການເສຍຊິວິດ ຂອງເດັກອາຍຸຕ່ຳ ກວ່າ 5 ປີ (ອາຍຸປານກາງ 2,5 ປີ). ມູນຄ່າດັ່ງກ່າວໄດ້ສ່ອງແສງໃຫ້ເຫັນຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານເສດຖະກິດ ສຳລັບຜູ້ເສຍຊີວິດ ກ່ອນໄວອັນຄວນ16. ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທັງໝົດຂອງການເສຍຊິວິດກ່ອນໄວອັນຄວນເທົ່າກັບ 1.100 ຕື້ກີບ (108 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ) ຕໍ່ ປີ (ເບິ່ງຮູບທີ 9). ວິທີການ VOSL ຈະຖືກນຳໃຊ້ສຳລັບການວິໄຈທີ່ຕ້ອງມີຄວາມຊັດເຈນກ່ວາ. ຍ້ອນບໍ່ມີການສຶກສາ ກ່ຽວກັບ VOSL ຢູ່ ສປປ ລາວ, ສະນັ້ນ ຈຶ່ງໄດ້ຖືເອົາມູນຄ່າສະເລ່ຍ ຈາກ OECD ຕາມແບບວິທີ VOSL ຊຶ່ງເທົ່າກັບ 2 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ ມາເປັນຕົວຕັ້ງໃນການວິໄຈ ຢູ່ໃນ ສປປ ລາວ. ການນຳໃຊ້ອັດຕາສະເລ່ຍ ດັ່ງກ່າວ ແມ່ນຖືເອົາອັດຕາຄວາມຍືດຍຸ່ນ 1.0 ແລະ ໄດ້ດັດປັບຕາມຄວາມແຕກຕ່າງຂອງ GDP ສະເລ່ຍຕໍ່ຫົວຄົນ ໃນແຕ່ລະປະເທດ. ມູນຄ່າດ້ານເສດຖະກິດທີ່ໄດ້ຮັບ ສຳລັບການຕາຍກ່ອນໄວອາຍຸຕາມວິທີ VOSL ແມ່ນ 403 ລ້ານກີບ (40.000 ໂດລາສະຫະລັດ). ມູນຄ່າລວມຂອງການຕາຍ ໃນກໍລະນີນີ້ ແມ່ນສູງກວ່າກໍລະນີນຳໃຊ້ວິທີການປະເມີນຄຸນຄ່າຂອງມະນຸດ ເຖິງສອງເທົ່າ.

14 GDP ສະເລ່ຍຕໍ່ຫົວຄົນ 600 ໂດລາສະຫະລັດ ທຽບກັບລາຍໄດ້ສະເລ່ຍຕໍ່ຫົວຄົນທີ່ຄາດຄະເນໂດຍສະຖາບັນ ຄົ້ນຄວ້າເສດຖະກິດ ແຫ່ງຊາດ (NERI) ຢູ່ເຂດຕົວເມືອງ (570 ໂດລາສະຫະລັດ) ແລະ ຢູ່ເຂດຊົນນະບົດ (285 ໂດລາສະຫະລັດ) ແລະ ສະເລ່ຍທົ່ວປະເທດ (356 ໂດລາສະຫະລັດ). ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ອັດຕາດັດປັບ 30% ຂອງ GDP ສະເລ່ຍຕໍ່ຫົວຄົນ ຈະເປັນບ່ອນອີງໃນການປະເມີນມູນຄ່າຂອງເວລາ.

15 ມູນຄ່າດັ່ງກ່າວ ແມ່ນມູນຄ່າດ້ານເສດຖະກິດ ທີ່ສ່ອງແສງເຖິງຄຸນຄ່າຈັນຍາທຳຂອງຊີວິດ.

16 ການປະເມີນຄຸນຄ່າຂອງມະນຸດທີ່ຄິດໄລ່ໃນທີ່ນີ້ ອີງໄສ່ໄລຍະຊີວິດການເຮັດວຽກ ແຕ່ 15 ປີ ຫາ 65 ປີ, ການເພີ່ມລາຍໄດ້ຕົວຈິງ ໃນອັດຕາສ່ວນ 2% ແລະ ອັດຕາສ່ວນຫລຸດປະຈຳປີ 3%.

26

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ຜົນຂອງການສຶກສາ

3.2.5 ສະຫລຸບກ່ຽວກັບມູນຄ່າທີ່ພົວພັນກັບສຸຂະພາບ

ຮູບທີ 9 ໄດ້ສະຫລຸບ ກ່ຽວກັບມູນຄ່າສະເລ່ຍດ້ານເສດຖະກິດ ທີ່ສົ່ງຜົນກະທົບຕໍ່ກັບສຸຂະພາບ ທີມີສາຍເຫດມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຢູ່ ສປປ ລາວ (ຕາຕະລາງ ຂ5 ຂອງເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ ສະເໜີມູນຄ່າສະເລ່ຍ ດັ່ງກ່າວ). ມູນຄ່າສະເລ່ຍ ດັ່ງກ່າວສູງເຖີງ 93% ແມ່ນມູນຄ່າ ທີມາຈາກການເສຍຊິວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ.

ຮູບ ທີ 9. ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານສຸຂະພາບ ທີ່ມີສາຍເຫດມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ (2006) 120 100 80

ເດັກນ້ອຍຕ່ຳກວ່າ 5 ປີ

60

ປະຊາກອນສູງກວ່າ 5

40

ລວມກັນ

ການຮັກສາສຸ ຂະພາບ

ຜະລິດຕະພາບ

ການຮັກສາສຸ ຂະພາບ

ທາງອ້ອມ

ເສຍຊີວິດກ່ອນ ໄວອາຍຸ

ພະຍາດຖອກທ້ອງ

ຜະລິດຕະພາບ

ເສຍຊີວິດກ່ອນ ໄວອາຍຸ

ການຮັກສາສຸ ຂະພາບ

0

ຜະລິດຕະພາບ

20

ເສຍຊີວິດກ່ອນ ໄວອາຍຸ

ການສູນເສຍຕໍ່ປີ ໃນນມູນຄ່າຕື້ກີບ

140

ລວມທັງໝົດ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ. ìທາງອ້ອມî ໝາຍເຖິງພະຍາດທີ່ພົວພັນກັບສະຖານະພາບດ້ານໂພສະນາການ ທີ່ເນື່ອງມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ìລວມກັນî ແມ່ນຜົນບວກຂອງ ìພະຍາດຖອກທ້ອງ, ພະຍາດ ຕັບ ແລະ ໄຂ້ທໍລະພິດî ກັບມູນຄ່າ ìທາງອ້ອມî.

3.3

ຜົນກະທົບຕໍ່ຊັບພະຍາກອນນ້ຳ

3.3.1 ຊັບພະຍາກອນນ້ຳ ແລະ ມົນລະພິດທາງນ້ຳ

ສປປ ລາວ ມີຄວາມອຸດົມຮັ່ງມີເຕັມໄປດ້ວຍຊັບພະຍາກອນແຫຼ່ງນ້ຳ ຊຶ່ງມີບໍລິມາດນ້ຳເທິງໜ້າດິນ ສະເລ່ຍ 60.307 ແມັດກ້ອນ ຕໍ່ຄົນ ຕໍ່ປີ ທຽບໃສ່ 6.020 ແມັດກ້ອນ ຢູ່ຂົງເຂດອາຊີຕາເວັນອອກ ແລະ ປາຊີຟິກ. ນ້ຳ ແມ່ນສ່ວນໜຶ່ງທີ່ຈຳເປັນຂອງຊີວິດ ແລະ ຕິດພັນກັບວັດທະ ນະທຳຂອງປະຊາຊົນລາວ ແລະ ນອກນັ້ນນ້ຳຍັງປະກອບສ່ວນອັນສຳຄັນ ໃຫ້ແກ່ການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດ ເປົ້າໝາຍການພັດທະນາເສດຖະ ກິດ-ສັງຄົມຂອງປະເທດ. ພະລັງງານໄຟຟ້າຈາກເຂື່ອນໄຟຟ້າ ກໍ່ຖືວ່າເປັນການປະກອບສ່ວນທີ່ສຳຄັນຕໍ່ເສດຖະກິດ. ໃນປີ 2002, ຄິດສະ ເລ່ຍແລ້ວ ຄົນຜູ້ໜື່ງມີຄວາມຕ້ອງການນຳໃຊ້ນ້ຳ ຢູ່ປະມານ 260 ແມັດກ້ອນ. ສ່ວນໃຫຍ່, ການນຳໃຊ້ນ້ຳ ແມ່ນເພື່ອວຽກງານກະສິກຳ ຊຶ່ງ ກວມ 82%, ຖັດຈາກນັ້ນແມ່ນອຸດສາຫະກຳ 10% ແລະ ວຽກຕ່າງໆໃນຄົວເຮືອນ 8%. ປະລິມານນ້ຳຝົນສະເລ່ຍ ເລີ່ມແຕ່ 1.300 ມມ ຕໍ່ປີ ຢູ່ເຂດຮ່ອມພູຂອງພາກເໜືອ ຫາ 3.700 ມມ ຕໍ່ປີ ຢູ່ບໍລິເວນສູງຂອງພາກໄຕ້. ໃນທົ່ວປະເທດ, ລະດັບນ້ຳຝົນໃນແຕ່ລະລະດູແມ່ນມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນ ເຊັ່ນ 80% ໃນໄລຍະລະດູຝົນ (ພຶດສະພາ - ຕຸລາ) ແລະ 20% ໃນລະດູແລ້ງ (ພະຈິກ-ເມສາ). ປະລິມານນ້ຳໄຫລທັງໝົດປະຈຳປີ ຢູ່ ສປປ ລາວ ແມ່ນ 270 ຕື້ແມັດກ້ອນ ຊື່ງ ເທົ່າກັບ 35% ຂອງປະລິມານນ້ຳໄຫລສະເລ່ຍປະຈຳປີ ຂອງແມ່ນ້ຳຂອງທັງໝົດ. ຕາຕະລາງ ຂ 6 ຂອງເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ ສະແດງ ແຫລ່ງນ້ຳ ແລະ ປະລິມານນ້ຳໄຫລປະຈຳປີ ຂອງແມ່ນ້ຳ 11 ສາຍທີ່ສຳຄັນຂອງ ສປປ ລາວ. ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວ, ຄຸນນະພາບນ້ຳ ຂອງແມ່ນ້ຳສາຍຕ່າງໆຢູ່ ສປປ ລາວ ລວມທັງແມ່ນ້ຳຂອງ ຖືວ່າມີສະພາບດີໄດ້ມາດຕະຖານສາກົນ ມີ ລະດັບອົກຊີສູງ ແລະ ມີລະດັບຄວາມເຂັ້ນຂຸ້ນຂອງສານປົນເປື້ອນຢູ່ໃນລະດັບຕ່ຳ. ແຕ່ຍ້ອນການເພີ້ມທະວີຂອງພົນລະເມືອງຢ່າງໄວວາ, ການພັດທະນາເສດຖະກິດ-ສັງຄົມ ແລະ ວຽກງານພັດທະນາຕົວເມືອງ, ຄຸນນະພາບຂອງນ້ຳໄດ້ເຊື່ອມໂຊມເປັນລຳດັບ. ໃນປີ 1999, ຄາດຄະເນວ່າ 35% ຂອງນ້ຳເສດເຫລືອ ທີ່ຖືກປ່ອຍລົງໃສ່ນ້ຳໜ້າດິນຈາກໝົດທຸກແຫລ່ງນ້ຳ ແມ່ນໄດ້ຮັບການບຳບັດ. ໃນຊຸມປີມໍ່ໆ ມານີ້, ມີ ບ າງບັ ນ ຫາຫຍຸ ້ ງ ຍາກໄດ້ ປ ະກົ ດ ຂຶ ້ ນ ເນື ່ ອ ງມາຈາກສິ ່ ງ ເສດເຫລື ອ ແລະ ນ້ ຳ ໜ້ າ ດິ ນ ມີ ມ ົ ນ ລະພິ ດ ຢູ ່ ເ ຂດຕົ ວ ເມື ອ ງສຳຄັ ນ ຕ່ າ ງໆ ຍ້ອນການນຳໃຊ້ຂອງຊຸມຊົນ (ຄວາມໜາແໜ້ນຂອງເຮືອນຢູ່ອາໄສ, ໂຮງແຮມ, ໂຮງໝໍ ແລະ ສູນບັນເທີງຕ່າງໆ). ເວົ້າລວມແລ້ວ, ເຫັນວ່າບໍ່ມີຕົວເມືອງໃດ ລວມທັງນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ ມີລະບົບຕາໜາງລະບາຍນ້ຳເປື້ອນ, ລະບົບເກັບນ້ຳໂສໂຄກ, ລະບົບການບຳບັດ ແລະ ກຳຈັດນ້ຳເສດເຫລືອແບບມາດຕະຖານ ແລະ ສົມບູນ. ຕົວຢ່າງ: ຢູ່ແມ່ນ້ຳຂອງ ຕອນລຸ່ມຂອງນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ, ໄດ້ສັງເກດ ເຫັນມີ ການລະລາຍຕົວຂອງອົກຊີ(DO) ຢູ່ໃນລະດັບຕ່ຳ. ໃນບາງເວລາຄຸນນະພາບຂອງນ້ຳໜ້າດິນ ແລະ ນ້ຳໃຕ້ດິນ ກໍ່ຢູ່ໃນລະດັບຕ່ຳ ຊຶ່ງ ກໍ່ໃຫ້ເກີດມີພະຍາດຫລາຍຊະນິດ ທັງຢູ່ໃນເຂດຕົວເມືອງ ແລະ ເຂດຊົນນະບົດ ທີ່ເກີດຂື້ນທັງລະດູຝົນ ແລະ ລະດູແລ້ງ. ສ່ວນໃຫຍ່ຜົນ ກະທົບຈາກການບໍ່ສາມາດເຂົ້າເຖີງນ້ຳສະອາດທັງໜ້າດິນ ຫລື ໄຕ້ດິນ ແມ່ນຈະຢູ່ໃນຂັ້ນທ້ອງຖິ່ນ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນປະຊາຊົນຜູ້ທຸກ ຍາກຢູ່ເຂດຫ່າງໄກສອກຫລີກ. ຢູ່ໃນເຂດຕົວເມືອງ, ອັດຕາການນຳໃຊ້ນ້ຳປະປາຂອງປະຊາຊົນຜູ້ທຸກຍາກແມ່ນມີສູງພໍສົມຄວນ ເພາະ ວ່າຜູ້ທຸກຍາກສ່ວນຫຼາຍສາມາດຕໍ່ທໍ່ນ້ຳຜ່ານຜູ້ອື່ນ (ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວກຸ່ມຄົນເຫຼົ່ານີ້ ຈະບໍ່ມີຄວາມສາມາດທາງດ້ານການເງິນທີ່ຈະຕໍ່ໂດຍ ກົງໄດ້), ຫຼັງຈາກນັ້ນກໍ່ຈ່າຍຄ່ານ້ຳໃຫ້ຜູ້ອື່ນຕາມບໍລິມາດນ້ຳທີ່ໄດ້ຊົມໃຊ້. ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

27

ຜົນຂອງການສຶກສາ

ສປປ ລາວ ມີມາດຕະຖານຄຸນນະພາບນ້ຳ17 ທີ່ສ່ອດຄ່ອງກັບຂໍ້ແນະນຳຂອງອົງການອະນາໄມໂລກ (WHO). ມີຫລາຍໆອົງການຈັດຕັ້ງ ແລະ ສະຖາບັນ ມີພາລະບົດບາດ ກ່ຽວກັບການສະໜອງນ້ຳ ແລະ ຄຸນນະພາບນ້ຳ ເຊັ່ນ: ກົມຊົນລະປະທານຂອງກະຊວງກະສິກຳ ແລະ ປ່າໄມ້ ແມ່ນມີຄວາມຮັບຜິດຊອບໃນການຕິດຕາມກວດກາຄຸນນະພາບຂອງນ້ຳຢູ່ເຂດອ້ອມຮອບ; ກະຊວງ ໂຍທາທິການ ແລະ ຂົນສົ່ງ, ອົງການຄຸ້ມຄອງຊັບພະຍາກອນນ້ຳ ແລະ ສິ່ງແວດລ້ອມ ມີໜ້າທີ່ຮັບຜິດຊອບໃນການແກ້ໄຂນ້ຳໂສໂຄກຢູ່ເຂດຕົວເມືອງ; ອົງການດັດສົມ ນ້ຳປະປາລາວ ມີໜ້າທີ່ຮັບຜິດຊອບກ່ຽວກັບຄຸນນະພາບຂອງນ້ຳປະປາໃນເຂດຕົວເມືອງ; ແລະ ກະຊວງສາທາລະນະສຸກ ມີໜ້າຮັບຜິດຊອບ ຄຸນນະພາບຂອງນ້ຳດື່ມ. ເວົ້າໂດຍລວມ, ປະກົດວ່າ ຂອດການປະສານງານ ແລະ ລະບົບການຕິດຕາມກວດກາໂດຍລວມພ້ອມທັງການ ລາຍງານຢ່າງເປັນລະບົບ ກ່ຽວກັບຄຸນນະພາບນ້ຳ ຍັງຂ້ອນຂ້າງມີໜ້ອຍຫລາຍ ຢູ່ໃນສປປ ລາວ. ຜົນກະທົບຈາກມົນລະພິດຂອງຊັບພະຍາກອນແຫຼ່ງນ້ຳຕໍ່ມູນຄ່າການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຈະຖືກກຳນົດຢູ່ໃນ 3 ປັດໃຈໃຫຍ່ໆຄື: ຂອບເຂດຂອງຊັບພະຍາກອນແຫ່ງນ້ຳ, ການປ່ອຍສິ່ງເປິເປື້ອນ ຫຼື ສານພິດໃສ່ຊັບພະຍາກອນແຫ່ງນ້ຳ ແລະ ປະລິມານນ້ຳທີ່ນຳໃຊ້ໃນຕົວຈິງ ຫລື ຕົວເລກຄາດຄະເນ. ໃນນີ້, ຄຸນນະພາບຂອງນ້ຳ ແມ່ນເປັນສິ່ງສຳຄັນຫຼາຍຕໍ່ບາງກິດຈະກຳ ເປັນຕົ້ນແມ່ນກິດຈະການຜະລິດນ້ຳດື່ມ ແລະ ການນຳໃຊ້ນ້ຳ ຢູ່ໃນກິດຈະກຳອື່ນໆ ເປັນຕົ້ນແມ່ນຢູ່ໃນວຽກງານກະສິກຳ ແລະ ບາງວຽກງານໃນອຸດສະຫະກຳແມ່ນບໍ່ໄດ້ກຳນົດມາດຕະຖານ ຄຸນນະພາບນ້ຳຢ່າງເຂັ້ມງວດ. ດັ່ງນັ້ນ, ບົດສຶກສາເຫຼັ້ມນີ້ ແມ່ນຈະໄດ້ເນັ້ນໜັກໃສ່ຄ່າສີ້ນເປື່ອງໃນເຂົ້າເຖິງນ້ຳດື່ມທີ່ສະອາດເທົ່ານັ້ນ.

3.3.2 ມູນຄ່າຂອງນ້ຳດື່ມ

ຍ້ອນແຫລ່ງນ້ຳໃນທ້ອງຖິ່ນມີມົນລະພິດ ແລະ ສາມາດເຂົ້າເຖິງໄດ້ງ່າຍ ເຊິ່ງກໍ່ໃຫ້ເກີດມີຄວາມສຽງຕໍ່ສຸຂະພາບ, ເພື່ອຫຼີກເວັ້ນຄວາມສຽງ ດັ່ງກ່າວ ຄົວເຮືອນສາມາດນຳໃຊ້ ໜຶ່ງ ຫລື ຫຼາຍກວ່າໜຶ່ງ ວິທີໃນ 4 ແຜນຍຸດທະສາດ ທີ່ພົວພັນກັບມູນຄ່າການສູນເສຍທາງດ້ານການເງິນ ຫຼື ໂອກາດ, ຫລື ທັງສອງຢ່າງພ້ອມກັນໄດ້ ເຊັ່ນວ່າ: (1) ການບຳບັດນ້ຳໃນຄົວເຮືອນ, (2) ການນຳໃຊ້ນ້ຳປະປາຈາກແຫຼ່ງນ້ຳທີ່ໄດ້ຮັບການບຳ ບັດ, (3) ການເດີນທາງໄປເອົານ້ຳສະອາດ ຢູ່ບ່ອນທີ່ໄກກວ່າເກົ່າ ແທນທີ່ຈະໄປເອົານ້ຳຢູ່ແຫລ່ງນ້ຳທີ່ຢູ່ໄກ້ແຕ່ມີມົນລະພິດ, ຫລື (4) ການຊື້ ນ້ຳດື່ມບໍລິສຸດ (ທີ່ຜ່ານການກັ່ນຕອງແລ້ວ). ແນ່ນອນ, ສິ່ງສຳຄັນໃນການເລືອກ ແມ່ນຂຶ້ນກັບຄວາມສາມາດຂອງແຕ່ລະຄົວເຮືອນ ທີ່ຈະພໍ ເລືອກໄດ້ ພ້ອມທັງລາຄາຂອງມັນ. ແຕ່ວ່າ ຢູ່ ສປປ ລາວ, ການຕົ້ມນ້ຳ ຍັງເປັນວິທີການໜຶ່ງທີ່ໄດ້ນຳໃຊ້ຢ່າງແຜ່ຫລາຍຢູ່ໃນຄົວເຮືອນເພື່ອ ບຳບັດນ້ຳເອົາເອງ. ດັ່ງທີ່ສະແດງຢູ່ໃນຕາຕະລາງ 10 ຈາກຂໍ້ມູນທີ່ມີ ເຫັນວ່າອັດຕາສ່ວນຂອງຄົວເຮືອນທີ່ຕົ້ມນ້ຳຢູ່ເຂດຊົນນະບົດ ແລະ ໃນຕົວເມືອງ ແມ່ນມີຄວາມແຕກໂຕນກັນຫຼາຍ ຈາກ 10% ຢູ່ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ (ຍ້ອນມີນ້ຳປະປາຂອງເທດສະບານ ແລະ ການບໍລິ ການນ້ຳດື່ມບໍລິສຸດ) ຫາ 83% ຢູ່ເມືອງລະມາມ, ແຂວງເຊກອງ. ປະເພດເຊື້ອເພີງທີ່ນຳໃຊ້ສຳລັບການຄົວກິນ ຢູ່ເຂດຕົວເມືອງ ແລະ ຊົນນະ ບົດ ສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນໃຊ້ສຳລັບການຕົ້ມນ້ຳ (ເບິ່ງ ຕາຕະລາງ 11). ອັດຕາສ່ວນຂອງຄົວເຮືອນ ທີ່ຊົມໃຊ້ນ້ຳດື່ມບໍລິສຸດ ເປັນແຫລ່ງນ້ຳດື່ມຕົ້ນຕໍ່ ແມ່ນເລິ່ມແຕ່ 0% ຢູ່ເຂດຊົນນະບົດທີ່ບໍ່ມີເສັ້ນທາງເຂົ້າເຖິງ ຫາ ປະມານ 80% ຢູ່ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ, ອັດຕາສະເລ່ຍທົ່ວປະເທດແມ່ນ 17% (ເບິ່ງ ຕາຕະລາງ 12).

ຕາຕະລາງ 10.

ອັດຕາສ່ວນຂອງຄົວເຮືອນທີ່ຕົ້ມນ້ຳ

ພື້ນທີ່ການສຳຫລວດໃນການສຶກສາ

ພົນລະເມືອງ

%

ເມືອງລະມາມ (ຕົວເມືອງນ້ອຍ), ແຂວງເຊກອງ

1

ຊົນນະບົດ (ເປັນປະຈຳ ຫລື ເລື້ອຍໆ)

83%

ເມືອງຜົ້ງສາລີ (ຕົວເມືອງນ້ອຍ), ແຂວງຜົ້ງສາລີ

ຊົນນະບົດ (ເປັນປະຈຳ ຫລື ເລື້ອຍໆ)1

73%

32 ບ້ານ ຢູ່ໃນເຂດຊົນນະບົດ ຢູ່ 4 ແຂວງ

68%

1

ຊົນນະບົດ (ເປັນປົກກະຕິ)

ພົນລະເມືອງຢູ່ໃນຕົວເມືອງວຽງຈັນ

2

ຕົວເມືອງ (ເປັນປະຈຳ ຫລື ເລື້ອຍໆ)

10%

ເຂດຕົວເມືອງອື່ນໆ

ຕົວເມືອງ (ເປັນປະຈຳ ຫລື ເລື້ອຍໆ)2

56%

1

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ບົດລາຍງານກ່ຽວກັບສະພາບແວດລ້ອມທີ່ພົວພັນບັນຫາຄວາມທຸກຍາກ, ທະນາຄານໂລກ, 2006; 2 ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ ໂດຍອີງໃສ່ແຫລ່ງນ້ຳດື່ມ.

17 ກະຊວງສາທາລະນະສຸກ (2005): ຂໍ້ຕົກລົງ ວ່າດ້ວຍການຄຸ້ມຄອງມາດຕະຖານຄຸນນະພາບນ້ຳດື່ມ ແລະ ນ້ຳໃຊ້ໃນ ຄົວເຮືອນ.

28

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ຜົນຂອງການສຶກສາ

ຕາຕະລາງ 11.

ເຊື້ອໄຟທີ່ນຳໃຊ້ໃນການຫຸງຕົ້ມ ຕົວເມືອງ

ປະເພດເຊື້ອເພີງ 1

ຊົນນະບົດ

3.8% 2.5% 1.0% 34.6% 55.1% 0.3% 2.7% 100%

ໄຟຟ້າ

2

ແກັດເຊື້ອເພີງ (LPG) ອາຍແກັດ 2 1

ຖ່ານດັງໄຟ 1

ໄມ້

1

ຂີ້ເລື່ອຍ ອື່ນໆ

1

ລວມ

0.1% 0.1% 0.0% 7.4% 88.5% 0.0% 3.9% 100%

1 2 ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ການສຳຫລວດພົນລະເມືອງ,2005; ຜົນການສຳຫລວດສຸຂະພາບແມ່ ແລະ ເດັກ 2006 (MICS III).

ຕາຕະລາງ 12.

ອັດຕາສ່ວນຂອງຄົວເຮືອນ ທີ່ດື່ມນ້ຳດື່ມບໍລິສຸດ ເປັນແຫຼ່ງນ້ຳດື່ມຕົ້ນຕໍ (2006) % 8% ເຂດຊົນນະບົດ ທີ່ມີເສັ້ນທາງເຂົ້າເຖິງ 0% ເຂດຊົນນະບົດ ທີ່ບໍ່ມີເສັ້ນທາງເຂົ້າເຖິງ ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ 80% 34% ເຂດຕົວເມືອງອື່ນໆ 52% ລວມທັງໝົດຢູ່ໃນເຂດຕົວເມືອງ 17% ທົ່ວປະເທດ ຈຸດທີ່ຕັ້ງ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຜົນການສຳຫລວດສຸຂະພາບແມ່ ແລະ ເດັກ (MICS III), 2005/06. ໝາຍເຫດ: MICS ສະໜອງຕົວເລກສຳລັບຕົວເມືອງລວມ. ຕົວເລກຄາດຄະເນ ສຳລັບນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ ແລະ ເຂດຕົວເມືອງອື່ນໆ ໂດຍຜູ້ຂຽນ.

ຂໍ້ມູນກ່ຽວກັບຫົວໜ່ວຍລາຄາຂອງແຫລ່ງນ້ຳຕ່າງໆ ແມ່ນໄດ້ມາຈາກຫລາຍບ່ອນ. ຄ່າສີ້ນເປື່ອງການບຳບັດນ້ຳຢູ່ໃນຄົວເຮືອນ ໂດຍການຕົ້ມ ນ້ຳ ແມ່ນຖືກຄາດຄະເນໂດຍອີງໃສ່ສອງແຫລ່ງເຊື້ອເພີງ ຕົ້ນຕໍ ຄື: ຟືນດັງໄຟ ແລະ ຖ່ານດັງໄຟ; ແລະ ລາຄາທີ່ຊື້ ຫຼື ຄ່າສີ້ນເປື່ອງໃນການຊອກ ຫາເຊື້ອເພີງ ເພື່ອຕົ້ມນ້ຳ 2 ລິດ ຕໍ່ຄົນຕໍ່ມື້. ຄ່າສິ້ນເປືອງສະເລ່ຍໃນການໃຊ້ຟືນດັງໄຟ ແມ່ນ 20 ກີບ ຕໍ່ລິດ ແລະ ຖ່ານດັງໄຟ ແມ່ນ165 ກີບ ຕໍ່ລິດ. ນ້ຳດື່ມບໍລິສຸດທີ່ຊື້ເປັນກະຕຸກໃຫຍ່ ມີລາຄາສະເລ່ຍ 252 ກີບ ຕໍ່ລິດ, ສ່ວນລາຄານ້ຳປະປາແມ່ນ 2,2 ກີບ ຕໍ່ ລິດ (ຫລື 0,22 ໂດລາ ສະຫະລັດຕໍ່ແມັດກ້ອນ). ເນື່ອງຈາກການຂາດຂໍ້ມູນ, ຈຶ່ງສົມມຸດຖານເອົາວ່າ ບໍ່ມີຄົວເຮືອນໃດທີ່ຕ້ອງຍ່າງໄປເອົານ້ຳ ຈາກແຫລ່ງນ້ຳທີ່ສະອາດ ທີ່ໄກກ່ວາແຫລ່ງນ້ຳທີ່ຢູ່ທ້ອງຖິ່ນຂອງຕົນທີ່ສາມາດເຂົ້າເຖິງໄດ້ງ່າຍ.

ຮູບ ທີ 10.

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງຕໍ່ໜຶ່ງລິດຂອງແຫລ່ງນ້ຳສະອາດ, ປີ 2006 ລາຄານ້ຳຈາກແຫລ່ງນ້ຳສະອາດຕໍ່ລິດ (ກີບ)

300 250 200 150

ເຂດຊົນນະບົດ ເຂດຕົວເມືອງ

100 50 ຟືນ

ຖ່ານ

ຂວດນ້ຳ

ເທດສະບານ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ.

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

29

ຜົນຂອງການສຶກສາ

ຕາຕະລາງ 13 ແລະ ຮູບວາດ 11 ສະແດງຄ່າສີ້ນເປື່ອງທັງໝົດ ໃນການເຂົ້າເຖິງນ້ຳດື່ມ ທີ່ເກີດຈາກສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ຊື່ງກວມເອົາແຕ່ຄວາມຕ້ອງການນ້ຳດື່ມໃນຊີວິດປະຈຳວັນຕໍ່ຫົວໜ່ວຍເງິນຕາເທົ່ານັ້ນ. ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທາງດ້ານເສດຖະກິດແມ່ນ 354 ຕື້ກີບ (35,2 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ) ຕໍ່ປີ. ໃນນີ້, ມູນຄ່າການສູນເສຍສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນມາຈາກນ້ຳດື່ມບໍລິສຸດ (49%) ແລະ ຖັດມາແມ່ນການຕົ້ມ ນ້ຳຢູ່ໃນຄົວເຮືອນ (37%). ສະຫຼູບແລ້ວ, ຄ່າສີ້ນເປື່ອງຕໍ່ໜຶ່ງປີ ແມ່ນເທົ່າກັບ 1% ຂອງ GDP ໃນປີ 2006.

ຕາຕະລາງ 13. ຄ່າສີ້ນເປື່ອງໃນການເຂົ້າເຖິງນ້ຳດື່ມຕໍ່ປີ (ຕື້ກີບ)

ໂດລາສະຫະລັດ USD (ລ້ານ)

%

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງໃນການຕົ້ມນ້ຳ

131

13.1

39%

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງໃນການຊີ້ນ້ຳດື່ມບໍລິສຸດ

172

17.1

49%

50

5.0

12%

344

34.2

100%

ແຫລ່ງນ້ຳສະອາດ

ກີບ (ຕື້)

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງໃນການບຳບັດນ້ຳຂອງເທດສະບານ ລວມມູນຄ່າ ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຕົຍເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ.

ຮູບ ທີ 11. ຄ່າສີ້ນເປື່ອງໃນການເຂົ້າເຖິງນ້ຳດື່ມຕໍ່ປີ (ຕື້ກີບ) 200

ມູນຄ່າການສູນເສຍຕໍ່ປີ (ຕື້ກີບ)

180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

ມູນຄ່າການຕົ້ມນ້ຳ

ມູນຄ່ານ້ຳດື່ມບໍລິສຸດ

ມູນຄ່າໃນການບຳບັດນ້ຳ ຂອງເທດສະບານ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ.

ໄດ້ມີການໂຕ້ເວທີກັນວ່າ ສາຍເຫດການເກີດມີມົນລະພິດຢູ່ໃນບາງແຫລ່ງນ້ຳທ້ອງຖິ່ນ ມີສາເຫດໂດຍກົງມາຈາກສຸຂາພິບານຂອງຄົນ ແລະ ສັດບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ແລະ ລວມທັງແຫລ່ງມົນລະພິດອື່ນໆ. ຂໍ້ມູນສະຖິຕິຢູ່ໃນທົ່ວປະເທດສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ 60% ຂອງຈຳ ນວນຊຸມຊົນທີ່ນຳໃຊ້ນ້ຳສ້າງເປັນແຫລ່ງນ້ຳຕົ້ນຕໍ ມັກເກີດມີການລະບາດຂອງພະຍາດຖອກທ້ອງ ແລະ ພະຍາດທີ່ພົວພັນອື່ນໆ. 70% ຂອງຈຳນວນນ້ຳສ້າງ ກໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມສ່ຽງຕໍ່ສຸຂະພາບໃນລະດັບປານກາງ, ໃນຂະນະທີ 20% ເທົ່ານັ້ນທີ່ກໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມສ່ຽງຢູ່ໃນລະດັບ ສູງ. ອັນນີ້ຊີ້ໃຫ້ເຫັນວ່າແຫຼ່ງແມ່ພະຍາດອາດຈະເກີດຈາກນ້ຳ ແລະ ຕົ້ນຕໍ້ແມ່ນມາຈາກນ້ຳສ້າງ. ນ້ຳສ້າງເຫຼົ່ານີ້ສ່ວນຫລາຍບໍ່ໄດ້ ມີການ ປົກປັກຮັກສາເທົ່າທີຄວນ (ມີຝາປິດ ແລະ ມີທໍ່ນ້ຳສ້າງ ຢ່າງຄັກແນ່). ເມື່ອສົມທຽບແລ້ວ, ລະດັບການເກີດພະຍາດຖອກທ້ອງ ແລະ ພະ ຍາດທີ່ໃກ້ຄຽງ ຫຼື ຄ້າຍຄືກັນຢູ່ໃນຊຸມຊົນທີ່ນຳໃຊ້ເຄື່ອງສູບນ້ຳດ້ວຍມື ກັບ ລະບົບນ້ຳລິນ ແມ່ນມີລະດັບຕ່ຳກວ່າ ເຊັ່ນ: 23% ຢູ່ບ່ອນທີ່ນຳ ໃຊ້ເຄື່ອງສູບນ້ຳດ້ວຍມື ແລະ 16% ສຳລັບຊຸມຊົນທີ່ມີລະບົບນ້ຳລິນ (ຕາມປົກກະຕິແມ່ນເຂດຫ່າງໄກສອກຫລີກ ແລະ ມີປະຊາຊົນໜ້ອຍ). ຈາກເຫດຜົນດັ່ງກ່າວສາມາດເວົ້າໄດ້ວ່າຄ່າສີ້ນເປື່ອງສ່ວນໃຫຍ່ເຫຼົ່ານີ້ ແມ່ນຍ້ອນສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ນອກຈາກຄ່າໃຊ້ຈ່າຍທີ່ເພີ່ມຂື້ນຈາກການເຂົ້າເຖິງນ້ຳດື່ມແລ້ວ, ສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຍັງເປັນສາເຫດເຮັດໃຫ້ເກີດຄ່າໃຊ້ຈ່າຍ ເພີ່ມໃນການເຂົ້າເຖິງເພື່ອວັດຖຸປະສົງອື່ນໆ ເປັນຕົ້ນການນຳໃຊ້ນ້ຳໃນຄົວເຮືອນ ແລະ ພ້ອມດຽວກັນນັ້ນ ຍັງເປັນສາເຫດໃຫ້ຜະລິດຕະ ພາບຂອງນ້ຳຫຼຸດລົງ ( ເບິ່ງຕາຕະລາງ ຂ1 ຂອງເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ). ດັ່ງທີ່ໄດ້ກ່າວມາແລ້ວ, ການເຊື່ອມໂຊມຂອງຄຸນນະພາບຂອງນ້ຳ ຈະມີຜົນກະທົບຕໍ່ການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງປາ ໂດຍການກິນສິ່ງທີ່ມີເຊື້ອພະຍາດ ແລະ ບວກກັບລະດັບການລະລາຍຂອງອາຍອົກຊີ, ດັ່ງນັ້ນ ມັນອາດມີຜົນສະທ້ອນຕໍ່ການຫາປາ. ແຕ່ຍ້ອນການຂາດຂໍ້ມູນອ້າງອີງໃນການສຶກສາຄັ້ງນີ້ ຈຶ່ງບໍ່ໄດ້ປະເມີນຜົນກະທົບໃນດ້ານດັ່ງກ່າວ ທີ່ອາດມີຜົນກະທົບໃນລະດັບອັນແນ່ນອນ.

3.4 ຜົນກະທົບໃນດ້ານສະຫວັດດີການອື່ນໆ 3.4.1 ຄວາມສວຍງາມຢູ່ພາຍນອກຂອງຄົວເຮືອນ

ຄວາມສວຍງາມບໍ່ໄດ້ຕິດພັນຢ່າງສະໜິດແໜ້ນ ກັບຜະລິດຕະພາບ ຫລື ລາຍໄດ້. ຕາມປົກກະຕິ, ການສຶກສາດ້ານເສດຖະກິດສ່ວນໃຫຍ່ ແມ່ນ ບໍ່ໄດ້ຄຳນວນຄວາມສວຍງາມ, ກິ່ນ ແລະ ທິວທັດອອກມາເປັນຄຸ່ນຄ່າດ້ານເສດຖະກິດ. ການສຶກສາທີ່ປະເມີນຄວາມມັກຂອງຜູ້ນຳ ໃຊ້ທາງເລືອກສຸຂາພິບານ, ເຊິ່ງລວມທັງການສຶກສາກ່ຽວກັບຄວາມເຕັມໃຈໃນການໃຊ້ຈ່າຍ, ແມ່ນມັກຈະເຈາະຈົງໃສ່ແຕ່ຂອບເຂດບໍລິເວນ ຂອງຄົວເຮືອນ ແລະ ບໍ່ໄດ້ກວມເອົາສະພາບແວດລ້ວມອ້ອມຂ້​້າງທີ່ປະຊາຊົນໃຊ້ເວລາຢູ່ ເຊັ່ນ: ຮອ່ມ ແລະ ຫົນທາງ ຢູ່ຊົນນະບົດ, ຫົນທາງ ໃນຕົວເມືອງ, ຕະຫລາດ, ທົ່ງນາ ແລະ ອື່ນໆ. ເຖິງແມ່ນວ່າຈະມີຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃນການຄຳນວນເປັນເງິນຕາກໍ່ຕາມ, ແຕ່ຜົນກະທົບຈາກ ການຢູ່ໃກ້ກັບຂີ້ເຫຍື້ອ ແລະ ສິ່ງເສດເຫຼືອອາດມີ​ີຜົນກະທົບໂດຍກົງຕໍ່ການດຳລົງຊີວິດ ແລະ ການດຳເນີນກິດຈະກຳການຜະລິດຕ່າງໆຂອງ ຄົວເຮືອນ, ຊຶ່ງເຮັດໃຫ້ລະດັບສະຫວັດດີການ ແລະ ຄຸນນະພາບ ຊີວິດຕົກຕ່ຳລົງ.

30

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ຜົນຂອງການສຶກສາ

3.4.2 ຜົນກະທົບຕໍ່ສະຫວັດດີການແບບນາມມະທຳ ທີ່ພົວພັນໂດຍກົງກັບປະເພດວິດຖ່າຍ

ຄຽງຄູ່ກັບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃນການທີ່ຈະຄິດໄລ່ອອກມາເປັນຈຳນວນນັ້ນ, ຍັງບໍ່ທັນມີການສຳຫຼວດໃດ ທີ່ໃຫ້ຂໍ້ມູນກ່ຽວກັບຜົນກະທົບສຸຂາພິ ບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານຕໍ່ ìສະຫວັດດີການແບບນາມມະທຳî ດັ່ງທີ່ໄດ້ເຮັດໃນການສຶກສານີ້. ປະເພດວິດຖ່າຍຢູ່ແຕ່ລະຄົວເຮືອນ ຈະມີຜົນ ກະທົບຕໍ່ສະຫວັດດີການຂອງຄົນໃນຄົວເຮືອນ (ຄວາມສຸກສະບາຍ, ມາດຕະຖານການດຳລົງຊີວິດ). ສິ່ງທີ່ທ້າທາຍແມ່ນຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃນ ການຄິດໄລ່ຜົນກະທົບດ້ານສະຫວັດດີການ ຕໍ່ບຸກຄົນ ແລະ ຄົວເຮືອນ ທີ່ນຳໃຊ້ວິດຖ່າຍ ທີ່ມີມາດຕະຖານຕ່ຳ ຫລື ວິດຖ່າຍ ທີ່ບໍ່ມີຄວາມສະ ດວກ ຫລື ບໍ່ມີວິດຖ່າຍເລີຍ. ນອກຈາກຜົນກະທົບຂອງພະຍາດ (ທີ່ໄດ້ເວົ້າມາແລ້ວ), ຜົນກະທົບຕໍ່ສະຫວັດດີການໃນຮູບແບບນາມມະທຳນີ້ ກໍ່ຍັງມີຄ່າສີ້ນເປື່ອງທາງດ້ານການເງິນໂດຍກົງນຳອີກ, ແຕ່ບົດສຶກສານີ້ ຈະໄດ້ຄຳນວນອອກມາເປັນການສູນເສຍທາງດ້ານສະຫວັດດີການ ໂດຍນຳໃຊ້ເຕັກນິກທາງດ້ານເສດຖະສາດ. ຜົນກະທົບທີ່ເປັນນາມມະທຳ ເນື່ອງຈາກການໃຊ້ວິດຖ່າຍມາດຕະຖານຕ່ຳ ຫລື ບໍ່ມີວິດຖ່າຍ ສ່ວນໃຫຍ່ຈະແມ່ນຜົນກະທົບດ້ານເວລາ ຍ້ອນເວລາທີ່ໃຊ້ໃນການເດີນທາງ ຫລື ການລໍຖ້າ ໃຊ້ວິດຖ່າຍລວມ ຫລື ຫ້ອງນ້ຳ ສາທາລະນະ ເຊິ່ງມີບໍ່ພຽງພໍຕໍ່ຫົວຄົນ ແລະ ການຕັດສີນໃຈກ່ຽວກັບທາງເລືອກໃນຊີວິດ ເຊັ່ນ: ບ່ອນເຂົ້າໂຮງຮຽນ ຫລື ບ່ອນເຮັດວຽກ ທີ່ອາດຄຳນຶ່ງເຖິງບັນ ຫາມີວິຖ່າຍ ຫຼື ບໍ່ມີວິດຖ່າຍທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ຍ້ອນລະດັບການເຂົ້າເຖິງສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ ຢູ່ ສປປ ລາວ ແມ່ນຍັງສູງ, ການສູນເສຍດ້ານສະຫວັດດີການແບບນາມມະທຳ ຂອງສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ອາດເປັນກະທູ້ທີ່ສຳຄັນໃນແຜນງານສຸຂາພິບານຕ່າງໆ. ແຕ່ວ່າມາຮອດປະຈຸບັນ ກໍ່ຍັງບໍ່ທັນມີການສຶກ ສາໃດ ທີ່ຄົ້ນຄວ້າວິໄຈລັກສະນະເຫລົ່ານີ້ ຢູ່ ສປປ ລາວ. ï ຄວາມສະບາຍ ແລະ ເປັນທີ່ຍອມຮັບໄດ້: ມີຄວາມງ່າຍໃນການອະນາໄມສ່ວນຕົວ; ບໍ່ຈຳເປັນທີ່ຈະອົດກັ້ນຟ້າວຟັ່ງຖ່າຍໃຫ້ແລ້ວ ແລະ ອອກໄປໂດຍໄວ ຍ້ອນສະພາບວິດຖ່າຍທີ່ບໍ່ໄດ້ອະນາໄມ, ມີແມງວັນ ແລະ ກິ່ນເໜັ່ນ. ï ການເປັນສ່ວນຕົວ ແລະ ມີຄວາມສະດວກ: ຜົນປະໂຫຍດຈາກການບໍ່ໃຫ້ຄົນເຫັນໃນເວລາຖ່າຍ; ການບໍ່ຖືກຈຳກັດເວລາທີ່ຈະໄປຖ່າຍ ຢູ່ແຕ່ເວລາມືດ; ຫລື ຄົນເຫັນໃນເວລາຍ່າງໄປຫາວິດຖ່າຍ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນແມ່ຍິງ. ï ຄວາມປອດໄພ: ຈຸດທີ່ຕັ້ງຂອງວິດຖ່າຍຢູ່ໃນເຮືອນ ຫລື ຢູ່ໄກ້ເຮືອນ ເຮັດໃຫ້ບໍ່ຈຳເປັນຕ້ອງຍ່າງອອກນອກເຮືອນ ເພື່ອໄປຊອກຫາ ບ່ອນຖ່າຍ, ໂດຍສະເພາະໃນເວລາກາງຄືນ, ຊຶ່ງອາດຈະມີຄວາມສຽງຕໍ່ອັນຕະລາຍ (ການລັກ, ການບຸກລຸກ, ການຂົ່ມຂືນ, ການບາດ ເຈັບ ຈາກ ງູຕອດ ຫລື ຈາກສັດທີ່ມີອັນຕະລາຍອື່ນໆ). ï ການຂັດແຍ່ງ: ການຮັກສາອະນາໄມຢູ່ເຂດຕອນດິນຂອງຕົນ ສາມາດຫລີກເວັ້ນການຂັດແຍ່ງກັບເພື່ອນບ້ານ ຫລື ຊຸມຊົນໃນການນຳ ໃຊ້ຮ່ວມກັນ ຫລື ການຖ່າຍຊະຊາຍ ຢູ່ຕາມທົ່ງນາ ແລະ ແມ່ນ້ຳ. ï ຖານະ ແລະ ກຽດສັກສີ: ເມື່ອມີແຂກມາຢ້ຽມຢາມເຮືອນ, ຖືວ່າເປັນກຽດສຳລັບຄົວເຮືອນ ທີ່ສາມາດມີຫ້ອງນ້ຳທີ່ສະອາດ ແລະ ສະ ດວກສະບາຍ ເພື່ອໃຫ້ແຂກໄດ້ນຳໃຊ້. ຄອບຄົວອາດມີຄວາມໜັ້ນໃຈຫຼາຍຂື້ນທີ່ຢາກຈະຈັດງານສັງຄົມ ຢູ່ເຮືອນຂອງຕົນຫລາຍຂຶ້ນ ຖ້າຫາກພວກເຂົາມີວິດຖ່າຍທີ່ສະອາດ.

3.4.3 ການໃຊ້ເວລາໃນການເຂົ້າເຖິງ

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານສະຫວັດດີການ ຍ້ອນໃຊ້ເວລາຫລາຍຂື້ນກ່ວາເກົ່າ ເພື່ອໄປຊອກບ່ອນຖ່າຍທີ່ໄກ ເພາະບໍ່ມີວິດຖ່າຍຢູ່ໃກ້ທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ສຳລັບຄົວເຮືອນທີ່ຖ່າຍຊະຊາຍ, ຄາດຄະເນວ່າ ການຊອກຫາບ່ອນຖ່າຍຊະຊາຍ ແມ່ນໃຊ້ເວລາເພີ່ມປະມານ 20 ນາທີ ຕໍ່ມື້. ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານເສດຖະກິດ ແມ່ນໄດ້ຖືກຄິດໄລ່ບົນພື້ນຖານການຄາດຄະເນລາຍໄດ້ທີ່ເສຍໄປ ກັບມູນຄ່າຂອງເວລາ. ໃນກໍລະນີ ຜູ້ໃຫຍ່, ມູນຄ່າການສູນເສຍສະເລ່ຍຕໍ່ຫົວຄົນ ຄາດວ່າຈະເທົ່າກັບ 30% ຂອງ GDP. ມູນຄ່າເວລາຂອງເດັກນ້ອຍ ຄາດວ່າຈະເທົ່າກັບ ເຄິ່ງໜຶ່ງຂອງມູນຄ່າເວລາຂອງຜູ້ໃຫຍ່. ດັ່ງນັ້ນ, ມູນຄ່າການສູນເສຍທັງໝົດທາງດ້ານເສດຖະກິດ ຄາດວ່າຈະເທົ່າກັບ 249 ຕື້ກີບ (24,7 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ) ຕໍ່ປີ (ຮູບວາດ 12). ຖ້າວ່າເວລາການເຂົ້າເຖິງຕໍ່ມື້ຫາກມີການປ່ຽນແປງ, ມູນຄ່າສີ້ນເປື່ອງທາງດ້ານເສດຖະກິດ ທີ່ ເກີດຂຶ້ນ ແມ່ນຢູ່ໃນລະຫວ່າງ 125 ຕື້ກີບ (ສຳລັບ 10 ນາທີຕໍ່ມື້) ຫາ 373 ຕື້ກີບ (ສຳລັບ 30 ນາທີຕໍ່ມື້).

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

31

ຜົນຂອງການສຶກສາ

ຮູບ ທີ 12. ມູນຄ່າຂອງເວລາທີ່ເສຍໄປ ຍ້ອນການຖ່າຍຊະຊາຍ, ປີ 2006

ມູນຄ່າ ການສູນ ເສຍ ປະຈຳປີ (ຕື້ ກີບ)

300 250 200 150 100 50 0

ປະຊາກອນ < 5 ປີ

ປະຊາກອນ ອາຍຸ 5-14 ປີ

ປະຊາກອນ ອາຍຸ15 ປີ ຂື້ນໄປ

ລວມ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ.

3.4.4 ຜົນກະທົບຕໍ່ການຕັດສີນໃຈກ່ຽວກັບຊີວິດ ແລະ ພຶດຕິກຳ

ການຈັດສັນໃຫ້ມີນ້ຳປະປາ ແລະ ວິດຖ່າຍອະນາໄມ ຢູ່ໂຮງຮຽນ ແມ່ນເປັນບັນຫາທີ່ທ້າທາຍ ຢູ່ໃນບັນດາປະເທດທີ່ກຳລັງພັດທະນາໃນທົ່ວ ໂລກ. ບໍ່ວ່າຈະຢູ່ບ່ອນເຮັດວຽກຕ່າງໆ, ຫ້ອງນ້ຳສ່ວນຫຼາຍ ແມ່ນບໍ່ມີການອະນາໄມ, ບໍ່ມີການບົວລະບັດຮັກສາ ແລະ ບໍ່ໄດ້ສ້າງຂື້ນເພື່ອໃຫ້ ຖືກກັບຄວາມຕ້ອງການສະເພາະຂອງແມ່ຍິງ. ດັ່ງທີ່ເຫັນໄດ້ ການຮັກສາອະນາໄມ ແລະ ການຈັດໃຫ້ມີວິດຖ່າຍທີ່ເປັນສ່ວນຕົວຢູ່ໃນໂຮງຮຽນ ມີອິດທິພົນຫຼາຍຕໍ່ການຈົດທະບຽນການເຂົ້າຮຽນ ແລະ ການມາຮຽນຂອງນັກຮຽນ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນເດັກຍິງ. ພ້ອມກັນນີ້ ການເຂົ້າເຖິງຫ້ອງ ນ້ຳທີ່ສະອາດຢູ່ບ່ອນເຮັດວຽກ ຍັງມີອິດທິພົນຕໍ່ການມີສ່ວນຮ່ວມຂອງເພດຍິງ ໃນຂົງເຂດວຽກງານ ເຊິ່ງຕາມປະເພນີແລ້ວ ເພດຊາຍຈະເປັນຜູ້ ຖືຕ່ຳແໜ່ງ. ນອກຈາກນັ້ນ, ການຮັກສາສຸຂາພິບານ ແລະ ການມີວິດຖ່າຍ ທີ່ພຽງພໍໃນຢູ່ໂຮງຮຽນ ແລະ ບ່ອນເຮັດວຽກ ບໍ່ພຽງແຕ່ຈະມີອິດທິພົນ ຕໍ່ໍອັດຕາສ່ວນການມີສ່ວນຮ່ວມເທົ່ານັ້ນ, ແຕ່ຍັງເປັນການຍົກລະດັບສະຫວັດດີການຂອງ ນັກຮຽນ ແລະ ພະນັກງານ ທັງໝົດ ທີ່ໄດ້​້ນຳໃຊ້ສິ່ງ ອຳນວຍຄວາມສະດວກນັ້ນອີກດ້ວຍ. ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວ, ປັດໄຈທີ່ເປັນສາເຫດ ແລະ ການຕັດສີນໃຈຂອງຄົນເຮົາ ແມ່ນມີຄວາມສະລັບຊັບຊ້ອນ ພ້ອມທັງມີປັດໃຈອື່ນອີກ ທີ່ເຮັດ ໃຫ້ນັກຮຽນຂາດໂຮງຮຽນ ຫລື ພະນັກງານບໍ່ໄປເຮັດວຽກ. ສະນັ້ນ, ມັນເປັນການຍາກທີ່ຈະກຳນົດໄດ້ຢ່າງຈະແຈ້ງ ສາຍພົວພັນລະຫວ່າງ ການຂາດໂຮງຮຽນ ກັບສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ລະຫ່ວາງການສຶກສາກັບການເຮັດວຽກ ແລະ ຕະຫຼອດຮອດຜົນຕອບແທນທາງ ດ້ານເສດຖະກິດ. ໃນວຽກງານການສຶກສາເອງ, ກໍ່ຍັງມີສິ່ງທີ່ທ້າທາຍຫຼາຍຢ່າງ ໂດຍສະເພາະແມ່ນຄຸນນະພາບຂອງການສຶກສາ ແລະ ພື້ນ ຖານໂຄງລ່າງທີ່ຍັງຢູ່ໃນລະດັບຕ່ຳ. ຢູ່ ສປປ ລາວ, ມີ​ີຫຼາຍໂຮງຮຽນທີ່ບໍ່ມີວິດຖ່າຍ ແຕ່ເຖິງວ່າມີວິດຖ່າຍ ນັກຮຽນກໍ່ບໍ່ໄດ້ໃຊ້ ຍ້ອນສະພາບ ຂອງວິດຖ່າຍທີ່ຍອມຮັບບໍ່ໄດ້.

3.5 ຜົນກະທົບຕໍ່ການທ່ອງທ່ຽວ

ການທ່ອງທ່ຽວແມ່ນຂະແໜງການຫລັກຢູ່ ສປປ ລາວ, ສ້າງລາຍ ຮັບໄດ້ເຖິງ 1.74 ພັນຕື້ກີບ (173 ລ້ານ ໂດລາສະຫະລັດ) ໃນປີ 2006, ການທ່ອງທ່ຽວແມ່ນເປັນແຫລ່ງພາສີອາກອນລາຍຮັບທີ່ສຳ ຄັນຂອງລັດຢູ່ແຕ່ລະທ້ອງຖິ່ນ ລວມທັງວຽກເຮັດງານທຳ. ໃນປີ 2006, ມີ ນັກທ່ອງທ່ຽວຈຳນວນ 1,2 ລ້ານຄົນ ເດີນທາງມາທ່ອງ ທ່ຽວ ຢູ່ ສປປ ລາວ ( ເບິ່ງຕາຕະລາງ 14). ໃນປະຈຸບັນ, ອັດຕາສະ ເລ່ຍຄ່າໃຊ້ຈ່າຍຂອງນັກທ່ອງທ່ຽວ ແມ່ນ 322.000 ກີບ (32 ໂດລາ ສະຫະລັດ) ຕໍ່ມື້ ແລະ ໃຊ້ເວລາທ່ອງທ່ຽວສະເລ່ຍແລ້​້ວ ແມ່ນ 4,5 ມື້, ສະເລ່ຍ ລາຍຈ່າຍຂອງນັກທ່ອງທ່ຽວແຕ່ລະຄົນ ແມ່ນ 1,4 ລ້ານ ກີບ (142 ໂດລາສະຫະລັດ). ໃນໄລຍະ 10 ປີຕໍ່ໜ້າ18, ອຸດສາຫະ ກຳການທ່ອງທ່ຽວຄາດວ່າຈະຂະຫຍາຍຕົວໃນລະດັບສູງກວ່າ 4%. ສ່ວນຫຼາຍ, ນັກທ່ອງທ່ຽວເລືອກທີ່ຈະມາພັກຜ່ອນຢູ່ ສປປ ລາວ ນອກຈາກສິ່ງຈູງໃຈຕ່າງໆແລ້​້ວ ແມ່ນຍ້ອນສະພາບສຸຂາພິບານໂດຍທົ່ວ ໄປຂອງປະເທດ ເຊັ່ນ ຄຸນນະພາບຂອງຊັບພະຍາກອນແຫຼ່ງນ້ຳ; ຄຸນນະພາບຂອງສະພາບແວດລ້ອມຂ້າງນອກ (ກິ່ນ, ທິວທັດ); ຄວາມປອດ ໄພຂອງອາຫານ (ການຮັກສາອະນາໄມໃນການປຸງແຕ່ງອາຫານ); ການມີຫ້ອງນ້ຳທີ່ມີຄວາມສະດວກ ແລະ ມີຄວາມເປັນສ່ວນຕົວຢູ່ໃນ ໂຮງແຮມ, ຮ້ານອາຫານ ແລະ ສະຖານີລົດເມ; ແລະ ຄວາມສ່ຽງຕໍ່ສຸຂະພາບທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບສິ່ງທີ່ກ່າວມາຂ້າງເທິງນັ້ນ. ການປັບປຸງສະ ພາບສຸຂາພິບານໃຫ້ດີຂື້ນກ່ວາເກົ່າ ຈະເປັນການດຶງດູດເອົາທັງນັກທ່ອງທ່ຽວທີ່ມີເງິນຫຼາຍ ທີ່ມີຄວາມພໍໃຈທີ່ຈະໃຊ້ຈ່າຍເງິນຈຳນວນຫລາຍ ເຂົ້າໃນການພັກຜ່ອນຂອງພວກເຂົາ ພ້ອມກັນນີ້ອາດຈະເປັນຜົນເຮັດໃຫ້ພວກເຂົາຢູ່ທ່ອງທ່ຽວຕໍ່ຫລາຍມື້ຂື້ນຕື່ມ ແລະ ມັນຈະເປັນການເພີ່ມ ທະວີການກະຈາຍການທ່ອງທ່ຽວແບບອະນຸລັກ/ຊຸມຊົນ ແລະ ການພັກອາໃສຢູ່ນຳເຮືອນຂອງປະຊາຊົນ ໂດຍອິງຕາມລົດສະນິຍົມຂອງນັກ ທ່ອງທ່ຽວ.

18 ສະພາການທ່ອງທ່ຽວໂລກ ແລະ ການທ່ອງທ່ຽວ, ບົດລາຍງານປະຈຳປີ 2008 ຢູ່ ສປປ ລາວ.

32

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ຜົນຂອງການສຶກສາ

ຕາຕະລາງ 14. ຈຳນວນນັກທ່ອງທ່ຽວ ແລະ ລາຍຮັບຈາກການທ່ອງທ່ຽວຢູ່ປະເທດລາວ, 2001-2006 ປີ

ຈຳນວນ ນັກທ່ອງທ່ຽວ (1.000 ຄົນ)

2001 2002 2003 2004 2005 2006 ລວມ / ສະເລ່ຍ

ໄລຍະເວລາ ສະເລ່ຍ ຂອງ ການຢູ່ທອງທ່ຽວ

674 736 636 895 1,096 1,215 5,252

5.2 4.3 4.0 4.3 4.5 4.5 4.4

1,453 3,799

6.6 3.6

ລາຍຈ່າຍສະເລ່ຍ ຕໍ່ຄົນ ຕໍ່ມື້ (USD)

ລາຍຮັບລວມ ( ລ້ານ USD)

30 36 34 31 30 32 33

104 113 87 119 147 173 743

51 26

489 254

ໃນນັ້ນ: ນັກທ່ອງທ່ຽວສາກົນ ນັກທ່ອງທ່ຽວໃນພາກພື້ນ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຕົວເລກຄາດຄະເນ ແມ່ນອີງຕາມຂໍ້ມູນຈາກອົງການທ່ອງທ່ຽວແຫ່ງຊາດ.

ມູນຄ່າການສູນເສຍດ້ານເສດຖະກິດໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນຈາກຄວາມແຕກໂຕນລະຫວ່າງລາຍຮັບປະຈຸບັນຈາກການທ່ອງທ່ຽວ ແລະ ລາຍຮັບ ທີ່ອາດຈະໄດ້ຮັບຈາກການເພີ່ມຂື້ນຂອງນັກທ່ອງທ່ຽວ ດັ່ງທີ່ເຫັນໄດ້ຈາກປະສົບການຂອງບັນດາປະເທດຕ່າງໆຢູ່ໃນພາກພື້ນທີ່ມີອັດຕາສ່ວນ ຂອງການທ່ອງທ່ຽວທີ່ສູງກ່ວາ, ມີອັດຕາການໃຊ້ຈ່າຍປະຈຳວັນຫຼາຍກ່ວາ ແລະ ອັດຕາສະເລ່ຍເວລາຢູ່ທ່ອງທ່ຽວດົນກ່ວາ. ເຖິງວ່າໃນປະຈຸບັນ, ຈຳນວນຫ້ອງທີ່ຖືກຈັບຈ່ອງຢູ່ໃນໂຮງແຮມຍັງຕ່ຳຢູ່, ແຕ່ຈຳນວນທີ່ພັກອາໃສໃຫ້ນັກທ່ອງທ່ຽວແມ່ນກຳລັງເພີ່ມຂື້ນ. ການຄາດຄະເນພາຍໃນ ໄລຍະເວລາສອງຫາສາມປີຕໍ່ໜ້ານີ້, ຈຳນວນນັກທ່ອງທ່ຽວ ທີ່ເຂົ້າມາ ສປປ ລາວ ຈະເພີ່ມຂຶ້ນເຖິງສອງເທົ້າ ແລະ ຄາດວ່າ ສປປ ລາວຈະສາ ມາດດຶງດູດເອົານັກທ່ອງທ່ຽວຈຳນວນຫຼາຍໄດ້. ໃນການເພີ່ມຂຶ້ນໜຶ່ງເທົ່າຕົວນີ້ ຈະສາມາດສ້າງລາຍຮັບຢ່າງຕ່ຳເຖິງ1.74 ພັນຕື້ກີບ. ໃນນີ້ ຄາດວ່າ 10% ຂອງລາຍຮັບດັ່ງກ່າວ ແມ່ນມາຈາກການປັບປຸງ ວຽກງານສຸຂາພິບານ, ເຊິ່ງຕົວເລກໃນປະຈຸບັນສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າສະພາບສຸ ຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ໄດ້ສ້າງມູນຄ່າການສູນເສຍເຖິງ 174 ຕື້ກີບ (17,3 ລ້ານ ໂດລາສະຫະລັດ) ຕໍ່ປີ. ເທົ່າກັບ 9% ຂອງຄ່າສີ້ນເປື່ອງ ທາງດ້ານເສດຖະກິດທັງໝົດທີ່ເກີດ ຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ.

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

33

ບົດລາຍງານການວິໄຈ ພຶດສະພາ2009

4

ຂໍ້ສະເໜີ

ຂໍ້ສະເໜີ

ຂໍ້ສະເໜີ 1: ໃຫ້ບູລິມະສິດແກ່ການການລົງທຶນໃນການສົ່ງເສີມວຽກງານສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ຫລາຍກວ່າເກົ່າ.

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທາງດ້ານເສດຖະກິດ 1.9 ພັນຕື້ກີບ (193 ລ້ານໂດລາສະຫະລັດ) ທີ່ພົວພັນກັບ ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ ມາດຕະຖານ ເປັນມູນຄ່າສູງສົມຄວນ, ຊຶ່ງເທົ່າກັບ 5,6% ຂອງ GDP ຂອງປະເທດ. ດັ່ງນັ້ນ, ຜົນປະໂຫຍດຈາກການພັດທະນາການລົງ ທຶນໃສ່ການປັບປຸງວຽກງານສຸຂາພິບານ ແລະ ການຮັກສາອະນາໄມ ແມ່ນມີຜົນຄຸ້ມຄ່າຢ່າງໃຫຍ່ຫລວງ, ຊຶ່ງສາມາດຫຼີກລ້ຽງຄ່າສີ້ນເປື່ອງໄດ້ ຢ່າງຕ່ຳສຸດ 1.3 ພັນຕື້ກີບ. ການລົງທຶນດັ່ງກ່າວຍັງຈະປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນການຫລຸດຜ່ອນຜົນກະທົບອື່ນໆ ທີ່ບໍ່ໄດ້ຄິດໄລ່ອອກເປັນຕົວເລກ ໃນການສຶກສານີ້ ພ້ອມທັງເປັນການເພີ່ມຜົນປະໂຫຍດ ໂດຍການນຳເອົາອາຈົມມາໜູນໃຊ້ອີກເທື່ອໜື່ງ ແລະ ເປັນການເພີ່ມຄຸນຄ່າຂອງ ສຸຂາພິບານຕໍ່ເສດຖະກິດ. ການປັບປຸງວຽກງານສຸຂາພິບານ ຍັງຈະປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນການບັນລຸຄາດໝາຍການພັດທະນາອື່ນໆ ໂດຍສະ ເພາະຄາດໝາຍຫລັກຂອງເປົ້າໝາຍສະຫັດສະວັດແຫ່ງການພັດທະນາ(MDGs). ຢ່າງນ້ອຍເຄິ່ງນຶ່ງຂອງຈຳນວນຄົວເຮືອນທັງໝົດ ຢູ່ ສປປ ລາວ ຍັງຂາດສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ, ຕົວເລກດັ່ງກ່າວນີ້ໄດ້ຢືນຢັນໃຫ້ເຫັນວ່າຄວນມີການລົງທືນເຂົ້າໃນຂະແໜງດັ່ງກ່າວໃຫ້ຫຼາຍ ຂື້ນກ່ວາເກົ່າ.

ຂໍ້ສະເໜີ 2: ວາງເປົ້າໝາຍການລົງທຶນໃສ່ ເຂດຊົນນະບົດ ແລະ ເຂດຕົວເມືອງທີ່ທຸກຍາກ.

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງຕ່າງໆເຫຼົ່ານີ້ແມ່ນເກີດຂຶ້ນກັບປະຊາຊົນທີ່ຢູ່ເຂດຊົນນະບົດ ແລະ ລວມທັງເຂດຕົວເມືອງ ທີ່ຂາດສຸຂາພິບານທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ດັ່ງນັ້ນຄວນກຳນົດການລົງທຶນໃສ່ທັງເຂດຊົນນະບົດ ແລະ ເຂດຕົວເມືອງບ່ອນທີ່ບໍ່ທັນໄດ້ຮັບການບໍລິການເທື່ອ, ແລະ ຄວນວາງເປົ້າໝາຍ ການລົງທຶນທາງດ້ານການເງິນ/ການສະໜັບສະໜູນ ແລະ ການເກື້ອກູນ ໃຫ້ກຸ່ມປະຊາກອນຜູ້ທີ່ສົມຄວນທີ່ຈະໄດ້ຮັບທີ່ສຸດ. ແຜນງານສຸຂາ ພິບານ ຕົ້ນຕໍຄວນເລັງໃສ່ ຄອບຄົວທີ່ມີເດັກນ້ອຍ ເນື່ອງຈາກວ່າກຸ່ມປະຊາກອນດັ່ງກ່າວ ເປັນກຸ່ມທີ່ມີຄວາມສ່ຽງຫຼາຍຕໍ່ຜົນກະທົບທາງດ້ານ ສຸຂະພາບຈາກສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ. ຢູ່ເຂດຊົນນະບົດໂດຍສະເພາະຄົວເຮືອນທີ່ເຮັດນາເປັນອາຊີບ, ມີລາຍໄດ້ຕ່ຳ ແລະ ມີກຳ ລັງໃນການຊື້ໜ້ອຍ ແມ່ນຈຳເປັນຈະຕ້ອງມີການກະຕຸກຊຸກຍູ້ ແລະ ການຊ່ວຍເຫຼືອ ເພື່ອບັນລຸໄດ້ການປັບປຸງສຸຂາພິບານໃນຄົວເຮືອນໃຫ້ດີ ຂື້ນເລື້ອຍໆ. ແຜນງານສຸຂາພິບານ ຄວນມີຈຸດປະສົງເພື່ອໃຫ້ບັນລຸຜົນໃນຂອບເຂດທີ່ກວ້າງຂວາງ, ລວມທັງການລົບລ້າງການຖ່າຍຊະຊາຍ, ເພື່ອບັນລຸໄດ້ອັດຕາສ່ວນການເກີດພະຍາດໃຫ້ຫຼຸດຜ່ອນໄດ້ຫລາຍທີ່ສຸດ. ບູລິມະສິດອີກອັນໜຶ່ງ ແມ່ນການສະໜັບສະໜູນການພັດທະນາວຽກງານສຸຂາພິບານ ຢູ່ເຂດຕົວເມືອງທີ່ທຸກຍາກ ບ່ອນທີ່ມີກຳມະສິດທີ່ ດິນ ແລະ ເຮືອນໜ້ອຍ ແລະ ຄົວເຮືອນກໍ່ບໍ່ສາມາດປັບປຸງສຸຂາພິບານດ້ວຍຕົນເອງໄດ້ຢ່າງສະດວກ ແຕ່ຕ້ອງແມ່ນເຂດຊຸມຊົນມີຄວາມພໍໃຈ ແລະ ໃຫ້ການຮ່ວມມືໃນວຽກງານການປັບປຸງສຸຂາພິບານ. ພ້ອມກັນນັ້ນ, ເຂດດັ່ງກ່າວເປັນເຂດທີ່ມີຄວາມໜາແໜ້ນຂອງພົນລະເມືອງສູງ ແລະ ມີຄວາມສ່ຽງສູງທີ່ຈະໄດ້ຮັບຜົນກະທົບທາງລົບຈາກສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້​້ມາດຕະຖານ. ຢູ່ໃນຂອບເຂດເນື້ອທີ່ທີ່ມີຈຳກັດດັ່ງກ່າວນັ້ນ, ອາຈົມ ຂອງຄົນ ແມ່ນອາດຈະບໍ່ຖືກກຳຈັດ ຫລື ບຳບັດໄດ້ຢ່າງຄັກແນ່ນັ້ນ ຈະເຮັດໃຫ້ເກີດມົນລະພິດຕໍ່ຊັບພະຍາກອນແຫຼ່ງນ້ຳ, ຄອງນ້ຳ, ແມ່ນ້ຳ, ຮ່ອງນ້ຳ ແລະ ເພີ່ມຄວາມສ່ຽງຕໍ່ສຸຂະພາບຂອງປະຊາຊົນທີ່ອາໃສຢູ່ໃນເຂດໄກ້ຄຽງ.

ຂໍ້ສະເໜີ 3: ເພີ່ມທະວີການໂຄສະນາ ແລະ ເຜີຍແຜ່ຂໍ້ມູນຂ່າວສານ ເພື່ອປັບປຸງການປະຕິບັດອະນາໄມສ່ວນຕົວ ໂດຍເລັງໃສ່ການລ້າງມືໃສ່ສະບູ.

ການສຶກສາໄດ້ຊີ້ໃຫ້ເຫັນຄ່າສີ້ນເປື່ອງຕໍ່ດ້ານເສດຖະກິດຢ່າງໃຫຍ່ຫລວງ ຍ້ອນປະຕີບັດອະນາໄມສ່ວນຕົວທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ. ຕົວຢ່າງການ ປະຕິບັດອະນາໄມຢ່າງງ່າຍດາຍ ເຊັ່ນ: ການລ້າງມື ໃສ່ສະບູນີ້ ກໍ່ສາມາດສ້າງຜົນປະໂຫຍດດ້ານເສດຖະກິດຫລາຍສົມຄວນ ໂດຍສະເພາະ ໃນຮູບການຫລຸດອັດຕາການຕິດພະຍາດໃຫ້ຕ່ຳລົງ ແລະ ຫລີກລ້ຽງຄ່າໃຊ້ຈ່າຍດ້ານປິ່ນປົວສຸຂະພາບ. ຖ້າຫາກການປະຕິບັດຫລັກການອະ ນາໄມຢູ່ໃນລະດັບຕ່ຳ ແລະ ມູນຄ່າໃຊ້ຈ່າຍສະເລ່ຍຕໍ່ຫົວຄົນໃນການສົ່ງເສີມວຽກງານອະນາໄມ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດທີ່ຈະນຳມາກໍ່ຈະຢູ່ໃນ ລະດັບຕ່ຳເຊັ່ນດຽວກັນ, ສະນັ້ນ, ຈຶ່ງຮຽກຮ້ອງໃຫ້ພາກສ່ວນຕ່າງໆທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບການວາງນະໂຍບາຍ ແລະ ພາກສ່ວນເອກະຊົນ ໃຫ້ເອົາໃຈ ໃສ່ຫລາຍຂື້ນກວ່າເກົ່າ ໃນການປັບປຸງການປະຕິບັດຫລັກອະນາໄມ ແລະ ການສ້າງໃຫ້ມີຜະລິດຕະພັນ ດ້ານອະນາໄມ. ຄຽງຄູ່ໄປກັບກິດ ຈະກຳການເຜີຍແຜ່ປຸກລະດົມປູກຈິດສຳນຶກການລ້າງມືໃສ່ສະບູນັ້ນ, ການສົ່ງເສີມການຮັກສາອະນາໄມ ແມ່ນຍັງສາມາດບັນຈຸເຂົ້າໃນແຜນ ງານນ້ຳ ແລະ ສຸຂາພິບານ ແລະ ການໂຄສະນາປູກຈິດສຳນຶກທາງດ້ານສຸຂະພາບອື່ນໆ ໄດ້ຢ່າງມີປະສິດທິຜົນ ເພື່ອໃຫ້ໄປເຖິງປະຊາຊົນ ຢ່າງກວ້າງຂວາງ ແລະ ເຮັດໃຫ້ຕົ້ນທືນຂອງກິດຈະກຳຕ່ຳລົງ.

ຂໍ້ສະເໜີ 4: ຍົກລະດັບວຽກງານການຕິດຕາມກວດກາ ແລະ ການປະເມີນຜົນເຖີງຜົນກະທົບທາງເລືອກສຸຂາ ພິບານທີ່ໄດ້ປັບປຸງ ຢູ່ ສປປ ລາວ.

ໂຄງສ້າງການເຝົ້າລະວັງຄຸນນະພາບນ້ຳຢ່າງເປັນລະບົບ ແລະ ຈິງຈັງ ທີ່ກວມເອົາການປະເມີນ ຄວາມສ່ຽງຕໍ່ສຸຂະພາບຂອງປະຊາຊົນ ແມ່ນ ສິ່ງທີ່ຈຳເປັນຢູ່ໃນ ສປປ ລາວ ເພື່ອໄປວິໄຈຄຸນນະພາບນ້ຳ ຢ່າງຖືກຕ້ອງກັບຄວາມເປັນຈິງ (ດຳເນີນໄປຢ່າງເປັນປົກກະຕິ) ແລະ ສາມາດຮູ້ ໄດ້ເຖີງ ວິທີການປ້ອງກັນໄພອັນຕະລາຍຕ່າງໆ ທີ່ສ້າງຜົນກະທົບຕໍ່ສຸຂະພາບຂອງປະຊາຊົນ ໂດຍຈາກແຫລ່ງມົນລະພິດຕ່າງໆ. ລະບົບການ ປະເມີນຄວາມສ່ຽງຕໍ່ສຸຂະພາບຄວນໄດ້ຮັບການສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ ເພື່ອເລັງໃສ່ເຂດທີ່ມີຄວາມສ່ຽງສູງ ເພື່ອຮັບປະກັນໃຫ້ສຸຂະພາບ ຂອງປະຊາຊົນ ໄດ້ຮັບການປັບປຸງດີຂຶ້ນ. ການຄາດຄະເນຜົນປະໂຫຍດດ້ານເສດຖະກິດໃນລະດັບຊາດຈາກການປັບປຸງວຽກງານສຸຂາພິບານຈະສາມາດສະໜອງຂໍ້ມູນທີ່ເປັນປະ ໂຫຍດໃນການສະເໜີໃຫ້ຄຳແນະນຳ ແລະ ການວາງນະໂຍບາຍ ກ່ຽວກັບວຽກງານສຸຂາພິບານ. ແຕ່ການເລືອກແຜນງານສຸຂາພິບານ ເພື່ອ ປະຕິບັດຕ້ອງອີງໃສ່ຂໍ້ມູນທີ່ຊັດເຈນແນ່ນອນ ກ່ຽວກັບຕົ້ນທຶນ ແລະ ຜົນຕອບແທນຂອງທາງເລືອກສຸຂາພິບານດັ່ງກ່າວນັ້ນ. ມູນຄ່າສິ້ນເປື່ອງ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດຕ່າງໆຂອງລັດ/ເອກະຊົນ ແລະ ດ້ານການເງິນ/ເສດຖະກິດ ຈະຕ້ອງໄດ້ຖືກຮັບຮູ້ ແລະ ເຂົ້າໃຈໃຫ້ດີຂື້ນ ຕາມແຕ່ລະສະ ພາບເງຶ່ອນໄຂສະເພາະໃດໜຶ່ງ ເພື່ອເປັນບ່ອນອີງໃຫ້ແກ່ການວາງນະໂຍບາຍ, ການອອກແບບແຜນງານ, ການປະກອບສ່ວນຂອງຊຸມຊົນ ແລະ ທາງເລືອກໃນການລົງທືນ.

36

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ ກ: ສູດການຄິດໄລ່ ກ1. ສົມຜົນລວມ (Aggregating equations) ຄ່າສີ້ນເປື່ອງໃນວຽກງານສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ

C = CH + CW + CL + CU + CT

(1)

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທີ່ພົວພັນກັບສຸຂະພາບ ທີ່ເນື່ອງມາຈາກ ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ຍັງບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ

CH = CH_HC + CH_P + CH_D

(2)

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທີ່ພົວພັນກັບນ້ຳ ທີ່ເນື່ອງມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ

CW = CW_Drink

(3)

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງຂອງຜູ້ຊົມໃຊ້ເນື່ອງຈາກ ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ

CU = CU_T + CU_AS + CU_AW

(4)

ການສູນເສຍດ້ານການທ່ອງທ່ຽວ ເນື່ອງຈາກສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ

CT = CT_RL

(5)

ກ2. ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານສຸຂະພາບ ເນື່ອງສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທັງໝົດຂອງການຮັກສາສຸຂະພາບ

CH _ HC   CH _ HCi

(6)

i

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງເພື່ອປິ່ນປົວຕາມແຕ່ລະປະເພດຂອງພະຍາດ

CH _ HCi  α i  pop  β i   χ ih  vih  phealthih

(7)

h

ມູນຄ່າລວມຂອງຜະລິດຕະພາບ

CH _ P   CH _ Pi

(8)

i

ມູນຄ່າຂອງຜະລິດຕະພາບ ທີ່ພົວພັນກັບພະຍາດປະເພດ i

CH _ Pi  α i  pop  β i  dhi  ptime

(9)

ມູນຄ່າສູນເສຍລວມເນື່ອງຈາກການເສຍຊິວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ

CH _ D   CH _ Di

(10)

i

ມູນຄ່າສູນເສຍລວມ ເນື່ອງຈາກການເສຍຊິວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ ຕາມພະຍາດແຕ່ລະປະເພດ

CH _ Di   deathia  γ ia  pdeatha

(11)

a

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

37

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ

ກ3. ຄ່າສີ້ນເປື່ອງທາງນ້ຳ ເນື່ອງຈາກການຂາດສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ຄ່າສີ້ນເປື່ອງລວມ ທີ່ກ່ຽວກັບກັບການເຂົ້າເຖິງນ້ຳດື່ມສະອາດ

CW _ Drink   CW _ Drinkm

(12)

m

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງໃນການເຂົ້າເຖິງນ້ຳດື່ມສະອາດ ຕໍ່ປະເພດແຫລ່ງນ້ຳ/ວິທີການບຳບັດນ້ຳ

CW _ Drink m  hm  wdrink m  pwaterm  δ  π m

(13)

ກ4. ສູດຄິດໄລ່ ມູນຄ່າ ກ່ຽວກັບຄວາມມັກຂອງຜູ້ຊົມໃຊ້ ຄ່າສີ້ນເປື່ອງເວລາ ຍ້ອນຂາດວິດຖ່າຍທີ່ບໍ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ

CU _ T  pop _ u  taccess  ptime  365

(14)

ກ5. ການສູນເສຍດ້ານການທ່ອງທ່ຽວ ລາຍຮັບທີ່ສູນເສຍ

CT _ RL  

(15)

ocO  1  ta  et oc A

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງຕໍ່ສຸຂະພາບຂອງນັກທ່ອງທ່ຽວ ແລະ ຄ່າສີ້ນເປື່ອງດ້ານການສະຫວັດດີການ

CT _ HT  td  μ   pahc  pawl 

(16)

ກ6.ສະຫລຸ ບ ນິ ຍ າມຂອງຕົ ວ ປ່ ຽ ນແປງ

ຕາຕະລາງ ກ1 ຫາ ກ3 ສະເໜີ ກ່ຽວກັບຕົວຫຍໍ້, ຕົວປ່ຽນແປງ ແລະ ຕົວຄົງທີ່ ທີ່ນຳໃຊ້ໃນສູດການຄິດໄລ່ ຢູ່ໝວດ ກ1 ຫາ ກ5 ຂ້າງເທິງນີ້. ຕາຕະລາງ ກ1. ຕົວຫຍໍ້ທີ່ນຳໃຊ້ໃນສູດການຄິດໄລ່ ລະຫັດ a i h m 1

38

ຄຳອະທິບາຍ

ອົງປະກອບຕ່າງໆ1

ກຸ່ມອາຍຸ

ຕ່ຳກວ່າ 1 ປີ, 1-4 ປີ, 5-14 ປີ, 15-65 ປີ, ສູງກວ່າ 65 ປີ.

ຜູ້ໃຫ້ການບໍລິການ ສາທາລະນະສຸກ

ໂຮງໝໍຂອງລັດ, ໂຮງໝໍເອກະຊົນ, ການປິ່ນປົວນອກລະບົບ, ການປິ່ນດ້ວຍຕົນເອງ.

ປະເພດຂອງພະຍາດ ວິທີການບຳບັດນ້ຳ

ພະຍາດຖອກທ້ອງ, ພະຍາດອະຫິວາ, ພະຍາດໄຂ້ທໍລະພິດ, ພະຍາດທີ່ກ່ຽວພັນກັບການຂາດສານ ອາຫານ ແລະ ອື່ນໆ.

ນ້ຳປະປາ, ນ້ຳທີ່ບໍ່ແມ່ນນ້ຳປະປາ, ນ້ຳທີ່ຜ່ານການບຳບັດໃນຄົວເຮືອນ, ນ້ຳບາດານ

ແຕກຕ່າງກັນໃນແຕ່ລະປະເທດ.

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ

ຕາຕະລາງ ກ2. ຕົວປ່ຽນແປງທີ່ນຳໃຊ້ໃນສູດການຄິດໄລ່ ເຄື່ອງໝາຍ C CHC CH_HC CH_HCi CH_P CH_Pi CH_D CT CT_RL CU_T CW CW_Drink CW_Drinkm deathia et hm oca oco pahc pawl pdeatha phealthih ptime pstime pwtime pwaterm pop pop_u ta taccess vih wdrinkm

ຄຳອະທິບາຍ

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງລວມເນື່ອງຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ

ຄ່າສີ​ີ້ນເປື່ອງດ້ານສຸຂະພາບ ເນື່ອງຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຄ່າສີ​ີ້ນເປື່ອງໃນການຮັກສາສຸຂະພາບຕໍ່ກັບພະຍາດທັງໝົດ

ຄ່າສີ​ີ້ນເປື່ອງໃນການຮັກສາສຸຂະພາບຕໍ່ກັບພະຍາດແຕ່ລະປະເພດ i ມູນຄ່າຜະລິດຕະພາບຕໍ່ກັບພະຍາດ

ມູນຄ່າດ້ານຜະລິດຕະພາບຕໍ່ກັບພະຍາດແຕ່ລະປະເພດ i. ມູນຄ່າການເສຍຊິວິດກ່ອນໄວອັນຄວນຕໍ່ກັບພະຍາດ

ການສູນເສຍດ້ານການທ່ອງທ່ຽວທີ່ກ່ຽວພັນກັບສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມ ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ການສູນເສຍລາຍຮັບ

ຄ່າສີ​ີ້ນເປື່ອງຂອງເວລາເຂົ້າເຖີງວິດຖ່າຍທີ່ບໍ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ

ຄ່າສີ​ີ້ນເປື່ອງພົວພັນກັບນ້ຳ ເນື່ອງມາຈາກສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຄ່າສີ​ີ້ນເປື່ອງໃນການເຂົ້າເຖີງນ້ຳດື່ມສະອາດ

ຄ່າສີ​ີ້ນເປື່ອງໃນການເຂົ້າເຖີງນ້ຳດື່ມສະອາດ ສຳລັບວິທີ m.

ຈຳນວນຄົນເສຍຊິວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ ຕາມຊະນິດພະຍາດ i ແລະ ກຸ່ມອາຍຸ a ຄ່າໃຊ້ຈ່າຍຕໍ່ນັກທ່ອງທ່ຽວໜຶ່ງຄົນ (USD)

ຈຳນວນຄົວເຮືອນທີ່ນຳໃຊ້ແຫລ່ງນ້ຳ ຫລື ວິທີການບຳບັດນ້ຳ ອັດຕາການຈັບຈອງຫ້ອງຕົວຈິງ (%) ອັດຕາການນຳໃຊ້ສູງສຸດ (%)

ຄ່າສີ​ີ້ນເປື່ອງສະເລ່ຍການຮັກສາສຸຂະພາບ ຕໍ່ກໍລະນີ ຄ່າສີ​ີ້ນເປື່ອງສະເລ່ຍດ້ານສະຫວັດດີການ ຕໍ່ກໍລະນີ

ມູນຄ່າຂອງການເສຍຊິວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ ສຳລັບກຸ່ມອາຍຸ a

ລາຄາຫົວໜ່ວຍການບໍລິການຮັກສາ (ຕໍ່ໜຶ່ງເທື່ອກວດ ຫລື ມື້) ສຳລັບຊະນິດພະຍາດ i ຢູ່ສະຖານທີ່ບໍລິການ ດ້ານສຸຂະພາບ h ມູນຄ່າຂອງເວລາ ຕໍ່ມື້

ມູນຄ່າການສູນເສຍເວລາໂຮງຮຽນ ຕໍ່ມື້

ມູນຄ່າການສູນເສຍເວລາເຮັດວຽກ ຕໍ່ມື້

ລາຄານ້ຳ ຫລື ມູນຄ່າເວລາ ຕໍ່ນ້ຳ 1 ມ3 ພົນລະເມືອງ

ພົນລະເມືອງທີ່ສາມາດເຂົ້າເຖີງວຽກງານສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ ຈຳນວນນັກທ່ອງທ່ຽວຕົວຈິງ

ສະເລ່ຍເວລາເຂົ້າເຖີງ (ການເລາະຊອກ ຫລື ການລໍຖ້າ) ຕໍ່ມື້

ຈຳນວນເທື່ອກວດພະຍາດ ຫລື ມື້ ສຳລັບຊະນິດພະຍາດ i ຢູ່ສະຖານທີ່ບໍລິການ ດ້ານສາທາລະນະສຸກ h. ການຊົມໃຊ້ນ້ຳດື່ມ (ມ3) ຕໍ່ຄົວເຮືອນ ຈາກແຫລ່ງນ້ຳ/ວິທີການບຳບັດນ້ຳ m.

ຕາຕະລາງ ກ3. ຕົວຊີ້ວັດ ທີ່ນຳໃຊ້ໃນສູດການຄິດໄລ່ ເຄື່ອງໝາຍ

ຄຳອະທິບາຍ

ອັດຕາການຕິດພະຍາດແຕ່ລະປະເພດ i ຕໍ່ຄົນ

βi

ອັດຕາສ່ວນຂອງກໍລະນີພະຍາດແຕ່ລະປະເພດ i ທີ່ເກີດຂຶ້ນຍ້ອນສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ

χ ih

ອັດຕາສ່ວນຂອງກໍລະນີທີ່ຂໍການບໍລິການປິ່ນປົວ ສຳລັບພະຍາດແຕ່ລະປະເພດ i ແລະ ສະຖານທີ່ໃຫ້ບໍລິການ h

γ ia

ອັດຕາສ່ວນຂອງຜູ້ເສຍຊິວິດຍ້ອນສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ໂດຍພະຍາດແຕ່ລະປະເພດ i ແລະ ກຸ່ມອາຍຸ a

δ μ πm

ນ້ຳມີມົນລະພິດ ຍ້ອນການຮັກສາສຸຂາພິບານບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ອັດຕາສ່ວນຂອງພະຍາດ ທີ່ຕິດພັນກັບການຮັກສາສຸຂາພິບານບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ຄວາມສຳຄັນໃນການຫລີກເວັ​ັ້ນບໍ່ໃຫ້ນ້ຳດື່ມມີມົນລະພິດ ຊຶ່ງກ່ຽວພັນກັບຜົນປະໂຫຍດລວມ ຂອງການສະໜອງນ້ຳ ປະປາ, ຊຶ່ງ

πm  1

≠ ; m ນ້ຳປະປາ

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

39

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ ຂ: ຂໍ້ມູນລະດັບຊາດ ແລະ ຜົນໄດ້ຮັບ ຕາຕະລາງ ຂ1. ຜົນກະທົບຂອງວຽກງານສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ທີ່ບໍ່ໄດ້ຄຳນວນອອກ ເປັນຈຳນວນໃນບົດສຶກສາສະບັບນີ້ ຜົນກະທົບ

1. ສຸຂະພາບ

2. ຊັບພະຍາ ກອນແຫຼ່ງນ້ຳ

3. ສະພາບແວດ ລ້ອມ ພາຍນອກ 4. ວຽກສະ ຫວັດ ດີການ ອື່ນໆ

5. ອື່ນໆ

40

ລາຍການທີ່ບໍ່ໄດ້ ລວມເຂົ້າ

ບັນຫາທີ່ເຊື່ອມໂຍງ ກັບການຮັກສາສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ

ຄຸນນະພາບຂອງຊີວິດ

ບັນດາພະຍາດທີ່ພົວພັນກັບບັນຫາສຸຂາພິບານ ທີ່ສ້າງຄວາມເຈັບປ່ວຍ ແລະ ຄວາມທໍລະມານເກີນກວ່າທີ່ຈະສາ ມາດວັດແທກເປັນຜົນກະທົບດ້ານເສດຖະ ກິດ.ຈຳນວນປີການດຳລົງຊິດວິດທີ່ດັດປັບໄປຕາມການຂາດຄວາມສາ ມາດ ເພື່ອພະຍາຍາມທົດແທນກັບການສູນເສຍຄຸນນະພາບຊີວິດ ຊື່ງຊີ້ ໃຫ້ເຫັນວ່າພະຍາດທີ່ຕິດພັນກັບບັນຫາ ການຮັກສາສຸຂາພິບານເປັນອົງປະກອບອັນສຳຄັນຕໍ່ກັບການສູນເສຍທີ່ເກີດຈາກພະຍາດ ໃນລະດັບປະເທດ.

ການປິ່ນປົວນອກລະບົບ ແລະ ການປິ່ນປົວພາຍ ໃນຄົວເຮືອນ ພະຍາດອື່ນໆ ທີ່ພົວພັນ ກັບບັນຫາສຸຂາພິບານ

ການສຶກສານີ້ ບໍ່ໄດ້ກວມເອົາອັດຕາສ່ວນຂອງພະຍາດຫລາຍກໍລະນີ ໂດຍສະເພາະແມ່ນພະຍາດທີ່ບໍ່ຮ້າຍແຮງທີ່ ບໍ່ໄດ້ລາຍງານຢູ່ໃນສະຖິຕິທາງການ, ແລະ ທີ່ໄດ້ຮັບການປິ່ນປົວ ພາຍໃນຄົວເຮືອນ ຫລື ໄດ້ຮັບການບໍລິການປິ່ນ ປົວທີ່ບໍ່ເປັນທາງການ. ຄ່າສີ​ີ້ນເປື່ອງດັ່ງກ່າວ ສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນຍັງບໍ່ຮູ້, ແຕ່ຄາດວ່າຈະມີລະດັບສູງສົມຄວນ.

ການນຳໃຊ້ນ້ຳ ໃນຄົວເຮືອນ ຜະລິດຕະພັນປາ

ຄ່າສີ້ນເປື່ອງ ແລະ ເວລາທີ່ໃຊ້ໃນການບຳບັດສຳລັບໃຊ້ໃນຄົວເຮືອນ ນອກຈາກ ການໃຊ້ສຳລັບດື່ມກິນ

ການຄຸ້ມຄອງນ້ຳ ຊົນລະປະທານ

ການສູນເສຍດ້ານເສດຖະກິດ ທີ່ພົວພັນກັບບັນຫານ້ຳຖ້ວມ ຍ້ອນຂາດລະບົບລະບາຍນ້ຳ

ຜົນກະທົບອື່ນໆ ທາງດ້ານສະ ຫວັດດີການ ຄວາມສວຍງາມ

1. ມູນຄ່າຂອງ ëການບໍ່ນຳໃຊ້í ຊັບພະຍາກອນນ້ຳສະອາດ ເຊັ່ນ: ມູນຄ່າ ëການຄົງຢູ່ (ທີ່ມີຢູ່ໃນປະຈຸບັນ)í ແລະ ëມໍລະດົກ (ສຳລັບຄົນຮຸ້ນຫລັງ)í 2. ການນຳໃຊ້ຊັບພະຍາກອນນ້ຳ ຂອງສັດປ່າ

ຜົນກະທົບທີ່ ເປັນນາມມະທຳ ການສູນເສຍເວລາ

ການສູນເສຍສະຫວັດດີການ ເນື່ອງຈາກການຂາດຄວາມສະບາຍ, ຄວາມເປັນສ່ວນຕົວ, ຄວາມປອດໄພ ແລະ ຄວາມສະດວກ ຍ້ອນບັນຫາສຸຂາພິບານທີ່ຍັງບໍ່ທັນໄດ້ມາດຕະຖານ; ຜົນກະທົບຕໍ່ສະຖານະພາບ ແລະ ກຽດສັກສີ.

ຕົວຕັດສີນຊິວິດແລະ ການປະລະວຽກງານ ປະຈຳ ວັນ ການລົງທຶນໂດຍກົງ ຂອງຕ່າງປະເທດ

ບັນຫາສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານຢູ່ໂຮງຮຽນ ແລະ ບ່ອນເຮັດວຽກ ກໍ່ໃຫ້ເກີດມີອັດຕາ ການປະລະວຽກງານ ແລະ ການຮຽນ, ໂດຍສະເພາະ ແມ່ນເດັກຍິງ ແລະ ແມ່ຍິງ

ຜົນກະທົບດ້ານເສດ ຖະກິດມະຫາພາກ

ຜົນກະທົບລວມຕໍ່ GDP ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວທາງດ້ານເສດຖະກິດ ກັບ ບັນດາຜົນກະທົບທາງດ້ານເສດຖະກິດ ທີ່ພົວພັນກັບສຸຂະພິບານທີ່ບໍ່ໄມ້ມາດຕະຖານ

ປະເພດພະຍາດ ແລະ ສະພາບສຸຂະພາບ ດັ່ງລຸ່ມນີ້ບໍ່ໄດ້ຖືກເອົາເຂົ້າໃນການສຶກສາຄັ້ງນີ້: 1. ພະຍາດແມ່ກາຝາກ 2. ການຂາດສານອາຫານ ແລະ ມູນຄ່າຂອງອາຫານເສີມ 3. ອັກເສບຊ່ອງຄອດ ສຳລັບແມ່ຍິງທີ່ອາບນ້ຳເປື້ອນ 4. ການຂາດນ້ຳໃນຮ່າງກາຍ ເນື່ອງຈາກໄດ້ຮັບນ້ຳໃນປະລິມານໜ້ອຍ ຍ້ອນບໍ່ສາມາດເຂົ້າ ເຖິງຫ້ອງນ້ຳສ່ວນຕົວ (ໂດຍສະເພາະແມ່ຍິງ) 5. ບັນຫາສຸຂະພາບຈຳເພາະ ທີ່ເກີດຂື້ນກັບກຸ່ມຄົນ ທີ່ເຮັດວຽກທີ່ພົວພັນກັບສິ່ງເສດເຫລືອ (ກຳມະກອນອະນາໄມ, ຜູ້ເກັບຂີ້ເຫຍື່ອ) 6. ຜົນກະທົບຕໍ່ສຸຂະພາບເນື່ອງຈາກເກີດນ້ຳຖ້ວມ (ທາງດ້ານຮ່າງກາຍ ແລະ ຈິດໃຈ) 7. ຜົນກະທົບຕໍ່ການສຶກສາ ແລະ ລາຍໄດ້ຕະຫລອດຊີວິດ ຕັ້ງແຕ່ໄວເດັກທີ່ຂາດສານອາຫານ ຊື່ງເປັນຜົນມາຈາກ ການ ຕິດເຊື້ອພະຍາດຖອກທ້ອງ 8. ການເບື່ອອາຫານເນື່ອງຈາກຜະລິດຕະພັນປາມີເຊື້ອພະຍາດ ທີ່ບໍ່ໄດ້ຖືກແຈ້ງລາຍງານ 9. ພະຍາດຈາກສັດ ແລະ ແມງໄມ້ນຳເຊື້ອພະຍາດ (ເຊັ່ນ: ໜູ, ຍຸງ) 10. ພະຍາດໄຂ້ຫວັດສັດປີກ

ການສຶກສານີ້ ບໍ່ໄດ້ກວມເອົາ: 1. ມູນຄ່າປານ້ຳຈືດທີ່ຂາຍໃນຕະຫຼາດ 2. ການສູນເສຍແຫຼ່ງອາຫານ ເນື່ອງຈາກຈຳນວນປາທີ່ຫາໄດ້ໜ້ອຍລົງ ເຊິ່ງມີຜົນກະທົບຕໍ່ ຄ່າໃຊ້ຈ່າຍ ນ້ຳໜ້າດິນມີມົນລະພິດ ຊື່ງຈຳເປັນຕ້ອງໄດ້ຂຸດຄົ້ນເອົານ້ຳໄຕ້ດິນທີ່ມີປະລິມານບໍ່ພຽງພໍ; ຫລື ການນຳໃຊ້ນ້ຳທີ່ມີມົນ ລະພິດ ໃນວຽກຊົນລະປະທານ ຊື່ງສົ່ງຜົນສະທ້ອນຕໍ່ຜະລິດຕະພາບ ດ້ານກະສິກຳ ແລະ ສຸຂະພາບຂອງຄົນ

ການສູນເສຍດ້ານສະຫວັດດີການ ເນື່ອງຈາກວ່າປະຊາຊົນ ຢູ່ກັບສະພາບແວດລ້ອມທີ່ມີລະ ບົບການລະບາຍນ້ຳໂສ ໂຄກບໍ່ມີຝາປິດ/ອາຈົມທີ່ຖ່າຍອອກຊະຊາຍ

ເວລາທີ່ໃຊ້ໃນການຖ່າຍເບົາໃນສະຖານທີ່ສ່ວນຕົວ, ໂດຍສະເພາະສຳລັບແມ່ຍິງ. ເວລາທີ່ໃຊ້ໃນການຖ່າຍໜັກໃນ ຊ່ວງກາງເວັນ (ຖ້າຫາກບໍ່ໄດ້ຢູ່ເຮືອນ)

ການຕັດສິນເລືອກສະຖານທີ່ເພື່ອການລົງທຶນ ອາດຈະອີງໃສ່ຫລາຍປັດໃຈ ແລະ ໜື່ງໃນນັ້ນ ອາດແມ່ນສະພາບ ທາງດ້ານສຸຂາພິບານໃນປະເທດນັ້ນໆ; ແຕ່ຂໍ້ມູນຫລັກຖານການສະໜັບສະໜູນທີ່ໜັກແໜ້ນຍັງມີຈຳກັດຫລາຍ.

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ

ຕາຕະລາງ ຂ2. ພະຍາດທີ່ຕິດພັນກັບ ສຸຂາພິບານ ແລະ ອະນາໄມທີ່ບໍ່ໄດ້ມາດຕະຖານ ແລະ ເສັ້ນທາງຕິດຕໍ່ ແລະ ພາຫະນະນຳເຊື້ອພະຍາດຕົ້ນຕໍ ພະຍາດ

ເຊື້ອພະຍາດ ເສັ້ນທາງຕິດຕໍ່ຕົ້ນຕໍ (ປະເພດ) ພະຍາດຖອກທ້ອງ (ກະເພາະ ແລະ ລຳໄສ້ຕິດເຊື້ອພະຍາດ)

ພາຫະນະນຳເຊື້ອພະຍາດ

ໄຂ້ທໍລະພິດ/ໄຂ້ຮາກ

ພະຍາດຖອກທ້ອງ

ໄວຣັສ

ແບັກທີເຣຍ

ອາຈົມ-ທາງປາກ

ອາຫານ, ນ້ຳ + ຄົນ ຫາ ຄົນ

ພະຍາດອະຫິວາ

ແບັກທີເຣຍ

ອາຈົມ-ທາງປາກ

ນ້ຳ, ອາຫານ

ພະຍາດທ້ອງບິດ

ໂປຣໂຕຊົວ(Protozoa )

ອາຈົມ-ທາງປາກ

ຄົນຫາຄົນ, ອາຫານ, ນ້ຳ, ອາຈົມສັດ

ພະຍາດ Escherichia Coli ການຊຶມເຊື້ອ (Giardiasis)

ອາຈົມ-ທາງປາກ

ແລະນ້ຳຍ່ຽວ-ທາງປາກ

ແບັກທີເຣຍ

ອາຈົມ-ທາງປາກ

1 1

ໂປຣໂຕຊົວ(Protozoa )

ອາຈົມ-ທາງປາກ

ນ້ຳ, ຄົນ ຫາ ຄົນ

ອາຫານ, ນ້ຳ + ຄົນ ຫາ ຄົນ

ຄົນ ຫາ ຄົນ, ນ້ຳ (ສັດ)

ການຊຶມເຊື້ອ Salmonella

ແບັກທີເຣຍ

ອາຈົມ-ທາງປາກ

ອາຫານ

ພະຍາດລຳໄສ້ອັກເສບ

ແບັກທີເຣຍ

ອາຈົມ-ທາງປາກ

ອາຫານ, ອາຈົມສັດ

ການຊຶມເຊື້ອ Shigella

ກະເພາະອາຫານອັກເສບ ໂປຣໂຕຊົວ

ໄວຣັສອື່ນໆ

2

ພະຍາດຂາດສານອາຫານ ແມ່ກາຝາກ (ແມ່ທ້ອງ)

ແມ່ພະຍາດໃນລຳໄສ້ 3 ແມ່ກາຝາກຕົວແປ

ແມ່ກາຝາກຕົວແປ ໃນໝວດ ພະຍາດຕາ

ຕາເປັນສານ

ແບັກທີເຣຍ

ອາຈົມ-ທາງປາກ

ແບັກທີເຣຍ

ອາຈົມ-ທາງປາກ

ໄວຣັສ

ຄົນ ຫາ ຄົນ + ອາຫານ, ນ້ຳ

ອາຈົມ-ທາງປາກ

ຄົນ ຫາ ຄົນ + ອາຫານ, ນ້ຳ

ອາຈົມ-ທາງປາກ

ຄົນ ຫາ ຄົນ + ດິນ, ປາດິບ

ເກີດຈາກພະຍາດຖອກທ້ອງ ແລະ ແມ່ກາຝາກ ແມ່ທ້ອງກົມ

ຄົນ ຫາ ຄົນ + ອາຫານ, ນ້ຳ

ພະຍາດໃບໄມ້

ອາຈົມ/ນ້ຳຍ່ຽວ-ທາງປາກ; ນ້ຳ ແລະ ດິນ (ຫອຍ)

ແມ່ທ້ອງແປ

ອາຈົມ-ທາງປາກ

(ແມ່ກາຝາກ)

ອາຈົມ-ຜິວໜັງ

ແບັກທີເຣຍ

ອາຈົມ-ຕາ

ຄົນ ຫາ ຄົນ + ປາດິບ ຄົນ ຫາ ຄົນ ໂດຍຜ່ານ ແມງວັນ, ຢາສູບ, ການໄອ

ເຍື່ອຫຸ້ມຕາອັກເສບ (ຕາແດງ)

ໂປຣໂຕຊົວ(Protozoa )

ອາຈົມ-ຕາ

ຄົນ ຫາ ຄົນ

ພະຍາດຂີ້ກາກ

ເຊື້ອເຫັດ(Ectoparasite)

ການສຳຜັດ

ຄົນ ຫາ ຄົນ

ພະຍາດຂີ້ຫິດ

ເຊື້ອເຫັດ (Ectoparasite)

ການສຳຜັດ

ຄົນ ຫາ ຄົນ, ການນອນຮ່ວມຕຽງ ດຽວກັນ ແລະ

1

ພະຍາດຜິວໜັງ

ພະຍາດອື່ນໆ

ໃຊ້ເຄື່ອງນຸ່ງນຳກັນ

ອັກເສບຕັບ ເອ

ໄວຣັສ

ອາຈົມ-ທາງປາກ

ຄົນຫາຄົນ, ອາຫານ, ສັດນ້ຳທີ່ມີເປືອກ (ຫອຍ ກຸ້ງ ກະປູ), ນ້ຳ

ພະຍາດໂປລີໂອ

ໄວຣັສ

ອາຈົມ-ທາງປາກ, ທາງປາກ-ທາງປາກ

ຄົນ ຫາ ຄົນ

ອັກເສບຕັບ ອີ ຊຶມເຊື້ອ

ໄວຣັສ ແບັກທີເຣຍ

ອາຈົມ-ທາງປາກ ນ້ຳຍ່ຽວສັດ-ທາງປາກ

ນ້ຳ

ນ້ຳ ແລະ ດິນ - ບຶງ, ທົ່ງນາ, ຂີ້ຕົມ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ອົງການອະນາໄມໂລກ http://www.who.int/water_sanitation_health/en/, ຢາເຂດຮອ້ນ ແລະ ພະຍາດຕິດເຊື້ອ ທີ່ເກີດຂຶ້ນ (Hunter's Tropical Medicine and Emerging Infectious Diseases), ຂຽນໂດຍ ສະຕິກແລນ ຈີທີ (Strickland GT) ພິມຄັ້ງທີ 8 ໃນປີ 2000 ຢູ່ ບໍລິສັດ W.B ຊາວເດີ (Saunders Company), ໜ້າທີ່ 1192. ໝາຍເຫດ:

1 ຍັງມີຫລາຍສາເຫດອື່ນໆທີ່ກໍ່ເກີດພະຍາດກະເພາະ ແລະ ລຳໄສ້ຊຶມເຊື້ອ ທີ່ເກີດຈາກ Protozoa, ລວມທັງພະຍາດ balantidium coli (ພະຍາດທ້ອງບິດ, ລຳໄສມີບາດແຜ), cryptosporidium parvum (ກະເພາະອາຫານ ແລະ ລຳໄສ້ຊຶມເຊື້ອ), cyclospora cayetanensis (ກະເພາະອາຫານ ແລະ ລຳໄສ້ຊຶມເຊື້ອ), dientamoeba fragilis (ພະຍາດຖອກທ້ອງ ທຳມະດາ) ແລະ isospora belli / hominus (ແມ່ກາຝາກໃນລຳໄສ້, ກະເພາະອາຫານ ແລະ ລຳໄສ້ຊຶມເຊື້ອ).

2 ເຊື້ອໄວຣັດອື່ນໆ, ເຊັ່ນ: adenovirus (ລະບົບຫາຍໃຈ ແລະ ກະເພາະອາຫານ ແລະ ລຳໄສ້ຊຶມເຊື້ອ), astrovirus (ກະເພາະອາຫານ ແລະ ລຳໄສ້ຊຶມເຊື້ອ), calicivirus (ກະເພາະອາຫານ ແລະ ລຳໄສ້ຊຶມເຊື້ອ), norwalk viruses (ກະເພາະອາຫານ ແລະ ລຳໄສ້ຊຶມເຊື້ອ), reovirus (ລະບົບຫາຍໃຈ ແລະ ກະເພາະອາຫານ ແລະ ລຳໄສ້ຊຶມເຊື້ອ).

3 ແມ່ພະຍາດໃນລຳໄສ້ ມີຄື: ascariasis (ແມ່ທ້ອງກົມ - ດິນ), trichuriasis trichiura (ພະຍາດແມ່ທ້ອງແສ້ມ້າ), ancylostoma duodenale / Necator americanus (ແມ່ທ້ອງປາກຂໍ), and intestinal Capillariasis (ປານ້ຳຈືດດິບ).

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

41

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ

ຕາຕະລາງ ຂ3. ອັດຕາສ່ວນຂອງພົນລະເມືອງທີ່ມີສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກດ້ານສຸຂາພິບານ ລະບົບວິດຖ່າຍ

ຊົນນະບົດ

ລະບົບທີ່ລ້າງລະບາຍຜ່ານລະບົບລະບາຍນ້ຳໂສໂຄກ ລະບົບທີ່ລະບາຍໂດຍນຳໃຊ້ຖັງສ້ວມ

ຕົວເມືອງ

ທົ່ວປະເທດ

ທົ່ວປະເທດ (ອາຍຸ< 5ປີ)

ຊົນນະບົດ ມີເສັ້ນທາງ

0.35

6.8

1.98

1.11

0.4

ຊົນນະບົດ ບໍ່ມີເສັ້ນທາງ 0.24

6.99

38.57

14.96

10.43

9.63

1.05

23.22

37.74

26.88

21.02

27.7

13.17

0.29

0.48

0.33

0.23

0.41

0

0

0.07

0.02

0.05

0

0

ຂຸມຖ່າຍທີ່ປັບປຸງ ແລະ ມີລະບົບລະບາຍອາກາດ

0.04

0.04

0.04

0.05

0.02

0.11

ຂຸມຖ່າຍທີ່ມີຝາປິດ

1.11

0.37

0.92

0.92

1.04

1.26

ຂຸມຖ່າຍທີ່ບໍ່ມີຝາປິດ (ຂຸມຖ່າຍເປີດ)

4.75

1.3

3.88

3.68

4.3

5.77

ຫ້ອງນ້ຳ ຫລື ສ້ວມວິດ

0.85

1

0.89

0.75

1.09

0.31

62.38

13.63

50.07

61.73

55.38

78.09

0.02

0

0.02

0.05

0.03

0

31.71

83.52

44.78

33.53

38.79

15.83

68.29

16.48

55.21

66.49

61.21

84.17

ລະບົບທີ່ລ້າງລະບາຍເຂົ້າຫາຂຸມ ລະບົບທີ່ລ້າງໄປບ່ອນອື່ນ ລະບົບທີ່ລ້າງໄປບ່ອນສະຖານທີ່ຕ່າງໆທີ່ບໍ່ສາມາດຮູ້ໄດ້

ບໍ່ມີສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກ ຫລື ພຸ່ມໄມ້ ຫລື ທົ່ງນາ ອື່ນໆ ສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກດ້ານສຸຂາພິ ບານທີ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ ສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກດ້ານ ສຸຂາພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: MICS III 2006. ວຽກງານສຸຂະພິບານທີ່ບໍ່ໄດ້ປັບປຸງແມ່ນ ìຂຸມວິດບໍ່ມີຝາປິດ/ຂຸມຖ່າຍເປີດî, ìຫ້ອງນ້ຳ ຫລື ສ້ວມວິດî, ìບໍ່ມີສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກ, ພຸ່ມໄມ້ ຫລື ທົ່ງນາî ແລະ ìອື່ນໆî.

ຕາຕະລາງ ຂ4. ການປິ່ນປົວພະຍາດຖອກທ້ອງ ການປິ່ນປົວ ອັດຕາສ່ວນຂອງກໍລະນີເປັນພະຍາດທີ່ໄດ້ຮັບການປິ່ນປົວ ໂຮງໝໍຂັ້ນສູນກາງ ໂຮງໝໍອື່ນໆ ສຸກສາລາ

ຄລີນິກເອກະຊົນ ຮ້ານຂາຍຢາ ໝໍພື້ນເມືອງ ອື່ນໆ

ອັດຕາສ່ວນຂອງກໍລະນີເປັນພະຍາດທີ່ໄດ້ຮັບການປິ່ນປົວຈາກສິ່ງອຳນວຍຄວາມ ສະດວກດ້ານສາທາລະນະສຸກ ໃນລະບົບ

ເດັກ < 5 ປີ

ເດັກ 5-14 ປີ

2.5%

1.8%

1.4%

12.1%

9.7%

14.6%

10.3%

3.2%

2.2%

17.2%

ຜູ້ໄຫຍ່ 15ຂື້ນໄປ

8.2% 1.8%

35.4%

24.9%

19.9%

3.5%

2.5%

2.0%

21.3%

15.0%

12.0%

37.5%

26.3%

21.1%

ຢາກິນ ຊະນິດເມັດ

70.7%

49.6%

39.7%

ສັກຢາເຂົ້າເສັ້ນເລືອດ

14.6%

10.3%

ຢາພື້ນເມືອງ

26.8%

18.8%

ອັດຕາສ່ວນຂອງກໍລະນີ ທີ່ໄດ້ຮັບການປິ່ນປົວ (ການປິ່ນປົວທຸກປະເພດ) ປະເພດການປິ່ນປົວ (ສຳລັບບັນດາຜູ້ທີ່ໄດ້ຮັບການປິ່ນປົວ) ສັກຢາ

ການດຸນດ່ຽງສະພາບນ້ຳໃນຮ່າງກາຍ (ORT) ອື່ນໆ

71.2%

12.1%

18.2% 2.9%

50.0%

8.5%

40.0%

6.8% 8.2%

12.8%

10.2%

2.0%

1.6%

15.1%

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: LRHS 2005 ສຳລັບເດັກ < 5 ປີ. ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ ສຳລັບພົນລະເມືອງແຕ່ 5 ປີຂຶ້ນໄປ.

42

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ

ຕາຕະລາງ ຂ5. ມູນຄ່າການສູນເສຍທາງດ້ານເສດຖະກິດທີ່ພົວພັນກັບສຸຂະພາບ (ຕື້ກີບ) ພະຍາດ

(1) ຖອກທ້ອງ, ອັກເສບຕັບ ແລະ ໄຂ້ທໍລະພິດ (2) ທາງອ້ອມ (ທີ່ພົວພັນກັບ ສະພາບດ້ານໂພສະນາການ) ລວມກັນ ລະຫວ່າງ (1) ແລະ (2)

ປະເພດມູນຄ່າ

ການເສຍຊິວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ ຜະລິດຕະພາບ

ການຮັກສາສຸຂະພາບ

ການເສຍຊິວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ ຜະລິດຕະພາບ

ການຮັກສາສຸຂະພາບ

ການເສຍຊິວິດກ່ອນໄວອັນຄວນ

ຜະລິດຕະພາບ

ການຮັກສາສຸຂະພາບ

ລວມ

ເດັກ< 5 ປີ

ພົນລະເມືອງ 5ປີຂື້ນໄປ

ລວມ

682

47

729

27

20

47

5

367 2

2

11 0

3

1

47

29

22

1,086

367

1

1,049 8

16

4

1,096

11

19 51

80

1,166

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ຕົວເລກຄາດຄະເນໂດຍຜູ້ຂຽນ.

ຕາຕະລາງ ຂ 6. ແມ່ນ້ຳ ແລະ ປະລິມານນ້ຳໄຫລໃນແຕ່ລະປີ ຂອງແມ່ນ້ຳສາຍທີ່ສຳຄັນຕ່າງໆ ໃນ ສປປ ລາວ ຊື່ແມ່ນ້ຳ ນ້ຳອູ່

ນ້ຳຊວງ

ນ້ຳຄານ ນ້ຳງື່ມ

ນ້ຳງຽບ ນ້ຳຊັນ

ນ້ຳເທີນ/ກະດິງ ນ້ຳເຊບັ້ງໄຟ

ນ້ຳເຊບັ້ງຫຽງ ນ້ຳເຊໂດນ ນ້ຳເຊກອງ

ເຂດແຫລ່ງນ້ຳ (ກມ2) 19,700 5,800 6,100 16,500 4,270 2,230 3,370 8,560 19,400 6,170 10,500

ບໍລິມາດນ້ຳໄຫຼ ປະຈຳປີ (ມ3) 12,276,964,800 3,654,076,320 29,454,624,000 23,021,280,000 5,885,248,320 4,271,235,840 7,027,166,880 13,623,552,000 15,673,392,000 5,064,681,600 16,146,432,000

ຄວາມຍາວຂອງ ສາຍນ້ຳຕົ້ນຕໍ (ກມ) 390 150 250 1,403 156 120 138 190 370 1,574 170

ແຫລ່ງຂໍ້ມູນ: ກົມອຸຕຸນິຍົມ ແລະ ອຸທົກກະສາດ 2004

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)

43

ເອກະສານຊ້ອນທ້າຍ

44

ຜົ ນ ກະທົ ບ ຂອງສຸ ຂ າພິ ບ ານ ຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ ຢູ ່ ສປປ ລາວ ການສຶ ກ ສາໄດ້ ຈ ັ ດ ຕັ ້ ງ ປະຕິ ບ ັ ດ ຢູ ່ ໃ ນ 5 ປະເທດ: ກຳປູ ເ ຈຍ, ອິ ນ ໂດເນເຊຍ, ສປປ ລາວ, ຟີ ລ ິ ບ ປິ ນ ແລະ ຫວຽດນາມ ພາຍໄຕ້ ແ ນວຄວາມຄິ ດ ລິ ເ ລີ ່ ມ ການສຶ ກ ສາຜົ ນ ກະທົ ບ ສຸ ຂ າພິ ບ ານຕໍ ່ ເ ສດຖະກິ ດ (ຜສສ)