Smart Cities [EL] - Εξυπνες Πόλεις by Lazarina Giannakopoulou

Ε Γ

Π Λ

Π Ε . Κ

Π :Β. Π

-Σ

ΕΞΥΠΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ Γ

: Β.Π

Π Τ

Π Α

Μ :2015-2016

ABSTRACT The theme of this research paper is smart cities. The concept of smart cities is being approached historically, in comparison to preceding concept, such as digital cities, and in relation to the existing stages of smart cities from the 1990s until today. It is also reviewed in a conceptual approach in order to clarify the definition of a smart city. After that, follows a quick analysis of the methodology and the approaches of the design process for smart cities. This paper also focuses on the main social trends affecting smart cities and the contemporary urbanism and the evaluation of smart city proposals that have been implemented in Greece. The objective of this paper is to answer the questions, ÂŤWhat is a smart city, how to design it and what it consists ofÂť and provoke further questioning on this topic.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εργασία έχει ως θέμα τις έξυπνες πόλεις. Αρχικά η έννοια της έξυπνης πόλης προσεγγίζεται ιστορικά σε σχέση με προγενέστερες έννοιες, όπως η ψηφιακή πόλη, και σε σχέση με τα στάδια προόδου των έξυπνων πόλεων από την δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα. Ακολουθεί εννοιολογική προσέγγιση, με σκοπό την αποσαφήνιση του όρου. Έπειτα γίνεται αναφορά στην μεθοδολογία και τις προσεγγίσεις σχεδιασμού των έξυπνων πόλεων. Ακόμα, αναφέρονται οι κύριες κοινωνικές τάσεις που επηρεάζουν την σύνθεση τους, και στην συνέχεια, αξιολογούνται οι προτάσεις των έξυπνων πόλεων και έξυπνων εφαρμογών, για πόλεις, που έχουν υλοποιηθεί στην Ελλάδα. Ο σκοπός αυτής της εργασίας είναι να απαντήσει στα ερωτήματα, “τι είναι έξυπνη πόλη, πώς μπορεί να σχεδιαστεί και από τι αποτελείται” και να θέσει νέους προβληματισμούς.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. Ε 2. Ι

3. Ε

1 Ε

2.1. Πριν τις έξυπνες πόλεις.

2.2. Πρώτες χρήσεις του όρου έξυπνη πόλη.

2.3. Τρείς χρονικές περίοδοι των έξυπνων πόλεων.

3.1. Ο όρος «Έξυπνη» .

3.2. Οι διαστάσεις και τα χαρακτηριστικά μιας έξυπνης πόλης

4. Σ

5. Σ

71 4.1. Προσεγγίζοντας την διαδικασία σχεδιασμού της έξυπνης πόλης.

4.2. Στρατηγικές ανάπτυξης και διαχείρισης

4.3. Αστικές υπηρεσίες

101

4.4. Ψηφιακές υποδομές & πληροφορίες

111

4.5. Υλοποίηση

125

4.6. Αξιολόγηση

125

131

6. Ε

145 6.1. Τρίκαλα – Η πρώτη Ελληνική Ψηφιακή Πόλη

145

6.2. e-Ηρ@κλειο

177

6.3. Δήμος Θέρμης.

183

6.4. Ψηφιακή Θεσσαλονίκη.

189

6.5. Άλλες Προτάσεις και Πρωτοβουλίες.

191

6.6. Κριτική αποτίμηση

201

7. Σ

209

8. Π

213

9. Β

219

“A city is more than a place in space; it is a drama in time.” - Patrick Geddes, 1904 Γεννημένη μέσα από την ιδέα της αειφορίας, περίπου 30 χρόνια μετά την ενεργειακή κρίση της δεκαετίας του 1970 φωτίζει το βαθμό στον οποίο πρέπει να αλλάξουμε τις συνήθειές μας σχετικά με την ενεργειακή κατανάλωση, η «έξυπνη πόλη» έχει γίνει το νεότερο μοντέλο για το πώς μπορεί να μοιάζουν οι πόλεις του μέλλοντος. Έστω και αν το μοντέλο αυτό περιλαμβάνει το είδος της τεχνολογίας που συνδέουμε με την επιστημονική φαντασία, όπως ιπτάμενα αυτοκίνητα ή περίτεχνα έργα ρομποτικής, η έννοια της Έξυπνης Πόλης περιστρέφεται γύρω από το γεγονός ότι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για την αποτελεσματικότητα, και προκειμένου να δημιουργηθούν καλύτερες κοινωνίες, η ένταξη των ολοένα και πιο εξελιγμένων τεχνολογιών στην καθημερινή ζωή θα μπορούσε να είναι ο τρόπος για να επιτευχθεί αυτό. Από αυτή την ιδέα ανατέλλει η έννοια της Έξυπνης Πόλης: ένα αστικό περιβάλλον στο οποίο οι καινοτόμες τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας και της διάδοσης των δεδομένων στοχεύουν στην αποτελεσματική βελτίωση της ποιότητας ζωής. “The major challenges of the twenty first century include the rapid growth of many cities and the decline of others, the expansion of the informal sector, and the role of cities in causing or mitigating climate change. Evidence from around the world suggests that contemporary urban planning has largely failed to address these challenges.” - Ban Ki-moon, 2009

Στην εποχή μας, οι πόλεις μεγαλώνουν συνεχώς, η δομή τους γίνεται πιο σύνθετη και ο ρόλος τους πιο σημαντικός καθώς ο πληθυσμός των αστικών περιοχών διογκώνεται με συνεχώς αυξανόμενη ταχύτητα. Σύμφωνα με το τον οργανισμό United Nations Population Fund, το 2008 υπήρξε το έτος όπου περισσότερο από 50 της εκατό όλων των ανθρώπων, 3.3 δισεκατομμύρια, ζούσε σε αστικές περιοχές. Μέχρι το 2030 ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί στα 5 δισ. Με τη ραγδαία αύξηση του αστικού πληθυσμού σε όλο τον κόσμο, οι πόλεις αντιμετωπίζουν διάφορους κινδύνους, ανησυχίες και προβλήματα, για παράδειγμα, φυσικοί κίνδυνοι όπως η επιδείνωση των συνθηκών του αέρα και των μεταφορών, και οικονομικούς κινδύνους όπως η ανεργία. Ο πρωτοφανής ρυθμός της αστικής ανάπτυξης δημιουργεί μια επείγουσα ανάγκη για την εξεύρεση πιο έξυπνων τρόπων διαχείρισης των προκλήσεων. Για πολλούς οι έξυπνες πόλεις και οι εφαρμογές τις τεχνολογίας είναι το μέσο για να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα. Αρχικά, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας των πληροφοριών και η πρόοδος της ανθρώπινης κοινωνίας ήταν πάντα συνδεδεμένες, όταν ο κόσμος μας γίνεται πιο περίπλοκος, εφευρίσκουμε μέσα για τον έλεγχο, την διοίκηση και την αλληλεπίδραση με τα υποκείμενα συστήματα. Ο άνθρωπος εφηύρε το μεταφορικό περιστέρι, την ταχυδρομική υπηρεσία, το τηλέφωνο και το Διαδίκτυο, και τώρα η τεχνολογία έχει περάσει στον τομέα της πανταχού παρούσας πληροφορικής (Ubiquitous computing). Σήμερα, έξυπνες πόλεις ορίζονται πιο συχνά από την ικανότητά τους να συλλέγουν στοιχεία, ανάλυση δεδομένων και τη διαχείριση των πόρων, και ως εκ τούτου είναι πραγματικά ακριβώς μια φυσική επέκταση της υποδομής του συστήματος που έχει αναπτυχθεί από την αρχή του

πολιτισμού μας. Είναι σκόπιμο να εξεταστεί η επίδραση αυτών των αναπόφευκτων αναβαθμίσεων στις υποδομές. Στην προ-σύγχρονη πόλη, οι υποδομές υπήρχαν κυρίως για τη σύνδεση των τοπικών δικτύων, των ανθρώπων και αγαθών. Με την αστικοποίηση, η ανάγκη για εθνικές συνδέσεις αυξήθηκε, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία των σιδηροδρόμων και δρόμων. Ενώ η εξέλιξη αυτή βελτίωσε τις σχέσεις μεταξύ πόλεων, οι επιπτώσεις της- διαμερισμός του αστικού ιστού από σιδηροδρομικές γραμμές και λεωφόροι που περνάνε μέσα από γειτονιές, παρατηρούνται στις περισσότερες πόλεις. Στις μέρες μας το Διαδίκτυο μας επιτρέπει να ξεπεράσουμε χρονικούς και χωρικούς περιορισμούς. Μεγάλο ποσοστό ανθρώπων έχουν περισσότερους φίλους στα κοινωνικά δίκτυα από ότι στην γειτονιά τους, αγοράζουν προϊόντα από διεθνή καταστήματα μέσα από το διαδίκτυο, πληρώνουν τους λογαριασμούς τους με ηλεκτρονικά τραπεζικά συστήματα (e-banking), είναι πιο ενημερωμένοι για τα διεθνή νέα παρά για την πόλη που μένουν κα. Με άλλα λόγια, το περιβάλλον έχει γίνει κυρίως εξωτερικά προσανατολισμένο. Ηεφαρμογή των έξυπνων τεχνολογιών στις πόλεις είναι απλά η επόμενη αναβάθμιση των υποδομών. Το ενδιαφέρον ερώτημα δεν είναι αν “έξυπνες πόλεις” είναι η σωστή επιλογή, αλλά μάλλον πώς μπορεί να εφαρμοστούν με τον σωστό τρόπο. “The technology of the smart city is well hidden. It lives underground and inside walls, hides in our pockets, and rides on the airwaves around us. But when a jackhammer-wielding crew peels back the hard asphalt of a city street, the guts of the metropolis are revealed. Among sewer pipes and gas lines laid many years ago, a digital nervous system now resides.”- Anthony M. Townsend, 2014

Στο άκουσμα των όρων έξυπνη πόλη, ψηφιακή πόλη, ανοικτά δεδομένα και διαδίκτυο των αντικειμένων το μυαλό μας σχηματίζει εικόνες φουτουριστικών πόλεων και τεχνολογιών επιπέδου επιστημονικής φαντασίας. Για πολλούς οι έξυπνες πόλεις είναι οι πόλεις του μέλλοντος, ωστόσο, ο όρος «έξυπνη πόλη» δεν είναι ένας νέος όρος. Έχει τις ρίζες του στην έξυπνη ανάπτυξη, ένα κίνημα που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, το οποίο εξέφραζε πολλές νέες ιδέες για την πολεοδομία. Η φράση υιοθετήθηκε αργότερα από μια σειρά εταιρειών τεχνολογίας [Cisco,2005], [IBM, 2009] [Siemens, 2004] για την εφαρμογή πολύπλοκων συστημάτων πληροφοριών στην λειτουργία των αστικών υποδομών και υπηρεσιών, όπως τα κτίρια, οι μεταφορές, η ενέργεια, η διανομή νερού, και η δημόσια ασφάλεια. Από τότε έχει εξελιχτεί και πλέον χαρακτηρίζει σχεδόν κάθε μορφή καινοτομίας που βασίζεται στην τεχνολογία στο σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την λειτουργία των πόλεων1. Μερικοί υποστηρίζουν ότι η βασική ιδέα είναι ακόμα παλαιότερη. Το επιχείρημα τους είναι, ότι οι παρεμβάσεις που καθοδηγούνται από ορθολογικές, αυστηρές και επιστημονικές μεθόδους ποσοτικών υπολογισμών και ανάλυσης δεδομένων χρησιμοποιούνταν και στο παρελθόν από μηχανικούς και πολεοδόμους για να διαχειριστούν τον σχεδιασμό των πόλεων. Ακόμα υποστηρίζουν ότι η οικονομική ανάπτυξη ήταν ανέκαθεν ένα ζητούμενο του αστικού σχεδιασμού. «Γεωγράφοι και πολεοδόμοι χρησιμοποίησαν όλο και πιο εξελιγμέ1 [Α] C.Harrison, I.A.Donnelly, A theory of smart cities, IBM Corporation, NY, 2011 [Πηγή : journals.isss.org/index.php/proceedings55th/article/ view/1703 ]

Εικόνα 1: Τάκης Χ.Ζενέτος , Κάτοψη και τομή της Ηλεκτρονικής πόλης [Πηγή : Tάκης Χ.Ζενέτος, 1926-1977, Έκδοση «Aρχιτεκτονικών Θεμάτων»]

νες μεθόδους για την κατανόηση των πόλεων ποσοτικά και υπολογιστικά, τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1950. Για τη γεωγραφία, έλαβε τη μορφή της λεγόμενης «ποσοτικής επανάστασης», στην οποία η τότε κυρίαρχη ιδεογραφική (idiographic), περιγραφική προσέγγιση ανατράπηκε υπέρ μιας πιο επιστημονικής προσέγγισης προσανατολισμένη προς την αποκάλυψη των θεμελιωδών νόμων της γεωγραφίας.»2 Για την πολεοδομία, η μεταπολεμική περίοδος έφερε νέα είδη εμπειρογνωμοσύνης από ιδρύματα όπως η RAND Corporation, τα οποία προσπάθησαν να εφαρμόσουν τις γνώσεις του αμυντικού σχεδιασμού για τα προβλήματα της αμερικανικής πόλης. Υπολογιστικά μοντέλα που χρησιμοποιούνταν τα προηγούμενα χρόνια για τη μοντελοποίηση των αποτελεσμάτων του πυρηνικού πολέμου χρησιμοποιήθηκαν για την κατανόηση των αστικών οικονομικών διαδικασιών, και επιτρέποντας έτσι πιο στοχευμένες λύσεις σε τέτοιου είδους προβλήματα.3 Σε αυτό το κεφάλαιο θα αναφέρουμε συνοπτικά τα γεγονότα που συνέβαλαν στην εμφάνιση των έξυπνων πόλεων, και την επιρροή τους και μερικά σημαντικά παραδείγματα εφαρμογών των ΤΕΠ σε πόλεις. Η μελέτη της ιστορικής εξέλιξης, που οδήγησε στην έννοια των έξυπνων πόλεων που ξέρουμε σήμερα, είναι σημαντική για να κατανοήσουμε την σύνδεση και τις διαφορές της έξυπνης πόλης με άλλες συγγενείς έννοιες, όπως ψηφιακή, διασυνδεδεμένη, ευφυής κ.α. Ακόμα, 2 [E] T.J.Barnes, Big Data, Little History, Dialogues in Human Geography vol 3, Νο3, Sage journals, σελ 297–302, 2013 [Πηγή : http://blogs.ubc. ca/trevorbarnes/files/2015/09/Dialogues-in-Human-Geography-2013Barnes-297-302.pdf ]- τ.ε. Δεκέμβριος 2015 3 [Ε] T.Shelton, M.Zook, A.Wiig, The ‘actually existing smart city’, Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 2014, Volume 8, issue 1,σελ 13-25, [Πηγή : oxfordindex.oup.com/view/10.1093/cjres/rsu026]- τ.ε. Δεκέμβριος 2015

Εικόνα 2:Τάκης Χ.Ζενέτος , Λεπτομέρεια της Ηλεκτρονικής πόλης [Πηγή : Tάκης Χ.Ζενέτος, 19261977, Έκδοση «Aρχιτεκτονικών Θεμάτων»] Εικόνα 3:Archigram, Walking City [Πηγή: artribune.com/wp-content/ uploads/2013/04/1310.jpg]

θα φανεί η επιρροή που ασκούν στον αστικό σχεδιασμό οι οικονομικό-κοινωνικές εξελίξεις, η διεθνής πολιτική, τα τεχνολογικά επιτεύγματα, τα πεδία των τηλεπικοινωνιών και της κοινωνιολογίας. Η Ιστορία των έξυπνων πόλεων ξεκινά το 1960 στην Αμερική, μέχρι και το 1997 οι πρωτοβουλίες για έξυπνες και ψηφιακές πόλεις σε Ευρώπη και Ασία είναι πολύ λίγες και είναι επηρεασμένες από υλοποιημένα έργα στην Αμερική. Πριν το 1993, οι εφαρμογές της τεχνολογίας στον αστικό χώρο πήραν διάφορες μορφές και ονόματα, από άυλες ψηφιακές αναπαραστάσεις των πόλεων, δημόσιες βάσεις δεδομένων, πλατφόρμες παροχής υπηρεσιών, μέχρι τεχνολογικά ανεπτυγμένους φυσικούς χώρους και δίκτυα ελεύθερου δικτύου σε πόλεις και γειτονιές. Έπειτα από το 1993 και την άνθιση των Ψηφιακών και έξυπνων πόλεων, αυτού του είδους οι πρωτοβουλίες ομαδοποιήθηκαν κάτω από την «ομπρέλα» της έξυπνης πόλης.

2.1. Πριν τις έξυπνες πόλεις. Διασυνδεδεμένη πόλη – Wired City Η βασική ιδέα της ψηφιακής πόλης μπορεί να ανιχνευτεί στην έννοια της «Διασυνδεδεμένης Πόλης»4 (wired city) της δεκαετίας του 1960 η οποία έχει προκύψει ως το σημείο εκκίνησης για την επικοινωνία των ψηφιακών υπηρεσιών. Ο James Martin στο βιβλίο του ‘The Wired Society’5 χρησιμοποιεί των όρο για να περιγράψει μια κοινωνία διασυνδεμένη με δίκτυα μεταφορών 4 [Π] Ερευνητική Μονάδα URENIO, Ψηφιακές και ευφυείς πόλεις: Έννοιες, παραδείγματα, βασικές τεχνολογίες, [Πηγή : www.urenio.org/el/wpcontent/uploads/2008/10/Digital__Intelligent_Cities_Concepts_Examples_ and_Core_Technologies.pdf]-τ.ε. Φεβρουάριος 2016 5 [Β] J.Martin, Wired Society,1978, Prentice-Hall Inc, Νιου Τζέρσεϊ, ΗΠΑ

Εικόνα 4:Φωτογραφία

απο την ομιλία του L.B.Johnshon για την «Μεγάλη Κοινωνία« [ Πηγή:blog.ed.gov/wp-content/ uploads/2014/05/lbj50.jpg

και τηλεπικοινωνιών. Η πρόταση για τη δημιουργία τέτοιων πόλεων έγινε για πρώτη φορά από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Lyndon Johnson, το 1965, στο πρόγραμμα του για την «Μεγάλη Κοινωνία» (Great Society). Ο Johnson συγκρότησε μια επιτροπή για την επεξεργασία πρωτοβουλιών για την ανάπτυξη δικτυακών υποδομών με στόχο την παροχή τηλεπικοινωνιακές υπηρεσιών οι οποίες θα μπορούσαν να βελτιώσουν τη ζωή στην πόλη και να τονώσουν διάφορα μοντέλα περιφερειακής ανάπτυξης.Tην εποχή εκείνη άρχισε να υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για τον τρόπο με τον οποίο οι νέες τεχνολογίες της πληροφορικής, και συγκεκριμένα η καλωδιακή τηλεόραση και τα δίκτυα υπολογιστών, μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να επικοινωνούν μεταξύ τους. Επιπλέον, στο δημόσιο διάλογο, οι ΤΠΕ θεωρούνταν ως η απάντηση στα αστικά προβλήματα, ιδιαίτερα δε στα κοινωνικά προβλήματα. Η διασυνδεδεμένη πόλη ήταν ένα μείγμα των ουτοπικών ιδεωδών της κοινωνίας με τα ολοένα και αυξανόμενα δίκτυα επικοινωνιών6. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 η έννοια της διασυνδεδεμένης πόλης εξελίχτηκε σ’ αυτή της «προηγμένης διασυνδεδεμένης πόλης» (advanced wired city) 7. Η βασική ιδέα παρέμεινε αλλά δίνεται έμφαση στη χρήση πιο προηγμένων τεχνολογιών δορυφορικών επικοινωνιών, μικροηλεκτρονικής και οπτικών ινών, οι οποίες αποτελούν την βασική υποδομή επικοινωνιών του διαδικτύου. Καθώς αυτές οι τεχνολογίες αναπτυσσόταν, το διαθέσιμο εύρος ζώνης (bandwidth) 6 [Ε] Π.Τσαρχοπουλος, Ευφυείς πόλεις, Τεχνολογίες, αρχιτεκτονικές και διακυβέρνηση του ψηφιακού χώρου, Διδακτορική διατριβή, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2013. 7 [Β] W.Dutton, J.Blumler, K.Kraemer, Wired Cities: Shaping the Future of Communications, Μάιος 1987, Νέα Υόρκη, Washington Program Annenberg School of Commun

Εικόνα 5:Οι τέσσερεις πυλώνες της οικονομίας της γνώσης [Πηγή: image.slidesharecdn.com] Εικόνα 6:Αρχική σελίδα του Blacksburg electronic village (BEV) [Πηγή : bev.net/whats-new ]

αυξανόταν, και εικονικοί κόσμοι και ψηφιακές πόλεις άρχισαν να σχηματίζονται εντός των δικτύων αυτών. Αυτές οι ψηφιακές πόλεις άρχισαν να συμπληρώνουν τις «πραγματικές πόλεις» για την εξυπηρέτηση των οποίων τα δίκτυα αυτά αναπτύχθηκαν. Ένα πρώιμο παράδειγμα ήταν το Blacksburg, στη Βιρτζίνια, όπου σχηματίστηκε μια συνεργασία των υπαλλήλων της πόλης, του τοπικού πανεπιστημίου, και του ιδιωτικού τομέαγια να διερευνηθεί η δυνατότητα για την δημιουργία «ηλεκτρονικού χωριού»8. Το Blacksburg Electronic Village ήταν μια από τις πρώτες κοινότητες στη Βόρεια Αμερική που εγκατέστησε μια ευρυζωνική υποδομή δικτύωσης, μια δικτύωση που στην συνέχεια έχει χρησιμοποιηθεί από εκατοντάδες έργα κοινοτικού δικτύου στις ΗΠΑ.

Οικονομία της γνώσης – Knowledge economy. Η ανάγκη για εξειδικευμένους εργάτες ήταν ένα προϊόν της ραγδαίας ανάπτυξης της οικονομίας της πληροφορίας. Οι «knowledge workers» που απαιτούνταν για να διατηρηθεί αυτή η οικονομία βρίσκονταν σε έλλειψη, όπως φανερώνουν και τα ημερήσια πρωτοσέλιδα της εποχής με αναφορές σε «brain drain» και ο ανταγωνισμός στις προσλήψεις μεταξύ των επιχειρήσεων και των πανεπιστημίων. Μεγάλο μέρος της στρατηγικής οργάνωσης για μια οικονομία της πληροφορίας (Knowledge economy) έχει ακολουθήσει μια πορεία που προκλήθηκε από την πλέον διάσημη εργασία του Fritz Machlup, The Production and Distribution of Knowledge in the United States (1962). Την μελέτη του Machlup ακολούθησε δεκαπέντε χρόνια αργότερα μια μελέτη εννέα τόμων με επικεφαλείς τον Marc Porat και 8 [Β] International Center for Communications,Smart Communities Guidebook, San Diego,1997, San Diego University.

Michael Rubin για το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ. Περίπου την ίδια εποχή, ο κοινωνιολόγος Daniel Bell οδήγησε το ζήτημα στη σφαίρα της κοινωνικής επιστήμης και επινόησε τον όρο «μετα-βιομηχανική κοινωνία» για να περιγράψει το νέο κοινωνικό πλαίσιο που είδε ως μια ουσιώδη μεταβολή από την κεντρικότητα των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την ενημέρωση9. Η συσσώρευση των δεξιοτήτων, της εμπειρίας και της τεχνογνωσίας, είτε στο επίπεδο των επιχειρήσεων είτε των χωρών, απαιτεί χρόνο και είναι μια διαδικασία σχετική με μακροχρόνια οικονομική ανάπτυξη. Η κληρονομιά της τεχνολογίας και του ανθρώπινου κεφαλαίου μπορεί να αυξηθεί μόνο μέσω του φαινόμενου της χιονοστιβάδας, μέσω της σταδιακής συσσώρευσης, από το τοπικό, εθνικό και διεθνές περιβάλλον, σε έναν αρχικό πυρήνας της γνώσης10 Η αρχική έμφαση στους επιστήμονες και τους μηχανικούς ως το καύσιμο για την οικονομία της πληροφορίας συμπληρώθηκε με την κατανόηση ότι η διαδικασία μάθησης είναι επίσης αναπόσπαστο μέρος της απορρόφησης της καινοτομίας. Εκτός από την ευρεία βάση των εκπαιδευομένων και των χρηστών, απαιτούνται και οι ειδικευμένοι στην αντιμετώπιση προβλημάτων .Οι έξυπνες Κοινότητες αντιπροσώπευσαν μια στρατηγική για την προσέλκυση, την δέσμευση και την εκπαίδευση της ευρείας βάσης των χρηστών που αναγνωρίζονται ως αναπόσπαστο μέρος της επιτυχίας της οικονομίας της πληροφορίας.

9 [Α] Μ.Α.Moser, What is smart about the smart communities movement?, Μάρτιος 2001, EJournal, Τευχος 10, Ν.11(1), [http://www. ucalgary.ca/ejournal/archive/v10-11/v10-11n1Moser-print.html.]- τ.ε. Δεκέμβριος 2015 10 [Β] OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development), Technology and the Economy: The Key Relationships, Paris,1992.

Εικόνα 7:Τέσσερα μοντέλα δημιουργίας κοινοτικών δικτύων [Πηγή : Π.Τσαρχοπουλος, Ευφυείς πόλεις, Τεχνολογίες, αρχιτεκτονικές και διακυβέρνηση του ψηφιακού χώρου, Διδακτορική διατριβή, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2013.]

Κοινοτικά δίκτυα - Community networks. Έπειτα από την έννοια της διασυνδεδεμένης πόλης αναπτύχθηκε η ιδέα των κοινοτικών δικτύων. Τα κοινοτικά δίκτυα είχα ως στόχο να εξυπηρετήσουν μια τοπικά εστιασμένη κοινότητα, να ανταποκριθούν στις ανάγκες της, και να δώσουν λύσεις στα προβλήματά της, μέσω των νέων μορφών ηλεκτρονικής επικοινωνίας και πληροφόρησης οι οποίες βελτιώνουν και ενισχύουν την ανθρώπινη επικοινωνία και αλληλεπίδραση μέσα σε μια κοινότητα. Τα κοινοτικά δίκτυα έχουν τρία χαρακτηριστικά που τα ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα δίκτυα υπολογιστών που είχαν αρχίσει επίσης να αναπτύσσονται την περίοδο εκείνη, είναι τοπικά, προσφέρουν καθολική πρόσβαση και στοχεύουν στην κοινωνική αλλαγή και την ανάπτυξη της κοινότητας. Το 1972 ήταν μια χρονιά σταθμός για τη δημιουργία των κοινοτικών δικτύων καθώς τότε έγινε η πρώτη δημόσια επίδειξη του δικτύου ARPANET, προδρόμου του διαδικτύου. Την ίδια χρονιά επινοήθηκε και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο που χρησίμευε στην ανταλλαγή μηνυμάτων και δεδομένων. Καθώς το APRANET ήταν ακόμη ένα κλειστό δίκτυο, ήμασταν μακριά από την εποχή όπου τα δίκτυα υπολογιστών θα χρησιμοποιούνταν από τους καθημερινούς ανθρώπους στα πλαίσια μιας κοινότητας. Εξαίρεση αποτέλεσε το δίκτυο με την ονομασία «Community Memory» το οποίο άρχισε να λειτουργεί το 1974. Πρόκειται για το πρώτο κοινοτικό δίκτυο που δημιουργήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ στην Καλιφόρνια για να συμβάλει στην ενίσχυση της τοπικής κοινότητας. Τερματικά του δικτύου τοποθετήθηκαν σε δημόσιους χώρους, όπως βιβλιοθήκες11. 11 [Ε] T.Shelton, M.Zook, A.Wiig, The ‘actually existing smart city’,

Εικόνα 8:Γενική Κάτοψη του Staten Island Teleport [Πηγή : wsj.com/articles/push-fordevelopment-at-teleportcomplex-1421718602 ]

Τα κοινοτικά δίκτυα αναπτύχθηκαν με διαφορετικό τρόπο ανάλογα τους στόχους τις κάθε περιοχής. Τα χωρίζουμε σε τέσσερεις κατηγορίες, τα μοντέλα αυτά διαφέρουν ως προς την εστίαση και ως προς το φορέα ο οποίος οργανώνει και διαχειρίζεται το σύστημα, όπως φαίνεται στον προηγούμενο πίνακα.

Teleports Tο Teleport είναι ένας όρος που επινοήθηκε το 1982 από μια κοινοπραξία της Λιμενικής Αρχής της Νέας Υόρκης και του Νιου Τζέρσεϊ. Αυτή η κοινοπραξία ήταν ένας συνδυασμός των τηλεπικοινωνιών και των ακινήτων έργο που αφορούσε την κατασκευή μιας εγκατάστασης δορυφορικής ζεύξης που περιβάλλεται από ένα βιομηχανικό πάρκο στο Staten Island. Σχεδιάστηκε «από την ένωση της οικονομικής αναγκαιότητας και της τεχνολογικής καινοτομίας», σύμφωνα με τους προγραμματιστές (Annunziata και Catlin 1986, XXI). Έπρεπε να «σταματήσει η μετανάστευση των θέσεων εργασίας και της βιομηχανίας» από την περιοχή της Νέας Υόρκης και, ως εκ τούτου ήθελαν να ξαναχτίσουν την οικονομία από μια τεχνολογική βάση, αλλά είχαν επίσης την ανησυχία ότι η περιοχή της Νέας Υόρκης δεν θα μπορούσε να είναι σε θέση να αξιοποιήσει τις νέες τεχνολογίες των τηλεπικοινωνιών, διότι τα ραδιοκύματα της ήταν σε συμφόρηση. Η παρουσίαση μιας ΤΕΠ λύσης σε ένα πρόβλημα της εποχής της πληροφόρησης είναι ένα από τα χαρακτηριστικά της κίνησης των έξυπνων κοινοτήτων. Αυτή η πρωτοβουλία της βιομηχανίας εκπροσωπεύει επίσης ένα μοντέλο για την σύμπραξη δημοσίου / ιδιωτικού που αναδύεται ως εμπορικά επιτυχημένες στραCambridge Journal of Regions, Economy and Society, 2014, Volume 8, issue 1,σελ 13-25, [Πηγή : oxfordindex.oup.com/view/10.1093/cjres/rsu026]- τ.ε. Δεκέμβριος 2015

τηγικές που αφορούν την τεχνολογία της πληροφορίας και των επικοινωνιών. Αυτά τα πρώιμα teleports περιγράφονται ως «κέντρα της ευφυούς πόλης» ( hubs of the intelligent city), όπου η ευφυΐα περιγράφεται ως την επιμέλεια και την επένδυση σε υποδομές τηλεπικοινωνιών στο σχεδιασμό της πόλης. Η σοφία της οικοδόμησης ενός teleport, σύμφωνα με τον Hanneman, είναι ότι προετοιμάζει την πόλη για μια επικείμενη έκρηξη της κίνησης του δικτύου που προέκυψε από την προσωπική χρήση του υπολογιστή και ότι αναγνωρίζει πως θα υπάρξει ανταγωνισμός για τις επιχειρήσεις του δικτύου. Σε τεχνικούς όρους, τα ευφυή δίκτυα περιγράφονται ως τα συστήματα των ηλεκτρονικών υπολογιστών και δικτύων που διαχειρίζονται την ροή των πληροφοριών σε ένα βιομηχανικό πάρκο ή μια πόλη. Τα έργα αυτά άρχισαν να διαφοροποιούν τις πόλεις με βάση το επίπεδο των ευφυών υποδομών και σημερα βλέπουμε ξεκάθαρα την επιροή τους στα περιοχές ,όπως το Sillicon Valley ,με συστάδες τεχνολογίας (technological clusters) , μεγάλη οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη. Στην ουσία, ένα teleport είναι μια εγκατάσταση ή ένα κέντρο επικοινωνιών που συνδέει επικοινωνίες ήχου, βίντεο και δεδομένων προς και από προορισμούς, κυρίως με τη χρήση κατευθυνόμενων και ευέλικτων συχνοτήτων δορυφορικές κεραίες. Ένα teleport προσφέρει πρόσβαση σε κοινόχρηστους δορυφόρους επικοινωνίας και η άλλων μεταδόσεων μέσων μαζικής ενημέρωσης, όπως τα δίκτυα οπτικών ινών σε τοπικές, περιφερειακές, εθνικές και διεθνείς επικοινωνίες σε ένα προστατευμένο περιβάλλον ραδιοσυχνότητας12. 12 [Β] G.J.Hanneman, Teleports: An Overview. In Teleports and the Intelligent City, ed. A.D. Lipman, A.D. Sugarman and R.F. Cushman, Homewood, 1986, Dow jones-Irwin

Έξυπνες κοινότητες – Smart Communities. Το κίνημα των έξυπνων Κοινοτήτων υλοποιήθηκε τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 ως μια στρατηγική για την διεύρυνση της βάσης των χρηστών που εμπλέκονται στον τομέα της τεχνολογίας των πληροφοριών. Αυτό το εγχείρημα οδηγήθηκε από δύο προβληματισμούς: ο ένας είναι βασισμένος στην ανάγκη για ειδικευμένους εργαζόμενους για μια διευρυνόμενη οικονομία της πληροφορίας, όπως αναφέραμε τρείς σελίδες πριν, ο άλλος έχει τις ρίζες του στην αναβίωση κοινοτήτων των οποίων η οικονομική βάση έχει αποσταθεροποιηθεί από την οικονομία της πληροφορίας. Αν και συναφή, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ξεχωριστά. Η ένταξη των χρηστών όσον αφορά την εφαρμογή της τεχνολογίας σηματοδότησε μια στροφή στη στρατηγική από την αναζωογόνηση για καθαρά οικονομικούς λόγους στην αναζωογόνηση και για κοινωνικοπολιτικούς λόγους. Οι κοινωνικές ανάγκες αυξήθηκαν όταν έγινε σαφές ότι δεν ήταν μόνο οι τοπικές οικονομίες που πλήττονται από την τεχνολογία των πληροφοριών, η παραδοσιακή κοινωνική συνοχή της πόλης συνέχισε να υποφέρει, παρά να ανθίζει, καθώς η τεχνολογία έγινε πιο ευρέως διαδεδομένη. Μερικά από αυτά τα αποτελέσματα καταγράφηκαν το 1993, όταν το Διεθνές Κέντρο Επικοινωνιών στο Σαν Ντιέγκο πραγματοποίησε την εναρκτήρια μελέτη σχετικά με την κατάσταση της αμερικανικής πόλης. Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι πολλές μεγάλες αμερικανικές πόλεις «υπέφεραν, καθώς οι πόλεις είχαν χάσει τη σημασία τους ως διέποντες μονάδες».13 Η μελέτη διαπίστωσε ότι η πρόοδος των 13 [Ε] International Center for Communications, Smart Communities Guidebook. San Diego,1997, International Center for Communications at San Diego University.

τηλεπικοινωνιών είχε εκτοπίσει το γεωπολιτικό ρόλο της πόλης ως ένα κομβικό σημείο της μεταφοράς ή της παραγωγής, και είχε καταστήσει παρωχημένα πολλά από τα πλεονεκτήματα μιας κοινής φυσικής τοποθεσίας. Οι άνθρωποι θα μπορούσαν να ψωνίζουν οπουδήποτε, ή να εργαστούν οπουδήποτε. Αυτό επηρέασε την δομή της πόλης και την αντιληπτή μελλοντική ευημερία της. Η κυβέρνηση και οι επιχειρηματικοί ηγέτες ανησυχούν για την απώλεια του ελέγχου επί της οικονομίας των κοινοτήτων τους, καθώς η αλλαγή στα μοτίβα των επιχειρήσεων και του πληθυσμού διαβρώνει την οικονομική τους βάση. Οι οικονομικοί και κοινωνικοί οργανισμοί που κυμαίνονται από το δημαρχείο μέχρι τα τοπικά σχολεία λειτουργώντας με τις παραδοσιακές πρακτικές τους αποδεικνύονται ανεπαρκή στην κοινωνία του 20ου αιώνα, με τις ραγδαίες τεχνολογικές και πολύπλοκες κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις. Η απάντηση, που προτείνεται από την μελέτη του ICC, «Σύνθεση μιας εντελώς νέας μορφής πολιτικής οργάνωσης» .Ο όρος Έξυπνη Κοινότητα επινοήθηκε επίσημα για να περιγράψει μια συγκεκριμένη λύση για τα προβλήματα που διαπιστώθηκαν. Η Εξυπνη Κοινότητα θα «στηριχθεί στη δύναμη της συνεργασίας, τους κοινούς πόρους και κοινούς στόχους για την αύξηση της ανταγωνιστικής ικανότητας, για να προσελκύσει και να διατηρήσει τους ανθρώπους πόρους, τις επιχειρήσεις και τις θέσεις εργασίας στην περιοχή της». Από το 1993, πολλές έξυπνες κοινοτικές πρωτοβουλίες έχουν αναπτυχθεί σε όλη τη Βόρεια Αμερική και σε άλλες βιομηχανικές χώρες. Στον Καναδά, οι έξυπνες κοινότητες δεν αφορούν μόνο τις αυτο-προσδιοριζόμενες πόλεις ή κωμοπόλεις, που έχουν υιοθετήσει οικονομικές στρατηγικές βασισμένες στην τεχνολογία της

πληροφορικής, αλλά και την εκστρατεία Smart communities που ξεκίνησε το 1999 από την καναδική κυβέρνηση, στο πλαίσιο του προγράμματος Connecting Canadians.Αυτό το ομοσπονδιακό έργο Έξυπνων κοινωνιών άρχισε το 1999 με μια πρόσκληση για την υποβολής προτάσεων από τις κοινότητες για έργα που θα «αναμορφώσουν ριζικά» την κοινότητα με τη χρήση της τεχνολογίας των πληροφοριών. Επιλέχθηκαν 12 προτάσεις την άνοιξη του 2000, ένα για κάθε επαρχία, και επενδύθηκαν 5 εκατομμύρια δολάρια σε κάθε ένα από αυτά14. Το έργο του Καναδά ενσωματώνει τα ευρήματα μιας μελέτης του 1998 από το Ινστιτούτο La Jolla για την αξιοποίηση της υψηλής τεχνολογίας για την οικονομική ανάπτυξη που βασίζεται στη γνώση. Ο John Reardon, ο οποίος επέβλεψε την μελέτη La Jolla, κατέληξε στο συμπέρασμα: «Σήμερα, η δύναμη μιας κοινότητας είναι βασισμένη στη γνώση του ευρύτερου συνόλου, σε ό, τι εσείς, εγώ, οι επιστήμονες, οι ακαδημαϊκοί, αυτό που όλοι κάνουμε στην κοινότητα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μια έξυπνη πόλη επικεντρώνεται σε θεσμούς και συμμαχίες. Οι ισχυρότερες πόλεις θα είναι αυτοί που βρίσκονται στην καλύτερη θέση για να σχηματίσουν συμμαχίες - να αγκιστρωθούν σε πολλούς τομείς, και πολλά πράγματα είναι στα οποία είναι καλές»15.

14 [Β] Industry Canada, Smart Communities: Program Guide, Ottawa,1999 Government of Canada. [Πηγή : http://zavbookur.xyz/hapu417326.pdf ], τ.ε.Δεκέμβριος 2015 15 [Α] Μ.Α.Moser, What is smart about the smart communities movement?, Μάρτιος 2001, EJournal, Τευχος 10, Ν.11(1). [http://www. ucalgary.ca/ejournal/archive/v10-11/v10-11n1Moser-print.html.]- τ.ε. Δεκέμβριος 2015

Αυτή η φιλοσοφία, η οποία βλέπει ένα ισορροπημένο οργανωμένο σύνολο ως κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μερών του, είναι συνυφασμένη με την λογική της συλλογικής ένταξης που απαιτείται για τη χρήση της λέξης smart σε ένα εύρη δημόσιο πλαίσιο. Όταν ευφυείς πυρήνες των υποδομών οδήγησαν στην ασταθή κατάσταση της κοινωνίας, όπως προαναφέρθηκε, έγινε σαφές ότι μια σημαντική συμβολή στη βιωσιμότητα ήταν η συμμετοχή της κοινότητας. Ως εκ τούτου, οι έξυπνες Κοινότητες επιχείρησαν να επανακτήσουν τον έλεγχο με μια προσέγγιση που εστιάζει στον χρήστη και την συμμετοχή. Όταν τα συμφέροντα στον τομέα της τεχνολογίας δικτύωσης μετατοπίστηκαν από την εδραίωση της βιομηχανίας στο να συμπεριλάβει την κοινότητα, το λεξιλόγιο σχετικά με την υποδομή πληροφοριών άλλαξε μαζί: το ευφυές μετατρέπεται σε μάθηση, το οποίο μετατρέπεται σε έξυπνο. Ο έξυπνες κοινότητες χρειάζονταν μια συγκεκριμένη ονομασία για να ελκύσουν το ενδιαφέρον, που να βασίζεται σε ένα ρητορικά φορτισμένο όρο. Λόγω της ανάγκης να προσφύγει σε ευρύτερη μέρος της κοινότητας, η λέξη έξυπνος εξυπηρετεί η καλύτερα από ότι ο πιο ελιτίστικος όρος ευφυής.

2.2. Πρώτες χρήσεις του όρου έξυπνη πόλη. Οι έξυπνες πόλεις ανέπτυξαν διαφορετικές στρατηγικές για να επεκτείνουν τη χρήση αυτών των υποδομών έξω από τα περιορισμένα πεδία των βιομηχανικών πάρκων σε αρένες ευρύτερης πρόσβασης, ιδίως, στο εμπόριο και την εκπαίδευση. Το πεδίο εφαρμογής των οικονομικών στρατηγικών που βασίζονται στην τεχνολογία διευρύνθηκε καθώς οι συνέπειες της οικονομίας της πληροφορίας έγιναν αισθητές. Οι εξελίξεις άρχισαν

Εικόνα 9:Ερευνητικές

δημοσιεύσεις για έξυπνες και ψηφιακές πόλεις στο διάστημα 19942012. [Πηγή : Α.Coccia, Smart and Digital City: A Systematic Literature Review, Department of Economics, University of Genoa, 2014, Genoa, Italy]

να συνθέτουν την προηγμένη τεχνολογία με τα συμφέροντα των συμβουλίων της πόλεων για την αποκατάσταση τμημάτων των πόλεων που έσβηναν. Από αυτό το σημείο και μετά, η ενσωμάτωση των ευφυών δικτύων και υπολογιστικής υποδομής έγινε πιο διαδεδομένη. Η εικόνα 9 παρουσιάζει τις χρήσεις του όρου έξυπνες και ψηφιακές πόλεις στην ερευνητική βιβλιογραφία με χρονική οργάνωση. Για να ερμηνεύσουμε τις αυξομειώσεις του κόκκινου δείκτη πρέπει να ανατρέξουμε στα γεγονότα που επηρέασαν την έρευνα σε αυτό το πεδίο. Το 1997 παρατηρούμε μια αύξηση στην έρευνα για τις ψηφιακές πόλεις. Το 1997 χαρακτηρίζεται από το πρωτόκολλο του Kyoto, μια συμφωνία μεταξύ 192 χωρών, συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκή ένωσης και των Ηνωμένων πολιτειών, για την μείωση της εκπομπής του διοξειδίου του άνθρακα CO2 και την διασφάλιση του φυσικού περιβάλλοντος. Ωστόσο, το πρωτόκολλο τέθηκε σε λειτουργία το 2005 έπειτα από την υπογραφή του από την Ρωσία. Οι χώρες που υπέγραψαν, δεσμεύονται να ετοιμάσουν στρατηγικές και μέτρα για να μειώσουν τις εκπομπές τους σε CO2 μέσα σε δύο χρονικά περιθώρια, από το 2008 στο 2012 ή από το 2013 στο 202016. Το πρωτόκολλο του Kyoto άλλαξε τον τρόπο που σκεπτόμαστε για τις πόλεις, ειδικά τις ανεπτυγμένες βιομηχανικές πόλεις που παρουσιάζουν έντονα φαινόμενα αστικοποίησης. Τις δυο τελευταίες δεκαετίες όλες οι χώρες που συμμετείχαν οργάνωσαν σχέδια για την μείωση των εκπομπών CO2 και πολλές έρευνες έχουν 16 [Β] S.Cosgrove, The United Nations framework convention on climate change, 15th Conference of the Parties—The Copenhagen Protocol, Background Paper, AMUNC, 2009.

ακολουθήσει με την αξιολόγηση αυτών των πρωτοβουλιών. Το πρωτόκολλο του Kyoto οδήγησε χώρες και πόλεις να εφαρμόσουν περιβαλλοντολογικές πολιτικές και είναι το γεγονός που προκάλεσε το ενδιαφέρων στο θέμα των έξυπνων πόλεων. Παράλληλα με τα γεγονότα που θα αναφέρουμε, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η εποχή του 2000 χαρακτηρίζετε από την ευρεία χρήση του διαδικτύου, όχι μόνο για ακαδημαϊκούς η εμπορικούς σκοπούς αλλά και για την καθημερινή ζωή. Οι εγκαταστάσεις συστημάτων ΤΕΠ, όπως broadband δίκτυα, ασύρματοι σένσορες, εφαρμογές δικτύου, ανοικτές πλατφόρμες κα., χρησιμοποιούνταν με αύξουσα συχνότητα. Αυτό επέτρεψε στην αύξησης των ηλεκτρονικών υπηρεσιών σχετικές με τις μεταφορές, την υγεία, την τηλεργασία, την εκπαίδευση, κα. Οι νέες υπηρεσίες και ο διαδικτυακός τόπος στις πόλεις στήριξαν το παλαιότερο όραμα του 80 για την διασυνδεδεμένη πόλη (wired city) και έδωσαν μια νέα πνοή στην έννοια της ψηφιακής πόλης (digital city).Η έξυπνη και η ψηφιακή πόλη εμφανίζονται στην βιβλιογραφία την ίδια χρονική περίοδο αλλά επηρεάζονται από διαφορετικά γεγονότα. Το 2005, όπως αναφέρεται παραπάνω, τέθηκε σε λειτουργία το Πρωτόκολλο του Kyoto, και σε όλο τον κόσμο αρχίζουν να αναπτύσσονται έξυπνες στρατηγικές επικεντρωμένες στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Στο διάγραμμα βλέπουμε τον πορτοκαλί δείκτη να ανεβαίνει με σταθερό ρυθμό μέχρι το 2008, όπου από το 2008 και μετά ανεβαίνει εκθετικά. Η αύξηση του 2008 οφείλεται σε μια σειρά από γεγονότα που ξεκινούν από την οικονομική κρίση του 2008. Η αρχή της οικονομικής κρίση σηματοδοτείτε από την χρεοκοπία της πολυεθνικής εταιρίας Lehman

Εικόνα 10:Διαφήμιση της ΙΒΜ [Πηγή: creativeguerrillamarketing. com/guerrilla-marketing /ibmsmart-ideas-for-smarter-citiesuseful-billboards/ ]

Brothers. Αυτό το γεγονός επηρέασε εσωτερικά τις υπόλοιπες μεγάλες εταιρίες “fortune 500”, με αποτέλεσμα όλες οι επιχειρήσεις που ήταν μέχρι στιγμής οι μεγαλύτεροι αγοραστές στον τομέα των νέων τεχνολογιών και των ΤΕΠ να μειώσουν τα έξοδα τους. Οι εταιρίες ΤΕΠ, έπρεπε να βρούνε μια νέα αγορά για να προωθήσουν τα προϊόντα τους. Την ίδια εποχή, οι κυβερνήσεις άρχισαν να εξερευνούν τεχνολογικές λύσεις για την βελτίωση των πόλεων και την επένδυση στις τεχνολογικές υποδομές, τα κυβερνητικά και δημοτικά κεφάλαια ήταν μία ανεξερεύνητη αγορά. Το 2008 πραγματοποιήθηκε το Συμβούλιο των Δημάρχων (Covenant of Mayors),μια πρωτοβουλία της ΕΕ για την μείωση των εκπομπών CO2 κατά 20% μέχρι το 2020 με την χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των ενεργειακών μελετών. Με σκοπό την προσέγγιση δημόσιων φορέων, το 2008 η εταιρία IBM παρουσίασε το έργο “smart planet”. Για την IBM το smart planet είναι ένας εξοπλισμένος, διασυνδεδεμένος, ευφυής πλανήτης όπου οι επιχειρηματίες, η κυβέρνηση και η πολιτεία όλου του κόσμου χρησιμοποιούν Big data για να μεταμορφώσουν της εταιρίες και τα κοινωνικά ιδρύματα μέσω των analytics, της κινητής τεχνολογίας, κοινωνικών οργανισμών και του cloud17. Συμφώνα με την ΙΒΜ, αυτός είναι ο τρόπος ανταγωνισμού στην «έξυπνη» εποχή, η βελτίωση των πόλεων και της ποιότητας ζωής. Η ΙΒΜ με αυτό το έργο άνοιξε την πόρτα για έναν νέο επιχειρηματικό τομέα και άρχισε να προμηθεύει κυβερνήσεις με έξυπνες λύσεις που εστιάζουν στην επικοινωνία, την ενέργεια, τις υποδομές, την υγεία, την ασφάλεια, τις μεταφορές κα. Το 17 [I] Ιστοσελίδα της IBM -Smarter thinking for a smarter planet,[ibm.com/ smarterplanet/us/en/overview/ideas/].τ.ε - Φεβρουάριος 2016

Εικόνα 11:Κύματα Έξυπνων Πόλεων/ κύματα τεχνολογιών Web [Πηγή : Ερευνητική Μονάδα URENIO, Ψηφιακές και ευφυείς πόλεις:Έννοιες, παραδείγματα, βασικές τεχνολογίες,2012]

παράδειγμα της IBM ακολούθησαν και άλλες εταιρίες όπως Cisco, ABB, HP, Siemens και Ericsson μελετώντας νέα έξυπνα έργα για την λύση αστικών ζητημάτων. Σχετικά με την κοινωνία, ο όρος «έξυπνο» χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα έπειτα από το 2007. Το 2007 η εταιρία Apple Ltd παρουσίασε το i-phone, το πρώτο smart-phone. Από τότε, οι έξυπνες συσκευές κατέκλεισαν την αγορά. Το smart- χαρακτηρίζει συσκευές που συνδυάζουν τηλεφωνία και υπολογιστικές δυνατότητες. Ένα smart-phone έχει πρόσβαση σε ασύρματο δίκτυο δεδομένων wi-fi και κινητό broadband.Η επιτυχία του όρου έξυπνο στο πεδίο της τηλεφωνίας επηρέασε και το πεδίο του αστικού σχεδιασμού. Στην πρώτη περίπτωση το έξυπνο συμβολίζει την κατασκευή μιας ψηφιακής συσκευής και την κατασκευή ενός ψηφιακού χώρου χωρίς να γίνεται αναφορά στις έξυπνες στρατηγικές, αυτό συμβάλει στην σύγχυση μεταξύ των ορισμών της έξυπνης και ψηφιακής πόλης. Τέλος, ένα ακόμα σημαντικό παράδειγμα σύγχυσης των δύο όρων είναι και ο ορισμός της IBM για την έξυπνη πόλη, η οποία τελικά δεν είναι μόνο έξυπνη αλλά και ψηφιακή καθώς ο ρόλος των ΤΕΠ σε αυτήν είναι πρωτεύον.

Εικόνα 12:Γενικό σχέδιο του PlanIT valley στην Πορτογαλία [ Πηγή : newscientist.com/article/ mg20827814-800-the-green-citythat-has-a-brain/] Εικόνα 13:Γενικό σχέδιο του Songdo στην Ν.Κορέα. [ Πηγή : i.imgur.com/yMB6twD.jpg ]

2.3. Τρείς χρονικές περίοδοι των έξυπνων πόλεων. SMART CITIES 1.0: Πόλεις καθρέφτες [1997 + ] Όταν για πρώτη φορά, η IBM και πολλές άλλες πολυεθνικές εταιρείες τεχνολογίας ξεκίνησαν να επαινούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας για να μετατρέψει τις πόλεις σε υψηλής απόδοσης, τεχνολογικές ουτοπίες για τους καινοτόμους πολλές πόλεις ενδιαφέρθηκαν για την νέα τεχνολογία. Και ορισμένες από τις πρώτες πόλεις που την υιοθέτησαν, αγόρασαν τις εφαρμογές αυτής της τεχνολογίας με σιγουριά. Δεν είναι μυστικό ότι οι παγκόσμιες πόλεις βρίσκονται σε έντονο ανταγωνισμό για την προσέλκυση της «δημιουργικής τάξης». Αυτή η τεχνολογία με επίκεντρο το όραμα των έξυπνων πόλεων σίγουρα δημιουργεί ένα περιβάλλον που είναι ελκυστικό για τους πρωτοπόρους της αστικής τεχνολογίας, οι οποίοι με τη σειρά τους έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν θέσεις εργασίας και την αντίστοιχη οικονομία. Έτσι, φυσικά, ορισμένες πόλεις ξεκίνησαν τον εκσυγχρονισμό τους νωρίτερα από άλλες.Οι Έξυπνες Πόλεις 1.0 χαρακτηρίζονται από τους παρόχους τεχνολογίας ενθαρρύνοντας την υιοθέτηση των λύσεων τους σε πόλεις που πραγματικά δεν είναι εξοπλισμένες για την καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεων των τεχνολογικών λύσεων ή πώς μπορούν να επηρεάσουν τον πολίτη και την ποιότητας ζωής.» Ήταν σαν κάποιος να περιμένει στην ουρά για το τελευταίο gadget της Apple, χωρίς καν να γνωρίζει για τι θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει»18.t Οι Έξυπνες Πόλεις 1.0 χαρακτηρίζουν την βασική φιλοσοφία πίσω από τις περισσότερες προ-παραγγελία 18 [Α] B. Cohen,The 3 Generations Of Smart Cities, Αυγουστος 2015, [Πηγή : fastcoexist.com/3047795/the-3-generations-of-smart-cities ], τε.Δεκέμβριος 2015

Εικόνα 14:Κέντρο επιχειρλησεων του Ρίο, [Πηγή :static.guim.co.uk/sys-images/ Guardian/Pix/pictures/2014/5/22/1400 773013298/834cf7a8-830b-4385-ad3749461b0128bf-2060x1236.jpeg]

έξυπνες πόλεις σε όλο τον κόσμο από το PlanIT στην Πορτογαλία μέχρι το Songdo στη Νότια Κορέα. Αυτές οι μελλοντικές προοπτικές της πόλης οδηγήθηκαν από ιδιωτικές εταιρείες του τεχνολογικού τομέα. Στο βιβλίο του για τις έξυπνες πόλεις,ο Anthony Townsend ασκεί κριτική για τις Έξυπνες Πόλεις 1.0, υποστηρίζοντας ότι το φουτουριστικό, τεχνολογικά προσανατολισμένο, αστικό όραμα έλειπε από τη βασική ιδέα του πώς οι πόλεις αλληλεπιδρούν με τους πολίτες τους.19

Δεύτερο κύμα - Συλλογική ευφυΐα [2003 + ] Αυτή η φάση έχει καθοδηγηθεί από τις πόλεις και όχι τους παρόχους τεχνολογίας, σε αντίθεση με την προηγούμενη. Σε αυτή τη γενιά, ο δήμος, υπό την ηγεσία των προοδευτικών δημάρχων και δημοτικών στελεχών-παίρνει το προβάδισμα και βοηθά να καθοριστεί ποιο είναι το μέλλον της πόλης τους και ποιος είναι ο ρόλος των έξυπνων τεχνολογιών και άλλων καινοτομιών για την ανάπτυξη. Σε αυτή τη φάση, οι διαχειριστές της πόλης εστιάζουν όλο και περισσότερο σε τεχνολογικές λύσεις ως μοχλούς για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Ίσως ένα από τα καλύτερα παραδείγματα των Smart Cities 2.0 είναι αυτό που έκανε ο δήμαρχος του Ρίο όταν πήγε στην IBM να αναζητήσει την εμπειρία τους στη δημιουργία ενός δικτύου αισθητήρων για τον περιορισμό των κατολισθήσεων στις πλαγιές με τις φαβέλες. Αυτό το έργο είχε λάβει την προσοχή των παγκόσμιων μέσων ενημέρωσης, ειδικά όταν έφθασε σε πλήρη άνθηση στον 21ο αιώνα με το κέντρο επιχειρήσεων που συνδεόταν με video streaming για την πάταξη του εγκλήματος, την πρόληψη και την ολοκληρωμένη διαχείριση υπηρε19 [Β] A. Townsend, SMART CITIES: Big Data, Civic Hackers, and the Quest for A New Utopia, W. W. Norton & Company, 2013

Α. Β.

Γ.

Δ.

Ε.

Ζ.

Η.

Θ.

Ι.

Εικόνα 15:Εφαρμογές/υποδομές της Βαρκελόνης: Α.πλατφόρμα έξυπνης πόλης,Β. Νέα στρατηγική μεταφορών,Γ.Σταθμοί wifi,Δ.Νέα δικτια ενέργειας,Ε.Συλλογή απποριμάτων πεπιεσμένου αέρα,Ζ.Νεα συστ.θέρμανσης/ψύξης,Η.Υπόγιες δίοδοι,Θ.Σταθμοί ποδηλάτων,Ι. Σταθμοί ηλ.αυτοκινήτων[Πηγή: slideshare.net/budmelchor/theeuropeanwide-and-worldwidesmart-cities-initiatives]

σιών έκτακτης ανάγκης, μεταξύ πολλών άλλων ολοκληρωμένων έξυπνων υπηρεσιών. Οι περισσότερες κορυφαίες έξυπνες πόλεις, είναι Έξυπνες Πόλεις 2.0. Η Βαρκελώνη, για παράδειγμα, έχει περισσότερα από 20 προγράμματα έξυπνων πόλεων και πάνω από 100 ενεργά έργα έξυπνων πόλεων, από Wi-Fi σε δημόσιους χώρους και μέσα μαζικής μεταφοράς μέχρι ευφυή φωτισμό και την προώθηση μιας υποδομής φόρτισης των ηλεκτρικών οχημάτων. Επεδίωξε να αναλάβει παγκόσμιο ηγετικό ρόλο, όχι μόνο με την έναρξη πολυάριθμων έργων, αλλά επίσης με την υποστήριξη της ανάπτυξη της βιομηχανίας έξυπνων πόλεων και των δικτύων των πόλεων μέσω της Smart City Expo, αλλά και της πρωτοβουλίας του City Protocol. Όπως πολλές μεγάλες πόλεις, Βαρκελώνη εντόπισε σημαντικές ευκαιρίες για τη χρήση της τεχνολογίας για να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των πολιτών και των επισκεπτών.

Τρίτο κύμα - Ο αισθητήρας [2009 + ] Τα τελευταία έτη, ένα νέο μοντέλο έχει αρχίσει να εμφανίζεται. Αντί για μια προσέγγιση με γνώμονα τον πάροχο τεχνολογίας ή ένα μοντέλο που οδηγείτε από την πόλη και πραγματοποιείτε μέσω της τεχνολογίας (Smart Cities 2.0), οι πιο εξελιγμένες έξυπνες πόλεις αρχίζουν να εφαρμόζουν μοντέλα συν-δημιουργίας, όπου οι πολίτες συμμετέχουν για να οδηγήσουν την πόλη στην επόμενη γενιά των πιο έξυπνων πόλεων . Η Βιέννη, για παράδειγμα, είναι μια κορυφαία πόλη, βρίσκεται τακτικά στην κορυφή των ετήσιων βαθμολογίων των έξυπνων πόλεων. Συνεχίζει να είναι αρκετά δραστήρια στο μοντέλο 2.0 , όπως η Βαρκελώνη, και έχει πάνω από 100 ενεργά έξυπνα έργα. Αλλά κάποια από τα σχέδια αυτά έχουν μια διαφορετική αίσθηση.

46 Μάιος-Οκτ. 2010

Ιούνιος- Οκτ. 2011

Ανάπτυξη προσχεδίου για κάθε στόχο

Συλλογή ιδεών απο το διαδίκτυο και δημόσιος διάλογος talkgreentoυs.ca

2010 - 2011

Το Vancouver Greenest City 2020 Action Plan επισημοποιείται

Άνοιξη 2011

Δημόσια σχόλια σχετικά με τα προσχέδια

2011-2020

Υλοποίηση

Εικόνα 16:Τα

στάδια μέχρι τον σχεδιασμό του Vancouver Greenest City 2020 Action Plan

Για παράδειγμα, σε συνεργασία με την τοπική εταιρεία ενέργειας, Wien Energy, η Βιέννη συμπεριέλαβε τους πολίτες ως επενδυτές στις τοπικές ηλιακές εγκαταστάσεις, ως συμβολή στην επίτευξη των ενεργειακών στόχων της πόλης για το 2050.Το Βανκούβερ οδήγησε μία από τις πιο φιλόδοξες πρωτοβουλίες για την χάραξη μιας στρατηγικής συνεργασίας, με τη συμμετοχή 30.000 πολιτών στη συν-δημιουργία του Vancouver Greenest City 2020 Action Plan. Και Η Βαρκελώνη ολοκλήρωσε πρόσφατα ένα σχέδιο καινοτομίας (BCN Open Challenge), όπου η πόλη δημοσίευσε έξι προκλήσεις και θα αξιοποίησε μια ιδιωτική πλατφόρμα, Citymart, για να ζητήσει ιδέες από τους τοπικούς πολίτες, πολίτες παγκόσμιος και φορείς καινοτομίας. Οι έξυπνες πόλεις 3.0 δεν είναι εφαρμόσιμες μόνο για τις πόλεις στον ανεπτυγμένο κόσμο.To Medellin, στην Κολομβία, έχει επικεντρωθεί στην αστική αναγέννηση από κάτω προς τα πάνω (bottom-up), με τη συμμετοχή των πολιτών από τις πιο ευάλωτες γειτονιές της πόλης, με έργα αναπλασης, όπως το τελεφερίκ, ηλεκτρικές σκάλες και έργα νέας τεχνολογίας σε σχολεία και βιβλιοθήκες. Το Μεντεγίν επέκτεινε πρόσφατα τη δέσμευσή του προς τους καινοτόμους πολίτες με την υποστήριξη του σε έναν νέο έργο, μια εντυπωσιακή συνοικία (Ruta Ν) για να προσελκύσει και να διατηρήσει το επιχειρηματικό ταλέντο. Οι Έξυπνες Πόλεις 3.0, όπως απέδειξε το Μεντεγίν, φαίνεται να στηρίζονται περισσότερο στα ζητήματα της ισότητας και της κοινωνικής ένταξης. Η εμφάνιση του διαμοιρασμού (sharing) στις πόλεις είναι ένα παράδειγμα, όπου οι πόλεις παρέχουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να επιτρέψουν σε τοπικές δραστηριότητες διαμοιρασμού να αναδυθούν. Πολλά έργα που λειτουργούν με την λογική του sharing economy, όπως

Εικόνα 17: Αστικές παρεμβάσεις στο Medellin [Πηγή: territorioymarketing. com/medellin-transformacionurbana-norbertomuniz-marketingterritorial-desarrollo-urbano]

Repair Cafes, δανειστικές βιβλιοθήκες εργαλείων για την εκτέλεση εργασιών επισκευής στο σπίτι, και υπηρεσίες ενοικίασης ποδηλάτων έχουν τη δυνατότητα να βελτιστοποιήσουν την αξιοποίηση των υπάρχοντων πόρων, αλλά και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής για όλους τους κατοίκους. Πόλεις όπως το Άμστερνταμ και η Σεούλ φαίνεται να έχουν το αρχικό προβάδισμα στην προώθηση των δραστηριοτήτων διαμοιρασμού μεταξύ των πολιτών και την προώθηση των sharing startups.20

20 [Α] B. Cohen,The 3 Generations Of Smart Cities, Αυγουστος 2015, [Πηγή : fastcoexist.com/3047795/the-3-generations-of-smart-cities ], τε.Δεκέμβριος 2015

Blacksburg Electronic Village

Oικονομία της γνώσης (Knowledge economy)

Διασυνδεδεμένη Πόλη O Πρόεδρος των ΗΠΑ Lyndon Johnson παρουσιάζει την πρόταση δημιουργίας διασυνδεδεμένων πόλεων για το πρόγραμμα «Great Society»

Smart Growth Χρήση του όρου Smart Growth στο «How Smart Growth Can Stop Sprawl» απο τον D. Bollier

Kyoto Protocol

1962

1986 1974

1997 Ψηφιακή Πόλη του Άμστερνταμ Cleveland FreeNet

Old Colorado City Electronic Cottage

Κοινοτικά Δίκτυα

Teleport Σχηματισμός πρώτου teleport στο Staten Island απο την Λιμενική Αρχή της Νέας Υόρκης και του Νιου Τζέρσεϊ

America Online Digital Cities

1965

1998

2000

Intelligent Cities project

Connecting Canadians

Covenant of Mayors Συνέδριο των εκπρόσωπων διακυβέρνησης των ευρωπαϊκών πόλεων

Europe 2020

2008

2010

Διάδοση του διαδικτύου Οικονομική Κρίση Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 εμφανίστικε ξεκάθαρα με την χρεοκοπία της πολυεθνικής εταιρίας Lehman Brothers.

Big Data

Ξεκινόντας κάποιος να μελετά τις Έξυπνες πόλεις, το πρώτο πρόβλημα που αντιμετωπίζει είναι ο ασαφής ορισμός της έννοιας. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει μια αύξηση στη συχνότητα της χρήσης του όρου «έξυπνη πόλη», δεν υπάρχει ακόμη σαφής και συνεπής κατανόηση της έννοιας μεταξύ επαγγελματιών και ακαδημαϊκών. Στην υπάρχουσα βιβλιογραφία είναι συχνή η σύνδεση μεταξύ των όρων έξυπνη πόλη, πράσινη πόλη, ενσύρματη πόλη, ευφυής πόλη, πόλη γνώσεων, κ.α. Όλες αυτές δεν είναι μόνο έννοιες που σχετίζονται με τις έξυπνες πόλεις, είναι κομμάτια που αποτελούν την έννοια της Έξυπνης πόλης. Ειδικότερα η έννοια της Ψηφιακής και της Έξυπνης πόλης χρησιμοποιούνται συχνά χωρίς να οριστούν η ίδιες ή οι διαφορές τους. Ο τομέας των έξυπνων πόλεων εξακολουθεί να βρίσκεται στην φάση «Το ξέρω όταν το βλέπω», χωρίς εναν καθολικά αποδεκτό ορισμό. Το Συμβούλιο των έξυπνων πόλεων καθορίζει μια έξυπνη πόλη ως μια πόλη που ενσωματώνει την ψηφιακή τεχνολογία σε όλες τις λειτουργίες της πόλης21. Το πρόβλημα του ορισμού πηγάζει από την πρώτη εμφάνιση της έννοιας της έξυπνης πόλης. Από το 1993 μέχρι και το 2000 οι πλειοψηφία των επιστημονικών ερευνών, σχετικά με τις έξυπνες πόλεις, που δημοσιεύθηκαν ήταν μελέτες και προτάσεις εφαρμογής, ενώ η θεωρητική έρευνα για τις έξυπνες πόλεις άνθισε μετά το 2001. Η ιδέα της έξυπνης ανάπτυξης επηρέασε πολλές πόλεις. Μετά από την εκτέλεση διαφόρων τεχνολογικών εφαρμογών σε πόλεις, όπου ή καθεμία 21 [Ι] Smart Cities Council [http://smartcitiescouncil.com/smart-citiesinformation-center/definitions-and-overviews]

Πίνακας 1α. Ορισμοί της έξυπνης πόλης από την υπάρχουσα βιβλιογραφία. Ορισμός

Πηγή

Η χρήση των τεχνολογιών Smart Computing για να γίνουν τα κρίσιμα στοιχεία της υποδομής και των υπηρεσιών της πόλης - που περιλαμβάνουν την διοίκηση της πόλης, την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, τη δημόσια ασφάλεια, τα ακίνητα, τις μεταφορές και τις υπηρεσίες κοινής ωφελείας - πιο έξυπνα, διασυνδεδεμένα και αποτελεσματικά.

Washburn D.Washburn,U.Sindhu, S.Balaouras, R.A.Dines, N.M.Hayes, L.E.Nelson, Helping CIOs Understand «Smart City» Initiatives: Defining the Smart City, Its Drivers, and the Role of the CIO, Cambridge, 2010, MA: Forrester Research, Inc.

Μια πόλη με ικανοποιητικές επιδόσεις, με μακροπρόθεσμο τρόπο, στην οικονομία, τους ανθρώπους, τη διακυβέρνηση, την κινητικότητα, το περιβάλλον, και την διαβίωση, χτισμένη με τον έξυπνο συνδυασμό των κληροδοτημάτων και των δραστηριοτήτων των αυτόνομων, ανεξάρτητων και συνειδητοποιημένων πολιτών.

R.Giffinger R.Giffinger, C.Fertner, H.Kramar, R. Kalasek, N.Pichler-Milanović, E. Meijers, Smart Cities: Ranking of European Medium-Sized Cities, Vienna, 2007, Centre of Regional Science (SRF),Vienna University of Technology, [http://www.smartcities.eu/download/ smart_cities_final_report.pdf].

Μια πόλη προσπαθεί να κάνει τον εαυτό της "εξυπνότερο" (πιο αποτελεσματική, αειφόρος, δίκαιη και βιώσιμή)

Natural Resources Defense Council Natural Resources Defense Council. What are smarter cities?, [ http:// smartercities.nrdc.org/about.]

Μια πόλη που παρακολουθεί και ενσωματώνει τις συνθήκες του συνόλου των κρίσιμων υποδομών της, συμπεριλαμβανομένων των οδών, γεφυρών, σηράγγων, κάγκελων, μετρό, αεροδρόμιων, λιμανιών, επικοινωνιών, το νερό, ρεύμα, ακόμα και τα μεγάλα κτίρια, Μια πόλη που μπορεί να βελτιστοποιήσει τους πόρους της, να σχεδιάσει τις δραστηριότητες συντήρησης της, και να παρακολουθεί τα ζητήματα της ασφάλειας, ενώ ταυτόχρονα να μεγιστοποιεί τις υπηρεσίες για τους πολίτες της.

R. E. Hall R. E. Hall, The vision of a smart city. In Proceedings of the 2nd International Life Extension Technology Workshop, Paris, September 2000, [http://www.osti.gov/bridge/ servlets/purl/773961oyxp82/ webviewable/773961.pdf].

έχει χαρακτηριστεί ως «έξυπνη», είναι πολύ δύσκολο να εκφραστεί ο μοναδικός παγκόσμιος ορισμός της έξυπνης πόλης που να συμπεριλάβει όλα τα παραδείγματα που έχουν χαρακτηριστεί ως έξυπνες πόλεις. Με αποτέλεσμα την ύπαρξη πολλών ορισμών, που ανά περιπτώσεις δεν βρίσκονται σε συμφωνία μεταξύ τους. 22

3.1. Ο όρος «Έξυπνη» . Ένα βασικό πρόβλημα για τον ορισμό μιας τέτοιας έννοιας είναι η ασάφεια του νοήματος μεταξύ της λέξης «έξυπνη» και του χαρακτηρισμού της «έξυπνης πόλης». Η ανίχνευση της γενεαλογίας της λέξης «έξυπνη» στον όρο έξυπνη πόλη συμβάλει ωστε να κατανοήσουμε πώς αυτή η λέξη είναι νοηματικά φορτισμένη. Στη γλώσσα του μάρκετινγκ, η εξυπνάδα επικεντρώνεται στην άποψη του χρήστη. Λόγω της ανάγκης επίκλησης σε μια ευρύτερη βάση των μελών της κοινότητας, ο όρος έξυπνος εξυπηρετεί καλύτερα από, τον πιο ελιτίστικο όρο, ευφυής (intellingent). Ο όρος «έξυπνη» (smart) είναι πιο φιλικός προς το χρήστη από το ευφυής, το οποίο περιορίζεται στο να έχει γρήγορο μυαλό και να ανταποκρίνεται σε ανατροφοδότηση. Η έξυπνη πόλη καλείται να προσαρμοστεί στις ανάγκες των χρηστών και να παρέχει εξατομικευμένες διεπαφές. Στον τομέα του αστικού σχεδιασμού, η εξυπνάδα στην έξυπνη ανάπτυξη αντιμετωπίζεται ως κανονιστική απαίτηση και ιδεολογική διάσταση. Η εξυπνάδα συνεπάγεται την ύπαρξη στρατηγικών κατευθύνσεων. Οι κυβερνήσεις και οι δημόσιοι φορείς σε όλα τα επίπεδα αγκαλιάζουν την ιδέα της έξυπνής ανάπτυξης για 22 [Α] I.Marsa-Maestre, M.A.Lopez-Carmona, J.R.Velasco, A.Navarro, Mobile agents for service personalization in smart environments,Journal of Networks, 2008, Τεύχος 3ο Ν.5, σελ 30-41.

Πίνακας 1β. Ορισμοί της έξυπνης πόλης από την υπάρχουσα βιβλιογραφία. Ορισμός

Πηγή

Μια πόλη που συνδέει την υλική υποδομή, την υποδομή πληροφορικής, την κοινωνική υποδομή και την υποδομή των επιχειρήσεων για να αξιοποιήσει την συλλογική νοημοσύνη της πόλης.

IBM C.Harrison, B. Eckman, R.Hamilton, P. Hartswick, J.Kalagnanam, J.Paraszczak, P. Williams, Foundations for Smarter Cities, 2010, IBM Journal of Research and Development.

Μια πόλη που «συνδυάζοντας τις ΤΠΕ και την τεχνολογία Web 2.0 με άλλες οργανωτικές, σχεδιαστικές και προγραμματιστικές προσπάθειες για την αποϋλοποίηση και την επιτάχυνση γραφειοκρατικών διαδικασιών και να συμβάλει στον εντοπισμό νέων, καινοτόμων λύσεων για την πολυπλοκότητα της διαχείρισης της πόλης, προκειμένου να βελτιωθεί η βιωσιμότητα και να είναι αειφόρα.

Toppeta D.Toppeta, The Smart City Vision: How Innovation and ICT Can Build Smart, “Livable”, Sustainable Cities, 2010, The Innovation Knowledge Foundation, [http://www.thinkinnovation.org/ file/research/23/ en/Toppeta_ Report_005_2010.pdf]

Μια αναπτυγμένη αστική περιοχή που δημιουργεί βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και υψηλή ποιότητα ζωής από την υπεροχή σε πολλούς βασικούς τομείς, την οικονομία, την κινητικότητα, το περιβάλλον, τους ανθρώπους, και την κυβέρνηση. Αριστεύει σε αυτούς τους καίριους τομείς μέσω του ισχυρού ανθρώπινου κεφαλαίου, του κοινωνικό κεφαλαίου, ή / και υποδομών ΤΠΕ.

Βusiness dictionary Βusiness dictionary, [http://www. businessdictionary.com/definition/ smart-city.html ]

Η έξυπνη πόλη είναι το παράγωγο μιας Ψηφιακής πόλης συνδυασμένη με το Διαδίκτυο των Αντικειμένων (Internet of Things).

Κ.Su K.Su, J. Li, H. Fu, Smart city and the applications, IEEE International Conference on Electronics, Communications and Control (ICECC), 2011, pp. 1028–1031,[Διαθέσιμο από το http://ieeexplore.ieee.org/Xplore/ home.jsp ].

να διακρίνουν νέες πολιτικές, στρατηγικές, καθώς και τα προγράμματα με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη, την υγιής οικονομική ανάπτυξη, και την καλύτερη ποιότητα ζωής για τους πολίτες τους.23 Συνδέουν τον όρο έξυπνος με την επίτευξη επιτυχημένων τακτικών. Τέλος, αξίζει να δοθεί προσοχή στον όρο «έξυπνη», στον τομέα των έξυπνων τεχνολογιών. Οι τεχνολογίες είχαν διεισδύσει στην εμπορική εφαρμογή της ευφυής-δράσης προϊόντων και υπηρεσιών, την τεχνητή νοημοσύνη, και τις σκεπτόμενες μηχανές. Η εξυπνάδα στο πλαίσιο της τεχνολογίας συνεπάγεται την αρχή του αυτόματου υπολογισμού (automatic computing principle), όπως αυτο-ρύθμιση, αυτο-ίαση, αυτοπροστασία, και αυτο-βελτιστοποίηση24. Τα Έξυπνα σπίτια, τα έξυπνα κτίρια, και τα μεγαλύτερα έξυπνα σύνολα όπως αεροδρόμια, νοσοκομεία ή πανεπιστήμια είναι εξοπλισμένα με ένα πλήθος κινητά τερματικά και φορητές συσκευές, ενώ ειναι συνδεδεμένα με αισθητήρες και ενεργοποιητές25. Σε μεγαλύτερη κλίμακα, τα έξυπνα οικοσύστημα είναι μία εννοιολογική επέκταση των έξυπνων χώρων από το προσωπικό περιβάλλον στην ευρύτερη κοινότητα και ολόκληρη η πόλη .

23 [Ε]Center on Governance, SmartCapital Evaluation Guidelines Report: Performance Measurement and Assessment of SmartCapital, 2003, Ottawa, University of Ottawa. [http://www.christopherwilson.ca/papers/Guidelines_report_Feb2003.pdf]τ.ε Δεκέμβριος 2015 24 [Α] Μ.Α.Moser, What is smart about the smart communities movement?, Μάρτιος 2001, EJournal, Τευχος 10, Ν.11(1), [http://www. ucalgary.ca/ejournal/archive/v10-11/v10-11n1Moser-print.html]-τ.ε. Δεκέμβριος 2015 25 [Β] C.Klein, G. Kaefer, From smart homes to smart cities: Opportunities and challenges from an industrial perspective, In Proceedings of the 8th International Conference, NEW2AN and 1st Russian Conference on Smart Spaces, ruSMART, 2008, St. Petersburg [http://www.springerlink.com/content/d053p7u7g42u573p/]

Πίνακας 1γ. Ορισμοί της έξυπνης πόλης από την υπάρχουσα βιβλιογραφία. Ορισμός

Πηγή

Μια πόλη όπου οι κάτοικοι, τα αντικείμενα, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας κ.α. συνδέονται με ομαλό τρόπο χρησιμοποιώντας “ubiquitous technologies”, αυξάνοντας σημαντικά την εμπειρία διαβίωσης στα αστικά περιβάλλοντα του 21ου αιώνα.

Northstream Northstream [ http://northstream.se/ white-paper/archive ]

Μια πόλη όπου η (ΤΠΕ )τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνίας ενδυνάμωσε την ελευθερία του λόγου και την προσβασιμότητα στις δημόσιες πληροφορίες και υπηρεσίες.

P.Rios P.Rios, Creating “the smart city”, 2008, [https://archive.udmercy.edu/ bitstream/handle/10429/393/ 2008_rios_smart.pdf?sequence=1]

Μια πόλη που οι επενδύσεις της σε ανθρώπινο και κοινωνικό κεφάλαιο, παραδοσιακές ( μεταφορές) και σύγχρονες (ΤΠΕ) υποδομές επικοινωνίας τροφοδοτούν αειφόρα οικονομική ανάπτυξη και υψηλή ποιότητα ζωής, με σοφή διαχείριση των φυσικών πόρων μέσω μιας συμμετοχικής κυβέρνησης.

A.Caragliu A.Caragliu, C.Del Bo, P.Nijkamp, Smart cities in Europe. Journal of Urban Technology, 3ο Συνέδριο της Κεντρικής Ευρώπης στην Περιφερειακή Επιστήμη - CERS, 2009,Τεύχος 18, Έκδοση 2,σελ. 65–82, Διαδικτυακή δημοσίευση 2011.

Ορισμοί όπως του Washburn (Βλ. πίνακα 1)αντιλαμβάνονται την έξυπνη πόλη με σαφή έμφαση στη χρήση των έξυπνων τεχνολογιών πληροφορικής. Βλέπουν τις σύγχρονες αστικές κρίσεις ως επιτακτική ανάγκη για την ανάπτυξη έξυπνων πρωτοβουλιών στις πόλεις. Η Επιδείνωση των συνθηκών των πόλεων σε μια κρίση περιλαμβάνει έλλειψη πόρων, ανεπαρκείς και ελλιπείς υποδομές, ενεργειακές ελλείψεις, αστάθεια των τιμών, παγκόσμιες περιβαλλοντικές ανησυχίες και ανησυχίες για την ανθρώπινη υγεία. Ο Giffinger και άλλοι εστιάζουν στην απόδοση της έξυπνης πόλης στην οικονομία, τους ανθρώπους, τη διακυβέρνηση, την κινητικότητα, το περιβάλλον, και την ποιότητα διαβίωσης. Το έργο Smarter Cities του Natural Resources Defense Council αντιλαμβάνεται την έξυπνη πόλη τελεολογικά, από την ανάδειξη των θετικών αποτελεσμάτων που προέρχονται από το να είναι μια πόλη πιο έξυπνη. Μερικοί ορισμοί τονίζουν την χρήση τεχνολογίας. Το βασικό μέρος του ορισμού του Hall είναι «Μια πόλη που παρακολουθεί και ενσωματώνει τις συνθήκες του συνόλου των κρίσιμων υποδομών της». Ένας από τους κύριους μηχανισμούς των έξυπνων πόλεων είναι το σύστημα αυτό-παρακολούθηση και αυτο-απόκρισης (self-monitoring and self-response system). Η άποψη της IBM για την έξυπνη πόλη οραματίζεται τρία κύρια χαρακτηριστικά της: εξοπλισμένη, διασυνδεδεμένη και ευφυής. Εξοπλισμένη σημαίνει πώς προμηθεύεται real-time real world data από υλικούς και εικονικούς αισθητήρες. Τέτοια δεδομένα μπορούν να διασυνδέονται σε πολλαπλές διαδικασίες, συστήματα, οργανισμούς ή βιομηχανίες. Ο συνδυασμός των εξοπλισμένων και διασυνδεδεμένων συστημάτων συνδέει αποτελεσματικά το φυσικό κόσμο με τον εικονικό κόσμο.

Εικόνα 18:Τρία επίπεδα μιας έξυπνης πόλης [Πηγή : Ν.Κομνηνός,‘The Architecture of Intelligent Cities’, Intelligent Environments 06, 2006,Institution of Engineering and Technology, σελ. 53-61.]

Άλλοι ορισμοί τονίζουν διαφορετικές πτυχές. Η προσέγγιση της Rios βασίζεται σε μια αρχιτεκτονική οπτική. Βλέπει την έξυπνη πόλη ως μια πόλη που δίνει έμπνευση, μοιράζει πολιτισμό, γνώσεις και ποιότητα ζωής, και παρακινεί τους κατοίκους της να δημιουργήσουν και να ευδοκιμήσουν στη δική τους ζωή

3.2. Οι διαστάσεις και τα χαρακτηριστικά της έξυπνης πόλης. Στον Πίνακα 1 βλέπουμε ότι οι ορισμοί διαφέρουν όμως δεν αντικρούονται, δηλαδή παρουσιάζουν κάποια κοινά σημεία μεταξύ τους. Τα κοινά σημεία μπορούν να οργανωθούν σε τρείς κατηγορίες, την τεχνολογική, την ανθρώπινη και την θεσμική πλευρά26.Συγκεκριμένα απο την ελληνική βιβλιογραφία, η ευφυής πόλη, σύμφωνα με τον Κομνηνό, είναι ένα πολυεπίπεδο περιοχικό σύστημα καινοτομίας. Συνθέτει ανθρώπινες ικανότητες και δραστηριότητες έντασης-γνώσεων, θεσμούς τεχνολογικής μάθησης, και ψηφιακούς χώρους επικοινωνίας, ώστε να μεγιστοποιείται η ικανότητα καινοτομίας της περιοχής αναφοράς της. Αποτελεί την πιο εξελιγμένη μορφή περιοχικών συστημάτων καινοτομίας που γνωρίζουμε σήμερα, ένα σύστημα τρίτης γενιάς, μετά τα καινοτόμα clusters και τις μαθησιακές περιφέρειες. Συγκροτείται από την επαλληλία σειράς επιπέδων, σε αντιστοιχία με την εξέλιξη των διεργασιών της καινοτομίας σε φυσικό, θεσμικό, και ψηφιακό χώρο27. 26 [Ε] T.Pardo, N.Taewoo, Conceptualizing smart city with dimensions of technology, people, and institutions., Proceedings of the 12th Annual International Conference on Digital Government Research (pp. 282–291), 2011, Νεα Υόρκη, University at Albany. [http://inta-aivn.org/images/cc/Urbanism/background%20documents/ dgo_2011_smartcity.pdf], τ.ε. – Δεκέμβριος 2015 27 [Ε] Ν.Κομνηνός, The Architecture of Intelligent Cities, Intelligent

Εικόνα 19:Οι

κατηγορίες των Cluster [Πηγή: ruralcommunity. files.wordpress.com/2011/09/edacluster-categories1.jpg ]

Επίπεδο Ι: Είναι το επίπεδο βάσης και περιλαμβάνει τις δραστηριότητες έντασης-γνώσεων της πόλης. Πρόκειται για δραστηριότητες μεταποίησης και υπηρεσιών που αυτό-οργανώνονται σε συστάδες και συνοικίες (clusters). Η εγγύτητα στο φυσικό χώρο είναι το άμεσο συνδετικό στοιχείο που ενοποιεί τις επιμέρους μονάδες και οργανισμούς σε ένα σύστημα παραγωγής και καινοτομίας. Η ικανότητα καινοτομίας βασίζεται στην εξειδίκευση, την ατομική δημιουργικότητα, και τη συνεργασία μέσα στο cluster. Το επίπεδο αυτό συνδέεται άμεσα με τους ανθρώπους της πόλης: την ευφυΐα, εφευρετικότητα και τη δημιουργικότητά τους. Η ‘νέα δημιουργική τάξη’, επιστημόνων, καλλιτεχνών, επιχειρηματιών, επενδυτών κινδύνου, και άλλων ταλαντούχων και δημιουργικών ατόμων που συγκεντρώνονται σε μια πόλη και καθορίζουν τη διαδρομή ανάπτυξής της.

Επίπεδο ΙΙ: Ένα δεύτερο επίπεδο περιλαμβάνει τους θεσμικούς μηχανισμούς κοινωνικής συνεργασίας για μάθηση και καινοτομία: θεσμοί και μηχανισμοί στρατηγικής πληροφόρησης, συγκριτικής αξιολόγησης, χρηματοδότησης κινδύνου, μεταφοράς τεχνολογίας, συνεργατικής ανάπτυξης νέων προϊόντων. Το επίπεδο αυτό σχετίζεται με τη συλλογική ευφυΐα του πληθυσμού της πόλης, η οποία απορρέει από τους θεσμούς κοινωνικής συνεργασίας. Είναι η ευφυΐα ενός πληθυσμού, όπως αυτή κωδικοποιείται μέσα σε καθιερωμένες πρακτικές και καθημερινές ρουτίνες εργασίας.

Environments, 2006,Institution of Engineering and Technology.[Πηγή : urenio. org/wp-content/uploads/2008/11/2006-The-Architecture-of-Intel-Cities-IE06. pdf]

Εικόνα 20:Επίπεδο ΙΙΙ - Η ψηφιακή διάσταση των έξυπνων πόλεων [Πηγή : Π.Τσαρουχόπουλος. Evaluating Scenarios for Digital Cities, Future, Workshop,2006, Liege.]

Επίπεδο ΙΙΙ: Ένα τρίτο επίπεδο περιλαμβάνει τα ψηφιακά εργαλεία και εφαρμογές υποστήριξης της καινοτομίας, τα οποία δημιουργούν ένα εικονικό περιβάλλον χειρισμού της πληροφορίας και των γνώσεων. Το επίπεδο αυτό αφορά στο σύστημα τεχνητής ευφυΐας που είναι στη διάθεση του πληθυσμού της πόλης για να υποστηρίξει τόσο τις ατομικές επιλογές του, όσο και τη συλλογική επικοινωνία και συνεργασία. Πρόκειται για το δημόσιο σύστημα ψηφιακής επικοινωνίας, με ψηφιακά δίκτυα και υπηρεσίες, εφαρμογές τεχνητής ευφυΐας, ψηφιακούς χώρους και εργαλεία επίλυσης προβλημάτων, την επικοινωνία σε εικονικό περιβάλλον, το δημόσιο ψηφιακό περιεχόμενο που είναι στη διάθεση του πληθυσμού της πόλης 28

«Η Εξυπνη Πόλη είναι μια πόλη που έχει καλές επιδόσεις μακροπρόθεσμα σε αυτές τις έξι διαστάσεις βασιζόμενη σε έναν «έξυπνο» συνδυασμό χαρισμάτων και δραστηριοτήτων αυτοκαθοριζόμενων, ανεξάρτητων και ευαισθητοποιημένων πολιτών»29

28 [A] N.Κομνηνός, Έξυπνες Πόλεις: Συστήματα Καινοτομίας και Τεχνολογίες Πληροφορίας στην Ανάπτυξη των Πόλεων, Περιοδικό Αρχιτέκτονες, 2006,Τεύχος 60, σελ. 72-75. 29 [E] Centre of Regional Science at the Vienna University of Technology, Smart cities - Ranking of European medium-sized cities, Centre of Regional Science, Vienna UT, Οκτώμβριος 2007, [Πηγή: smart-cities.eu/download/smart_cities_final_report.pdf ]-τ.ε Φεβρουάριος 2016

Εικόνα 21: Έξι Χαρακτηριστικά των έξυπνων πόλεων

Εικόνα 22:Ανάλυση των Χαρακτηριστικών [Πηγή: smart-cities. eu/download/smart_cities_final_ report.pdf]

Έξι τομείς συμβάλουν στην διαμόρφοση μιάς έξυπνης πόλης 1. Έξυπνη διακυβέρνηση: Δημόσιες/ιδιωτικές οργανώσεις και οργανώσεις πολιτών, ώστε η πόλη να λειτουργεί με τον καλύτερο τρόπο ως ένας οργανισμός που τροφοδοτείτε από τις υποδομές, μηχανήματα υπολογιστών, λογισμικά και Data Mining. Η έξυπνη διακυβέρνηση αφορά τη διαφάνεια και την ανοιχτή διακυβέρνηση που ενεργοποιείτε από εφαρμογές όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων των πολιτών και των ηλεκτρονικών δημόσιων υπηρεσιών. 2. Έξυπνη Οικονομία: συνεπάγεται διαδικασίες ηλεκτρονικού επιχειρείν και του ηλεκτρονικού εμπορίου για την ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης και της παραγωγικότητας. 3. Έξυπνοι Άνθρωποι: Άνθρωποι που είναι εξοικειωμένοι από την παιδική ηλικία με e-δεξιότητες που προάγουν τη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη και την ανεξαρτησία προωθώντας την καινοτομίας με όλα τα μέσα. 4. Έξυπνη Κινητικότητα: Έξυπνη Κινητικότητα σημαίνει ολοκληρωμένα συστημάτα μεταφορών και logistics που υποστηρίζονται από Υποδομές, Hardware, Software, Data Mining και καθαρές πηγές ενέργειας. 5. Έξυπνος Τρόπος ζωής: σημαίνει υγιή και ασφαλή διαβίωση μέσω έξυπνων τεχνολογιών και εφαρμογών που επιτρέπουν τον υπεύθυνο τρόπο ζωής, συμπεριφορά και κατανάλωση. 6. Έξυπνο Περιβάλλον: αυτό σημαίνει ανανεώσιμες και καθαρές πηγές ενέργειας που διαχειρίζονται μέσω ΤΠΕ (Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας). Ο κύριος στόχος είναι ένα καθαρό περιβάλλον με τη ρύπανση και τα απορρίμματα υπό έλεγχο.

Εικόνα 23:Μοντέλο

γραφικής αναπαράστασης της οργάνωσης των έξυπνων πόλεων [Πηγή: cijournal.net/index.php/ciej/article/ viewFile/1171/1110/6743]

«Η αλληλεπίδραση μεταξύ του πυρήνα των συστημάτων μιας έξυπνης πόλης λαμβάνεται υπόψη για να κάνει το δίκτυο των συστημάτων εξυπνότερο. Δεν υπάρχει κάποιο σύστημα που να λειτουργεί απομονωμένα. Μια έξυπνη πόλη εμποτίζει πληροφορίες στις φυσικές υποδομές για να βελτιώσει την κινητικότητα, την αποδοτικότητα, την εξοικονόμηση ενέργειας, την ποιότητα αέρα και νερού, τον εντοπισμό και την γρήγορη επίλυση των προβλημάτων, την ταχεία ανάκαμψη από καταστροφές, την συλλογή στοιχείων για να παίρνει καλύτερες αποφάσεις, την αποτελεσματική ανάπτυξη των πόρων, και την διανομή των δεδομένων για να ενεργοποιήσει την συνεργασία των διαφόρων φορέων και τομέων. Ωστόσο, η έγχυση νοημοσύνης σε κάθε υποσύστημα της πόλης, ένα προς ένα -των μεταφορών, της ενέργειας, της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης, των κτιρίων, των φυσικών υποδομών, των τροφίμων, του νερού, της δημόσιας ασφάλειας, κλπ- δεν είναι αρκετό για να γίνει μια πόλη πιο έξυπνη. Μια πιο έξυπνη πόλη θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως οργανικό σύνολο, ως ένα δίκτυο, ένα συνδεδεμένο σύστημα»30.

30 [Ε] R.M.Kanter, S.S. Litow, Informed and interconnected: A manifesto for smarter cities, Ιούνιος 2009, Harvard Business School General Management, Unit Working Paper 09-141, [http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1420236.]

Ο σχεδιασμός ευφυΐας σε πόλεις, απαιτεί σημαντική αναβάθμιση των υποδομών, κατά μία έννοια κατασκευάζουμε τον εγκέφαλο της πόλης. Υπάρχει κάτι παρόμοιο στο παρελθόν: όπως η κατασκευή εθνικών οδών, το Internet, το έξυπνο πλέγμα (Smart grid), ωστόσο ο σχεδιασμός των έξυπνων πόλεων αντιμετωπίζει πολλές μεγάλες προκλήσεις. Αρχικά δεν υπάρχει στην επιστημονική βιβλιογραφία μια ολοκληρωμένη μέθοδος σχεδιασμού και υλοποίησης μιας έξυπνης πόλης.Όμως, υπάρχουν μερικα χρήσιμα πρότυπα (roadmap for smart cities) με βήματα και στάδια, όμως χρειάζεται ο συνδυασμός πολλών μεθόδων για μια ολοκληρωμένη πρόταση. Πολλές μέθοδοι επικαλύπτουν η μια την άλλη και όλες είναι ελλιπείς σε διαφορετικούς τομείς. Για παράδειγμα το μοντέλο μια έξυπνης πόλης της Accenture οργανώνει τον σχεδιασμό μιας έξυπνης πόλης σε τρία στάδια με οκτώ ή τέσσερα υποστάδια το καθένα και ως πρότυπο είναι πολύ αναλυτικό, όμως δεν αναφέρεται στις διαδικασίες της αρχική μελέτης, της αξιολόγησης ή την συνεργασία με τους πολίτες.

Εικόνα 24:Η έξυπνη πόλη της Accenture [Πηγή: Prof. Giancarlo Capitani,The City in the Digital Age - Smart City and Digital City : basic definitions and concepts, Οκτόμβριος 2014, Digital Cities and Urban Planning, Politecnico di Milano ]

Ακόμα, ο διευθυντής IT της Amey και μελετιτής σε θέματα έξυπνων πόλεων Rick Robinson, μεταξύ πολλών άλλων ενδιαφέροντων κειμένων, δημοσίευσε στο blog του το άρθρο «7 βήματα προς μια εξυπνότερη πόλη»31. Σε αυτό το άρθρο αναλύει τα παρακάτω βήματα. «1.Ορίζω τι σημαίνει «Smarter City» για εμένα [Define what a “Smarter City” means to you] 2.Συγκαλώ μια ομάδα ενδιαφερομένων μελών (stakeholders) να συν-δημιουργήσουν ένα όραμα για την ευφυέστερη Πόλη, και να δημιουργήσουν διακυSmarter City vision; βέρνηση και μια αξιόπιστη διαδικασία λήψης αποφάσεων[Convene a stakeholder group to co-create a specific and establish governance and a credible decisionmaking process] 3.Χτίζω την προσέγγισή μου για μια Smart City αντλώντας από τους διαθέσιμους πόρους και την εμπειρογνωμοσύνη [Structure your approach to a Smart City by drawing on the available resources and expertise] 4. Καθιερώνω ένα πλαισίου πολιτικής[Establish the policy framework] 5.Συμπλήρωνω έναν χάρτη πορείας που μπορεί να παραδώσει το όραμα[Populate a roadmap that can deliver the vision] 6. Οργανώνω την χρηματοδότηση [Put the financing in place] 7.Ενεργοποίηση των κοινοτήτων [Enable communities and engage with informality: how to make “Smarter” a self-sustaining process]»

31 [Α] R.Robinson, 7 steps to a Smart City,[theurbantechnologist.com/ seven-steps-to-a-smarter-city/]

Ακόμα, στο δημοσίευμα του Habitat III (United Nations Conference on Housing and Sustainable Urban Development) σχετικά με τις έξυπνες πόλεις γίνεται ξεκάθαρη αναφορά στα έξι βήματα που διαμορφώνουν τον δρόμο προς την έξυπνη πόλη32.

«1.Ρυθμίζω το όραμα για το εγχείρημα της πόλης [Set the vision for the city venture] Ο εντοπισμός - ενός οράματος για την πόλη που να είναι σύμφωνο με τη στρατηγική ταυτότητα και τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της πόλης, ενδιαφερόμενων φορέων και μηχανισμών για τη συμμετοχή πολλών ενδιαφερομένων, τα υπάρχοντα συστήματα διακυβέρνησης και την οργάνωση των μηχανισμών λύσεων της πόλης. 2.Προσδιορίζω τους στόχους [Identify the targets] Την ανάπτυξη των υποδομών της πόλης (π.χ. .; διαδίκτυο των πραγμάτων), τον προσδιορισμό και την ανάπτυξη έξυπνων και βιώσιμων υπηρεσιών της πόλης. 3.Επίτευξη πολιτικής [Achieve political commitment]

δέσμευσης

Οι τοπικές κυβερνήσεις θα πρέπει να λάβουν την απαραίτητη πολιτική έγκριση και υποστήριξη για να εξασφαλιστεί ότι το στρατηγικό πρόγραμμα επιδιώκεται. Αυτό περιλαμβάνει την έγκριση του προγράμματος / στόχων μέσω της συναίνεσης.

32 [E] UnHabitat III, Smart Cities, Issue paper, Νέα Υόρκη, Μάιος 2015 [Πηγή : unhabitat.org/wp-content/uploads/2015/04/Habitat-III-IssuePaper-21_Smart-Cities.pdf]

4. Οικοδόμηση της πόλης [Build the city you want] Η υπάρχουσα παραδοσιακή υποδομή μπορεί να βελτιωθεί με την ενσωμάτωση εφαρμογών ΤΠΕ ή μια νέα υποδομή πρέπει να χτιστεί από το μηδέν, ανάπτυξη ενός σχεδίου δράσης, δημιουργία προγράμματων Συνεργασίας Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα, εξασφάλιση της μακροπρόθεσμης υπηρεσίες μέσω καλής λειτουργίας και συντήρησης. 5. Μετρήσεις για την πρόοδο της πόλης [Measure the city’s progress] Αποτελείται από την παρακολούθηση και την αξιολόγηση ενός προγράμματος εργασίας που απαιτέιται να φτάσει στην επίτευξη των στόχων του. Διεθνώς εγκεκριμένα KPIs μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν τους διαχειριστές της πόλης να μετρήσουν την πρόοδο της πόλης τους. 6. Εξασφάλιση υπευθυνότητας και λογοδοσίας [Ensure accountability and responsibility] Περιλαμβάνει την αξιολόγηση, την υποβολή εκθέσεων και μάθησης από τη διαδικασία της πόλης και τις σχετικές εμπειρίες. Η στοχαστική διαδικασία της αξιολόγησης θα τροφοδοτήσει μια διαδικασία συνεχούς μάθησης, η οποία με τη σειρά της θα επηρεάσει και θα ενημερώσει την ανάπτυξη των μελλοντικών οραμάτων και στρατηγικών για έξυπνες και βιώσιμες πόλεις.»

Στην συνέχεια αυτού του κεφαλαίου παρουσιάζετε εν συντομία, σύμφωνα με τα προηγούμενα μεθοδολογικά βήματα, οργανωμένη σε 6 βήματα, η διαδικασίας σχεδιασμού μιας έξυπνης πόλης.

4.1. Προσεγγίζοντας την διαδικασία σχεδιασμού της έξυπνης πόλης. Ένας από τους λόγους που οι έξυπνες πόλεις χαρακτηρίζονται από κάποιους αρνητικά είναι η πεποίθηση ότι οι έξυπνες πόλεις εφαρμόζουν τις ίδιες λύσεις ανεξαρτήτως των συνθηκών. Για παράδειγμα, ένα σύστημα από ευφυείς πολύτροπικές μεταφορικές υποδομές είναι ουσιαστικό σε πόλεις όπως η Σιγκαπούρη, δηλαδή πόλεις με ραγδαία αναπτυσσόμενη οικονομία, μεγάλη ανάγκη για μεταφορές και έλλειψη χώρου για νέα οδικά έργα, αλλά είναι παράλογο τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα για μια πόλη όπως ο Βόλος. Για να είναι επιτυχημένη μια έξυπνη στρατηγική πρέπει να αναγνωρίζει αυτή την διαφορετικότητα. Το πρώτο βήμα, πριν στον σχεδιασμό μιας έξυπνης πόλης, έξυπνης συνοικίας, έξυπνης παρέμβασης, είναι η μελετή των διαθέσιμων δεδομένων. Όπως στην κάθε περίπτωση αστικού σχεδιασμού, πρέπει να υπάρχει γνώση και κατανόηση των γεωγραφικώ, κοινωνικών και οικονομικών χαρακτηριστικών της πόλης. Στην περίπτωση των έξυπνων πόλεων πρέπει χρειάζεται και η μελέτη των ψηφιακών χαρακτηριστικών, από την διαδικτυακή παρουσία της πόλης μέχρι τις υποδομές του δικτύου και την ευριζωνικότητα. Η μελέτη για την πόλη γίνεται με ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια. Ποσοτικά κριτήρια είναι τα δεδομένα και στατιστικά στοιχεία για την πόλη, αυτά βρίσκονται στις βάσεις δεδομένων του δήμου, μελέτες ιδιωτικών εταιριών, κυβερνητικές μελέτες, δημόσιες ανοικτές βάσεις δεδομένων και ανοικτά δεδομένα των κατοίκων. Τα δεδομένα που συλλέγονται από ποσοτική έρευνα με σωστή αξιοποίηση μπορούν να παράγουν πολλές πληροφορίες, ωστόσο χρειαζονται και ποιοτικά κριτήρια.

Αυτό το κομμάτι αφορά την επικοινωνία με τα ενδιαφερόμενα μέλη του έργου. Με την άμεση επικοινωνία με ένα αντιπροσωπευτικό μέρος του πληθυσμού και τους αντιπροσώπους του δήμου σχηματίζεται μια εικόνα για τις ανάγκες της πόλης. Αφού υπάρχει μια συνολική εικόνα της πόλης και των δικτύων που την αποτελούν μπορεί να οριστικοποιηθεί μια λίστα με προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η έξυπνη πόλη και ευκαιρίες που μπορεί να εκμεταλλευτεί. Ακόμα, ένα εργαλείο στρατηγικού σχεδιασμού το οποίο χρησιμοποιείται για την ανάλυση ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων όταν πρέπει να ληφθεί μία απόφαση σε σχέση με τους στόχους ή με σκοπό την επίτευξή τους είναι η ανάλυση SWOT (Strengths Weaknesses Opportunities Threats).

4.2. Στρατηγικές ανάπτυξης και διαχείρισης Έπειτα από την μελέτη της πόλης ακολουθεί ο σχεδιασμός και η οργάνωση των επεμβάσεων, ξεκινώντας από το όραμα για μία πιο έξυπνη πόλη, δηλαδή τον τελικό στόχο που θα επιτευτεί με την εφαρμογή των επεμβάσεων. Το «όραμα» (Smart City Vision) αποτελείτε από μια σειρά στόχων, την διακήρυξη των τομέων της πόλης που χρήζουν βελτίωση, τα μέσα που θα χρησιμοποιήθούν για να την επίτευξη του και ένα χρονικό πλαίσιο για την πραγματοποίηση του έργου. Συνήθως οι πόλεις αφού καθορίσουν το όραμα το δημοσιεύουν διαδικτυακά και μέσω των ΜΜΕ. Η δημοσίευση του οράματος αποσκοπεί στην ενημέρωση των πολιτών και παράλληλα στην προσέλκυση επενδυτών, τεχνολογικών λύσεων από εταιρίες τεχνολογίας ή επιμέρους εφευρέτες. Σε αυτή την φάση της πρότασης τα περιεχόμενα αναφέρονται γενικά και χωρίς συγκεκριμένες αναφορές και λεπτομέρειες.

Εικόνα 25: Vision 2030- Στοκχόλμη [Πηγή: international.stockholm. se/globalassets/ovriga-bilder-ochfiler/framtidsguiden_eng.pdf]

Ένα τυπικό και ολοκληρωμένο παράδειγμα είναι το «Vision 2030» της Στοκχόλμης. Η παρουσίαση ξεκινά αναφέροντας τα προβλήματα και τις ανάγκες που κάνουν αυτό το έργο απαραίτητο και συνεχίζει αναφέροντας τους στόχους και τι συμπεριλαμβάνει ο κάθε στόχος. Το όραμα της Στοκχόλμης έχει τρείς στόχους, την αύξηση των πολιτισμικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, την αύξηση της καινοτομίας και της οικονομικής ανάπτυξης, και την ενίσχυση της κοινωνικής πρόνοιας. Τέλος παρουσιάζετε ένας χάρτης με τα μελλοντικά έργα. Μια πόλη μπορεί να έχει παραπάνω από ένα όραμα, όπως και στο παράδειγμα της Στοκχόλμης, παράλληλα με το Vision 2030 υπάρχουν και άλλα οράματα, όπως το «The Walkable City» που αφορά τις μεταφορές και την έξυπνη κινητικότητα και το «Green IT» που αφορά την αειφορικότητα Άξια αναφοράς είναι η έρευνα του Rick Robinson στην οποία αναφέρει έξι γενικούς στόχους που θα πρέπει να ακολουθεί το όραμα μιας έξυπνης πόλης 33. 1.Μια Έξυπνη Πόλη είναι σε θέση επιτύχει στο σήμερα: για παράδειγμα, είναι οικονομικά ενεργή στους τομείς υψηλής αξίας της βιομηχανίας και είναι σε θέση να παρέχει το εργατικό δυναμικό και τις υποδομές που τις εταιρείες στους τομείς αυτούς χρειάζονται. 2.Μια Έξυπνη Πόλη είναι στην πορεία για ένα επιτυχημένο μέλλον: με ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα παρέχει τις δεξιότητες που θα απαιτούνται από τη βιομηχανία του μέλλοντος, καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται.

33 [A] R.Robinson, 7 steps to a Smart City, [theurbantechnologist.com/ seven-steps-to-a-smarter-city/]

3.Μια Έξυπνη Πόλη δημιουργεί βιώσιμη, δίκαιη κατανομή της ανάπτυξης: όπου οι ευκαιρίες εκπαίδευσης και απασχόλησης είναι ευρέως διαθέσιμες σε όλους τους πολίτες και τις κοινότητες, και με εστίαση στην επίτευξη κοινωνικών και περιβαλλοντικών αποτελεσμάτων, και όχι μόνο την οικονομική ανάπτυξη. 4.Μια Έξυπνη Πόλη λειτουργεί τόσο αποτελεσματικά και έξυπνα όσο είναι δυνατόν: έτσι ώστε οι πόροι όπως η ενέργεια, τα συστήματα μεταφοράς και το νερό να χρησιμοποιούνται κατά τον βέλτιστο τρόπο, παρέχοντας μια χαμηλού κόστους, χαμηλών εκπομπών, βάση για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, καθώς και ένα ελκυστικό και υγιεινό περιβάλλον για να ζήσουν και να εργαστούν οι πολίτες. 5.Μια Έξυπνη Πόλη επιτρέπει στους πολίτες, τις κοινότητες, τους επιχειρηματίες και τις επιχειρήσεις να κάνουν το καλύτερό που μπορούν, γιατί οι ευφυέστερες υποδομές είναι μια πρόκληση για τους μηχανικούς, αλλά κάνοντας ευφυέστερες πόλεις είναι μια κοινωνική πρόκληση, και αυτοί που είναι σε καλύτερη θέση να κατανοήσουν πώς οι κοινωνίες μπορούν να αλλάξουν είναι αυτοί που μπορούν να καινοτομήσουν στο εσωτερικό τους. 6. Μια Έξυπνη Πόλη χρησιμοποιεί αποτελεσματικά την τεχνολογία και την καθιστά προσιτή επειδή η τεχνολογία συνεχίζει να ορίζει τις νέες υποδομές που απαιτούνται για την επίτευξη της αποτελεσματικότητας στη λειτουργία και επιτρέπει την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.

Αφού η πόλη έχει ένα όραμα και μια βασική κατεύθυνση πρέπει να βρεθεί ο τρόπος που θα υλοποιηθεί το έργο. Ένας κρίσιμος παράγοντας για την εκτίμηση της βιωσιμότητας των εν λόγω δραστηριοτήτων, και στη συνέχεια την διεκπεραίωσή τους, είναι η αναζήτηση της απαιτούμενης χρηματοδότησης. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό συνεπάγεται, ότι οι πόλεις πλησιάζουν επενδυτές ή υπηρεσίες χρηματοδότησης. Όμως για τις πόλεις η αναζήτηση άμεσης χρηματοδότησης δεν είναι η μόνη προσέγγιση. Μερικοί άλλοι τρόποι είναι οι συνεργασίες Cross-city, οι κλιμακωτές κοινωνικές επιχειρήσεις, οι δημιουργικοί τρόποι χρηματοδότησης όπως crowdfunding, η μερική χρηματοδότηση από διαφορετικές επιχειρήσεις και ο συνδυασμός όλων των παραπάνω. Η εξασφάλιση της βιωσιμότητας των έργων είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο που αναπτύσσεται κυρίως στον τομέα των οικονομικών. Ωστόσο, το οικονομικό μοντέλο μιας πρότασης περνά πέρα από το ζήτημα της χρηματοδότησης και επηρεάζει ουσιαστικά την μορφή του έργου. Ανάλογα τον τρόπο της χρηματοδότησης της έξυπνη πόλη προσθέτονται ενδιαφερόμενα μέλη (stakeholders), κανόνες και περιορισμοί (όπως για παράδειγμα τα κριτήρια του ΕΣΠΑ ) και μειώνετε/αυξάνετε η συμμετοχή των πολιτών στην λήψη αποφάσεων.34

34 Μερικά ενδιαφέροντα άρθρα για περεταίρω μελέτη : Gain and responsibility: five business models for sustainable cities http://theurbantechnologist.com/2013/08/18/gain-and-responsibility-fivebusiness-models-for-sustainable-cities/#collaboration Ten ways to pay for a Smarter City http://theurbantechnologist.com/2012/08/29/ten-ways-to-pay-for-a-smartercity-part-one/ The end of capitalism has begun http://www.theguardian.com/books/2015/jul/17/postcapitalism-end-ofcapitalism-begun

Το στάδιο του σχεδιασμού των έργων που οδηγούν στην επίτευξη του οράματος της πόλης βρίσκεται μέσα στο γενικότερο πεδίο του αστικού σχεδιασμού και πολεοδομίας. Σχετικά με τον αστικό σχεδιασμό της πόλης, πρέπει να γίνει μια βασική διευκρίνηση. Για μια έξυπνη πόλη είναι ουσιώδης η αρχιτεκτονική της τεχνολογίας της πληροφορικής (IT architecture), όμως διαφέρει από τον αρχιτεκτονικό – αστικό σχεδιασμό. Πολλές «λύσεις πληροφορικής» - ή ευρύτερα, «IT-enabled business solutions» - είναι σύνθετα κοινωνικό-τεχνικά συστήματα -ενσωματώνουν οικονομικά, κοινωνικά, λειτουργικά, ψυχολογικά και καλλιτεχνικά συστατικά και έχουν σχεδιαστεί στο πλαίσιο του ανθρώπινου, κοινωνικού, επιχειρηματικού, πολιτικού και φυσικού περιβάλλοντος στο οποίο θα χρησιμοποιηθούν. Έτσι, στον σχεδιασμό μιας τεχνολογικής λύσης σε ένα πλαίσιο Smart City - ή ακόμα και σε οποιοδήποτε φυσικό πλαίσιο - κριτήρια για τις σχεδιαστικές αποφάσεις ειναι ο φυσικός χώρος, τα δίκτυα μεταφοράς, τα συστήματα της πόλης και με οι ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις. Όλα αυτά σχετίζονται με τις πιο προφανείς ανησυχίες της τεχνολογίας των πληροφοριών, όπως διεπαφές χρήστη, εφαρμογές λογισμικού, αποθήκευση δεδομένων, υποδομή δικτύου κέντρων δεδομένων, φορητούς υπολογιστές και σταθμούς εργασίας, wi-fi routers και σύνδεσης κινητής τηλεφωνίας35. Ενώ οι ευθύνες και οι δεξιότητες των «IT Αρχιτεκτόνων» και των Αρχιτεκτόνων μηχανικών δεν είναι οι ίδιες, εφαρμόζονται στο ίδιο πλαίσιο, και δεν μπορεί να διαχωριστούν μεταξύ τους σε αυτό το πλαίσιο. Στον σχεδιασμό των έξυπνων πόλεων δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε «αρχιτεκτονική ΙΤ» και «αρχιτεκτονική» ως διαχωρίσιμες 35 [A] R.Robinson, The new architecture of Smart Cities, [theurbantechnologist.com/2012/09/26/the-new-architecture-of-smartcities/]

δραστηριότητες αλλά ως δυο τομείς που συνεργάζονται στενά. Κλείνοντας αυτη την παρένθεση, το όφελος της εισαγωγής αρχιτεκτόνων μηχανικών στην διαδικασία του σχεδιασμού των έξυπνων πόλεων είναι ότι συνήθως έχουν μεγαλύτερη εμπειρία στην εμπλοκή με την κοινωνία και την ακροβασία ανάμεσα σε αυτό που θα μπορούσε να εκληφθεί είτε ως εισβολή είτε ως βελτίωση. Φέρνουν μια διαφορετική, συχνά πιο ανθρώπινη και εστιασμένη κατανόηση της τεχνολογίας που μπορεί να συμπληρώσει την τεχνολογική εφαρμογή με γνώμονα την τρέχουσα στρατηγική της έξυπνης πόλης. Ωστόσο, οι εταιρείες τεχνολογίας δεν φαίνεται να έχουν προχωρήσει τον διάλογο με τους αρχιτέκτονες για μεγάλο χρονικό διάστημα, σχεδόν από την ανάπτυξη του Songdo. Επιστρέφοντας στο θέμα του σχεδιασμού, η πορεία του αστικού σχεδιασμου στις έξυπνες πόλεις την τελευταία δεκαετία έχει επηρεαστεί από δύο ιδέες. Ακριβώς όπως τα «pattern», ένα εργαλείο που εφευρέθηκε από τον πολεοδόμο Christopher Alexander στη δεκαετία του 1970, είναι ίσως η ιδέα που οδήγησε στην ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας που όλοι χρησιμοποιούμε σήμερα, δύο πρόσφατες κινήσεις στην πολεοδομία και τον αστικό σχεδιασμό – οι «πόλεις σε ανθρώπινη κλίμακα» και η «έξυπνη πολεοδομία» - προσφέρουν τις αναλογίες που μπορούν να συνδέσουν τις «top-down» πολιτικές της τεχνολογίας και των υποδομών με τους παράγοντες που επηρεάζουν την επιτυχία της «bottom-up» δημιουργικότητας για να δημιουργήσουν μια «μεγάλη / μικρή»(big/small) επιτυχία : μελλοντικές ψηφιακές πόλεις που δημιουργούν «μεγάλα ποσά καινοτομίας μικρής κλίμακας»36. 36 [A] R.Robinson, 12 simple technologies for cities that are Smart, open and fair, [ theurbantechnologist.com/2014/07/01/12-simple-technologiesfor-cities-that-are-smart-open-and-fair/]

Πιο συγκεκριμένα για την ιδέα του “Smart Urbanism”, H έξυπνη πολεοδομία έχει ως στόχο να επιλύσει τις συγκρούσεις και να αναδείξει τις δυνατότητες που υπάρχουν μεταξύ των «Top-down» και «Bottomup» μοντέλων που διαμορφώνουν την πολεοδομία. Με την ανάπτυξη της γνώσης για τα αναδυόμενα συστήματα, έχουμε μια καλύτερη κατανόηση του τρόπου που η οργάνωση αναδύεται από το χάος37. Ενώ σχετικά με τις πόλεις σε ανθρώπινη κλίμακα, στο βιβλίο του «Cities for People»38, λαμβάνοντας υπόψη την δημογραφική αλλαγή και την αλλαγή του τρόπου ζωής,ο Gehl τονίζει τέσσερα ανθρώπινα θέματα που βλέπει ως απαραίτητα για τον επιτυχή σχεδιασμό της πόλης. Εξηγεί πώς μπορούμε να αναπτύξουμε πόλεις που να είναι ζωηρές, ασφαλείς, βιώσιμες και υγιείς. Η εστίαση σε αυτά τα ζητήματα οδηγεί τον Gehl να σκέφτεται ακόμη και την μεγαλύτερη πόλη σε πολύ μικρή κλίμακα. Για τον Gehl, το αστικό τοπίο πρέπει να λαμβάνεται υποψη μέσα από τις πέντε ανθρώπινες αισθήσεις και την εμπειρία με την ταχύτητα του περπατήματος και όχι με την ταχύτητα ενός αυτοκίνητου ή λεωφορείου ή τρένου. Αυτή η οπτική της μικρής κλίμακας, υποστηρίζει, πολύ συχνά παραμελείται στα σύγχρονα έργα. Σε ένα τελευταίο κεφάλαιο,ο Gehl κάνει έκκληση για το σχεδιασμό της πόλης σε ανθρώπινη κλίμακα στις πόλεις των ταχέως αναπτυσσόμενων χωρών. Χωρίς περαιτέρω ανάλυση των ιδεών του αστικού σχεδιασμού, πρέπει να γίνει λόγος για την έντονη τάση προς τον συμμετοχικό σχεδιασμό (Co-design), μια ιδέα που οι αρχές της είναι ολοκληρωτικά σύμφωνες με τις έξυπνες πόλεις. Η επιρροή αυτής της τάσης είναι 37 [Ι] Ιστοσελίδα του smart urbanism [http://www.smarturbanism.org. uk/#project]- τ.ε. Φεβρουάριος 2016 38 [Β] J.Gehl, Cities for People, Island Press,2010

Εικόνα 26:Διάγραμμα αναπαράστασης της ένοιας του Energy Box [Πηγή: C. Henggeler Antunes, The role of demand-responsive energy management systems for smart cities, Dept. of Electrical Eng. and Computers, University of Coimbra, Σεπτέμβριος 2011, [Πηγή: cost.eu/download/ Henggeler_Antunes ]]

εμφανής σε πρόσφατα έργα, ενω πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Στοκχόλμη, έχουν σχεδιάσει αστικές επεμβάσεις χρησιμοποιώντας πλατφόρμες συμμετοχικού σχεδιασμού39. Ένα ακόμα σημαντικό ζήτημα για την πόλη είναι η κλιματική και ενεργειακή διαχείριση. Όταν γίνεται λόγος για ενεργειακή διαχείριση στις έξυπνες πόλεις πρόκειτε για συστήματα ενεργειακής διαχείρισης (energy management systems) που οργανώνουν τις πηγές παροχής ενέργειας του έξυπνου πλέγματος (smart grid) και την ζήτηση των μονάδων κατοίκησης και των κτιριακών συνόλων. Αρχικά, η ιδέα των συστημάτων ενεργειακής διαχείρισης (ΣΕΔ) είναι μια εφαρμογή της ιδέας του “Energy box”, δηλαδή ως ένας επεξεργαστής που λειτουργεί συνεχώς σε έναν τοπικό υπολογιστή ή σε μια απομακρυσμένη τοποθεσία για να διαχειρίζεται με έξυπνο τρόπο την χρήση ηλεκτρικής ενέργειας ενός σπιτιού ή μιας μικρής επιχείρησης40. Αυτά τα συστήματα χρησιμοποιούν τεχνολογία αμφίδρομης επικοινωνίας και επεξεργασίας του υπολογιστή που έχει ήδη ενταχτεί δεκαετίες πριν σε άλλες βιομηχανίες. Έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούντε σε δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, από τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και αιολικά πάρκα σε όλη τη διαδρομή προς τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας σε σπίτια και επιχειρήσεις. Προσφέρουν πολλά οφέλη στις 39 [Ε] H.Tamai, Fujitsu’s Approach to Smart Cities, Fujitsu scientific & technical journal, Vol.50, No.2, Smart Cities and Energy Management, Απρίλιος 2014 [Πηγή: fujitsu.com/global/about/resources/publications/fstj/ archives/vol50-2.html ] 40 [Π] C. Henggeler Antunes, The role of demand-responsive energy management systems for smart cities, Dept. of Electrical Eng. and Computers, University of Coimbra, Σεπτέμβριος 2011, [Πηγή: cost.eu/ download/Henggeler_Antunes ]

96 96

Εικόνα 27:Ενεργειακά συστήματα διαχείρισης [Πηγή: H.Tamai, Fujitsu’s Approach to Smart Cities, Fujitsu scientific & technical journal, Vol.50, No.2, Smart Cities and Energy Management , 2014, [fujitsu.com/global/about/ resources/publications/fstj/ archives/vol50-2.html ] ]

επιχειρήσεις κοινής ωφελείας και τους καταναλωτές ως επί το πλείστον εμφανίζουν μεγάλη βελτίωση στην ενεργειακή απόδοση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και στα σπίτια και τα γραφεία των χρηστών41. Στην προηγούμενη εικόνα φαίνεται ένα διάγραμμα από την παρουσίαση της Fujitsu που αναπαριστά την σύνδεση των δικτύων ρύθμισης της παραγωγής με τα δίκτυα διαχείρισης της ζήτησης μέσω του έξυπνου συστήματος ενεργειακής διαχείρισης. Αυτή είναι η βασική ιδέα πίσω από τον τομέα της ενεργειακής διαχείρισης, ωστόσο η ενεργειακός σχεδιασμός της πόλης επεκτείνετε περεταίρω, δηλαδή στις εφαρμογές των ΤΕΠ για την βελτίωση των αστικών υπηρεσιών παροχής ενέργειας (βλ. 4.3). Τμήμα του σχεδιασμού και της διαχείρισης, μιας έξυπνης πόλης είναι η οργάνωση ενως μοντέλου παροχής υπηρεσιών. Με την εφαρμογή των ΤΕΠ παρέχονται υπηρεσίες που οδηγούν την πόλη να γίνει πιο «έξυπνη»42. Η έξυπνη πόλη χρειάζεται ένα μοντέλο παροχής υπηρεσιών. Το μοντέλο της κάθε πόλης εξαρτάται από τους στόχους του αρχικού οράματος. Οι υπηρεσίες έχουν φυσική (νερό, ενέργεια κ.α.) και ψηφιακή (πληροφορίες, ηλεκτρονικές πληρωμές κ.α.) διάσταση. Το μοντέλο παροχής υπηρεσιών της πόλης είναι η βασική δομή του συστήματος των υπηρεσιών που προσφέρει και πώς σχετίζονται.

41 [Ι] Γραφείο ηλεκτρικής παράδοσης και ενεργειακής αξιοπιστίας-OEDER [energy.gov/oe/services/technology-development/smart-grid]-τ.ε. Φεβρουάριος 2016 42 [E] R.Y.Clarke, Smart Cities and the Internet of Everything: The Foundation for Delivering Next-Generation Citizen Services, IDC Government Insights(& Cisco),Οκτώβριος 2013, [Πηγή: cisco.com/c/dam/en_ us/solutions/industries/docs/scc/ioe_citizen_svcs_white_paper_idc_2013. pdf ]

Εικόνα 28: Διάλογος μεταξύ των ενδιαφερόμενων μελών για το πρόγραμμα TRANSFORM στην Κοπεγχάγη(πάνω) και στην Lyon (κάτω). [Πηγή: urbantransform. eu/category/blogsarticles/articles/ page/3/]

Τέλος, οι έξυπνες πόλεις αναγνωρίζουν τους πολίτες ως σημαντικές πηγές δεδομένων. Ως εκ τούτου, αυτές οι πόλεις καθιστούν εύκολο για το κοινό να παραδώσει σχόλια σε πραγματικό χρόνο στο διαδίκτυο ή μέσω κινητών συσκευών, κάτι που είναι σε έντονη αντίθεση με τις χρονοβόρες διαδικασίες της κλήσης ή της επίσκεψης στο δημαρχείο. Οι κυβερνήσεις αναπτύσσουν ολοένα και περισσότερο συστήματα γεωγραφικών πληροφοριών απευθείας σύνδεσης (GIS) με βάση εφαρμογές για να συνεργάζονται με τους πολίτες. Αυτές οι εφαρμογές βοηθούν το κοινό να συνδεθεί εύκολα με την κυβέρνηση και με τη σειρά του βοηθά κυβέρνηση να κατανοήσει καλύτερα το σύνολο των πολιτών που εξυπηρετεί. Εφαρμογές Web και κινητών επιτρέπουν στους κυβερνητικούς οργανισμούς να λάβουν άμεση ανατροφοδότηση από πολίτες συμπεριλαμβανομένων των ενημερώσεων για περιστατικά, προτάσεις, και γενικά σχόλια43. Απλώνοντας ένα ευρύτερο δίχτυ για την συμμετοχή των πολιτών, αυτές οι εφαρμογές βοηθούν την κυβέρνηση να γνωρίζει τι συμβαίνει σε μια κοινότητα ανά πάσα στιγμή. Πέρα από τα συστήματα απευθείας σύνδεσης πολλές πόλεις για να προκαλέσουν την συμμετοχή των πολιτών τους, έχουν ακολουθήσει πολιτικές αστικού crowdfunding.Ένα παράδειγμα είναι το Citizinvestor44, που μοιάζει πολύ με το γνωστό Kickstarter, μια πλατφόρμα που επιτρέπει στους πολίτες να δεσμεύσουν χρηματικά ποσά για την υποστήριξη ενώς έργου και οι μεμονωμένοι επενδυτές δεν χρεώνονται εκτός αν το έργο ανέλθει τον στόχο της πλήρους χρηματοδότησης του. 43 [Π] Esri, Improving Citizen Engagement, 2012 [Πηγή: https://www.esri. com/library/brochures/pdfs/gov20-citizen-engagement.pdf] 44 [Ι] Citizinvestor [citizinvestor.com/]-τ.ε. Φεβρουάριος 2016

101

4.3. Αστικές υπηρεσίες Οι βασικές υπηρεσίες που παρέχονται από τις πόλεις μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε ενέργεια, νερό και απορρίμματα(Energy, Water& Waste), δημόσια κίνηση και ασφάλεια, κτιριακές υποδομές και κοινωνικές υπηρεσίες. Ενδεικτικά, μερικές προσεγγίσεις για την αστική ανάπτυξη που μειώνουν τις εισροές πόρων και τις εκροές αποβλήτων είναι: •

Κτιρία/γειτονιές που καταναλώνουν λιγότερους πόρους.

•

Βελτιστοποίηση διαδικασιών παραγωγής και δικτύων διανομής.

•

Εισαγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

•

Σχεδιασμός κτιρίων και γειτονιών που κάνουν επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση των υποπροϊόντων της θερμότητας και ανακύκλωση του νερού.

•

Έξυπνη τεχνολογία για τη δημιουργία αποδοτικών κτιρίων.

•

Υιοθέτηση ολοκληρωμένων συστημάτων.

Σχετικά με την ενέργεια, η βασικές ιδέες που σχετίζονται με τις έξυπνες πόλεις είναι η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η χρήση έξυπνου πλέγματος. Η τεχνολογία αξιοποίησης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προοδεύει συνεχώς και πλέων έχουμε πληθώρα επιλογών, από θερμική, ηλιακή, υδραυλική, γεωθερμική, αιολική μέχρι πυρηνική ενέργεια .Η επιλογή της πηγής, ή των πηγών εξαρτάται από την κάθε πόλη, τους πόρους της και τα γεωγραφικά της χαρακτηριστικά. Σε συνδιασμο με το έξυπνο πλέγμα -ένα ηλεκτρικό δίκτυο που περιλαμβάνει μια ποικιλία λειτουργικών και ενερ-

102

Εικόνα 29:Διαγραματική απεικόνηση του έξυπνου πλέγματος [Πηγή: smartgridtech.files. w o rd p re s s . c o m / 2 0 1 2 / 0 5 /s g nature.jpg]

103

γειακών μέτρων, συμπεριλαμβανομένων έξυπνους μετρητές, έξυπνες συσκευές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας- οι ενεργειακές απώλειες της πόλης και οι ρύποι μπορουν να μειωθουν σημαντικά. Ο έλεγχος της ηλεκτρονικής δύναμης, της παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν σημαντικές πτυχές του έξυπνου πλέγματος45. Το έξυπνο πλέγμα χρησιμοποιεί ψηφιακούς αισθητήρων, προηγμένα δίκτυα επικοινωνίας και εξελιγμένα analytics για να βοηθήσει τον δήμο να κατανοήσει τη ζήτηση σε σχεδόν πραγματικό χρόνο. Η τεχνολογία αυτοματισμού κάνει το έξυπνο σύστημα της πόλης πιο αποδοτικό ενεργειακά. Εν τω μεταξύ, οι αισθητήρες φωτός βοηθούν τις πόλεις να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας. Τα έξυπνα ενεργειακά πλέγματα αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των έξυπνων πόλεων, και είναι υπεύθυνα για την έξυπνη διαχείριση και λειτουργία των ενεργειακών δικτύων στις πόλεις 46 Ακόμα,το σύστημα διαχείρισης και διανομής νερού μιας πόλης θα πρέπει να είναι λειτουργικό και βιώσιμο μακροπρόθεσμα, να διατηρείται και να είναι εξοπλισμένο με την ικανότητα να παρακολουθεί και να δικτυωθεί με άλλα κρίσιμα συστήματα. Υπάρχει αισθητή βελτίωση της αποτελεσματικότητας όταν τα τμήματα είναι σε θέση να μοιραστούν τις πληροφορίες. Ένα παράδειγμα είναι όταν η ομάδα διαχείρισης των υπερχειλίσεων των ποταμών μπορεί να μοιραστεί αυτόματα τις 45 [Ε] Federal Energy Regulatory Commission, Assessment of Demand Response and Advanced Metering, Δεκέμβριος 2008, [Πηγή: ferc.gov/legal/ staff-reports/12-08-demand-response.pdf] 46 [Α] M.Kutami, H.Ioka, M.Takeno, New Approach for Environmental Future City Created by ICT: Sustainable City Network, Fujitsu scientific & technical journal, Vol.50, No.2, Smart Cities and Energy Management, Απρίλιος 2014, [Πηγή: fujitsu.com/global/about/resources/publications/fstj/ archives/vol50-2.html ]

104 104

Εικόνα 30:Απεικόνηση

ενως έξυπνου συστήματος ύδρευσης [Πηγή: bigberkeywaterfilters. com/wp/wp-content/ uploads/2013/11/sensusaquasense-smart-water-network. gif]

105

πληροφορίες μοντελοποίησης των καιρικών δεδομένων που υποδηλώνουν πιθανές ζώνες πλημμυρών και τον χρόνο με βάση την προγνωστικές αναλύσεις47. Το τμήμα μεταφορών μπορεί, στη συνέχεια, την αναδρομολόγησει την κυκλοφορία ανάλογα. Τα συστήματα νερού συχνά παραβλέπονται, όμως είναι κρίσιμο τμήμα της ενεργειακής διαχείρισης στις έξυπνες πόλεις, συνήθως αποτελεί το 50% της συνολικής ενεργειακής δαπάνης μιας πόλης. Η ενέργεια είναι το μεγαλύτερο ελεγχόμενο κόστος στις επιχειρήσεις ύδρευσης/αποχέτευσης, ωστόσο η βελτιστοποίηση των εγκαταστάσεων επεξεργασίας και δικτύων διανομής συχνά παραβλέπεται ως τρόπος απελευθέρωσης κεφαλαίων κίνησης λόγο της έλλειψης διαθεσίμων κεφαλαίων στους δήμους. Μόλις οι εγκαταστάσεις έχουν βελτιστοποιηθεί και έχουν σχεδιαστεί για να συγκεντρώνουν αξιοποιήσιμα δεδομένα, οι δημοτικές ηγέτες μπορούν να κάνουν καλύτερη και ταχύτερη λήψη αποφάσεων σχετικά με τις δραστηριότητές τους, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε έως και 30% εξοικονόμηση ενέργειας και έως και 15 τοις εκατό μείωση των απωλειών νερού. Οι τεχνολογίες που προσφέρονται σε μια πόλη για να διαχειριστεί πιο «έξυπνα» τις υπηρεσίες παροχής νερού και ύδρευσης είναι οι έξυπνες μετρήσεις(smart metering), έξυπνοι σωλήνες και τα δίκτυα αισθητήρων, τα μόντεμ επικοινωνίας, τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών (GIS), το cloud computing, ο εποπτικός έλεγχος και απόκτηση δεδομένων (SCADA) και τα model-based λο47 [Α] Μ. Leinmiller, Μ. O’Mara, Smart Water: A Key Building Block of the Smart City of the Future,Water World, Vol29, No12, [Πηγή: waterworld.com/articles/print/volume-29/issue-12/water-utilitymanagement/smart-water-a-key-building-block-of-the-smart-city-of-thefuture.html]

106

Εικόνα 31:Λογαριασμός ρεύματος που συγκρίνει την κατανάλωση του σπιτιού με τα γειτονικά σπίτια. [Πηγή: http://grist.org/energyefficiency/2011-05-23-a-study-ofbehavior-change-and-energy-use/] Εικόνα 32: Σταθμοί φόρτισης ηλεκτρικών(μέση) και ηλιακών(κάτω) αμαξιών [Πηγή: planetizen.com/ node/81557/charger-rage-hitselectric-vehicle-country-california]

107

γισμικά διαχείρισης των υδάτων (Model based water management software)48. Διάφορες πρωτοβουλίες έξυπνης διαχείρισης των υδάτων προωθούν την καινοτομία και τη δημιουργία λύσεων σε διαφορετικές κλίμακες σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιώντας τα τεχνολογικά μέσα που προαναφέρθηκαν και συχνά τον συνδυασμό τους. Μέσα και γύρω από την πόλη, οι άνθρωποι και τα αγαθά είναι πάντα σε κίνηση. Ευφυή συστήματα μεταφορών βελτιώνουν την χωρητικότητα, τις ταξιδιωτικές εμπειρίες και κάνουν την μεταφορά ασφαλέστερη και πιο αποτελεσματική. Οι διαχειριστές της κυκλοφορίας αποκτούν μεγάλη ορατότητα και συμβάλουν στην άμβλυνση της κυκλοφοριακής συμφόρησης και την γρήγορη αντιμετώπιση περιστατικών. Όλο και περισσότερα τρένα κινούνται χωρίς οδηγούς στις πόλεις της Ευρώπης. Αυτά τα τρένα συμπληρώνουν τις διαδρομές τους σε μικρότερα χρονικά διαστήματα, ενώ την ίδια στιγμή έχουν αυξημένη ευελιξία και αξιοπιστία. Ένα αξιόπιστο, λειτουργικό σύστημα μεταφορών δεν προσφέρει μόνο την μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης. Βελτιώνει την υγεία των πολιτών μιας πόλης με τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, το άγχος και τα αυτοκινητιστικά ατυχήματα49. Όπως και στους υπόλοιπους τομείς υπηρεσιών οι δυνατότητες εφαρμογής των ΤΕΠ είναι απεριόριστες, αλλά υπάρχουν κάποιοι βασικοί τύποι υπηρεσιών που εφαρμόζονται συχνά σε έξυπνες πόλεις, όπως η Έξυπνη στάθμευση (Smart Parking),η Έξυπνη έκδοση εισιτηρίων (Smart ticketing),48 [Ε] ITU-T Focus Group on Smart Sustainable Cities, Smart water management in cities, Οκτώβριος 2014, [Πηγή: itu.int/en/Pages/default. aspx] 49 [A] R.Robinson, 7 steps to a Smart City, [theurbantechnologist.com/ seven-steps-to-a-smarter-city/

109

Σχεδιασμός διαδρομής σε πραγματικό χρόνο( Real time journey planner), Κέντρο Ελένχου( Command & control centrer), Υπηρεσία κοινής χρήσης ποδηλάτων (Bicycle sharing service), Υπηρεσία κοινής χρήσης αυτοκινήτων (Car sharing service) κ.α. Μια πόλη αποτελείται και από κτιριακές εγκαταστάσεις. Χωρίς εκτενή αναφορά πολύ βαθειά στο θέμα των έξυπνων κτιρίων και της τεχνολογίας τους πρέπει να αναφέρουμε ότι μια έξυπνη πόλη έχει και έξυπνα, τεχνολογικά ανεπτυγμένα, αειφόρα και διασυνδεδεμένα κτίρια. Τέτοια κτίρια θα είναι σε θέση να διαχειρίζονται τις ενεργειακές τους ανάγκες με ολοένα μεγαλύτερη ακρίβεια και να συνδεθούν με άλλα κτίρια για να σχηματίσουν μικροδίκτυα. Αυτό σταθεροποίει τα πρωτοβάθμια πλέγματα (Smart grids), αντισταθμίζει τις διακυμάνσεις της προσφοράς και μειώνει της συνολικής ζήτησης ενέργειας. Οι δυνατότητες των έξυπνων διασυνδεδεμένων κτιρίων αυξάνονται όσο αυξάνετε η συνολική ευφυΐα της πόλης και αντίστροφα. Τέλος, πέρα από την υλική διάσταση της πόλης, μια έξυπνη πόλη χρησιμοποίει την ΤΕΠ για την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών .Αυτό ονομάζεται ηλεκτρονική διακυβέρνηση (e-governance). Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται μέσω μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας και απευθύνονται στις ανάγκες υγείας, ενημέρωσης, εκπαίδευσης, τηλε-μάθησης, τηλε-εργασίας, διασκέδασης, εστίασης, εμπορίου και άλλες, που μπορεί να έχει ο κάθε πολίτης ή οι τοπικές επιχειρήσεις.

111

4.4. Ψηφιακές υποδομές & πληροφορίες Οι πόλεις και οι συνοικίες που θέλουν να προσφέρουν ψηφιακές υπηρεσίες στους πολίτες πρέπει να δημιουργήσουν την κατάλληλη δικτυακή υποδομή που: α) επιτρέπει την κατανεμημένη ανάπτυξη υπαρχόντων και μελλοντικών δικτυακών εφαρμογών και πληροφοριακών υπηρεσιών, β) δίνει τη δυνατότητα αδιάλειπτης σύνδεσης των χρηστών σε αυτές γ) ικανοποιεί τις εκάστοτε ανάγκες των εφαρμογών σε εύρος ζώνης, αναδραστικότητα και διαθεσιμότητα, και δ) είναι ικανή να αναβαθμίζεται συνεχώς και με μικρό επιπλέον κόστος ώστε να εξακολουθεί να ικανοποιεί τις ανάγκες όπως αυτές αυξάνουν και μετεξελίσσονται με ρυθμό και κόστος που επιτάσσονται από την πρόοδο της πληροφορικής και της τεχνολογίας επικοινωνιών50. Οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία ευρυζωνικών δικτύων διακρίνονται σε ενσύρματες και ασύρματες. Όσον αφορά στις ενσύρματες ευρυζωνικές τεχνολογίες γίνεται χρήση κυρίως οπτικών ινών και ασυμμετρικών τεχνολογιών πρόσβασης (xDSL), ενώ όσον αφορά στις ασύρματες ευρυζωνικές τεχνολογίες, χρησιμοποιούνται οι τεχνολογίες Wi-fi και WiMAX και τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας 3ης (3G) και 4ης (4G) γενιάς. Η κάθε κατηγορία δικτύου έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και η ιδανικότερη λύση είναι ο συνδυασμός των δικτύων.

50 [Π]Ι. Μπούρας, Ευρυζωνικές Τεχνολογίες, Τμήμα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής, Πανεπιστήμιο Πατρών, [Πηγή: ru6.cti.gr/bouras/lessons. php?id=5 ]-τ.ε. Νοέμβριος 2015

112

Εικόνα 33:Παροχή

υπηρεσιών χωρικής αναφοράς μέσω της διασύνδεσης φυσικού και ψηφιακού χώρου [Πηγή: Connecthings[connecthings.com] ]

113

Ένα σημαντικό τμήμα των ψηφιακών υποδομών είναι η τεχνολογία διασύνδεσης του φυσικού και του ψηφιακού χώρου. Το Διαδίκτυο των Αντικειμένων ή «Internet of Things (IoT)» όπως είναι ο όρος που χρησιμοποιείται διεθνώς αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη τεχνολογική εξέλιξη στο θέμα των ευφυών πόλεων τα τελευταία χρόνια, καθώς η χρήση αισθητήρων (sensors), ενεργοποιητών (actuators) και ετικετών RFID (RFID tags) για την αναγνώριση και τον έλεγχο ενός πλήθους οντοτήτων της πόλης, βρίσκει ευρεία εφαρμογή σε όλα τα πεδία της πόλης. Το Διαδίκτυο των Αντικειμένων επεκτείνει ότι ισχύει για τη συνδεσιμότητα των ανθρώπων στα αντικείμενα. Η κεντρική του ιδέα λοιπόν είναι να μπορέσουν τα αντικείμενα να συνδεθούν ανά πάσα στιγμή, οπουδήποτε, με οτιδήποτε και με καθέναν, εάν είναι δυνατόν μέσω οποιασδήποτε διαδρομής / δικτύου και υπηρεσίας51. Το Διαδίκτυο των Αντικειμένων βρίσκει την πραγμάτωσή του στις Ευφυείς Πόλεις κυρίως μέσω δικτύων των αισθητήρων (sensor networks), τα οποία μπορούν να συλλέξουν τεράστιο όγκο πληροφοριών από τα συνδεδεμένα αντικείμενα και τα δίκτυα κοινής ωφέλειας. Οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στα δίκτυα των αισθητήρων αναφέρονται και με τον όρο «Machine to machine (M2M)». Η λειτουργία που επιτελείται σε γενικές γραμμές είναι η παρακάτω: Μια συσκευή (ένας αισθητήρας ή μετρητής) καταγράφει ένα γεγονός (θερμοκρασία, επίπεδο αποθεμάτων, κλπ.), το οποίο αναμεταδίδεται μέσω ενός δικτύου (ασύρματου, ενσύρματου ή υβριδικού) σε μια εφαρμογή (λογισμικό), που μεταφράζει το καταγεγραμμένο γεγονός σε 51 [E] ITU Internet Reports 2005: The Internet of Things, ITU Strategy and Policy Unit, 2005

115

σημαντική πληροφορία (π.χ. τα στοιχεία πρέπει να συντηρηθούν προληπτικά, η αποθήκη να γεμίσει, κλπ.)52. Μερικές πιθανές εφαρμογές αυτης της τεχνολογίας ειναι η παρακολούθηση της ατμοσφαιρικής μόλυνσης, εντοπισμός πυρκαγιάς, παρακολούθηση ποιότητας νερού, παρακολούθηση επίπεδων ακτινοβολίας, επιτήρηση χώρων, διαχείριση αποβλήτων, έξυπνη στάθμευση, εντοπισμός διαρροών νερού, έξυπνος φωτισμός, παρακολούθηση κυκλοφορίας κα. Άλλες τεχνολογίες που συμβάλουν στην διασύνδεση του φυσικού με τον ψηφιακό χώρο είναι οι εφαρμογές επαυξημένης πραγματικότητας -δηλαδή η αλληλεπίδραση υπερτιθέμενων (superimposed) γραφικών, ήχων και άλλων βελτιώσεων της αντίληψης, που λαμβάνει χώρα σε ένα πραγματικό περιβάλλον σε πραγματικό χρόνο53- και οι τεχνολογίες προσδιορισμού θέσης– δηλαδή τεχνολογίες που μπορούν να προσδιορίσουν τη γεωγραφική τους θέση, όπως για παράδειγμα το GPS. Η ψηφιακή διάσταση της έξυπνης πόλης αποτελείτε και από υποστηρικτικές τεχνολογίες, όπως τα Clouds και ο Σημασιολογικός ιστός. Βασική προϋπόθεση για τη διασύνδεση των δεδομένων στα πλαίσια του Σημασιολογικού Ιστού είναι η υποστήριξη της ανοιχτής πρόσβασης (open access) σε αυτά. Η ύπαρξη ανοιχτών δεδομένων εξασφαλίζει τη διαλειτουργικότητα. Η διαλειτουργικότητα, η οποία δηλώνει τη δυνατότητα διαφορετικών συστημάτων να λειτουργούν μαζί είναι σημαντική επειδή επιτρέπει στις διαφορετικές συνιστώ52 [Α]M2M: The Internet of 50 Billion Devices, WinWin Magazine, January 2010. 53 [A] D.Cassella, What is Augmented Reality (AR), Digital Trends, Νοέμβριος 2009 [Πηγή: goo.gl/rfPJj ]-τ.ε. Φεβρουάριος 2016

117

σες που λειτουργούν σε μια έξυπνη πόλη να συνδιαλέγονται ανταλλάσσοντας δεδομένα. Αυτή η δυνατότητα διαμοίρασης και σύνδεσης συνιστωσών έχει θεμελιώδη σημασία για τη δόμηση μεγαλύτερων και πιο πολύπλοκων συστημάτων. Σε μια έξυπνη πόλη, οι τοπικές αρχές καθώς και πολλές δημόσιες υπηρεσίες παρέχουν πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων ενθαρρύνοντας τη δημιουργία εφαρμογών για την ανάκτηση πληροφοριών και τη λήψη αποφάσεων. Τα Ανοιχτά Δεδομένα, τα οποία προέρχονται από διάφορες πηγές (δημόσια διοίκηση, αισθητήρες, πολίτες και επιχειρήσεις), δημιουργούν ευκαιρίες για προηγμένες αναλύσεις, οπτικοποίηση και ευφυΐα, και επιτρέπουν την ανίχνευση μοτίβων, δημιουργούν προειδοποιήσεις (alerts), απεικονίζουν πληροφορίες πάνω στο φυσικό χώρο των πόλεων και εντέλει να προβλέπουν τις εξελίξεις54. Μια έξυπνη πόλη συλλέγει καθημερινά μεγάλα δεδομένα (Big Data) και η ανάλυση και χρήση αυτών των δεδομένων είναι πολύ σημαντική για τις μελλοντικές στρατηγικές δημιουργίας της πόλης. Η διαδικασία χρήσης αυτών των δεδομένων αποτελείτε από την συγκέντρωση, την ανάλυση και την οπτικοποίηση τους. Η συγκέντρωση γίνεται μέσω μηχανών (αισθητήρες και συσκευές παρακολούθησης) και μέσω των ανθρώπων (κοινωνικά δικτυα).

54 [A] R.Robinson, 12 simple technologies for cities that are Smart, open and fair, [theurbantechnologist.com/2014/07/01/12-simple-technologies-forcities-that-are-smart-open-and-fair/]

119

Μέσω της ανάλυσης των δεδομένων που αναφέρθηκαν προηγουμένως, η πληροφορία μετατρέπεται σε γνώση και αποκαλύπτονται κρυμμένα μοτίβα μέσα στα δεδομένα. Συμφωνα με την IBM η ανάλυση των δεδομένων παρέχει στους οργανισμούς που τη χρησιμοποιούν πλεονεκτήματα που κατηγοριοποιούνται ως εξής55. 1. Επιχειρησιακή ευφυΐα (Business intelligence) 2. Διαχείριση επιδόσεων management)

(Performance

3. Προγνωστική ανάλυση (Predictive analytics) 4. Αναλυτική διαχείριση αποφάσεων (Analytical decision management) 5. Διαχείριση κινδύνου (Risk management) Έπειτα από την ανάλυση ακολουθεί η οπτικοποίηση. Οι κυριότεροι τύποι διαγραμμάτων που χρησιμοποιούνται για την οπτικοποίηση δεδομένων είναι τα διαγράμματα για Εμφάνιση σχέσεων μεταξύ των σημείων δεδομένων, Σύγκριση ενός συνόλου τιμών, Παρακολούθηση αυξήσεων και μειώσεων στην πάροδο του χρόνου, Παρουσίαση των μερών ενός συνόλου, Ανάλυση κειμένου και παρουσίαση σε χάρτη. Ορισμένες πόλεις έχουν ήδη κάνει το επόμενο βήμα, καθώς εκτός από την παρουσίαση των δεδομένων, η οποία δίνει την εικόνα της πόλης τη δεδομένη στιγμή, προχωρούν στη δημιουργία δεικτών οι οποίοι αποτυπώνουν την επίδοση της πόλης στους σημαντικότερους τομείς δραστηριότητας, όπως: μετακινήσεις, ποιότητα ζωής, περιβάλλον, οικιστική ανάπτυξη, επιχειρηματικότητα, κλπ. 55 [Ι] IBM - Business analytics: [goo.gl/bnv0m]-τ.ε. Φεβρουάριος 2016

121

Αφού η πόλη έχει τις κατάλληλες υποδομές είναι απαραίτητος ο έλεγχος και συντονισμός των λειτουργιών. Προς το παρόν, πολλά έξυπνα συστήματα, ή τα έξυπνα δίκτυα που συνδέονται με τις υποδομές, λειτουργούν μεμονωμένα, με το δικό τους ειδικό hardware και software, που χρησιμοποιείται από τις εταιρείες με τις εξειδικευμένες γνώσεις του συγκεκριμένου τομέα. Κάθε σύστημα έχει το δικό του κέντρο ελέγχων και δικτύων αισθητήρων. Ιδανικά, με ένα ενιαίο κοινό έξυπνο σύστημα ελέγχου όχι μόνο θα αποφευχθεί η αλληλεπικάλυψη -με σημαντική εξοικονόμηση κόστους - αλλά και θα παρέχετε μια πολύ πιο πλούσια εικόνα του τι συμβαίνει, επιτρέποντας πιο τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων και ταχύτερη ανάπτυξη των μέτρων για την αντιμετώπιση των αναδυόμενων καταστάσεων. Η ιδέα αυτή έχει οδηγήσει στην έννοια του «αστικού λειτουργικού συστήματος»( urban operating system), κάτι ανάλογο με τα λειτουργικά συστήματα που χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία ηλεκτρονικών υπολογιστών και περιέχοντας ένα στρώμα «middleware», το οποίο βρίσκεται μεταξύ της υποδομής «hardware» της πόλης και το «operating software» ελέγχου και τις εφαρμογές της πόλης. Υπάρχουν μια σειρά από προβλήματα που σχετίζονται με την ένταξη των επιμέρους εστιασμένων λειτουργικών συστημάτων, συμπεριλαμβανομένης και της έλλειψης κοινών διεπαφών και λειτουργικών συστημάτων και την αδυναμία να αντιμετωπίσουν το τεράστιο ποσό των συνολικών δεδομένων που παράγονται. Ωστόσο, επιχειρήσεις τεχνολογίας εξερευνούν τις δυνατότητες και αρκετές εταιρίες προσπαθούν να αναπτύξουν ολοκληρωμένα αστικά λειτουργικά

123

συστήματα που έχουν ως στόχο να επωφεληθούν από την ενισχυμένη, ευφυή, συνδεσιμότητα μηχανής προς μηχανή (machine-2-machine). Εξακολουθούν να υπάρχουν πολύ λίγα παραδείγματα προσεγγίσεων ΤΕΠ που να λειτουργούν σε ολόκληρες πόλεις. Μερικές από τις προτάσεις των εταιριών τεχνολογίας για τα λειτουργικά συστήματα των πόλεων είναι η πρόταση της ΙΒΜ για το IBM Intelligent Operations Center 56,η πρόταση της Cisco για το Smart+Connected City Operations Center57, το City Operating System58 της Selex ES, το PlanIT Operating System 59(PlanIT OS) της Living PlanIT και το City Operating System (City O.S)60 της Urbiotica. Τέλος, η ψηφιακή διάσταση της πόλης πρέπει να είναι προστατευμένη και τα προσωπικά δεδομένα να είναι ασφαλή. Το θέμα της κυβερνασφάλειας (cybersecurity)στην εποχή μας φαντάζει πιο πραγματικό από ποτέ. Συνεπώς τα συστήματα της έξυπνης πόλης πρέπει να είναι σχεδιασμένα λαμβάνοντας υπόψη την κυβερνασφάλεια, την ιδιωτικότητα την ηθική ακεραιότητα και την αξιοπιστία. Η έξυπνη πόλη χρειάζεται ένα έξυπνο σύστημα ασφάλειας και την επέμβαση στους τομείς που μπορεί να υπάρχουν αδυναμίες και πιθανοί κίνδυνοι61. 56 [Ι] IBM Intelligent Operations Center,[goo.gl/hskEP] -τ.ε. Φεβρουάριος 2016 57 [Π] Cisco Smart+Connected City Operations Center, [cisco.com/c/dam/ en_us/solutions/industries/docs/scc/scc-city-operations-center-aag.pdf] 58 [I] SELEX ES, [us.selex-es.com/-/boma-2014] -τ.ε. Φεβρουάριος 2016 59 [I] Living PlanIT - The PlanIT Operating System, [living-planit.com/]-τ.ε. Φεβρουάριος 2016 60 [I] Urbiotica [urbiotica.com/en/] -τ.ε. Φεβρουάριος 2016 61 [E] G.Nanni, Cyber-security, data protection and cyber-resilience in Smart Sustainable Cities, ITU Forum on Smart and Sustainable Cities, Μαίος 2015, [itu.int/en/ITU-D/Regional-Presence/ArabStates/Documents/ events/2015/SSC/S4-GiampieroNanni.pdf]

125

4.5. Υλοποίηση Η υλοποίηση των έργων της έξυπνης πόλης δεν είναι μια σειρά μεμονωμένων δράσεων, είναι μια οργανική ανάπτυξη της πόλης που χωρίζεται σε στάδια και γίνεται ταυτόχρονα και με συνεργασία ανάμεσα στους τομείς. Για αυτό είναι χρήσιμο να υπάρχει ένα χρονικό πρόγραμμα που να οργανώνει αυτή την διαδικασία. Είναι σημαντικό ακόμα, για την υλοποίηση των στόχων της η πόλη να χρησιμοποιήσει τους φυσικούς και τους ανθρώπινους πόρους που έχει διαθέσιμους, να εξερευνήσει τεχνολογικές λύσεις από εταιρίες τεχνολογίας και από τοπικούς εφευρέτες, να ζητήσει ιδέες από τους πολίτες και να παρουσιάσει με διαφάνεια την πρόοδο του έργου καθόλη την διάρκεια της υλοποίησης του.

4.6. Αξιολόγηση Η μέθοδος αξιολόγησης των έξυπνων πόλεων καθιερώθηκε με την μελέτη του τεχνολογικού πανεπιστημίου της Βιέννης (TUWIEN) με τίτλο «Smart cities: Ranking of European medium-sized cities»62. Σε αυτή την μελέτη, οι ερευνητές αναγνώρισαν στην έξυπνη πόλη 6 βασικά χαρακτηριστικά, την έξυπνη οικονομία, τους έξυπνους πολίτες, την έξυπνη διακυβέρνηση, την έξυπνη κίνηση, το έξυπνο περιβάλλον και τον έξυπνο τρόπο ζωής. Το κάθε χαρακτηριστικό αποτελείτε από τέσσερις ή παραπάνω παράγοντες (Factors) και ο κάθε παράγοντας αποτελείτε από ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες (Indicators)με βάση βαθμολογίας από το -3 στο +3. Στην μελέτη εφάρμοσαν αυτόν τον τρόπο αξιολόγη62 [Ε] Centre of Regional Science at the Vienna University of Technology, Smart cities: Ranking of European medium-sized cities, Οκτώβριος 2007 [Πηγή: smart-cities.eu]-τ.ε Φεβρουάριος 2015

126

127

σης σε 70 μεσαίου μεγέθους πόλεις της Ευρώπης. Μετά από σειρά μελετών στην ιστοσελίδα αυτής της μελέτης μπορεί κάποιος να συγκρίνει τις πόλεις που έχουν βαθμολογηθεί μεταξύ τους. Μέχρι και σήμερα αυτός είναι ο πιο καθιερωμένος τρόπος αξιολόγησης των έξυπνων πόλεων, ωστόσο τα κριτήρια μπορούν να αλλάζουν αν περίσταση, δηλαδή οι βασικοί δείκτες απόδοσης (Key performance indicators-KPIs) μπορεί να είναι άλλοι ή ακόμα καλύτερα περισσότεροι. Σχετικά με αυτό το μοντέλο αξιολόγησης ισχύει ότι η ακρίβεια του αποτελέσματος εξαρτάται από το πλήθος των στοιχείων που εισάγουμε. Από τα αποτελέσματα μπορούμε να κρίνουμε την πρόοδο της πόλης και ποιοί τομείς που έχουν μείνει πίσω.

128

Εικόνα 34:Μοντέλο ανάλυσης Ε.Π [Πηγή: Centre of Regional Science at the Vienna University of Technology, Smart cities: Ranking of European medium-sized cities] Εικόνα 35:Σύγκριση

3 πόλεων σύμφωνα με τα κριτήρια των Ε.Π [Πηγή: smart-cities. eu/?cid=5&city=47&ver=3]

129

130

Παγκοσμιοποίηση

Megatrends Οικονομία Κοινωνία Γεωγραφία

Πολίτες

Οικονομία

ΠΟΛΗ

Δήμος

Επι/σεις

Νέος τρόπος ζωής και εργασίας

Εικόνα 36:Διαγραματικό μοντέλο της σχέσης της πόλης με τις εξωτερικές επηρροές.

ΤΕΠ και ψηφιακή τεχνολογία

131

5 . Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Ε Σ ΤΑ Σ Ε Ι Σ Στο σχεδιασμό στην κλίμακα μια πόλης συναντούμε ένα μεγάλο εμπόδιο, που συνήθως δεν υπάρχει στην κλίμακα της κατασκευής κτιρίων, ότι οι πόλεις αλλάζουν. Στην εποχή μας οι πόλεις αλλάζουν με ταχύτατους ρυθμούς. Ένα παράδειγμα είναι οι ραγδαίες μετακινήσεις πληθυσμών, που προκαλούν αλλαγές στην πληθυσμιακή σύσταση της πόλης με αποτέλεσμα να αλλάζουν οι ανάγκες για χώρους κατοικίας, θέσεις εργασίας, υποδομές και μεταφορές. Δεν είναι αρκετό να αποτυπώσουμε και να μελετήσουμε μια πόλη σε μια πολύ συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Αν «φωτογραφίσουμε» μια πόλη, μέχρι να προτείνουμε μια πρόταση η πόλη θα έχει πάρει μια νέα μορφή με νέες ανάγκες και νέα προβλήματα. Η λύση είναι να αναγνωρίσουμε τις εξωτερικές δυνάμεις που αλλάζουν τις πόλεις, να μελετήσουμε τις επιρροές τους στην πόλη και την αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Μέσω της παγκόσμιας οικονομίας, του διαδικτύου και των γρήγορων μεταφορών (αεροπλάνα και τρένα γρήγορης ταχύτητας) κάθε μέρος του πλανήτη είναι άμεσα συνδεδεμένο με τα υπόλοιπα, και ένα συμβάν σε οποιαδήποτε χώρα θα μπορούσε να επηρεάσει όλο τον πλανήτη μέσα σε δευτερόλεπτα. Οπότε, ένα σημαντικό βήμα είναι η αναγνώριση των δυνάμεων που επηρεάζουν τις πόλεις γενικότερα. Έχει οριστεί ένα όνομα για αυτές τις δυνάμεις, λέγονται megatrends. Τα megatrends είναι παγκόσμιες, διαρκείς και μακροοικονομικές δυνάμεις ανάπτυξης που επηρεάζουν τις επιχειρήσεις, την οικονομία, την κοινωνία, τον πολιτισμό και την προσωπική ζωή, συνεπώς ορίζουν την μελλοντική εικόνα του κόσμου και αυξάνουν το ρυθμό των αλλαγών. Είναι μακροπρόθεσμες διαδικασίες μετασχηματισμού με ευρύ πεδίο εφαρμογής και δραματικές

133

επιπτώσεις. Έχουν διαφορετικές σημασίες και επιπτώσεις για διάφορες βιομηχανίες, εταιρείες και ιδιώτες. Η ανάλυση των megatrends και των επιπτώσεων τους αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της μελλοντικής στρατηγικής μιας εταιρείας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας, καθώς και του σχεδιασμού. Υπάρχουν τρία χαρακτηριστικά στα οποία τα Megatrends διαφέρουν από τις άλλες τάσεις: Χρονικός Ορίζοντας – Τα Megatrends μπορεί να παρατηρηθούν μέσα σε δεκαετίες. Ποσοτικά και εμπειρικά σαφείς δείκτες είναι διαθέσιμοι για την εποχή μας και αυτά τα στοιχεία μπορούν να προβληθούν για να δώσουν προβλέψεις - με υψηλές πιθανότητες ακρίβειας- για τουλάχιστον 15 χρόνια στο μέλλον. Έκταση – Τα Megatrends έχουν αντίκτυπο συνολικά σε όλες τις περιφέρειες και τους φορείς-κυβερνήσεις, τα άτομα και τις καταναλωτικές τους συνήθειες, αλλά και τις επιχειρήσεις και τις στρατηγικές τους. Σοβαρότητα των επιπτώσεών – Τα Megatrends προκαλούν θεμελιώδεις, πολυδιάστατους μετασχηματισμούς σε όλα τα κοινωνικά υποσυστήματα, είτε στην πολιτική, στην κοινωνία είτε στην οικονομία .Τα ακριβή χαρακτηριστικά τους ποικίλλουν ανάλογα με την εν λόγω περιοχή. Ως οι οδηγοί της παγκόσμιας αλλαγής, τα Megatrends χρησιμοποιούνται συχνά ως σημείο αφετηρίας για στρατηγικές διορατικότητας. Πολλές εταιρίες προσφέρουν μελέτες και για το θέμα των Megatrends, είτε συνολικές, είτε προσαρμοσμένες στις ανάγκες του κάθε πελάτη

134

Εικόνα 37:Χάρτης αστικοποίησης της Ευρώπης απο το 2000 μέχρι το 2006, [Πηγή: landblend.wordpress. com/2011/07/12/urbanisation-ineurope-2000-2006/ ]

135

Παρακάτω βλέπουμε συνοπτικά μερικά από τα μεγαλύτερα megatrends και πως επηρεάζουν τις πόλεις: Άνοδος της μεσαίας τάξης: Με πάνω από 1 δισεκατομμύριο πολίτες της μεσαίας τάξης στην Ινδία και την Κίνα μόνο το 2020, αυτή η οικονομική ομάδα θα έχει τη μεγαλύτερη επίδραση στα προϊόντα και τις υπηρεσίες και την μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη. Οι εταιρείες θα ευθυγραμμίσουν ειδικά τα προϊόντα τους ώστε να ταιριάζουν με τους τόκους, το εισόδημα, τον τρόπο ζωής και τις προτιμήσεις αυτής της ακμάζουσας ομάδας μέσου εισοδήματος. Αυτό σημαίνει ότι θα αλλάξουν οι ανάγκες για κατοικίες οικογενειών και ατόμων μεσαίου εισοδήματος. Αντίστροφο Brain Drain: Αυτό το φαινόμενο είναι κυρίως εμφανές σε χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα. Ως έννοια συνεπάγεται μια τεράστια ανατροπή των ιδιαίτερα μορφωμένων και ειδικευμένων εργαζόμενων να επιστρέψουν στην πατρίδα τους το 2020. Αυτή η μετακίνηση του εργατικού δυναμικού θα έχει τεράστιες επιπτώσεις στην οικονομία και τη βιομηχανία, ιδίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες με πληθυσμό που αποτελείτε σε μεγάλο βαθμό από μη μόνιμους κατοίκους. Αστικοποίηση: Από τις αρχές του 21ου αιώνα, έγινε εμφανής μια ισχυρή, παγκόσμια τάση για αύξηση της συγκέντρωσης του πληθυσμού σε σχετικά λίγες, μεγάλες πόλεις. Οι μεγάλες, πυκνοκατοικημένες πόλεις μπορεί να είναι πολύ παραγωγικές, καινοτόμες, και το κατά κεφαλήν πολύ πράσινες και ως εκ τούτου, ένα επιθυμητό πρότυπο για το μέλλον. Ωστόσο, η γρήγορη εισροή των νέων πολιτών παρουσιάζει συντριπτικές προκλήσεις στις κυβερνήσεις τους.

136

Εικόνα 38:Ποσοστό γκόσμιου

πλυθησμού σε πόλεις

του παπου ζέι

137

Μαζί με τα θετικά οφέλη που συσσωρεύονται στις πυκνές πόλεις συσσωρεύονται και αρνητικές πτυχές, όπως η άτυπη ανάπτυξη, η κυκλοφοριακή συμφόρηση, η αύξηση στα απόβλητα, τα προβλήματα διαχείρισης και εγκληματικότητα.Για τις μεγάλες πόλεις, η αύξηση στον ρυθμό της αστικοποίησης οδηγεί στην ενσωμάτωση των κεντρικών τμημάτων της πόλης με τα προάστια τους, δηλαδή την επέκταση των ορίων της πόλης, αυτό έχει τεράστιες επιπτώσεις στο μέλλον της κινητικότητας, της επαγγελματικής ζωής και των κοινωνιών μέσα στην πόλη. Ως αποτέλεσμα, προκύπτουν τρείς νέες έννοιες της αστικοποίησης : Mega πόλεις: Ένταξη του πυρήνα της πόλης με τα προάστια και στέγαση πάνω από 5 εκατομμύρια ανθρώπους Mega Περιφέρειες: Ένταξη δύο ή περισσότερων Mega πόλεων για να σχηματίσουν Mega Περιοχές που στεγάζουν πάνω από 12 εκατομμύρια ανθρώπους Mega Διάδρομος: Διάδρομος μεταφορών που συνδέει δύο ή περισσότερες Mega πόλεις /Mega Περιφέρειες. Cloud Computing: Το cloud δεν είναι μια νέα τάση. Ωστόσο, η έλευση των εξατομικευμένων “smart clouds”, με προηγμένα χαρακτηριστικά και λειτουργίες θα έχει πολλά οφέλη για τις επιχειρήσεις και την κοινωνία στο μέλλον. Αυτό σημαίνει την κατασκευή ευφυών υποδομών, την εμφάνιση του δικτύου των αντικειμένων (internet of things) στην καθημερινή ζωή και την ανάπτυξη ubiquitous τεχνολογιών. E-Mobility: Πάνω από 40 εκατομμύρια ηλεκτρικά δίτροχα και τετράτροχα οχήματα θα πωλούνται ετησίως σε ολόκληρο τον κόσμο το 2020, από ηλεκτρικά αυτοκίνητα μέχρι αεροσκάφη. Αυτό αλλάζει τον τρόπο που σκεπτόμαστε για τις υποδομές μεταφορών. Αν η μορφή, το πλήθος και η τεχνολογία των οχημάτων αλλά-

139

ξει σημαίνει ότι αλλάζει και η μορφή των δρόμων, της στάθμευσης και των δικτύων συγκοινωνίας. Generation Y: Η πιο μορφωμένη, εύπορη, διεκδικητική και τεχνολογικά εξοικειωμένη γενιά στην ιστορία, αυτοί οι ψηφιακοί ιθαγενείς μεταξύ 15-35 ετών θα έχουν διαφορετικές αξίες, πεποιθήσεις, διάθεση, τρόπο ζωής και συμπεριφοράς που θα επηρεάσει τα προϊόντα, την ανάπτυξη της τεχνολογίας και τις στρατηγικές μάρκετινγκ από το 2020. Αποτελούν το 34% του παγκόσμιου πληθυσμού το 2020, η Generation Y θα είναι η γενιά πιο προσαρμοστική σε κάθε είδους αλλαγές, έτοιμοι να πειραματιστούν με τις νέες τεχνολογίες, έχοντας ένα υψηλό επίπεδο της αγοραστικής δύναμης το 2020. Χειραφέτηση των Γυναικών: Περίπου 30 εταιρείες της λίστας Fortune Global 500 εταιρείες θα διευθύνονται από γυναίκες μέχρι το 202063. Οι γυναίκες θα έχουν πιο αποφασιστική δύναμη πάνω στη χρηματοδότηση και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων κερδίζοντας περισσότερα δικαιώματα στις εταιρίες και στο οικογενειακό περιβάλλον. Αγαθά, υπηρεσίες και διαφημίσεις θα στοχεύουν ειδικά στις γυναίκες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα περισσότερες γυναίκες να προτιμήσουν την εργασία στον επαγγελματικό χώρο αντί της οικιακής εργασίας, αυξάνοντας έτσι το συνολικό εργατικό κεφάλαιο. Μελλοντικά Outsourcing Hotspots: Το μέλλον της αγοράς outsourcing δεν θα καθορίζεται από το συνολικό κόστος εργασίας ή την παραγωγικότητα, αλλά από την εξειδίκευση σε τομείς όπως Business Analytics, ανάπτυξη εφαρμογών και λογισμικών, ανάπτυξη προϊόντων και τη δοκιμή λογισμικών. Τα περισσότερα από αυτά 63 [Π] R.M.Kanter, S.S. Litow, Informed and interconnected: A manifesto for smarter cities, Ιούνιος 2009, Harvard Business School General Management, Unit Working Paper 09-141, [http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1420236.]

141

αναδυόμενα hotspots θα βρίσκονται στην Κεντρική και Ανατολική Ασία και στη Λατινική Αμερική.64 Παγκόσμια ηλεκτροπαραγωγή: Μέχρι το 2020, σχεδόν το ήμισυ της παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας θα παράγεται σε αναδυόμενες περιοχές όπως η Κίνα και η Ινδία. Η μετατόπιση θα προκαλέσει την αύξηση των ανανεώσιμων πηγών και της πυρηνικής ενέργειας στο 36% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2020.Ακόμα το «Zero Concept» θα οδηγήσει στην ανάπτυξη τεχνολογιών και εφαρμογών με μηδενικές εκπομπές ρύπων. Μερικές από αυτές είναι αιολική ενέργεια, ηλιακά πανέλα, βίο-καύσιμα 3ης γενιάς, γεωθερμική ενέργεια, αντιδραστήρες TWR και άντληση ενέργειας από τον ωκεανό. Κορυφαίες τεχνολογίες του μέλλοντος: Οι ανερχόμενες τεχνολογίες θα είναι στους τομείς των νάνο-υλικών, τα ευέλικτα ηλεκτρονικά συστήματα, λέιζερ, έξυπνα υλικά και άλλα. Ενώ, η ρομποτική τεχνολογία θα βοηθήσει τους ανθρώπους στον τομέα της κατασκευής, τα στρατιωτικά προγράμματα και τις μεταφορές. Και ακόμα, υπάρχουν εξελίξεις στις δορυφορικές τεχνολογίες. Με το λανσάρισμα του GALILEO, και περίπου 900 νέων δορυφόρων μέχρι το 2020, νέες τεχνολογίες πλοήγησης και επικοινωνίας θα οδηγήσουν σε πολλαπλές καινοτομίες στην επικοινωνία μηχανής με μηχανή(M2M), τις Κινητές Δορυφορικές Υπηρεσίες (MSS), και την αύξηση στις ευρυζωνικές ταχύτητες. Το μέλλον των Fortune Global 500: Εταιρείες στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, ιδιαίτερα στην Ασία θα διασχίσουν μεγαλύτερη εμπορική πρόοδο το 2020. Προβλέπεται αύξηση περίπου 30% στον αριθμό των 64 [Ι]Μegatrend: Demographic dynamics, [rolandberger.com/expertise/ trend_compendium_2030/Demographic_dynamics.html]

142

Εικόνα 39:Η εκλογή του Πάππα το 2005 και το 2013. [Πηγή : Prof. Giancarlo Capitani, The City in the Digital Age, Smart City and Digital City : basic definitions and concepts,2014,Politecnico di Milano] Η εκλογή του Πάππα το 2005 και το 2013. [Πηγή : Prof. Giancarlo Capitani, Smart City and Digital City: basic definitions and concepts,2014,Politecnico di Milano]

143

ασιατικών εταιρειών στην λίστα του Global 500 σηματοδοτώντας μια στροφή της οικονομικής ανάπτυξης από την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες στις αναπτυσσόμενες περιοχές της Ινδίας και της Κίνας. 65 Ψηφιακός κόσμος: Η ψηφιακή δικτύωση, online κοινότητες και τα προσομοιωμένα περιβάλλοντα, στο σύντομο μέλλον θα διέπουν τις επιχειρήσεις, την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, την κινητικότητα και ακόμη τις προσωπικές σχέσεις. Δημογραφικό πρόβλημα: Το δημογραφικό πρόβλημα είναι ένα γνωστό θέμα, ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται, το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται και το ποσοστό των νέων μειώνεται. Κυρίως λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, η παγκόσμια μέση ηλικία θα αυξηθεί κατά 4 χρόνια στα 33,2 χρόνια το 2030. Ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες, όπου η μέση ηλικία θα φτάσει τα 43,7 χρόνια .Οι αναπτυσσόμενες χώρες θα γεράσουν κατά 4,2 χρόνια, φτάνοντας διάμεση ηλικία τα 31,4 χρόνια το 2030. Νέα οργάνωση των συστημάτων υγείας :Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται η αύξηση της ευαισθητοποίησης σε θέματα υγείας και υψηλότερη προσωπική ευθύνη, κατακόρυφη αύξηση των δαπανών υγείας και μεγαλύτερη ιδιωτικοποίηση του κόστους, αναδιοργάνωση του τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και έντονη αύξηση του «τουρισμού υγείας».

65 [Π] R.M.Kanter, S.S. Litow, Informed and interconnected: A manifesto for smarter cities, Ιούνιος 2009, Harvard Business School General Management, Unit Working Paper 09-141, [http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1420236.]

145

Η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας για «Έξυπνες Πόλεις και Κοινότητες» είναι μια πρωτοβουλία, που ανέλαβε ήδη από το 2012 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στόχο την κοινή αξιοποίηση πόρων για την ανάπτυξη και την ολοκλήρωση στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών και των τεχνολογιών της πληροφορίας και επικοινωνίας στις πόλεις. Ενώ, μέχρι σήμερα έχουν εμφανιστεί πολλές ακόμα ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες που προωθούν την έξυπνη ανάπτυξη, όπως για παράδειγμα το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 (Horizon 2020). Πλέον και το ΕΣΠΑ (Εθνικό Συμβούλιο Ποιότητας για την Ανάπτυξη), στο Τομεακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» έχει σχεδιαστεί η Δράση 10 «Πολεοδομικός και Αστικός Σχεδιασμός για την ανάπτυξη βιώσιμων και «έξυπνων Πόλεων» (Smart Cities)66. Αυτό έχει προσελκύσει μερικούς ανεπτυγμένους ελληνικούς δήμους να αναζητήσουν έξυπνες λύσεις. Το γνωστότερο ελληνικό παράδειγμα είναι ο Δήμος Τρικάλων.

6.1. Τρίκαλα – Η πρώτη Ελληνική Ψηφιακή Πόλη Τα Τρίκαλα ήταν η πρώτη ελληνική πόλη που ξεκίνησε μια πρωτοβουλία για δημιουργία Ψηφιακής Πόλης. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από τη Δημοτική Αρχή της πόλης με την ίδρυση αρχικά του γραφείου e-Trikala, το 2003, και στη συνέχεια της εταιρίας e-Trikala A.E67. 66 [Α] Ρ.Γκέκας, «Η στρατηγική των «Έξυπνων Πόλεων» και οι δήμοι –Παραδείγματα ελληνικών Smart Cities», [localit.gr/archives/86945] 67 [Ι] e-trikala.gr, [www.e-trikala.gr]- τ.ε Φεβρουάριοςς 2016

146

Εικόνα 40:Η ιστοσελίδα του Δήμου Τρικάλων [Πηγή : trikalacity.gr]

147

Πρόκειται καθαρά για μια πρωτοβουλία «από τα πάνω» (Top – down) προκειμένου να δημιουργηθεί ένας αριθμός υποδομών και υπηρεσιών ΤΠΕ που θα εξυπηρετούν τις ανάγκες της πόλης. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το 2004 ανακηρύχθηκε από τον τότε Υπουργό Οικονομίας κ. Φώλια «Πρώτη Ψηφιακή πόλη της Ελλάδας» ενώ έχει αποσπάσει διεθνή βραβεία και μεγάλη δημοσιότητα, η μεγαλύτερη δε διάκριση ήρθε από τον οργανισμό «Intelligent Community Forum», ο οποίος συμπεριέλαβε την πόλη των Τρικάλων στις 21 πιο έξυπνες πόλεις παγκοσμίως για τρία συνεχόμενα έτη 2009, 2010, 201168. Η βασική ιδέα στην αρχή ήταν να προσφέρει ο Δήμος δωρεάν πρόσβαση στο διαδίκτυο και υπηρεσίες προς τους πολίτες, σε μια εποχή που δεν υπήρχε άλλη πόλη στην Ελλάδα με τέτοια υποδομή. Τα αναμενόμενα οφέλη από την εισαγωγή των νέων ΤΠΕ σε τοπικό επίπεδο ήταν η βελτίωση του εύρους, της ταχύτητας και της ποιότητας των υπηρεσιών που οι πολίτες και οι επισκέπτες λαμβάνουν όταν αλληλεπιδρούν με το δημόσιο τομέα. Αυτό αναμενόταν να δημιουργήσει ευκαιρίες για την τοπική κοινωνία ώστε να γίνει πιο δημοκρατική και οι πολίτες να αποκτήσουν μια πιο ενεργό συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η ανάπτυξη των ΤΠΕ θα έδινε την ευκαιρία στους πολίτες να εκφράσουν τις απόψεις τους, να συμμετέχουν στις δημόσιες υποθέσεις και να συμβάλουν στην καθημερινή διαδικασία λήψης αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου. Οι εταιρείες θα είχαν την ευκαιρία να αυξήσουν τα κέρδη τους με την προσέλκυση νέων πελατών και 68 [Ι] Intelligent Community Forum – The Smart21 Communities [http:// goo.gl/WN4yI]- τ.ε Φεβρουάριοςς 2016

149

μειώνοντας κόστη, όπως αυτό των τηλεπικοινωνιών και της διαφήμισης. Οι ευκαιρίες και τα αναμενόμενα οικονομικά οφέλη από την ανάπτυξη των ΤΠΕ στους τομείς του τουρισμού και του πολιτισμού είχαν επίσης μεγάλη σημασία. Την ίδια στιγμή, οι δράσεις δημοσιότητας και η συνεργασία με τα πανεπιστήμια και τη βιομηχανία για την ανάπτυξη των εφαρμογών θα έδινε μια ώθηση στην περιοχή. Τέλος, ο Δήμος Τρικάλων θα μπορούσε να αξιοποιήσει τη συσσωρευμένη τεχνογνωσία και εμπειρία στον τομέα της χρήσης ΤΠΕ σε τοπικό επίπεδο, παρέχοντας συμβουλευτικές υπηρεσίες σε οργανισμούς που θα ενδιαφέρονταν για την ανάπτυξη παρόμοιων έργων σε άλλες πόλεις ή περιοχές. Ο Δήμος σχημάτισε ομάδα εμπειρογνωμόνων ώστε να σχεδιάσει το έργο της Ψηφιακής Πόλης, να ανακαλύψει πηγές χρηματοδότησης, να παρακολουθήσει την εφαρμογή του, και τέλος να καταγράψει την αντίδραση της τοπικής κοινωνίας. Επιπλέον, η ομάδα των εμπειρογνωμόνων εξασφάλισε τη συμμετοχή εκπρόσωπών των κοινωνικών εταίρων και διαφορετικών ομάδων πολιτών (φοιτητές, δημόσιοι υπάλληλοι, άτομα κ.λπ.) στην καταγραφή των τοπικών αναγκών και στη συμμετοχική σχεδίαση των στόχων της Ψηφιακής Πόλης. Η διαδικασία συμμετοχής είναι επαναληπτική, προκειμένου οι συμμετέχοντες να αξιολογήσουν και να βελτιώσουν τα αποτελέσματα του έργου αλλά και να τα διαδώσουν στην τοπική κοινότητα.

Κινητήριος μοχλός της Ψηφιακής Πόλης των Τρικάλων είναι η δημοτική επιχείρηση e-Trikala Α.Ε. ενώ η διαδικασία υλοποίησής της ακολούθησε τις παρακάτω

151

φάσεις: 1) σχεδιασμός, 2) υλοποίηση και επίβλεψη και 3) συντήρηση και περαιτέρω εξάπλωση. Η Δημιουργία της Ψηφιακής πόλης στα Τρίκαλα έγινε εφικτή μέσα από την ανάληψη πρωτοβουλιών και την εκτέλεση μιας σειράς έργων που δημιούργησαν υποδομές και υπηρεσίες. Η ανάπτυξη ενός εκτεταμένου ευρυζωνικού ενσύρματου και ασύρματου δικτύου αποτελεί τη ραχοκοκαλιά αυτών των πρωτοβουλιών. Η κεντρική ιδέα πίσω από την ανάπτυξη αυτού του δικτύου είναι να υποστηρίξει την εγκατάσταση και λειτουργία ενός συνόλου βασικών υπηρεσιών προς τους πολίτες με σκοπό να καλυφθούν οι διαφορετικές ανάγκες και τα ζητήματα σε τοπικό επίπεδο. Ιδιαίτερη μέριμνα δόθηκε στην εκπαίδευση των χρηστών στη χρήση των ΤΠΕ, ώστε να είναι όλοι οι πολίτες σε θέσει να καρπωθούν τα οφέλη της ψηφιακής πόλης. Η βασική ιδέα στην αρχή ήταν να προσφέρει ο Δήμος δωρεάν πρόσβαση στο διαδίκτυο και υπηρεσίες προς τους πολίτες, σε μια εποχή που δεν υπήρχε άλλη πόλη στην Ελλάδα με τέτοια υποδομή. Τα αναμενόμενα οφέλη από την εισαγωγή των νέων ΤΠΕ σε τοπικό επίπεδο ήταν η βελτίωση του εύρους, της ταχύτητας και της ποιότητας των υπηρεσιών που οι πολίτες και οι επισκέπτες λαμβάνουν όταν αλληλεπιδρούν με το δημόσιο τομέα. Αυτό αναμενόταν να δημιουργήσει ευκαιρίες για την τοπική κοινωνία ώστε να γίνει πιο δημοκρατική και οι πολίτες να αποκτήσουν μια πιο ενεργό συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η ανάπτυξη των ΤΠΕ θα έδινε την ευκαιρία στους πολίτες να εκφράσουν τις απόψεις τους, να συμμετέχουν στις δημόσιες υποθέσεις και να συμβάλουν στην καθημερινή

153

διαδικασία λήψης αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου. Οι εταιρείες θα είχαν την ευκαιρία να αυξήσουν τα κέρδη τους με την προσέλκυση νέων πελατών και μειώνοντας κόστη, όπως αυτό των τηλεπικοινωνιών και της διαφήμισης. Οι ευκαιρίες και τα αναμενόμενα οικονομικά οφέλη από την ανάπτυξη των ΤΠΕ στους τομείς του τουρισμού και του πολιτισμού είχαν επίσης μεγάλη σημασία. Την ίδια στιγμή, οι δράσεις δημοσιότητας και η συνεργασία με τα πανεπιστήμια και τη βιομηχανία για την ανάπτυξη των εφαρμογών θα έδινε μια ώθηση στην περιοχή. Τέλος, ο Δήμος Τρικάλων θα μπορούσε να αξιοποιήσει τη συσσωρευμένη τεχνογνωσία και εμπειρία στον τομέα της χρήσης ΤΠΕ σε τοπικό επίπεδο, παρέχοντας συμβουλευτικές υπηρεσίες σε οργανισμούς που θα ενδιαφέρονταν για την ανάπτυξη παρόμοιων έργων σε άλλες πόλεις ή περιοχές. Ο Δήμος σχημάτισε ομάδα εμπειρογνωμόνων ώστε να σχεδιάσει το έργο της Ψηφιακής Πόλης, να ανακαλύψει πηγές χρηματοδότησης, να παρακολουθήσει την εφαρμογή του, και τέλος να καταγράψει την αντίδραση της τοπικής κοινωνίας. Επιπλέον, η ομάδα των εμπειρογνωμόνων εξασφάλισε τη συμμετοχή εκπρόσωπών των κοινωνικών εταίρων και διαφορετικών ομάδων πολιτών (φοιτητές, δημόσιοι υπάλληλοι, άτομα κ.λπ.) στην καταγραφή των τοπικών αναγκών και στη συμμετοχική σχεδίαση των στόχων της Ψηφιακής Πόλης. Η διαδικασία συμμετοχής είναι επαναληπτική, προκειμένου οι συμμετέχοντες να αξιολογήσουν και να βελτιώσουν τα αποτελέσματα του έργου αλλά και να τα διαδώσουν στην τοπική κοινότητα.

154 154

Εικόνα 41:Το ευρυζωνικό δίκτυο οπτικών ινών [ Πηγή: e-trikala.gr/ node/18]

155

Κινητήριος μοχλός της Ψηφιακής Πόλης των Τρικάλων είναι η δημοτική επιχείρηση e-Trikala Α.Ε. ενώ η διαδικασία υλοποίησής της ακολούθησε τις παρακάτω φάσεις: 1) σχεδιασμός, 2) υλοποίηση και επίβλεψη και 3) συντήρηση και περαιτέρω εξάπλωση. Η Δημιουργία της Ψηφιακής πόλης στα Τρίκαλα έγινε εφικτή μέσα από την ανάληψη πρωτοβουλιών και την εκτέλεση μιας σειράς έργων που δημιούργησαν υποδομές και υπηρεσίες. Η ανάπτυξη ενός εκτεταμένου ευρυζωνικού ενσύρματου και ασύρματου δικτύου αποτελεί τη ραχοκοκαλιά αυτών των πρωτοβουλιών. Η κεντρική ιδέα πίσω από την ανάπτυξη αυτού του δικτύου είναι να υποστηρίξει την εγκατάσταση και λειτουργία ενός συνόλου βασικών υπηρεσιών προς τους πολίτες με σκοπό να καλυφθούν οι διαφορετικές ανάγκες και τα ζητήματα σε τοπικό επίπεδο. Ιδιαίτερη μέριμνα δόθηκε στην εκπαίδευση των χρηστών στη χρήση των ΤΠΕ, ώστε να είναι όλοι οι πολίτες σε θέσει να καρπωθούν τα οφέλη της ψηφιακής πόλης. Τα πιο σημαντικά έργα της Ψηφιακής Πόλης των Τρικάλων παρουσιάζονται παρακάτω.

Υποδομές και υπηρεσίες. Μητροπολιτικό Δίκτυο Οπτικών Ινών (ΜΑΝ) Στη δημιουργία και την περαιτέρω διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου περιβάλλοντος Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης συμβάλλει η δημιουργία του Μητροπολιτικού Δικτύου Οπτικών Ινών (ΜΑΝ) το οποίο διασυνδέει όλα τα Δημόσια κτίρια και τις Υπηρεσίες του Δήμου. Το δίκτυο έχει μήκος 35 χιλιόμετρα και συνδέει μέχρι στιγμής 40 κτίρια, συμβάλλοντας στην καλύτερη συνεργασία μεταξύ των δημόσιών και δημοτικών υπηρεσιών.

156 156

Εικόνα 42: Οι κόμβοι του ασύρματου δικτύου [Πηγή: e-trikala.gr/ wifi_gr]

157

Το συγκεκριμένο έργο έχει μακροπρόθεσμες δυνατότητες και πέραν του ότι θα συμβάλλει στη φυσική διασύνδεση μεταξύ σημείων συναθροισμένης ζήτησης του Δημοσίου τομέα σε περιφερειακή βάση, θα παρέχει επίσης δυνατότητα ανάπτυξης επάλληλων δικτύων μεταξύ ομάδων χρηστών και κίνητρα σε φορείς του ιδιωτικού τομέα να διασυνδεθούν. Δωρεάν Ασύρματο Δίκτυο Η υλοποίηση του έργου ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2005 με στόχο να παρέχει δωρεάν και ασφαλή πρόσβαση στο διαδίκτυο σε όλους τους πολίτες. Έχει δημιουργηθεί ένα συνδυαστικό δίκτυο που αποτελείται από 34 κόμβους, 5 από αυτούς τροφοδοτούνται από οπτική ίνα και 4 συνδέονται με την τεχνολογία μετάδοσης WiMax (πιλοτική λειτουργία). Το δίκτυο χρησιμοποιείται από περίπου 10.000 κατοίκους και επισκέπτες.

Σύστημα Ελεγχόμενης Στάθμευσης και η εφαρμογή mobiPARK Το Σύστημα Ελεγχόμενης Στάθμευσης69 (ΣΕΣ) εστιάζει στην αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού προβλήματος στο κέντρο της πόλης. Το ΣΕΣ επιτρέπει στον οδηγό να σταθμεύσει το όχημά του για μέγιστο χρονικό διάστημα 2 ωρών. Έτσι, αποτρέπεται η ολοήμερη κατάληψη θέσεων στάθμευσης και διευκολύνονται οι οδηγοί που θέλουν να κάνουν σύντομες επισκέψεις στο κέντρο της πόλης. Επιπλέον, ο Δήμος αξιοποιώντας τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τη στατιστική επεξεργασία των στοιχείων στάθμευσης, μπορεί να προβεί σε βελτιωτικές ρυθμίσεις στο κέντρο της πόλης. 69 [Ι] E-Τρίκαλα, [e-trikala.gr/node/38-]τ.ε.Φεβρουάριος 2016

159

Πολεοδομικό γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών (GIS) Το γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών70 διαχειρίζεται το σύνολο των χωροταξικών και πολεοδομικών πληροφοριών του Δήμου. Προσφέρει επίσης έναν αναλυτικό οδηγό της πόλης με τα σημεία ενδιαφέροντος. Τα δεδομένα διαχείρισης του Δήμου Τρικάλων είναι: • Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου • Περιοχές επεκτάσεων του σχεδίου • Πολεοδομικές ενότητες του Δήμου • Ζώνες Πολεοδομικών Μηχανισμών • Χρήσεις Γης ανά οικοδομικό τετράγωνο • Συντελεστές Δόμησης ανά οικοδομικό τετράγωνο • Αντικειμενικές αξίες ακινήτων • Σημεία ενδιαφέροντος του Δήμου Η εφαρμογή mobiPARK δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να εκμεταλλευτούν τη συσκευή του κινητού τους τηλεφώνου και να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες του ΣΕΣ επωφελούμενοι των πλεονεκτημάτων που ακολουθούν: • Η χρέωση γίνεται ανά λεπτό στάθμευσης, αντίθετα, με τη στάθμευση χωρίς κινητό η χρέωση γίνεται ανά ώρα. • Μειώνεται σημαντικά ο χρόνος που απαιτείται για να αρχίσει η χρέωση της στάθμευσης. • Δε χρειάζεται να πηγαίνει ο οδηγός στα σημεία πώλησης για να προμηθευτεί Κάρτες Στάθμευσης και να επιστρέφει στο όχημά του. • Παρέχονται επιπλέον υπηρεσίες όπως: μηνύματα ενημέρωσης και προειδοποίησης για τον εναπομείναντα χρόνο στάθμευσης, αναζήτηση ελεύθερης θέσης, πληρωμή προστίμων, αναλυτικός λογαριασμός. 70 [Ι] E-Τρίκαλα, [e-trikala.gr/node/14]-τ.ε.Φεβρουάριος 2016

161

Ολοκληρωμένο Δίκτυο Τηλεπρόνοιας Το δίκτυο τηλεπρόνοιας χρησιμοποιεί τις υποδομές τηλεματικής, που λειτουργούν στο Δήμο Τρικάλων, για την παροχή υπηρεσιών υποστήριξης στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (ηλικιωμένους, ΑΜΕΑ, άτομα με χρόνιες παθήσεις κλπ.). Το έργο ξεκίνησε πιλοτικά προσφέροντας σταθερές συσκευές βιολογικής τηλεμετρίας, οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα στον πολίτη να καταγράφει τα βιολογικά σήματά του και εν συνεχεία αυτά να μεταφέρονται στο κέντρο τηλεπρόνοιας, μέσω της τηλεφωνικής γραμμής όλο το 24ωρο. Στην επόμενη φάση δημιουργήθηκε ιστορικό των ηλικιωμένων που φιλοξενούνται στα Κ.Α.Π.Η. της πόλης και αυτών που συμπεριλαμβάνονται στο πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι». Επίσης ενσωματώθηκε στο πρόγραμμα το Γ.Ν. Τρικάλων ώστε να υπάρχει παρακολούθηση από γιατρούς και άμεση αντιμετώπιση πιθανών περιστατικών. Οι συμμετέχοντες πλέον έχουν προμηθευτεί φορητές συσκευές - δηλαδή έξυπνα κινητά τηλέφωνα τρίτης γενιάς - τα οποία σε συνδυασμό με μικρές και εύχρηστες συσκευές καταγραφής βιολογικών σημάτων (πιεσόμετρο ή καρδιογράφος) χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της υγείας τους, μέσα από σύστημα πληροφοριών που διαθέτει το κέντρο τηλεπρόνοιας71.

71 [Ι] E-Τρίκαλα, [e-trikala.gr/node/5]-τ.ε.Φεβρουάριος 2016

162

Εικόνα 43:Πινακίδα σης

ενημέρωχώρων στάθμευσης[Πηγή: e-trikala.gr/node/19]

163

e-dialogos Ο e-dialogos72 είναι ένα εγχείρημα ηλεκτρονικής δημοκρατίας που έχει ως στόχο να δώσει τη δυνατότητα στους πολίτες και τους επικεφαλείς του Δήμου να συνεργαστούν για το σχεδιασμό και την υλοποίηση της πολιτικής του Δήμου. Περιλαμβάνει 3 εργαλεία που αλληλοσυμπληρώνονται: • Τις ηλεκτρονικές δημοσκοπήσεις • Τη συλλογή ηλεκτρονικών υπογραφών • Τις ηλεκτρονικές διαβουλεύσεις

Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Ευφυών Μεταφορών. Ένα έργο, με άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα των πολιτών της πόλης των Τρικάλων, είναι το Σύστημα Ευφυών Μεταφορών. Με χρήση συστημάτων τηλεματικής και κινητής τηλεφωνίας είναι εφικτή73:

•

Η πληροφόρηση σε στάσεις των μέσων μαζικής μεταφοράς

•

Η πληροφόρηση για θέσεις πάρκινγκ

•

Η παρακολούθηση του Δημοτικού στόλου των οχημάτων

•

Η μελέτη των κυκλοφοριακών δεδομένων της πόλης

•

Η πληροφόρηση των πολιτών μέσω διαδικτύου σε συνδυασμό με τα συστήματα G.I.S.

72 [Ι] E-Διάλογος, [edialogos.gr]- τ.ε.Φεβρουάριος 2016 73

165

Υπηρεσία Παραπόνων Δημοσθeνης Ο ΔΗΜΟΣΘeΝΗΣ74 είναι ένα σύστημα εξυπηρέτησης πολιτών για την διαχείριση παραπόνων που αφορούν τον Δήμο Τρικάλων. Δέχεται τα αιτήματα των πολιτών μέσω τηλεφωνικής κλήσης χωρίς χρέωση, μέσω e-mail ή απλά μέσω επίσκεψης στα γραφεία του ΔΗΜΟΣΘeΝΗ. Μέσω συγκεκριμένης διαδικασίας, οι αιτήσεις παραπόνων προωθούνται στις αρμόδιες υπηρεσίες και εκτελούνται ανάλογα. Ξεναγός Ο «xenagos»75 είναι μία πλατφόρμα τουριστικών πληροφοριών σχετικά με την πόλη των Τρικάλων καθώς και του Νομού. Περιλαμβάνει μουσεία, ιστορικά σημεία της πόλης, εκκλησίες, μοναστήρια, αρχαιολογικά μέρη αλλά και ξενοδοχεία, εστιατόρια, εκδηλώσεις και άλλες πληροφορίες γενικού ενδιαφέροντος. Η σημαντικότερη λειτουργία του έργου αφορά στην προμήθεια φορητών συσκευών PDA σε επισκέπτες και χρήστες του έργου, συσκευές συνδεδεμένες στο Δημοτικό ασύρματο δίκτυο, μέσω των οποίων λαμβάνονται όλες οι πληροφορίες. Ο μελλοντικός στόχος περιλαμβάνει την τεχνολογία RFID, με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε φορά που ο επισκέπτης πλησιάζει ένα σημείο ενδιαφέροντος, όλες οι σχετικές πληροφορίες να εμφανίζονται αυτόματα στην οθόνη του κινητού τηλεφώνου ή αντίστοιχης φορητής συσκευής.

74 [Ι] E-Τρίκαλα, [e-trikala.gr/dimosthenis]-τ.ε.Φεβρουάριος 2016 75 [Ι] Ξεναγός – [xenagos.trikalacity.gr]- τ.ε.Φεβρουάριος 2016

166 166

Εικόνα 44:Το

λεωφορείο χωρίς οδηγό [Πηγή: trikalaview.gr/ leoforio-choris-odigo-sta-trikala-iproti-volta-foto/]

Εικόνα 45:Διαδρομή λεοφωρίου χωρίς οδηγό [Πηγή: tameteora. gr/?p=31677]

167

Η πύλη τουρισμού του Δήμου Τρικάλων περιλαμβάνει χρήσιμες πληροφορίες, προτάσεις, στοιχεία, καιρικές προγνώσεις καθώς επίσης και πληροφοριακούς χάρτες στους επισκέπτες της πόλης. Οι επιπλέον πολιτιστικές πληροφορίες, τα ιστορικά στοιχεία και οι προτάσεις για διάφορες δραστηριότητες και εκδρομές εντός και εκτός της πόλης, κεντρίζουν το ενδιαφέρον για εξερεύνηση ολόκληρου του Νομού. Η δυνατότητα on-line κρατήσεων σε ξενοδοχεία διευκολύνει ιδιαίτερα τους ενδιαφερόμενους, ενώ το επόμενο βήμα, σε ότι αφορά την εξέλιξη το έργου, είναι η προώθηση των εμπορικών καταστημάτων και η λειτουργία του e-marketplace. CityMobil2 Η πόλη των Τρικάλων είναι πρώτη από τις πέντε ευρωπαϊκές περιοχές, οι οποίες δοκίμασαν πιλοτικά, για έξι μήνες, το αυτοματοποιημένο λεωφορείο χωρίς οδηγό στο πλαίσιο του προγράμματος CityMobil2. Το minibus διαθέτει 9-11 θέσεις καθημένων, όρθιων και ΑΜΕΑ, κινείται εντελώς αυτόνομα και με χαμηλή ταχύτητα (περίπου 20 χλμ. την ώρα). Διανύει συνολική απόσταση 2,4 χλμ. με οκτώ στάσεις στο κέντρο της πόλης, όπου περιλαμβάνονται και πολλά αξιοθέατα. Η διαδρομή επιλέχθηκε με βάση συγκεκριμένες απαιτήσεις του προγράμματος για την άμεση εξυπηρέτηση μετακίνησης όχι μόνο των κατοίκων της πόλης αλλά και των ξένων επισκεπτών. To ηλεκτρικό λεωφορείο που λειτουργεί με 12 μπαταρίες που τροφοδοτούν τον ηλεκτρικό του κινητήρα και κινείται σε δικό του λεωφορειόδρομο δίπλα σε οχήματα και πεζούς χωρίς προβλήματα. Δεν κάνει θόρυβο, δεν εκπέμπει ρύπους και ακολουθεί πι-

169

στά τη διαδρομή που έχει χαρτογραφηθεί στο GPS που διαθέτει, ενώ με το λέιζερ ασφαλείας εντοπίζει οποιοδήποτε αντικείμενο ή άνθρωπο που τυχόν θα βρεθεί μπροστά του και αμέσως ακινητοποιείται. Συνολικά, τέσσερα είναι τα minibus χωρίς οδηγό που κυκλοφορούν στο κέντρο της πόλης των Τρικάλων, 6 ημέρες την εβδομάδα, 12 ώρες την ημέρα. Σε κάθε όχημα έχουν εγκατασταθεί επίσης τέσσερις κάμερες για την πλήρη κάλυψη της ορατότητας του υπευθύνου παρακολούθησής τους. Οι κάμερες είναι τοποθετημένες στο όχημα με τέτοιον τρόπο ώστε ο υπεύθυνος παρακολούθησης στο κέντρο ελέγχου να έχει πεδίο ορατότητας όμοιο με αυτό που έχει ένας οδηγός.76. Η δοκιμή του minibus εξελίχθηκε ομαλά με μόνο ένα απρόοπτο περιστατικό, μια μέρα το όχημα έχασε το σήμα από τον δορυφόρο και βγήκε λίγους πόντους έξω από την πορεία με αποτέλεσμα να ανέβει πάνω σε ένα πεζοδρόμιο και να σταματήσει. Ο αντιδήμαρχος Γ. Κωτούλας σε συνέντευξη σχετικά με το γεγονός ανέφερε πως δεν γνωρίζουν ακόμα τον λόγο που το λεωφορεία παρεκτράπηκε από την πορεία του αλλά φαίνεται το όχημα να είναι απόλυτα ασφαλές, διότι μόλις ξεφύγει από την πορεία του ή αντιληφτεί κάτι σε απόσταση 2 μέτρων από τους αισθητήρες ακινητοποιείτε τελείως όπως έχει προγραμματιστεί77.

76 [Α] Π. Σαββίδης, «Πόλεμος» στα Τρίκαλα για το... ακέφαλο λεωφορείο, Πρώτο Θέμα, Νοέμβριος 2015, [protothema.gr/greece/article/519058/ polemos-sta-trikala-gia-to-akefalo-leoforeio-/] 77 [V] Γιατί λεωφορείο χωρίς οδηγό παρέκλινε πορείας Τρίκαλα πείραμα ασφαλείας μπροστά κάμερα 27-11-2015 [ youtube.com/ watch?v=ZyjFbS6pxdY]

170

Εικόνα 46:Η πολυεπίπεδη αρχιτεκτονική της Ψηφιακής Πόλης των Τρικάλων[Πηγή: Π.Τσαρχοπουλος, Ευφυείς πόλεις, Τεχνολογίες, αρχιτεκτονικές και διακυβέρνηση του ψηφιακού χώρου]

171

Αρχιτεκτονική του συστήματος Η Ψηφιακή Πόλη των Τρικάλων ακολουθεί μια πολυεπίπεδη αρχιτεκτονική τεσσάρων επιπέδων : 1. Το επίπεδο υποδομών (Infrastructure Layer) περιλαμβάνει τις κύριες υποδομές ΤΠΕ, οι οποίες είναι απαραίτητες για τη λειτουργία της ψηφιακής πόλης. Οι υποδομές αυτές περιλαμβάνουν τα ευρυζωνικά δίκτυα (ένα μητροπολιτικό δίκτυο οπτικών ινών (MAN) και ένα ασύρματο δίκτυο Wi-Fi), τους δημόσιους διακομιστές (servers) και τα σημεία πρόσβασης (ευφυείς στάσεις λεωφορείων, info-kiosks, γραφεία εξυπηρέτησης, wireless hotspots σε δημόσια κτίρια, ένα τοπικό δίκτυο για χρήση από το κοινό που βρίσκεται στην Δημοτική Βιβλιοθήκη και κέντρα τηλε-εργαζομένων) που φιλοξενούν τις εφαρμογές και προσφέρουν ψηφιακές υπηρεσίες. 2. Το επίπεδο των υπηρεσιών (Service Layer) περιλαμβάνει τις πάσης φύσεως ψηφιακές υπηρεσίες, όπως υπηρεσίες διακυβέρνησης, ηλεκτρονικού εμπορίου, τηλεπρόνοιας, τηλεεκπαίδευσης, κλπ. 3. Το επίπεδο των πληροφοριών (Information Layer) περιλαμβάνει τις πληροφορίες που διακινούνται στην ψηφιακή πόλη. Εκτός από τις απαιτούμενες βάσεις δεδομένων για την αποθήκευση των πληροφοριών, περιλαμβάνει και τους απαραίτητους μηχανισμούς που εξασφαλίζουν την ασφάλεια και ακεραιότητα των δεδομένων σε όλα τα επίπεδα (παραγωγή, αποθήκευση, ανταλλαγή και προσπέλαση) και την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών της πληροφορίας. Επιπλέον, αντιμετωπίζει τα θέματα της διαλειτουργικότητας και της επικοινωνίας με συστήματα που ήδη λειτουργούν στην πόλη.

173

4. Το επίπεδο των τελικών χρηστών περιλαμβάνει τόσο τους χρήστες των ψηφιακών υπηρεσιών όσο και τους διαχειριστές από την πλευρά του Δήμου. Καθώς μια κρίσιμη μάζα τελικών χρηστών είναι απαραίτητη για την επιτυχία του εγχειρήματος της δημιουργίας της ψηφιακής πόλης απαιτούνται ειδικές δράσεις για την προσέλκυση χρηστών. Ο Δήμος Τρικάλων υλοποίησε ειδικά προγράμματα εκμάθησης ΤΠΕ για τους κατοίκους, όπως επίσης και δράσεις δημοσιότητας. Η παροχή δωρεάν ασύρματης πρόσβασης στο διαδίκτυο ήταν ένα επιπλέον κίνητρο για την προσέλκυση χρηστών στις υπηρεσίες της ψηφιακής πόλης.78

Προγράμματα και χρηματοδότηση. Η πρωτοβουλία χρηματοδοτήθηκε από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους αλλά δεν κατάφερε να προσελκύσει ιδιωτικές επενδύσεις όπως οι άλλες περιπτώσεις ψηφιακών πόλεων που αναφέρθηκαν παραπάνω. Έτσι μετά από 10 χρόνια το εγχείρημα μοιάζει να έχει χάσει τη δυναμική του. Σε αυτό συντέλεσαν κυρίως οι παρακάτω λόγοι: •

Η οικονομική κρίση εξαιτίας της οποίας περιορίστηκαν σε μεγάλο βαθμό οι πόροι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για έργα ΤΠΕ.

•

Η στενή σύνδεση του έργου με τη Δημοτική Αρχή με αποτέλεσμα η αλλαγή στην ηγεσία του Δήμου να δράσει ανασταλτικά.

•

Η απουσία συμπράξεων με τον ιδιωτικό τομέα, η οποία θα εξασφάλιζε επιπλέον χρηματοδότηση.

78 [Π] Π.Τσαρχοπουλος, Ευφυείς πόλεις, Τεχνολογίες, αρχιτεκτονικές και διακυβέρνηση του ψηφιακού χώρου, Διδακτορική διατριβή, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2013.

175

•

Η άνιση κατανομή υπέρ των υποδομών, με αποτέλεσμα αφενός μεν αυτές να υπολειτουργούν από την έλλειψη αντίστοιχων υπηρεσιών, αφετέρου δε να υπάρχει μεγάλο κόστος συντήρησης.

Ο Δήμος Τρικάλων συμμετέχει σε πληθώρα ευρωπαϊκών προγραμμάτων για την βελτίωση της κινητικότητας, της δημόσιας υγείας και των υποδομών ΤΠΕ. Αυτή την στιγμή ο δήμος συμμετέχει στα79: - Global Cities Dialog [globalcitiesdialogue.com/] - Digital cities [digital-cities.eu/] - CityMobil2 [artsexpo.e-trikala.gr/] - INEC [i-nec.com] - Major Cities of Europe IT user group [majorcities.eu] - PeP-NET [pep-net.eu] - ICLEI [iclei.org] - RENEWING HeALTH [renewinghealth.eu/en/] - EHTEL [ehtel.eu] - United4Health [trikalacity.gr/page/united-health] - Smartcare [trikalacity.gr/page/smartcare] - ECH Alliance [echcampus.com]

79 [Ι] Ιστοσελίδα Δήμου Τρικάλων [trikalacity.gr/node/38494] - τ.ε. Ιανουάριος 2016

176

Εικόνα 47:Στρατηγικό

σχέδιο [Πηγή: Κ.Μοχιανάκης, Ηράκλειο : έξυπνη πόλη από τον σχεδιασμό της ταυτότητας στη λήψη αποτελεσμάτων]

177

Η Ψηφιακή Πόλη των Τρικάλων αποτέλεσε ένα καλό παράδειγμα για τις άλλες ελληνικές πόλεις με αποτέλεσμα να ξεκινήσουν παρόμοιες προσπάθειες σε όλη την Ελλάδα. Με πρωτοβουλία μάλιστα του Δήμου Τρικκαίων και τη συμμετοχή 11 Δήμων, ιδρύθηκε το 2009 η εταιρία «CitiesNet - Ψηφιακές Πόλεις Κεντρικής Ελλάδας ΑΕ », με σκοπό την εκτέλεση έργων δημιουργίας Ψηφιακών Πόλεων στους συμμετέχοντες Δήμους και την παροχή σχετικών συμβουλευτικών υπηρεσιών σε άλλους Δήμους που θέλουν να ξεκινήσουν παρόμοιες πρωτοβουλίες.

6.2.

e-Ηρ@κλειο

Το 2013 ενεργοποιήθηκε μια νέα πρωτοβουλία για έξυπνη / ψηφιακή ανάπτυξη στην Ελλάδα. Ο δήμος Ηρακλείου εξέφρασε την επιθυμία σχεδιασμού μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας υπηρεσιών. Το έργο πραγματοποιήθηκε μέσα σε έναν χρόνο, το όραμα αφορούσε την βελτίωση της λειτουργικότητας των δημοτικών υπηρεσιών και την προσέλκυση του ενδιαφέροντος των πολιτών. Η πρωτοβουλία ήταν εξολοκλήρου από πάνω προς τα κάτω (top-down) και χρηματοδοτήθηκε από περιφερικά και ευρωπαϊκά προγράμματα.80 Αξίζει να σημειωθεί επίσης, ότι ο Δήμος Ηρακλείου κατάφερε να συμπεριληφθεί από τον οργανισμό Intelligent Community Forum, που εδρεύει στην Νέα Υόρκη και μελετά την επίδραση των νέων τεχνολογιών στην οικονομική και κοινωνική ζωή, στον ετήσιο κατάλογό του για τις 21 πιο «έξυπνες» πόλεις του κόσμου για το 2012, το 2013 και το 2014. Φυσικά σε αυτό συμβάλει και η ενεργή δράση του Ιδρύματος Τεχνολογίας και έρευνας, Ι.Τ.Ε. Ηρακλείου. 80 [Ι] Intelligent Community Forum [intelligentcommunity.org/index.php?sr c=gendocs&ref=Smart21&category=Events] – τ.ε. Ιανουάριος 2016

178

Εικόνα 48:Τα τέσσερα βήματα [Πηγή: Κ.Μοχιανάκης, Ηράκλειο : έξυπνη πόλη από τον σχεδιασμό της ταυτότητας στη λήψη αποτελεσμάτων]

179

Το έργο για την Ηλεκτρονική πύλη Ηρακλείου ακολούθησε τα τέσσερα βήματα που βλέπουμε στο παρακάτω διάγραμμα. Αρχικά, ο Δήμος διατύπωσε το όραμα για την έξυπνη πόλη, θέτοντας ως στρατηγικό στόχο την κάλυψη των υποχρεώσεων του δήμου προς τους πολίτες στην εποχή της τεχνολογίας Σύμφωνα με την παρουσίαση του Κ.Μοχιανάκη81, προϊσταμένου πληροφορικής και επικοινωνιών του Δήμου Ηρακλείου, ο καταστατικός χάρτης υποχρεώσεων των δημοτικών αρχών έναντι των πολιτών στην «κοινωνία της γνώσης» είναι ο εξής: Ι.Υποχρέωση για παροχή ελεύθερης πρόσβασης στο διαδίκτυο και ασφάλειας των προσωπικών δεδομένων. ΙΙ: Υποχρέωση παροχής ψηφιακών υπηρεσιών και περιεχομένου. ΙΙΙ: Υποχρέωση υιοθέτησης ανοικτών προτύπων. IV:Υποχρέωση υιοθέτησης πολιτικών πράσινων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών. V:Υποχρέωση διευκόλυνσης της, με ψηφιακό τρόπο, συμμετοχής. VI: Υποχρέωση για κατάρτιση στη χρήση νέων τεχνολογιών. Στην συνέχεια, έγινε η διαχείριση των στόχων, με ιδιαίτερη επιμέλεια στον κοινό σχεδιασμο όλων των φορέων της πόλης. Με την συνεργασία των τοπικών φορέων, των πολιτών, οργανισμών και κοινωνικών ιδρυμάτων. Το βήμα τρία αναφέρεται στην βασική υποδομή δικτύου MAN Ηρακλείου, ένα ενσύρματο δίκτυο 75 χιλιομέτρων που συνδέει 5 σχολικές μονάδες (60 σχολικά κτήρια, 18000 μαθητών) και 16 Δημόσιες υπηρεσίες, και το ασύρματο δίκτυο Ηρακλείου που αποτελείτε από 81 [Π] Κ.Μοχιανάκης, Ηράκλειο : έξυπνη πόλη από τον σχεδιασμό της ταυτότητας στη λήψη αποτελεσμάτων,[docplayer.gr/8975940-Irakleio-exypnipoli-apo-ton-shediasuo-tis-taytotitas-sti-lipsi-apotelesuaton.html]

180

Εικόνα 49:MAN Ηρακλείου και ασύρματο δίκτυο Ηρακλείου [Πηγή: heraklion.gr] Εικόνα 50:Δημοτική πύλη Ηρακλείου [heraklion.gr] Εικόνα 51:Γεωγραφικό Σύστημα πληροφοριών Δ.Ηρακλείου [Πηγή: heraklion.gr]

181

122 κόμβους, και το σύνολο των υπηρεσιών που προσφέρει ο δήμος. Η δημοτική πύλη του Ηρακλείου Κρήτης [heraklion. gr] και ειδικότερα το e-Ηρ@κλειο παρέχει στους πολίτες 163 υπηρεσίες πρώτου επιπέδου, 163 δευτέρου επιπέδου, 29 τρίτου επιπέδου, καθώς και 1 υπηρεσία τετάρτου επιπέδου (ηλεκτρονικές πληρωμές). Επιπρόσθετα, η πύλη αυτή παρέχει σε επιχειρήσεις, 27 υπηρεσίες πρώτου επιπέδου, 27 δευτέρου επιπέδου, 1 υπηρεσία τρίτου επιπέδου καθώς και 1 υπηρεσία τετάρτου επιπέδου82. Μερικές υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και συμμετοχής που προσφέρονται μέσα από τη δημοτική πύλη του Ηρακλείου Κρήτης είναι: αιτήματα & παράπονα, πληρωμές οφειλών, δανειστική βιβλιοθήκη, ευρετήριο αποφάσεων συλλογικών οργάνων, newsletters καθώς και ομάδες συζητήσεων (forum). Τα έργα που αναφέραμε χρηματοδοτήθηκαν μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος Ορίζοντας 2020. Η διαδικτυακή πύλη του Δήμου Ηρακλείου δημιουργήθηκε από την εκτέλεση τριών έργων. Το πρώτο είναι η «Ηλεκτρονική κυβέρνηση Δήμου Ηρακλείου», [Συνολικό Κόστος : 250.000 ευρώ]. Το δεύτερο είναι το «Πληροφοριακό Σύστημα Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Δήμου Ηρακλείου», [Συνολικό Κόστος : 110.500 ευρώ]. Το τρίτο «Ηλεκτρονικό Σύστημα Περιήγησης στη παλιά πόλη του Ηρακλείου» είναι το [Συνολικό Κόστος : 150.000 ευρώ]. Η χρηματοδότηση και για τα τρία τμήματα προήλθε κατά 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.) και κατά 20% από Εθνικούς πόρους.83 82 [Α] Ρ.Γκέκας, Η στρατηγική των «Έξυπνων Πόλεων» και οι δήμοι –Παραδείγματα ελληνικών Smart Cities, [localit.gr/archives/86945] 83 [Ι] Δήμος Ηρακλείου - Φορείς Χρηματοδότησης [heraklion.gr/ ourplace/foreis.html] –τ.ε. Ιανουάριος 2016

182

Εικόνα 52:Πλατφόρμα υπηρεσιών [ Πηγή: http://smartcity.thermi. gov.gr/]

183

6.3. Δήμος Θέρμης. Η προσπάθεια μετασχηματισμού της Θέρμης σε μια έξυπνη πόλη ξεκίνησε στα τέλη του 2005 όταν ό Δήμος Θέρμης ανέθεσε στην Ερευνητική Μονάδα URENIO την υλοποίηση της μελέτης με τίτλο: «ΨΗΦΙΑΚΗ ΘΕΡΜΗ: Δίκτυα και ψηφιακές εφαρμογές εξυπηρέτησης πολιτών». Η μελέτη διερεύνησε τις τρεις βασικές συνιστώσες του έργου: 1. Δίκτυο επικοινωνίας: οπτική ίνα, ενσύρματο δίκτυο, ασύρματο δίκτυο, 2. Εφαρμογές παροχής πληροφορίας και υπηρεσιών προς τους δημότες 3. Το κέντρο διαχείρισης δικτύου και υπηρεσιών. Η συνεργασία του Δήμου Θέρμης με την Ερευνητική Μονάδα URENIO συνεχίστηκε στα πλαίσια του Περιφερειακού Πόλου Καινοτομίας της Κεντρικής Μακεδονίας, ενός έργου χρηματοδοτούμενου από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ). Στα πλαίσια αυτού του έργου υλοποιήθηκε από την Ερευνητική Μονάδα URENIO και την εταιρεία EMETRIS A.E. σε συνεργασία με το Δήμο Θέρμης η «Ανοιχτή Πλατφόρμα Ψηφιακών Πόλεων». Έπειτα από την μελέτη των προβλημάτων και τον εκτενή διάλογο με τον δήμο και τους πολίτες ορίστηκε η κεντρική ιδέα για τη πιλοτική εφαρμογή στον Δήμο Θέρμης.Οι βασικές υπηρεσίες που σχεδιάστηκαν για τον δήμο Θέρμης είναι : - Ψηφιακό Εμπορικό Κέντρο: Η εφαρμογή δημιουργεί μια ψηφιακή αναπαράσταση της αγοράς της Θέρμης. Αυτή η ψηφιακή αγορά τροφοδοτείται από τους ίδιους τους επαγγελματίες και καταστηματάρχες της περιοχής. Απαιτεί επίσης την ενεργή συμμετοχή των κατοίκων, οι οποίοι έχουν στη διάθεσή τους

184

Εικόνα 53:Άξονες

επέμβασης-στόχοι [Πηγή: Π.Τσαρχοπουλος, Ευφυείς πόλεις, Τεχνολογίες, αρχιτεκτονικές και διακυβέρνηση του ψηφιακού χώρου, Διδακτορική διατριβή, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2013.]

185

τοπικές προσφορές για προϊόντα και υπηρεσίες αλλά και τη δυνατότητα να αξιολογούν και να σχολιάζουν τα διαθέσιμα προϊόντα και υπηρεσίες. - Εικονική Περιήγηση: Η παρουσίαση γίνεται με τη χρήση πανοραμάτων 360ο, φωτογραφιών και κειμένων. Οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να προσθέσουν σημεία ενδιαφέροντος, να σχολιάσουν τα καταχωρημένα και να ψηφίσουν αυτά που θεωρούν πιο αξιόλογα. - Παρουσίαση Θέσεων Στάθμευσης: Ενημερώνει για τους διαθέσιμους χώρους στάθμευσης και διευκολύνει τις μετακινήσεις μέσα στον δήμο - Μέτρηση Ποιότητας Αέρα: Η εφαρμογή επιτρέπει στους κατοίκους του Δήμου να παρακολουθούν τις περιβαλλοντικές συνθήκες στην περιοχή τους, μέσω της καταγραφής και στη συνέχεια παρουσίασης των τιμών επιλεγμένων αέριων ρύπων. Η εφαρμογή λαμβάνει δεδομένα από τους τέσσερεις σταθμούς μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης που παρουσιάστηκαν παραπάνω στην ενότητα του εξοπλισμού. Εκτός από τους ρύπους καταγράφονται θερμοκρασία και υγρασία. - Βελτιώνω την Πόλη μου: Η εφαρμογή επιτρέπει στους κατοίκους του Δήμου να αναφέρουν μέσω του διαδικτύου τοπικά προβλήματα. Οι χρήστες μπορούν επίσης να κάνουν προτάσεις για τη βελτίωση των υποδομών της γειτονιάς τους - Προτάσεις Βελτίωσης: Η εφαρμογή αυτή αφορά προτάσεις βελτίωσης και σχόλια. Στον χώρο αυτό οι πολίτες μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση των εφαρμογών έξυπνης πόλης που αναπτύσσονται στο Δήμο Θέρμης στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού έργου PEOPLE.

186 186

Εικόνα 54:Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης

Εικόνα 55:Aρχική σελίδα της πλατφόρμας ψηφιακών πόλεων Δήμου Θέρμης [Πηγή: Π.Τσαρχοπουλος, Ευφυείς πόλεις, Τεχνολογίες, αρχιτεκτονικές και διακυβέρνηση του ψηφιακού χώρου, Διδακτορική διατριβή, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2013.]

187

Αυτό το έργο είχε πέντε βασικές συνιστώσες, Δημοκρατία, Διακυβέρνηση, Επιχειρηματικότητα, Πληροφόρηση, και Τουριστική Προβολή.Η υλοποίηση της πιλοτικής εφαρμογής ακολούθησε μια διαδικασία 11 βημάτων / σταδίων. Τα βήματα αυτά είναι: 1. Περιγραφή του προς επίλυση προβλήματος και αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης 2. Εντοπισμός των συναφών λύσεων 3. Ενεργοποίηση των φορέων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή και μπορούν να συμβάλουν στην επίλυση του προβλήματος 4. Δημιουργία του σεναρίου πάνω στο οποίο θα βασιστεί η ανάπτυξη των υπηρεσιών 5. Δημιουργία ενός ανοιχτού μοντέλου συλλογής, αποθήκευσης και ανταλλαγής δεδομένων 6. Καθορισμός των προδιαγραφών / απαιτήσεων των προς ανάπτυξη εφαρμογών 7. Επιλογή και εγκατάσταση του εξοπλισμού 8. Ανάπτυξη των εφαρμογών και παροχή των ψηφιακών εφαρμογών 9. Δημιουργία ενός επιχειρηματικού μοντέλου για τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος 10. Υλοποίηση «κύκλων καινοτομίας» κατά τους οποίους οι κάτοικοι της πόλης, που είναι και χρήστες των εφαρμογών, συμμετέχουν στην διαμόρφωση τόσο της εμφάνισης όσο και της λειτουργίας των εφαρμογών 11. Διαμόρφωση ενός συστήματος μέτρησης (scoreboard) των επιπτώσεων στην πόλη και προσδιορισμός των πηγών συλλογής δεδομένων (log files, συνεντεύξεις, στατιστικές, κλπ.)

188

Εικόνα 56:Κάλυψη δικτύων κινητής τηλεφωνίας [Πηγή: opensignal. com] Εικόνα 57:Χάρτης κάλυψης ADSL και μέγιστες ταχύτητες σύνδεσης [Πηγή: goo.gl/pzQoV ]

189

6.4. Ψηφιακή Θεσσαλονίκη. Ο όρος «Ψηφιακή Θεσσαλονίκη 84» χρησιμοποιείτε για να χαρακτηρίσει τη δημιουργία ενός μεγάλου αριθμού ψηφιακών χώρων στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Τα κύρια συστατικά αυτής της νέας χωρικότητας είναι διάφοροι τύποι των ευρυζωνικών δικτύων επικοινωνίας, αισθητήρες και ενσωματωμένα συστήματα, web-based εφαρμογές, εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα, και ψηφιακές υπηρεσίες που τρέχουν μέσω αυτών των δικτύων. Η Ψηφιακή Θεσσαλονίκη δεν είναι το αποτέλεσμα μιας πρωτοβουλίας ή στρατηγικής όπως οι προηγούμενες περιπτώσεις που αναλύθηκαν. Προήλθε από την ανάπτυξη υποδομών, εφαρμογών και υπηρεσιών από διάφορους οργανισμούς, εταιρίες και ενώσεις πολιτών, μέσω μιας από τα κάτω προσέγγισης, χωρίς να υπάρχει ένα συνολικό σχέδιο για την Ψηφιακή Θεσσαλονίκη. Η Θεσσαλονίκη εχει σχεδόν συνολική ευριζωνική και ασύρματη κάλυψη. Η ευρυζωνικότητα στην πόλη παρέχεται κυρίως από τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών της χώρας μέσω συνδέσεων σταθερής και κινητής τηλεφωνίας. Επιπλέον συνδεσιμότητα προσφέρεται από την ΕΔΕΤ85 μέσω ενός δικτύου οπτικών ινών που διασυνδέει τα πανεπιστήμια, τα τεχνολογικά και ερευνητικά ινστιτούτα της πόλης σε ένα εθνικό δίκτυο ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων. Ασύρματη ευρυζωνική πρόσβαση προσφέρεται δωρεάν από πολλούς δημόσιους οργανισμούς σε διάφορές συνοικίες της πόλης. Οι τοπικές αρχές, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, η Διεθνής 84 [Π] Ν.Κομνινός, Π.Τσαρχόπουλος, “Towards Intelligent Thessaloniki: from an agglomeration of apps to smart districts”, Journal of Knowledge Economy. February 2012. Springer 85 [Ι]Greek Research & Technology Network[grnet.gr] –τ.ε.Φεβρουάριος 2016

190

Εικόνα 58:Περιβαλλοντική

επιβάρυνση λόγω της κυκλοφορίας Εικόνα 59:Σημεία ασύρματης πρόσβασης στα πλαίσια των εθελοντικών πρωτοβουλιών [Πηγή :wna.gr/wind/?page=nodes ] Εικόνα 60:Εικονική περιήγηση στη Θεσσαλονίκη[Πηγή: Π.Τσαρχοπουλος, Ευφυείς πόλεις, Τεχνολογίες, αρχιτεκτονικές και διακυβέρνηση του ψηφιακού χώρου]

191

Έκθεση, το λιμάνι, και άλλοι δημόσιοι ή ημι-δημόσιοι οργανισμοί έχουν δημιουργήσει ασύρματα δίκτυα WiFi στους χώρους τους. Επιπλέον, πρωτοβουλίες πολιτών που λειτουργούν σε κοινοτική/συνεργατική βάση προσφέρουν επίσης δωρεάν ασύρματη ευρυζωνική σύνδεση, όπως το Ασύρματο Δίκτυο Θεσσαλονίκης (Salonica Wireless Network )86 και το Ασύρματο Μητροπολιτικό Δίκτυο Θεσσαλονίκης (Τhe Wireless Metropolitan Network of Thessaloniki)87.

6.5. Άλλες Προτάσεις και Πρωτοβουλίες. Τα τελευταία χρόνια, πολλές μικρότερες πρωτοβουλίες άρχισαν να εμφανίζονται στις ελληνικές πόλεις και συνοικίες. Παρακάτω βλέπουμε μερικά επιλεγμένα παραδείγματα.

6.5.1.eAsti Δήμου Γλυφάδας Στο πλαίσιο παροχής ενός ολοκληρωμένου πακέτου digital υπηρεσιών επικοινωνίας, η Communication Effect ανέλαβε το σχεδιασμό και την υλοποίηση της εφαρμογής eAsti88 σε συνεργασία με την εταιρεία κατασκευής λογισμικού και εφαρμογών για κινητές συσκευές App Art, για λογαριασμό του Δήμου Γλυφάδας. Οι δημότες και οι κάτοικοι της Γλυφάδας μπορούν πλέον να κάνουν αναφορά ενός προβλήματος της περιοχής ή να ζητήσουν ένα πιστοποιητικό μέσα από το κινητό τους τηλέφωνο. Σκοπός της εφαρμογής είναι η 86 [Ι]Ασύρματο Δίκτυο Θεσσαλονίκης [swn.gr]–τ.ε. Φεβρουάριος 2016 87 [Ι]Ασύρματο Μητροπολιτικό Δίκτυο Θεσσαλονίκης: [twmn.net] –τ.ε. Φεβρουάριος 2016 88 [Ι]Ηλεκτρονική διεύθυνση για το κατέβασμα της εφαρμογής [https:// play.google.com/store/apps/details?id=org.appart.easti&feature=search_resu lt#?t=W251bGwsMSwxLDEsIm9yZy5hcHBhcnQuZWFzdGkiXQ.. ]

193

προσφορά πρακτικών εργαλείων άμεσης επικοινωνίας των πολιτών με τη δημοτική αρχή, εστιάζοντας στην ταχύτητα και την αποδοτικότητα των υπηρεσιών, τη μείωση του κόστους αλλά και την αύξηση της συμμετοχής στα κοινά. Με την εφαρμογή e-Asti Γλυφάδα ο πολίτης θα μπορεί να ενημερώσει τις αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου για θέματα που αφορούν το πράσινο, το φωτισμό, τη σήμανση, τους κοινόχρηστους χώρους, τα σχολικά κτίρια, τις μαρίνες και το οδικό δίκτυο σχετικά με βλάβες, λακκούβες και βανδαλισμούς. Επίσης θα μπορεί να λαμβάνει καθημερινά ενημερώσεις για πολιτιστικές εκδηλώσεις, προγράμματα και ημερίδες καθώς και να υποβάλλει αιτήσεις για την έκδοση πιστοποιητικών89.

6.5.2.Open Korinthos Πρόκειται για μία πρωτοβουλία νέων δημοτών του Δήμου Κορινθίων που υποστηρίζει ένα ανοιχτό και σύγχρονο μοντέλο λειτουργίας των τοπικών κοινωνιών, το Openkorinthos [openkorinthos.gr]. Το μοντέλο έχει τέσσερις βασικές υπηρεσίες 90 - Την καθημερινή ενημέρωση από τους πολίτες: Ειδήσεις από κάθε γωνιά του Δήμου με ανταποκριτές τους πολίτες που περιγράφουν αξιοσημείωτες καταστάσεις. Ο κόσμος δίνει το στίγμα του από οπουδήποτε με εργαλείο το κινητό ή τον υπολογιστή, με μία φωτογραφία ή ένα σχόλιο - Βάλτε τα Προβλήματα στο Χάρτη: Πρόκειται για εφαρμογή, αποκλειστικά παρεχόμενη από το 89 [Α] «e-Asti Γλυφάδα: μία καινοτόμος εφαρμογή από το Δήμο Γλυφάδας συμβατή με κινητά τηλέφωνα και ταμπλέτες», Μάιος 2013,Νότια Νέα, [notianea.gr] 90 [Ι] Ιστοσελίδα ΕΛ/ΛΑΚ [ellak.gr]

195

Openkorinthos, η οποία λειτουργεί σαν online game, με το οποίο οι χρήστες θα μπορούν να εντοπίζουν προβλήματα και λάθη της πόλης μέσα από έναν διαδραστικό χάρτη και να ανεβάζουν φωτογραφίες ή βίντεο επί τόπου. - Διαύγεια και Διαφάνεια στο Δήμο: Ενημέρωση σε ποιους γίνονται οι αναθέσεις, οι διαγωνισμοί, ποιοι είναι οι προμηθευτές, τα ποσά ανά έργο και για τα οικονομικά δεδομένα και τις κινήσεις του Δήμου μέσα και από την ανασκόπηση που θα γίνεται σε μηνιαία βάση από το Openkorinthos. - Διαμεσολάβηση με το Δήμο: Η Ομάδα Διαμεσολάβησης του Openkorinthos δέχεται αιτήματα, καταγγελίες και ερωτήματα θιγομένων δημοτών ή επιχειρήσεων και διαμεσολαβεί προκειμένου να διευθετηθούν τα σχετικά ζητήματα, λειτουργώντας ουσιαστικά ως ένας κόμβος μεταξύ δημοτών, ομάδων δημοτών, γειτονιών, επιχειρήσεων και Δήμου.

6.5.3.Πρωτοβουλίες στην Αθήνα. ΣυνΑθηνά Δήμου Αθηναίων: Ο Δήμος Αθηναίων δημιούργησε την πλατφόρμα «ΣυνΑθηνά» για να στηρίξει και να διευκολύνει τις ομάδες πολιτών που με τις δράσεις τους βελτιώνουν την ποιότητα ζωής στην Αθήνα. Με τον όρο «Ομάδες Πολιτών» εννοούμε ομάδες κατοίκων που σχετίζονται μεταξύ τους γύρω από λύσεις και δράσεις για το καλό της γειτονιάς τους ή της πόλης. Μπορεί να είναι ΜΚΟ, ΑΜΚΕ ή και άτυπες ομάδες, ακόμη και μεμονωμένες πρωτοβουλίες. Κριτήριο δημοσίευσης της καταχώρησής τους αποτελεί μοναχά η έμπρακτη εμπλοκή τους σε δραστηριότητες για το κοινό όφελος. Η πλατφόρμα του ΣυνΑθήνα φιλοξενεί ανακοινώσεις για δωρεάν γεύματα, μαθήματα μουσικής,

197

μαθήματα για παιδία και πολλά άλλα. Αυτή τη στιγμή, οι ομάδες ActionAid, Atenistas, Bloode, Δεσμός, Κεθεα και πολλές άλλες χρησιμοποιούν αυτή την πλατφόρμα. Human Grid: τo Human Grid91 είναι μία νέα, εθελοντική πρωτοβουλία, η οποία έχει στόχο να «αγκαλιάσει» όλες τις εθελοντικές πρωτοβουλίες κοινωνικού χαρακτήρα οι οποίες ενδιαφέρονται για την πόλη και τη ζωή στην πόλη. Μοιάζει με το ΣυνΑθήνα που είδαμε παραπάνω, που είχε ως στόχο να προωθήσει κοινωνικές πρωτοβουλίες και να ενημερώσει τους πολίτες που τις έχουν ανάγκη, το Human Grid όπως παρουσιάζει στην Ιστοσελίδα του TEDxAthens αλλά και στο λογότυπο του ‘find a cause, get involved’, απευθύνετε στους πολίτες που θέλουν να γίνουν εθελοντές και να βοηθήσουν την κοινωνία και θέλει να φέρει ένα μήνυμα αισιοδοξίας. City of Errors: Το City of Errors92 γεννήθηκε το 2012 στην Αθήνα υπό τη μορφή μιας multimedia πλατφόρμας για την προώθηση ενός πιο βιώσιμου τρόπου ζωής στις πόλεις [cityoferrors.com/el/]. Ο στόχος αυτής της πρωτοβουλίας είναι να ενεργοποιήσει τους πολίτες της πόλης, να τους ενημερώσει για τα προβλήματα που υπάρχουν μέσα στην πόλη και να ανοίξει έναν διάλογο μαζί τους για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο καθένας καθημερινά μέσα στον αστικό χώρο, μέσα από βίντεο, εφαρμογές (apps) και το διαδίκτυο. Η πλατφόρμα αποτελείται από μια σειρά ντοκιμαντέρ μικρού μήκους, μια σειρά από διαδικτυακές συνεντεύξεις και διαδραστικά εργαλεία όπως η εφαρμογή City of Errors App που διατίθεται δωρεάν στο App Store.Αυτή είναι μια από τις πρωτοβουλίες που δεν έχουν σχέση με τις δημοτικές αρχές. Με το City of Errors ασχολείται μια ομάδα νέων ανθρώπων, καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων, και κατά πλειοψηφία ειδικών στα ΜΜΕ και την επικοινωνία.

91 [I] Human Grid [humangrid.gr/]-τ.ε. Ιανουάριος 2016 92 [Ι] City of Errors [cityoferrors.com/el/]- τ.ε. Ιανουάριος 2016

198

Εικόνα 61:Πλατφόρμα ΣυνΑθήνα [Πηγή: synathina.gr]

Εικόνα 62:Πλατφόρμα

Human Grid [Πηγή: humangrid.gr] Εικόνα 63:Η εφαρμογή Smart Islands [Πηγή: smart-islands.eu]

199

6.5.4.Smart islands: Το «Smart Islands»93 είναι μια πλατφόρμα ένταξης που αναπτύσσονται μέσω ΤΠΕ. Προσφέρει στους χρήστες μία ποικιλία τυποποιημένων υπηρεσιών ιστού κάτω από ένα φιλικό περιβάλλον 3D.Τα ελληνικά νησιά που συμπεριλαμβάνονται σε αυτό το πρόγραμμα είναι η Ύδρα, η Σκιάθος, η Ιθάκη, η Σαντορίνη, η Τήλος, η Χάλκη, το Αγκίστρι, η Κάλαμος, το Μεγανήσι και η Κάστρος, ενώ συμμετέχουν και τρία νησιά του εξωτερικού.Οι διαδικτυακές υπηρεσίες καλύπτουν διάφορες πτυχές της καθημερινής ζωής, όπως την προστασία των πολιτών, το περιβάλλον, τις Δασικές Πυρκαγιές, προσομοιώσεις και διαχείριση, τον Τουρισμός, τις Λιανικές Επιχειρήσεις,την Παιδεία, την Εικονική Περιήγηση, την Πρόγνωση Καιρού σε πραγματικό χρόνο, Μεταφορές, Υπηρεσίες Λιμανιού κ.λπ. Η βάση προγραμματισμού της πλατφόρμας είναι διαθέσιμη στην κοινότητα των προγραμματιστών, οπότε δίνει τη δυνατότητα να αναπτύξουν πρόσθετες υπηρεσίες web και οι υπηρεσίες είναι διαθέσιμες για iPad και άλλες ταμπλέτες.Τo «Smart Islands» δεν είναι ένα σχέδιο έρευνας και ανάπτυξης, αλλά, εκμεταλλεύεται τα επιτυχημένα προγράμματα της Ευρωπαϊκής ένωσης και παρέχει πρόσθετη αξία στον τομέα των υπηρεσιών. Είναι ένα προϊόν με στόχο την πώληση υπηρεσιών με σκοπό το κέρδος. Ακόμα, πέρα από το πρόγραμμα που αναφέραμε μόλις, το 2014 είχε ξεκινήσει ένας δημόσιος διάλογος σχετικά με την τοποθέτηση 160 χιλιάδων «έξυπνων» μετρητών σε πέντε νησιά της Ελλάδος, τη Λέσβο, τη Λήμνο, τη Σαντορίνη, την Κύθνο και τη Μήλο, ένα έργο της

93 [Π] Smart Islands: Smart Apps for Mediterranean islands, EPSILON International SA [cordis.europa.eu/fp7/ict/fire/connected-smart-cities/ presentations/7-smart-islands.pdf]

201

εταιρίας ΔΕΔΔΗΕ94. Σαν δεύτερη φάση παρουσιάζετε το έργο «Έξυπνα Δίκτυα» για την πλήρη ενσωμάτωση συστημάτων «ευφυούς μέτρησης σε πέντε νησιά του Αιγαίου: τη Λέσβο, τη Λήμνο, τη Σαντορίνη, την Κύθνο και τη Μήλο. Ο στόχος των έργων ήταν η ταχύτερη ενοποίηση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, η οποία περνάει μέσα από την ενίσχυση των ενεργειακών υποδομών, και ιδιαίτερα αυτών που αφορούν απομακρυσμένες περιοχές και νησιά, και η εφαρμογή ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου για την Ελλάδα95,ωστόσο οι συζητήσεις αυτές έληξαν το 2014.

6.6. Κριτική αποτίμηση Η χώρα μας, όπως και ο υπόλοιπος πλανήτης, αντιλαμβάνεται τις αλλαγές της τεχνολογίας, της οικονομίας και της πληθυσμιακές μεταβολές. Ο τρόπος ζωής στην Ελλάδα αλλάζει ραγδαία, η άμεση επιρροή των κοινωνικών δικτύων, της γρήγορης ενημέρωσης και των παγκόσμιων τάσεων αλλάζει τις συνήθειες της καθημερινής ζωής και ιδιαίτερα των νέων. Στις μέρες μας, οι πολίτες είναι ενημερωμένοι σχετικά με τα περιβαλλοντικά προβλήματα του πλανήτη, με τα παγκόσμια πολιτικά ζητήματα και την επικαιρότητα και αρκετοί είναι και ευαισθητοποιημένοι πάνω σε αυτά τα θέματα. Στις πόλεις τις Ελλάδας υπάρχουν πολίτες που ανακυκλώνουν, οργανώνουν κοινωνικές ενέργειες, εγκαθιστούν φωτοβολταϊκά συστήματα στα σπίτια τους, χρησιμοποιούν αποκλειστικά τα ΜΜΜ ή ποδήλατα και προσπαθούν να μειώσουν το ενεργειακό τους αποτύπωμα, 94 [Α] Ποια είναι τα ενεργειακά «Έξυπνα Νησιά» της Ελλάδας, Econews, Μαίος 2014, [econews.gr/2014/05/15/exypna-nisia-114819/] 95 [Α] Διεθνές συνέδριο για «Έξυπνα Δίκτυα και Νησιά της Ευρώπης», energypress, Απρίλιος 2014 [energypress.gr/news/diethnes-synedrio-giaexypna-diktya-kai-nisia-tis-eyropis-15-165]

203

να ενισχύσουν την κοινωνική πρόνοια της πόλης τους και να συμμετέχουν στις πολιτικές υποχρεώσεις τους, κόντρα στα εμπόδια που αντιμετωπίζουν καθημερινά λόγο της αδιαφορίας των δημοτικών φορέων και του ακανόνιστου θεσμικού πλαισίου. Είνα προφανές οτι οι πολίτες βρισκονται μπροστά απο το θεσμικό πλαίσιο στα θέματα της τεχνολογικής αναάπτυξης. Στα παραδείγματα που αναφέρθηκαν στο κεφάλαιο 6, τα προβλήματα και οι δεσμεύσεις που δυσκόλεψαν την εφαρμογή ή την λειτουργία των έργων ήταν εξ ολοκλήρου θεσμικά και οικονομικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το όραμα για τα έξυπνα ενεργειακά νησιά που, μέσα σε μισό χρόνο από την δημόσια ανακοίνωση του, η ιδιωτική εταιρία που είχε αναλάβει την υλοποίηση εγκατέλειψε το έργο. Είναι η προφανής τάση προς τις ελαφριές υποδομές (soft infrastructures), δηλαδή δίκτυα ευριζωνικότητας και ασύρματης σύνδεσης, ψηφιακές πλατφόρμες και ψηφιακές εφαρμογές. Γενικότερα, οι στόχοι αυτών των ενεργειών προσανατολίζονται προς την ανάπτυξη ψηφιακών δημοτικών υπηρεσιών, επαυξημένης πραγματικότητας και ανοικτών δεδομένων. Με εξαίρεση τον Δήμο Τρικάλων -που έχει επεκτείνει τους στόχους του προς την διασύνδεση του φυσικού χώρου με τον ψηφιακό, τα δίκτυα κίνησης της πόλης, την εκπαίδευση και την υγεία- καμία πρόταση δεν έχει αποπειραθεί να θέσει κάποιον άλλο στόχο. Ένα ακόμα κοινό που βλέπουμε σε αυτές τις προτάσεις είναι ότι ακολουθούν το μοντέλο από πάνω προς τα κάτω(top-down), με εξαίρεση τις πλατφόρμες της Αθήνας, αυτό σε συνδυασμό με την έλλειψη εμπειρικής γνώσης στο αντικείμενο των έξυπνων πόλεων οδηγεί σε προβλήματα. Αρχικά, δεν γίνεται η κατάλληλη προετοιμασία. Αντί να γίνουν μια σειρά μελέτες και ανοικτές

204

Εικόνα 64: Διαδικασία Πολεοδομικού Σχεδιασμού, [Πηγή: Δ.Πολυδωρίσης, Μεθοδολογικη προσέγγιση στην ανάλυση προβλιματικής για το ελληνικό αστικό κέντρο, ειδική εφαρμογή: πολεοδομική αναβάθμηση πάτρας, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα, 1986]

205

συζητήσεις πριν τον σχεδιασμό οποιασδήποτε πρότασης, η εφαρμογή του έργου ξεκινά εμπειρικά, όπως έγινε με τις πρώτες έξυπνες και ψηφιακές πόλεις όταν δεν υπήρχε ακόμα η αντίστοιχη βιβλιογραφία. Ακόμα, οι φορείς δεν ανοίγουν την διαδικασία σχεδιασμού της έξυπνης πόλης προς τους πολίτες, δεν αναζητούν καρποφόρες συνεργασίες με τα τοπικά ιδρύματα, τις επιχειρήσεις και εξειδικευμένους μελετητές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποξενώνουν τους πολίτες από το τελικό έργο και να αφήνουν αχρησιμοποίητο το υπάρχον ανθρώπινο κεφάλαιο, τις τεχνολογικές γνώσεις που έχει η κοινότητα και τις πιθανές ιδέες που θα προέκυπταν από έναν ανοικτό διάλογο. Ένα ακόμα άτομο που λείπει τον σχεδιασμό της πόλης είναι ο αρχιτέκτονας, αυτός που ίσως να μπορούσε να βρει την ισορροπία μεταξύ της διαδικασίας που οδηγείται από τους φορείς και τις ιδέες και επιθυμίες των κατοίκων. Στο κεφάλαιο 6 αναφέρθηκε ένα σύνολο από πολλά μεμονωμένα έργα. Η αδυναμία σχηματισμού δικτύων από έξυπνα έργα οφείλεται στο γεγονός ότι τα έργα που αναφέραμε προσπερνούν το τελευταίο βήμα του σχεδιασμού τους, δηλαδή την ανατροφοδότηση. Δεν υπάρχουν μελέτες αξιολόγησης, συμπερασματικές δημοσιεύσεις, πλάνο συντήρησης των έργων ή πλάνο συνέχισης τους. Η διαδικασία που κάνει μια πόλη πιο έξυπνη είναι συνεχής και ατέρμονη όπως και οι κινήσεις μέσα σε μια πόλη, δεν υπάρχει κανένα μεμονωμένο έργο που να κάνει μια πόλη έξυπνη, μόνο στρατηγικές για συνεχείς παρεμβάσεις. Σε αυτόν τον τομέα ο δήμος Τρικάλων πάλι βγαίνει μπροστά με την συνεχή δράση του. Κρίνοντας τα έργα με βάση τα αποτελέσματα τους θα δούμε ότι υπάρχει συμαντική διαφορά ανάλογα τον φορέα υλοποίησης (bottom-up vs top-down), τα έργα

207

που αποτέλεσαν πρωτοβουλίες πολιτών ή ιδιωτικών προγραμμάτων χρησιμοποιούνται από περισσότερα άτομα και συχνότερα. Το ΣυνΑθήνα και HumanGrid για παράδειγμα απευθύνονται πιο άμεσα στον χρήση, σε μια πλατφόρμα που η μόνη δυνατότητα είναι η εισαγωγή της καρφίτσας πληροφορίας ο χρήστης έχει αυτή την δυνατότητα, δηλαδή κάθε δυνατότητα διαθέσιμη, και με αυτόν τον τρόπο απευθύνετε σε όλους τους πολίτες της πόλης του, όχι μόνο σε μια δημοτική αρχή, αυτή είναι η διαφορά σε σχέση με τους χάρτες του Ηρακλείου και της Θέρμης. Ωστόσο, η πλειοψηφία των έργων δεν κατάφερε να βελτιώσει ουσιαστικά τον τρόπο ζωής των πολιτών, εξαίρεση αποτελούν τα παραδείγματα των Τρικάλων και της Θέρμης. Τέλος, στο ερώτημα άν έχουμε έξυπνες πόλεις στην Ελλάδα, η απάντηση ειναι πως η μόνη ελληνική πόλη που θα μπορούσε να θεωρηθεί έξυπνη πόλη αυτή την στιγμή είναι τα Τρίκαλα. Σίγουρα είναι μια πόλη που έχει τις δυνατότητες να γίνει ακόμα πιο έξυπνη στο μέλλον και όπως αναφέραμε και παραπάνω έχει περιθώρια βελτίωσης σε αρκετούς τομείς ωστόσο πληρεί τον ορισμό και τα χαρακτηριστικά μιας έξυπνης πόλης. Όσον αφορά τον Δήμο Θέρμης, πρόκειται για μια πολύ καλή εφαρμογή μιας ψηφιακής πόλης, ως αποτέλεσμα των μελετών της ερευνητικής μονάδας Urenio, όμως δεν επεκτείνετε στα ζητήματα και τους στόχους μιας έξυπνης πόλης.

209

Έξυπνη είναι μια τεχνολογικά ανεπτυγμένη πόλη που εφαρμόζει καινοτόμες λύσεις, είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμη και τα συστήματα που την αποτελούν συνεργάζονται αρμονικά. Από την μελέτη αυτής της εργασίας, προκύπτουν μερικά πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Στα πρώτα δυο κεφάλαια τίθεται το θέμα της σχέσης της έξυπνης πόλης με προγενέστερες και παρεμφερείς έννοιες, πού αρχίζει η έξυπνη πόλη και πού τελειώνει η ψηφιακή, πόσο επηρέασαν οι έξυπνες κοινότητες την σημερινή ορολογία. Ένα στοιχείο που κάνει τις έξυπνες πόλεις να ακούγονται τόσο ελκυστικές είναι πως κάτω από την “ομπρέλα” της έξυπνης πόλης αναπτύχθηκαν και ενώθηκαν πολλά διαφορετικά οράματα. Τα στοιχεία που εντοπίζουμε στις έξυπνες πόλεις είναι τα αποτελέσματα παλαιότερων εφαρμογών που μετά από μελέτη και προσαρμογή στην καθημερινότητα των πόλεων έχουν ωριμάσει. Τα χωρικά συγκεντρωμένα τεχνολογικά κέντρα των teleports έχουν μετατραπεί σε τεχνολογικά hubs και έξυπνες συνοικίες, οι ψηφιακές πόλεις σχημάτισαν την ψηφιακή υποδομή των έξυπνων πόλεων, τα οράματα για την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και τις πράσινες πόλεις βρήκαν πρόσφορο έδαφος στο έξυπνο περιβάλλον και οι ιδέες για την οικονομία της γνώσης και τους τεχνολογικά ειδικευμένους πολίτες των έξυπνων κοινοτήτων ωρίμασαν στην ιδέα των έξυπνων πολιτών και της έξυπνης οικονομίας. Ένα ερώτημα που δημιουργήθηκε είναι το πως ξεχωρίζει μια έξυπνη πόλη από μια πόλη στην οποία συμ-

211

βαίνουν “έξυπνα πράγματα”. Οι βασικές διαφορές είναι τρείς, οι έξυπνες πόλεις οδηγούνται από την κορυφή -έχουν έναν ισχυρό ηγέτη, που υπερασπίζεται το έξυπνο όραμα μέσα στην πόλη-, οι έξυπνες πόλεις έχουν μια οργανωμένη κοινότητα ενδιαφερομένων μελών και φυσικά επενδύουν σε τεχνολογική υποδομή. Από τα παραδείγματα των ελληνικών πόλεων που αναφέρθηκαν στον κεφάλαιο 6 φαίνεται η τάση προς την δημιουργία ελαφριών υποδομών και ψηφιακών χώρων, χωρίς αντίστοιχες χωρικές ή θεσμικές παρεμβάσεις. Εμφανίζονται μεμονωμένες ενέργειες, χωρίς δυνατότητες σύνδεσης με μελλοντικές ή προϋπάρχουσες προτάσεις και γενικότερη έλλειψη συλλογής και ανάλυσης δεδομένων. Τέλος, φαίνεται ξεκάθαρα η σημασία του μοντέλου σχεδιασμού της έξυπνης πόλης. Οι έξυπνες πόλεις δεν σχεδιάζονται από αρχιτέκτονες, από τον δήμο ή από εταιρίες τεχνολογιών. Η προσέγγιση που κάνει μια πόλη έξυπνη είναι αυτή που επιτρέπει στους πολίτες να χρησιμοποιήσουν τα μέσα που προσφέρουν οι εταιρίες τεχνολογίας, την καθοδήγηση του δήμου και την σχεδιαστική μεθοδολογία για να σχεδιάσουν την πόλη τους.

“Cities have the capability of providing something for everybody, only because, and only when, they are created by everybody.” ― Jane Jacobs, The Death and Life of Great American Cities

213

Π Έννοια

Ορισμός

Πηγή

Big Data

Τα μεγάλα δεδομένα είναι σύνολα δεδομένων που το μέγεθος τους είναι πέρα από αυτό που τα τυπικά εργαλεία λογισμικού των βάσεων δεδομένων μπορούν να συλλάβουν, να αποθηκεύουν, να διαχωρίσουν και να αναλύσουν.

McKinsey Global Institute, Big data: The next frontier for innovation, competition, and productivity, 2011

cloud computing [υπολογιστικό νέφος]

ένα μοντέλο που καθιστά δυνατή την πανταχού παρούσα (ubiquitous), εύκολη, κατά παραγγελία πρόσβαση μέσω του διαδικτύου, σε μια κοινόχρηστη συλλογή από ρυθμιζόμενους (configurable) υπολογιστικούς πόρους (π.χ. δίκτυα, servers, χώρο αποθήκευσης δεδομένων, εφαρμογές και υπηρεσίες) που μπορούν να παρασχεθούν γρήγορα και να τεθούν σε λειτουργία με την ελάχιστη διαχειριστική προσπάθεια ή την αλληλεπίδραση από τον πάροχο της υπηρεσίας.

US National Institute of Standards and Technology (NIST). 2011. The NIST Definition of Cloud Computing.

Crowdsourcing

Ως crowdsourcing αναφέρεται η πράξη της εξωτερικής ανάθεσης καθηκόντων, που παραδοσιακά εκτελούνταν από υπάλληλο ή εργολάβο, σε μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων ή μία κοινότητα (πλήθος), μέσω ανοικτής πρόσκλησης

J.Howe , The rise of crowdsourcing. Wired Magazine, 2006, No 14.6.

Open Data

Ανοιχτά είναι τα δεδομένα που μπορούν ελεύθερα να χρησιμοποιηθούν, να επαναχρησιμοποιηθούν και να αναδιανεμηθούν από οποιονδήποτε – υπό τον όρο να γίνεται αναφορά στους δημιουργούς και να διατίθενται, με τη σειρά τους, υπό τους ίδιους όρους.

Open Data Handbook - What is Open Data[goo.gl/ xfRpK,]

Έννοια

Ορισμός

Semantic Web [Σημασιολογικός Ιστός]

Ο Σημασιολογικός Ιστός είναι μια επέκταση του σημερινού ιστού όπου η πληροφορία έχει καλά καθορισμένο νόημα, καθιστώντας τη συνεργασία μεταξύ ανθρώπων και υπολογιστών πιο αποτελεσματική

T.Berners-Lee, J.Hendler, O.Lassila, The Semantic Web, Scientific American, Μάιος 2001

Πηγή

Web 2.0

Ο όρος Web 2.0 (Ιστός 2.0), χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη νέα γενιά του Παγκόσμιου Ιστού η οποία βασίζεται στην όλο και μεγαλύτερη δυνατότητα των χρηστών του Διαδικτύου να μοιράζονται πληροφορίες και να συνεργάζονται online. Αυτή η νέα γενιά είναι μια δυναμική διαδικτυακή πλατφόρμα στην οποία μπορούν να αλληλεπιδρούν χρήστες χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις σε θέματα υπολογιστών και δικτύων.

Tim O'Reilly, What Is Web 2.0: Design Patterns and Business Models for the Next Generation of Software, 2005

Βιώσιμη Κοινότητα [Sustainable Community]

Μια βιώσιμη κοινότητα είναι εκείνη κατά την οποία η βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ανθρώπων επιτυγχάνεται σε αρμονία με τη βελτίωση και τη διατήρηση της υγείας των οικολογικών συστημάτων, και όπου η υγιής βιομηχανική βάση της οικονομίας στηρίζει την ποιότητα των ανθρώπινων και οικολογικών συστημάτων

Indigo development [www.indigodev.com/ Sustain.html]

Διαδίκτυο των Αντικειμένων [Internet of Things- ΙοΤ]

Το Διαδίκτυο των Αντικειμένων είναι το δίκτυο των φυσικών αντικειμένων που περιέχουν ενσωματωμένη τεχνολογία για να επικοινωνούν και να αισθάνονται ή να αλληλεπιδρούν με τις εσωτερικές τους καταστάσεις ή το εξωτερικό περιβάλλον.

Ερευνητική Μονάδα URENIO, Ψηφιακές και ευφυείς πόλεις: Έννοιες, παραδείγματα, βασικές τεχνολογίες,2012

215

Έννοια

Ορισμός

Πηγή

Επαυξημένη Πραγματικότητα

T.Berners-Lee, J.Hendler, O.Lassila, The Semantic Web, Scientific American, Μάιος 2001

Ευφυής Πόλη [Intelligent City]

Ευφυής πόλη ορίζεται ένα χωρικό σύστημα καινοτομίας, πολλαπλών επιπέδων, το οποίο συγκεράζει δραστηριότητας έντασης γνώσης, καθώς και ψηφιακούς χώρους για την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση, προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων της πόλης. Το χαρακτηριστικό μιας ευφυούς πόλης είναι η υψηλή απόδοση στον τομέα της καινοτομίας, διότι η καινοτομία και η επίλυση των προβλημάτων είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της ευφυΐας.

Ν.Κομνηνός ,Intelligent Cities: Innovation, knowledge systems and digital spaces, London and New York, Routledge, 2002

Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση [ egovernance]

Indigo development [www.indigodev.com/ Sustain.html] [e-Government]

Έννοια

Ορισμός

Πανταχού παρούσα Πληροφορική [Ubiquitous City]

Η πανταχού παρούσα πληροφορική είναι ένα παράδειγμα στο οποίο η επεξεργασία των πληροφοριών συνδέεται με κάθε δραστηριότητα ή αντικείμενο όπως συναντώνται. Αφορά τη σύνδεση ηλεκτρονικών συσκευών, συμπεριλαμβανομένης της ενσωμάτωσης μικροεπεξεργαστών για την κοινοποίηση πληροφοριών. Συσκευές που χρησιμοποιούν πανταχού παρούσα υπολογιστική έχουν συνεχή διαθεσιμότητα και είναι πλήρως συνδεδεμένες.

Πηγή

Τεχνολογία Πληροφορίας και Επικοινωνίας -ΤΕΠ

O όρος ΤΕΠ / TΠE αναφέρεται στις τεχνολογίες που παρέχουν πρόσβαση σε πληροφορίες μέσω των τηλεπικοινωνιών. Είναι παρόμοια με την τεχνολογία των πληροφοριών (IT), αλλά επικεντρώνεται κυρίως στις τεχνολογίες της επικοινωνίας. Αυτό περιλαμβάνει το Διαδίκτυο, ασύρματα δίκτυα, κινητά τηλέφωνα και άλλα μέσα επικοινωνίας.

www.techterms.com

Ψηφιακή Πόλη [Digital City]

Ψηφιακή πόλη είναι μια περιοχή που συνδυάζει ευρυζωνική υποδομή επικοινωνίας με ευέλικτα, προσανατολισμένα στις υπηρεσίες υπολογιστικά συστήματα. Αυτές οι νέες ψηφιακές υποδομές, επιδιώκουν να εξασφαλίσουν καλύτερες υπηρεσίες για τους πολίτες, τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις σε μια συγκεκριμένη περιοχή

Ν.Κομνηνός, Intelligent Cities and Globalization of Innovation Networks, London and New York, Routledge,2008

217

219

ΒΙΒΛΙΑ • A.Townsend, SMART CITIES: Big Data, Civic Hackers, and the Quest for A New Utopia, W. W. Norton & Company, 2013 • C.Klein, G. Kaefer, From smart homes to smart cities: Opportunities and challenges from an industrial perspective, In Proceedings of the 8thInternational Conference, NEW2AN and 1st Russian Conference on Smart Spaces, ruSMART, 2008, St. Petersburg • C.L. Stimmel, Building Smart Cities: Analytics, ICT, and Design Thinking, ,2015, Auerbach Publications • G.J.Hanneman, Teleports: An Overview. In Teleports and the Intelligent City, ed. A.D. Lipman, A.D. Sugarman and R.F. Cushman, Homewood, 1986, Dow jones-Irwin • Industry Canada, Smart Communities: Program Guide, Ottawa,1999 Government of Canada. [Πηγή : http://zavbookur. xyz/hapu417326.pdf] • International Center for Communications,Smart Communities Guidebook, San Diego,1997, San Diego University. • J.Gehl, Cities for People, Λονδίνο 2010, Island Press • J.Martin, Wired Society,1978, Prentice-Hall Inc, Νιου Τζέρσεϊ, ΗΠΑ • N.Κομνηνός, Τεχνοπόλεις και στρατηγικές ανάπτυξης στην Ευρώπη, Αθήνα, 2005,Gutenberg • OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development), Technology and the Economy: The Key Relationships, Paris,1992. • S.Cosgrove, The United Nations framework convention on climate change, 15th • T.Dassen , M.Hajer, Smart about Cities: Visualising the Challenge for 21st Century Urbanism, 2015, nai010 publishers

221

• W.Dutton, J.Blumler, K.Kraemer, Wired Cities: Shaping the Future of Communications, Μάιος 1987, Νέα Υόρκη, Washington Program Annenberg School of Communication technology • Π.Λέφας, W.Siebel, J.Binde, Αύριο οι πόλεις, Αθήνα, 2003,Εκδόσεις Πλέθρον

ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ •

C.Harrison ,I.A.Donnelly, A theory of smart cities, IBM Corporation, NY , 2011 [Πηγή : http://journals.isss.org/index. php/proceedings55th/article/view/1703 ]

•

C.Klein, G. Kaefer, From smart homes to smart cities: Opportunities and challenges from an industrial perspective, In Proceedings of the 8th International Conference, NEW2AN and 1st Russian Conference on Smart Spaces, ruSMART ,2008 ,St. Petersburg [Πηγή : springerlink.com/content/ d053p7u7g42u573p/]

•

Center on Governance, Smart Capital Evaluation Guidelines Report: Performance Measurement and Assessment of Smart Capital , 2003, Ottawa, University of Ottawa. [Πηγή: christopherwilson.ca/papers/Guidelines_report_Feb2003.pdf]

•

Centre of Regional Science at the Vienna University of Technology, Smart cities: Ranking of European medium-sized cities, Οκτώβριος 2007 [Πηγή: smart-cities.eu]

•

D.Toppeta, The Smart City Vision: How Innovation and ICT Can Build Smart, “Livable”, Sustainable Cities , 2010 , The Innovation Knowledge Foundation , [Πηγή : thinkinnovation. org/file/research/23/en/Toppeta_Report_005_2010.pdf]

•

D.Washburn, , U.Sindhu, S.Balaouras, R.A.Dines, N.M.Hayes, L.E.Nelson, Helping CIOs Understand «Smart City» Initiatives: Defining the Smart City, Its Drivers, and the Role of the CIO , Cambridge, 2010 , MA: Forrester Research, Inc. [Πηγή : public. dhe.ibm.com/partnerworld/pub/smb/smarterplanet/forr_help_ cios_und_smart_city_initiatives.pdf]

223

•

Federal Energy Regulatory Commission, Assessment of Demand Response and Advanced Metering, Δεκέμβριος 2008, [Πηγή: ferc.gov/legal/staff-reports/12-08-demand-response. pdf]

•

G.Nanni, Cyber-security, data protection and cyberresilience in Smart Sustainable Cities, ITU Forum on Smart and Sustainable Cities, Μαίος 2015, [Πηγή : itu.int/en/ITU-D/ Regional-Presence/ArabStates/Documents/events/2015/SSC/ S4-GiampieroNanni.pdf]

•

H.Tamai, Fujitsu’s Approach to Smart Cities, Fujitsu scientific & technical journal, Vol.50, No.2, Smart Cities and Energy Management, Απρίλιος 2014 [Πηγή: fujitsu.com/global/about/ resources/publications/fstj/archives/vol50-2.html ] -τ.ε Φεβρουάριος 2015

•

International Center for Communications, Smart Communities Guidebook. San Diego,1997, International Center for Communications at San Diego University.

•

ITU Internet Reports 2005: The Internet of Things, ITU Strategy and Policy Unit, 2005

•

ITU-T Focus Group on Smart Sustainable Cities, Smart water management in cities, Οκτώβριος 2014, [Πηγή: itu.int/en/ Pages/default.aspx]

•

K.Su, J. Li, H. Fu, Smart city and the applications, IEEE International Conference on Electronics, Communications and Control (ICECC), 2011 , pp. 1028–1031, [Πηγή : ieeexplore.ieee. org/Xplore/home.jsp ].

•

P.Rios, Creating “the smart city”, 2008, [Πηγή: archive. udmercy.edu/bitstream/handle/10429/393/2008_rios_smart. pdf?sequence=1]

•

R. E. Hall, The vision of a smart city. In Proceedings of the 2nd International Life Extension Technology Workshop, Paris, September 2000, [Πηγή: osti.gov/bridge/servlets/ purl/773961oyxp82/webviewable/773961.pdf ].

225

•

R.Giffinger, C.Fertner, H.Kramar, R. Kalasek, N.Pichler-Milanović, E. Meijers , Smart Cities: Ranking of European Medium-Sized Cities, Vienna, 2007, Centre of Regional Science (SRF),Vienna University of Technology, [Πηγή: smartcities.eu/download/ smart_cities_final_report.pdf ].

•

R.M.Kanter, S.S. Litow, Informed and interconnected: A manifesto for smarter cities, Ιούνιος 2009, Harvard Business School General Management, Unit Working Paper 09-141,

•

R.Y.Clarke, Smart Cities and the Internet of Everything: The Foundation for Delivering Next-Generation Citizen Services, IDC Government Insights(& Cisco),Οκτώβριος 2013, [Πηγή:cisco.com/c/dam/en_us/solutions/industries/docs/scc/ ioe_citizen_svcs_white_paper_idc_2013.pdf ]

•

T.J.Barnes, Big Data, Little History, Dialogues in Human Geography vol 3, Νο3, Sage journals, σελ 297–302, 2013 [Πηγή : blogs.ubc.ca/trevorbarnes/files/2015/09/Dialogues-in-HumanGeography-2013-Barnes-297-302.pdf ]

•

T.Pardo, N.Taewoo, Conceptualizing smart city with dimensions of technology.

•

T.Shelton, M.Zook, A.Wiig, The ‘actually existing smart city’, Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 2014, Volume 8, issue 1,σελ 13-25, [Πηγή : oxfordindex.oup.com/ view/10.1093/cjres/rsu026]

•

UnHabitat III, Smart Cities, Issue paper, Νέα Υόρκη, Μάιος 2015 [Πηγή : unhabitat.org/wp-content/uploads/2015/04/Habitat-IIIIssue-Paper-21_Smart-Cities.pdf]

•

Α.Coccia, Smart and Digital City: A Systematic Literature Review, Department of Economics, University of Genoa, 2014, Genoa, Italy

•

Ερευνητική Μονάδα URENIO, Ψηφιακές και ευφυείς πόλεις:Έννοιες, παραδείγματα, βασικές τεχνολογίες,2012,[ Πηγή: urenio.org/el/wp-content/uploads/2008/10/Digital__ Intelligent_Cities_Concepts_Examples_and_Core_Technologies. pdf ]

227

•

Λ. Ανθόπουλος, Π.Φιτσιλής , From Digital to Ubiquitous Cities: Defining a Common Architecture for Urban Development, Λάρισα, ΤΕΙ Λάρισας [Πηγή: ¬¬¬dde.teilar.gr/publications/175/ PID1337043.pdf]

•

Ν.Κομνηνός, The Architecture of Intelligent Cities, Intelligent Environments, 2006,Institution of Engineering and Technology. [Πηγή : urenio.org/wp-content/uploads/2008/11/2006-TheArchitecture-of-Intel-Cities-IE06.pdf]

•

Π.Τσαρχοπουλος, Ευφυείς πόλεις, Τεχνολογίες, αρχιτεκτονικές και διακυβέρνηση του ψηφιακού χώρου, Διδακτορική διατριβή, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2013.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ •

C. Henggeler Antunes, The role of demand-responsive energy management systems for smart cities, Dept. of Electrical Eng. and Computers, University of Coimbra, Σεπτέμβριος 2011, [Πηγή: cost.eu/download/Henggeler_Antunes ]

•

Cisco Smart+Connected City Operations Center, [cisco.com/c/ dam/en_us/solutions/industries/docs/scc/scc-city-operationscenter-aag.pdf]

•

Esri, Improving Citizen Engagement, 2012 [Πηγή: esri.com/ library/brochures/pdfs/gov20-citizen-engagement.pdf]

•

Prof. Giancarlo Capitani, The City in the Digital Age - Smart City and Digital City : basic definitions and concepts, Οκτώβριος 2014, Digital Cities and Urban Planning, Politecnico di Milano ]

•

R.M.Kanter, S.S. Litow, Informed and interconnected: A manifesto for smarter cities, Ιούνιος 2009, Harvard Business School General Management, Unit Working Paper 09-141,

•

R.M.Kanter, S.S. Litow, Informed and interconnected: A manifesto for smarter cities, Ιούνιος 2009, Harvard Business School General Management, Unit Working Paper 09-141,

•

Smart Islands: Smart Apps for Mediterranean islands, EPSILON International SA [cordis.europa.eu/fp7/ict/fire/connected-

229

smart-cities/presentations/7-smart-islands.pdf] •

Ερευνητική Μονάδα URENIO, Ψηφιακές και ευφυείς πόλεις: Έννοιες, παραδείγματα, βασικές τεχνολογίες, [Πηγή : www.urenio.org/el/wp-content/uploads/2008/10/Digital__ Intelligent_Cities_Concepts_Examples_and_Core_Technologies. pdf]-τ.ε. Φεβρουάριος 2016

•

Ι. Μπούρας, Ευρυζωνικές Τεχνολογίες, Τμήμα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής, Πανεπιστήμιο Πατρών, [Πηγή: ru6.cti.gr/ bouras/lessons.php?id=5 ]-τ.ε. Νοέμβριος 2015

•

Κ.Μοχιανάκης, Ηράκλειο: έξυπνη πόλη από τον σχεδιασμό της ταυτότητας στη λήψη αποτελεσμάτων,[docplayer. gr/8975940-Irakleio-exypni-poli-apo-ton-shediasuo-tistaytotitas-sti-lipsi-apotelesuaton.html]

•

Ν.Κομνινός, Π.Τσαρχόπουλος, Towards Intelligent Thessaloniki: from an agglomeration of apps to smart districts, Journal of Knowledge Economy. February 2012. Springer

ΑΡΘΡΑ •

A.Caragliu, C.Del Bo, P.Nijkamp, Smart cities in Europe. Journal of Urban Technology , 3ο Συνέδριο της Κεντρικής Ευρώπης στην Περιφερειακή Επιστήμη - CERS, 2009,Τεύχος 18, Έκδοση 2, σελ. 65–82, Διαδικτυακή δημοσίευση 2011.

•

B. Cohen,The 3 Generations Of Smart Cities, Αυγουστος 2015, [Πηγή : fastcoexist.com/3047795/the-3-generations-of-smartcities ], τε.- Δεκέμβριος 2015

•

B. Quintal, Smart Moves for Cities: The Urban Mobility Revolution Will Start With These 3 Projects, [archdaily. com/777791/smart-moves-for-cities-the-urban-mobilityrevolution-will-start-with-these-3-projects?utm_campaign=true Anthem:+Trending+Content&utm_content=56582d2a04d3017 5293e9fc4&utm_medium=trueAnthem&utm_source=facebook]

•

C.Harrison, I.A.Donnelly, A theory of smart cities, IBM Corporation, NY, 2011 [Πηγή : journals.isss.org/index.php/ proceedings55th/article/view/1703 ]

231

•

D.Cassella, What is Augmented Reality (AR), Digital Trends,

•

D.N. Griffiths, City Cynic: ‘Against The Smart City’ By

Νοέμβριος 2009 [Πηγή: goo.gl/rfPJj ] Adam Greenfield, Δεκέμβριος 2013, [forbes.com/sites/ danielnyegriffiths/2013/12/02/city-cynic-against-the-smart-cityby-adam-greenfield-review/] •

e-Asti Γλυφάδα: μία καινοτόμος εφαρμογή από το Δήμο Γλυφάδας συμβατή με κινητά τηλέφωνα και ταμπλέτες, Μάιος 2013,Νότια Νέα, [notianea.gr]

•

G.S.Yovanof, G.N.Hazapi, An architectural framework and enabling wireless technologies for digital cities & intelligent urban environments, Wireless Personal Communications, Μάιος 2009, Τόμος 49, Τεύχος 3ο, σελ 445-463, [springerlink.com/ content/g1v63025217mt8x0/]

•

I.Marsa-Maestre, M.A.Lopez-Carmona, J.R.Velasco, A.Navarro, Mobile agents for service personalization in smart environments, Journal of Networks, 2008, Τεύχος 3ο Ν.5

•

M.Kutami, H.Ioka, M.Takeno, New Approach for Environmental Future City Created by ICT: Sustainable City Network, Fujitsu scientific & technical journal, Vol.50, No.2, Smart Cities and Energy Management, Απρίλιος 2014, [Πηγή: fujitsu.com/global/ about/resources/publications/fstj/archives/vol50-2.html ]

•

M.Webb, Why smart cities will help save the world, The Guardian, Νοέμβριος 2010, [theguardian.com/sustainablebusiness/blog/smart-cities-energy-consumption]

•

M2M: The Internet of 50 Billion Devices, WinWin Magazine, January 2010.

•

N.Κομνηνός, Έξυπνες Πόλεις: Συστήματα Καινοτομίας και Τεχνολογίες Πληροφορίας στην Ανάπτυξη των Πόλεων, Περιοδικό Αρχιτέκτονες, 2006,Τεύχος 60, σελ. 72-75.

•

R.Robinson, 12 simple technologies for cities that are Smart, open and fair, [ theurbantechnologist.com/2014/07/01/12simple-technologies-for-cities-that-are-smart-open-and-fair/]

233

•

R.Robinson, 7 steps to a Smart City, [theurbantechnologist. com/seven-steps-to-a-smarter-city/]

•

R.Robinson, The new architecture of Smart Cities, [theurbantechnologist.com/2012/09/26/the-new-architectureof-smart-cities/]

•

Διεθνές συνέδριο για «Έξυπνα Δίκτυα και Νησιά της Ευρώπης», energypress, Απρίλιος 2014 [energypress.gr/ news/diethnes-synedrio-gia-exypna-diktya-kai-nisia-tiseyropis-15-165]

•

Μ. Leinmiller, Μ. O’Mara, Smart Water: A Key Building Block of the Smart City of the Future,Water World, Vol29, No12, [Πηγή: waterworld.com/articles/print/volume-29/issue-12/waterutility-management/smart-water-a-key-building-block-of-thesmart-city-of-the-future.html]

•

Μ.Α.Moser, What is smart about the smart communities movement?, Μάρτιος 2001, EJournal, Τευχος 10, Ν.11(1), [http://www.ucalgary.ca/ejournal/archive/v10-11/v1011n1Moser-print.html.]

•

Π. Σαββίδης, «Πόλεμος» στα Τρίκαλα για το... ακέφαλο λεωφορείο, Πρώτο Θέμα, Νοέμβριος 2015, [protothema. gr/greece/article/519058/polemos-sta-trikala-gia-to-akefaloleoforeio-/]

•

Ποια είναι τα ενεργειακά «Έξυπνα Νησιά» της Ελλάδας, Econews, Μαίος 2014, [econews.gr/2014/05/15/exypnanisia-114819/]

•

Ρ.Γκέκας, Η στρατηγική των «Έξυπνων Πόλεων» και οι δήμοι –Παραδείγματα ελληνικών Smart Cities, [localit.gr/ archives/86945]

ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ •

Business dictionary [businessdictionary.com/definition/smart-

•

Citizinvestor [citizinvestor.com/]-τ.ε. Φεβρουάριος 2016

•

City of Errors [cityoferrors.com/el/]- τ.ε. Ιανουάριος 2016

city.html] -τ.ε. Νοέμβριος 2015

235

•

Equanima, Smart cities: a brief introduction [equanima.org/ el-huerto-tecnologico/smart-cities-brief-introduction]- τ.ε. Ιανουάριος 2015

•

e-trikala.gr, [www.e-trikala.gr]- τ.ε Φεβρουάριοςς 2016

•

European Smart cities [smart-cities.eu/why-smart-cities.html] -

•

E-Διάλογος, [edialogos.gr]- τ.ε.Φεβρουάριος 2016

τ.ε. Ιανουάριος 2015 •

E-Τρίκαλα, [e-trikala.gr/dimosthenis]-τ.ε.Φεβρουάριος 2016

•

E-Τρίκαλα, [e-trikala.gr/node/14]-τ.ε.Φεβρουάριος 2016

•

E-Τρίκαλα, [e-trikala.gr/node/38-]τ.ε.Φεβρουάριος 2016

•

E-Τρίκαλα, [e-trikala.gr/node/5]-τ.ε.Φεβρουάριος 2016

•

Frank Diana’s Blog [frankdiana.wordpress.com/2014/10/16/thesmart-city/]

•

Greek Research & Technology Network[grnet.gr] –τ.ε.Φεβρουάριος 2016

•

Human Grid [humangrid.gr/]-τ.ε. Ιανουάριος 2016

•

IBM - Business analytics: [goo.gl/bnv0m]-τ.ε. Φεβρουάριος 2016

•

IBM Intelligent Operations Center,[goo.gl/hskEP] -τ.ε. Φεβρουάριος 2016

•

Intelligent Community Forum – The Smart21 Communities [http://goo.gl/WN4yI]- τ.ε Φεβρουάριοςς 2016

•

Intelligent Community Forum [intelligentcommunity.org/index. php?src=gendocs&ref=Smart21&category=Events] – τ.ε. Ιανουάριος 2016

•

Living PlanIT - The PlanIT Operating System, [living-planit.com/]-

•

Natural Resources Defense Council. What are smarter cities?

•

Northstream [northstream.se/white-paper/archive] – τ.ε. 2010

•

SELEX ES, [us.selex-es.com/-/boma-2014] -τ.ε. Φεβρουάριος

τ.ε. Φεβρουάριος 2016 [smartercities.nrdc.org/about.] – τ.ε. Νοέμβριος 2015

2016 •

Smart Cities Council [smartcitiescouncil.com/smart-citiesinformation-center/definitions-and-overviews]

237

•

SMART CITIES MISSION, Ministry of Urban Development,

•

Urbiotica [urbiotica.com/en/] -τ.ε. Φεβρουάριος 2016

Government of India [smartcities.gov.in] -τ.ε. Νοέμβριος 2015 •

Ασύρματο Δίκτυο Θεσσαλονίκης [swn.gr]–τ.ε. Φεβρουάριος 2016

•

Ασύρματο Μητροπολιτικό Δίκτυο Θεσσαλονίκης: [twmn.net] –τ.ε. Φεβρουάριος 2016

•

Γραφείο ηλεκτρικής παράδοσης και ενεργειακής αξιοπιστίας-OEDER [energy.gov/oe/services/technology-development/ smart-grid]-τ.ε. Φεβρουάριος 2016

•

Δήμος Ηρακλείου - Φορείς Χρηματοδότησης [heraklion.gr/ ourplace/foreis.html] –τ.ε. Ιανουάριος 2016

•

Ηλεκτρονική διεύθυνση για το κατέβασμα της εφαρμογής [play.google.com/store/apps/details?id=org.appart. easti&feature=search_result#?t=W251bGwsMSwxLDEsIm9yZy5 hcHBhcnQuZWFzdGkiXQ.. ]

•

ΙΕΤ( Institution of Engineering and technology) [theiet.org/ policy/key-topics/smart-grid/]

•

Ιστοσελίδα Δήμου Τρικάλων [trikalacity.gr/node/38494] - τ.ε. Ιανουάριος 2016

•

Ιστοσελίδα ΕΛ/ΛΑΚ [ellak.gr]

•

Ιστοσελίδα της IBM -Smarter thinking for a smarter planet,[ibm. com/smarterplanet/us/en/overview/ideas/].τ.ε - Φεβρουάριος 2016

•

Ιστοσελίδα του smart urbanism [smarturbanism.org. uk/#project]- τ.ε. Φεβρουάριος 2016

•

Μegatrend: Demographic dynamics, [rolandberger.com/ expertise/trend_compendium_2030/Demographic_dynamics. html]

•

Ξεναγός – [xenagos.trikalacity.gr]- τ.ε.Φεβρουάριος 2016

VIDEO •

Γιατί λεωφορείο χωρίς οδηγό παρέκλινε πορείας Τρίκαλα πείραμα ασφαλείας μπροστά κάμερα 27-11-2015, [youtube.com/ watch?v=ZyjFbS6pxdY]

•

Smart cities for 11 billion people: Mitchell Joachim at

•

Cisco Connected Transportation and Smart Cities, 2014,

•

CfA Summit 2012 | Anthony Townsend | Day 1,2012 , [youtube.

•

future knowledge ecosystems: the next 20 years of technology-

TEDxBerlin, 2013, [youtube.com/watch?v=eWpgidvBqHw] [youtube.com/watch?v=x6WfZlETbx4] com/watch?v=h3PMaScAVqE] led economic development,2015, [vimeo.com/117055770]