juni ’13
t n e r t om
Verschijnt vier keer per jaar. | Afgiftekantoor Gent X
nds.be w w.davidsfo w | s d n o sf t David azine van he cultuurmag
Zonder honger door het Hageland
Onze smakelijke Zomerzoektocht
Jeugdauteur Dirk Bracke wordt 60 p. 20
“Mannen vallen sneller af ”
Sonja Kimpen bevrijdt u van uw buikje
p. 30
Een middeleeuwse popster Hendrik van Veldeke staat centraal op Dag Oude Muziek
| 3 euro
p. 36
“Wat schokt, mag ook schokkend zijn om te lezen”
cursussen
Š Maarten Deckers
Als spilfiguur op de grens tussen twee taalgebieden gaf Veldeke de Franse minnelyriek door aan de Duitse cultuur
36
Veldeke kijkt uit over zijn geboortestreek aan de Dorpsstraat in Hasselt.
Hendrik van Veldeke steelt de show op Dag Oude Muziek
Een middeleeuwse popster Hij was van elke rang en stand – de troubadour, de troubadour, zong Lenny Kuhr in 1969 op het Eurovisiesongfestival. Met haar lied won ze wel het festival, de middeleeuwse realiteit was iets complexer. Davidsfonds Academie trekt dan ook een hele dag uit om u wegwijs te maken in de middeleeuwse cultuur en minnezang. Op 30 juni staat Hendrik van Veldeke, de grootste minstreel uit onze literatuurgeschiedenis, namelijk centraal op Dag Oude Muziek in Alden Biesen.
Dag Oude Muziek Op zondag 30 juni vindt in Alden Biesen de 35ste editie van Dag Oude Muziek plaats. Een buitenkansje om wat middeleeuwse cultuur op te snuiven, want die dag staat Hendrik van
Tekst: Lieselotte De Snijder
Veldeke centraal. De invloedrijke schrijver en muzikant uit
I
de 12de eeuw liet zich inspiren de 12de eeuw is het Maasland een
den, zoals kunstzinnigheid, beheersing en
ren door het hoofse leven en
culturele hotspot. In de streek van
tederheid,” vertelt Jozef Janssens, doctor
de nieuwe liefdesidealen. Vijf
Luik, Aken en Maastricht komen de
in de Germaanse filologie en specialist van
jaar lang hebben verschillende
vernieuwingen van de middeleeuwen volop
de middeleeuwse cultuur. Met andere woor-
muzikanten gesleuteld om
tot uiting. En dat zijn er nogal wat. Door-
den: de hoofse cultuur wordt geboren. Die
Veldekes liederen uitvoerbaar
dat de bevolking en de welvaart toenemen,
zogenaamde renaissance van de 12de eeuw
te maken. Het resultaat wordt
krijgt de adel meer tijd om zich met de aan-
wordt ook wel de Maaslandse renaissance
voorgesteld in Alden Biesen.
gename zaken van het leven bezig te hou-
genoemd, omdat vooral in het zuidoosten
INFO Meer info over het uitgebreide
den. “Ridders die altijd getaxeerd werden
van ons land de cultuur volop openbloeit. “Er
programma van Dag Oude Muziek
op hun gewelddadige voorkomen, krijgen
gebeurt in die periode zoveel dat je soms
vindt u op www.dagoudemuziek.be.
in de 12de eeuw oog voor vrouwelijke waar-
niet weet waar eerst te kijken,” zegt Herman
37
cursussen
Hendrik van Veldeke afgebeeld in de Codex Manesse, een handschrift met twee eeuwen Duitse literatuur.
Baeten, directeur van het Impulscentrum voor Muziek en organisator van Dag Oude Muziek. “De bouwkunst, de bronsgieterij, de miniatuurkunst, de muziek en de literatuur: op al die vlakken merken we dat het mensen wereldbeeld verandert.”
BV avant la lettre Hoffelijkheid kweek je natuurlijk niet van de ene op de andere dag: dat vergt tijd en vooral goede voorbeelden. “Om hun nieuwe idealen te verspreiden doet de adel een beroep op clerici, mensen die gestudeerd hebben, verschillende talen beheersen en lagere wijdingen hebben ontvangen,” legt Janssens uit. “Zo iemand is Hendrik van Veldeke. Hoewel hij afkomstig is uit het Limburgse Spalbeek bij Hasselt, beheerst hij het Duits, Frans en Latijn en kent hij zijn klassiekers, zoals Vergilius en Ovidius.” Hij voert dus niet alleen administratieve taken uit voor de graven van Loon, maar schrijft ook teksten. En daar is hij best trots op. Janssens: “Kunstenaars beginnen in de 12de eeuw stilaan uit de anonimiteit te treden. Ook Veldeke is zelfbewust
De cursusdag
en noemt zijn naam in de epiloog van zijn eerste werk, de Servaaslegende.” Het maakt van hem meteen de eerste met naam beken-
Davidsfonds Academie
Dit is het programma:
is op zondag 30 juni een
9.30 uur: ontvangst met koffie
hele dag te gast in Alden
10 uur: Jozef Janssens
Biesen. Jozef Janssens,
(middeleeuwse renaissance)
begenadigd verteller en
12.00 uur: concert Minneliederen
gespecialiseerd in de
12.30 uur: lunchpauze
middeleeuwse cultuur en
13.45 uur: Jozef Janssens
literatuur, neemt u mee
(Hendrik van Veldeke)
naar de wereld van Veldeke,
15 uur: concert Psallentes
de renaissance van de 12de
& ZefiroTorna
eeuw in het Maasland en
15.30 uur: koffie
de dichter uit onze literatuurgeschiedenis. En
de minnezang. Jurgen
16 uur: Jurgen De Bruyn
niet onbelangrijk: hij laat een oeuvre na dat
De Bruyn, muzikant en
17.10 uur: concert
van hem een echte succesauteur maakt. Zijn
artistiek leider van Zefiro
Graindelavoix
werk wordt vlijtig overgeschreven en twee
Torna, vertelt dan weer hoe
INFO Meer info over de cursusdag vindt
eeuwen later vinden we nog altijd kopieën
zijn gezelschap het werk
u op www.davidsfonds.be/academie.
van zijn Eneasroman, een ridderroman over
van Veldeke toegankelijk
Inschrijven kunt u eveneens via de website
de Trojaanse held Eneas of Aeneas.
maakt voor een heden-
of via academie@davidsfonds.be of
daags publiek.
016/310.670.
Veldeke maakte deel uit van de hofcultuur: zijn liederen zijn erg subtiel en bedoeld voor een elite met voorkennis
De Limburgse dichter, die aanvankelijk in zijn eigen dialect rijmt, oogst algauw succes bij zijn Duitse buren. “Veldeke werkt eerst in
38
© Maarten Deckers
Ridders die getaxeerd werden op hun gewelddadige voorkomen, krijgen in de 12de eeuw oog voor vrouwelijke waarden
opdracht van de gravin van Loon, voor wie hij zijn heiligenleven over Sint Servaas schrijft, maar daarna verblijft hij ook aan Duitse hoven,” aldus Janssens. “De dichter was in 1184 aanwezig op de beroemde hofdag van keizer Frederik Barbarossa, die hij bejubelt in zijn Eneasroman.” Het logische gevolg is dat Veldeke in het Duits begint te dichten. Dat hoeft ons trouwens niet te verbazen: in die periode zijn de verschillen met het Duits niet groot en is het Maasland in cultureel opzicht één gebied. Bovendien construeert hij zijn rijmen op zo’n manier dat ze met minimale aanpassingen verstaanbaar zijn in het Duits. Eerder dan bij ons wordt Veldeke op handen gedragen door Duitse minnezangers zoals Wolfram von Eschenbach, die hem als hun grote voorbeeld zien.
Alleen voor fijnproevers Mooie liedjes schrijven is één ding, ze zingen is iets anders. Dat is in de middeleeuwen
is een romantisch beeld dat ontstaan is in
eeuw nog geen instrumentele muziek be-
net zo. “Veldeke is een muzikant, maar wel
de 19de eeuw, maar ook nu nog hardnekkig
staat: het woord staat centraal. “Alle teksten
veeleer in de zin van componist,” verklaart
overeind blijft – getuige het lied van Lenny
– zowel minneliederen als religieuze verhalen
Baeten. “Hij schrijft geen gedichten maar lie-
Kuhr en de verhalen van Thea Beckman.
en ridderromans – worden voorgedragen,”
deren. Of hij ze zelf gezongen heeft, is moei-
“Ook het beeld van Veldeke als grote volks-
verduidelijkt Baeten. “Wij zetten een cd op,
lijker te zeggen. Muziek maakt in die tijd deel
dichter is historisch niet correct,” voegt Jans-
maar dat kan in die tijd natuurlijk niet. Je
uit van een orale traditie en wordt dus niet
sens eraan toe. “Veldeke maakte deel uit van
hebt altijd muzikanten nodig. De adel huurt
bewaard.” Misschien was Veldeke de eerste
de hofcultuur: zijn liederen zijn erg subtiel en
die in voor speciale gelegenheden, maar de
uitvoerder, misschien werden zijn liederen
bedoeld voor een elite met voorkennis. Niet
lagere klassen moeten het stellen met de
gezongen door andere muzikanten. Ook het
voor de lagere klassen dus.”
muziek die ze één keer per jaar op de ker-
stereotiepe beeld van de troubadour die zin-
Maar hoe klonk middeleeuwse muziek
mis horen.” Verhalen worden ook lang uitge-
gend van burcht naar burcht reist en op de
dan? Door een gebrek aan bronnen blijft
sponnen en in stukken voorgelezen. Baeten:
rand van de armoede leeft, klopt niet. Het
het bij hypotheses. Zeker is dat er in de 12de
“Wij zouden die verhalen waarschijnlijk nooit
39
cursussen
Landcommanderij Alden Biesen werd gebouwd in de 13de eeuw en was eeuwenlang de hoofdzetel van de Duitse ridderorde.
Vier keer op cursus in de zomer De cursusdag in Alden Biesen is
tour op met MAFestival, sinds
zomercursussen die Davids-
50 jaar pionier in de heront-
fonds Academie deze zomer
dekking van oude muziek.
organiseert. Ook bij drie andere
40
đƫƫIn Brugge gaat u de muzikale
maar een van de vier boeiende
đƫƫIn Antwerpen ontdekt u alles
grote evenementen die deze
over de muzikale renaissance
zomer op stapel staan, kunt
aan het hof van Elizabeth I
u een boeiende dag of twee-
tijdens Laus Polyphoniae.
daagse volgen:
INFO Meer info over deze cursussen vindt
đƫƫIn Gent reist u 100 jaar terug in
u op www.davidsfonds.be/academie.
de tijd naar de wereldtentoon-
Inschrijven kunt u eveneens via de
stelling van 1913 en de beginda-
website of via academie@davidsfonds.be
gen van de Vooruit.
of 016/310.670.
Een afbeelding van Frederik Barbarossa, de Duitse keizer die het in 1155 tot keizer van het Heilige Roomse Rijk schopte.
helemaal kunnen horen, omdat ze te lang duren. Om ze naar een hedendaags publiek te brengen, korten we de epische verhalen dan ook fors in, maar bij de minneliederen doen
De reis
we dat niet. We prikkelen de toeschouwers ook op andere manieren, met projecties of
Hebt u na de cursus op Dag
rechts en professor Frans-
theaterbewerkingen bijvoorbeeld.” Op het
Oude Muziek nog meer zin
Jos Verdoodt vertellen u
programma van Dag Oude Muziek staan
in muziek uit lang vervlo-
meer over de muziek en de
dan ook uiteenlopende interpretaties van
gen tijden? Reis dan mee
Vrede van Utrecht, die cen-
middeleeuwse muziek. Sommige ensem-
met Davidsfonds Cultuur-
traal staat op het festival.
bles creëren nieuwe muziek, andere wer-
reizen naar Utrecht voor
INFO Meer info over de reis
ken met contrafacten: ze zetten de teksten
het Festival Oude Muziek.
vindt u op www.davidsfonds.be/
op bestaande middeleeuwse melodieën.
Op prachtige locaties in
cultuurreizen. Inschrijven kunt u
“Maar één ding hebben ze gemeen,” besluit
de stad geniet u van mooie
eveneens via de website of via
Baeten, “het leven en werk van Hendrik van
concerten door topmusici.
cultuurreizen@davidsfonds.be
Veldeke is altijd de inspiratiebron. En die bron
Musicoloog Geert Robbe-
of 016/243.838
blijkt onuitputtelijk.”
Met een duolegaat betaalt het Rode Kruis de successierechten voor uw erfgenamen. Voor hen een aanzienlijke besparing. Voor u een hele geruststelling. Voor het Rode Kruis een mooie manier om meer mensen in nood te helpen. Het Rode Kruis organiseert regelmatig infosessies ‘Hoe besparen op successierechten?’ Onze adviseur Michel Dumont legt u op een eenvoudige manier uit hoe het werkt. Ook voor vragen of een berekening kunt u bij hem terecht. Zonder verplichtingen. Kom vrijblijvend luisteren.
Schrijf u nu in voor een gra tis infonamidda g
Gent
20 juni 17 oktober
Provinciale Zetel van Rode Kruis Oost-Vlaanderen, Ottergemsesteenweg 413, 9000 Gent
Sint-Andries
27 juni
Provinciale Zetel van Rode Kruis West-Vlaanderen, Dirk Martensstraat 11, 8200 Sint-Andries
5 september
Provinciale Zetel van Rode Kruis Vlaams-Brabant, Herestraat 49/BTC, 3000 Leuven
Leuven
Bon voor gratis infonamiddag en tijdschrift GRATIS infosessie JA, ik kom naar een infosessie ‘Hoe besparen op successierechten?’
Ik zal met
personen aanwezig zijn op
/ 2013
(stad / gemeente)
in
GRATIS tijdschrift JA, stuur mij gratis het tijdschrift Kruispunt. 26 pagina’s met informatie over het duolegaat en nuttige Rode Kruistips.
voornaam: naam: straat: nummer:
bus:
Inschrijven via michel.dumont@rodekruis.be of bel 0475 35 60 02. Infosessie start om 14.00 uur en eindigt om 15.30 uur.
postcode:
gemeente:
Zelf een infonamiddag organiseren op een andere datum of plaats? Contacteer ons.
e-mail*:
Het Rode Kruis respecteert uw privacy. Uw gegevens, die we via deze actie ontvangen, zullen enkel in ons bestand (Rode Kruis Vlaanderen, Motstraat 40, 2800 Mechelen) opgenomen worden. Aan de hand van deze gegevens zullen we u op de hoogte houden van onze activiteiten. U kunt uw gegevens steeds raadplegen, verbeteren of laten schrappen. Uw gegevens zullen nooit aan derden worden overgemaakt.
/
telefoon:
* Enkel in te vullen als u akkoord bent om onze informatie via e-mail te ontvangen.
Stuur deze bon terug naar Rode Kruis-Vlaanderen, DA 852-570-7, 2800 Mechelen. Een postzegel hoeft niet.
OM1/06
Betaal geen successierechten dankzij het duolegaat.