LUD - Sgríoḃ Gaeḋealaċ - 01-22

LUD

Deasaċaḋ 01 Am Faoilteaċ 2022

Naiḋeaċd agus Dòiġ-Ḃeaċa De Na Gleann Uisge Ḋearg

Co-là Breiċ 1,500aḋ na Naoḃ Colum Cille

Is Truaiġe h-Uḃal nan Tìr Agus Eilean Eòin Leis Carraiċe Riaġaltas

Sgeul na h-Eaċdraiḋ Eaglais Aċaḋ Beileag

TAĊAIRTEAN UAĊDARAĊ

2021

DEASAĊAḊ 01

Dè a Steaċ Air Cuiḃrinn Comóraḋ Laṫa Breiṫ 1,500aḋ Naoḃ Colum Cille

Taċairtean Uaċdaraċ

17

Naiḋeaċd agus mìosaċan úr às a Gleann Uisge Ḋearg

Cúpla Focla

22

Reòite duḃ, cuiṫe sneaċda, agus grèatair

Sgeul na h-Eaċdraiḋ

26

Eaglais Aċaḋ Beileag Eaglais Aċaḋ nam Beileag

Cunḃalaċ 02 Nòta Ḋeasaiċe 07 Nuaiḋeaċd Ionadail 10 Nuaiḋeaċd nan Dùṫaiċ 18 Nuaiḋeaċd na Cruinne 24 Fòram Coiṁearsnaċd 31 Creideaṁ ⁊ Spioradalaċd

LITRIĊEAN GU 'N DEASAIĊE

Áḋ mór ort agus áḋ mór oraiḃ go LUD! Beaḋ sin go h-ionntaċ do ċlois agus do ḟoġlaim faoin iris nua Gaeluinn ann ar na Maċairean Móra sa Ċeanada 'n Iar. 'S na daoine dearmada siḃ ḟéin gan daḃt 's gan aṁras agus tá sin go h-ionntaċ do ċur daoiḃ iris Gaeluinn le ċéile agaiḃ ann.

Coṁġairdis le sin a ċairde.

Seaġán Séamus Ó Súilleaḃáin Cill Moċeallóg, Deas Ṁuṁain

Áḋ Mór oraiḃ go LUD Beaḋ sin go h-ionntaċ do'n ḟeic daoine 'gus an iris nua Gaeluinn trasna do dtonnta i gCeanada. Iarraiḋ na Gaeḋil an iris sin anseo le h-aġaiḋ am ró ró-ḟada 'nois gan aṁras agus tá sin go h-ionntaċ deas maiṫ agus tá sin doċreidte do ḟoġlaim mu na muinntir Gaeḋealaċ ann ag cuir obair an-ṁaiṫ ċun go Gaeluinn na h-Éireann, na h-Albainn, na Mannainn agus na h-Aimearaca Tuaḋ inniu. Coṁġairdis mór oraiḃ!!!!! 'S déanfaiḋ daoiḃ obair doċreidte naoiṁe gun aṁras. Beannaċt Dé, na h-Aingil agus na Naoṁe oraiḃ agus beaḋ mé an-sásta do sgríoḃ stair 's scéalta daoiḃ anseo freisin le cuidiú Dé.

'S mise le meas, Séamus Ó Súilleaḃáin Béal an Áṫa, Deas Muṁain.

Beannaċt Dia Mór oraiḃ go LUD. Tá sin go deas agus go maiṫ do ḟoġluim iris Gaeluinn amuiġ ar Maċairean Móra.

'S daoine Gaeḋealaċ spéisialta daoiḃ ḟéin gan aṁras. Áḋ mór oraiḃ agaiḃ-se freisin.

Niall Pádruic Mac an t-Síṫiġ Béarra, Iar Ṁuṁain

02

NÒTA ḊEASAIĊE Le Trìnda NicÉigeir, Àrd-deasaiċe (Gàeḋlig Uisge Ḋearg)

Dé ḃa turas so-sa? 'S àit-eigin eadar 'ionnsaċaiḋ Gáilig Ḋail Riada, 'dèanaḋ mìosaċan, agus 'clàraċaḋ Gàeḋlig Ġleann Uisge Ḋearg, ḃa pleann a cuid-eigin do ċur am fideaḋ den iris sa Gàeḋlig aṁáin a steaċ mo ceann. Mar ḃa trainnsear agam ċa roḃ làn gu leòr san laṫa 'n-diuġ, aċ feumaiḋ sinn-sa rud-eigin saṁail Mac Talla 'riṫist gun teagaṁ. 'S sgeulan ùr leis na Gàeḋeal airson na Gàeḋeal. Ḃiṫ an obair-toiseaċ LUD as air sliġe gu brosnaiċ ċun na Gàeḋeal Gleann Uisge Ḋearg gu lorg guṫan agu 'riṫist. Aċ nuair a ċuir ceist ċugainn-ḟé? «Dé Gàeḋlig biṫiḋ leinn annseo?» Naċ biṫiḋ ṁaid fada ḃ' e dèan soilleir ċugainne? Feumaiḋ na Gàeḋeal ṫairis na saoġal an iris so agu cuideaċd. 'S a duḃairt an sean fear an sean sgéal aṁain mu ḃa Gaeilig Ulaḋ aig Euḃa, ḃa Gaeilge Ċonnaċt aig Àḋaṁ, agus ḃa Gaeluinn Muṁain aig Dia 's ḃa Gaeḋlag Laiġean aig an náṫair. Aċ rinn e sin dearmad gu sgrìoḃ ṡìos nan Sléiġein Gàeḋlig uil' agu? Air bad-eigin air an t-sliġe, ṫàinig Clann Eideann ró-ḋian-aireaċ air 'cogaḋ orṫa ḟé. Agus dèan dearmad sin ḃ' ead uile neaċ-gràiḋ leis a Diaḋaiḋ. Agus mar-sin an-so, ṫa sinn uile.

Nuair a ḃiṫ faod gaḃ mìor-ḃailt gu seòl uisgean so. 'S mise leis an Diaṫan mar 's 'coiṁead ead os cionn ar turas bàta na saoġal againne. Agus biṫiḋ leinn gu leòr aran 'us iasg againn do biaḋ uile cò h-acras agu.

Mòran taing don gaċ uile 's ḃiṫiḋ ḃeannaċdan 's dùraigean orainn le ciad turas so. Biṫiḋ sinn doċas oraiḃ le meal mór uile LUD aig taḃann a-nis 'us a-staiġ deasaċaiḋean anns an àm ri teaċd so. lionra-uisge-dhearg.ca

'Ṁaṫ Leiḃ gu Sgríoḃ le LUD?

POST-D SINN Sgriobh@lionra-uisgedhearg.ca

lionra-uisge-dhearg.ca

POST D'AR BOGSA PO ATTN: LUD PO BOX 42112 RPO FERRY ROAD WINNIPEG, MB, CA R3J 3X7

TURAS DO www.lionra-uisge-dhearg.ca /LUD/sgriobh-chugainn/

03

NUAIḊEAĊD IONADAIL

Fàilte air ais a Ċùpa Liaṫ Le Trìnda NicÉigeir (Gàeḋlig Uisge Ḋearg) 'S déiḋ aṫ-ṁaid fada 'steaċ seaċ-ṫìm, ḃa gaḃ a' Cupa Liaṫ le Na Bomadairean Ġorm na Ḃinnipéig le dà mionaidean tìm còrr. Biṫiḋ so 'n dà-ḋeugaḋ Cupa Liaṫ fo 'crios de Na Bomadairean Ġorm, coisinn air an laṫa dà-ḋeugaḋ, d' am mìos dà-ḋeugaḋ. Bi sin a' ceiṫiraḋ Cupa Liaṫ airson Na Bomadairean 'sgrìoḃte 'nns an eaċdraiḋ nise.

Fiù 's leis buannaċd fòid daċaiġ agus 'cumail an tosaiġ gu ruige, ḃa Na Cait Tiogar leag leis sciobaḋ bréaġa déan

/palominoclub

le Deatraig Mac Neacail (32 IC - BG), Ḃinston Róis (30 T - BG), 'us Caiḋriḋ Ḃilson (Mac Bioll) (19 TL - BG) air am pas as Diarmuid Masoli ( 08 CR - CT).

«'S BU TOIL A' CAIDREACHAS MÉTIS NAM MHANITÓBA GU CUIR MEAL DO NAIDHEACHD AIR BOMADAIREAN GORM NA BHINNIPÉIG AIR COSNADH A' 108ADH CUPA LIATH.» 04

/ManitobaMetisFederationOfficial

lionra-uisge-dhearg.ca

/AssemblyMBChiefs

«MEAL DO NAIDHEACHD SÒNRAICHTE LEIS AM @WPGBLUEBOMBERSCFL AIR EADSAN CÙL GU CÙL #CUPALIATH COISINN! CHA B'URRAINN 'S UALLACH TUILLEAS ORAINN! #RACHBOMADAIREANRACH»

Ḃa dòċas Na Cait Tiogar na Bail' Ua h-Amaill gu briseaḋ anns an tioramaċd de fiċead 's dà bliaḋna orṫu gun teagaṁ, aċ ċan eil sin for ḃliaḋna so. Cluinntinn an guṫ as na spéisear de Na Bomadairean Ġorm laṫian seaċd air ais, ás déiḋ 'cluiċe ri Na Marcairean Garḃ na Sruṫ an t-Suḃail, ḃ' ead ḟé fìos mun Dealḃ clì gu ceart: Arlen Dumas (Àrd-toisiche de h-AMBC), Heaṫer Stefanson (Prìoṁaire de Manitoba), Briain Bowman (Àrd-ḃàilliḋ de Ḃinnipég)

buannaiċ agu gun teagaṁ. Ṫairis Am Ḃaile-Mòr ḃa tuil làn de buiaḋ 'us gorm a steaċ an t-sràidean, bàr-spòrsaċan, agus biaḋ-lann san

«BH' AM CUPA LIATH AIR AIS CÀIT LEIS IS LEIS E AIR OICHDHE DI-LUAIN...AM PALOMINO CLUB! TAPADH LEIBH DO H-UILE CLUICHEADAIR, SPÉISEAR, CUNBHALAICHE AGUS CRATHADAIR BUN SIN DÉAN E NOCHD DO CUIMHNICH.» /palominoclub

lionra-uisge-dhearg.ca

Ġleann Uisge Ḋearg airson 'coṁarraċaḋ. Ḃo 'm Seanaḋ nan Toisiċean Ṁanitóba agus a' Caidreaċas Métis nam Ṁanitóba gu an t-Sluaġ Ṗalomeinó; 'n daoine sa Ḃinnipéig gu toiliċte meal do Na Bomadairean Ġorm agus ḃa déan fàilt' a Cupa Liaṫ air ais.

'S bi buaiḋ maṫ leiḃ an aṫḃliaḋn a Ċait Taiġ. Biṫ sinn faic siḃ ann.

05

Madraí Fiaḋain na Minneasóta Le Treaḃair Ó h-Airtnéada Minneasóta (Gaeluinn Iar Ṁumhain) Dia daoiḃ. Is mise Treaḃair agus tá mé i mo ċónaí i Ṁinneasóta. Tá feirm againn.

agus san ḟiáine. Tá siad an-ṡolúbṫa, aċ

Tógann muid gaḃair, turcaiṫe, agus sicíní,

agus tá eagla acu do na Mac Tíre.

'gus tá cónaí orainn in aice leis an Coill Mór Náisiúnta. Tá trí rud madra na ḃfiaḋain

Agus an deireanaċ... An Sionnaċ. Tá an

anseo i Minneasóta. Tá na trí an Mac Tíre,

Sionnaċ Rua againn. Meáinn an Sionnaċ

an Madaḋ Allaiḋ, agus an Sionnaċ.

Rua eadar 5 go 6 cileagram. Tá go leor Sionnaiġ anseo, agus feicimid iad go

Meáinn an mac tíre 45 go 75 cileagram agus

rialta. Fiaċainn Sionnaiġ luċa, francaiġ,

fiaċann sé an lon, an fiaḋ, agus an doḃar-ċú.

coiníní, ioraí, agus éin. Ṁaraiġ Sionnaiġ

Fiaċann na Mac Tíre maiṫ i bpacáistí. Tá

ár sicíní anseo, agus tá siad an-ċliste aċ

siad againn anseo go minic, aċ níl iṫeann iad

coinníonn ár madraí iad ar ṡiúl anois.

ár n-ainṁiṫe. Tá eagla acu na n-daoine seo, aċ cloisim siad glamaireaċt san oíċe.

Meáinn an Madaḋ Allaiḋ eadar 12 go 13 cileagram. Fiaċann sé coiníní, giorriaċa, 'gus luċa. Agus fiaċann sé ina n-aonar. Déanann siad go maiṫ i mbruaċ-ḃailte,

Laḃraíonn miotais Ġaelaċa faoi Sionnaiġ agus Mac Tíre. B’ḟéidir ... go ḃfuil Sionnaiġ agus Mac Tíre san Éirinn anseo?

06

lionra-uisge-dhearg.ca

Gàeḋlig Aṁàin 'S leòr biṫ leòr Le Ealasaid NicṪómais (Gàeḋlig Uisge Ḋearg)

Rinn daoin' acadamaċ ionnsaiġ an aġaiḋ muinntear Gàeḋealaċ eile treasna Dúṫaiċ nan Craoḃ mar biṫiḋ ead obair mór eile le sin cuideaċd. Ṫa sluaġ an-ṁor Gáiḋealaċ sa Ġleann Uisge Ḋearg, mar sin ċan eil ḟios agam carson. Ṫa leaċtan an-ṁor, mór 's beag trasna Gleann Uisge Ḋearg agus am baile-mòr Ḃinnipéig agus

A ċairdean Gàeḋealaċ air daċaiġ agus

ṫa Gàeḋlig orṫa cuideaċd in aice Beurla 's

trasna na donnta! Iarraiḋ ṁaid do ċur

Franngais. Agus filliḋ Gàeḋlig ann air ais a

Gàeḋlig do'n obair agus gu beó gaċ aon ám

riṫist an diuġ mar ṫa sluaġ maṫ nam Fìor

againne mar ṫa ṁaid faoin ionnsaiġ uaḃasaċ

Gàeḋeil ann agus ṫa ead 'cuir obair láidir ċun

le láṁa Gallda sa nuaċdan, sa mór-ṁeaḋan

sin ann buíoċas le Dia Mór.

agus air an làraċ-lìn cuideaċd. Bu ċeart sgríobaṁ ṁaid as Gàeḋlig aṁáin air an

Cuiriḋ daoiḃ fogógra nuaḋ Gàeḋlig le toaḃ gaċ

làraċ-lìn gu bráċ air fad le linn gaċ aon laṫa

aon raṫad in aice leat, agus cuiriḋ daoiḃ

leinn mar iarraiḋ ṁaid do ċur sabaid an-ṁor

puistean Gàeḋlig air gaċ aon mór-ṁeaḋan leiḃ

ṡuas an aġaiḋ na daoine h-acadamaċ mar 's

cuideaċd. Cuiriḋ daoiḃ obair 's ceistean mu'n

daoine ró-uaṁasaċ ead ḟé gun teagaṁ!

Gàeḋlig a staeċ san sgoiltean, Árd-sgoiltean 's oilitiġ cuideaċd mar ṫa mu'n 75 millean Gàeḋeal

'S cainnt ead ḟé mun cainnteoirean dúṫċais

ṫairis Dúṫaiċ nan Craoḃ agus ṫa cuid mór

gaċ aon ám agus ċan eil sin cóir 's ceart.

Gàeḋeal cánan Franngais agu aċ ṫa sluaġ beag

Biṫiḋ Gàeḋlig sa láiṁ 's san anam gaċ aon

Gàeḋlig agu 'diuġ agus 's mór an truaġ sin mar

Gàeḋealna donnta 's nan doṁain gun teagaṁ trasna

ṫa ead gun cánan Gàeḋlig agu 'gus 's Gàeḋeil ead ḟé.

agus sin e! Ḋ'oibriġ nan daoine h-acadamaċ an aġaiḋ am ḟìor aṫḃeoċan Gàeḋlig o 1960an no 1970an air aġaiḋ gu 'diuġ. 'S cainnteoir dúṫċais mi ḟéin, aċ ṫa áḋ mór orm mar ḃa Gàeḋlig mo ċiad cánan agus sin e 'ṁain. 'S bean maiṫ mi ḟéin agus ċan eil mise nas maiṫe no nas móra mar sin.

'S Gàeḋeal mi ḟéin agus ṫa mi gu maṫ le sin.

lionra-uisge-dhearg.ca

07

NUAIḊEAĊD NAN DÙṪAIĊNAL

Is Truaiġe Uḃal nan Tìr /Richard Bell, Unsplash

Le Trìnda NicÉigeir (Gàeḋlig Uisge Ḋearg) 'S mo criḋe 'maċ ċugu 'm brònaċ tuaṫanaiċ buntàt' às a h-Eilein Eòin. Ciad gu ṫig a maċ ḃo fa tioramaċd, ceart a steaċ an Tinneas Mór, agus a-nis so, cogaḋ leis Na Riaġaltas Ċánada 'sgàṫ de ḟoinne gun aḋḃar eile seaċas poilitigs.

Air 21aḋ an t-Saṁain ḃa Riaġaltas Ċánada cuir toirmeasg air ás-ḃaṫar nan buntàta ċuig na h-Aimearaga, dar aċaiḋean dà ḃa lorg leis a Carraiċ' iontu. Ṫa sinn neo-cinnteaċ cò às am beaċd sin ṫig, le ceartas d'an eòlas agus ḃ'a cùram déan mun 'gléiḋeaḋ an t-sgaoil am broinn Eilein Eòin; mar duirt le Màiri Caiḋ Sonier às a Bòrd Buntàta na h-Eilein Eòin «Dol teagnaḋ a séideanadair sneaċda mar sin biṫiḋ ead rùisgte do ḟuar agus ċa biṫ màṫair-ġuir air sgoil galar uile anns an Aṫ-ḃliaḋna.» Agus a-nunn sa Gleann Uisge Ḋearg agus an-ṫall sa h-Eilein Eòin biṫ fìos ṁaṫ aig an duine sin ċan eil a' Carraiċe cunnartaċ air spréiḋ no daoine.

Mar sin naċ eil e mun eòlas 'us loidig d' an suiḋeaċaḋ air ḟeaḋ? Duḃairt Riaġaltas Ċánada ead-ḟéin mun 'iarraiḋ de <smaċd> os cionn Na

/Carl Campbell, Unsplash

Riaġaltas 'N Stàidean mun saoṫair buntàta sa h-Eilean Turtar, aċ ḟaṫast càit a ḃeil an trioblaid

08

lionra-uisge-dhearg.ca

/Nancy Russell, CBC

ċiad air taoḃ sin de an Crìoċ? Ċan e taomaḋ, n' ion-ṫubaist, mar-sin 'ḃeil e draġ féir orṫu h-Aimeireaganaiċ? Ṫeagaṁ biṫ sinn ḟé fuireaċ agus faic againn.

Leis an toirmeasg leantainneaċ ḟaṫast (aig an uair de clò-ḃualaḋ) ṫa h-Eilein Eòin 'tuileaċaḋ le buntàta 'nis agus feumaiḋ ead a' dol àit-eigin gun

«Dol teagnaḋ a séideanadair sneaċda mar sin biṫiḋ ead rùisgte do ḟuar agus ċa biṫ màṫair-ġuir air sgoil galar uile anns an Aṫ-ḃliaḋna.»

(Màiri Caiḋ Sonier, Bòrd Buntàta na h-EE) Biṫ am Ministearan orṫu coise gasta 'glaoḋaċ leisgeulan airson am brònaċ tuaṫanaiċ ann sa h-eilein agus gu ceannaċ buntàta airson Cnoc an Ḋáil sa h-Ottoḃa, aċ ḃ' ead ead-ḟé déan so leabaiḋ. Aċ naċ eil saṁail na Gall gu tog dòrainn ro mòr air sgàṫ buntàta grànnda h-uile 'nns an t-ainm de poilitigs?

teagaṁ. Biṫ tuaṫanaiċ eigin cuir biaḋ ċuig am bancaiċean-bìḋ agus biṫ ead 'leòbaḋ airson biaḋ bò, leis cuideaċaḋ de millean $28 againn às a Riaġaltas Ċánada.

lionra-uisge-dhearg.ca

Ṫa sinn ḟé gun teagaṁ ann biṫ cuir taig mòr ċuig tuaṫanaiċ ionadail de Tìr na Craoḃ a steaċ am ḃliaḋna 'ṫigaḃ. Leis an tioramaċd air na Maiċearan Móra 'us an tuilteaċ ann sa Tìr Ċalluim Cille sa 2021, biṫiḋ bu glic againn ṫarais na tuaṫa d' àraiċ ceangail le h-Eilein Eòin agus am buntàta iongantaċ agu gun teagaṁ.

09

Gàeḋealtaċd Cànada Gàeḋealtaċd Dearmada le Séan Séamus Mac an Ċruiteir (Gaeilig Ṫír Ċonaill)

sa Ceanada sa ḃliaḋain 1901 nuair a ċuaiḋ na riaġaltas Gallda ar aġaiḋ ċugainne leis an suirḃeiġ leo. Ba fuaṫ

Ċuala 'gus ċonnaig mé daoine h-acadaṁ 'cainnt agus ċuir sgéaltan mí-ċeart mun ċan ḟuil na Gaeḋeal daoine 'ṁain le ċeile 'gus táimid daoine difiriúl eadar Albainn, Éireann, Manann agus na muinntir trasna na dtonnta go h-Aimearaga Ṫuaiḋ nó Dúṫaiċ nan Craoḃ. Agus 's iad mí-ċeart ar gaċ aon fógra acu gan daḃt!

Táimid daoine mór aṁáin le ċéile 'gus sin é go bráċ ar fad! Ba ċeart ba ḃreaġ liom do ċífiḋ ar na h-acadamaiċ cac-ḋaoine san ifrinn in aice Dóṁnull Duḃ roiṁe a ḟaiġiḋ mé bás mar a ḋuḃairt iad sin roiṁe mun an roinnt eadar nan Gaeḋeal agus nan Gaeḋealtaċd!

'S sluaġ an-ṁor na Gaeḋeil ṡuas sa leaṫ-tuaisceart (ṫuaiḋ) na Dúṫaiċ nan Craoḃ,

ana-ṁór acu leo ċun Gaeḋealg, ċun na Gaeḋeil agus ċun gaċ aon daoine amuiġ as Sasuinn 's Gearmáin gun daḃt, agus ḋ'iarraiḋ ead do ḃriseaḋ na Gaeḋeil, na Sláḃaiċ, na Daoine Dúṫċais, na h-Iodálaiċ mar ṫánaig eagal ana-ṁor acu mar ḟuair ead creideaṁ istiġ do ċeanna ṫosaíoḋ na Gaeḋeil 's na Sláḃaiċ an éiriġ amaċ mór le saoirse na Ceanada 'gus ċa raḃ sin cóir agus ceart gan daḃt! Ḋ'iarraiḋ iad Ceanada Béarla 's Ceanada Franngais aṁáin, agus ċífiḋ na Gaeḋeil agus na daoin' eile 'muiġ go 'n ṗáirc linn.

Ba 4 milliúin go 4.5 milliúin Gaeḋeal i gCeanada 's Talaṁ an Éisg san oirṫear go

agus tá Cànada 'n t-ainm atá tíre seo indiu. Ba eadar 4 milliúin go 4.5 milliúin cainnteoir Gaeḋealg

Jonathan Dembling, Gaelic in Canada: new evidence from an old census, 2006

10

lionra-uisge-dhearg.ca

Tír Ċalluim Cille san iarṫar sa ḃliaḋain 1901 gan daḃt. Agus ḋ'iarr na riaġaltas Gallda do ċur muid amuiġ as Ceanada gan daḃt fosta. Aċ beaḋ sin ró ró-ḋeacair mar déanaiḋ muid cogaṁ an-ṁor in éadan sin. Mar sin an sgéal seo, ṫosaiḋ ead - na Gaill - plean uaḃasaċ do ċur Gaeḋealg amuiġ as gaċ aon muinntir Gáeḋealaċ trasna na tíre. Agus ba sin obair-uaḃasaċ an sgoileanna leis do ċur Béarla 'steaċ gaċ aon sgoil

«Ċuaiḋ Gáeḋlig Laiġean go h-Ápalaid agus go Ġleann Uisge Ḋearg fosta gan daḃt, agus ba sin beó 'nnseo nuair a ḟuair sin bás in Éireann. Tá naoiḋ cánaint Gáeḋlig trasna na tíre (Ceanada) anois gan daḃt!»

eadar 1536 go 1922. Ċuaiḋ Gáeḋlig Laiġean go h-Ápalaid agus go Ġleann Uisge Ḋearg fosta gan daḃt, agus ba sin beó 'nnseo nuair a ḟuair sin bás in Éireann. Tá naoiḋ cánaint Gáeḋlig trasna na tíre (Ceanada) anois gan daḃt! Tá dá ċánuint ar Talaṁ an Éisg, tá cánuint aṁáin ar Ceap Breatuinn 's Albainn Nuaḋ, tá cánuint aṁain ar Oileán (Eilean) Naoṁ Éoin, tá dá nó trí cánuint san Ontario (Gáiḋlig Ġleann Garraiḋ san Ontario oir-ḋeas), (Gáiḋlig Ṫóronto) 's (Gáeḋlig

trasna na tíre ó 1901 nó 1911 ar aġaiḋ gan ṁoill.

Ontario iar-ḋeas), tá cánuint aṁain sa

Ba sin ró-ċruaḋ in éadan na páistí Gáeḋealaċ,

Ġleann Uisge Ḋearg agus tá na nasg an-

agus ċuaiḋ niṁe ar aġaiḋ go dtí na 1990idí 's na

láidir ann eadar Gáeḋlig Uisge Ḋearg 's

2010idí nó faoi sin. Ḟuair Gáeḋealg bás cuid 's

Gáeḋlig Ṫóronto mar 's iad cánuint saor ó

mó trasna na tíre mar sin agus tá sin ar

1850idí nó faoi nó roiṁe sin, aċ tá gaċ aon

coiscéimeanna riaġaltas Ceanada Gallda indiu!

cánuint leo acu le ċéile 'nn. Agus tá cánuint

Ba ċeart taḃarfaiḋ siad cuidiú ana-ṁor ċun

aṁain le taoḃ Sruṫ an t-Saḃail fosta.

aṫḃeoċan Gaeilig trasna na tíre indiu, aċ ċa ḟeiceáil mé sin mar déanann siad na Franngaiċ

Ṫosaiḋ Gáeḋlig ar an bealaċ go báis sa

agus na Sasunnaiċ agus 's fuaṫ leo ċun na

Ceanada eadar Ciad Cogaṁ na Dá Ġall (1914

Gaeḋeil gun daḃt. ar Talaṁ an Éisg

go 1919) agus Dárna Cogaṁ na Dá Ġall (1939

lionra-uisge-dhearg.ca

11

go 1945) agus ar aġaiḋ i nḋiaiḋ sin fosta. Aċ tá Gáeḋlig beó ar na Maċairean Móra 'gus sa Glinnte h-Ontario 'gus Cuiḋbéig fosta indiu.

Tá na Gaeḋeil óga sa Cuiḋbéig ag foġluim Gáeḋlig san Ollsgoil Ṁic a' Ġoill go h-áiriḋ agus filleaḋ Gáeḋlig go Cuiḋbéig ar ais aríst gan ṁoill le cuidiú Dé. Ba ċeart filleaḋ Gáeḋlig trasna na tíre ar ais aríst le cuidiú Dé mar tá sin cóir agus ceart!

/Muckapedia ag en.wikipedia

/LivingDictionaries.app

12

lionra-uisge-dhearg.ca

NUAIḊEAĊD NA CRUINNE

Comóraḋ Là Breith 1,500 Naoḃ Colum Cille Taic Posta le Clann Éirí Gréine, sean Gaeḋlteaċd (Gaeilig Ṫír Ċonaill) Ṫánaig sluaġ Fíor Gaeḋeal le ċéile do ċuiṁne 's comóraḋ Colm Cille ar 7aḋ Nodlaig 2021. Ḃa sin 1,500 bliaḋain o ṡoin ḃon a rugaḋ e sa Ġartán, Tír Ċonaill air 7aḋ Nodlaig 521 IC. Ḃa 'n aimsear ró-ḋeacair le linn an comóraḋ agus ṫánaig sluaġ as Clann Éirí Gréine go dtí 'n áite-breiṫ Colm Cille sa lá sin agus ċuir s rinn ead comóraḋ an-ṁaiṫ gun aṁras. Ḃa comóraiḋ eile trasna na doṁain, aċ ḃa siad beag 's rúnda mar an tinneas mór an ḃliaḋain seo. Ṫánaig Gaeḋeil ċun gu comóraiḋ ar an idirlín ṫairis an Ġaeḋealtaċd agus rinn cúpla daoine le ċéile sa ḃailí ḃig agus ċuir ead comóraḋ an-ṁaṫ ann fosta. Ḃa bigil 's comóraḋ beag a-muiġ air na Maiċearan Móra, ṡuas air Ápalaid, air an Tráiġ na n-Óir, agus ċeanntair eile sa Ḋúṫaiċ nan Craoḃ cuideaċd

lionra-uisge-dhearg.ca

13

mar ḋ'iarraiḋ ead do ċuiḟne 'n ḟíor naoḟ patrún nan Gaeḋeal agus nan Gaeḋealtaċd - Colm Cille. 'S Colm Cille 'n príoḟ naoḃ nan Gáiḋeal gun aḟras, mar rugaḋ e sa Ṫír Ċonaill agus ċuaiḋ e air aghaiḋ do ḃunaiḋ mainistirean trasna nan Gaeḋealtaċd. Ċuaiḋ Colm Cille gu Ḋail Riada sa 563 IC, agus ḃunaiḋ e mainistir an-ḟor ann. Ċuir e stad ċun an cogaiḟean eadar na Gaeḋeil 's na Cruiṫniċ, agus ṫosaiḋ e n traidisiúin nuair a ċur sagart no h-easbuig an crún air ceann na ríghe. Ṫug sin neart an-ḟor ċun air na h-Eaglais sa Ghaeḋealtaċd agus eadar na n-Gaeḋeal tar éis sin gan aḟras. gus ṫosaiḋ sin an-seo sa Ḋail Riada leis láḟ Colm Cille.

Le Niall Mac Colla

14

lionra-uisge-dhearg.ca

Bronnaḋ Mór gu h-Eaglais Naoṁ Muire Bronnaḋ Mór gu muinntear dearmadta Le Tómas Mac a' Ghoḃa (Gàilig na h-Àpalaid) Rinn mise bronnaḋ mór spéisialta ċun gu h-Eaglais Naoṁ Muire sa Ḃaile Ṁic Eóin, Tír na h-Óglaiġ air 17ṁ Nodlaig 2021 - am ḃliaḋain seo. Ṫa muid duine dearmadta 'nnseo ṡuas san Àpalaid agus 's an-ṁor an truaġ sin gun aṁras 's gun daḃt!

Agus ḃa muid dárna Gáiḋealtaċd annseo i n-Dúṫaiċ nan Craoḃ tar éis Talaṁ an Éisg (bonn. 1536). Ḃuaiḋ Gáiḋealtaċd na h-Àpalaid sa ḃliaḋan 1619. Ṫa mi creideaḋ a ṫa muid dearmadta mar ṫa boċd againne 'gus gun a raḋarc muid ḟé cuideaċd mar ṫa muid boċd aríst agus ḟuair muid ainm mí-ċeart oirinne mar an cruaḋlaċd na daoin' eile - ċan ḟeil ead Gaeḋeil! Aċ ṫa sin beó. Ṫa laeṫanta nas ḋeas air an gaoṫ ċugainn' indiu le cuidiċ Ḋia Ṁór. Ċuaiḋ mi gu h-Eaglais Naoṁ Muire air an 17ṁ Nodlaig mar ḃa leaċt Naoṁ Ċolm Cille 'gam, agus ḋ'ḟeumaiḋ mi 's muid do ḋéan bronnaḋ ḋeas ṁaiṫ air an Eaglais seo mar ṫa muid eaglais 's muinntear dearmadta nan Gáiḋeal. Ḃa sin an-ṁor agam orm-sa nuair a ḟuair mi nuaċt as ċairdean in Éireann do ḋéanaiḋ an ḃronnaḋ ċun an muinntear Gáiḋealaċ annseo 'stiġ m'ḃaile san Àpalaid, agus ḃa sin doċreidsinn nuair a ḟuair mi 'n

lionra-uisge-dhearg.ca

15

leaċtsan ṗoist a-muiċ as Éireann air an mḃliaḋan seo!

Nuair a ṫánaig sin (an leaċt) a-staiġ an dorus, ċuaiḋ mi air an guṫán gu na daoine san eaglais agus go sagart áitiúil cuideaċd fosta. Ḃa rudan deacair mar an tinneas mór, mar ḃ' eagal an-ṁor air nan daoine le sin, agus ṫuigim sin agam faoi sin. Agus tar éis cúig no se míos eile ḟuair mi 'n sgéal deas má mar beaḋ mi taisbeanaiḋ an leaċt gu sagart 's eaglais áitiúil air 1,500 bliaḋan o rugaḋ Colm Cille 'stiġ an doṁain seo linn. Ċuaiḋ mi gu h-Eaglais Naoṁ Muire air 17ṁ Nodlaig an mḃliaḋan seo 'gus ṫug mi leaċt Ċolm Cille ċun gu 'n t-Aṫair Ó Coileáin.

Agus ḃa sé ana-sásta do ḟaiġ an leaċt sa ḃliaḋan seo mar ṫa sin an an-spéisial naċ eil gun teagaṁ. Ḃa sin gu luaṫ sa ṁadainn air an lae seo sin. Ḋéan muid sin istiġ san eaglais agus ṫa n t-Aṫair Ó Coileáin istiġ sa ġrian-ġraf seo cuideaċd fosta. Rinn mi 'n ḃronnaḋ le h-aġaiḋ Clann Éirí Gréine mar ṫa mi leo 'gus ṫa sluaġ cearta Gáiḋealaċ fosta, 'gus ċan ḟeil daoiḃ (mi ḟé cuideaċd) faoi na Gáiḋeal agus an Gáiḋealtaċd ṡuas annseo san Àpalaid fosta.

16

lionra-uisge-dhearg.ca

Stadas Oifigiúil na h-Aontas Eóraip i nḋiaiḋ troid fada le Cearta Le Niall Mac Colla (Gaeilig Ṫír Ċonaill)

Ḃuaiḋ troid an-ḟada le na saiġdearan cearta Gaeilig ar an ċiad lá na ḃliaḋain úr nuaḋ sa 2022 nuair a ḟuair Gaeilig stadas oifigiúil san Aontas Eóraip (AE). Ḃa troid an-ḟada gan aṁras aċ ḃa sin ró-ḟada go h-áiriḋ, agus ba mór na truaġ sin! Ċuir 's rinn riaġaltas nó dáil nan Aontas Eóraip an ċeist ċun riaġaltas na h-Éireann faoistadas oifigiúil le Gaeilig, agus ċuaiḋ iad in éadan sin mar 's Sean Ġaill iad ḟéin, agus ċan ḟuil iad Fíor Gaeḋeil agu! Ḃa sin sa 1973 nuair a ṫéiġ iad an t-Aontas Eóraip.

As an t-am sin ṫosaiḋ, ḋ'oibriġ ⁊ ṫroid Fíor Gaeḋeil do unaiḋ 's do ḃuaiḋ cearta Gaeilig istiġ san Aontas Eóraip ó ṡoin.

Rinn iad feaċtais gan sos agus gan stad eadar na 1970idí go 2007 go 'n caiṫream an-ṁor anois, agus tá sin go h-ionntaċ deas maiṫ agus 's doċreidte sin fosta gan aṁras!

Aċ, ṫánaig caiṫream ar an raḋarc nuair a ḃuaiḋ Riaġaltas na Catalóine dliġe nuaḋ san Aontas Eóraip nó AE leis stadas oifigiúil le teanga Catalóinis eadar 2007, 2014 ⁊ 2016. Aċ ċuaiḋ riaġaltas na Sean Gaill (in Éireann) ar an ionnsaiġ fíoċṁar in éadan Gaeilig gan sos eadar 2007 ⁊ 2016 ar aġaiḋ. Aċ ṫroid na Catalónaiġ air ais aríst in éadan riaġaltas Sean Gall (Éireann) agus ḃuaiḋ ead in éadan orṫu ar an 1aḋ Eanáir 2022 nuair a ḃuaiḋ Gaeilig stadas oifigiúil istiġ san AE, agus ḃa sin caiṫream an-ṁor le h-aġaiḋ gaċ aon Gaeḋeal agus Fíor Gaeḋeal trasna na doṁain agus trasna na dtonnta fosta gan aṁras. Tá Gaeilig beó 'staiġ AE 'nois go bráċ ar fad le cuidiú Dé. lionra-uisge-dhearg.ca

17

2021 TAĊAIRTEAN UAĊDARAĊ

Sean Màṫair nan Áir is Clann Sgoil Gairistinn Dealḃ Le Trìnda NicÉigeir, 2021

Sgeulan 10 anns a Ċanada 'nn sa ḃliaḋna 2021, ḃa 'sgrìobt' airson siḃ as am botal bainne. Ḃo Taiġ Sgoile na Droċaide as a h-Alba Nuaḋ, ò Là Náiseanta Ḟìrinn 's Réite Ciad, agus tuilleas.

Taiġ Sgoile na Droċaide Dèan Seòlaḋ Taiġ Sgoile na Droċaide, 'nn am pàirteaċas le Colaisde na Gàiḋlig às a h-Alba Nuaḋ, 's dèanaḋ gu tog ṡuas am pàisdean às a Ṁabou ann sa cànan 'us cultar as Gàiḋlig. Biṫiḋ an sgoil-bogaḋ as Gàeḋlig gaḃ dòiġ Montessori gu múinteoireaċd. Mar sin obairainn air ḃonn ṫa sin dántan ùiḋ 'ionnsaċaḋ agu, agus biṫiḋ ead ceadaiċde gu ionnsaċ ann an dòiġ ead ḟèin, ann an ùin' ead ḟèin.

Na 'Ceumaḋ Sìos de na h-Àrd Riaġladair As ḋeiḋ sgéaltan cuid ṁór mu'n daoine faoi h-ionnsaiġ san obair sa Halla, ċuaiḋ Iuilliḋ Paiḋette 'nárd-riaġaladair agus ḋ'éiriġ i 'muiġ as an obair aici le bán-riġean Sasuinn. Ḃa ḟios aici - bán-riġean Sasuinn - an sgéal mu'n an obair uaṁasaċ an so.

Cunntas-sluaiġ Ċánada 2021 Ṫa so 'n ùraiċ mòr biṫiḋ gu peant dealḃ ḟeàrr airson iomadaċd de cànan, gnè agus cinniḋeaċd sa Ċánada. Biṫiḋ stadastaigean cuir a maċ air feaḋ 2022 às a Stadastaig Ċánada.

Na Reilig Nì-coṁarraiċde Lorg Ċamloops Ṫánaig nuaċd mu reilig rúnda mór ann sa Sgoil Gairistinn nam páistean i Ċamlúps, Tír Calluim Cille. Ḃa dá ciad cúig ḋeug (215) páiste 'nn. Ḃa páistean as trí bliaḋain d'aois faoi talaṁ ann agus ṫánaig sin sa doṁain air an 28ṁ Céitean. Ṫa na sgéaltan as na daoine dúṫċais ceart gun teagaṁ a-nis.

Le Trìnda NicÉigeir, 2011

Na 'Tarraing Sìos nan Bànriġrean aig Toiġ Ḋail Ṁaintoba Ṫánaig míltean 's míltean a muiġ san agóid ṫairis Sruṫ an t-Saḃail 's Tír Ċalluim Cille nuair a ḋ'ḟoġluim ead mu nan reilige mór. Ṁáirseáil sluaġ daoine gu Toiġ Ḋail Ṁaintoba agus ċuir ead leaċt mór nam bean-riġean elesaid agus Ḃictòria ṡíos. Ḃa péint dearg air bun na leaċt maṫair nan áir agus ċuir an ceann a maċ agus ṫa sin air bun Aḃainn Assabóin a nis.

Ḃa Màiri Sìmean Déan Àrd Riaġladair Ċiad às a Na Daoine Dùthaċas.

As Nunaḃaic (Cuiḋbéig Tuaṫ), duḃairt Simon an cainnt oifigiúil mór sa cánan Inuctitut, agus ċuir i buíoċas air Trudeau agus bean-riġean Sasuinn le h-aġaiḋ oifigiúil nuaḋ leaṫa.

Na Tioramaċd Dearg Là Náiseanta Ḟìrinn 's Réite Ciad Air Céitean 28, 2021, an laṫa 's ḋeiḋ a ḟoġluim sinn mu reilige mór nuair ṫánaig 215 coirp gu ṡolus. Ċuaiḋ Ḋail Ċánada dliġe nuaḋ mu'n Là Náiseanta Ḟìrinn 's Réite Ciad.

Ḃa tioramaċd an-ṁor ṫairis nam Maċairean Móra 's Tír Ċalluim Cille. Agus ḃa teinean coillte mar sin le splang beag. Ḃa nam fóġṁair an-ḃeag 's ḃa treadan bó bríste cuideaċd. Ḃa tiom mór ṡuas sa speur agus ṫa nan aer ró-tíom cuideaċd agus ḃa sin in aice 'staiġ teine mór.

Na Tuil Ṁòr de Tìr Ċalluim Cille As ḋeiḋ saṁraiḋ uaṁasaċ leis an tiomaraċd leis talaṁ tiom agus gun neart. Ċuir stoirm báiste mór gu Tír Ċalluim Cille 'gus agus ḃrist' na talaṁ a muiġ trasan Tír Ċalluim Cille 'gus ḃa sgrios an ṁor mar sin.

Bith a' Cleaċdaḋ na Teiripe h-Iompaċaḋ ḃa fon ċoill sa Ċánada Ḃuaiḋ na muinntir Leispiaċ, Aeraċ, Déġnéasaċ, Trasinscneaċ agus Aiteaċ (LADTA) ceartan ṁaṫ anns sa Ċánada seaċtainn so leis dliġean nuaḋ do ċosaint nam muinntear so cuideaċd.

20

lionra-uisge-dhearg.ca

Bliadhna Úr GLEANN UISGE ḊEARG 2022

Mìosaċan Úr CEANNAIĊ AN-DIUĠ

LIONRA-UISGE-DHEARG.CA/BUTH/

lionra-uisge-dhearg.ca

21

FÒRAM COIMHEARSNAĊD

01

Imbolg / Féill Bríġde

01

'M meaḋanaċ eadar am grian-stad a' ġeaṁraiḋ agus cónoċd an earraiġ; 'coṁarraċaḋ an toiseaċ de t-earraċ, agus an Là Fèille Naoḃ Brìde.

'S biṫ Féill Bliaḋain Úr na Sìonaiċ 'coṁarraċaḋ tar-ṁùṫaḋ eadar am bliaḋna d' an Gaṁ (2021) agus am bliaḋna d' an Tìgear (2022), le suḃaċasan 'mairsinn suas laṫa se deug.

Cuir rudan de h-aodaċ no bratog (Bratog Brìde) 'muiġ gu faiġ ḃanaċd na Ḃrìde 'rṫu. Biṫ mòran ḋaoine dèan leabaiḋ agus cuir a maċ taḃartas de biaḋ 'us deoċ airson Brìde cuideaċd.

16 ⁊ 17

22

Féill Gáiḋealaċ na Ḃinnipéig 'S Féill Gáiḋealaċ na Ḃinnipéig a staiġ còṁlan-pìoba moṫa agus co-ḟarpais aon-neaċ às a crìoċ na h-Ailbearta g' a crìoċ na h-Ontario. Ḋ'òstair aig ionad co-ċruinneaċaiḋ Bhinnipéig anns an ùine ḃig a ḋ'ḟalḃ, am féis 'taisbean dannsa Gàiḋealaċ, pìobraċd, drumaireaċd agus reiceadair Ceilteaċ uile faoi mullaċ aon.

Féill Bliaḋain Úr na Sìonaiċ

Bliaḋnaiċean nan Tìgear - 1938, 1950, 1962, 1974, 1986, 1998, 2010, 2022

21

Là Luġaiḋ Ua Raġallaiġ 'S soar-là reaċdail 'gléiḋte air treasaṁ Di-Luain de an Gearran anns a Ṁanitóba. Ṫ'an t-ainm Là Luġaiḋ Ua Raġallaiġ sin ḃa cuir air ṡùilean leis an dántan sgoil Ṁanitóba, an urram Luġaiḋ Ua Raġallaiġ, ḃa taoiseaċ nan Métis Daoine nan Maiċearan Móra agus meas mar an Aṫair nan Ṁanitóba.

Làiṫean Mór A' Ṁìos - Am Faoilteaċ 01 - Féill Bliaḋ ain Úr - Gaelaċ Úr 16 - Tu B'Shevat 17 - Gaelaċ Lán

Aṫ Ṁìos - An Gearran 01 - Gaelaċ Úr 14 - Là Naoṁ Ḃ aileintin 16 - Gaelaċ Lán 18 - Ciad Laṫ a Féill Neaċ-Malairt Bian 27 - Deireaṁ Laṫ a Féill Neaċ-Malairt Bian 28 - Isra and Mi'raj

Aṫ Làrna Ṁìos - Am Màrt 012 - Gaelaċ Úr 08 - Là Eadar-Nàiseanta nam mnàiṫ 13 - Ùine-Shaṁraṁ 17 - Féill Pàdraig 18 - Gaelaċ Lán 21 - Co-Fhad-Ṫ ràṫ an Earraiṁ 26 - Purim

lionra-uisge-dhearg.ca

O'Riain, Flann. 1994.

Lazy Way to Gaelic, le Seòras Jones, Y Lolfa Cyf., 1994, p. 112, 113

LORG FOCAL Ainm Àite DÙN Ḟ OṪ AIR ARRA-ĠAEḊ EAL AMEIREAGA Ḃ INNIPEG TÌR NAOṀ ANNDRA

Biaḋ BAINNE UAĊDAIR UḂ AL BUNTÀTA TIOPS

Ainṁiḋ ean CÀIRDINEAL MAC TÌRE MADAḊ ALLAIḊ FEÒRAG MAĊAIR CEARC FRANNGAĊ

lionra-uisge-dhearg.ca

23

CÚPLA FOCLA

REÒITE DUḂ Dealḃ Le Trìnda NicÉigeir

'S soilleir, doirḃ gu faic, reòite air a ceuman agus raṫaidean. Biṫ so h-aḋḃar biṫeantas de tubaistean agus leòntan air an duine anns a Gleann Uisge Ḋearg.

CUIṪE SNEAĊDA Dealḃ Le Trìnda NicÉigeir

'S cuiṫe, drioft, no tonn de sneaċd dèanta leis làṁan nan gaoṫ.

'Ḃeil focal, abairt, no dealḃ agad airson Cúpla Focla?

Cuir e ċugainn air làraċ-lìn LUD ag: https://lionra-uisge-dhearg.ca/LUD/sgriobh-chugainn/

GRÈATAIR Dealḃ Le Trìnda NicÉigeir

'S inneal mòr le sgian aig' air bonn, dèan ċleaċd gu sgrìob an reòite duḃ agus sneaċd cruaiḋiċteas a ceuman agus raṫaidean.

24

lionra-uisge-dhearg.ca

CREIDEAṀ & SPIORADALAĊD CAILLEAĊ ḂÉARRA Bí bean ann fadó agus an ainm aḃí uirṫe na Cailleaċ Ḃéarra. Ní ṫéiġeaḋ sí síos ar na páirceanna leaḃelṫa i aon ċor mar ní siuḃiluiġeaḋ sí aċ do léimeaḋ sí ó áit go háit eile. Ṫéiġeaḋ sí go dtí Cnoc a Tíġe agus go dtí alán Cnoc eile. Nuair a ṫéiġeaḋ sí súas ar aon gCnoc ṫéiġeaḋ sí súas go dtí bárr an Ċnoic.

Annsan nuair aḃíoḋ sí ṡúas ar bár an Ċnoic fanaḋ sí ann tamall lá nó rud éigin. Annsan léimeaḋ sí ó ḃárr an ċnuic.

Agus ṫéiġeaḋ si anuas ar bár ċnuic eile.

Aon lá nó oiḋċe do léim sí ó ḃár Cnoc a Tíġe go dtí bár ocrais.

Annsan do ṗós sí fear éigin dar a banam Séamus. Annsan nuair ṗós sí Séamus dfan sí tamall ṁaiṫ ar bár an Ċnoic. Annsan ḃíoḋ sí ana leisgeaṁail agus annsan ní raiḃ sí ábalta léim ró maiṫ agus annsan ḃí sí ana ċrosta agus annsan do ċuir sí Séamus cun báis. ḃí tig aice ar bárr Cnoc a t-Siḋe agus ḃí tig eile aice ṡúas ar bárr hungry agus tá loċ ann anois agus tá alán cloċa deasa ins an loċ. Agus tá h-eagla ar gaċ daoine na cloċa a ṫógaint ón an loċ mar deireann síad náċ maiṫ íad do tógaint agus níl ḟíos agam cá ḃfuil.

Le Sémaus Ó h-Urdail Ard Aoḋa, Deas Muṁain (Ciarraiġe)

lionra-uisge-dhearg.ca

25

GENIUS «1.1 Anns an toiseaċ ċruthaiċ Dia na nèaṁan agus an talaṁ.»

Naċ roḃ obair farasta sin, do ċruṫa na nèaḃan agus an talaṁ? Dar u geàrr an talaṁ a steaċ aḋar, lear, us tìr. Agus 'N Grian, ḃ' i déan farasta cuideaċd gun teagaṁ. Agus dè mun an craoḃ, ainmeil, us iasg ma-tà?

Naċ eil turas farasta 'ṫall leara mar sin déan le na Gáeḋeal às a Na Hearaḋ us Leòḋas gu Gleann Uisge Ḋearg? Agus gu 'tasgaḋ ṡuas na h-Eaglais Gáeḋealaċ claċ le claċ, mar ḃ' eadsan ḟé déan.

«2.7 Agus ḋealḃ an Tiġearna Dia an duine de ḋuslaċ na talṁainn: agus ṡèid e ann an cuinneinean a ṡròine anail na beaṫa; agus ḋ’ḟàs an duine na anam beò.»

Naċ biḋ farasta do cuir am beaṫa beó 'steaċ ar sgaṁean cuideaċd? Le bruiḋinn uil' às a' clann an duine do so béus obair nèaḃaiḋ an so, ḟaṫast mar sin beagan iomlan. 'Ḃeil sinn ḟé 'déanaḋ ceart so Ḋia? 'Roḋ so 's bi farasta orainn a Ḋia, do lean ur faileaċ ann sa tràiġ na Loc Ùine.

E. NicṪómais (Gàeḋlig Uisge Ḋearg)

26

lionra-uisge-dhearg.ca

SGEUL NA H-EAĊDRAIḊ

Eaglais Gáeḋealaċ

Dealḃ Le Seamus Sutharlanaċ

Eaglais Aċaḋ Beileag Eaglais Aċaḋ nam Beileag (1888 gu 1988) 'S eaglais eaċdraiḋ an-ṁaṫ a-muiġ air nam Maċairean sa Ġleann Uisge Ḋearg agus ṫa nasg an-láidir le h-eaglais seo leis nan Eileanan eadar Éireann 's Albainn - nan Eileanan Siar gu h-áiriḋ.

'S eaglais na Cléiriċ e ḟé sin, aċ ḃunaiḋ 's ċuir sin ṡuas le daoine as Leòḋais 's na h-Earċaḋ

lionra-uisge-dhearg.ca

eadar 1888 gu 1906. Ḃunaiḋ ead muinntir maṫ san áite seo 'gus ṫánaig ead gu Gleann Uisge Ḋearg mar ḃa sluaġ mór nan Gàeḋeal ann agus ḃa talaṁ an-ṁor ann air nam maċairean, agus ḋ'iarraiḋ ead ḟé do'n ealaiċ a-muiġ as riaġaltas Sasuinn agus as na tiġearnan talaṁ sa ḋaċaiġ 'staiġ san Ġàeḋealtaċd cuideaċd gun

teagaṁ. Ḋ'obair ead air an eaglais seo nuair a ḟuair ead àm-ṡaor aca eadar 1888 gu 1906. ċa roḃ ead àm-ṡaor mór aca mar ḃa boċd ead ḟé cuid-ṁor agus ḋ'iarraiḋ ead do'n obair le biaḋ 's beó cuideaċd. Ḃa 'n eaglais san obair eadar 1888 gu 1988 gun sos le ciad bliaḋain, agus 's Eaglais Gàeḋealaċ air sin cuideaċdmar ċuaiḋ na Gàeḋeal ann do rinn paidreaċa le ciad bliaḋain annseo. Ḃa Gàeḋlig an ċiad-cànan an-seo le cúpla ciad bliaḋain eadar 1800 no 1811 gu 1980an, agus ṫánaig sin ḃríste

27

mar ḃa plean 's obair cruaḋuaḃasaċ an-seo le riaġaltas cóigeaṁ agus ṫánaig órduiġ aca 'muiġ as ṫairis na dtonnta sa baile Lunnainn, Sasuinn mar ḋ'iarraiḋ ead do ḃristeaṁ spiorad nan Gàeḋeal an-seo. Aċ, ċan raḃ 's ċan eil 's ċa ḃiṫiḋ ead caiṫream le sin mar ṫa sluaġ Fíor Gàeḋeal an-seo 'muiġ air nam Maċairean agus biṫiḋ ead le ċéile 'gus cuiriḋ ead sabaid 's obair an-ṁor do ċur beó ċun gu Gàeḋlig Uisge Ḋearg 's gaċ aon dual-ċainnt Gáilig air ais a-riṫist gun teagaṁ agus l cuidiċ Ḋia.

Le Daiḃiḋ MacFearċair (Gáilig Ḋail Riada)

28

lionra-uisge-dhearg.ca

Post-d Sinn An So Sgriobh@lionra-uisgedhearg.ca

No Turas Do www.lionra-uisge-dhearg.ca /LUD/sgriobh-chugainn/

Post do'r Bogsa PO ATTN: LUD PO BOX 42112 rpo FERRY ROAD WINNIPEG, mb, ca R3J 3X7

LUD LÌONRA H-UISGE ḊEARG

Cruthaċaḋ iris ann sa ḃliaḋna 2021 airson na Gàeḋeal leis na Gàeḋeal Ghleann Uisge Ḋearg. Tha 'staigh deasaċaḋ uile bith dealḃ, sgeul, agus foclain às na Gàeḋealtaċd Ghleann Uisge Ḋearg agus na Gàeḋealtaċdan thairis an shaoghal.