S
E
“ y” / “ ye/s”
Curriculum Vitae ....... Error! Bookmark not defined. Romani “SY” F r a g m e n t .................................................. 5 Fragment from Kycyku’s works: Uneaten Papers ....... 8 Fragment në spanjisht: Ojo ................................................ 12 S k e d a e r o m a n i t ......................................................... 16 S u b j e k t i ............................................................................... 16 P l o t ............................................................................................ 17 P e r s o n a z h e t ................................................................... 18 C h a r a c t e r s ....................................................................... 18 V l e r ë s i m e / A p p r e c i a t i o n s [AL – EN] ....... 19 T ë d h ë n a / I n f o .............................................................. 24 Albanian Books Catalog
2|S Y
ARDIAN KYÇYKU (pseudonime: ARDIAN-CHRISTIAN KYÇYKU / KUCIUK) shkrimtar në gjuhët shqip e rumanisht, skenarist, eseist, botues dhe përkthyes, autor i mbi 45 librave, lindur në Pogradec më 23 gusht 1969. Kreu studimet e larta në Universitetin Shtetëror të Tiranës, në Fakultetin e Histori-Filologjisë, dega gjuhëletërsi. Profesor universiteti, Doktor i shkencave filologjike dhe doktorant në teologji në Universitetin e Bukureshtit. Anëtar i Bashkimit të Shkrimtarëve të Rumanisë, i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë, i Central European Academy of Science and Art, i Akademisë Evropiane të Arteve (AEA), President Ekzekutiv i European Academy of Performing Arts. Rektor i Universitetit Rumun të Shkencave dhe Arteve "Gheorghe Cristea" të Bukureshtit; bashkëthemelues dhe bashkëdrejtues i revistës evropiane "Haemus" që botohet në Bukuresht qysh në vitin 1998; fitues i Çmimit Kombëtar të Letërsisë Penda e Argjendtë për vëllimin me tregime "Perla"; i Çmimit të Akademisë Kult Libri / Autori i vitit për romanin “Home” (2015), dhe i disa çmimesh letrare në Rumani. Kryeredaktor i revistave universitare ComuniQue dhe EuArts. Qytetar Nderi i Pogradecit (2014) Krijime dhe libra të tij janë përkthyer në mbi dhjetë gjuhë të huaja. Më shumë në: http://www.ardiankycyku.blogspot.ro/p/curriculumvitae.html
3|S Y
ARDIAN KYÇYKU (Pen names: ARDIAN-CHRISTIAN KYÇYKU / KUCIUK) writer of Albanian and Romanian expression, playwright, essayist, publisher and translator, author of more than 45 original books, born on the 23rd of August 1969, in Pogradec, Albania. Faculty of History and Philology at the Tirana University (Albania, 1991); Professor, Doctor in Comparative and Universal Literature at the Bucharest University; Doctor-ship at the Faculty of Theology of the Bucharest University. Rector of the Romanian University of Science and Arts “Gheorghe Cristea” in Bucharest. Executive President of European Academy of Performing Arts (since 2013). Co-founder and co-director of the Haemus culture and traditions European review, which was first published in Bucharest in 1998 and has now an archive of over 6.500 pages. Laureate of the “Silver Quill” National Prize for Literature, for “Pearls” (selected proze), Kult Akademy Prize „The book / The author of year”, 2015, for „Home” (novel), and of some literary prizes in Romania. Editor-en-Chief of the “ComunIQue” and “euArts” reviews. He is a full member of the Writers’ Union of Romania, of the Writers League of Albania, of the Académie Européenne des Arts and a correspondent member of Central European Academy of Science and Art. Founding member of the Albanian Cultural Association “Haemus”. Honorary citizen of Pogradec. Many of Kyçyku's literary works have been translated into more than 10 foreign languages. More in: https://www.smashwords.com/profile/view/arkycyku
4|S Y
Romani “SY” F r a g m e n t: Sqarim: “... dhe pó atje (në Eden) banojnë shtatë klasat e të drejtëve. [...] Në klasën e katërt janë ata mbi të cilët zbriti reja për t’i mbuluar. [...] Nuk dihet me saktësi për cilët është fjala këtu. Ndofta janë njerëzit që Zoti i zgjodhi, qoftë gjatë jetës, qoftë kur vdiqën, duke i mbështjellë me një ré lavdie. Kur Moisiu u ngjit në Malin Sinai për të marrë Tora-n, Zoti e mbrojti nga zilia e engjëjve, duke ndehur mbi të një re”. A. Cohen, Talmudi E qeshura e mbledhur (dhe pjesërisht e shpëtuar) në faqet e mëposhtme mbetet dëshmia më e plotë se ata që përmenden këtu dhe ata që s’përmenden askund nuk janë vëllezër binjakë. Ngjashmëritë mes tyre nuk janë krejt të rastit, por nuk kanë, për fat të keq, as ndonjë ndikim të pazakontë mbi forcën e gjërave. Autori
Zbriti pastaj mbi liqen një ré e ndritshme dhe e pambuktë, që s’dihej nga u ngjiz, dhe malet përreth u dukën dy herë më të zinj. Reja nuk qëndroi gjatë mbi ujra, nuk u pá nga të gjithë. Ata që patën fatin ta shihnin, pandehën se vetë shpirti i dëborërave mijëvjeçare, i zvjerdhur nga bëmat e vdekatarëve dhe nga pafuqia e ngjyrave për të mbetur përjetësisht parajsore, u shndërrua në re, u fanit kalimthi mbi ujra, ndofta sa për të lajmuar dhembshurisht ikjen, dhe u tret. Një grimë kohe para tretjes, buisi mbi qytet një aromë e përzjerë dhe mahnitëse virgjëreshash, shelgjesh, kallamish-tesh, butesh vere dhe gurësh zjarri, që 5|S Y
latohen nën ujra. Vezullimet e resë u ndehën anembanë. Një pjesë e tyre, tashmë në trajtë rrezesh jashtëtokësore, përshkuan ujrat gjer në fund. Brendësia e ujrave u tjetërsua. Peshqit u dukën të gjithë njëlloj, shumëngjyrësh. Disa syresh, pak më të uritur a thjesht të frymëzuar nga ajo brofje ngjyrash nënujore, nuk vonuan të kërcenin drejt resë, me gojëzat hapur, me shpresën se mund t'i shkulnin ndonjë copëzë. Nuk dihet ç’pandehnin se është. Kurse peshqit e tjerë, të rëndomtët, përfshi ata pak amurë të zinj që i patën bërë bisht ndëshkimit të koranëve, vallëzuan çmendurisht mes barishteve e shkëmbinjve, duke ëndërruar a duke u lutur të mbeteshin ashtu. Pamja mund të të magjepste edhe po ta shihje me sy prej qelqi. Nuk kisha veçse një sy prej qelqi: të majtin. Syrin e zemrës. Nuk njihen sa duhet të mirat që sjellin vdekjet e dhunshme. Të lashtët njihnin plot nëntëqind e tre lloje vdekjesh. Jo të gjitha ishin të dhunshme. Më e lehta i ngjante shkuljes së shpirtit nga trupi njëlloj si në çastet kur dora nxjerr një fije floku nga qumështi. Më e rënda të kujtonte nxjerrjen e një gjembi nga një turrë leshi dhensh. Vdekja në ujë, para se të ndodhte, llahtariste, mirpo thuhej se qënkej më e këndshmja. Po ta dinin njerëzit sa të mira sjell një vdekje e dhunshme, mbase do të ishin lutur që të mos jepnin shpirt si zakonisht, por në kushte sa më kafshërore. Historia do të ish këqyrur krejt ndryshe, pa drithma, si me një sy prej qelqi. Do t'i kish ngjasuar, besoj, një dyndjeje dhembshurie të perëndishme, pavarësisht nga mënyrat shpesh lebetitëse të shprehjes. Është si 6|S Y
të shquash puthjen hyjnore që struket brenda plumbit, gurit, majës së thikës, përgjatë litarit, apo në shtrëngesën vdekjeprurëse të ujit, zjarrit etj. Kjo e përjashton vetiu vetëvrasjen, sepse ata që e nuhatin mbarësinë e një vdekjeje të dhunshme, asnjëherë nuk synojnë të ikin nga jeta pa leje. Dikur bëja pjesë mes atyre që pandehin se bota mbaron aty ku fiket fuqia e vështrimit. E do të isha fikur ashtu, në hije të historisë, sikur të mos më qe ngritur mendja të arratisesha, ta merrja liqenin me not, e sikur helikat e asaj motobarkës a jahtit të mos m'i kishin bërë rropullitë fërtele gjatë asaj mesnate të paharruar shtatori. Dhembjet më zgjuan tjetërkund dhe zbulova i çmeritur se gjuha ime qe pasuruar ndjeshëm. Më kish mbirë, a mbase më qe rritur, një tjetër gjuhë. Në qiellzë e në qënie. Një gjuhë, e cila me siguri do të më kish sjellë në të kaluarën një krejt tjetër fat, më pak të mefshtë e çakërr. Fjalia e parë që thashë nuk lidhej as me Partinë, as me Enverin, as me demokracinë, madje as me nënën. Ishte pakashumë fjalia e të gjithë atyre që kishin fatin të zgjoheshin tjetërkund. I pata hapur sytë si për brenda, jo për jashtë. Asnjëherë vështrimi nuk më qe dukur aq i rremë dhe i pafuqishëm. Rrallëherë pikëpyetja dhe pikëçuditësja nuk mund të jenë aq të gërshetuara mesveti, duke ngjizur një shenjë pikësimi ende të pashpikur. Prandaj fjalia: - O, Perëndi... mbyllej me një rresht pikash. Kush mund ta maste gjatësinë e atij rreshti?! Ishte pó shtator: një thëllim i beftë i pat qethur brenda një ore të gjitha pemët e qytetit, duke lënë mes degësh vetëm hurmat. Ngjasonin me ca diej të plakur nga malli. Qyteti u gdhi jo aq nën këtë ngutje vegimtare vjeshte, se sa nën një lajm që ngulmonte 7|S Y
t'i mjegullonte kokat më gjatë se tri ditënetë, ndonëse këtu legjendat s’e kishin të gjatë: zitë e mrekullitë zgjasnin sa një e shtënë, sa një ëndërr. Njëra nga varkat e peshkimit qe kapur në breg nga rojet e kufirit. Të tre peshkatarëve u mungonin kokat.
Fragment from Kycyku’s works Uneaten Papers There are people that have survived feeding themselves with paper. There are even writers that eat paper. The forerunner of these is that anonymous monk who used to write with his right hand and to eat with his left hand. There is told that one revealing morning, he realized he had eaten everything he had written. What had really happened inside his body? What might mean the act of writing, the writer, immortality, and the potential readers for him? Maybe he had found some fundamental answers which he had eaten for rage, for hungry, by virtue of the habit or impelled by a too oppressive feeling of wantonness. A few hundred years after, in my native Albany, the monk has reincarnated into another anonymous. A poor man as he was, the son of the anonymous poor men, he had inherited from his father only a bookcase. "Money, poverty and life are those that your children will find by themselves, but it is not the same with books like these…" They must treasure them by hook or by crook. The father took money from those for children's bread to be able to buy those books. The heir hasn't had the slightest idea that, around the end of 50s, the 8|S Y
Stalinist system was about to forbid innumerous books, most of them masterpieces. Written by Albanian or foreign writers. The owners of these volumes, who didn't bring to the special stations of books gathering, or didn't put them on fire in their yards, took risk for harsh punishments. These books, like the majority of those written by man, do nothing harmful but to teach the young generations haw this planet has been destroyed, which are those miraculous feelings that aren't going to be felt again any more, and especially how the man's soul has started to become a neuter thing. Feeling turned upside down, my co-townsman stole a fishing boat, filled it with the inherited books, and embarked upon passing the border through Ohrida Lake. Nobody found out anything firstly. He was such a trifling that he couldn't be absent! Meanwhile, he grasped somehow a certain value of the books: The state wouldn't have forbidden them, if they hadn't contained something that surpasses the longevity of the system at least, if they hadn't had a power somehow twin with that of the state. Why hadn't been forbidden the bread, for instance? He passed the border without any difficulties, but he didn't enter the water of the neighbor state. He was already an enemy of the people for us and a potential secret agent for them. He stopped into the neutral waters. If he returned into our waters the prison would wait for him and the cudgeling, which could obliged him to accept their fiction, would wait for him at his country's neighbors. That is to accept the idea that he is a special agent sent with the mission to‌carry for them some books written in the maternal language of our minorities, who are on the way of loosing their language, their cultural identity and so on. The 9|S Y
neighbors knew very well that there could be hidden the code of an extremely dangerous spy network, beyond the simple description of the weather, of a reverie, of an instant of melancholy or of fright. The books from inside the boat were at a risk to be read with an anthological attention, such as only few books are read and as only some specialized readers could read. The fugitive remained into the neutral waters. It was as if he had never been more into his waters. He started to read in order to forgetting about hungry, about anguishes, but also for being able to understand why his father was so fond of those paper reams. He read only during the daylight because then the night was falling down when those in longing for light could not read. Waiting to be searched by those who were by our side or by those being by their side, the fugitive refused to faint and he started eating. Books. On a first stage, he chewed the white parts, those ones which were unprinted. He rapidly arrived then to the written papers also. It is only now when he became a kind of literary critic and he is obliged to choose what he would keep and what he would change into life and faces. What is that one which must specially be eaten actually: the fragments or the adornments? When the literary message has a longer life: after it is digested and amalgamated in the chemical elements, and not only them, of the body, or if it is kept on the paper? The frontier guards of the two countries had encircled the fugitive and they were waiting. They could not shut him, because thus there might be proved that none of the two regimes –which were contrary one to another anyway- were democratic and that each of them encroaches seriously upon the elementary rights of man, such as the right of settling down into the neutral waters, or that of reading and eating 10 | S Y
paper. Meanwhile the fugitive ran into a universal dilemma: which of the page he should read and which one not? What author's work he might eat from? What theme the food is better to contain? He liked to read some of the pages enormously. There came a saving idea. He selected the dearest pages, tore them from the book and ate all the others. Eating them, he blessed the authors whose work gave him food, but he didn't curse those whose works could bring one on the point of starving to death. After a while he found himself forced to tear from the chosen pages too. He desperately kept then only paragraphs, sometimes only a sentence, a few punctuation marks, blanks. Such was the way when a little thin book appeared into the boat. It didn't have a title (or it was with another book's title), and it was under the covers of another volume, under the name of another author or without author's name. Here is the moment to ask ourselves seriously: this fugitive is the Reader or the Author? How could it be possible to leave such a writer or such a reader to the option of some Balkan frontier guards in the years of 50s? Particularly, there was clearly noticed that, after the World War II, the reality had an endless imagination and often a humiliating one. Nevertheless, fiction seemed to be not only more human, but also stronger, because stronger is not the one who orders, but the one who selects. So, I snatched the author of the little volume from inside the boat, I gave a name to it, I gave him to eat newspapers and books which worth nothing else but to be eaten, and I sheltered him in a novel that was thought in the textual waters which link and depart the Albanian and the Romanian literatures. After that I started eating fragments from the manuscripts. When I felt satiated, I read what I 11 | S Y
hadn't been able to eat. I can assert that I couldn't eat more and that there was nobody who threatened me with death, except the Death.
(2003)
[ARDIAN-CHRISTIAN KYÇYKU, You and other stories, Librarium Haemus, Digital edition, 2015, ISBN: 978-606-8093-85-7]
You The Fishhook
Fragment në spanjisht Ojo (novela) Aclaración: “...y en el mismo lugar (en Edén) residen las siete clases de los rectos. [...] En la cuarta clase se encuentran aquellos sobre quienes bajó la nube para taparlos. [...] No se sabe exactamente sobre quienes se habla aquí. Tal vez es la gente a quien Dios eligió, sea en la vida, sea cuando murieron, envolviéndola con una nube de gloria. Cuando Moisés subió a la montaña de Sinaí a coger el Tora, Dios lo protegió de la envidia de los ángeles, extendiendo sobre él una nube”. A. Cohen, El Talmud La risa recogida (pero parcialmente escapada) en las páginas siguientes es el más completo testimonio de que aquellos que aquí se mencionan y aquellos que no se mencionan en ninguna parte no son hermanos gemelos. El parecido entre ellos no es del todo fortuito y, desgraciadamente, ni siquiera tienen alguna influencia extraordinaria en relación con la fuerza de las cosas. El autor
Luego, bajó sobre el lago una nube reluciente y suave como si fuese de algodón, que no se sabía dónde fuese 12 | S Y
concebida, y las montañas alrededor parecieron dos veces más negras. La nube no se quedó mucho rato sobre las aguas, no fue vista por todos. Aquellos que tuvieron la suerte de verla, supusieron que el alma misma de las nieves milenarias, hastiada por los hechos de los mortales y de la impotencia de los colores de quedarse eternamente paradisíacos, se transformó en nube, apareció de paso sobre las aguas, quizá solo para anunciar dolorosamente la fuga, y se disolvió. Un momento antes de su disolución, sobre la ciudad rebosó una aroma heterogénea y maravillosa de vírgenes, sauces, rastrojeras, barriles de vino y piedras de chispa, que se labran bajo las aguas. Los centelleos de la nube se extendieron por todas partes. Una parte de ellos, ya en forma de rayos extraterrestres, penetraron las aguas hasta al fondo. El interior de las aguas fue alienado. Los peces parecieron todos iguales, multicolores. Algunos entre ellos, un poco más hambrientos o simplemente por ser inspirados de aquella explosión de colores subacuáticas, no tardaron en saltar hacia la nube, con la boca abierta, con la esperanza de arrancarle algún trocito. No se sabe qué suponían que es. En cuanto a los otros peces, los ordinarios, incluso aquellas pocas carpas chinas negras, que habían evitado el castigo por parte de los koranes, bailaron con locura entre las hierbas y los peñascos, soñando e implorando para que se quedaran así. La vista podría maravillarte, aun si la vieras con ojo de cristal. Yo no tenía sino un ojo de cristal: el de la izquierda. El ojo del corazón.
13 | S Y
Los beneficios que aportan las muertes violentas no se conocen como es debido. Los antiguos conocían justo novecientos tres maneras de muerte. No todas eran violentas. La más fácil era parecida con la erradicación del alma de su cuerpo igual como en los momentos cuando la mano saca un pelo de la leche. La más grave te recordaba la separación de una espina de la pilada de lana de ovejas. La muerte en agua, antes de ocurrir, te aterrorizaba, pero se decía que era la más agradable. Si la gente hubiera sabido cuantos beneficios aporta una muerte violenta, quizás implorara para no morir de una muerte común, sino en las más bestiales condiciones. La historia se habría contemplado completamente de otra manera, sin escalofríos, como si fuera con un ojo de cristal. Se hubiera parecido, creo yo, a una invasión de afección divina, independientemente de las maneras a menudo aterrorizadoras de la expresión. Es como si reconocieras el beso divino al interior de la bala, de la piedra, de la punta del puñal, a lo largo de la cuerda, o en el apretón mortal del agua, del fuego etc. Eso excluye por sí solo el suicidio porque, quienes olfatean la prosperidad de una muerte violente nunca intentan a huir de una vida sin permiso. Antaño hacia parte entre la gente que cree que el mundo acaba allí en donde se apaga la fuerza de la vista. Y me hubiera apagado así, bajo la sombra de la historia, si no me hubiera convencido de huir, cruzar el lago a nado, y si las hélices de aquella lancha automóvil o del yate no me hubieran hecho jirones mis despojos durante aquella medianoche de septiembre. Los dolores me despertaron en otro lugar y descubrí aturdido que mi lengua se había enriquecido. Se me había brotado y quizás había crecido otra lengua. En el paladar y en el ser. Una 14 | S Y
lengua que al pasado, cierto, me hubiera traído completamente otra suerte, menos indolente y extravagante. La primera frase que he pronunciado no tenía relación ninguna ni con el Partido, ni con Enver, ni con la democracia, incluso ni con la madre. Era más o menos la frase de todos aquellos que tenían la suerte de despertarse en otra parte. Había abierto los ojos como si fuera por dentro, no por fuera. La vista ninguna vez me había parecido tan falsa e impotente. Pocas veces el punto de interrogación y el de exclamación no pueden estar tan alternados entre sí, dando forma de esta manera a un signo de puntuación todavía no inventado. Por eso la frase: -Oh, Dios… se concluía con una línea de puntos. ¡¿Quién podía medir la longitud de aquella línea!? Era también septiembre: un cierzo repentino había reducido dentro de una hora todos los árboles de la ciudad, dejando entre las ramas solo dátiles. Parecían a unos soles envejecidos por la nostalgia. La ciudad se despertó más bien no por esta prisa visionaria de otoño, sino por una noticia que insistía turbar las cabezas durante más que tres días y tres noches aunque aquí las legendas no perduraban mucho tiempo: los lutos y las maravillas perduraban igual que un disparo, igual que un sueño. Una de las barcas de pesca había caído en las manos de la guardia fronteriza. A los tres pescadores les faltaban las cabezas. [Traducido del albanes por PETRIT MAVROVI, LibrariumHaemus, ISBN: 978-606-8093-74-1]
15 | S Y
Skeda e romanit T i t u l l i: Sy Subjekti Një roman që e sheh historinë ballkanike e më gjerë me sytë e shpirtit dhe jo shpirtin e njeriut të sotëm me sytë e historisë. I shtjelluar në një hark kohor që hapet gjatë viteve `40 të shekullit të kaluar e vijon deri përtej ditëve tona, romani gërsheton realizmin e fuqishëm me groteskun dhe me humorin e befasishëm, duke „shtuar e pakësuar” sy në vetëdijen e munduar të lexuesit të sotëm. "Njëri nga synimet ishte që ky libër të mund të shtronte po aq pyetje sa ç’shtron edhe vështrimi i njeriut të sotëm. Më dukej thelbësore barazpesha mes numurit të pyetjeve dhe misterit që ruan tharmin e jetës”, thotë shkrimtari. “Ky mister mbetej bebëza e Syrit, rreth të cilit endeshin dhe enden çështje marramendëse, si gara e nëndheshme dhe shpesh gjakësore mes racave, gjuhëve e besimeve, forca e hartave gjenetike ndaj atyre gjeopolitike e kulturore; rrjedha çmeritëse e lëndës (financave); ata që kanë pushtetin dhe ata që i ka pushteti; vazhdimësia të paktën e çuditshme e ca gjërave si varfëria, të jetuarit si vetëm për të paguar taksa e shlyer borxhe; çartja e mediave dhe mbetja gati përjetë në zonën gri, ku vetëm humori dhe pranimi i absurdes prodhimtare e ndalojnë shpirtin të mpihet krejt”. Me të drejtë është theksuar se romani „SY” është një vepër që duhet lexuar, sepse vërtet nuk mund të rrëfehet.
16 | S Y
T i t l e: Eye/s Plot A deep and complex novel about Eastearn European life in the past 60 years. A work that sees the Balkan history and not only through the eyes of the soul, and not the contemporary man’s soul through the eyes of history. Including a time frame since the 1940s of the past century and until beyond nowdays, „Eye/s” combines a powerful realism with the grotesque and with a surprising humour, adding and reducing eyes in the heartsick consciousness of the contemporary reader. "One of the goals was this book to ask as many questions as the man’s gaze does. I found essential the balance between the number of questions and the mysteries of life" Kycyku says. „This mystery was the Eye’s pupil, aroung which many important matters move, such as: the underground and sometimes bloody competiten between races, languages and religions, the force of the genetical maps towards the geopolitical and cultural ones, the material circulation (finances), people being in power and people owned by power, the prosecution of poverty, the living as if only for paying taxes and duties, the mass-media madness and the continuos stay in the grey area, where only the humour and the acceptance of productive absurd stop the soul from getting completely frozen”. It has been rightfully stated that the novel ”Eye/s” is a work that must be read because it can truly not be related.
17 | S Y
Personazhet Personazh kryesor: sytë e lexuesit, njëri, ose të dy. Të tjerë: Iliri me një sy Afrim Katrahura Koço Stërputhja Shoku Themi / Zoti Bëri Jaho Myneveri Flutura Agimi i Zukut të Vdekjeve Haki Ujera Gjergj Trashëgimtari Ben Kallauzi
Characters The protagonist: eyes of the reader, one or both. Others: Ilir One-eye Afrim Katrahura (Apocalypse Approach) Koço (the) Multikiss / Morekiss Comrade Themi (WeSpeak) / Mister Doing Jaho Myneveri Flutura Agim of the Death Car Haki Ujera Gjergj (the) Successor Ben (the) Guide
18 | S Y
V l e r ë s i m e / A p p r e c i a t i o n s [AL – EN] Librat e tij janë një vegim. Në kushte kulturore normale, Kyçyku do të ishte këqyrur si një Markez i Evropës Juglindore. His books are a revelation. In culturally normal conditions, Kyçyku would be seen as an EasternEuropean Marquez. Vasile Andru, Plural Magazin, Bucharest Një roman me përmasën e epopesë, që kryen operacionin e Shqipërisë në 60 vite (1945-2005). Virtuozi Kyçyku e ka vendosur Shqipërinë në tehun e bisturisë intelektuale, filozofike, artistike, metaforike, në tryezën e kirurgjisë së tij, me vëzhgim e investigim të pazakontë, me guxim e pa asnjë autoçensurë, më shkathtësi dhe bindje se, pa kryer atë autopsi, vështirë se do të kemi ndonjëherë një Shqipëri për të qënë. (…) A novel on the size of an epopee, which performes the operation of Albania across 60 years (19452005). The master Kycyku intelectually, philosophically, artistically and metaforically operates Albania on the surgery table, with an unusual sense of observation and investigation, with bravery and without any auto-cenzorship, being convinced that without autopsy we will hardly be able to find and to have an authenic Albania. Novruz Shehu Gazeta Nacional, Tirana Prozatori i ri, siç i thonë disa, është, në fakt, i moçëm dhe i vënë në sprovë si vetë Ballkani. Por një i sprovuar i qetë, që lëviz mes të fshehtave të ëmbla të lindjes dhe të vdekjes, të Fillimit e të Fundit, me një 19 | S Y
shpërfillje prej të pavdekshmi apo mbase të një qënieje racionale të ardhur nga një tjetër botë. The young prose writer, as some people called him, is actually old and haunted like Balkans. But he is a peaceful haunted man, who is moving among the Sweet secrets of the birth and of the death, of the Beginning and the End, disdainfully as if he were an undying man or as if he were a rational being that has come from another world. Corneliu Vlad, Romanian Reality, Bucharest Ardian-Christian Kyçyku është një nga vegimet e mëdhenj të prozës bashkëkohore. Ardian-Christian Kyçyku is one of the great revelations of the contemporary prose. Dan-Silviu Boerescu, art Panorama, Bucharest Për moshën e re që ka (...) pa fije hezitimi, mund të thuhet se ky autor (...) është më i frytshmi i letrave shqipe në qindvjetshin e fundit!... Sa herë të lexosh libër (roman) të ri të të riut gjenial të letrave shqiptare, atij me emrin Ardian-Christian Kyçyku, aq herë do të mahnitesh. Without any hesitation, it can be said that this author is the most prolific in the Albanian litarature of last century. Each time you read a new book of the young genius of Albanian literature, the one called ArdianChristian Kycyku, you will be amazed. Bajram Sefaj, Zëri, Prishtina Ndoshta, pasi të kenë kaluar disa vite nga zhurmat e holokausteve të mëdha që përjetoi vendi ynë i vogël dhe i varfër, (...) romani “Sy” i shkrimtarit shqiptar 20 | S Y
Ardian Kyçyku (...) do të tingëllojë si një mister i retorikës dhe i hiper-realizmit në letërsinë bashkëkohore. Perhaps, after having gone the noises of the great holocausts our little, poor country has gone trough, the novel „Eye/s” by the Albanian writer ArdianChristian Kycyku will sound like a mystery of rethoric and hyper-realism in the contemporary literature. Dhurata Hamzai, Gazeta TemA, Tirana Pa asnjë dyshim, zëdhënësi më autentik i gjysmëshekullit të shkuar. (...) Pamjet e romanit “Sy” janë aq pranë realitetit, sa ai që e ka jetuar atë epokë e risjell të pangatërruar në kujtesë. Me lehtësi të habitshme, gati të frikshme, autori përshkruan vendet dhe njerëzit, bëmat dhe jetën mjerane të asaj kohe. (…) Talenti i Kyçykut qëndron, mes të tjerash, te thjeshtësia e tij e tejskajtë. Si askush tjetër larton mbi asgjënë e vëzhguesit të rëndomtë ngrehina madhështore që duket sikur mbijnë nga dheu. Without any doubt, he is the most authentic spokesman of this half a century. The images of the novel „Eye/s” are so close to reality, that the one that has lived in that era will right away remember it. With a surprising, almost frightening fluency, the author describes the places and the people, the actions and the miserable life of those times. Kycyku’s talent constits of, amog others, his ultimate simplicity. As none other, he raises over the nothingness of the ordinary observer magnificent buildings that seem to have sprung from the earth. Istref Haxhillari, Mokra, Pogradec
21 | S Y
Krijimet e tij bëjnë pjese në atë lloj letërsie, që, në një farë mënyre, janë dyfish krijime, sepse edhe krijojnë nje realitet të dytë, tjetër dhe të tyren. His creations are somehow double creations, because they build a second reality, a different one and one on their own. Visar Zhiti Ardian Kyçyku, në romanin "SY" ka krijuar një prozë me vlera artistike të jashtëzakonshme, ashtu siç ka arritur ta krijojë Lasgushi në poezi – artin e vërtetë, artin që të trondit me fuqinë e tij. In the novel „Eye/s”, Ardian-Christian Kycyku has created a prose of extraordinary artistic values, as Lasgush Poradeci maneged to do in poetry – true art, art that makes you shiver with its strength. Mustafë Xhemaili Është thënë, me një formulë fatlume, se ky shqiptar me banim në Rumani, mund të quhet një Markez i Ballkanit. Por proza e tij, herë lakonike dhe herë voluminoze, nuk zhbiron vetëm gjeografinë e ngushtë të një hapësire të nëmur, por edhe kushtet e ekzistencës së mirëfilltë njerëzore. Në thellësitë e qënies së vet, Kyçyku është një filozof, për të cilin bota nuk ka më të fshehta, madje edhe nëse ajo struket tash për tash në mjegull. It has been said, using a fortunate formula, that this Albanian settled down in Romania, might be called “Márquez of he Balkans”. It is true, but his prose which is sometimes laconic, sometimes voluminous, clear up not only the narrow geography of an accursed space, but also the authentic human-being condition. Kyçyku is a philosopher deep inside his soul. He is a philosopher for whom the world has no longer had 22 | S Y
secrets, even if it is hiding into the darkness for the time being. Ioan Adam, Adam Publishing House, Bucharest
Prozator vizionar, me fuqi shajnitëse, praktikon një majeutikë të vërtetë ndaj kujtesës universale dhe nuk mund të mos rrëmojë në barkun e gurtë të mitit, të nxjerrë frytin e përgjakur me të dyja duart dhe të na e hedhë përpara bashkë me një ujëvarë parabolash që shpesh ngjizen më fort për të fshehur, se sa për të veguar. Të magjeps gjithmonë procesi i natyrshëm përmes të cilit distopia universale merr jetë në një mjedis kaq të ngulitur në realitet. A visionary fiction writer, of an amazing force, he practices a real maieutic applied to the universal memory and he cannot help drilling into the stone depths of the myth for drawing out the bloody result with his both arms and for throwing it in front of us with a torrent of parables designated to hide rather than to reveal. It always astonishes the natural process (in this case) through which the universal dystopia comes into being in an “environment” so much placed in the normality. Bogdan Alexandru Stănescu, Sunday’s Newspaper, Bucharest Ardian-Christian Kyçyku na shfaqet si një nga siluetat e kalibrit të madh në prozën e sotme, qoftë ajo rumune, shqiptare, ballkanike apo kontinentale. Sepse vlera e këtij autori i kapërcen kufijtë e një atdheu dhe të një rajoni gjeografik, duke synuar drejt një shprehjeje të fuqishme, me përdorimin e një regjistri simbolesh shkundullues... Ai ka aftësinë të ngjizë një univers imagjinar kolosal. Ardian-Christian Kycyku came as one of the wide caliber silhouettes in the contemporary prose, 23 | S Y
whether Romanian, Albanian, Balkan or continental. Because the literary value of this author breaks the limits of a homeland and a geographical region, aiming at a strong expression, with the use of an tremendous register of symbols... He has the capability to build a monumental fictional universe. Titus Vîjeu, A Marquez of Balkans, Bucharest
Të dhëna /Info Botimi i Parë: Arvin Press, Bukuresht, 2004 Botimi i Dytë: Buzuku, Prishtinë, 2005 Botimi i Tretë: Ideart, Tiranë, 2007 Botim Digjital: Librarium Haemus, Bukuresht, 2015 (https://www.smashwords.com/books/view/526137) Përkthyer në spanjisht nga Petrit Mavrovi, me titullin Ojo, dhe botuar në format digjital nga Librarium Haemus, 2015 (https://www.smashwords.com/books/view/518685)
Contact: www.akycyku.com E-mail: ardkyc@gmail.com Facebook: www.facebook.com/arkycyku
24 | S Y
25 | S Y