‘นวนิ ย ายทริ ล เลอร์ ที่ ส มจริ ง ...เขี ย นโดยนั ก เขี ย นหนุ่ ม มาก พรสวรรค’ - Guardian ‘อลั ง การ...ไม่ มี สิ่ ง ใดจะโดดเด่ น ไปกว่ า นี้ . ..เรื่ อ งราวที่ เ ป็ น เหมื อ น โศกนาฏกรรมกรีกและทริลเลอร์สุดเจ๋ง’ - มาริโอ วาร์กาส โลซา, เจ้าของรางวัลโนเบลสาขาวรรณกรรม‘บิเนต์ได้สร้างมิติใหม่ของนวนิยายที่นำ�เสนอในรูปแบบสารคดี ด้วย การถักทอความกระตือรือร้นเกี่ยวกับรูปแบบการเล่าเรื่อง...ทว่าเรื่อง เล่าของเขากระตุ้นความสนใจได้ไม่น้อยเลย และไคล์แม็กซ์ของเรื่องก็ ยากที่จะลืมได้’ - เดวิด ลอดจ์ ‘ตอนที่ผมอ่านผลงานชั้นยอดของโลรองต์ บิเนต์ จนถึงหน้าสุดท้าย ผมหลับตาและหวนคิดถึงประวัติศาสตร์ และผมยังคิดถึงเรื่องเหล่า นั้นอยู่แม้ในขณะนี้’ - แกรี่ ชเติร์นการ์ต ‘หนังสือที่มีความทะเยอทะยานอย่างน่าประหลาดใจและนับว่าเป็น ชัยชนะของการแปล’ - โคลัม แม็คคานน์ ‘งานเขียนสุดระทึกทีม่ คี วามแหวกแนวอย่างแท้จริง’ - โคลด ลองซ์มนั น์, ผูก้ �ำ กับภาพยนตร์สารคดีเรือ่ ง Shoah ว่าด้วยการ ฆ่าล้างเผ่าพันธ์ ‘เป็นเลิศ’ - Sunday Times
‘ระทึกขวัญ’ - Observer ‘ HHhH พัดพาผมไป สไตล์ของบิเนต์ รวมทุกอย่างเข้าด้วยกัน ความ ซือ่ ตรงในการบรรยายอย่างเป็นกลาง บวกรวมกับความกระตือรือร้น ของนักเขียนนิยายและสัญชาตญาณของการเล่าเรื่อง...นี่คือหนึ่งใน นวนิยายอิงประวัตศิ าสตร์ทด่ี ที ส่ี ดุ ทีผ่ มเคยอ่าน’ - เบร็ท อีสตัน เอลลิส ‘นวนิยายเล่มแรกทีไ่ ม่ธรรมดา...ชัยชนะในเชิงวรรณกรรม มีหนังสือที่ อ่านสนุกจนวางไม่ลงเพียงไม่กเ่ี ล่ม ทีจ่ ะเฉียบคมและแปลกใหม่เหมือน นวนิยายเล่มนี’้ - The Times ‘สุดระทึก’ - Exciting ‘นวนิยายทริลเลอร์ทน่ี า่ สนใจและเป็นข้อพิสจู น์การทำ�งานเยีย่ งวีรบุรษุ ของบรรดาพลพรรคใต้ดนิ ชาวเชโกสโลวาเกีย ภารกิจของพวกเขาก่อตัว ใหม่ในเส้นทางสายประวัตศิ าสตร์ บิเนต์ได้สร้างเส้นทางของนวนิยายอิง ประวัตศิ าสตร์ขน้ึ มาใหม เขามีความ่สดใส...อนาคตอันสดใส’ - Sunday Telegraph ‘ประหลาดใจอย่างท่วมท้น...ทัง้ เร่งร้อน...ใหม่...น่าหวาดหวัน่ ...งดงาม... และเป็นนวนิยายทีด่ ที ส่ี ดุ ทีผ่ มไม่ได้เจอมานานแล้ว’ - Dazed & Confused -
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช HHhH โลรองต์ บิเนต์ เขียน นพดล เวชสวัสดิ์ แปล Copyright for HHhH © 2010 by Laurent Binet Copyright Arranged with 1° Les Editions GRASSET & FASQUELLE 61, rue des Saints Pères, 75006 Paris, France First published in Thailand: 2016 by Legend Books Publishing Co.,Ltd Thai Translation Copyright © 2016 by Noppadon Wechsawat
พิมพ์ครั้งที่หนึ่ง มีนาคม 2559 ราคา 340 บาท หมวด วรรณกรรมแปล ข้อมูลทางบรรณานุกรมของสำ�นักหอสมุดแห่งชาติ National Library of Thailand Cataloging in Publication Data บิเนต์, โลรองต์ ปฏิบัติการเดือด เชือดไฮดริช = HHhH -- ขอนแก่น : เลเจ้นด์ บุ๊คส์, 2559 368 หน้า. 1. นวนิยายอังกฤษ. I. นพดล เวชสวัสดิ์, ผู้เแปล. II. ชื่อเรื่อง. 823. ISBN 978-616-92052-6-5 บรรณาธิการบริหาร: เทพพิคฑูนญ์ เลิศฤทธิ์ธนะกุล, วิมล เลิศฤทธิ์ธนะกุล, บุญ หลวงจันทร์ บรรณาธิการและที่ปรึกษากฏหมาย: ศุภฤกษ์ เทิงสูงเนิน บรรณาธิการฝ่ายผลิต: ศิริธาดา กองภา จัดรูปเล่ม: ศุภรักษ์ ปฐมกสิวัฒนา พิสูจน์อักษร: ศุภรักษ์ ปฐมกสิวัฒนา, ฤกษ์ ศุภศิริ ออกแบบปก: N.Paksanavin | Atelier EN จัดพิมพ์โดย บริษัท สำ�นักพิมพ์ เลเจ้นด์ บุ๊คส์ จำ�กัด สำ�นักงาน: 103 หมู่ 3 ตำ�บลนาหว้า อำ�เภอภูเวียง จังหวัดขอนแก่น 40150 สถานที่ติดต่อ: 3/29 คอนโด เดอะคิทท์ พลัส ซอยนวมินทร์ 163 แขวงนวลจันทร์ เขตบึงกุ่ม กรุงเทพฯ 10230 โทรศัพท์ 08 - 1051 - 9137, 09 - 0595 - 3027 Email : legendbooks.publishing@gmail.com Facebook : www.facebook.com/legendbookspublishing พิมพ์ที่ ห้างหุ้นส่วนจำ�กัด เรือนแก้วการพิมพ์ 947 ถนนอรุณอมรินทร์ แขวงศิริราช แขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ 10700 โทรศัพท์ 0 - 2411 - 1523 โทรสาร 0 - 2866 - 3248 จัดจำ�หน่ายทั่วประเทศโดย บริษัท อมรินทร์ บุ๊คส์ เซ็นเตอร์ จำ�กัด 108 หมู่ 2 ถนนบางกรวย-จงถนอม ตำ�บลมหาสวัสดิ์ อำ�เภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี 11130 โทรศัพท์ 0 - 2423 - 9999 โทรสาร 0 - 2449 - 9560
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช HHhH
Laurent Binet เขียน นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
คำ�นำ�สำ�นักพิมพ์ ในฐานะผู้อ่าน...เป็นครั้งแรกที่ได้อ่านนวนิยายอิงประวัติศาสตร์ที่มี สไตล์การเล่าเรื่องประหลาดเหนือความคาดหมาย ยียวน หลอกล่อ ให้เราเชื่องเชื่อ และฟาดหัวเราจนหงายหลัง แต่กระนั้นก็ยิ่งทำ�ให้เรา อยากติดตามตัวละครทุกตัวจนแทบไม่อยากกะพริบตา ต้องขอบคุณพี่วิลาส วศินสังวร แห่งสำ�นักพิมพ์เอิร์นเนสต์ กัลยาณมิตรผู้แนะนำ�ให้อ่านหนังสือเล่มนี้ สิ่งที่ทำ�ให้ ปฏิบัติการเดือด เชือดไฮดริช (HHhH) น่าสนใจนั้น ไมใช่่เพียงแค่การหยิบยกเหตุการณ์ สำ � คั ญ ในประวั ติ ศ าสตร์ ที่ ถื อ ว่ า สั่ น สะเทื อ นขวั ญ และกำ � ลั ง ใจของ พรรคนาซีในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง (เหตุการณ์ลอบสังหารบุรุษ ที่ขึ้นชื่อว่าเลวร้ายที่สุดอันดับสามของพรรคนาซี ...ไรน์ฮาร์ด ไฮดริช ภายใต้ชื่อ ปฏิบัติการแอนโธรพอยด์) มาเล่าได้อย่างมีอรรถรสเท่านั้น แต่โลรองต์ บิเนต์ ยังพาตัวเองเข้าไปอยู่ในนิยาย เป็นตัวละครกึ่งจริง กึ่งปั้นแต่ง ทว่า...เรื่องราวที่เกิดขึ้นในหนังสือเล่มนี้ กลับแทบจะไม่มี การประดิษฐ์สิ่งใด หรือตัวละครใดเพิ่มเติมเข้ามาเลย แต่เรากลับอ่าน สนุกจนวางไม่ลง ทั้งๆ ที่รู้บทสรุปทุกอย่างดีอยู่แล้ว แม้โลรองต์ บิเนต์ ในนวนิยาย จะเป็นชายผู้พยายามหลีกหนี จากขนบการเขียนนวนิยายแบบเดิม จิกกัด เหน็บแนม แถมหักล้าง 6
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
วิถีของนิยายอิงประวัติศาสตร์ยุคโพสต์โมเดิร์นเล่มอื่นๆ ทำ�ให้เรารู้สึก หมั่นไส้เขาเป็นครั้งคราว...แต่ท้ายที่สุดแล้วเรากลับหลงรักตัวหนังสือ ของเขาอย่างถอนตัวไม่ขึ้น รางวัล พรีส์ กงกูรฺต์ ดู เพรอมิเยรฺ โรมอง (สาขานวนิยายเล่ม แรก) รางวัลยิ่งใหญ่ในวงการวรรณกรรมฝรั่งเศส, การขายลิขสิทธิ์ไป สี่สิบประเทศทั่วโลก, เสียงชื่นชมทั้งจากนักเขียน และคอลัมนิสต์ใน นิตยสารและหนังสือพิมพ์ชื่อดัง อาทิ The Times, Guardian, Independent, Sunday Telegraph คงไม่ใช่การกล่าวอ้างเกินจริงหากจะ บอกว่านี่เป็นนวนิยายทริลเลอร์ อิงประวัติศาสตร์ที่พลาดไม่ได้เลย ท้ายสุดนี้ขอขอบคุณ คุณนพดล เวชสวัสดิ์ ที่ถ่ายทอด ปฏิบัติ การเดือดเชือดไฮดริช ออกมาได้อย่างมันส์ถึงใจ สำ�นักพิมพ์ เลเจ้นด์ บุ๊คส์
นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
7
คำ�นำ�ผู้แปล ชื่อหนังสือเล่มนี้คือ Himmlers Hirn heisst Heydrich - ฮิมม์เลอร์ส เอียร์น ไฮสส์ต ไฮดริช หรือ “สมองของฮิมม์เลอร์เรียกว่าไฮดริช” จะน�ำ ไปตั้งชื่อหนังสือก็กระไรอยู่ ชายในเครื่องแบบสีด�ำ หรือ SS - ชุตชตาเฟล องครักษ์ฟือห์เรอร์ เป็นผูร้ บั ผิดชอบต่อโฮโลคอสต์หรือการฆ่าล้างเผ่าพันธุย์ วิ ในช่วงสงครามโลก ครัง้ ที่ 2 ยิวในภาคพืน้ ยุโรปราว 9 ล้านคน เสียชีวติ ไปราว 6 ล้านคน หรือ สองในสาม ในจ�ำนวนนี้ มีเด็กยิว 1 ล้านคน รวมเข้ากับกลุม่ ทีไ่ ม่ใช่ยวิ อีก 5 ล้านคน ท�ำให้ยอดผู้เสียชีวิตจากการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์สูงถึง 11 ล้านคน แท้จริงแล้ว ทหารเยอรมันทุกเหล่าทัพรับนโยบาย ‘หนทางแก้ปัญหา ครั้งสุดท้าย’ ไปปฏิบัติ แต่สุดอ�ำมหิตจะเป็นชายเครื่องแบบสีด�ำ จ�ำชือ่ ไว้ให้ดี ไฮน์รชิ ฮิมม์เลอร์/ไรน์ฮาร์ด ไฮดริช/อดอล์ฟ ไอชมันน์ ตามประสาคนท�ำหนังสือ อยากหาข้อมูลเพิ่มท�ำเชิงอรรถอ�ำนวย ความสะดวกให้ผู้อ่านท�ำความรู้จักจอมโหดอมนุษย์พวกนี้ แต่ไม่มีความจ�ำเป็นเสียแล้ว... โลรองต์ บิเนต์ อาจารย์มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยปารีส III หรือ มหาวิทยาลัยแว็งเซนน์ส์ แซงต์-เดอนีส์ น�ำข้อมูลประวัตศิ าสตร์มาคลุกเคล้า กับจินตนาการ หากเป็นสารคดีกช็ วนหลับ ถ้าจะเป็นนิยายก็ขาดไร้ความ น่าเชื่อถือ 8
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
เขียนเสียใหม่ เขียนเรือ่ งจริงให้เป็นนิยาย ไม่เพียงแต่จะลอกเปลือก อสุรกายออกทีละชั้น เติมรายละเอียดทีละเล็กละน้อย จนเห็นความ อัปลักษณ์ภายใน แกล้มด้วยการหยอกเย้าผู้อ่านยั่วให้ยิ้ม ก่อนจะเผย หลุมใหญ่สามหมื่นศพให้เห็น พาผู้อ่านเดินท่องไปในประวัติศาสตร์ตั้งแต่ เหตุอันเป็นต้นสงครามโลกครั้งที่ 2 และบรรยากาศอึมครึมภายใต้ความ หวาดกลัวในมหาอาณาจักรไรช์ที่สามจนแทบลมหายใจขาดห้วง ปืนสเต็นที่ขัดล�ำในวินาทีสุดท้าย หมู่บ้านลิดีเซอ คุณแม่โมราเวช คาเรล เชอร์ดา กับทหาร SS สตอร์มทรูปเปอร์ เครื่องแบบสีด�ำอีก 800 นาย หน้าโบสถ์นักบุญซีริล เชิญพลิกเปิดไปสดับความสยดสยอง และจุดจบของมันสมองของ ฮิมม์เลอร์
นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
9
ขอขอบคุณ คุณอธิชา มัญชุนากร กาบูล็อง คุณอัชฌา รัตนวงศ์นรา
ภ า ค ห นึ่ ง
อีกครัง้ ...นักเขียนย้อมต้นไม้ประวัตศิ าสตร์ดว้ ยความคิดส่วนตัว แต่ ไม่ ใช่เราที่จะมีหน้าที่ค้นหาเคล็ดลับในการต้อนสัตว์กลับ เข้ากรง - โอซิป แมนเดลสแตม, The End of the Novel
1 โยเซฟ กับชีก...ชื่อนั้น มีตัวตนจริง นอนเดียวดายบนเตียงเหล็กหลังเล็ก เขาได้ยินเสียงจากข้างนอก หลังบานหน้าต่างของอพาร์ตเมนต์มืดสลัว เสียงเอีย๊ ดอ๊าดของรถรางปราก? ผมอยากเชือ่ อย่างนัน้ ผมรูจ้ กั ปรากเป็น อย่างดี ดีพอจะบอกหมายเลขรถรางคันนัน้ (แต่กอ็ าจจะเปลีย่ นเลขไปแล้ว ก็เป็นได้) บอกเส้นทาง บอกจุดทีก่ บั ชีกรอคอย ครุน่ คิดและเงีย่ หูสดับเสียง เราอยูท่ หี่ วั มุมถนนวีแชราดสกาตัดกับโทรจิกา รถรางหมายเลข 18 (หรือ 22) หยุดหน้าสวนพฤกษศาสตร์ ส�ำคัญที่สุด พวกเราอยู่ในปี 1942 ในหนังสือ The Book of Laughter and Forgetting ของมิลาน คุนเดอรา บ่งบอกเป็นนัยว่าเขาละอายเหลือเกินที่จะตั้งชื่อตัวละคร แต่ ความละอายหาได้ยากยิ่งในนิยายของเขา เพราะจะมีโทมาเซ โทมินา และเทเรซานับไม่ถ้วน เราพอจะท�ำความเข้าใจความหมายที่เห็นได้ชัด อยู่แล้ว...จะมีอะไรอัปลักษณ์เกินกว่าการสนองความหื่นแบบเด็กๆ โดย แอบอ้างว่าเพื่อให้เรื่องสมจริงไม่เป็นนิยาย หรือดีที่สุด เพื่ออ�ำนวยความ สะดวกให้ตวั เอง ด้วยการประดิษฐ์ชอื่ ตามอ�ำเภอใจ ให้กบั ตัวละครทีส่ รรค์ สร้างขึ้นมา? ในความคิดของผม คุนเดอราน่าจะยกระดับให้สูงกว่านั้น... จะมีอะไรอัปลักษณ์ยิ่งกว่าการปั้นตัวละครขึ้นมาเป็นตุเป็นตะ เถอะ...กับชีกมีตวั ตน ชือ่ ทีเ่ ขาจะขานขับหากมีคนเรียก (ไม่เสมอไป) เรือ่ งราวของเขาเป็นเรือ่ งจริง แม้จะอัศจรรย์พนั ลึก เขากับผองเพือ่ น ใน สายตาของผม เป็นยอดนักเขียนนิยายเรื่องการรบใต้ดินเยี่ยมยอดที่สุดใน ประวัตศิ าสตร์โลก และไม่ตอ้ งสงสัย ยิง่ ใหญ่ทสี่ ดุ ในสงครามโลกครัง้ ที่ สอง นานเหลือเกิน ผมเฝ้าฝันอยากเขียนเชิดชูเกียรติเขา นานเท่านาน ผมเห็นเขานอนอยู่ในห้องเล็ก บานเกล็ดหน้าต่างปิดอยู่ หน้าต่างเปิด สดับเสียงรถรางโยกส่ายเอียดออด (จะมาหรือไป? ผมไม่อาจทราบได้) รถรางหยุดหน้าสวนพฤกษศาสตร์ แต่ถา้ ผมเขียนภาพนีล้ งบนหน้ากระดาษ นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
15
เหมือนทีผ่ มแอบท�ำในตอนนี้ นัน่ ก็ไม่ถอื เป็นงานเขียนเชิดชูเกียรติเขา ผม ลดสถานะเขาเหลือเพียงตัวละครอัปลักษณ์ การกระท�ำ ปฏิบตั กิ าร เป็น แต่เพียงการเคลื่อนไหวในวรรณกรรม การแปลงโฉมน่าอายต่อสายตา สาธารณชน ผมจะท�ำอย่างไรได้? จะให้ผมแบกภาพนี้ติดตัวไปชั่วชีวิต โดยไม่ได้ลองพยายามเลยหรือ? อย่างน้อยทีส่ ดุ ก็พยายามเติมเนือ้ หาตัวตน เข้าไป ผมได้แต่หวังว่า จากเปลือกสดใสเจิดจ้าของนวนิยายที่หาญกล้า บรรยายเรือ่ งจริงสุดแสนจะอัศจรรย์ ท่านคงพอจะมองผ่านเข้าไปเห็นความ เป็นจริงเชิงประวัติศาสตร์ที่ซ่อนอยู่ภายใน
2 ผมจ�ำไม่ได้ชัดว่าพ่อเล่าเรื่องให้ฟังครั้งแรกเมื่อใด แต่ผมมองเห็นเขาแล้ว ในตอนนี้ ในห้องนอนของห้องเช่าการเคหะ เปล่งเสียงค�ำว่า ‘พลพรรค ใต้ดนิ ’ ‘เชโกสโลวัก’ หรือแม้แต่ ‘ปฏิบตั กิ าร’ และทีแ่ น่นอนทีส่ ดุ ‘การลอบ สังหาร’ ซึง่ บ่งบอกเวลา ‘ปี 1942’ ผมพบหนังสือ History of Gestapo เขียนโดย ฌากส์ เดอลารู บนหิง้ หนังสือของพ่อ ผมหยิบมาอ่าน พ่อมอง เห็นหนังสือในมือของผม เปรยความเห็นออกมา พ่อพูดถึงฮิมม์เลอร์ ผูบ้ ญ ั ชาการเอสเอส และมือขวาของเขา...ไฮดริช เจ้าผูอ้ ารักขารัฐโบฮีเมีย และโมราเวีย พ่อเล่าให้ฟังถึงการส่งคอมมานโดเชโกสโลวักเดินทางจาก ลอนดอนเพื่อลอบสังหารไฮดริช พ่อไม่ทราบรายละเอียด และผมไม่มี เหตุผลใดที่จะซักไซ้ในตอนนั้น เพราะเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ยังไม่ หยั่งรากในจินตนาการ แต่ผมรู้สึกได้ว่าพ่อตื่นเต้น เมื่อย้อนนึกถึงเรื่อง ที่พ่อดาลใจ ผมไม่คิดว่าพ่อตระหนักถึงความส�ำคัญของความเห็นที่หลุด ออกจากปาก ตอนผมบอกพ่อเมือ่ ไม่นานมานีว้ า่ ผมจะเขียนหนังสือถึงเรือ่ ง 16
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
นี้ ผมสัมผัสได้เพียงความอยากรู้อยากเห็นตามมารยาท ไม่มีอารมณ์ใด เข้มข้นเป็นพิเศษ แต่ผมรู้ว่าเรื่องนี้จับใจพ่อเสมอมา แม้ว่าจะไม่เข้มข้น เท่าเทียมกับที่ฝังอยู่ในใจผม เหตุผลหนึ่งที่ผมเขียนหนังสือเล่มนี้ ก็เพื่อ ตอบแทนของขวัญจากพ่อ ค�ำพูดของพ่อไม่กี่ค�ำต่อเด็กวัยเจริญพันธุ์ ซึ่ง ในกาลครั้งนั้น พ่อเองก็ไม่ได้เป็นครูสอนประวัติศาสตร์ด้วยซ�้ำ แต่พ่อก็รู้ ว่าควรจะบอกเล่าเรื่องราวโดยใช้วลีงุ่มง่ามหยิบมือหนึ่งอย่างไร นิยายเรื่องนี้...ผมหมายถึง...ประวัติศาสตร์
3 เมื่อครั้งที่ผมยังเด็ก นานก่อนจะแตกดินแดนเป็นสองประเทศ ผมรู้ ข้อแตกต่างระหว่างชาวเช็กกับชาวสโลวัก อย่างไรหรือ? เทนนิสน่ะ ซีตัวอย่างเช่น ผมรู้ว่าอีวาน เลนเดิล เป็นเช็ก ในขณะที่มิโรสลาฟ เมชชีร์ เป็นสโลวัก และถ้าเมชชีรเ์ ป็นนักหวดทีม่ ลี กู เล่น มีพรสวรรค์และ น่าชืน่ ชอบมากกว่ายอดฝีมอื หน้าตายอย่างเลนเดิล (ผูค้ รองอันดับหนึง่ ของ โลกนาน 270 สัปดาห์กอ่ นทีพ่ ตี แซมปราสจะโค่นลง ช่วงหนึง่ พีตครองอยู่ นาน 286 สัปดาห์) ผมก็ยังได้ความรูจ้ ากพ่ออีกว่า ในช่วงสงครามสโลวัก ซบเยอรมัน ส่วนเช็กต่อต้าน ในห้วงความคิดเด็กน้อย ผมสรุปแล้วว่าเช็ก ทุกคนเป็นพลพรรคใต้ดิน ส่วนสโลวักทั้งประเทศจูบปากกับนาซีเยอรมัน ประหนึง่ ว่าเป็นลักษณะเด่นในสายเลือด ทว่าไม่มแี ม้สกั เสีย้ ววินาทีทผี่ มจะ มองฝรัง่ เศสในแง่นนั้ ไม่งา่ ยขนาดนัน้ เรา...คนฝรัง่ เศสทัง้ โอบรับเยอรมัน ทัง้ สูร้ บต่อต้านเยอรมันไม่ใช่ร?ึ โน่น...จนกระทัง่ ผมทราบว่าติโต (นักปฏิวตั ิ ชาวยูโกสลาเวีย) เป็นคนโครแอต (กลุ่มชาติพันธุ์จากยุโรปกลาง) ซึ่งเขา เป็นผู้น�ำทัพใต้ดินต่อต้านนาซี ดังนั้น ใช่ว่าชาวโครแอตทุกคนจูบบั้นท้าย นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
17
นาซี และบางทีชาวเซิร์บอาจไม่ได้รบพุ่งต้านสู้เยอรมันกันทุกคน ผมถึงได้ เข้าใจสถานการณ์ของเชโกสโลวาเกียในช่วงสงคราม อีกทางหนึ่ง โบฮีเมีย กับโมราเวีย (กล่าวได้อีกอย่างหนึ่งคือสาธารณรัฐเช็กในปัจจุบัน) ยึดครอง โดยเยอรมัน และผนวกเข้ากับเยอรมนี ตกอยู่ในสภาพที่ไม่มีใครอิจฉาคือ รัฐในอารักขา ถือเป็นส่วนหนึ่งของมหาอาณาจักรไรช์ ข้างเคียงจะเป็นรัฐ สโลวักซึ่งมีเอกราชในเชิงทฤษฎี แต่เป็นรัฐบริวารของนาซีในเชิงปฏิบัติ เห็นได้ชดั ว่า ข้อสมมติลว่ งหน้าไม่มสี ว่ นเกีย่ วข้องใดเลยกับพฤติกรรม ของมนุษย์แต่ละคนในดินแดนนั้นๆ
4 ผมเดินทางมาถึงบราติสลาวาในปี 1996 ก่อนจะไปรับงานครูสอนภาษา ฝรั่งเศสในโรงเรียนเตรียมทหารสโลวาเกีย หนึ่งในเรื่องแรกสุดที่ผมท�ำ คือ สอบถามเลขานุการของทูตทหารที่สถานทูตถึงเรื่องการลอบสังหาร (หลังการถามถึงกระเป๋าเดินทางทีห่ ายไปใกล้อสิ ตันบูล) ผมได้รายละเอียด ชุ ด แรกสุ ด จากชายคนนี้ ทหารสั ญ ญาบั ต รพิ เ ศษผู ้ เชี่ ย วชาญในการ ดักฟังโทรศัพท์ในเชโกสโลวาเกีย หลังสงครามเย็นจึงเปลี่ยนสายมา ท�ำงานการทูต เขาเล่าว่า แรกเริ่ม ปฏิบัติการลอบสังหารมีพลร่ม สองนาย คนหนึ่ ง เช็ ก อี ก คนสโลวั ก ฉั น ดี ใจที่ มี ตั ว แทนประเทศ ของฉั น ในปฏิ บั ติ ก ารครั้ ง นั้ น จริ ง ๆ แล้ ว เรามี ก องก�ำลั ง ใต้ ดิ น สโลวั ก ฉั น ไม่ ท ราบรายละเอี ย ดมากนั ก รู ้ แ ต่ ว ่ า ปื น กระบอกหนึ่ ง ขัดล�ำ ตอนทีเ่ ขาจะยิงรถของไฮดริช (ฉันทราบมาว่าไฮดริชนัง่ มาในรถคัน นัน้ ) แต่เหนือสิง่ อืน่ ใด เรือ่ งทีเ่ กิดในเวลาต่อมาน่าสนใจยิง่ พลร่มสอง นายรอดมาได้อย่างไร? หนีไปซ่อนตัวกับเพือ่ นในโบสถ์อย่างไร? และทหาร 18
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
เยอรมันพยายามกรอกนำ�้ ให้จมนำ�้ ตายอย่างไร...เรือ่ งพิลกึ ผมอยากได้ราย ละเอียด แต่เขาบอกเล่าทั้งหมดเท่าที่ทราบเพียงเท่านั้น
5 ไม่นานหลังจากผมเดินทางมาถึงสโลวาเกีย ผมพบสาวรุ่นสโลวักสุดสวย คนทีผ่ มหลงรักหัวปักหัวป�ำ การคบหาอย่างลึกซึง้ ของเรายาวนานเกือบห้า ปี ผมได้รายละเอียดเพิม่ จากเธอ พลร่มทัง้ สองมีชอื่ ว่า โยเซฟ กับชีก และ ยาน คูบิช กับชีกเป็นคนสโลวัก ส่วนคูบิชเป็นคนเช็ก ดูเหมือนว่า พอจะบอกสัญชาติได้จากนามสกุล คนทั้งสองเป็นส่วนหนึ่งในภูมิทัศน์ ประวัติศาสตร์ ออเรเลียสาวรุ่นเพื่อนของผมท่องชื่อคนทั้งสองได้ขึ้นใจ จากห้องเรียน เหมือนเด็กเช็กและสโลวักในยุคของเธอ เธอพอทราบเรือ่ ง ราวกว้างๆ แต่ก็ไม่มากไปกว่าทหารสัญญาบัตรพิเศษผู้นั้น ผมต้องรออีก สองหรือสามปีก่อนจะแน่ใจเรื่องที่ผมสงสัยไว้แล้ว...เรื่องนี้พิลึกพิลั่นและ เข้มข้นยิ่งไปกว่านิยายเรื่องไหนๆ และผมพบเจอแทบจะโดยบังเอิญ ผมเช่าอพาร์ตเมนต์ให้ออเรเลียใจกลางกรุงปราก ระหว่างปราสาท วีแชราดและคาร์โลโว นามิชที (ลานจัตุรัสชาร์ลส) จากลานจัตุรัสมีถนน เรสสโลวา อูลเิ ซอทอดยาวไปถึงแม่นำ�้ ทีน่ นั่ ท่านจะมองเห็นอาคารกระจก ที่ดูคล้ายลอยฟ่องกลางอากาศ คนเช็กเรียก ตานชิชี ดูม -โรงระบ�ำ ทาง ขวามือทิศมุง่ สูแ่ ม่นำ�้ บนถนนเรสสโลวา จะมีโบสถ์ ผนังโบสถ์มหี น้าต่าง ชั้นใต้ดิน กั้นขอบด้วยหิน มีรอยกระสุนเจาะพรุน และป้ายทองเหลือง กล่าวถึงกับชีก, คูบิช...และไฮดริช ชื่อที่จะผูกติดกับชื่อผู้กล้าทั้งสอง ผม เดินผ่านหน้าต่างห้องใต้ดินหลายสิบครั้ง โดยไม่ได้สังเกตเห็นรอยกระสุน หรือป้ายทองเหลือง อยูม่ าวันหนึง่ ผมหยุดอ่านถ้อยค�ำบนป้ายทองเหลือง นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
19
จึงเพิ่งทราบว่าพบโบสถ์ที่พลร่มทั้งสองมาซ่อนตัว หลังการลอบสังหาร ผมย้อนกลับมาพร้อมกับออเรเลียในตอนที่โบสถ์เปิด เราลงไปเยือน ห้องฝังศพใต้โบสถ์ ในห้องลับใต้พื้นโบสถ์ ทุกอย่างรออยู่ที่นั่น
6 ยังคงเหลือร่องรอยของเรือ่ งราวทีเ่ กิดขึน้ เมือ่ หกสิบกว่าปีกอ่ น อุโมงค์ขดุ ลึก หลายหลา รอยกระสุนบนผนังและเพดานโค้ง มีรปู ถ่ายของพลร่ม เขียน ค�ำบรรยายก�ำกับด้วยภาษาเช็กและอังกฤษ มีชื่อคนทรยศและเสื้อกันฝน มีโปสเตอร์กระเป๋าสะพายและจักรยาน มีปนื สเต็น (ปืนกลเบาทีข่ ดั ล�ำใน วินาทีวกิ ฤต) ข้าวของจัดวางไว้ในห้องนีแ้ ล้ว แต่มอี ย่างอืน่ ทีน่ ี่ ซ่อนแฝงใน เรื่องราวที่ผมเคยอ่านผ่านตา ซึ่งด�ำรงอยู่แต่เพียงจิตวิญญาณเท่านั้น... มี กลุม่ สตรี การพลัง้ เผลอ ลอนดอน ฝรัง่ เศส เลจิองแนรฺ รัฐบาลพลัดถิน่ หมู่บ้านชื่อว่าลิดีเซอ คนหนุ่มดูต้นทางชื่อวัลชีก รถรางที่เคลื่อนผ่าน (ในเสี้ยววินาทีวิกฤตเช่นกัน) ใบหน้าซีดขาวหน้ากากมรณะ สินบนน�ำจับ สิบล้านคราวน์ เม็ดไซยาไนด์ ระเบิดและคนที่ขว้างระเบิดลูกนั้น เครื่อง ส่งวิทยุและข่าวเข้ารหัส ข้อเท้าแพลง เพนิซิลลินที่พอจะหาได้ในอังกฤษ เท่านั้น มหานครที่ตกอยู่ใต้อุ้งมือของคนที่ได้รับการขนานนามว่า ‘จอม เพชฌฆาต’ ธงสวัสติกะและเครื่องหมายหัวกะโหลก สายลับเยอรมัน ท�ำงานให้องั กฤษ รถเมอร์เซดีสสีด�ำยางระเบิด พลขับและเจ้านายจอมเชือด ชนชั้นปกครองห้อมล้อมรอบโลงศพ ต�ำรวจก้มตัวเหนือศพ การแก้แค้น ฆ่าผูค้ นล้างหมูบ่ า้ น ความยิง่ ใหญ่และความบ้าคลัง่ ความอ่อนแอและการ ทรยศ ความกล้าหาญและความหวาดหวัน่ ความหวังและความระทมเศร้า 20
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
มีนำ�้ ใจมนุษย์ผนึกรวมกันในพืน้ ทีไ่ ม่กตี่ ารางหลา มีสงครามและความตาย ยิวถูกเนรเทศ การฆ่าล้างครัว ทหารถูกส่งเข้าไปเป็นเป้ากระสุน มีความ พยาบาท การคาดค�ำนวณทางการเมือง มีนักดาบฝีมือดีเล่นไวโอลินเก่ง ช่างกุญแจที่ท�ำงานไม่ส�ำเร็จ มีจิตวิญญาณของพลพรรคใต้ดินที่ผนึกให้สิง อยู่บนผนังไปชั่วกาลนาน ร่องรอยการดิ้นรนระหว่างพลังชีวิตและอ�ำนาจ มฤตยู มีโบฮีเมีย โมราเวีย สโลวาเกีย มีประวัติศาสตร์โลกประจุอยู่ ในหินไม่กี่ก้อน และมีทหารเอสเอส เครื่องแบบสีด�ำอยู่ข้างนอกเจ็ดร้อยนาย
7 ในอินเทอร์เน็ต ผมพบภาพยนตร์ฉายทางทีวีชื่อ Conspiracy เคนเน็ธ บรานาก์ เล่นเป็นไรน์ฮาร์ดต์ ไฮดริช ผมไม่รอช้า สั่งซื้อดีวีดีทันที ราคาแค่ ห้ายูโรรวมค่าส่ง และเดินทางมาถึงในอีกสามวันถัดมา Conspiracy จ�ำลองสถานการณ์ประวัติศาสตร์ การประชุมวันน์เซ วันที่ 20 มกราคม 1942 ในเวลาไม่กี่ชั่วโมง ไฮดริชกับไอชมันน์ สมุนคู่ใจ ร่วมกันคิดวิธีก�ำจัดยิวอย่างมีระบบ ผลักดัน ‘หนทางแก้ปัญหาครั้งท้ายสุด’ ให้เป็นรูปธรรม ก่อนจะมาถึงช่วงนี้ การประหารหมู่เริ่มกระท�ำกันแล้วใน โปแลนด์และรัสเซีย แต่ฝากไว้ในมือของเอสเอส - คอมมานโดเพชฌฆาต หรือไอน์สาต์ซกรุปเป็น ...ก็แค่หาเหยื่อหลักร้อย หรืออาจเป็นพัน ต้อนไป กลางทุ่ง หรือเข้าไปในป่า กราดยิงด้วยปืนกลเบา วิธีนี้มีปัญหาเคี่ยวกร�ำ ประสาทมือเพชฌฆาตและบั่นทอนขวัญก�ำลังใจของทหาร แม้แต่พวกเอสดี หรือเกสตาโปก็ไม่เว้น ฮิมม์เลอร์ถงึ กับเป็นลมในระหว่างไปรับชมการประหาร หมู่ ภายหลังมีการประหารด้วยการรมควันพิษ ยัดเหยื่อเข้าไปในรถบรรทุก นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
21
เสียบท่อยาวต่อจากท่อไอเสียรถ เทคนิควิธีนี้ไม่ซับซ้อนนัก หลังการประชุม วันน์เซ ไฮดริชมอบการสังหารหมู่ชาวยิวไว้ในมือของจอมอ�ำมหิตไอชมันน์ผู้ จงรักภักดี เขาวางระบบขนส่ง จัดระเบียบสังคม ใช้ทรัพยากรประหยัด ที่สุดในโครงการมหึมาระดับหลายล้านคน เคนเน็ธ บรานาก์ถ่ายทอดไฮดริชออกมาได้น่าทึ่ง ยิ้มเรื่ออารมณ์ดี ตัดกับมาดบ้าอ�ำนาจเบ็ดเสร็จอันแข็งกระด้าง ให้ความอึดอัดขัดข้องใจ ผม ไม่รวู้ า่ แม่นย�ำแค่ไหน แต่ไม่เคยอ่านเจอมาก่อนว่าไฮดริชแสดงความอ่อนโยน ไม่ว่าจริงใจหรือเสแสร้ง แต่มีฉากสั้นฉากหนึ่ง ฉายภาพสภาพจิตไฮดริชและ สภาวการณ์ในสงครามได้ดี ชายสองคนในที่ประชุมซุบซิบคุยกัน คนหนึ่ง นินทาว่าได้ยินมาว่าไฮดริชมีเชื้อสายยิว และถามอีกคนว่ามีมูลความจริงแค่ ไหน ชายคนทีส่ องแยกเขีย้ วให้ค�ำตอบ “ท�ำไมแกไม่ถามเขาเอง?” ผูต้ งั้ ค�ำถาม หน้าซีดเผือดในทันใด ไฮดริชโดนล้อเลียนมาตัง้ แต่เด็กด้วยเรือ่ งซุบซิบเล่าลือ ว่าพ่อของเขาเป็นยิว เรือ่ งนีต้ ามติดเขาอีกหลายปี และท�ำให้วยั เด็กของไฮดริช มีมลทิน เห็นได้ชัดว่าไม่น่าจะมีมูลความจริง กล่าวกันให้ชัด จะจริงหรือเท็จ ไฮดริชก็เป็นผูบ้ ญ ั ชาการเกสตาโป - ต�ำรวจลับ และผูบ้ ญ ั ชาการเอสเอส - กอง ก�ำลังพิทกั ษ์ฮติ เลอร์ จุดใดทีน่ า่ สงสัยในประวัตชิ าติพนั ธุน์ า่ จะลบทิง้ ได้ไม่ยาก นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่ไฮดริชปรากฏบนจอเงิน ในปี 1943 หลังการลอบ สังหารไม่ถึงปี ฟรีตซ์ ลัง ถ่ายท�ำภาพยนตร์โฆษณาชวนเชื่อเรื่อง Hangmen Also Die! เขียนบทโดยแบรโทลต์ เบรชต์ ภาพยนตร์เรือ่ งนีบ้ รรยายเหตุการณ์ เพ้อฝันแต่งขึน้ มาเองอย่างชาญฉลาด ฟรีตซ์ ลังไม่รรู้ ายละเอียดเรือ่ งราวทีเ่ กิด ขึ้น (แม้จะรู้ ก็ไม่กล้าเสี่ยงเปิดเผยความจริง) ไฮดริชเสียชีวิตในมือของหมอ ชาวเช็ก สมาชิกพลพรรคใต้ดิน ผู้ซ่อนตัวอยู่ในบ้านหญิงสาว พ่อของหญิงผู้ นั้นซึ่งเป็นนักวิชาการถูกทหารเยอรมันจับตัวไปพร้อมคนมีชื่อเสียงในเมือง ขูจ่ ะประหารหมู่ หากฆาตกรไม่มอบตัว วิกฤติบบี หัวใจ (ต้องยกให้ผลงานการ เขียนบทของเบรชต์) จุดจบของเรือ่ ง ป้ายความผิดไปให้คนทรยศผูฝ้ กั ใฝ่นาซี ความตายของคนทรยศปิดคดีนี้และปิดฉากภาพยนตร์ ในความเป็นจริง พลพรรคใต้ดินและชาวเช็กไม่รอดชีวิตได้ง่ายขนาดนั้น 22
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
ฟรีตซ์ ลัง เลือกที่จะฉายภาพไฮดริชให้เป็นคนค่อนข้างหยาบคาย เป็น พวกกามวิตถารท่วงท่าอรชร คนคลัง่ ถือแส้มา้ ติดมือเสมอเพือ่ แสดงพลังกราด เกรี้ยวป่าเถื่อน อาจเป็นจริงว่าไฮดริชเป็นคนวิปริตทางเพศ บางคราวดัด เสียงสูงพูดคุย แต่มาดโอ่อา่ สูงส่ง แผ่รงั สีอ�ำมหิต เค้าหน้าอารยันสุดสมบูรณ์ ห่างกันคนละโลกกับภาพเพีย้ นทีป่ รากฏในภาพยนตร์ หากอยากเห็นเค้าหน้า ใกล้เคียงความเป็นจริงของไฮดริช ขอให้ท่านรับชมภาพยนตร์เรื่อง Great Dictator ของชาลี แชปลิน ท่านจะได้เห็นฮิงเกล จอมเผด็จการ ขนาบข้าง ด้วยขุนพลคู่ใจ ชายอ้วนพองเป็นอึ่งยิ้มเปื้อนหน้าจ�ำลองภาพจอมพลทหาร อากาศโกริงไม่ผิดเพี้ยน อีกคนเป็นชายสูงโปร่ง เย็นชา วางท่าสง่า เจ้า เล่ห์ นั่นไม่ใช่ฮิมม์เลอร์ ชายหน้าหนูร่างเล็กสวมแว่น หากแต่เป็นไฮดริช มือขวาสุดอันตรายของฮิมม์เลอร์
8 นับเป็นครั้งที่ร้อยแล้วที่ผมเดินทางกลับเข้ากรุงปราก ร่วมทางมากับ สาวหน้าหวานชื่อนาตาชา ผมกลับไปเยือนห้องฝังศพใต้โบสถ์ (สาวคนนี้ เป็นคนฝรั่งเศส แม้ชื่อไม่ใช่ฝรั่งเศส เธอเป็นลูกสาวของคอมมิวนิสต์ เหมือนพวกเราทุกคน) วันแรกที่เราไปที่นั่น โบสถ์ปิดเพราะเป็นวันหยุด ราชการ ผมเห็นบาร์เหล้าตรงข้ามโบสถ์ที่ไม่ได้สังเกตเห็นมาก่อน บาร์ เหล้าชื่อพลร่ม บนผนังร้านมีรูปถ่าย เอกสาร ภาพเขียน และโปสเตอร์ที่ เกี่ยวข้องกับการลอบสังหาร ด้านหลัง ภาพวาดบนผนังเป็นแผนที่อังกฤษ แสดงที่ตั้งค่ายทหารหลายแห่งซึ่งคอมมานโดกองทัพเช็กพลัดถิ่นใช้เป็นที่ ฝึกเพื่อเตรียมตัวมาปฏิบัติภารกิจ ผมดื่มเบียร์ในร้านนั้นกับนาตาชา วันถัดมา เรากลับมาในเวลาท�ำการ ผมพานาตาชาไปดูห้องฝังศพ นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
23
ใต้โบสถ์ เธอช่วยถ่ายรูปให้ ภาพยนตร์สั้นฉายในห้องโถง จ�ำลองล�ำดับขั้น ตอนการลอบสังหาร ผมพยายามระบุจุดเกิดเหตุเพื่อจะได้เดินทางไปเยือน แต่ที่นั่นห่างไกลจากใจกลางเมือง อยู่เขตชานเมือง ชื่อถนนเปลี่ยนไปแล้ว แม้ในขณะนีก้ ย็ ังไม่อาจระบุชชี้ ดั พิกดั โจมตีได้ หลังจากออกจากห้องฝังศพใต้ โบสถ์แล้ว ผมหยิบแผ่นพับที่เขียนด้วยภาษาเช็กและอังกฤษ ประชาสัมพันธ์ นิทรรศการ ‘การลอบสังหาร’ ใต้หัวข้อมีรูปภาพของไฮดริช ห้อมล้อมด้วย นายทหารเยอรมัน ขนาบด้วยมือขวาคาร์ล แฮร์มันน์ ฟรังค์ ทหารทุกนาย สวมเครื่องแบบ ปีนบันไดไม้ มีเป้าตาวัวสีแดงพิมพ์ทับใบหน้าของไฮดริช นิทรรศการจัดขึ้นที่พิพิธภัณฑ์ทหาร ไม่ห่างไกลจากสถานีรถใต้ดินฟลอเรนช์ ไม่มีการระบุวันที่ มีเพียงแค่เวลาท�ำการของพิพิธภัณฑ์ เราไปที่นั่นในวัน เดียวกัน ที่ทางเข้าของพิพิธภัณฑ์ หญิงชราต้อนรับเราด้วยความใส่ใจ ดูเหมือน ว่าเธอมีความสุขที่มีผู้มาเยือน เชื้อเชิญเราให้เข้าชมนิทรรศการหลายเรื่องใน อาคาร ทว่าผมสนใจเพียงแค่เรื่องเดียว ที่ทางเข้าประดับด้วยแผ่นป้ายขนาด ใหญ่ติดรูปไฮดริชสยดสยองตามสไตล์ฮอลลีวูด ผมสงสัยว่าติดตั้งไว้เป็นการ ถาวรหรือไม่ นิทรรศการไม่เก็บค่าผ่านประตูเช่นเดียวกับส่วนอื่นๆ ของ พิพธิ ภัณฑ์ หญิงชราร่างเล็กสอบถามว่าเรามาจากทีไ่ หนและมอบหนังสือคูม่ อื เที่ยวชมพิพิธภัณฑ์ฉบับภาษาอังกฤษ (เธอขอโทษขอโพยที่มีเพียงแค่คู่มือ ภาษาอังกฤษและเยอรมัน) นิทรรศการล�้ำเกินความคาดหวังของผม ทุกอย่างรวมไว้ที่นี่แล้ว รูป ถ่าย จดหมาย โปสเตอร์ เอกสาร ผมเห็นปืนสเต็นของพลร่ม ข้าวของส่วน ตัว ประวัติที่ผู้บังคับบัญชาทหารอังกฤษกรอกไว้ ความเห็น การให้คะแนน และรายงาน ผมเห็นรถเมอร์เซดีสของไฮดริชยางแตก รูขนาดใหญ่ทางบาน ประตูหลังข้างขวา จดหมายสั่งลาที่ส่งถึงคนรักซึ่งน�ำไปสู่การสังหารหมู่ที่ หมู่บ้านลิดีเซอ ผมเห็นหนังสือเดินทางภาพถ่ายของพลร่ม และข้าวของอีก มากหลาย ทุกชิ้นล้วนเป็นของแท้ ร่องรอยของเรื่องราวที่เกิดขึ้น ผมจด บันทึกมือเป็นระวิง รู้ซึ้งว่ายังมีชื่ออีกนับไม่ถ้วน วันที่ รายละเอียด ในตอนลา 24
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
จาก ผมสอบถามหญิงชราว่าเป็นไปได้ไหมทีจ่ ะขอซือ้ หนังสือคูม่ อื เทีย่ วชม พิพธิ ภัณฑ์ทเี่ ธอให้เรายืม ในนัน้ บันทึกรายละเอียด อธิบายภาพและความ เห็น เธอเห็นใจแต่บอกว่าขายให้ไม่ได้ หนังสือเล่มนัน้ เย็บปกท�ำรูปเล่มเอง เห็นได้ชัดว่าไม่คิดจะขาย เค้าหน้าของผมคงน่าสงสาร เธอคงเห็นความ พยายามใช้ภาษาเช็กของผม จึงหยิบหนังสือคู่มือเที่ยวชมจากมือของผม แอบเสียบเข้าไปในกระเป๋าถือของนาตาชา โบกมือให้เราจากไปโดยไม่พูด อะไร เราลาจากด้วยความตื้นตันใจ หากพิจารณาจากจ�ำนวนผู้ที่เข้าเยี่ยม ชมพิพิธภัณฑ์ คู่มือเที่ยวชมขาดหายไปสักเล่ม ก็คงไม่มีใครสังเกตเห็น แต่ก็เป็นความเอื้อเฟื้อน่ารักยิ่ง สองวันถัดมา หนึ่งชั่วโมงก่อนจับรถบัส เข้าปารีส ผมแวะไปที่พิพิธภัณฑ์ น�ำกล่องช็อกโกเลตไปมอบให้หญิงชรา ใจดี เธออับอาย ไม่ขอรับของฝาก หนังสือคู่มือเที่ยวชมพิพิธภัณฑ์มีความ ส�ำคัญต่อผมอย่างยิง่ ยวดหากไม่ได้มนั และหากไม่มเี ธอ หนังสือเล่มนีก้ อ็ าจ ไม่ใช่อย่างที่เห็น ผมเสียใจยิ่งที่ไม่กล้าถามชื่อเธอ ถ้ากล้าสักนิด ก็คงได้ แสดงความขอบคุณให้สมเกียรติยิ่งกว่านี้
9 เมื่อครั้งที่อายุสิบหกหรือสิบเจ็ด นาตาชาส่งความเรียงเรื่องพลพรรคใต้ดิน เข้าประกวดในระดับประเทศสองปี ทั้งสองครั้ง เธอได้รางวัลที่หนึ่ง ผล งานทีผ่ มทราบว่าไม่มใี ครทาบได้ ทัง้ ก่อนหน้าและหลังจากนี้ ผลส�ำเร็จนัน้ ท�ำให้เธอเป็นผูเ้ ชิญธงในขบวนพาเหรดวันครบรอบการสิน้ สุดสงคราม และ ได้ไปเยือนค่ายกักกักในอัลซาซ ในช่วงเดินทาง เธอนั่งเคียงข้างพลพรรค ใต้ดนิ ชรา คุยกันออกรส เขาให้เธอยืมหนังสือและเอกสารโบราณ หลังจาก นั้น ทั้งคู่ก็ขาดการติดต่อ สิบปีให้หลัง เธอเล่าเรื่องนี้ให้ผมฟัง รู้สึกผิดที่ นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
25
เธอยังถือครองเอกสารชุดนั้น และไม่รู้ว่าพลพรรคใต้ดินผู้นั้นเสียชีวิตไป แล้วหรือไม่ ผมคะยั้นคะยอให้เธอตามหาเขา แม้เขาจะย้ายไปอยู่อีกทิศ หนึ่งของฝรั่งเศส ในท้ายที่สุด เราตามแกะรอยจนพบตัว นัน่ เองทีเ่ ราเดินทางไปเยีย่ มเยือนเขา ในบ้านหลังเล็กแสนสวยสีขาว ในแปรฺปิญอง ซึ่งเขาใช้ชีวิตอยู่ร่วมกับภรรยา เราจิบดืม่ ไวน์มสุ กาต์ รับฟังเรือ่ งเล่า ตัง้ แต่การเข้าร่วมพลพรรคใต้ดนิ ของเขา งานทุกอย่างที่เขาท�ำ ในปี 1943 เขาอายุสิบเก้า ท�ำงานในฟาร์ม โคนมของลุง ในเมื่อลุงเป็นคนสวิส จึงพูดเยอรมันได้ดี จนทหารเยอรมัน ที่มารับนมเนยถือโอกาสอู้งาน พุดคุยกับคนภาษาเดียวกัน แรกสุด หนุ่ม พลพรรคใต้ดินได้รับค�ำร้องขอให้เสาะหาข้อมูลจากที่ลุงพูดคุยกับทหาร เยอรมัน เช่น การเคลื่อนพล จากนั้น เขาก็ท�ำหน้าที่ร่มชูชีพ รอรับของที่ เครื่องบินสัมพันธมิตรน�ำมาทิ้งร่มให้ตอนกลางคืน เมื่ออายุถึงเกณฑ์เป็น ทหาร หมายถึงว่า จะถูกเกณฑ์ให้เดินทางไปยังเยอรมนี เขาหลบลงใต้ดิน สังกัดหน่วยรบปลดปล่อยเบอร์กนั ดี ก็นา่ จะดุเดือดเลือดพล่าน จากจ�ำนวน ทหารเยอรมันที่เขากล่าวอ้างว่าเด็ดหัวได้ ผมสนใจเรื่องเล่าของเขาจริงแท้ แต่ก็ยังหวังว่าจะได้เรียนรู้อะไรอื่น ที่ใช้ประโยชน์ต่อหนังสือเล่มนี้ได้ จะเป็นเรื่องราวใดนั้น ไม่ทราบได้ ผมสอบถามเขาว่าได้รับค�ำสั่งทางทหารเฉพาะเจาะจงหรือไม่หลัง จากเข้าร่วมขบวนพลพรรคใต้ดิน ไม่มีเลย เขาบอก หลังรบใต้ดินชั่ว ระยะ เขาได้รับการฝึกให้ใช้ปืนกลหนัก ถอดประกอบโดยมีผ้าปิดตา ฝึก ยิง แต่เมือ่ โอกาสมาถึง หน่วยเหนือมอบปืนกลเบาให้เขา ปืนกลเบาของ อังกฤษ ปืนสเต็น ปืนผีเข้าผีออก เชื่อใจไม่ได้เลย เขาบอกผม แค่พาน ท้ายตกกระทบพื้น ปืนลั่นแล้ว ขยะดีๆ นี่เอง “ปืนสเต็นห่วยแตก ไม่มี ค�ำจ�ำกัดความดีกว่านี้อีกแล้ว” ท่านคงอยากจดจ�ำข้อมูลเรื่องนี้ ซึ่งส�ำคัญทีเดียวเชียว
26
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
10 ผมบอกไว้ก่อนหน้านี้ว่าตัวละครคนหนึ่งใน Great Dictator ของชาลี แชปลิน ถอดแบบไฮดริช แท้จริงไม่ใช่เช่นนัน้ มองข้ามข้อเท็จจริงทีว่ า่ ใน ปี 1940 ไฮดริชเป็นแต่เพียงเงาตะคุม่ ในความมืด ไม่เผยตัวให้สาธารณชน ได้เห็น ไม่เป็นที่รู้จัก คนอเมริกันยิ่งไม่มีทางทราบได้ แต่นั่นไม่ใช่ปัญหา ชาลี แชปลิน น่าจะคาดเดาการด�ำรงอยูข่ องเขา และท�ำได้แม่นย�ำเสียด้วย แม้วา่ ในภาพยนตร์จะฉายภาพสมุนของจอมเผด็จการให้เป็นอสรพิษ ระดับ สติปญ ั ญาตัดกับตัวละครเฟอะฟะโกริงอ้วน แต่กย็ งั ล้อเลียนให้เป็นตัวตลก เถื่อนอันธพาลและไร้กระดูกสันหลัง...ลักษณะเช่นนั้นยังมองไม่เห็นในตัว ผู้ที่จะกลายมาเป็นจอมเพชฌฆาตแห่งปราก, อสุรกายบลอนด์แม้แต่น้อย ถ้าพูดถึงการฉายภาพไฮดริชในภาพยนตร์ ผมเพิ่งชมภาพยนตร์เก่า ทางทีวี เรื่อง Hitler’s Madman ผลงานก�ำกับของดักลาส เซิร์ค คนเชือ้ สายเช็ก ภาพยนตร์โฆษณาชวนเชือ่ ของอเมริกนั ถ่ายท�ำโดยใช้เวลา สัปดาห์เดียว และฉายในปี 1943 ก่อนเรื่อง Hangmen Also Die! ของฟรีตซ์ ลัง เนื้อหาหวือหวาเหมือนผลงานของฟรีตซ์ ลัง เดินเรื่อง กลางหมู่บ้านลิดีเซอของพลพรรคใต้ดิน ชาวบ้านทั้งหมู่บ้านที่จะตกเป็น เหยือ่ การสังหารหมูเ่ หมือนหมูบ่ า้ นโอราดูร-์ ซุรฺ กลัน* ภาพยนตร์เล่าเรือ่ ง พลร่มจากลอนดอนโดดร่มลงที่นี่ ชาวบ้านที่พบพวกเขาอยู่ในภาวะกลืน ไม่เข้าคายไม่ออก จะช่วยเหลือ หรือเมินเฉย หรือทรยศ? ปัญหาของ ภาพยนตร์เรื่องนี้ คือการจ�ำกัดกระบวนการโจมตีอยู่ที่สถานที่เดียวและ ความบังเอิญเกิดซ�้ำแล้วซ�้ำเล่า (ไฮดริชบังเอิญขับรถผ่านหมู่บ้านลิดีเซอ ชาวบ้านบังเอิญช่วยซ่อนพลร่มไว้ และพลร่มบังเอิญทราบว่าเจ้าผูอ้ ารักขา จะเดินทางผ่านหมูบ่ า้ นในเวลาไหน) พล็อตปวกเปียกกว่าผลงานของฟรีตซ์ ลัง ซึ่งไม่น่าประหลาดใจนัก เพราะได้แบรโทลต์ เบรชต์ เขียนบทให้ผูก * โอราดูร-์ ซุรฺ กลัน หมูบ่ า้ นในฝรัง่ เศส ทหารเอสเอสสังหารหมูช่ าวบ้านทัง้ 642 คนในปี 1944 นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
27
โยงเหตุการณ์บาดหัวใจ จนถูกยกระดับเป็นมหากาพย์แห่งชาติ ในอีกทาง ดาราที่เล่นเป็นไฮดริชในงานของดักลาส เซิร์ค เล่นได้ ยอดเยี่ยม เริ่มต้นด้วยเค้าหน้าคล้ายกัน แต่แสดงความเหี้ยมเกรียม โดยผิวหน้าแทบไม่กระตุก ตรงกันข้ามกับฟรีตซ์ ลัง ที่สังเวยความอ่อน โยนเพื่อเน้นย�้ำถึงจิตวิญญาณที่คลุ้มคลั่งเสียสติของไฮดริช เอาละ เป็น เรือ่ งจริงทีไ่ ฮดริชชัว่ ร้าย จอมโหดไร้ความปรานี แต่กไ็ ม่ถงึ ขัน้ ริชาร์ดทีส่ าม ดาราน�ำแสดงในภาพยนตร์ของเซิร์คคือ จอห์น คาร์ราดีน พ่อของเดวิด คาร์ราดีน (หรือบิล ในภาพยนตร์ของตารันติโน่) ฉากเด็ดทีส่ ดุ จะเป็นตอน ทีไ่ ฮดริชใกล้ตายบนเตียง ไข้ขนึ้ สูงจากการติดเชือ้ ไฮดริชกล่าวสุนทรพจน์ บอกฮิมม์เลอร์ อาจไม่หยดย้อยเหมือนงานเขียนของเชกสเปียร์ แต่ก็สม เหตุสมผลพอฟังได้ ไม่ขลาดกลัวหรือห้าวหาญ จอมเพชฌฆาตแห่งปราก จบชีวิตลงโดยไม่มีการส�ำนึกบาป ไม่มีความบ้าคลั่ง เสียใจเพียงนิดที่ต้อง จากชีวิตนี้ไป...ชีวิตตัวเองที่เกาะกอดไว้เหนียวแน่น ผมแค่บอกว่า พอฟังได้
11 หลายเดือนไหลเคลื่อนเป็นปี เรื่องราวของไฮดริชเบ่งบานเติบใหญ่ใน ตัวผม ในขณะที่ชีวิตของผมผ่านกาลเวลา เหมือนชีวิตคนอื่นๆ เติม ด้วยความชื่นมื่นส่วนตัว ปัญหาว้าวุ่นใจ ความหวัง และความผิดหวัง ชั้นหนังสือในอพาร์ตเมนต์ของผมเพิ่มหนังสือเกี่ยวกับสงครามโลกครั้งที่ สอง ผมอ่านทุกเล่มเท่าทีจ่ ะหาได้ ทุกภาษาทีผ่ มจะอ่านได้ ผมดูภาพยนตร์ ทุกเรื่องที่สร้างขึ้นมา ไม่ว่าจะเป็น The Pianist, Downfall, The Counterfeiters, Black Book ทีวที งิ้ คาอยูช่ อ่ งประวัตศิ าสตร์ ผมเรียน 28
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
รู ้ ห ลายเรื่ อ ง บางเรื่ อ งแทบไม่ เ กี่ ย วข้ อ งกั บ ไฮดริ ช แต่ ผ มพร�่ ำ บอก ตัวเอง ว่าอาจมีประโยชน์ ผมต้องจมลงไปในยุคนั้น เพื่อให้เข้าใจ บรรยากาศ เส้นใยความรู้ในยามที่ดึงออกมาใช้ จะคลายตัวออกจาก ปมยุ่งเหยิง ข้อมูลมหาศาลที่รวบรวมมาได้ท�ำให้ผมประหวั่น ผมเขียน ได้เพียงสองหน้ากระดาษต่อทุกพันหน้าที่อ่าน หากท�ำในอัตราเร็วเท่านี้ ผมคงตายไปก่อนจะได้ลอบสังหาร ผมเริ่มรู้สึกว่าความกระหายอยากใน ข้อมูล ซึง่ อิม่ เอมเหลือเกินในระยะต้น กลายเป็นเรือ่ งอันตรายแล้ว กลาย เป็นน�้ำหนักถ่วง เป็นข้ออ้างประวิงเวลาไม่ให้เริ่มต้นเขียนเสียที ในเวลาเดียวกัน ผมได้ความรู้สึกว่าทุกอย่างในชีวิตประจ�ำวันของ ผมดึ ง ดู ด ให้ ก ลั บ ไปหาเรื่ อ งนี้ นาตาชาเช่ า อพาร์ ต เมนต์ ส ตู ดิ โ อใน มงต์มารฺตรฺ รหัสผ่านประตูคือ 4206 ผมนึกถึงเดือนมิถุนายนปี 1942 นาตาชาแจ้งวันที่พี่สาวของเธอจะแต่งงาน ผมตะโกนตอบโดยพลัน “วัน ที่ 27 พฤษภาคมใช่ไหม? เหลือเชือ่ นัน่ เป็นวันลอบสังหาร!” นาตาชาสัน่ ศีรษะ ในตอนทีเ่ ราเดินทางจากบูดาเปสต์ผา่ นมิวนิกฤดูรอ้ นทีผ่ า่ นมา มีการ ชุมนุมในจัตรุ สั กลางเมือง การเดินขบวนของพวกนาซีใหม่ ชาวเมืองอับอาย บอกผมว่าไม่เคยเห็นเรือ่ งแบบนีม้ าก่อน ผมไม่รวู้ า่ ควรจะเชือ่ เขาดีไหม ผม รับชมภาพยนตร์ของเอริค โรห์เมอร์ เป็นครัง้ แรกจากแผ่นดีวดี ี เรือ่ งราว ของสายลับสองหน้าในทศวรรษ 1930 ทีพ่ บหน้าไฮดริช ในภาพยนตร์ของ โรห์เมอร์! ตลกสิ้นดี ในยามที่เราสนใจเรื่องใดเป็นพิเศษ ทุกอย่างคล้าย จะดึงดูดเราไปหาเรื่องนั้น ผมอ่านนิยายอิงประวัติศาสตร์หลายเล่ม แต่ละเล่มมีข้อจ�ำกัดต่าง กัน บางเรื่องอยากคงข้อมูลให้ถูกต้องแม่นย�ำ อีกปลายขั้วหนึ่งไม่สนใจ เกร็ดประวัตศิ าสตร์ ในระหว่างกลาง ใช้ฝมี อื เลีย่ งหลบข้อมูลประวัตศิ าสตร์ โดยไม่ประดิษฐ์ปน้ั แต่งมากนัก ผมเผชิญปัญหาเช่นเดียวกันนี้ ทุกเล่มทีอ่ า่ น นิยายจะเป็นฝ่ายชนะประวัตศิ าสตร์เสมอ ก็คงเป็นท�ำนองตรรกะปกติ แต่ ผมไม่อาจท�ำใจให้เลี่ยงหลบได้ เล่มหนึ่งที่เป็นตัวแบบชั้นดีในความเห็นของผมคือ The Bloody นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
29
Baron เขียนโดยวลาดิเมียร์ พอสเนอร์* บอกเล่าเรื่องราวของบารอน อุนแกรน คนที่พบกับคอร์โต มัลตีสเซ** ใน Corto Maltese in Siberia นิยายของพอสเนอร์แบ่งเป็นสองส่วน ส่วนแรกในปารีส บรรยาย การค้นคว้าของนักเขียนในขณะที่รวบรวมข้อมูลหลากหลายของตัวละคร ส่วนที่สอง พาผู้อ่านเข้าไปกลางทุ่งมองโกเลีย เรา...ผู้อ่านหลงเข้าไปใน นิยายในทันใด ผมอ่านซ�้ำแล้วซ�้ำเล่า สองส่วนนี้ คั่นกลางโดยบทเล็กๆ ตั้งชื่อว่า ‘สามหน้ากระดาษของประวัติศาสตร์’ ซึ่งจบด้วยประโยคที่ว่า ‘ปี 1920 เริ่มต้นแล้ว’ ผมคิดว่าเข้าท่าเป็นที่สุด
12 มาเรียงุ่มง่ามเล่นเปียโนอยู่นานเป็นชั่วโมง ในตอนที่เธอได้ยินพ่อแม่กลับ เข้าบ้าน บรูโน บิดา เปิดประตูให้เอลิซาเบ็ธ มารดา เธออุ้มเด็กอ่อนใน วงแขน ทั้งสองเรียกลูกสาว “มานี่เถอะ มาเรีย มาดูน้องชายของหนู เขา ตัวเล็ก ต้องเบามือหน่อยนะ เขาชื่อไรน์ฮาร์ดต์” มาเรียผงกหัวใจลอย ส่วน บรูโนโน้มตัวไปดูลูกน้อย “หล่อทีเดียวเชียว!” เขากล่าว “ผมบลอนด์ด้วย” เอลิซาเบ็ธบอก “โตขึ้นเขาจะเป็นนักดนตรี”
* นักข่าวและเขียนอเมริกัน เชื้อสายฝรั่งเศสและรัสเซีย เขาเป็นที่รู้จักในโลกตะวันตก หลัง จากออกรายการโทรทัศน์กล่าวถึงทัศนะของสหภาพโซเวียตในช่วงสงครามเย็น ** การ์ตนู ซีรยี่ ท์ ตี่ วั ละครเอกเป็นกะลาสีนกั ผจญภัย ผลงานของฮิวโก้ แพรตต์ นักเขียนการ์ตนู ชาวอิตาลี ซึ่งเขียนขึ้นครั้งแรกในปี 1967 ปัจจุบันมีการแปลไปหลายภาษาทั่วโลก 30
ปฏิบัติการเดือดเชือดไฮดริช
13 แน่อยู่แล้ว ผมอาจหยิบยืมสไตล์ของวิกเตอร์ อูโกมาใช้ ยกตัวอย่างเช่น บรรยายยืดยาวปูทางเป็นบทน�ำ เขียนสักสิบหน้ากระดาษ ในเมืองทีเ่ รียกว่า ฮาลเลอ ไฮดริชถือก�ำเนิดมาในปี 1904 ผมพอจะบรรยายถนน ร้านค้า รูป ปัน้ และจุดเด่นน่าสนใจในเมือง อาคารทีท่ �ำการรัฐบาล โครงสร้างพืน้ ฐาน ของเมือง อาหารจานเด็ดสร้างชือ่ ของเมือง ชาวเมืองและท�ำนองความคิด ของคนเมืองนี้ ความโน้มเอียงเชิงการเมือง รสนิยม และงานอดิเรกที่ ชาวเมืองนิยมท�ำในเวลาว่าง จากนั้น ผมจะซูมไปที่บ้านพักของไฮดริช บรรยายสีบานหน้าต่าง ม่านระย้า ต�ำแหน่งที่ตั้งของห้องต่างๆ ประเภท ของเนือ้ ไม้ของโต๊ะในห้องนัง่ เล่น ตามด้วยการบรรยายเปียโนโดยละเอียด แกล้มด้วยปาฐกถาว่าด้วยดนตรีเยอรมันตั้งแต่ต้นศตวรรษ บทบาทของ ดนตรีตอ่ สังคม คีตกวี และความนิยมของผูค้ นต่อผลงานแต่ละชิน้ ความ ส�ำคัญของวากเนอร์...นั่นปะไร จุดนั้นเองที่เป็นจุดเริ่มต้นของนิยายเล่มนี้ ผมจ�ำได้การเชือนแชออกนอกเส้นทางในหนังสือ The Hunchback of Notre Dame ทีม่ ตี อ่ สถาบันศาลในยุโรปยุคกลาง ผมคิดว่าเข้าท่าทีเดียว แต่ผมขอข้ามเนื้อหา ดังนั้น ผมตัดสินใจที่จะไม่อวดฝีมือการเขียนให้หรูหรานัก เหมาะ กับผมเป็นที่สุดแล้ว แม้ว่าในช่วงบทหลังๆ ผมต้องหักห้ามใจ ไม่หลวม ตัวให้ความเย้ายวนใจทีจ่ ะอวดความรอบรู้ โดยเพิม่ เติมรายละเอียดเรือ่ งนัน้ เรื่องนี้ หรือเพิ่มฉากหรูที่ผมค้นคว้าข้อมูลมาอย่างทะลุปรุโปร่ง ผมขอ ยอมรับ ในกรณีบ้านเกิดของไฮดริช ผมแทบไม่รู้เรื่องราวอะไรเลย มี เมืองชือ่ ฮาลเลอสองแห่งในเยอรมนี ผมไม่รดู้ ว้ ยซ�ำ้ ไปว่าผมพูดถึงเมืองไหน ส�ำหรับช่วงนี้ ผมคิดว่าไม่ส�ำคัญ เราจะได้เห็นกันในภายหลัง
นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
31