Lof 18

Nr 18 juni/juli 2011 e 5,50

ai, ai, die sterilisatie heeft hij lef of is ie laf?

voor moeders met ambities Zó en k dennnen maover! er

Lof nummer 18 juni/juli 2011

werken tussen

testosteron

Vrouwen in de techniek

Volg je je emotie of je brein?

Ontmoet de finalisten

Lof Next Role Model verkiezing 2011

topmannen www.lofonline.nl

thuis!

over...

FALEN IS ZO GEK NOG NIET 9 inzichten Extra veel inspiratie voor persoonlijke ontwikkeling 1 Lof

www.lofonline.nl

88

En dan ben je opeens stiefvader

Lekker wroeten in de aarde

George Konings krijgt een relatie met Janine, moeder van twee zoons.

Geen probleem, vindt George.

Maar is het wel zo simpel?

Niets zo rustgevend als werken in de tuin.

Het werkt zelfs als remedie tegen stress. Daar willen we meer van weten!

Vrouwen met ambities in de techniek 18 pagina’s vol inspiratie

53 00 Naar Australië met een baby

Steeds meer vaders willen zorg en carrière combineren. Maar hoe?

Volg een training!

40

2 Lof

Jankees Ruizeveld is gek op reizen. Australië staat al jaren op zijn wish list. Samen met zijn vrouw gaat hij ervoor. En: baby Emma reist natuurlijk mee.

Inhoud Werk & gezin 8 Zo doen zij dat 22 Working Mom 26 Topmannen over…. thuis 46 Kees van der Graaf zette een punt achter zijn topcarrière 100 Interview met hoogvlieger Karin Kersten: ‘Mijn vader is mijn rolmodel’

Persoonlijke ontwikkeling

32 Leg er maar een knoopje in…

Pittig gesprek over sterilisatie

78

16 Follow the leader of volg je je brein? Over leiderschap m/v 40 Papa wil carrière & zorg combineren, maar hoe?

72 Leve de Loser - falen is zo gek nog niet

Relatie & kids 78 Jan Heemskerk en Wim de Jong openhartig over sterilisatie 88 Levensverhaal van stiefvader George

Ontspanning 32 Lekker wroeten in de aarde: weg met de stress 106 Op vakantie! Naar Australië met een baby

Rubrieken & columns 7 10 38 44

Jolanda Holwerda Lofzaken met nieuws & mails Evelien over oma’s koekjes Marcel over de F’jes

Shoppings 24 ilofCars 30 IlofBooks 43 ilofEasy 105 ilofApps

Mail&

WIN

een v aka Egypntie naar Pag. te 99

Ambities in de techniek 53 Inspirerende portretten van werkende moeders 60 Nederland loopt hopeloos achter 66 Zo moeder, zo dochter? Interview met Mirjam en Debora

Lof Next Role Model verkiezing 2011 93 Ontmoet de finalisten

En ook

106

4 Colofon 37 Gratis Eyeopener inspiratiekaarten bij 4 x Lof 76 Neem een Lof jaarabonnement en krijg het APK-spel cadeau 103 Lof Academy 113 Kom ook naar het Worklife Inspiration Congres 115 Volgende keer in Lof

Lof 3

colofon Wie werkten mee aan deze Lof?

Lof voor moeders met ambities Verschijnt 5 keer per jaar inclusief de speciale editie Lof voor vaders met ambities.

Erika Arps (46) is hoofdredacteur van Lof en moeder van zoons Otmar (10) en Tjeerd (8).

‘Toen ik zwanger was van mijn tweede stelde iemand me de vraag: ‘Nu ga je zeker minder werken?’Grommend antwoordde ik: ‘Stel je die vraag ook aan mijn vriend?’. Een verhitte discussie volgde. Tja, ik hou er wel van om aannames rondom hardwerkende ouders met ambities te bediscussiëren. Met vrienden, mijn lief, mijn zussen, mijn moeder…. Het voelt daarom ook zo goed om Lof magazine te maken, om werkende moeders én vaders te inspireren en hen te motiveren als het gaat om work-life-integration.’

Founding editor Jolanda Holwerda

Uitgever

Willeke de Groot

Hoofdredactie

Erika Arps, Jolanda Holwerda

Art director

Caroline Meijers

Redactie

Caroline Freriks, Martine de Ruiter, Nienke Schild, Iris Spierenburg, Renate Tromp, Ella Mae Wester

Productie Remco van Dam (20) is stagiair bij Lof Media. “Ik studeer Management, Economie en Recht aan de Haagsche Hogeschool.

Ik ben natuurlijk nog geen vader, maar heb wel een lief neefje, Lucas (bijna 2), en ik krijg er binnenkort een neefje of nichtje bij.

Sinds ik bij Lof stage loop, heb ik een ander beeld van mijn toekomst. Ik realiseer me dat carrière maken niet het belangrijkste is, ik wil straks ook tijd met mijn kinderen hebben. Zeker wanneer ze nog jong zijn.

Het is belangrijk om daar goed over na te denken. Ik heb daar een keuze in. Ook voor mijn vriendin Ryanne.”

Wilma Baltus

Vormgeving en prepress MrsPeacock – Annet Pouw

Aan dit nummer werkten mee

Marion Ariëns, Hein van Dam, Remco van Dam (stagiaire), Morene Dekker, Jan Heemskerk, Wim de Jong, Nathalie van der Ploeg, Marcel Rözer, Evelien van Veen, Pam van der Veen, Cees Visser, Linda de Waart, Sarah Whitlau

Beeld

Reyer Boxem, Frank van Delft, Merlijn Doomernik, Denise van Leeuwen, Femke Reijerman, Cees Rutten, Mireille Schaap.

Cover-Fotografie: Cees Rutten Martine de Ruiter (37) woont samen en heeft drie zoons: Steijn (6), Sil (5) en Levi (1). “Ik ben werkzaam in onder meer de theater- en communicatiebranche en vind het leuk om nu als interim-redacteur bij Lof Media te werken, in de sector waar het om draaide in mijn hbo-opleiding Boekhandel & Uitgeverij.

Sinds ik kinderen heb, vind ik het belangrijk dat ik me zowel in mijn ouderschap als in mijn werk kan ontplooien en daardoor geniet ik ook van beide meer. Het combineren van het gezin en werk moet gestimuleerd worden voor alle ouders die daar behoefte aan hebben. Lof doet dat op diverse fronten.”

Lof Lezersservice Abonnementen Je kunt lid worden van Lof via www.lofonline.nl/ abonnee, telefonisch 036-5307103 of per e-mail abonnementenservice@lofmagazine.nl.

Abonnementen zijn geldig tot wederopzegging.

Opzeggen dient minimaal 2 maanden voor afloop van het abonnement schriftelijk te gebeuren via brief, e-mail of fax.

Het cadeau-abonnement stopt automatisch. Adreswijzigingen graag 4 weken van tevoren schriftelijk doorgeven.

Abonnementsprijs Een jaarlidmaatschap van Lof (5 nummers) kost E 30. Hiervan draagt Lof E 5 af aan Thomas Stichting voor Jongeren. Je verleent toestemming om jaarlijks het abonnementsgeld automatisch af te schrijven. Prijswijzigingen voorbehouden. Indien de jaarlijkse verschijningsfrequentie van Lof verhoogd wordt, zal de jaarbijdrage ook aangepast worden.

Losse nummers kosten E 5,50 per stuk.

Als je niet per automatische incasso betaalt, wordt E 2,50 in rekening gebracht. Voor abonnementen in het buitenland worden de prijzen en condities op aanvraag verstrekt door de abonnementenservice.

4 Lof

Lo

voordef voor el bedrijv en!

Bedrijfsabonnement Bedrijven kunnen hun mede-werkers lid maken van Lof door het afsluiten van een bedrijfsabonnement. Vanaf 10 exemplaren kost dit E 25, vanaf 100 exemplaren E 22,50 en vanaf 500 exemplaren E 20 per lidmaatschap per jaar. abonnementen-service@lofmagazine.nl.

Nabestellen Je kunt nummers van Lof nabestellen tot maximaal een jaar na verschijning. Stuur een mail naar abonnementenservice@lofmagazine.nl.

Persoonsgegevens Wij maken je erop attent dat verstrekte gegevens worden opgenomen in het abonnementenbestand.

Dit bestand kan worden gebruikt om informatie te verstrekken over abonnementen en voordeelaanbiedingen. Als je hier bezwaar tegen hebt, kun je dit kenbaar maken door een e-mail te sturen naar: abonnementenservice@lofmagazine.nl.

Lof abonnementenservice Postbus 30157, 1303 AC Almere E-mail: abonnementenservice@lofmagazine.nl Telefoon: 036-5307103 / Fax: 036-5407252

Contact redactie Lof

redactie@lofmagazine.nl, 023-5749531

Marketing

Wilma Baltus, Esther Rutten

Advertenties en sales

Wilma Baltus, w.baltus@lofmagazine.nl, 06-31999943 Patrick Bröcker, p.brocker@lofmagazine.nl, 06-42556387

Arbeidsmarktcommunicatie & diversiteitspartnerships

Marianne Hangelbroek, m.hangelbroek@lofmagazine.nl, 06-31999944

Onderzoek Beste Werkgevers voor Werkende Ouders Margreet Woessner, m.woessner@lofmagazine.nl, 06-45108449

Projectmanager Lof Next Role Model Marjolein de Vlaam

Uitgever

Lof Media, Zijlstraat 44, 2011 TN Haarlem

Drukkerij

Habo DaCosta

Distributie

Betapress

Abonnementenservice

EMD Nederland abonnementenservice@lofmagazine.nl 036 - 5307103

Losse nummers via: www.magvilla.nl/lof Copyright

Lof is een uitgave van Lof Media bv. Niets uit deze uitgave mag, op welke wijze dan ook, worden verveelvoudigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Lof is niet wettelijk aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave. Lof is niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave.

Lof behoudt zich het recht voor ingezonden materiaal zonder kennisgeving vooraf geheel of gedeeltelijk te publiceren. Over uitslagen van speciale acties kan niet worden gecorrespondeerd.

De madiwodovrij-man Alweer onze vierde mannen-Lof, speciaal voor vaders met ambities! Niet te geloven dat het zo hard gaat met alle mannen in Nederland... Voor wie mij (nog) niet kent: dat laatste zeg ik met een enigszins cynische ondertoon. Sinds de start van Lof praat ik niet alleen met veel vrouwen over het combineren van zorg- en werktaken, maar ook met veel mannen.

Vooral mannen van vriendinnen willen over dit onderwerp nog wel eens een hartig woordje met mij wisselen – bij voorkeur op een feestje. Of ik nu echt denk dat het leven bestaat uit je kind naar school brengen en weer ophalen bij de naschoolse. Zij moeten gewoon de kost verdienen, hoor. En carrière maken.

En ik snap toch ook wel dat op je werk presteren niet samengaat met zorgen dat er om zes uur een verantwoorde maaltijd

kwaliteit staat voor de bereidheid nooit thuis te zijn met het

op tafel staat? Wat vooral tegen het zere been was voor een

eten en je kinderen alleen in het weekend te zien, dat is een

paar van deze mannen, was de reportage over vrije vogels in

offer dat de meeste vrouwen inderdaad niet willen brengen. Zo

de eerste Lof voor vaders (niet voor niets heette die editie Lef).

is de cirkel weer rond.

Ja, lekker makkelijk, carrière maken in je eigen tijd. Maar zij

Gelukkig zijn er naast de – opruiende – artikelen in Lof meer

werken bij een bedrijf waar het niet normaal is om om half zes

tegengeluiden. Ik heb met gejuich de column gelezen van

naar huis te gaan. En ze gaan natuurlijk niet bij voorbaat hun

Suzanne van den Eynden, die in vorig in NRC Next verscheen

eigen carrièreruiten ingooien door dat wel te doen. Een ex-

als reactie op het boek Verwende Prinsesjes van Elma Drayer.

collega gaf ruiterlijk toe dat hij het geprobeerd had, vier dagen

Van den Eynden legt de vinger precies op de zere plek. Terwijl

werken en daarin werk verstouwen voor vijf, maar hij is ervan

vrouwen verweten wordt dat ze alleen beschikbaar zijn voor

teruggekomen. Hij werkt weer fulltime en dat is een stuk relax-

werk op ma, di en do, komt het bij de man in kwestie niet eens

ter, voor iedereen. Zijn vrouw heeft ‘er nu eenmaal minder last

op om een dag minder te werken. Het zou zijn carrière eens

van’ om vijf dagen werk in vier te proppen. En zo krijg ik op

kunnen schaden. ‘De madiwodovrij-man wil het allemaal: een

een gemiddeld feestje nog veel meer over me heen, tot grote

kind, een bloeiende fulltime carrière, vooral geen gedoe met

ergernis van mijn eigen man (die na tien jaar onderhandelen

zijn baas over een dag minder werken, en een bruisend soci-

aan de keukentafel de vrijdagmiddagshift vanaf drie uur doet

aal leven.’ Gelukkig bewijzen de prachtige kandidaten (man en

en het onderwerp inmiddels de neus uitkomt). Een opmerking

vrouw!) in de Lof Next Role Model Verkiezing dat het anders

die regelmatig voorbijkomt: ‘Ja, maar vrouwen willen toch zelf

kan. Dat veel vaders wel degelijk aandacht besteden aan een

niet zo’n baan aan de top?’ Waarop ik – feestje of niet – de

evenwichtige verdeling van werk en zorg. En op het gevaar af

Tokentheorie van bedrijfssociologe Rosabeth Moss Kanter in

dat ik mezelf heel onpopulair maak binnen de vriendenkring:

de groep gooi, die wetenschappelijk heeft bewezen dat het

mochten al deze goede voorbeelden niet werken, dan orga-

inderdaad niet zo leuk is voor die ene vrouw aan de top. Je

niseren we volgend jaar gewoon een Verwende Prinsjes Ver-

hebt namelijk minimaal 30 procent van een ‘minderheid’ nodig

kiezing.

om zaken te kunnen veranderen en invloed te hebben op de meerderheid. Meestal volgt dan het laatste argument: ‘Maar

Jolanda Holwerda

bij ons in het bedrijf is er helemaal geen verschil tussen man-

Oprichter en hoofdredacteur Lof

nen en vrouwen, we kiezen gewoon voor kwaliteit.’ En dat

Twitter: @JolandaHolwerda Lof 7

Zo doen zij dat ZIJ: Nuray Binkhorst-Batman (32), audit manager bij Deloitte Accountants, werkt vier dagen in de week, momenteel gemiddeld 45 uur per week. HIJ: Chris Binkhorst (31), senior audit manager bij Deloitte, werkt fulltime. Kinderen: Alisa (2) en Dilan (10 maanden).

Een relatie én een baan bij hetzelfde bedrijf…

huishouden doet of thuis is met de kinderen. Of als ik iets voor

Chris: ‘We hebben elkaar op het werk ontmoet. De eerste keer

mezelf doe of druk ben met mijn werk. Dat hoort volgens haar

zagen we elkaar tijdens een cursus in Segovia (Spanje) en in

niet. Nou, ik heb daar totaal géén moeite mee!’

2002 zijn de vonken overgesprongen tijdens de summerschool

Jullie werken erg veel. Nog wel tijd voor de kinderen?

van het werk! We komen elkaar nu niet zoveel meer tegen hoor,

Chris: ‘De combinatie werk en de korte, gebroken nachten is

omdat we niet meer binnen dezelfde service-line werken.’

zwaar. Toch maakt een knuffel of kus van de kinderen alles weer

Nuray: ‘Ik vind het fijn dat we met elkaar over ons werk kunnen

goed na een rotnacht of een lange dag werken.’

praten aangezien ik dingen nogal moeilijk los kan laten.

Nuray: ‘Sinds Alisa en Dilan er zijn, staat ons leven op zijn kop.

Daarnaast is er vaak ook eerder wederzijds begrip voor een

In het begin probeerden we ons ritme en levensstijl leidend

lastige situatie.’

te laten zijn, maar dat werkte niet. Nu plannen we de meeste

Hoe hebben jullie de opvang geregeld?

dingen rondom het ritme van de kleintjes, dat scheelt veel stress

Chris: ‘In een ‘normale’ week gaan de kinderen twee dagen

bij ons alle vier en we hebben tijd voor leuke dingen samen!’

naar de opvang en twee dagen naar mijn schoonouders. Nuray

Wie beheert de sociale agenda?

is op vrijdag thuis.’

Chris: ‘We hebben een ‘prachtige’ weekplanner aan de ijskast

Nuray: ‘Ik ben van Turkse afkomst en in mijn cultuur is het

hangen. Eerlijkheidshalve moet ik bekennen dat ik alleen mijn

gebruikelijk dat de familie meehelpt met de opvang. Het liefst

eigen afspraken daarop invul. We proberen de weekenden zo

zou ik de kinderen altijd naar mijn familie brengen als wij

vrij mogelijk te houden om tijd met elkaar door te brengen.’

werken. Maar mijn ouders worden een dagje ouder en het is

Nuray: ‘Voorheen lachte ik om mijn oudere zus met haar

goed voor de kleintjes om naar de opvang te gaan, voor hun

weekplanner. Nu weet ik dat een weekplanner onmisbaar is, ik

sociale ontwikkeling.’

probeer álles er in te zetten.’

Chris: ‘Nuray haalt de kinderen aan het eind van de middag

Tijd voor elkaar?

op. Ik kleed ze ’s ochtends aan en breng ze weg. Ik probeer

Nuray: ‘Als de kindjes in bed liggen. We genieten al van samen

’s avonds op tijd thuis te zijn om Nuray te helpen en de kinderen

lekker eten en het kijken naar een film.’

nog even te zien.’

Chris: ‘Als het mooi weer is, gaan we samen golfen. Laatst zijn

Hoe is het huishouden verdeeld?

we uit eten geweest en daarna naar cabaret. We proberen in

Chris: ‘We hebben een hulp. In het weekend vind ik het heerlijk

de weekenden eigenlijk zoveel mogelijk tijd met de kids door

om uitgebreid te koken. Daarnaast doe ik de zwaardere klusjes.

te brengen. ‘

Nuray doet eigenlijk de rest. Zonder haar zouden de (af)was en

Nuray: ‘Ik ben opgevoed met het idee dat alles om familie

de rekeningen erg lang blijven liggen….’

draait, dat is voor mij erg belangrijk. Het druist dan ook tegen

Nuray: ‘Mijn moeder vindt het niets als Chris iets in het

mijn principes om te veel afzonderlijke afspraken te hebben.’

8 Lof

tekst MORENE DEKKER Fotografie Cees Rutten

‘Vasthouden aan ons eigen ritme, dát werkte dus niet’

Lof 9

Lofzaken Slim Seminar

‘Via mijn partner had ik kennis genomen van het ‘Slimme Mannen, Slimmer Werken seminar’. Ik was voornamelijk benieuwd in welke mate het Nieuwe Werken is/wordt toegepast binnen de bouwsector. Deze sector is behoorlijk conservatief en het lijkt momenteel onmogelijk om als bouwvakker het Nieuwe

vaders

kantoorbanen wel wordt toegepast en bij de bouwvakker niet of in mindere mate en dat blijkt ook het geval. Dat dat moet veranderen vind ik ook, maar de tendens is mijns inziens nog niet zichtbaar. Ik ben zelf directeur van een bedrijf in de bouwsector en pas het Nieuwe Werken toe, maar bij geen van de bouwvakkers binnen mijn bedrijf is dat het geval. Een mooie paradox.’ F. Witteman

Op vrijdagmiddag 17 juni vindt in Amsterdam het Vaderschapssymposium 2011 plaats. Het thema van dit jaar is: Rol van vaders in de opvoeding van kinderen en diversiteit van vaderschap. Op het programma o.a. lezingen van emeritus-hoogleraar Pedagogiek Louis Tavecchio, pedagogisch onderzoeker Elisabeth Duursma en pedagoog en coördinator van het Vaderkenniscentrum Peter Tromp.

Aan het eind van de dag vindt voor de vijfde maal de uitreiking plaats van de Vaderdagtrofee m/v 2011. Het

Afgelopen jaar organiseerde Lof de Slimme Tijden Campagne, met de slimme

symposium is een initiatief van het

mannen-seminars als belangrijk onderdeel. De campagne, ondersteund door

Vaderkenniscentrum en wordt georga-

het ministerie van OCW, heeft als doel de bewustwording van mannen over de

niseerd samen met de Universiteit van

combinatie werk/zorg te vergroten. Op het programma van de seminars stond

Amsterdam. Voor meer informatie:

o.a. de inspirerende gastspreker: managementgoeroe Remco Claassen.

www.vaderdagtrofee.nl

Lof steunt!

Sinds haar start in oktober 2007 heeft Lof Magazine het Microkrediet voor Moeders gesteund en het totaalbedrag is gekomen op € 14.025. Het geld is gebruikt om het project Sarala op te zetten in de sloppenwijken van Kolkatta (Calcutta) India. De gemiddelde lening is 77 euro, met het geld van Lof steunen we ongeveer 180 vrouwen en 450 kinderen, in het eerste jaar. De leningen worden afbetaald en het geld wordt opnieuw uitgeleend, dus uiteindelijk helpen we veel meer vrouwen en gezinnen. Voor meer informatie: www.microkreditevoormoeders.org. Komend jaar zal Lof met de abonnees een nieuw goed doel steunen: de Thomas Stichting voor Jongeren. Deze stichting is mede opgezet door Kristine Schiebroek. Zij won de Goede Doelen Moeder Award 2010. Voor meer info: www.thomasstichting.nl.

10 Lof

Foto: Evelien van den Bogaert

Overal

Werken te kunnen toepassen. Mijn verwachting was dat dit binnen de advies- en

IStockphoto

(credit) Bron: Rapport De ervaringen van werknemers met vaderschapsverlof in België. Het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen.

When meets W.I.N. Op 5, 6 en 7 oktober organiseert WIN

Gluren bij de buren

(Women’s International Networking)

Een wetsvoorstel van GroenLinks

entrepreneurs, consultants, leidingge-

om het vaderschapsverlof uit te breiden naar 5 dagen is voorgelegd

35,4%

een conferentie in Rome, speciaal voor internationaal georiënteerde vrouwen: venden, overheidsvertegenwoordigers.

Eigenlijk voor iedereen die creatieve en positieve veranderingen in hun werk en

aan de Raad van State. Op dit

van de jonge vaders in België zegt

moment hebben vaders volgens

ontevreden te zijn over de lengte

de wet recht op twee doorbe-

van het vaderschapsverlof.

Goede redenen om de conferentie bij

taalde vrije dagen. Het Europees

Zij willen graag meer tijd kunnen

te wonen? Om je voor te bereiden op

Parlement is vóór uitbreiding van

doorbrengen met hun baby.

de toekomst, om geïnspireerd en geïn-

10,8%

formeerd te worden, om ervaringen

het ouder- en vaderschapsverlof, maar minister Donner van Sociale Zaken ziet er niets in. Nederlandse vaders komen er overigens bekaaid van af: in België krijgen vaders 10 dagen betaald verlof, en in Spanje zelfs 4 weken.

van de Belgische vaders ondervond moeilijkheden bij het opnemen of het aanvragen van vaderschapsverlof

leven omarmt.

te delen, om te netwerken en om in contact te komen met leiders van over de hele wereld . En last but not least: omdat Jolanda Holwerda dit keer één van de sprekers is op de conferentie!

GA JE OOK MEE?

Babymanagement voor mannen

Loflezers krijgen € 100 korting!

Kijk snel op www.lofonline.nl/win en grijp je kans.

Een praktisch handboek voor aanstaan-

Voor meer informatie

de en jonge vader waarin de ‘basics’ van

www.winconference.net

babyverzorging uiteen wordt gezet in managementtaal. In Babymanagement is de vader de manager van een onderneming. De baby is het ‘product’ waar alles om draait. Wat is zijn input? (Borst of fles). Wat is zijn output? (Volle luiers) Wat is jouw investering? (Aandacht en geld). En: wat levert het op? Brengen kinderen geluk…? Babymanagement voor mannen, Henk Hanssen, illustraties E. Prinsen. Uitgeverij IkVader boeken. € 16,95

weLofmail ONLINE TOPIC

Mails & Meer

Waar zijn de kinderen?

Fijne prijs

Op www.lofonline.nl/linkedin discussiëren werkende ouders over allerlei

We hebben een heerlijk wellness-weekend

onderwerpen. Een greep uit de reacties op de topic van

gehad in Amsterdam; alles was top geregeld

Mariska Hidding - van der Meer

en het weekend heeft ons erg goed gedaan; we hebben nieuwe energie opgedaan en kunnen

‘Het valt mij op dat niemand in zijn profiel noemt dat hij of zij kinderen

er weer even tegen aan in onze hectische tijd

heeft. Terwijl ik een hoop leer van het moederschap en het managen

met 2 drukke banen en 3 drukke kinderen.:)).

(met mijn man) van een gezin en baan. Waarom noemt niemand dit dan

Ook hebben we elkaar beloofd vaker samen

in zijn profiel?’

een weekendje weg te gaan met of zonder gewonnen prijs. Maar als jullie weer een keer een prijs weg te geven hebben, ga ik zeker mijn

Goeie vraag Mariska, Ik heb het zelf er ook niet in en moet bekennen,

kansen weer wagen.... Heel hartelijk bedankt!

Astrid Bontenbal

het is niet eerder bij me opgekomen. Zou het zijn vanuit idee zakelijk/

Van A-Z

privé te willen scheiden, althans hier ‘op papier’? Angst wellicht om

Vond Lof 17 een van de ijzersterkste ooit. Veel

afhakende werkgever? Nadruk willen leggen op professionele kunde?

vakinhoud, veel diversiteit, veel goede tips /

Maar ik vind Work-Life Integration bepaald niet onbelangrijk. Ik geloof erin

adviezen / inzichten. Vond ook de mix van voor-

dat je juist als ouder je nieuwe kanten ontwikkelt, die zeer wel in te zetten

al zakelijke organisatiekant (zoals de Finance

zijn in het bedrijfsleven. Werkgevers kunnen er hun voordeel mee doen en

artikelen) en de persoonlijke (Liever werken

mannen, maar zeker ook vrouwen, kunnen er hun kracht mee versterken.

dan een mamadag) erg goed. Heb ‘m van A-Z

Marjolijn de Galan

gelezen. Leuk voorwoord trouwens (Twitter-

Liever niet

blokkade, heb hardop gelachen) M.H.

Prikkelender graag

Inderdaad een goede vraag. Nee, ik wil het liever niet in mijn profiel hebben

Lof geeft nog te weinig food for thought voor

staan. Niet dat ik er geheimzinnig over doe, maar mijn profiel is er mede

ouders die – voortdurend – keuzes maken.

voor mijn opdrachtgevers en die wil ik toch vooral informeren over wat ik

Er ligt iets tussen een klaag- en jubelformule

beroepsmatig doe. Ze weten heus wel dat ik ook een gezin heb. In mijn cv

in: Ik zou het prikkelender vinden als je meer

heb ik het wel standaard opgenomen, maar een cv biedt dan ook iets meer

aandacht besteedt aan de ‘waarom-vragen’ of

ruimte daarvoor.

hoe je omgaat met de – veroordelende – blik

Leonie van Rijn

van de buitenwereld. Christine Bleijenberg

DOORGROEIEN

HERKENNING Ik heb al vanaf ongeveer het eerste nummer

Op mijn profiel staat dat ik met veel plezier werk en gezin combineer. En ik

een abonnement op Lof. Ik herken me erg in

hoop dat veel meer vrouwen dat gaan doen. Want volgens mij gaan wij pas

de doelgroep van ambitieuze moeders en in

echt doorgroeien als wij vanuit onze eigen kracht werken. En moeder zijn is

jullie artikelen. Jullie nummer (Lof 16) over de

daar een van. Werk en gezin een tweede, dat kunnen wij prima combineren.

gezondheidszorg was erg leuk.

Als wij dat meer durven te laten zien, gaat deze discussie een non-issue

Anouk Middelkamp,

worden.

hoofdredacteur a.i. Mednet Magazine

Vera Uit de Weerd-Kramer

Mee discussiëren?

Meld je aan via: www.lofonline.nl/linkedin 14 Lof

Ook wat te vertellen, te jubelen of te klagen? Mail redactie@lofmagazine.nl o.v.v. weLofmail.*

*De redactie kan mails inkorten.

AFHAKENDE WERKGEVER?

Lofzaken Mag ik éven de aandacht! voor UWV-vrouwen

Als we niet slapen, houden we ons vooral bezig met communicatie. En dat luistert allemaal erg nauw. De ander snapt er namelijk al gauw niks van. Jij legt het toch duidelijk uit? Het is een hele

Gezocht: ambitie m/v

‘Het begint met willen’

Annette Dümig over haar weg naar de top

kunst om goed te communiceren, zon-

Beter in BAlAns werk en privé combineren

der verwijten, woede en ontploffingen.

Goede communicatie vereist inzicht in jezelf en in de ander. Want hoe bereik je

HelDinnen Wie is jouw rolmodel?

nu wat je wilt? Hoe komt het dat je bij de

Maatwerk

ene collega in slaap valt en bij de ander

Als deelnemer aan de charter Talent naar

auteur van de bestsellers IK en WIJ,

de Top wil UWV vrouwelijke werknemers

schreef er een heerlijk helder boek over:

laten doorstromen naar hogere posities.

Verbaal meesterschap

Daarom vroegen zij aan Lof de special Lof

( € 24,99, uitgeverij Spectrum).

Lof 1

LOFUWV-magazine.indd 1

aan zijn lippen hangt? Remco Claassen

04-03-2011 10:28:09

voor UWV-vrouwen te maken. Het werd een inspirerend magazine vol getalenteerde vrouwen die vertellen hoe zij hun ambities waarmaken,

Kind mee

First lady Michelle Obama vertelt tijdens een

zich sterk maken voor diversiteit op

forum over flexibele werkmogelijkheden voor

topniveau en hun collega’s stimuleren

vrouwen: ‘Ik was met zwangerschapsverlof toen

hetzelfde te doen. Lof voor UWV-vrouwen

ik uitgenodigd werd voor een sollicitatiegesprek.

maakt bovendien de ambities van UWV zelf

Het ging om een hoge positie bij een ziekenhuis.

zichtbaar: meer diversiteit en meer vrou-

Maar ik kon geen babysitter vinden. Toen heb ik

wen naar de top. Een bijzondere uitgave

haar maar in de buggy gezet en meegenomen.

op maat, waar het Lofteam met veel plezier

Die baan heb ik gekregen.’

aan heeft gewerkt.

Schip als hotel Nog geen vakantie gepland? Met een schip als hotel kun je bijna elke dag een andere bestemming bezoeken zonder je koffer (en die van de kinderen) te hoeven uitpakken. De ene dag in Barcelona, de volgende in Venetië. www.wecruise.nl

12 Lof

Follow the Ofleader volg je je brein?

Wat zijn de neurologische verschillen tussen man en vrouw als het om leiderschap gaat? En waarom nemen weinig vrouwen het voortouw in banen aan de top en wordt de baas dus meestal een man? We vragen het ons brein.

98 Lof

Lof 99

A

angeboren of aangeleerd? Het is een veel-

Kortom: als je als leek in de wondere wereld van het brein duikt,

gestelde vraag onder wetenschappers. Het

duizelt het je al snel van de meningen en bijbehorende onder-

weten verandert continue. In de tweede helft

zoeken. Maar is er met al die uiteenlopende kennis over het

van de vorige eeuw waren we ervan overtuigd

mannelijk en vrouwelijk brein toch iets zinnigs te zeggen over

dat de mens het resultaat is van z’n opvoe-

leiderschap? Want hoewel de roep om vrouwelijk leiderschap

ding en omgeving. Met de toenemende kennis van onze

almaar luider klinkt, zien we in de praktijk dat de keuze toch

hersenen en DNA won de gedachte terrein dat alles eigen-

steeds weer valt op de traditionele witte, fitte man. Zeker in

lijk al vastligt vanaf het moment van conceptie. ‘We zijn ons

tijden van crisis lijken we niet van die ‘verslaving’ af te komen.

brein,’ zegt neurobioloog Dick Swaab. Al betoogt hij dat

Hoe zit dat?

er tijdens ons ogenschijnlijk veilige verblijf in de baarmoeder nog veel te verpesten c.q. te vervolmaken valt. Maar de

De Grote Man

meningen zijn verdeeld. Volgens wetenschapsjournaliste

In hun boek ‘De natuurlijke leider’ betogen Mark van Vugt en

Asha ten Broeke, auteur van ‘Het idee M/V’, ligt er helemaal

Anjana Ahuja dat we ons bij de keuze voor leiders nog altijd

niks vast. Jongens spelen graag met autootjes omdat wij

laten beïnvloeden door de tijd dat we jagers/verzamelaars

– hun ouders – ze geen andere keuze bieden. Daar hebben

waren. Miljoenen jaren leefden we onder de bescherming

DNA en testosteronbommen aan het begin van de zwanger-

van de Grote Man, de krijgsleider, een fysiek sterke man die

schap weinig mee van doen. Jongens krijgen auto’s en treinen.

de groep bijeenhield. Ons brein zit vol psychologische sou-

Meisjes geven we poppen. Slaven van onze vooroordelen zijn

venirs van de reis die we maakten tot aan dit moment. Vanuit

we, meent Ten Broeke. En met deze keuze voor onschuldig

ons instinct hebben we nog altijd de neiging te kiezen voor

speelgoed houden we toch maar mooi de traditionele rolpa-

sterke mannen als leiders, de witte, fitte mannen. We kiezen

tronen (lees: de traditionele machtsverhoudingen) in stand.

op grond van lichamelijke kenmerken, terwijl zelfs onze oorlogen tegenwoordig geleid worden vanachter een bureau. Het spreekt haast vanzelf dat deze fysiek sterke persoon niet per se de meest geschikte is om te leiden in hedendaagse complexe situaties waarin niet kracht, maar overzicht en inzicht belangrijk zijn. Het verklaart overigens wel waarom we – man

Leiderschap

gaat niet over alfamannetjes, maar om de eerste onder je gelijken 100 Lof

én vrouw – weerstand ervaren bij een vrouw als leider. Dat zijn onze ‘oude’ hersenen (de kleine hersenen) niet gewend.

Fabels, vindt Asha ten Broeke. Het hele idee van man/jager, vrouw/verzamelaar, is een constructie uit de vorige eeuw, van wetenschappers die teveel vanuit hun eigen thuissituatie redeneren. Wat ontbreekt is een smoking gun: de stoffelijke resten van een jagerman met speer of een verzamelaarvrouw met mand. Ofwel: er is geen bewijs. Man-vrouw verschillen zijn beter te verklaren vanuit de vraag wie er op welke manier macht kan krijgen, betoogt Ten Broeke met verve. We vergoelijken de sociale verschillen door te verwijzen naar de natuur en naar ‘vroeger’.

Zoogdierbrein Psychiater Anna Hinze (62) kijkt liever naar het nu. Ze is lid van het Neuroleadership Institute, coach voor hoogopgeleide professionals en gespecialiseerd in de genderspecifieke reacties op stress en (vrouwelijk) leiderschap. “Om man-vrouw verschillen en van daaruit goed leiderschap te doorgronden, is

Xxxxxxxxxxxxxxxxxx

Het helpt niet dat vrouwen een gebrek

aan onderlinge solidariteit hebben kennisuitwisseling van hersenwetenschappers, psychiaters,

van de vicieuze cirkel, en wel door hun gebrek aan onderlinge

psychologen, sociologen en onderwijskundigen belangrijk,”

solidariteit. “Vrouwen steunen elkaar niet,” zegt Van Vugt. “We

zegt ze. “Zo leer je over het omgaan met stress, besluitvorming,

zien het ook bij chimpansees.

samenwerken en beïnvloeden. Dat is een nooit eindigend,

De vrouwtjes migreren naar een andere groep, waarschijnlijk

avontuurlijk proces.” Met de huidige MRI-techniek kunnen

om incest te voorkomen. Terwijl mannetjes hun leven lang bij

we steeds meer zichtbaar maken en dus steeds meer bewij-

een groep blijven. Vrouwtjes komen dus als vreemdeling in een

zen, aldus Hinze. Zo is bij vrouwen de verbinding tussen beide

groep, waar ze moeten concurreren met andere vrouwtjes. En

hersenhelften dikker en kunnen ze meer gegevens combine-

dat vermindert de solidariteit. Maar het verklaart ook dat bij

ren. “Ze hebben meer witte stof in de hersenen, wat te maken

vrouwen de sociale vaardigheden zich meer hebben ontwikkeld,

heeft met verbanden kunnen leggen. Mannen hebben meer

in een nieuwe groep moet je je immers weer inwerken.”

grijze stof in bepaalde gebieden in de hersenen, wat te maken heeft met ruimtelijk inzicht.” Volgens Hinze tonen hersenscans

“Vrouwen zijn geneigd zijn te streven naar gelijkwaardigheid

bovendien verschillen bij man en vrouw wanneer ze met stress

en rechtvaardigheid, naar ‘we komen er samen wel uit,” zegt

worden geconfronteerd. “Bij mannen wordt het deel geacti-

Hinze. Dat heeft veel voordelen, maar is in de kern in strijd

veerd wat te maken heeft met vechten of vluchten, passend

met hoe leiderschap tot nu toe gezien werd: de baas heeft

bij doelgericht gedrag. Bij vrouwen gebeurt dat in dát deel van

altijd gelijk en staat boven de anderen. “Vrouwen houden

het limbische systeem, ons zogenaamde zoogdierbrein, dat

eigenlijk niet van onderlinge verschillen, ze willen het graag

geassocieerd wordt met meer relationeel en zorgend gedrag.”

met elkaar eens zijn,” aldus Hinze. “Dat heeft ook een scha-

tekst renate tromp illustratie xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

duwkant. Kritiek wordt vaak indirect geuit en vrouwen houden Krabbenmand

elkaar soms tegen.” En daar komt inderdaad dat gebrek aan

Aanleg vanaf de geboorte en onze omgeving, nature en nur-

solidariteit de hoek omkijken. We spreken dan over het krab-

ture, zijn voortdurend met elkaar in wisselwerking, zegt Hinze.

benmand-effect: krabben die in een mand zijn opgesloten,

En daar kunnen mannen en vrouwen sámen hun voordeel mee

trekken soortgenoten die dreigen te ontsnappen naar beneden.

doen. “Als er een probleem is, reageert een man door met-

Maar ondanks – of misschien wel dankzij – hun gelijkheidsdrang

een een oplossing te zoeken. Een vrouw gaat eerst op zoek

bezitten vrouwen toch veel eigenschappen die geschikt zijn voor

naar details en bekijkt het probleem van diverse kanten. Dat

modern leiderschap, zegt Hinze. Zoals zorgzaamheid voor de

werkt weliswaar vertragend, maar voorkomt een te snelle

groep, goed kunnen luisteren en niet de baas willen spelen.

oplossing die geen recht doet aan de complexiteit van de situ-

Tunnelvisie

atie. Juist als mannen en vrouwen elkaar kunnen beïnvloeden,

Vrouwen komen dus moeilijk boven. Dat wisten we al, daar-

vormen ze een ideaal stel bij het wegnemen van obstakels.”

voor hoeven we alleen maar naar de cijfers te kijken. De vraag

Samenwerken is dus het sleutelwoord. Maar vooralsnog domi-

is of dit vanuit evolutionair perspectief een kwalijke zaak is.

neert mannelijk leiderschap. Toch twijfelen veel mensen aan het

“Ja,” zegt Mark van Vugt. “Juist in de huidige complexe global

bestaan van een glazen plafond. Mark van Vugt (42) niet, en het

village en global organisations waarin diverse culturen samen-

probleem ligt bij mannen, zegt hij. “They thrive in competition.

komen, kunnen vrouwen met hun emphatische en verbale

Als mannen en vrouwen samenwerken, werpen mannen zich

vaardigheden van grote waarde zijn. Als we vanuit onze tun-

eerder op als leider, zelfs als er een beter gekwalificeerde vrouw

nelvisie blijven kiezen voor die Grote Man, ontkennen we de

is.” Ook vrouwen hebben hun aandeel in de instandhouding

behoeften van deze tijd. Maar pas op! Vrouwen die doen als Lof 101

Xxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Een vrouw

mannen maken het niet beter en worden maar al te vaak binnen vijf jaar afgeser-

als leider, dat zijn onze ‘oude’ hersenen niet gewend

veerd. Ze moeten op hun eigen manier leidinggeven. Als vrouwen zich blijven aanpassen en altijd door mannen worden opgeleid, verandert er niets.”

Hoe zorgen we ervoor dat de vicieuze cirkel wordt doorbroken? Mark: “In een hoogcompetitieve omgeving haken vrouwen eerder af. De concurrentieslag om status en privileges is niet aan hen besteed. Neem je die weg, dan creëer je een sfeer waarin vrouwen beter gedijen. Een sfeer van samenwerking en dienstbaarheid. Dus de situatie anders framen, leidt tot een ander soort leider.

Het ironische is dat mannen met status voor vrouwen aantrekkelijk zijn, omdat zij beter voor hun kinderen zouden kunnen zorgen. Maar als we bescheidenheid voorrang geven, krijgen ook het feminiene prototype en daar-

schillen te verdragen en samen de brug naar de toekomst te

mee vrouwen meer aandacht. Leiderschap gaat niet over

bouwen terwijl we erover lopen. Leven in relatieve onzeker-

alfamannetjes, maar over primus inter pares, de eerste onder

heid, het hoort bij het zoeken naar duurzame oplossingen.

je gelijken.”

We moeten diversiteit en complexiteit omarmen, maar wel met een duidelijke koers: een cultuur met ruimte en res-

Brug naar de toekomst

pect voor de verschillen tussen mannen en vrouwen, zodat

Gedistribueerd leiderschap, daar moet het heen. Verschil-

ze prettig en gelijkwaardig kunnen samenwerken.”

lende type leiders inzetten op verschillende momenten. In

Gedistribueerd leiderschap betreft man én vrouw. Dat vrou-

een team van leiders/volgers neemt steeds een ander de

wen eerder volgen dan zich opwerpen als leider, is begrijpelijk

leidende rol op zich, al naar gelang de situatie en zijn/haar kun-

en verklaarbaar. Maar vanuit die wetenschap kunnen vrouwen

nen. Van Vugt: “Onze drang naar simpele oplossingen zorgt

de interne dialoog met zichzelf aangaan. Wat als de organi-

ervoor dat we kiezen voor één (witte, fitte) leider die zegt:

satie me juist heel goed kan gebruiken? Tegelijkertijd weten

we gaan hierheen! Die geacht wordt voor elk probleem de

we dat een cultuuromslag nooit via één persoon gaat. En een

oplossing te weten. Maar die rol kunnen we simpelweg niet ver-

paar miljoen jaar van traditionele rolverdeling ligt nog maar net

langen van één persoon. Niemand heeft dat allemaal in zich.”

achter ons. In dat licht is de invoering van het zo omstreden

Anna Hinze: “We moeten met elkaar leren om onderlinge ver-

topvrouwenquotum misschien wel just a small price to pay.

Boekentips • Het idee M/V, de ontmaskering van een hardnekkig denkbeeld, door Asha ten Broeke, uitgeverij Maven Publishing • Wij zijn ons brein, van baarmoeder tot Alzheimer, door Dick Swaab, uitgeverij Contact • De natuurlijke leider, door Anjana Ahuja en Mark van Vugt, uitgeverij AW Bruna

102 Lof

working mom

‘Over vijf jaar heeft ze haar eigen bedrijf’ Doeschka Motmans (40) ontving vorig jaar de Lof Next Role Model-award ‘Maatschappelijk Bevlogen Vrouw’. Ze is diabetespatiënt en was uitgever van een blad over diabetes. Nu werkt ze als Business Manager bij een leverancier voor diabeteshulpmiddelen. Haar man Paul Bruyn (44, leraar economie), met wie ze kinderen Koen (10) en Lisa (8) heeft, vertelt waarom hij zo trots op haar is.

Wat voor moeder is Doeschka?

houding in. Voordat ik Doeschka leerde kennen, wist ik niet

‘De beste, natuurlijk! Misschien word ik wel uitgemaakt voor

veel over diabetes. Weinig mensen beseffen wat voor impact

male chauvinist pig als ik dit zeg, maar Does is een échte

het heeft op je leven. Je kunt het nooit uitzetten. Ze heeft een

vrouw. Ze wil voor iedereen het beste: voor haar werkgever,

immer aanwezige waakzaamheid, maar toch wordt ze wel

maar ook voor haar kinderen. Ze wil een supermam zijn. Zelf

eens door haar lichaam in de steek gelaten en krijgt ze een

heeft ze wel eens het gevoel dat ze tekort schiet, bijvoorbeeld

toeval - een hypo. Toch heeft ze zich ondanks haar diabetes

als zij werkt tijdens schoolvakanties en ik met de kinderen de

nog nooit één dag ziek gemeld.’

hort op ben. Maar ik heb een groot respect voor de manier waarop ze alle ballen in de lucht weet te houden. Op haar

Wat doet ze over vijf jaar?

werk presteert ze meer dan honderd procent. Dat wordt

‘Dan heeft ze een eigen bedrijf. Daar heeft ze het vaak over.

gezien, dus daar is ze ook handig in. En op school weet ze het

Ze heeft al eens eerder nieuwe dingen opgezet, maar dan in

altijd zo te ritselen dat ze als moeder vaak met schooluitjes

loondienst. Haar bedrijf zal ongetwijfeld iets op het gebied van

mee mag. Thuis hoef ik me nooit te bekommeren om de

diabetes zijn. Dat is waar haar netwerk ligt. Ze is inmiddels een

broodtrommeltjes. Als Doeschka er niet is - als ze voor haar

bekend figuur in diabetesland.’

maar zij regelt altijd alles. Nou ja, álles: ik haal de kinderen

Hoe ontspant zij?

van school, doe boodschappen en kook de uitgebreidere

‘Door te sporten. Dat is voor haar nóg belangrijker dan voor

maaltijden. Als de kinderen ergens mee zitten, praten ze daar

gezonde mensen. Haar bloedsuiker wordt er beter van.

vooral met Doeschka over. Alleen voor de meer academische

Volgend jaar wil ze de marathon van New York lopen. Dat

vragen komen ze bij mij, als ze bijvoorbeeld willen weten bij

kan zij gewoon. Als ík vijf kilometer loop, loop ik mezelf van

hoeveel graden water kookt. Dat irriteert haar wel eens. ‘Ik

lantaarnpaal van lantaarnpaal te schelden.

weet dat ook wel, hoor,’ roept ze dan.’

Doeschka vindt het ook leuk en ontspannend om met z’n allen tv te kijken, zelfs als het gaat om de dictatuur van de

Wat is haar grootste ambitie?

talentenshows en andere oppervlakkige tv-programma’s.

‘Dat diabetes te genezen is. Doeschka is geen arts, maar ze

Meestal komt het erop neer dat ze met onze dochter kijkt en

doet wat ze kan om daaraan bij te dragen. Bijvoorbeeld door

Koen en ik boven kijken naar Two and a Half Men. Maar we

ervoor te zorgen dat patiënten en artsen goed geïnformeerd

doen ook wel eens mee met Does en Lisa. Al was het alleen

zijn, en dat patiënten mondiger worden. Er is haar veel gelegen

al om mijn zoon te leren dat je als man soms een offer moet

aan die awareness. Daar heeft ze een missionarisachtige

brengen, haha.’

22 Lof

Tekst ELLA MAE WESTER fotografie Cees Rutten

werk in het buitenland is bijvoorbeeld - gebeurt het ook wel,

Lof 23

iLofcars Mannen kunnen er eindeloos over praten, maar wie beslist er in de meeste gezinnen welke auto er wordt gekocht?

Precies! Daarom: Ilofcars.

Met spanning...

Dit jaar zullen elektrische personenauto’s daadwerkelijk in de showroom staan.

Stijlicoon Reizen in een auto met Louis Vuittonuitstraling doet zelfs een simpele forenzenrit

Nissan introduceert de Leaf (prijs € 32.839), Opel de Ampera (prijs € 44.500) en

veranderen in een wild avontuur. Het Franse

Renault de Fluence Z.E. (prijs € 26.180, plús accupakket € 79 p.m.). Vast staat

modemerk bekroonde de Jaguar C-X75 met

dat Renault volgend jaar de show gaat stelen met de Twizy. Een hippe overdekte

de Louis Vuitton Classic Concept Award.

tweezitter, die zelfs zonder rijbewijs kan worden gereden (prijs: € 6.900). We wachten

Deze elektrische supercar (top over de 300

het met spanning af. Meer info: www.nissan.nl, www.opel.nl, www.renault.nl

km/u) is ontworpen ter ere van het 75-jarig jubileum van Jaguar. Helaas heeft Jaguar

Tipvan

nog niet besloten of het dit stijlicoon op wielen voor de consument beschikbaar stelt.

Meer info: www.jaguar.com

Daan Sellier (9): “Drie jaar geleden zat ik op mijn skelter, toen mijn vader de hoek om kwam met een supermooie Ford Mustang. Ja, ik ken bijna alle auto’s uit mijn hoofd.

‘Bouwjaar 68,’ zei mijn vader. Hij had er lang naar gezocht, samen met een expert.

Want een écht goed exemplaar vind je niet zo snel. Als mijn vader in de garage sleutelt,

Zon, zee, zoeven Heeft jouw familie benzine door de aderen

ga ik altijd mee. Daarom weet ik dat als je

stromen? Strijk dan neer langs het circuit

een auto koopt, je er altijd op moet letten

van Zandvoort. Het ideale gezinsuitje voor

dat de ruitenwissers niet lekken. En

een mooie zomerdag. Maar ook als je liever

dat het plaatwerk niet beschadigd

van zon en zee wilt genieten, is het een prima

is. Mooiste onderdeel van de Ford

bestemming. Op het achterliggende strand

Mustang is de V8- motor. Dat geluid, dat

staan de strandstoelen voor je klaar.

vind ik zó gaaf. Geeft mijn vader vol gas,

Meer info: www.circuit-zandvoort.nl

dan moet ik altijd lachen.” Meer info:

Snelle fiets

Met een heuse Porsche-kinderfiets leert zoon- of dochterlief pas echt snel fietsen.

Je kunt ‘m ook tot loopmodel transformeren.

Geschikt voor kinderen vanaf drie jaar.

Prijs: € 319. Te verkrijgen via de Porsche Dealers en via www.porsche.nl.

Lof 24

productie HEIN VAN DAM

www.dmff.nl (Ford Mustang-forum)

&

OP TOP VADER

Twee topmannen uit het bedrijfsleven vertellen over hun vaderschap.

Hoe zien ze hun rol als opvoeder? ‘Thuis val ik wel eens terug in mijn werk-mode. Gewoon even een plannetje maken en go.’

Harry van Dorenmalen (55) Is: Algemeen Directeur van IBM Nederland Relatie: getrouwd met Trudi (51) Kinderen: Carolina (21) en Claudia (18)

Ambitie vind ik belangrijk, ook voor mijn dochters. Alles kan, als je maar wilt. Ik moet accepteren dat sommige mensen geen ambitie hebben. Maar ze doen zichzelf wel tekort, vind ik, als ze niet zien dat ze ook iets anders zouden kunnen doen.

Je moet geen koningin van Dubai willen worden natuurlijk, je

‘Mijn dochters wonen allebei nog thuis. Regelmatig verzuchten

moet wel realistisch blijven. Als werkgever houd ik mensen

ze: ‘Pap, het is hier geen IBM, hoor.’ Vooral als ik vind dat er

voor wat er allemaal mogelijk is. Als je tachtig bent, wil je niet

even tempo in de tent moet komen. Dan val ik wel eens terug

denken: goh, dat had ik misschien óók kunnen doen. Je wenst

in mijn werk-mode. Gewoon even een plannetje maken en go,

mensen toe dat ze dan uit het leven hebben gehaald wat erin

ook als we bijvoorbeeld op vakantie gaan. Maar die dames

zit. Mijn vader heeft tot zijn zestigste in de ICT gewerkt, tot

doen alles op hun dooie gemak. Bij IBM word ik ervoor betaald

hij noodgedwongen iets anders moest gaan doen. Uiteindelijk

om vooruit te denken. Ook om het beste uit mensen te halen, om ze te stimuleren en een voorbeeld voor te zijn. De grap is dat die dingen thuis vaak terugkomen. Ik neem veel van mijn werk mee naar huis, maar andersom geldt dat net zo. Als ik een praatje houd, gebruik ik vaak mijn dochters als voorbeeld.

Hun wereld is een geweldige bron van inspiratie. Wat me opvalt, is dat hun generatie hun netwerk goed onderhoudt.

Ze denken ook veel gemakkelijker over internet. Dingen opzoeken en die als waarheid beschouwen, of een vakantie boeken: ze kennen minder grenzen. Mijn oudste is net naar TEKST Ella Mae Wester

Milaan geweest, die regelt dat dan op een lowbudget-manier.

Voor 19 euro vliegt ze naar Pisa, dan neemt ze een gammele trein en slaapt ze voor weinig met vier meiden op een kamer.

Als leider vind ik het interessant om te zien hoe die generatie sneller tot actie komt. Mijn dochters hebben niet één plan, maar wel zes. De kans is klein dat zij hun hele leven bij één werkgever zullen blijven, of in Nederland. Hun scope is veel groter. Ze zien de wereld als één grote snoepwinkel.

‘Bij een praatje gebruik ik vaak mijn dochters als voorbeeld’ Lof 27

‘Thuis zeggen ze: Pap, het is hier geen IBM, hoor’ heeft hij nog drie jaar in de sales gewerkt. Dat vond hij de

de eerste Japanner die een praatje met haar maakte, maar bij

leukste periode van zijn leven. Zonde dat hij niet eerder had

de derde ging het haar prima af. Mijn oudste dochter, Carolina,

ontdekt dat hij sales eigenlijk leuker vond.

heeft wel eens een speech gehouden bij IBM. Natuurlijk zag

Een tijd geleden moest ik naar een bijeenkomst om de Japanse

ze daar tegenop, maar ze deed het keurig, in haar jurkje en

gemeenschap in Europa toe te spreken. Mijn jongste dochter

met haar hakjes aan. De truc is dat je mensen in het diepe

Claudia ging met me mee en zocht achterin een plekje om te

gooit terwijl ze er nog niet klaar voor zijn. Doordat ze door dat

luisteren. ‘Pap, je gaat me toch niet naar voren halen, hè?’

angstmoment heenkomen, ontdekken ze dat sommige dingen

piepte ze. ‘Natúúrlijk niet,’ antwoordde ik. ‘Goedemorgen,’

helemaal niet zo eng zijn. Carolina zegt nu wel eens: ‘Pap, als

begon ik, ‘laat ik eerst mijn dochter even voorstellen, die zit

je nog iemand nodig hebt voor een presentatie, dan weet je

achterin.’ Dat nam ze me natuurlijk uiterst kwalijk. Zeker toen

me te vinden, hè?’

al die Japanners naar haar toe gingen om te zeggen hoe leuk ze het vonden dat ze er was. Claudia kreeg een rood hoofd bij

Baptiest Coopmans (46) Is: Lid van de Raad van Bestuur van KPN Relatie: getrouwd met Anja (46) Kinderen: Joep (18), Charlotte (16) en Harriëtte (14)

Carolina (op de foto: achter) over haar vader: ‘You’ll cross that bridge when you’re there. Geen zorgen

‘Ik geloof dat een leider zijn mensen moet stimuleren om alles

voor de dag van morgen, dus. Dat heb ik van mijn vader

uit zichzelf te halen wat erin zit. Je zet ze als het ware in hun

meegekregen, net als denken in mogelijkheden, hard

eigen kracht door ze de verantwoordelijkheid te geven om

werken én genieten van het leven. Zelf werkt hij ook met

zichzelf ambitieuze doelen te stellen. Echt leiderschap zie je

veel plezier. Hij is altijd het zonnetje in huis. Ik ben trots

trouwens pas als het moeilijk wordt. Want in een bedrijf gaat

op hem, vooral als hij in zijn element is. Of laatst, toen

natuurlijk niet altijd alles goed, net zoals in een gezin ook niet

hij een gastcollege gaf op de universiteit waar ik studeer.

altijd alles goed gaat. Dan moet je als leider de zekerheid

Het was heel bijzonder dat hij in ‘mijn’ collegezaal stond.

bieden dat je er bent. Het is niet handig als je er dan met een

Want mijn vader blijft toch gewoon mijn vader.’

koekenpan op los begint te slaan. Ik besteed op mijn werk veel energie aan het bouwen van een community. Daar kun je dan op terugvallen als het wat minder gaat. Eigenlijk lijkt dat heel erg op hoe ik als vader ben in mijn gezin. Ik vind dat mijn kinderen verantwoordelijk zijn voor hun eigen leven. In mijn rol als vader bied ik ze zekerheid, maar ook ervaringen, zodat ze beter in staat zijn keuzes te maken. Ik neem ze mee op reis, we bezoeken concerten en we gaan samen langs universiteiten, zodat ze zich een beeld kunnen vormen van hoe het is om daar te studeren. Dat zijn trouwens gouden momenten: die uren dat ik met mijn zoon Joep in de auto lekker zit te kletsen op weg naar bijvoorbeeld Groningen. Maar als ze zichzelf een doel hebben gesteld, zoals mijn dochter Charlotte, die medicijnen wil studeren, of Joep, die net heeft gekozen voor een studie economie, kan ik ook consequent zijn. Dan moeten ze er óók hard voor werken. Ambities zijn belangrijk. Life is not

28 Lof

a rehearsal. Dus leef het leven maximaal.

Bij KPN redeneer ik net zo. Wij bieden carrièrekansen,

Joep Coopmans (18) over zijn vader:

opleidingen en ervaringen. Je kunt bij ons een goede monteur,

‘Ik ben trots op mijn vader. Niet zozeer als hij in de krant

marketeer of verkoper worden. Maar dan moet je het wel écht

staat. Meer als hij veel aan zijn hoofd heeft, omdat er

willen, want we willen het goed doen als bedrijf. Ik ga zelf ook

iets met bedrijfsresultaten is of zo, en hij thuis toch

tot het gaatje. Overigens doe ik mijn best om die ambities wel

gewoon mijn zusje helpt met haar huiswerk. Zelf zou ik

te combineren met vriendelijkheid en een open stijl, want het

dat aardig lastig vinden. Het beste advies van mijn vader

leven moet vooral ook niet te zwaar zijn. Van mijn kinderen eis

kreeg ik toen ik elf was. Hij zei: ‘Probeer af en toe als

ik ook geen topprestaties. Anja en ik willen niet dat ze daardoor

een vlieg aan de muur te zijn. Zo kun je je situatie beter

zouden verkrampen. Wat we wel doen, is veel praten over wat

overzien. Vraag je dan af: wat gebeurt hier en wat is mijn

ze wel en niet leuk vinden. Ik hoop dat ze daardoor een goed

rol?’ Die gedachte bleef echt hangen. Je bent dus altijd

zelfbeeld krijgen en een bepaalde mate van authenticiteit, dat

verantwoordelijk voor je eigen daden.’

is belangrijk in het leven. Mijn schoonvader zei me ooit dat ik bij de opvoeding van middelbare scholieren maar één rol heb, namelijk om mijn kinderen te helpen om hun eigen droom te ontwikkelen. Die tip houd ik altijd in mijn achterhoofd.

Voor mijn kinderen ben ik een echte, full-hearted vader. Bij belangrijke gebeurtenissen ben ik er. Ik mis bijvoorbeeld geen ouderavond. Met de moderne communicatiemiddelen is het ook gemakkelijker om te werken waar en wanneer je wilt, en om zo werk en thuis te combineren. Ik denk overigens niet dat ik ervoor zou hebben gekozen om ouderschapsverlof op te nemen. Maar als het zo ver is, zou ik het Joep niet afraden, want ik geloof niet dat het schadelijk zou zijn voor je carrière.

We worden allemaal tachtig, dus het maakt op zo’n heel mensenleven niet uit als je er een jaar of een aantal maanden tussenuit bent om voor je kinderen te zorgen of op wereldreis te gaan. Een paar jaar parttime werken, zoals veel vrouwen doen, is ook niet erg. Het heeft pas gevolgen voor je carrière als je niet meer terugkeert in een fulltime baan en er voor kiest om blijvend parttime te werken.’

‘We praten met de kinderen over wat ze wel en niet leuk vinden’ Lof 29

iLofbooks

seks enzo Saskia schrijft spannende bestsellers en worstelt als werkende moeder met herkenbare relationele dilemma’s. En Jan kennen we natuurlijk van zijn columns in Lof over het moderne vaderschap. Ooit zei hij over zijn werk bij Playboy: ‘Ik ben zelf geen playboytype, maar dat hoeft ook niet. De hoofdredacteur van Donald Duck is tenslotte ook geen eend.’ Een to the point en humoristisch duo dus. In ‘Over seks en liefde’ voelen ze elkaar in briefvorm aan de tand over deze zaken van alledag.

Jan & Saskia over seks en liefde (Saskia Noort en Jan Heemskerk, € 15,-, Uitgeverij Podium)

De favoriet van Ruben Simons (35), brandweerofficier/vader:

Niet alle succesvolle mannen zijn goede vaders. Maar alle goede vaders zijn succesvolle mannen.

Robert Duvall (uit Papa’s)

Welk boek lees je nu?

‘Mogelijkheid van een eiland’ van Michel Houellebecq. De thematiek hierin, filosofisch en spelend in de toekomst, vind ik interessant. Zijn boeken worden bekritiseerd of bejubeld. Houellebecq is als als persoon weinig toegankelijk, ‘moeilijk interviewbaar’ zei de VPRO ooit over hem. Dat controversiële zie ik terug in zijn boeken; daar hou ik van.

En wat is je all time favorite?

Een boek waarbij ik tot tranen toe geroerd was is Nader tot U van Gerard Reve. Veel humor en herkenning in de brieven en ‘geestelijke liederen’ waaruit dit boek bestaat.

Ik hou van vorm en mooie zinnen. De inhoud van een

ft Lof geelaren p m e x 10 e Ga naar weg! nline.nl fo www.lo ieding. b n a /a

boek is voor mij ondergeschikt aan de ‘schoonheid’ ervan.

En de kunst van het schrijven bezit Reve als geen ander.

Beroemde papa-uitspraken

Mogelijkheid van een eiland (Michel Houellebecq, € 12,50, Uitgeverij De Arbeiderspers)

In dit leuk-als-vaderdagcadeau-boek staan uitspraken van

Nader tot U (Gerard Reve, € 15,-, De Bezige Bij)

foto’s en teksten die beginnen met ‘Het is de vrome wens van

Friedrich Schiller tot Nelson Mandela. De ouderwetse zwart-wit alle vaders…’ geven dit exemplaar een lekker jarenvijftiggevoel.

Papa’s (samenstelling: Willem Voet, €14,95, BBNC Uitgevers)

30 Lof

ww

iLofbooks junior ft Lof geelaren mp e x e 0 1 a naar weg! G nline.nl fo www.lo ieding. /aanb

ik vertrek Auteur Henrico Prins emigreerde met zijn

0-4 jaar

gezin naar Nieuw-Zeeland. Hij schreef

Vrolijke verhalen

er een eerlijk en helder verhaal over.

over droevige dingen

Aangezien uit onderzoek is gebleken dat veertig procent van de Nederlanders

Nu eens niet als scherpe

weleens serieus heeft overwogen om te

en kritische cabaretier en

emigreren, zal dit boek velen aanspreken.

columnist, maar als schrijver van een kinderboek:

Emigreren voor beginners, Bekentenissen

Youp van ’t Hek vertelt over Lars en zijn dieren-

van een landverhuizer (Henrico Prins,

vrienden. Steeds komt er iets droevigs op zijn

€17,50, Uitgeverij Podium)

pad, maar gelukkig heeft Lars altijd een goede oplossing! De gelukkige olifant, 3+ (Youp van ‘t Hek, € 14,95, Uitgeverij Leopold)

Co is oké ft Lof geelaren p m 5 exe Ga naar weg! nline.nl fo www.lo ieding. /aanb

Fijn dat er ook boeken worden

4-12 jaar

uitgebracht die leerzaam, nuttig én

Op interactief

grappig zijn. Scheiden doet nog

avontuur met

altijd lijden, maar een goed geregeld

Kapitein Klots

co-ouderschap maakt een hoop

Bij het luisterboek

goed. In dit boek veel praktische

Ook ZIJN zorg De maatschappij is nog steeds voornamelijk gericht op zorgende

van CircusPatz

tips, deskundigen aan het woord en

mag je niet alleen luisteren, maar ook nog

confronterende input van kinderen zelf.

spannende opdrachten vervullen. Samen met de

Alles met een knipoog, maar de intentie

zeekaart en de windkaartjes bepaal je je eigen

is serieus. Belangrijkste tip: overleg met

eilandenavontuur met kapitein Klots. Verteld door

elkaar en slik je ego in.

Aart Staartjes. Hoe jij de Wonderbaarlijke – en nog

Het Grote co-Ouder (doe)Boek (Petra

onbekende – Avontureneilanden ontdekte,

Vollinga, € 22,95, Uitgeverij Kosmos)

5+ (CircusPatz, € 14,95, A.W. Bruna Uitgevers) ft Lof geelaren mp 10 exe Ga naar weg! nline.nl fo www.lo ieding. /aanb

moeders en werkende vaders.

Niet alleen veel vrouwen, maar ook welwillende vaders hebben hier

Wennen aan

last van. Het wordt je als man vaak

een nieuw gezin

verdraaid moeilijk gemaakt betrokken

Hoe is dat nou, zo’n

te zijn bij de zorg van je kind. Nu tekst IRIS SPIERENBURG

12+

patchwork-gezin?

eens geen boek dat van papa een

Hoofdpersoon Aafke vindt het maar wennen en

verbaasde buitenstaander maakt,

heeft dan ook helemaal geen zin in de geplande

maar een persoonlijk verhaal van

zomervakantie naar Frankrijk met al haar stief- en

een betrokken vader.

halfbroertjes. Voor veel kinderen anno 2011 een

Sterke vaders (Lars Anderson,

bekend thema. Bah, vakantie!, 10+ (Hanneke de

€ 19,95, Uitgeverij Prometheus)

Jong, € 13,95, Uitgeverij Leopold) Lof 31

Lekker wroeten in de aarde

Niets zo rustgevend als in de aarde wroeten. Tuinieren werkt therapeutisch, onder andere tegen stress. Op de divan bij de prei en de Oost-Indische kers.

I

n Zuid-Europa zijn ze al lang bekend met de heilzame werking van tuinieren. Moestuinen zijn er een traditie waarin de mediterrane passie voor slow en biologisch voedsel gevierd wordt. Een Spaanse vriend bracht me ooit de volgende wijsheid bij: ‘Wil je een paar uur

aan de slag in z’n volkstuin, terwijl de andere helft binnen in het eigen huisje mocht lezen in niet-groene tijdschriften.

Vervolgens werd het cortisolgehalte in het speeksel van beide groepen gemeten. Wat bleek: de hoeveelheid stresshormoon bij de schoffelaars was sterker afgenomen dan bij de lezers.

‘De natuur laat zich niet opjagen’ Bastiaan Ragas (40) is zanger, acteur, producent en auteur van een binnenkort te verschijnen boek met vaderverhalen.

Hij heeft een zoon (9) en drie dochters (4, 3 en 1 jaar oud). Het gezin reist graag af naar het vakantiehuis in het oosten van het land, met de grote tuin met fruitbomen.

© Nick van Ormondt

‘Zelfs een foto van een boom heeft al een stressverlagende werking’

M

aaien, onkruid wegtrekken, snoeien, hout zagen.

Dat soort dingen doe ik graag. Ik heb gras in mijn tuin en veel bomen, appelbomen en perenbomen,

die ik zelf geplant heb. Ik hou van tuinieren op zijn boers. Het

gelukkig zijn, wordt dan een keer goed dronken. Wil je

hoeft allemaal niet zo gecultiveerd, het gaat mij om een plek

een paar jaar gelukkig zijn, trouw dan met een mooie

buiten, in de natuur, waar ik lekker kan aanklooien. Nu ben

vrouw. Maar wil je een leven lang gelukkig zijn, neem dan een

ik met 26 verschillende projecten tegelijkertijd bezig, dus

tuin.’

dat geeft genoeg onrust in mijn kop. Het liefst ben ik dan

Natuurlijk hadden wij hier in het hectische Nederland wel het

elk weekend en in de vakanties in de tuin. Dat geeft rust. De

vermoeden dat het goed voor je is om in de natuur bezig te

stress gaat meteen omlaag. Alles moet tegenwoordig sneller,

zijn, maar inmiddels is dat ook daadwerkelijk bewezen – en

vooral in de stad, maar de natuur laat zich niet opjagen. Dat

wel door omgevingspsychologe Agnes van de Berg. Zij deed

vind ik mooi: de seizoenen, het groeien van een boom, de

onderzoek bij Alterra Wageningen, een kennisinstituut voor

heel donkere nachten. Stilte, ruimte en natuur zijn voor mij de

de groene leefomgeving, naar de invloed van tuinieren op

grootste rijkdommen. Met de industrialisatie en verstedelijking

stress. Het experiment vond plaats onder dertig leden van

is de mens van zijn pad geraakt. Wel weten hoe een iPhone

volkstuinvereniging Amstelglorie. Eerst werd bij de tuinders

werkt, maar niet het verschil zien tussen een eik of een els. Ik

spanning opgewekt door ze een stressvolle computertaak te

hou het bij een simpele telefoon en lekker tuinieren.’

laten uitvoeren. Daarna ging de helft van hen een halfuur buiten

Nepbegonia’s

het eigen innerlijke groeiproces. Dat waar je aandacht en

Door het raam naar iets groens kijken kan al een positief

energie in stopt, komt letterlijk tot bloei.

effect op je stemming hebben, concludeerde Agnes van den Berg uit ander onderzoek. Dat is dan ook de reden dat

Scharrelen en lummelen

ze zelf nepbegonia’s voor haar raam heeft staan. Die hebben

We zijn niet gemaakt om de hele dag binnen te zitten en naar

hetzelfde heilzame effect als echte begonia’s.

Dat de natuur een rustgevende werking heeft, is heel aannemelijk. Dat kijken naar nepnatuur kalmerend werkt, ligt al minder voor de hand. Maar dat zelfs natuurbeelden

‘De tuin trekt zich niks van jou aan’

het stressniveau doen dalen, is op zijn minst verrassend.

Toch is dit wat July Koster, gespecialiseerd stresscoach en tuintherapeute, uit eigen ervaring weet. ‘Een klein beetje natuur is al goed tegen stress. Je hoeft geen uitgestrekte

Paul Jansen (44) is Europees salesmanager bij RES Software. Hij heeft een zoon (10) en een dochter (7) en woont net buiten het dorp Achterveld. Achter zijn huis liggen een grote siertuin, een moestuin en een boomgaard.

wildernis te zien om rustig te worden, een foto van een boom is genoeg,’ zegt ze. Zelf heeft July een moestuin in Muiden, een prachtige, stille plek achter de dijk bij het IJmeer. ‘Als ik het volkstuinencomplex oprijd, voel ik me al goed. Voor mijn hersenen is dat genoeg, ze weten dat deze plek mij gelukkig maakt en dat eerste signaal zorgt daar al voor. Dat verklaart voor mij ook waarom alleen het kijken naar groen al ontspant.’

Aardbeienstress Goed nieuws in een tijd waarin we allemaal last lijken te hebben van de snelheid van het leven, van vooral met je

TEKST Caroline Freriks s

hoofd bezig zijn en van stress. Eenvoudigweg mindfullness

Z

odra ik uit mijn werk kom en de tijd heb, loop ik de tuin in. Even kijken hoe alles erbij staat. Hier en daar wat wegtrekken, links en rechts wat water

toepassen is niet zo gemakkelijk als het misschien klinkt. En

geven. Lekker buiten bezig zijn, dat is superontspannend na

niet iedereen heeft zin in yoga of meditatie. De natuur in dus,

een hele dag op kantoor. De moestuin doe ik samen met mijn

of therapeutisch tuinieren. July Koster is al lang overtuigd

schoonmoeder. Ik doe de ene helft en zij de andere, en samen

van het nut. Volgens haar is niets zo effectief tegen spanning

houden we het geheel in de gaten. Het gaat mij meer om het

als met je blote handen wroeten in de aarde. Zo heeft ze al

uitproberen dan om het zelfvoorzienend willen zijn. Zoals de

heel wat mensen geholpen. Vorig seizoen begeleidde ze een

knoflook die ik in oktober in de grond stopte. In de sneeuw

overspannen juriste met depressieve verschijnselen. Door

kwamen er al groene sprieten op en weer later hadden we

contact te maken met de aarde en de natuur, kreeg ze ook

zoveel knoflook dat we konden uitdelen. De kinderen vinden

weer contact met haar gevoel, vertelt July. ‘De spanning

alleen het oogsten leuk. Wieden of de grond klaarmaken om

zakte enorm, juist door niet met haar hoofd bezig te zijn, en er

te zaaien, daar hebben ze niks mee. Ik doe het allemaal graag:

dienden zich allerlei inzichten aan. Toen het onkruid wieden in

water geven, snoeien, oogsten. Het meest spectaculair vind ik

het aardbeienveld niet opschoot en de stress langzaam weer

het verbouwen van pompoenen. De plantengroei is explosief

opliep, moest er een keuze worden gemaakt. De keuze tussen

en in de herfst heb je prachtige pompoenen. Een tuin groeit

niet afmaken of het minder zorgvuldig doen. Dat leidde tot het

gewoon door en trekt zich niks van jou aan. Net als het weer.

wezenlijke inzicht dat je altijd iets te kiezen hébt.’

Wil je gaan wieden, regent het de hele dag. Dingen willen

July werkt het liefst een heel seizoen met haar cliënten. Het

bereiken, maar ook loslaten, het zit er allemaal in.’

groeiproces van zaaien tot oogsten werkt als metafoor voor Lof 35

‘Ben je een controlfreak?

Je komt jezelf tegen in D een tuin’

‘Ik laat de stad achter me’ Gustaaf Reuchlin (44) is juridisch medewerker bij de gemeente Amsterdam. Hij is vader van een dochter (5) en woont in Amsterdam.

Hij heeft een siertuin op volkstuinencomplex Amstelglorie.

ertien jaar geleden heb ik hier een tuintje weten te bemachtigen. Een beetje afhankelijk van het weer, gaan we er vaak na het werk en in het weekend

naartoe. Als ik over de Amstel naar mijn tuin fiets, laat ik de stad letterlijk achter me. En als ik daarna het complex oprijd, heb ik al een vakantiegevoel. Ik kan hier lekker buiten zijn en iets van mezelf creëren. Het grasveld is speelterrein voor mijn dochter. Ik vermaak me met de planten, struiken en bomen. Met je tuin bezig zijn is een metafoor voor het echte leven: iets moois proberen vorm te geven. Het vrolijkst word ik van het uitkomen van de bloemen, zoals het Zeeuws

een scherm te kijken, vindt de tuintherapeute. Als we in een

knoopje of de akeleien. Maar ook grasmaaien, snoeien en

kamer of achter een monitor zitten, zijn we begrensd. Maar

verplanten heeft een therapeutische werking. Net als het

buiten zien we de lucht en kunnen we ons vrij voelen. Een tuin

straatje schoonvegen. Op mijn werk ben ik vooral met mijn

geeft je die ruimte. Daar kun je fysiek bezig zijn, scharrelen en

hoofd bezig, het is vaak hollen of stilstaan. In een tuin kun je

lummelen. Via de aarde leer je je eigen, ware natuur kennen.

de dingen niet sneller laten gaan. In mijn hoofd heb ik vaak

‘Ik zie de tuin als proeftuin voor het leven,’ zegt July. ‘Ben je

het perfecte plaatje, maar in je tuin moet je dat niet willen. Er

heel perfectionistisch, dan kom je jezelf tegen in een tuin. Je

zijn veel dingen waar je geen invloed op hebt, zoals wat wel

krijgt het onkruid wieden niet af, slakken vreten je plantjes

en niet aanslaat. Dat is mijn les in acceptatie.’

op, door veel regen kun je niet op tijd zaaien. Controle willen houden werkt gewoon niet. Loslaten is de enige remedie.’

Een andere treffende vergelijking is die van onkruid met alledaagse ergernissen. ‘Onkruid begint met een sprietje, maar als je dat niet aanpakt, groeit het, het wortelt dieper en

soms heb je een seizoen geen fruit. Misschien was het te koud

het wordt steeds moeilijker om het weg te krijgen. Hetzelfde

in het voorjaar of te nat toen de bijen hun werk moesten doen.

geldt voor irritatie. Als je je ergernis laat versloffen, neemt

Daar heb je geen invloed op. Ook in het leven is het een illusie

die jou uiteindelijk over. Het wordt een obstakel waardoor je

dat je alles naar je hand kunt zetten. Dat inzicht is voor veel

energie verliest.’

mensen al een enorme verademing.’

De hedendaagse mens heeft een rotsvast vertrouwen in de maakbaarheid van het leven. Maar in deze tijden van crisis begint dat wat te veranderen. In die zin leert de tuin ons ook

Meer weten?

een les. Je kunt niet overal grip op hebben, vindt July. ‘Er staan

www.wandelcoaching.com/tuintherapie

hier oude pruimenbomen die vaak veel vruchten dragen, maar

www.agnesvandenberg.nl

36 Lof

evelien Evelien van Veen (44) is redacteur bij Volkskrant Magazine. Ze is getrouwd met Theo Tienhooven, theatervormgever, met wie ze twee kinderen heeft: Hugo (9) en Jules-Marie (6).

‘Kan ik tegen je praten, mama?’ vroeg mijn zoon vanmiddag zakelijk, terwijl ik hem, tussen de bedrijven door, met de fiets even wegbracht naar zijn voetbaltraining. ‘Of ben je met je hoofd bij je werk?’ We staken de grote weg over. Het stoplicht stond op rood, maar het kon nog net. ‘Ik ben met mijn hoofd bij mijn werk, lieverd,’ zei ik. ‘Maar zeg het maar, wat wil je vertellen?’

Mijn zoon mompelde berustend iets van ‘laat maar’ en ik liet het zo, omdat mijn gedachten inderdaad meteen weer in beslag genomen werden door dat kutartikel dat maar niet af kwam. Ik zette hem af bij het voetbalveld, spurtte naar huis en ging weer achter mijn computer zitten. Anderhalf uur later ging de telefoon: waar ik bleef om hem op te halen?

Twee weken geleden is mijn oma overleden. Ze is 96 geworden en je kon altijd tegen haar praten, want ze was nooit met haar hoofd bij haar werk. Ze was gewoon thuis, waar ze aardappels schilde en thee met je dronk aan de eettafel met een dik Perzisch tapijt erop. Ik wil er niet al te nostalgisch over doen, want ik weet ook wel dat ze geen salaris had en geen carrière en geen ontplooiingsmogelijkheden en geen nieuwe uitdagingen en geen boeiende ontmoetingen in een professionele omgeving. Maar ze leed daar helegaar niet onder. En als ze je ergens moest halen, stond ze er – wat veel waard is voor een kind.

Mijn zus en ik wilden een toespraakje schrijven voor op haar begrafenis. We overlegden bij mijn moeder waarover het zou moeten gaan. Oma’s bavarois kwam voorbij en haar drie-in-

Waarom zou je een oma willen met een boeiende loopbaan als je er één hebt die koekjes met je bakt?

de-pan en die grote, ronde rozijnencake, door haar steevast ‘tulleband’ genoemd. ‘Hè nee,’ protesteerde mijn moeder. ‘Bij de begrafenis van tante Corry ging het ook alleen maar over haar gehaktballen, alsof die vrouw niet veel méér in huis had.’

Mijn zus en ik keken elkaar aan. Mijn moeder had een punt, dat die tulleband en die theepot en dat Perzische tapijt – boeiende

gooiden, voor de koeien. Hoe oma háár jeugdherinneringen

verhalen over haar uitdagende werkkring had mijn oma nu

ophaalde: dat ze als kind eens een slordige struik onkruid uit de

eenmaal niet. En we hebben daar als kind ook geen seconde naar

tuin had gehaald, waarop haar moeder schrok: ‘Maar kind, dat

verlangd. Waarom zou je een oma willen met een interessante

waren de erwtjes.’ ‘Je kon met haar lachen,’ besloot mijn zus. ‘Ik

carrière of een anderszins veelbewogen leven als je er één hebt

zal haar missen.’

die koekjes met je bakt?

Ik zocht in mijn tas naar een zakdoek. En ik bedacht me dat op

Hoe dan ook, mijn zus schreef een prachtig praatje dat ze hield

mijn begrafenis geen kind of kleinkind het over mijn interessante

in een kleine, witte kerk. Hoe oma bavarois maakte, altijd met

loopbaan hoeft te hebben. Laat het vooral over die rozijnencake

mandarijntjes, nooit met ananas, ‘want dat geleert niet’. Hoe

gaan. Ik zal volgende week een middag vrij nemen om er één te

ze na het avondeten de schillen op het landje achter het huis

bakken.

38 Lof

Fotografie THEO TIENHOOVEN

snapten we ook wel, maar dit waren onze herinneringen. Aan

Daddy

cool, daddy care Steeds meer vaders willen zorg en werk combineren.

Niet eenvoudig, die spagaat tussen kind en carrière.

Maar ze kúnnen er hulp bij krijgen. Trainingen met aandacht voor leefstijl en balans helpen vaders op weg. ‘Ik vertrouw nu meer op mijn gevoel.’

B

,

ob Kern (41), samenwonend en vader van

kleren, schone schoenen? Heel praktisch. ‘Voor het eerst

Cas (6 maanden), is een harde werker. Als

realiseerde ik me dat ik altijd met controle bezig was, zelfs als

corporate recruiter voor een grote verzekerings-

er factoren in het spel waren die buiten mijn invloedsfeer lagen.

maatschappij zijn werkweken van 45 uur geen

Vertaal ik dat naar Cas: die komt wanneer hij wil, ook wanneer

uitzondering. Dat ligt aan hemzelf. Werk is zijn

dat niet in mijn agenda past. Ik heb nu geleerd meer op mijn

hobby. Altijd is er wat te doen. En anders zijn er wel de sociale

instinct af te gaan, erop te vertrouwen dat een oplossing zich

media, waarvan hij zich veelvuldig bedient. Ja, zo bekent Bob,

wel aandient. Die meer instinctieve approach geeft me rust. Ik

zijn engagement zet zijn relatie en het vaderschap wel eens

kan nu loslaten, zit lekker in mijn vel en ben gelukkig, als vader,

onder druk.

als werknemer en als echtgenoot.’

Bob: ‘Vaderschap is je verantwoordelijkheid nemen voor een

hulpeloos mensje, altijd klaar staan. Als Cas huilt, moet ik in

Knuffel

actie komen en kan ik ‘m niet een uurtje laten wachten omdat

Als iemand begrijpt waar Bob het over heeft, dan Jeroen

ik even iets af moet maken. En dat is lastig.’ Toch vindt Bob

Zweerts (43), getrouwd en vader van Robert (10) en Zico (7).

het vaderschap niet tegenvallen. Dat is er zo gek aan, merkt

Ook Jeroen volgde de training ‘Leiderschap in persoonlijke

hij, de vanzelfsprekendheid waarmee je je aanpast. Opeens is

ontwikkeling’ om zichzelf beter te leren kennen en zodoende

er zo’n ventje dat nergens rekening mee houdt, niet met jouw

meer vat op zijn hectische leven te krijgen. Nu is Jeroen niet

werk, je hobby’s of sociale leven. Staat Cas Bobs ambities in de

helemaal onbekend met het cursuscircuit. Hij werkt als ZZP’er

weg? ‘Mijn ambitie zit ‘m in het beter worden in mijn professie.

in deze sector met een eigen praktijk.

Ik wil goed zijn in mijn vak en me daarin blijven ontwikkelen. Die

‘We bouwen op drie pijlers,’ legt Jeroen uit, ‘Werk, privé (familie

ruimte heb ik en dat is niet veranderd sinds Cas er is.’

Tussen Bob en zijn vriendin, die vier dagen per week actief is als business-analyste bij een andere verzekeraar, geldt de fifty-

Papa is onzeker

fiftyverdeling. Dat stemmen ze dagelijks op elkaar af. In dat licht

We vinden het steeds gewoner dat de vader (deels)

prijst Bob zich gelukkig dat zijn werkgever het Nieuwe Werken

de opvoedtaken voor zijn rekening neemt, maar veel

omarmt. Bob deelt tot op zekere hoogte dus zijn eigen werk-

opvoedinstanties gaan nog altijd uit van de moeder als

tijden in en is vaker wel dan niet in de gelegenheid Cas naar

primaire opvoeder. De vaderrol blijft onderbelicht.

de crèche te brengen en weer op te halen. ’s Avonds thuis pakt

E-Quality, kenniscentrum voor emancipatie, gezin en

hij dan wel weer een uurtje terug om een achterstand weg te

diversiteit, is volop bezig met het project Vaders &

werken. ‘Het Nieuwe Werken vraagt wel om flexibiliteit,’ zegt

Opvoeding. Enkele resultaten (de volledige publicatie

hij. ‘Omdat een collega een dringende vraag kan hebben, moet

verschijnt na de zomer):

ik altijd mijn mobiel en mail in de gaten houden. Aan de andere kant heeft het een betere balans tussen zorg voor kinderen en mijn werk mogelijk gemaakt.’

• Opvoedinstanties handelen nu nog vaak vanuit een traditioneel gezin: een wit heterostel waarin moeder de grootste rol heeft in de opvoeding. De vader als

Controlefreak

opvoeder komt nog te weinig aan bod, evenals de

Wat Bob ook geholpen heeft om dat evenwicht te vinden, is de

verschillende rollen en vragen die vaders in en over de

training ‘Leiderschap in persoonlijk ontwikkeling’ van Leefstijl

opvoeding kunnen hebben.

TEKST Cees Visser

Training & Coaching (LTC). Doel: inzicht in zichzelf krijgen en van daaruit zijn persoonlijke ontwikkeling sturen. ‘Mijn grootste

• Veel vaders zijn onzeker over hun opvoedkwaliteiten,

valkuil is mijn drive om snel verbeteringen door te voeren. Ik wil

omdat de opvoeding doorgaans nog wordt gezien als

steeds te snel en te veel tegelijk. Daardoor kwam ik drammerig

een taak van de vrouw. Het beeld dat de vrouw het

over. Ik moest me als professional effectiever maken, of beter:

beter kan, is hardnekkig. Bovendien kennen vaders

op een andere manier mijn collega’s stimuleren.’ Tijdens de

weinig rolmodellen.

training is Bob terug naar zichzelf gegaan, naar hoe hij in verbinding met anderen staat. Voorheen zocht hij de verbinding op

• Het combineren van werk en zorg blijft voor mannen

ratio en nut; sinds de training vertrouwt hij meer op zijn gevoel.

een heikel punt. Kraamverlof bijvoorbeeld is nu zo kort

Maar de eyeopener tijdens de meerdaagse training kwam vlak

dat vader al weer aan het werk is voordat hij weet hoe

voor de middagwandeling. Controlefreak Bob pakte meteen

hij een luier moet verschonen.

zijn telefoon om te checken of het ging regenen. Want ja, droge Lof 41

‘Als ik te veel met mijn werk bezig ben, gaan mijn kinderen om me heen hangen’

Doen, ervaren, reflecteren Leefstijl

Training & Coaching (LTC) verzorgt diverse

trainingen voor het doorbreken van fysieke en mentale balansverstoringen. Twee vragen aan directeur Ditte Dupker over werkende en zorgende vaders.

Heeft de werkende vader van nu meer dan vroeger behoefte aan hulp bij zijn zorgtaken?

‘Ik zie niet zozeer sec bij vaders een groter spanningsveld in de balans werk en gezin. Wel zie ik in zijn algemeenheid een toenemende druk. In de laatste decennia zijn we gegroeid naar een maatschappij die zich kenmerkt door overvloed. Alles kan, onze mogelijkheden zijn onbegrensd, 24 uur per dag. Live life to the max, dat is de norm. Om met deze druk om te gaan, neigen we naar “alles kan, de vraag is alleen hoe”. Dat zit verankerd in onze westerse cultuur, gericht op begrijpen en oplossingsgericht werken.

De oplossing zoeken we in harder werken, meer in minder

en gezin) en de sociale kring (vrienden). Als één van die pijlers

tijd, snel, snel, snel. En dan kom je op een punt dat sneller

schommelt, dan komen we er zelf nog wel uit, hoewel je je kunt

niet meer gaat en je keuzes moet maken. Zowel mannen

afvragen hoe fundamenteel de oplossing is.’ Als twéé pijlers

en vrouwen, moeders en vaders lopen tegen dit vraagstuk

schommelen, dan is het problematisch en wordt Jeroen erbij

op.’

geroepen. Hij heeft dus inzicht in de materie, maar dat wil niet zeggen dat het bij hem thuis altijd pais en vree is. Met zijn even-

Hoe helpen de trainingen de werkende vader vooruit?

eens werkende vrouw heeft hij de keuze gemaakt om evenveel

‘Keuzes maken betekent stilstaan bij wat je belangrijk

in te brengen, zowel financieel als in de zorg voor de kinderen.

vindt. Gezin, de relatie met je partner en contact met vrien-

Dat betekent, aldus Jeroen, constant zoeken naar evenwicht.

den worden erg hoog ingezet. Toch staat de aandacht op

Wat hij merkt, is dat het thuis niet loopt als hij te veel met zijn

dit vlak vaak onder druk door ‘al die andere dingen die

werk bezig is. ‘Daar zit een enorme druk op. Soms kunnen mijn

eerst gedaan moeten worden’. Pas in de randuren van de

kinderen echt om me heen hangen. Dat is voor mij het signaal

dag is er nog kwaliteittijd – en dan nog is het de vraag of

dat mijn aanwezigheid niet klopt, dat ik er niet bij ben. Mijn

die matcht met de agenda van de ander. Het ervaren van

kinderen voelen dat aan en reageren daarop. Als ik dan mijn

een betere balans vergt geen omwenteling van je leven.

zoontjes even bij me neem, een beetje knuffel en wat tijd met ze

Door slechts accentverschuivingen kun je de kwaliteit van

doorbreng, dan gaan ze wel weer hun eigen gang.’

je dag al anders ervaren. De sleutel ligt bij de omslag van geleefd worden naar zelf regie nemen over wat je wanneer

Vicieuze cirkel

doet met welke aandacht. Leven in plaats van overleven.

Jeroen is zich bewust van de vicieuze cirkel waarin vooral

Dit is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Bij onze

echtparen met jonge kinderen kunnen belanden. Er ontstaat

training ‘Leiderschap in persoonlijke ontwikkeling’ beste-

onbewust spanning. Die uit zich door prikkelbaarheid, terug-

den we daarnaast veel aandacht aan je eigen kompas. Wie

trekking en afsluiting. Het echte contact met je partner herstelt

ben ik, wat kan ik, wat zijn mijn kwaliteiten, wat drijft mij en

niet, evenmin als het contact met je kinderen en op je werk.

waar wil ik naar toe? Hoe scherper dit ‘doorleefde’ inzicht,

En daardoor ontstaat nog meer spanning. Een sluipend proces.

hoe makkelijker het je afgaat om eigen keuzes te maken

Tussen hem en zijn vrouw gaat het meestal prima, omdat ze

en verantwoordelijkheid te dragen voor de consequenties

elkaar steunen en flexibel zijn. Maar het gebeurt ook wel eens

van die keuzes. Het effect is meer zelfvertrouwen, meer

dat één van hen zich niet goed voelt, dat de balans weg is. Wat

persoonlijke effectiviteit, meer authenticiteit en zelfsturing

dan helpt, is het niet uit de weg gaan, niet harder gaan lopen

en vooral een leuker en succesvoller leven voor jezelf, je

of elkaar verwijten maken, maar er een gesprek over voeren.

gezin, je partner, je vrienden en je werkomgeving.’

‘We realiseren ons altijd dat het een kwetsbaar evenwicht is, dat vraagt om overleg, aanpassingen en duidelijkheid. En heel veel schakelen tussen de aandacht voor je werk en thuis.’

42 Lof

Voor meer informatie: www.l-t-c.nl

ex

Het ‘managen’ van je gezin is een pittige klus.

Deze producten helpen een handje. Je vindt ze op www.lofonline.nl/webshop.

tr a k a a n rte

met

iLofeasy voor ouders

door Michal Janssen

vakantie voor kleine en grote mensen

kaarten voor onderweg en op vakantie •

Tatuuu

In de tuin geklust en een schrammetje

KL ETS! •

Tipvan

spelen, lachen en kletsen

Martijn Morselt

getrouwd met Lidewij, vader van drie zonen (9, 6 en 1 jaar). Hij is mede-

opgelopen? Laat de ziekenwagen maar

eigenaar van architectenbureau

komen! Blikje met 24 pleisters vol kleine

LLarch + MMore én bassist van de

ambulances. Ook leuk voor kids :-) Pleisters Ouch!, afdeling kids, € 4,95

band Luzazul. Zijn tip voor de zomer: ‘We maken flink wat kilometers in Frankrijk. Op momenten dat de verveling toeslaat, geven we de kinderen een opdrachtkaart. Het leuke van dit boekje is dat de jongens er zelf actief mee bezig zijn en je kunt ’t ook

Water besparen

samen doen. Zoals de ‘dingen- en

Vrouwen hebben de naam, maar

mensenbingo’. Met als beloning voor

mannen kunnen er ook wat van.

de winnaar(s)… een snoepje.’

Vakantieklets!, afdeling vrije tijd, € 12,95

Eindeloos douchen. De gemiddelde douchetijd is 8 minuten. Als je die terugbrengt naar 5 minuten, bespaar je circa 36 liter warm water per douchebeurt. Niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor je portemonnee.

productie GEZINNIG.NL

Katoen doen

Douchecoach, afdeling thuis, € 5,00

Deze katoenen lunchbags vervangen

honderden plastic zakjes. Handig voor de overblijf, leuk voor een picknick, cool op kantoor… Ook verkrijgbaar met prints van haaien, bloemen en appels.

Lunchbag, afdeling kids, € 8,95

Van oud naar nieuw

Uit oude batterijen haalt men stoffen

zoals staal, lood, kwik en zilver. En die worden weer gebruikt voor nieuwe batterijen of andere producten zoals pannen, auto’s en vangrails. Recycle mee: verzamel je lege batterijen in dit handige bewaar-blikje.

Battery recycle box, afdeling thuis, € 7,95 Lof 43

ex

Het ‘managen’ van je gezin is een pittige klus.

Deze producten helpen een handje. Je vindt ze op www.lofonline.nl/webshop.

tr a k a a n rte

met

iLofeasy voor ouders

door Michal Janssen

vakantie voor kleine en grote mensen

kaarten voor onderweg en op vakantie •

Tatuuu

In de tuin geklust en een schrammetje

KL ETS! •

Tipvan

spelen, lachen en kletsen

Martijn Morselt

getrouwd met Lidewij, vader van drie zonen (9, 6 en 1 jaar). Hij is mede-

opgelopen? Laat de ziekenwagen maar

eigenaar van architectenbureau

komen! Blikje met 24 pleisters vol kleine

LLarch + MMore én bassist van de

ambulances. Ook leuk voor kids :-) Pleisters Ouch!, afdeling kids, € 4,95

band Luzazul. Zijn tip voor de zomer: ‘We maken flink wat kilometers in Frankrijk. Op momenten dat de verveling toeslaat, geven we de kinderen een opdrachtkaart. Het leuke van dit boekje is dat de jongens er zelf actief mee bezig zijn en je kunt ’t ook

Water besparen

samen doen. Zoals de ‘dingen- en

Vrouwen hebben de naam, maar

mensenbingo’. Met als beloning voor

mannen kunnen er ook wat van.

de winnaar(s)… een snoepje.’

Vakantieklets!, afdeling vrije tijd, € 12,95

Eindeloos douchen. De gemiddelde douchetijd is 8 minuten. Als je die terugbrengt naar 5 minuten, bespaar je circa 36 liter warm water per douchebeurt. Niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor je portemonnee.

productie GEZINNIG.NL

Katoen doen

Douchecoach, afdeling thuis, € 5,00

Deze katoenen lunchbags vervangen

honderden plastic zakjes. Handig voor de overblijf, leuk voor een picknick, cool op kantoor… Ook verkrijgbaar met prints van haaien, bloemen en appels.

Lunchbag, afdeling kids, € 8,95

Van oud naar nieuw

Uit oude batterijen haalt men stoffen

zoals staal, lood, kwik en zilver. En die worden weer gebruikt voor nieuwe batterijen of andere producten zoals pannen, auto’s en vangrails. Recycle mee: verzamel je lege batterijen in dit handige bewaar-blikje.

Battery recycle box, afdeling thuis, € 7,95 Lof 43

marcel Marcel Rözer (51) is sportjournalist en schrijver. Ook maakt hij sportdocumentaires en geeft hij lezingen over sport (zie www.puntjes-op-de-o.nl). Marcel woont samen met Els, zoon Teun (11) en dochter Koosje (8).

Vroeger sliep ik pas in als de filmprojector in mijn hoofd een goal van mij had vertoond. In het shirt van Ajax of Oranje. Sinds Teun voetbalt, hoop ik dat hij ook zo’n projector kan aanzetten. Als het buiten stormt, als zijn eerste vriendinnetje het uitmaakt of, als niemand hem begrijpt, is het eenzaam in die stille minuten voor de slaap komt. Marcel en de Wondersloffen, het heeft me veel Jan met zijn vrouw Corinne en hun zoon Willem.

rust gebracht.

Ach, dat voetballen. Zo vertederend als bij de F-jes wordt het nooit meer. In Teuns eerste wedstrijd moesten we uit op een veld als een Russische steppe. Het was koud en bij het opwarmen leken de zevenjarige mannetjes op eendjes die, dik in hun veren verstopt, de lente probeerden te halen. Beide teams verbeeldden het heelal, net na de oerknal. Toen er uit de chaos van het jongenskluwen een bal in zijn richting kwam, werd een instinct in Teun gewekt. Hij sprintte op het doel af en tikte de bal voorbij de keeper. Er zijn mensen die hardnekkig blijven beweren dat ik op dat moment licht gaf.

Dat was Teun van zeven, de afgelopen vier jaar zijn omgevlogen.

Mijn tijdsbesef, en mijn melancholie, maken dat ik extra probeer te genieten van mijn team jongens van elf en twaalf. Ja, ik ben de trainer en de coach van Teuns team. En ach, wat hoop ik dat ik

Het ging over Onrecht, met een hoofdletter

ze bij elkaar kan houden. Met de middelbare school komt ook de scheiding der geesten, de slimmeriken gaan naar het Atheneum, vormen ze één team.

misschien verliezen, maar we zullen onze huid duur verkopen.’

‘Wat zijn ze lelijk,’ hoorde ik Teun onlangs over de tegenstander

De Turkse spits keek me verward aan. Wát gingen we verkopen?

zeggen. Een sportteam is hard en vol mededogen. Binnen het

Zijn buurman mompelde wat in zijn oor en ik zag Emiran knikken.

eigen team overheerst het mededogen. Onze razendsnelle

Het team ging ervoor, dat voelde ik. Elf vuurkorfjes. Ik liep van

Turkse spitsje dat rechts en links niet uit elkaar kan houden, de

het veld en zag dat ze nog steeds op een kluitje stonden. Het

kleine middenvelder waar je bij een training zo knalhard tegenaan

was Braveheart in Madurodam. Het was sterk en zuiver en

botst, het hypergevoelige keepertje dat bij kritiek rare kuren

oprecht wat daar stond. Middenin stond mijn mooie zoon. Met

vertoont – allemaal horen ze bij onze D5.

fonkelende ogen.

Onlangs was er een wedstrijd tegen een club uit dezelfde wijk. Ik

We verloren met 5-0 en na afloop hebben we lang gesproken

zag vooraf aan mijn jongens dat er iets niet in orde was. ‘Sander

over het onrecht dat hen was aangedaan. Dat er een jongen uit

doet mee,’ zei Alec, het kleinste mannetje. ‘Die is uit hun selectie,’

de selectie bij was, dat zij ouder en groter waren. Het gesprek

voegde Juul toe. Ik hoorde termen als ‘niet eerlijk’ en ‘protest’. Ik

was fel, alsof ook mijn jongens begrepen dat het niet over dit ene

keek naar de tegenstander en zag tot mijn schrik dat het ook nog

onrechtje ging. Nee, het ging over Onrecht, met een hoofdletter.

tweedejaars D’tjes betrof. Die jongens zijn al twaalf en dertien,

En in de veilige omgeving van het eigen team was dit een oefening

en op die leeftijd kan dat maar zo een halve meter schelen. Ook

in omgaan met het vele onrecht dat nog op hun pad zou komen.

al konden ze niet voetballen, ze konden wel duwen en harder

Nee, deze wedstrijd zal ’s avonds niet worden afgedraaid in Teuns

schieten en sneller lopen.

filmprojector. Maar het is wel te hopen dat hij ooit, in gevecht

Ik besloot tot een noodgreep. ‘Jongens, ik ben boos. Zij hebben

met het Onrecht, nog eens terugdenkt aan de D5. En dat hij dan

een selectiespeler erbij en dat is niet eerlijk. Ik wil dat jullie…’ Ik

bedenkt dat je soms gewoon verliest omdat de tegenstander

zag ze opkijken. ‘Ik wil dat jullie keihard gaan strijden. We gaan

groter, sterker of oneerlijk is.

44 Lof

Fotografie frank van delft

die met andere talenten naar het VMBO. Bij het voetballen

‘In een tentje in de RockyMountains kwam het inzicht’

Kees van der Graaf (60) werkte keihard, maar leefde niet volgens zijn deeper purpose in life. Zo vond hij dat hij te weinig aandacht had voor zijn vrouw en zoons, van wie er één lijdt aan de spierziekte FSHD. Hij zette een punt achter zijn topcarrière. Over de beslissende momenten in zijn leven schreef Kees het boek ‘Defining Moments’. Lof sprak met hem.

Waarom moest dit boek er komen?

‘Rond 2006 bestond mijn leven alleen nog maar uit werken. Ik was lid van de Raad van Bestuur van Unilever en werkte honderdtwintig uur per week. Bij het ontbijt, de lunch, het avondeten ontmoette ik mensen en ’s avonds was er altijd wel weer een of andere presentatie. Ik werkte aan een herstructureringsprogramma en deed alles om het geaccepteerd en daarna geïmplementeerd te krijgen. In diezelfde periode ging ik samen met alle stakeholders van mijn programma – deels filantropen – naar een tiendaagse training, Vision Quest, in de Rocky Mountains in Amerika. Het idee was dat de groep daarna effectiever zou samenwerken.

Een onderdeel van Vision Quest is dat je drie dagen helemaal alleen bent, in de natuur. Ik houd ontzettend van de natuur, dus alleen dat deel al sprak me aan. Én ik was nog nooit drie dagen helemaal alleen geweest.’

Hoe bereid je je daarop voor: zo lang alleen zijn?

‘In een afgelegen boerderij kregen we les in tai chi en mediteren, we leerden hoe je moet omgaan met de gevaren van de wildernis Lof 47

Dat moet je alles bij elkaar ongeveer een uur hebben gekost.

Wat deed je met de rest van je tijd?

‘We hadden maar één vraag meegekregen: what is the deeper purpose of your life? En vooruit, nog eentje: komen je huidige activiteiten daarmee overeen? Dat is het enige waar we een antwoord op moesten hebben na die drie dagen. En dan gebeuren er de meest bizarre dingen. Je gaat mediteren en vasten – ze gaven aan dat dat beter is, omdat je daarmee je hersenfrequentie aanzienlijk omlaag brengt, zeker als je ook nog op grote hoogte zit. Dan word je creatiever en kun je veel beter oplossingen vinden die je anders niet zo snel ziet. Sommige mensen zitten permanent op dat niveau, maar ik zeker niet (lacht). Tijdens het mediteren werd ik in het begin afgeleid door al de vliegen om me heen, maar uiteindelijk merk je dat het beter gaat. Ik kwam in een sfeer terecht waarin je inderdaad gaat nadenken over heel andere vragen.’

Wat leverde dat op?

‘Ik kwam tot de conclusie dat de balans in mijn leven totáál verstoord was. Mijn werk had om een goede reden veel prioriteit, maar ik had te weinig aandacht voor mijn vrouw, voor mijn kinderen en voor mijn sociale omgeving. Zo kun je niet doorgaan, – er zitten daar grizzlyberen – en ons werd verteld over de

Kees. En je mag ook best eens wat aardiger worden tegen je

Indiaanse rituelen om respect aan de natuur te betuigen. Maar

moeder, en wat meer tijd aan je schoonouders besteden. En je

we praatten ook veel met elkaar, gewoon in een kring. Ik was

laat een heleboel mensen werken voor je stichting, de FSHD

binnen de kortste keren zeer onder de indruk van wat de anderen

Foundation, maar het wordt tijd dat je daar zelf ook wat meer

allemaal te vertellen hadden. Van de diepere achtergronden

aan doet. Ik vond het ook jammer dat Unilever een stuk van

van de Palestijns-Israëlische crisis tot de manier waarop de

zijn values aan het verliezen was. Dat begon ik me ineens te

Mexicaanse oerbevolking werd misbruikt – het waren allemaal

realiseren. Dat mag toch niet, dat kan toch niet, daar moet je

onderwerpen waar ik niets van wist. Zelf kon ik alleen maar over

harder voor vechten.’

Unilever praten. Gewoon omdat dat het enige was waarmee ik me had beziggehouden. Dat was al een wake-up call voor mij.’

Hoe voelde dat, die drie dagen?

‘Achteraf is het voorbij gevlógen. Het enige wat we mochten

En daarna je koffer gepakt?

meenemen, was een pen en een blocnote ter grootte van een

‘Dat was snel gedaan, want je mocht niets meenemen voor die

mobiele telefoon. Op een gegeven moment werd ik wakker met

drie dagen. Geen telefoon, geen horloge, geen boek – alleen

het gevoel dat ik een heleboel gedachten had die ik kwijt moest.

de kleding die jou was toegewezen. We werden een voor een

Dus ik ben héél klein gaan schrijven op dat blocnootje. Ik heb

afgezet bij onze tent. De tenten lagen anderhalve kilometer uit

dat ding helemaal volgeschreven, daar ben ik waarschijnlijk uren

elkaar. Ik was de laatste, ik weet ook niet waarom, en ik zat het

mee bezig geweest, zittend op een steen. Tijdens het schrijven

hoogst, op een werkelijk fenomenale plek, met een geweldig

heb ik allerlei geluiden geproduceerd. Ik heb gelachen, gehuild,

uitzicht. En ja, dan word je achtergelaten. Dan is het klaar, uit,

geschreeuwd en gevloekt, allemaal in m’n eentje, wat heel raar

Kees alleen. Met niks te doen. Dat is voor mij iets heel bizars. Dus

is. Dan realiseer je je: tegen wie zit je dat nou te doen, Kees?

ik ben eerst maar heel veel dingen gaan doen. We mochten niet

Want je hoort alleen maar wat dierengeluiden, verder niets. Er is

verder dan honderd meter bij de tent vandaan lopen. Dus ik ben

ook niemand die op je reageert.

honderd meter gaan uitpassen en heb daar takken neergelegd.

Na die drie dagen moest ik mijn berg weer af. Met de groep

Al vrij snel kwam ik tot de conclusie: die cirkel om mijn tent, dat

hebben we allerlei dingen samen gedeeld. Twee andere

is de langste afstand die ik kan lopen. Ik smokkelde een beetje

deelnemers hadden in dezelfde nacht bezoek gehad van

om ook een riviertje en een stuk sneeuw aan mijn territorium toe

een herder die bij hen in de tent kwam liggen en die hen een

te voegen, dat vond ik wel spannend om erbij te hebben. Toen

luisterend oor bood. Tot op de dag van vandaag weet ik niet of

heb ik mijn schuttersputje gegraven. En daarna was er echt niets

dat een droom was, of werkelijkheid. Afsluitend hebben we onze

meer te doen.’

voornemens met elkaar besproken.’

48 Lof

Wat was die van jou?

‘Dat ik met mijn CEO zou gaan praten. Dat deed ik ook. Ik heb mijn conclusie gedeeld en we maakten afspraken over hoe ik in het vervolg zou gaan werken, zodat ik tot een betere balans kon komen. Want dat wilde hij ook, hij was helemaal niet iemand die mij tot het uiterste pushte. Hij wilde gewoon dat je je job deed, en hoe je dat deed, dat moest je zelf weten. Ik kreeg van hem dus een positieve respons. Maar een jaar later moest ik constateren dat ik weer was afgegleden in mijn oude ritme. Het was inmiddels februari 2007, zo’n typische functioneringsgespreksperiode, en ik sprak hierover met mijn CEO. Ik had me in mijn werk willen focussen op een paar kernactiviteiten en meer tijd willen besteden aan mijn gezin. Maar ik had tóch weer een overvolle agenda. We kwamen uiteindelijk samen tot de slotsom dat ik beter met vervroegd pensioen kon gaan.’

Hoe oud was je toen je met pensioen ging? ’57. Via een van mijn contacten, een hoogleraar, ging ik daarna gastcolleges geven aan de businessschool IMD in Zwitserland.

‘Drie dagen helemaal alleen in een tent.Geen telefoon, geen horloge, geen boek’

Ik werd ook gevraagd voor een avond, om te vertellen over de echte defining moments tijdens mijn carrière. Dat sloeg enorm aan. Op dat moment besloot ik al die beslissende momenten in mijn leven te gaan beschrijven. Dat is mijn boek geworden.’

Is het niet zonde dat je op deze leeftijd tot de conclusie kwam dat je persoonlijke leven niet te integreren was met

Wat voor lessen kunnen wij uit jouw carrière trekken?

jouw specifieke werk?

‘Je moet jezelf hoge doelen stellen, en blijven stellen. Als je dat

‘Ja...’ (stilte).

doet, bereik je meer dan je ooit voor mogelijk had gehouden.’

Mijn piep kleine sheltertje, tijdens de Montana retreat

Lof 49

Bart lijdt. Dat verlof kreeg ik onmiddellijk. Terwijl ik bang was om het te vragen en echt een ‘nee’ had verwacht. Het werd een van mijn defining moments. Net als Vision Quest.’

Wat kun je mannen en vrouwen meegeven die naar de top willen, maar toch die total dynamic balance nastreven?

‘In mijn boek geef ik daar tien stappen voor. Maar het begint bij het ontdekken van jouw deeper purpose in life. Ik denk dat veel mensen daar niet goed over nadenken. Inclusief ikzelf. Ik wilde een baan in het buitenland, dat was het wel. Toen ik die baan eenmaal had, wist ik het niet meer.’

‘Ik had geen idéé wat een spierziekte was’

Wat was jouw eigen meest defining moment?

‘Dat was toen ik hoorde wat er met mijn zoon aan de hand was.

Hij was twaalf en tot dat moment verliep ons leven probleemloos.

Een totaal gelukkig gezin met drie leuke kinderen die op verschillende plekken in de wereld geboren zijn, we hadden in verschillende landen gewoond, de omzet van mijn business unit op mijn werk had ik kunnen verviervoudigen, the sky was the limit. Het liep allemaal perfect. We wisten wel dat Bart iets had, want hij had geen expressie in zijn gezicht, en er was wel een diagnose, maar dat bleek achteraf de verkeerde te zijn. Hij had moeite met voetballen, viel nét even te vaak over zijn eigen voeten en ging wat kracht missen. Vooral mijn vrouw is met hem van ziekenhuis naar ziekenhuis gegaan om uit te zoeken wat er écht met hem aan de hand was.

Uiteindelijk belandde ze bij dé neuroloog die gespecialiseerd was in spierziektes. Bart bleek de spierziekte FSHD te hebben. Ik was

En daar dan vervolgens honderdtwintig uur per week

in Kuala Lumpur toen mijn vrouw belde. Dat maakte het defining

tegenaan gooien?

moment nog intenser. Ik kreeg haar aan de lijn in mijn hotelkamer,

’Nee, want al die uren maken, dat is iets wat we elkaar opleggen

ze was erg geëmotioneerd, ze huilde. En ik had geen idéé wat een

en waar we elkaar gek mee maken. Het gaat om effectieve uren.

spierziekte was. Ik wist niet dat er 630 vormen van spierziekten

Ik zeg altijd: er is een reden waarom een vrachtwagenchauffeur

zijn of hoe vaak het voorkomt. Heel naïef dacht ik: dan moeten

maar vier uur achter elkaar mag rijden. Omdat namelijk is

we nu zeker veel aan massage met Midalgan en fysiotherapie

bewezen dat je daarna aan scherpte verliest. En nog een les:

gaan doen. Totdat ik besefte dat dit een progressieve ziekte was

veel mensen bouwen muren tussen hun werk, hun gezin en de

waar niets aan te doen is. Vanaf dat moment kregen mijn vrouw

maatschappij. Dus als je thuis een probleem hebt, mag je dat niet

en ik een pluk de dag-mentaliteit. Ik wilde een oplossing voor

mee naar kantoor nemen. Je moet elke ochtend fluitend naar je

de spierziekte van mijn zoon. Daar heb ik me op gestort, maar

werk gaan, vinden ze. Mijn stelling is dat je juist wel je plussen en

vooral sinds mijn wake-up call in Rocky Mountains heb ik me nog

minnen overal met je mee moet dragen, want dat maakt je een

intenser voor dat doel kunnen inzetten. Niet zonder succes. De

authentieker persoon. Dat alles samen noem ik total dynamic

stichting die ik heb opgericht, bereikte vorig jaar een doorbraak:

balance. Een ander onderdeel daarvan is om goed voor jezelf te

er is ontdekt wat het genetische defect is waardoor de spierziekte

zorgen. Probeer fit en gezond te blijven. Iedereen kan elk jaar een

ontstaat. Daarmee is een medicijn een stap dichterbij gekomen.’

dag alleen doorbrengen, zonder Blackberry de natuur ingaan en eens even niet met mensen praten. Gewoon op een bankje op

Met Kees’ zoon Bart, nu 31 jaar, gaat het op dit moment helaas

de dijk zitten en voor je uit staren om te bedenken of je nog leeft

niet zo goed. Hij heeft een ernstige longontsteking opgelopen

volgens jouw eigen deeper purpose. Een andere les is dat een

waar hij niet snel van geneest. Hij zit in een rolstoel en kan niet

heleboel mensen geen tijd en ruimte voor zichzelf durven vragen.

zonder hulp. Bart woont tijdelijk bij zijn ouders om te revalideren.

Ik heb zelf eens onbetaald verlof gevraagd omdat ik bezig was

Zoals het er nu uitziet, kan hij pas over een half jaar weer op

een stichting op te zetten voor de spierziekte waaraan mijn zoon

zichzelf wonen.

50 Lof

In het boek van Kees staat ook een reactie van zijn zoon Bart. Dat hoofdstuk lees je hier in Lof.

Just Dad to me It was sometimes difficult to be confronted with my father’s

In this book, he describes how to reduce complexity within a

book. Not only does he write about his work for Unilever but

company and how to inspire staff to commit to a project. He

he also writes about our family. He discusses some difficult

explains how, through optimum communication, it is possible

periods that we as a family have had to endure – the moment

to get everyone thinking and working towards one goal. If

I was diagnosed with FSHD, the day I was no longer able to

colleagues disagreed with him, he remained true to his vision

ski, the time we were forced to leave Switzerland and return

and tried to convince them. This usually worked because he

to Wassenaar because of my illness. As I read his book, I

is good at solving problems and is able to inspire others.

experienced these moments again. That was difficult.

The lessons in his book are very educational. I have

But, above all, I am proud of my father. His book shows that

experienced some of the same situations at work that he

he continues to do so much to fight FSHD. It is possible for

describes. Now that I know how to solve these problems, it

a father to react passively when his son is diagnosed with a

will only be a matter of time before I become the new CEO

condition like FSHD. But he never did. He set up the FSHD

of CSM!

Foundation, and the income from his lectures go to the

At my father’s farewell symposium, many Unilever colleagues

Foundation. I find it very special that he continues to spend

praised him highly. They said that they had learned so

so much time and energy on this project.

much from him and that he was such a good boss. It was

His book is about finding a balance in life. I think he became

very special to hear this sort of praise, because for me he’s

aware of what he wanted from life when he spent some

just Dad. And now, he has written a life story – a personal,

time alone on a mountain. He decided to leave Unilever and

inspiring and sometimes spiritual tale. It is clear that he has

become more involved with society and have more time for

always been there for us and always will be. For this reason, I

his family. I am sure that he has found the right balance, and

am very proud of him.

we as a family are very happy about that. He is now much more relaxed when he is with us. In the past, he was rather

Bart van der Graaf

stressed on the first few days of a holiday. Work was probably very much on his mind. Now he is chilled out right from the beginning!

He has not always been an easygoing father. Sometimes he was inclined to try to force his will on us. For example, he once absolutely insisted that we should take the car to our holiday home in Marbella. ‘We have to take the car so that we can take the tool kit with us.’ This was his argument! The rest of the family wanted to fly instead of spending three days in the car. Fortunately, we were eventually able to persuade him that driving was not a good idea. It took some time but in the end he agreed.

Kees van der Graaf schreef zijn boek ‘Defining Moments’ bij businessschool IMD, als executive-in-residence. Defining Moments is het eerste boek dat door IMD wordt uitgegeven, te bestellen via Amazon.com

Lof 51

SPE Vrou CIAL in wen

bèta de sect or

WERKEN

TUSSEN TESTOSTERON Ze zijn er: moeders met ambities in de techniek. Maar zíen we ze wel genoeg? Hoe kunnen we de opkomst van vrouwen in de bètaberoepen een positieve push geven? Daarom in deze Lof 18 pagina’s vol inspiratie!

54 Lof

Ambities in de techniek

‘Soms voel ik me een eenling’ Monique Ansink (40) is directeur en eigenaar van Excellent

in en hebben het over voetbal en vrouwen. Daar ga ik niet

Products, een internationaal bedrijf in bevestigingsmaterialen

tussen zitten. In Azië kreeg ik een keer te horen dat ik er moe

in Hoorn, en moeder van Amber (10) en Jade (5). Man Michel

uitzag en maar beter naar het hotel kon gaan. Ik werd gewoon

(42) is zelfstandig consultant.

weggestuurd! Omdat er voor de mannen een onderdeel op het programma stond, waar ik niet bij gewenst was.’

‘Ik ben er echt ingerold. In 1991, toen ik afstudeerde aan de

De laatste jaren lopen er weliswaar meer vrouwen rond op de

HEAO, was de crisis van de jaren tachtig nog voelbaar. Er was

internationale techniekbeurzen, maar die zoeken elkaar niet

weinig werk en ik was blij dat ik als commercieel medewerker

echt op. ‘Waarom niet?’ ‘Na zo’n hele dag op een beurs ben

kon beginnen bij Excellent Products. Het ging mij vooral om

ik ook liever op mezelf. Vaak heb ik niet eens zin om uit eten te

het internationale, niet per se om de techniek. En moet je nu

gaan. Dan laat ik eten brengen op mijn hotelkamer, zodat ik nog

eens zien. Ik concentreer me naast het managen van het bedrijf

wat kan lezen of werken.’

TEKST Caroline Freriks FOTOGRAFIE Femke Reyerman

vooral op innovatie. Ik heb zoveel processen in fabrieken gezien. Dat hele technische deel heb ik mezelf aangeleerd.’

Vrienden worden, zaken doen

Na een tussenstop als accountmanager bij Nestlé kwam

Om in je werk te kunnen functioneren, moet het thuis goed

Monique in 1999 terug in Hoorn. Haar voormalige baas zocht

geregeld zijn, vindt Monique. Haar man en zij werken beiden

een mededirecteur die eigenaar wilde worden. Monique kocht

een dag in de week vanuit huis. Daarnaast is de oppasmoeder

zich in met vijftig procent van de aandelen. In 2008 nam ze de

een belangrijk rustpunt. ‘Zij is er als de kinderen uit school

andere helft over.

komen. Volgende week gaat Michel mee naar Azië, en dan komt zij bij ons in huis.’ Dat ze op een werkdag met de

Praten over voetbal

kinderen gaat lunchen en niet altijd beschikbaar is, wordt in het

Inmiddels is het bedrijf in Nederland uitgegroeid tot 25

buitenland als niet-professioneel gezien, vertelt ze. ‘Zelf denk

medewerkers. De fabriek staat in Maleisië en de voorbereidingen

ik: het is maar voor een jaar of zestien. Dan improviseer ik wel

voor een vestiging in Vietnam zijn in volle gang. ‘Ik hou van

wat meer en gaan sommige zaken maar wat langzamer. Naar

reizen,’ zegt Monique. ‘Toen ik begon met beurzen bezoeken,

clubjes brengen of een uitvoering op school bekijken, dat wil ik

was ik daar vaak – samen met de koffiejuffrouw – de enige

ook meemaken.’

vrouw. Zakelijk gezien is dat meestal een voordeel. Mensen

Als school het toelaat gaan Amber en Jade mee op zakenreis

weten zich mij altijd te herinneren, ze kennen mijn naam. Dat

en ook thuis zien ze vaak buitenlandse gasten. ‘Ik neem

is handig als ik ze bel om te onderzoeken of we zaken kunnen

mensen graag mee naar huis. Zeker in Azië geldt: eerst

doen. Maar je bent ook een eenling. Dat is de andere kant

vrienden worden, dan zaken doen. Zelf vind ik het ook heel leuk

ervan. Hoewel daar de laatste jaren wel verandering in komt,

om in het buitenland bij mensen thuis uitgenodigd te worden.

tref je in de techniek toch vooral mannen. Ook in het buitenland

Ik wil Amber en Jade absoluut geen richting opduwen, maar

werkt dat zo. En zeker op businesstrips is er een groot verschil

ik vind het wel belangrijk dat ze nu al verder kijken dan de

tussen mannen en vrouwen. Mannen gaan na afloop de bar

landsgrenzen.’

Lof 55

Ambities in de techniek

‘Ik ben een bruggenbouwer tussen technici en gebruikers’ Linda de Goederen (40) is teamleider User Interaction &

mijn mannetje wel,’ lacht ze. ‘Ik vind het lastiger als ik mezelf

System Experience bij Philips Lighting. Ze is getrouwd met

naar voren moet schuiven in een meeting. Vooral als er mannen

Arnold de Goederen (45). Samen hebben ze twee kinderen:

bij zijn die verbaal heel dominant zijn. Dan heb ik het idee dat

dochter Dionne (8) en zoon Daniël (6).

ik goed in de gaten moet houden dat ik mijn punt maak, dat er wordt gereageerd op wat ik zeg en dat mijn mening ertoe

Ze werkt haar hele leven al tussen de mannen. En ook tijdens

doet.’ Maar ze heeft zo haar manieren om te zorgen dat ze

haar studie aan de Technische Universiteit in Delft waren de

de aandacht krijgt. ‘Ik vraag me soms hardop af of we wel

mannen overduidelijk in de meerderheid. ‘Al viel het nóg mee

voldoende naar elkaar luisteren. Er is tegenwoordig in het

bij de opleiding die ik deed, Industrieel Ontwerpen. Daar was

bedrijf meer aandacht voor diversity en inclusion, en dat helpt

zo’n 30 procent vrouw, waarschijnlijk omdat dat een net iets

om vanuit meer invalshoeken te kijken en in het vizier te krijgen

creatiever vakgebied is,’ vertelt Linda de Goederen. Zoon

hoe je in verschillende situaties beter kunt afstemmen.’

maken heeft, net als zijn ouders. ‘Die is dubbel erfelijk belast,

Kansen

want Arnold werkt ook bij een technisch bedrijf. Daniël vindt

Behalve aan een Nederlandse groep geeft Linda ook leiding

grote bouwwerken geweldig interessant en kijkt graag naar

aan een klein team in Noord-Amerika. ‘De bedoeling was dat

Discovery Channel. Onze geadopteerde dochter Dionne is

we daar met het gezin per 1 maart zouden gaan wonen. Maar

heel anders. Die kickt meer op mooie sieraden en baljurken.’

na lang twijfelen, hebben we toch besloten om hier te blijven.

Mijn man had er weinig uitzicht op werk en hij is geen type om

Drive

vooral thuis te zitten, hij houdt net zoveel van zijn vak als ik.

Linda houdt zich bezig met het gebruiksvriendelijker maken

Zelf zou ik fulltime gaan werken, parttime werken is in de VS

van nieuwe verlichtingsproducten. Met de afstandsbediening

niet gebruikelijk. Al met al leek zo’n situatie me niet gezond

van een lamp bijvoorbeeld. ‘Het is leuk om met techniek te

voor onze relatie en dus niet voor ons gezinsleven. Het was een

werken. Zeker als je, zoals ik, een bruggenbouwer bent tussen

mooie kans, maar ik sta helemaal achter onze beslissing. Ook

technici en gebruikers van een product. Het geeft je het gevoel

in mijn baan hier zit nog steeds veel uitdaging. Er komen vast

dat je echt waarde toevoegt in een technische omgeving.

nog wel eens nieuwe kansen voorbij.’

En dat is dan ook mijn drive.’ De sfeer op een afdeling of in een bedrijf waar vooral vrouwen werken, kent Linda dus niet.

‘Dat is misschien een voordeel. Ik hoor wel eens dat daar veel gekletst en geroddeld wordt. Mannen zijn denk ik wat nuchterder, wat meer no-nonsense.’ Toch heeft ook Linda soms moeite om als vrouw serieus genomen te worden. ‘Als het tijdens een bijeenkomst alleen om de inhoud gaat, sta ik 56 Lof

TEKST Ella Mae Wester FOTOGRAFIE Femke Reyerman

Daniël is nu al geïnteresseerd in alles wat met techniek te

Ambities in de techniek

‘Ik wil graag op mijn tenen lopen’ Janneke Spannenburg (33) is Operations Manager Chips in

Ze is ingenieur, maar geen techneut, zegt ze. ‘Belangrijk is dat ik

de Laysfabriek van PepsiCo en moeder van de vijf maanden

de juiste vragen kan stellen en goed het probleem analyseer. Mijn

oude Jasmijn. Vriend Rogier (37) is adviseur bij PwC.

vorige functie als Engineering Manager was nog technischer. Ik merkte wel dat ik me als vrouw en ook nog eens zo jong altijd

Janneke Spannenburg is verantwoordelijk voor het hele

eerst moest bewijzen. Laten zien dat ik snapte waar het over

productieproces van Lays chips. ‘Vanaf het moment dat de

ging. Even over die drempel heen. Maar sindsdien heb ik het

vrachtwagens met aardappelen het terrein oprijden totdat de

gevoel dat ik er juist voordeel van heb vrouw te zijn, dat ik

zakken chips de fabriek uitgaan.’ De chipsfabriek staat in het

makkelijker dingen kan zeggen. Soms met een knipoog, maar

Noord-Hollandse Broek op Langedijk. Drie ploegen van elk zo’n

dat de acceptatie dan heel hoog is. Ook merk ik dat mensen mij

25 mensen zorgen ervoor dat de chipsproductie dag en nacht

makkelijk aanspreken. In de wetenschap dat ik het voor me hou,

doorgaat. De teamleiders werken ook in ploegendienst en

maar ook dat ik er iets mee doe.’

TEKST Caroline Freriks FOTOGRAFIE Femke Reyerman

rapporteren aan Janneke, die zelf kantooruren draait. ‘Zorgen dat de kwaliteit op dag A ook de kwaliteit op dag B is, daar

Thuis met thee

gaat het om. Daar sturen we het proces op aan. Aardappelen

‘Ik weet niet beter dan tussen de mannen te zitten. Dat begon

zijn een natuurproduct dat elk uur van de dag anders is.

al tijdens mijn studie in Delft. Voor mijn studievriendinnen

Soms zijn ze gewoon minder goed, maar als consument

geldt hetzelfde. Het is geen item, want we zijn er allemaal in

verwacht je dat iedere zak chips perfect is.’ Janneke zit veel

opgegroeid. Wat betreft de toekomst weet ik het nog niet. Eén

in de fabriek: ‘Ik draag daar net als iedereen een witte labjas,

ding is zeker, ik zal nog wel een paar keer van baan en branche

veiligheidsschoenen met stalen neuzen, een haarnetje,

veranderen. Ik wil graag blijven leren, me continue uitgedaagd

oordopjes en een veiligheidscap.’

voelen en op mijn tenen lopen.’

Dochter Jasmijn rijdt ‘s ochtends mee in de auto naar Broek

Knipoog

op Langedijk om daar naar de crèche te gaan. In Amsterdam,

‘Ik had tien jaar geleden niet gedacht dat ik dit zou doen.’

hun woonplaats, was geen plek te krijgen. Dat heeft een groot

Janneke studeerde bouwkunde aan de TU Delft om later

voordeel. ‘Ik sta eind van de dag nooit gestrest in de file omdat

architect te worden. Tijdens de studie stapte ze over van

ik om zes uur bij de crèche moet zijn. Als Jasmijn straks naar

ontwerpen naar processen. Ze ging in de bouw aan de slag als

school gaat, zal ze naar de BSO gaan. Zelf ben ik opgegroeid

bouwprojectmanager. ‘Nog veel meer een mannenwereld dan

met een moeder die thuis met de thee wachtte. Dat ik dat niet

hier. Na een paar jaar wilde ik graag naar een grote organisatie

kan bieden, vind ik wel jammer. Maar goed, we leven in het nu

in de voedingsmiddelenindustrie en dat werd PepsiCo. De

en als haar vriendjes en vriendinnetjes ook naar de naschoolse

dynamiek spreekt me aan. Vandaag maken we het en morgen

gaan, is dat de nieuwe norm. Belangrijker vind ik om te laten zien

ligt het in de winkel.’

dat werk er gewoon bij hoort. En dat het leuk en waardevol is.’

Lof 59

In Nederland bestaat de bètasector anno 2011 nog altijd vooral uit mannen. Food for thought, dus. Vier experts geven hun visie.

Nederland

loopt hopeloos achter

Ambities in de techniek

Een slimme meid is op haar toekomst voorbereid. Iedereen kent

slimmer en efficiënter werken en toch meer produceren. Helaas

de slogan die in het begin van de jaren negentig meisjes moest

zien we daar een groot tekort. Dus het is voor ons en voor de

verleiden om te kiezen voor een bètarichting. Maar bekend

Nederlandse en Europese economie uitermate belangrijk om

maakt niet altijd bemind. Het aantal meisjes dat zich de slogan

kinderen op jonge leeftijd te interesseren voor techniek. Bij

ter harte nam, was – en is – teleurstellend. Beatrice Boots

voorkeur al op de basisschool. Dat geldt zeker voor meisjes,

van het Platform Bèta Techniek ziet inmiddels zelfs een groter

aangezien zij er vanuit de maatschappij en hun opvoeding niet

probleem. In 2004 kreeg zij van de overheid de opdracht zich

zo snel mee in aanraking komen. Zoonlief speelt met technisch

opnieuw sterk te maken voor voldoende en kwalitatief goed

Lego, dochterlief niet. Het zal wel een natuurlijke aanleg zijn, is

opgeleide bèta’s en technici. Maar: ‘Ook jongens kiezen veel te

dan automatisch de gedachte. Ik had geluk. Mijn vader was een

weinig voor een exacte richting,’ zegt Beatrice. ‘Op de een of

mecanicien en ik was de jongste thuis. Hij had alle tijd om mij

andere manier heeft die keuze voor velen zijn aantrekkingskracht

bij zijn werk te betrekken, dus voor mij was de keuze voor de

verloren. Populair zijn mediagerelateerde beroepen of rechten

studie Technical Engineering volkomen normaal.’

en psychologie, waar het beroepsperspectief – wat word ik dan? – wellicht meer tot de verbeelding spreekt.’ Daarnaast

Hooguit 10 procent

speelt volgens Beatrice selectie in het onderwijs een grote rol.

Bert van der Els, lid van de Raad van Bestuur bij bouwbedrijf

‘Zowel op de middelbare scholen als op de universiteiten lijkt

Heijmans en daarbinnen verantwoordelijk voor diversiteit,

men vooral op zoek te zijn naar die ene bolleboos die alleen

beaamt dat de Nederlandse cijfers vrij dramatisch zijn.

maar negens en tienen haalt. En als een meisje een zeven

Bert: ‘Zelf werkte ik een tijd in Zweden bij één van de meest

haalt voor wis- of natuurkunde, is de houding: laat maar zitten.

technische bedrijven op aarde. Daar was 40 tot 50 procent van

Terwijl een jongen wel gestimuleerd wordt om door te gaan en

de werknemers vrouw. Ook in landen als Marokko en in heel

z’n cijfers te verbeteren. Gelukkig zien we de laatste jaren wel

het Midden-Oosten – landen die wij vaak als achterblijvend

een groei van het aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs

bestempelen – zie je een veel evenwichtiger verdeling. Over de

dat kiest voor de natuurprofielen. En dat zijn voornamelijk

hele wereld werken vrouwen in de techniek, de bouw et cetera

meisjes.’

mee aan de vormgeving van hun omgeving. In Nederland lopen

TEKST renate tromp

we met hooguit 10 procent vrouwen in de bètasector echt Natuurlijke aanleg

hopeloos achter. Veel van onze opdrachten – bijvoorbeeld voor

De van oorsprong Amerikaanse Lori Ryerkerk werkt bij Shell

de bouw van ziekenhuizen, musea en wegen – komen vanuit de

als Vice President Manufacturing Europa & Afrika. Zij koos wel

overheid, maar door middel van onze ontwerpen beslissen wij

bètabewust, maar ziet het gevaar van de voor de hand liggende

in hoge mate mee over de invulling. De helft van de gebruikers

keuze ook. ‘Voor Shell is het de uitdaging om over twintig jaar

van die projecten is vrouw. Voor ons als bouwbedrijf is het

nog mee te doen, concurrerend te blijven in de branche, naast

daarom niet langer acceptabel om 90 procent mannen binnen

producenten uit bijvoorbeeld Azië. Dat is geen kattenpis, want

het bedrijf te hebben.’

onze lonen liggen vele malen hoger dan in de rest van de wereld.

Binnen de NS is het met de man/vrouw-verdeling, ook richting

De enige manier om toch uit te blinken is door hoogwaardige

de top, prima gesteld. Aldus Merel van Vroonhoven, directeur bij

kenniswerkers in huis te hebben. Zo kun je met minder mensen

de Nederlandse Spoorwegen. Merel: ‘Toen ik hier binnenkwam,

‘We stellen als eis dat bij elke vacature ook naar een vrouw wordt gezocht’

‘Vrouwen kom naar de voorgrond en zet je reputatie op het spel’ was ik echt aangenaam verrast door het aantal vrouwen, ook

Vissenkom

in hogere functies. Maar ik moet eerlijk zijn: bij het meest

Het lijkt nauwelijks overdreven om te stellen dat de toekomst

technische onderdeel, daar waar het onderhoud van de treinen

van de bètasector in hoge mate afhangt van de mate waarin we

is ondergebracht, is het zelfs slechter dan het gemiddelde van

erin slagen meisjes te enthousiasmeren voor techniek. Beatrice:

de branche.’ Merel studeerde Geofysica (mijnbouwkunde) en

‘Why become a scientist if you can become his boss,’ is een

belandde daarna bij ING. ‘Gezien mijn studie lag het misschien

bekende kreet. Maar dit geldt in feite al niet meer. Nederland

meer voor de hand dat ik bij een oliemaatschappij zou gaan

heeft te weinig grondstoffen, dus als we zo rijk willen blijven,

werken. Daar heb ik niet voor gekozen, onder andere omdat

hebben we kenniswerkers nodig. En dan doel ik niet op simpel

ik me in de breedte wilde ontwikkelen. Maar inmiddels zie ik

productiewerk, maar op slim uitvinderswerk.’ Merel: ‘Vanuit de

ook hoe lastig het blijkbaar is als vrouw, zelfs als je wel voor

NS zien we dat het belang van mobiliteit blijft toenemen. Het

die bètarichting hebt gekozen, om niet alsnog in de zakelijke

gaat steeds minder om geld en steeds meer om tijd. We gaan

dienstverlening terecht te komen.’

richting een OV roadmap, die je gebruikt om zo snel mogelijk op de plaats van bestemming te komen, terwijl je onderweg je tijd

Geen plek voor vrouwen

nuttig besteedt. Dit vraagt om innovatie en daarvoor hebben we

Lori begon haar carrière wel op een raffinaderij in de VS.

een mix van creatieve denkers nodig. Tegelijkertijd opereren we

‘Het is waar, mijn eerste werkplek was niet de meest

als organisatie alsof je in je nakie in een vissenkom zwemt. Als

vrouwvriendelijke. Ik kreeg opmerkingen als: ‘Waarom doe jij

openbaar vervoerder zijn we van heel Nederland en dus heel

dit werk?’ en ‘Dit is geen plek voor vrouwen’. Maar ik ging

zichtbaar. Het vergt efficiëntie en nauwkeurigheid om op zo’n

stug door en concentreerde me op mijn vak. Het ging mij

druk bereden spoornet betrouwbaar en blijvend op tijd te rijden

erom dat ik mijn werk heel erg leuk vond en dat ik daarmee

met continue oog voor klanten en samenleving. Dit vraagt om

mijn onafhankelijkheid kon bewaren. Ik denk dat de grootste

leiders die op verschillende borden tegelijk kunnen schaken,

uitdaging voor vrouwen nog steeds is wat de maatschappij

kunnen verbinden en daarbij inhoudelijk de goede dingen doen.

van hen verwacht. Het gaat er niet om dat het werk het

En juist daar ligt de kracht van diversiteit en van vrouwen.’

moederschap niet toelaat, maar dat ‘goed moederschap’ werk

Heijmans is zeer actief als het gaat om diversiteit. En niet alleen

slecht verdraagt. Toen ik naar Europa kwam, verwachtte ik

in woord, ook in daad. Bert van der Els: ‘We stellen als eis dat

hier een moderner beeld aan te treffen. Maar niets was minder

bij elke vacature ook naar een vrouw wordt gezocht. En zij

waar. De verwachtingen ten aanzien van de rol van vrouwen

moet echt gevonden worden. Als concerndirectie handhaven

zijn nog traditioneler dan in de VS. Hier in Nederland hoor ik

we deze afspraak met verve; we sturen iedereen weg die

van vrouwen dat ze minstens twee tot drie jaar bij hun kind

zegt: ze zijn er niet. Uiteraard trainen we onze managers

moeten blijven, anders krijgen ze het stempel ‘slechte moeder’.

in diversiteitbewust denken en zoeken. En sinds we deze

In de praktijk heb ik ondervonden dat een operationele baan

afspraak maakten, blijken er dingen te kunnen die voorheen

veel flexibiliteit biedt en dus goed te combineren is met een

als onmogelijk werden beschouwd. Toeleveranciers die ons

gezin. Ik kon vroeg beginnen en daardoor vroeg naar huis. In

helpen bij het vinden van nieuw personeel zien bijvoorbeeld dat

operationele banen werk je per definitie in teamverband. Er is

als ze met een vrouw komen, ze goede zaken kunnen doen.’

altijd nog iemand anders die het werk kan doen of die jou op

Merel ziet het vrouw-zijn eveneens als een pré: ‘In de discussie

de hoogte kan houden totdat je er zelf kunt zijn.’

over meer vrouwen aan de top gaat het vaak om het verbeteren

Ambities in de techniek

van je zichtbaarheid. Vrouwen zouden daar niet goed in zijn.

Flexwerken

Mijn ervaring was dat je als vrouw tussen voornamelijk mannen

Vrouwen kunnen dus veel zelf doen als ze een bètacarrière

juist heel erg zichtbaar bent. Het gaat erom wat je daarmee

ambiëren. Maar kan Het Nieuwe Werken ook voor deze sector

doet. Of je het benut. Ik ben er trots op dat ik bij mezelf ben

de uitgestoken hand zijn die meer vrouwen over de streep

gebleven, vrouw ben gebleven. En ik ben ervan overtuigd dat

trekt? Bert van der Els denkt van wel: ‘Inmiddels werk ik twee

mijn vrouw-zijn me mede heeft geholpen in mijn carrière.’

jaar voor Heijmans. Toen ik binnenkwam was iedereen hier geweldig aan het praten over flexwerken en parttime werken:

IronLadies

dat kon echt niet! Nou, in de praktijk viel dat allemaal wel mee.

Wat zijn de regels van het spel? Ben je eenmaal binnen bij zo’n

De regels liepen niet helemaal parallel met de werkelijkheid,

stoer bètabedrijf, hoe klim je dan verder naar boven? Lori: ‘Het

zullen we maar zeggen. Het is mijn ambitie die ongeschreven

voordeel van een baan in productie is de kans op een aanzienlijke

regels meer onder controle te krijgen. Te kijken hoe we de

verantwoordelijkheid in het begin van je carrière. Als vrouwen die

wens voor meer flexibiliteit kunnen ombuigen naar een kans

snelle leercurve ook willen, dan moeten ze in beweging komen.

om optimaal te werken. Als we kunnen organiseren dat we

Naast je werk verdomde goed doen en ergens lang genoeg

weekenden doorwerken aan een weg om de overlast voor

blijven om gezien te worden, moet je risico durven nemen. We

weggebruikers te beperken, dan moeten we tot meer in staat

zijn geneigd en getraind om op de achtergrond te blijven. Ik zeg:

zijn. En dat is niet alleen maar prettig voor de werknemers, het

durf je reputatie op het spel te zetten en ga de interne dialoog

biedt ons ook de beste concurrentiepositie op de lange termijn.’

aan met jezelf over wat je werkelijk wilt en wat je tegenhoudt.’

Merel van Vroonhoven: ‘Het volstaat niet tegen een werknemer

Ook Merel noemt de bereidheid om risico’s te nemen als

te zeggen: voor een beperkte periode, als je kinderen nog klein

een succesfactor binnen haar loopbaan. ‘In een technische

zijn, maken we het je wat makkelijker. Nee, we willen duurzaam

omgeving gaat veel langs de weg van de inhoud. Bij de

opereren. Wat mij betreft hoef je hier niet te zitten, we kunnen

samenwerking met mannen gaat het niet om de kwaliteit van

ook kiezen voor een conference call. Of iemand begint wat

je brein, daar vind je elkaar wel. Maar wat je als vrouw extra

later als de kinderen naar school gebracht moeten worden.

kunt meebrengen, is meer naar de menselijke kant te kijken.

Dat haalt veel stress weg. Het Nieuwe Werken vraagt wel wat

Verbindingen maken, zonder jezelf weg te cijferen. Schrik niet

van mensen. Van managers, want je kunt niet alles virtueel

terug voor politieke spelletjes die horen bij risicovolle projecten.

doen. En van medewerkers, want je moet in staat zijn de deur

Stap erop af. Veel vrouwen doen dat niet. Ik had overigens

achter je dicht te trekken. Discipline werd normaal gesproken

wel het geluk dat mijn man thuis voor de kinderen zorgde. Dat

opgelegd door het ritme van het bedrijf, nu moet je het zelf

maakt het makkelijker om werk en privé te combineren. Maar

bepalen. Natuurlijk gaat Het Nieuwe Werken over techniek en

ook nu, nu we gescheiden zijn en in co-ouderschap onze twee

hoe je dat als bedrijf faciliteert. Maar het bedrijf moet vooral

zonen opvoeden, merk ik dat ik het prima kan regelen en mijn

ondersteunen in de cultuur: voel ik mij vrij en heb ik voldoende

vele ambities nog steeds kan realiseren. Netwerken zoals de

zelfvertrouwen dat ik dit kan fiksen? En dan is het aan de

IronLadies bij de NS, maar ook LinkedIn zijn belangrijk voor

topmannen en -vrouwen om het goede voorbeeld te geven.’

vrouwen om ervaringen en succesverhalen met elkaar te delen.’

‘Het is belangrijk succesverhalen met elkaar te delen’

inspiratiepagina’s

Wie: Hanneke Hoogweg (42) Functie: Manager Performance Networks & Services bij KPN Kinderen: 1 (van 2 jaar) Wie: Suzanne Kelder (38) Functie: Manager IT bij KPN Kinderen: 2 (van 7 en 8 jaar)

‘Hoewel ik geen technische achtergrond heb, heb ik in de

vrouwen gesprekken gehad. Hoe zitten ze op hun plek, welke

loop der tijd een heleboel techniek meegekregen. Ik ben zelf

bewegingen willen ze maken, helpt KPN ze daar genoeg

ook een beetje in een techneut veranderd.’ Aan het woord is

bij? Wat opvalt is dat vrouwen zichzelf minder goed kunnen

Hanneke Hoogweg, verantwoordelijk voor de afdeling die de

verkopen. Terwijl zij zitten te wachten tot die baan voorbijkomt,

dienstplatformen en netwerken van KPN beheert (800 man/

heeft een kerel ‘m al gevraagd.’ Hanneke: ‘Vrouwen hebben

vrouw). Collega Suzanne Kelder is manager van een IT-afdeling

de neiging meer aan hun eigen kunnen te twijfelen. Om ze te

en bestuurt daar 150 mensen. Ze werken allebei al zo’n twaalf

stimuleren, organiseert mijn onderdeel events. Daar worden

jaar bij KPN en weten niet beter dan dat de mannen er in de

onder andere ervaringen uitgewisseld: hoe ben jij op die plek

meerderheid zijn. Problemen levert dat niet op. ‘Het helpt als

terechtgekomen, wat heb je ervoor gedaan? We laten zien dat

je zelf ook wat directer bent, want dat is toch de favoriete

je je niet moet laten afschrikken door techniek.’

communicatiestijl van de meeste mannen,’ aldus Hanneke. ‘En

KPN heeft targets gesteld om een bepaald percentage vrouwen

ja, je bent vrouw, dus je valt op, er wordt iets meer op je gelet.

op bepaalde posities te krijgen. Op managamentsniveau blijkt

Maar als men merkt dat je verstand van je vak hebt, dan is

dat haalbaarder dan op medewerkersniveau, waar de ‘echte’

het gewoon goed.’ Suzanne: ‘Er wordt binnen KPN gekeken

techneuten zitten. Hanneke: ‘Ik maak er altijd reclame voor: ook

naar prestatie, of je nu man of vrouw bent. Als vrouwelijke

voor een vrouw is het prettig werken in de techniek. De mensen

manager moet je wel letten op hoe je dingen communiceert.

gaan er voor inhoud en vakmanschap, ze zijn betrokken en

Hoe krachtig breng je je boodschap over? Het is belangrijk dat

gedreven op de lange termijn. Alleen dat maakt het werken in

je je punt maakt en dat dat ook gezien wordt.’

een meer technische omgeving al leuk.’ KPN geeft bovendien

Waarom er zo weinig vrouwen in hun vakgebied werken, heeft

veel kansen om je te ontwikkelen, vindt Suzanne. ‘Er is veel

te maken met beeldvorming, denkt Suzanne. ‘Het ziet er van

resultaatgerichtheid, maar ook veel vrijheid om je eigen werk

de buitenkant vaak technischer uit dan het is. Natuurlijk moet

vorm te geven.’

je de juiste skills hebben, maar het gaat er ook om of je goed

Ook dankzij het Nieuwe Werken is er meer ruimte ontstaan.

kunt luisteren. Wat vraagt iemand? Kun je dat vertalen naar

Suzanne: ‘Ik heb veel mannelijke collega’s die fulltime, maar

wat hij of zij echt nodig heeft? Een eigenschap die je juist bij

flexibel werken om hun kinderen naar school te kunnen

vrouwen dus best vaak terugziet.’ Volgens Hanneke is er ook

brengen. Dat is breed geaccepteerd.’ Zelf werken beide dames

voor een vrouw niks mis met een technische omgeving, maar

eveneens fulltime. Hanneke: ‘Mijn vriend heeft ook een drukke

moet je er wel een beetje voor openstaan. ‘Niet direct op de

baan, dus het is veel gepuzzel, maar het gaat goed.’ Suzannes

vlucht slaan als je bij een presentatie niet alles kunt volgen. Je

partner is veel thuis en vangt de kinderen op. Ze moet opletten

moet je in de materie willen verdiepen.’

dat ze de balans in het oog houdt. Suzanne: ‘Voor ik het weet,

In het kader van diversiteit is KPN druk doende met de

ben ik voortdurend aan het werk en zie ik m’n kinderen alleen in

doorstroom van vrouwen naar managementposities, vertelt

het weekend. Dat is nu ook weer niet de bedoeling!’ Hanneke,

Suzanne. ‘Binnen IT hebben we het afgelopen jaar met alle

lachend: ‘Wie is toch die vrouw die zondags het vlees snijdt?’

68 Lof

TEKST pam van der veen Fotografie Merlijn Doomernik Deze inspiratiepagina is powered by KPN

‘We laten zien dat techniek vrouwen niet hoeft af te schrikken’

Lof 69

Zo

moeder Zo

Dochter Mirjam Werges (42) is afdelingshoofd van het ICT-bedrijf van het ministerie van Defensie. Vanuit die functie stemt ze de informatiebehoefte af op de wensen binnen het ministerie. Haar dochter Debora (16) zit op het vmbo. Ze heeft talent voor techniek en staat op het punt te kiezen voor haar verdere loopbaan.

Het afstemmen van de informatiebehoefte binnen het mini-

Debora: ‘Ik gebruik ze wel veel, maar ik vind ze niet interessant

sterie, hoe moet je dat zien?

genoeg om daar meer over te leren of verder in te gaan. Ik heb

Mirjam: ‘We hanteren een soort Wehkamp-gids waarin de

op school naast de verplichte, veelal praktijkgerichte vakken

huidige IT-producten en -diensten staan, maar er ontstaan

gekozen voor wiskunde en handel & verkoop. Andere richtingen

gaandeweg natuurlijk altijd nieuwe behoeften. Met mijn afdeling

zijn verzorging en techniek: computertechniek, graveerwerk en

manage ik het portfolio ten aanzien van die nieuwe wensen,

autotechniek. De computerrichting is onder jongens heel pop-

om klaar te zijn voor de ondersteuning in de toekomst. Wij

ulair, er gaan per jaar hooguit een of twee meisjes naartoe.’

maken afspraken met het ministerie zelf en de ‘fabriek’ die de

Mirjam: ‘Hoe praten jullie daar als meiden onderling over? Is het

gevraagde diensten uiteindelijk levert. Ik moet ervoor zorgen

ook een bepaald type jongens dat kiest voor de techniek?’

dat deze diensten worden geleverd tegen de afgesproken

Debora: ‘Als het over computertechniek gaat, dan weet je inder-

kwaliteit en kosten. De prioriteitsstelling qua te leveren functio-

daad meteen dat je het over de jongens hebt. Meestal zijn ze

naliteit en budgetten ligt overigens bij het ministerie.’

nogal grof in de omgang en hebben ze een grote mond. Geen nerds of zo.’

Ik zie Debora al denken: sááái!

Mirjam: ‘Dat laatste is op zich wel logisch. Jongeren op het

Debora: ‘Inderdaad, veel te ingewikkeld. Moeilijk praten over

vmbo komen vaak in de wat meer fysieke kant van de IT terecht:

dingen die soms heel simpel kunnen zijn.’

kabels aansluiten, netwerken aanleggen, computers in elkaar zetten en repareren. Meer hands on dus. Op de havo en het

Internet en de apparaten die je dagelijks gebruikt zijn ook

vwo zijn mensen weer eerder geïnteresseerd in zaken als

IT. Dat is toch best leuk en interessant?

architectuur.’

66 Lof

Ambities in de techniek

Debora: ‘De keuze voor computertechniek wordt ook niet écht

uren naar de lijsten zat te kijken om een fout te achterhalen.

gestimuleerd op school. Meestal wordt geadviseerd om te

Ik had toen al vrij snel door dat de programmeerkant niet mijn

kiezen voor handel, omdat je daar de meeste kanten mee op kunt.’

ding was. Wat ik wel leuk vond, was de uitdaging om zaken beter, eenvoudiger en sneller te kunnen doen door gebruik te

Wat betekenen studeren en school voor jou?

maken van IT. De functionele kant dus: wat heeft de business

Debora: ‘Ik zou wel willen blijven leren. Niet in de zin dat ik

nodig en hoe kun je de ICT daarvoor inzetten?’

binnen een bepaalde tijd even vier boeken moet uitlezen, maar ik wil me wel blijven ontwikkelen. Het moet alleen wel iets zijn

Zijn er in het veranderende speelveld andere

wat ik echt leuk vind, want dan doe ik ook mijn best ervoor.’

IT-competenties nodig?

Mirjam: ‘Ze heeft aan mij wel gezien dat wanneer je je op een

Mirjam: ‘In mijn eigen omgeving neem ik steeds meer mensen

bepaald gebied ontwikkelt, je daarin ook behoorlijk ver kunt

van buiten het ICT-bedrijf aan, omdat we andere vaardigheden

komen. Dat is voor haar toch ook wel een stimulans.’

nodig hebben. Zo heb ik iemand die Nederlands gestudeerd

Debora: ‘Ik wil niet een soort hulpje worden dat alleen maar

heeft en een voormalig laborant. Maar ik heb er ook een

opdrachten uitvoert. Ik wil goed worden in mijn werk, een beetje

wiskundige bij zitten; mensen uit totaal verschillende

geld verdienen en ook echt wat te zeggen hebben. Net zoals

gebieden. Ik kijk zeker niet alleen maar naar de technische

mijn moeder, die ook voor een groot deel zelf bepaalt wat er

skills. Bovendien hebben bij gelijke geschiktheid vrouwen mijn

moet gebeuren.’

voorkeur, omdat we er maar heel weinig hebben. Een even-

Mirjam: ‘Ja, maar dat kan dus alleen maar als je een bepaalde

wichtiger samenstelling maakt dat het team beter functioneert.’

positie weet te bereiken. Je hoeft niet mijn weg te volgen in de ICT, maar als je die ambitie en het talent hebt, dan moet je er

Je moeder zal voor veel mensen, vrouwen met name, een

wel voor willen werken en ik hoop dat ze dat een beetje van mij

rolmodel zijn. Is ze ook een voorbeeld voor jou?

meekrijgt.’

Debora: ‘Qua hoge functie misschien wel, en ik ben ook wel

tekst Hotze Zijlstra Fotografie Harmen de Jong

trots op haar. Maar het werk dat ze doet, spreekt mij niet zo aan Heb je je huidige werk altijd al willen doen?

en ze is ook wel heel vaak op zakenreis. Ik wil zelf graag verder

Mirjam: ‘Nee, aanvankelijk wilde ik naar de sportacademie, want

in de paardenhouderij en daarin een eigen bedrijf beginnen. Op

ik zag het niet zo zitten om op een kantoor terecht te komen.

een kantoor zou ik sowieso niet kunnen werken. Je bent de

Maar in het eindexamenjaar kreeg ik een ernstige knieblessure,

hele dag binnen bezig met allerhande papierwerk en je ziet niet

waardoor ik een drietal operaties heb moeten ondergaan. Ik

echt wat je doet en wat er met je werk gebeurt.’

had de politie als alternatief, maar dat kon dus ook niet meer. Ik

Mirjam: ‘Hier herken ik wel veel van mezelf in van vroeger. Ik

kreeg van mijn ouders toen de keuze: doorleren of werken. Het

was altijd bezig met sporten, zij is altijd bezig met paarden. Ik

gebeurde allemaal in de zomermaanden en de studies waren al

kwam door de situatie voor bepaalde keuzes te staan en kreeg

begonnen, dus ik besloot te gaan werken.

vervolgens kansen. Voor haar ligt alles nog helemaal open. Ik

Daardoor verdiende ik geld, wat toch ook wel erg plezierig

ben overigens trots op haar, omdat ze heel duidelijk haar eigen

was. Tot ik me realiseerde dat ik om verder te komen wel wat

weg zoekt.’

meer in huis moest hebben dan alleen middelbare school. Ik ben toen mijn studies naast het werk gaan doen. Eerst heb ik

Probeer je haar als moeder nog te beïnvloeden?

HEAO Bedrijfskundige Informatica gedaan, daarna een Master

Mirjam: ‘Niet echt, want ze heeft heel veel talenten en ze doet

of Public Management in Twente, en ik ben nu bezig met de

er ook wat mee. Wat ik wel graag zou willen, is Debora belang-

afronding van de Master of General Management in Groningen.

stelling meegeven voor boeken, leren en je breed ontwikkelen,

Defensie biedt hiervoor overigens ruime faciliteiten.’

zodat ze niet op een gegeven moment op een dood spoor terechtkomt.’

Je hebt geen echte IT-achtergrond. Hoe ben je erin gerold?

Debora: ‘Ja, maar wanneer je ergens middelmatig in bent, dan

Mirjam: ‘Op de afdeling waar ik werkte, was ik de jongste en

wordt het toch nooit iets. Dat geldt ook voor de paardensport.

daar vond men mij de meest aangewezen persoon om de

Je kunt beter kiezen voor iets waar je goed in bent en wat je

computers in de greep te krijgen. Ik weet nog goed dat ik met

leuk vindt. Dat is voor mij paarden fokken, trainen, africhten.’

de programmeertalen Pascal en Cobol werkte en dat je soms

Mirjam: ‘Debora is een heel slimme meid, maar al vroeg heb Lof 67

Debora: ‘Je wordt weinig gestimuleerd om te kiezen voor computertechniek’

dergelijke initiatieven meer moet ondersteunen.’

Debora: ‘Een site met een kilometer tekst lees ik ook niet. Dan denk ik: volgende!’

Je past IT dus toe om je dagelijkse dingen te doen, en het is een hulpmiddel zoals alle andere hulpmiddelen…

Mirjam: ‘Wel een belangrijk hulpmiddel, want we hebben thuis regelmatig ruzie over wie er op de computer mag.’

Debora: ‘Als ik wil MSN’en, wil mijn moeder aan het werk.’

Mirjam: ‘Voor ons is het inderdaad werk, voor de nieuwe generatie is het in feite de wereld. Ook als je kijkt naar de school: alle roosters zijn online beschikbaar, ze ontmoeten hun vrienden op internet. De onderliggende ICT zit daarbij verborgen onder de motorkap.’

Debora: ‘Het gaat er toch om hoe je het gebruikt? Als ik later een handelsstal wil beginnen, dan doe ik de verkoop online. Net als de reclame. En als ik spullen nodig heb, dan kan ik die ook via internet bestellen.’

Mirjam: ‘Ja, maar jullie leren dit allemaal niet op school.

Jullie leren wel pakjes inpakken, een etalage inrichten en hoe

ik gemerkt dat ze andere interesses heeft en het niet echt leuk

een kassa werkt. Maar niet hoe je bijvoorbeeld een etalage op

vindt om uit boeken theorie te halen. Terwijl ze bij wijze van

internet inricht. ICT wordt als het ware in een zuil gestopt en de

spreken alle sociale media inzet om aan informatie te komen

businesskant ervan wordt niet belicht.’

wanneer bijvoorbeeld haar paard ziek is. Ik zou de encyclopedie pakken, maar de jeugd lost het op hun manier op.’

Misschien weten de leerlingen het allemaal wel veel beter

Debora: ‘Op het online forum Bokt.nl kun je berichten en

dan hun leraar?

vragen posten, waarop iedereen kan reageren. Mocht een

Mirjam: ‘Ik denk het wel, zeker op haar type school. Daar wordt

paard een blessure hebben, dan zet ik dat erop, waarna ik van

gewoon te weinig gekeken in hoeverre ICT kan worden ingepast

verschillende kanten adviezen krijg. Maar ik bel of MSN soms

in het toekomstige werk van de leerlingen. Het is allemaal heel

ook vrienden die al heel lang in de paarden zitten, of ik bel de

traditioneel gericht op de stekkers en de dozenboel. Om ervoor

dierenarts.’

te zorgen dat meisjes niet worden afgeschrikt, zou er ook een

Mirjam: ‘Ook haar stageplaats heeft ze op die manier zelf

heel ander programma moeten worden aangeboden.’

geregeld.’

Debora: ‘Ik heb er wel gevoel voor. Toen we op school voor een

Debora: ‘Klopt. Ik heb eerst in de buurt gezocht, maar als ik

richting moesten kiezen, vroeg een leraar toch wel waarom ik

op de website van een mogelijk stageadres geen normale

geen computertechniek ging doen.’

contactinformatie kan vinden, dan heb ik het eigenlijk al gezien.

Mirjam: ‘Wat niet is, kan nog komen. Veel vrouwen voelen

Uiteindelijk heb ik een adres gevonden in Middenbeemster.’

zich in eerste instantie aangetrokken tot zaken als marketing

Mirjam: ‘Ik leer van haar dat jongeren internet anders gebruiken

en verkoop. Via een omweg kunnen ze dan alsnog in een IT-

dan wij. Alles is heel transparant. Als er een probleem is, zetten

gerelateerde richting terechtkomen. Dat valt bij Debora ook niet

ze dat op een site om iets te kunnen oplossen. Ik krijg nu zelf

helemaal uit te sluiten. De appel valt tenslotte niet ver van de

ook meer jonge mensen op de afdeling en ik heb gemerkt dat ik

boom.’

Dit interview komt uit het boek Ronde Vormen in IT - Inspirerende visie op competenties,

ft Lof gepelaren m e x 10 e ! (t.w.v. E21,90) weg a naar G nline.nl www.lnobfoieding. /aa 68 Lof

keuzes en kansen in IT-organisaties. Door Geke Rosier, Anneke Burger-Tebbens Torringa en Hotze Zijlstra. Hotze Zijlstra is freelance journalist en hoofdredacteur van de technologie- en businessglossy CIO Magazine.

Meer informatie: www.hotzezijlstra.nl www.rondevormenindeit.nl

inspiratiepagina’s

Wie: Manon Jongens (41) Functie: Well Engineer voor Shell Getrouwd met: Peter (49) Kinderen: Janna (5) en Maikel (6)

TEKST Pam van der Veen Fotografie Reyer Boxem Deze inspiratiepagina is powered by Shell

‘Ik kreeg als eerste moeder de kans op een boortoren te werken’ ‘In de tweede klas van de middelbare school wist ik al dat ik

de boortoren zat, vanwege zijn fulltime baan en de zorg voor

ingenieur wilde worden. Interesse voor techniek heb ik altijd

onze kinderen, dus heb ik mijn verblijf daar niet verlengd.

gehad. Toen ik begon op de TU Delft was tien procent van de

Nu heb ik weer een kantoorrooster en heb ik op

studenten vrouw – voor die tijd ongekend veel. Voorheen was

woensdagmiddag vrij. Dan haal ik de kinderen uit school en

Mijnbouwkunde een corporale studie en de mannen moesten

breng ik de dag met ze door. Mijn man, die ook een functie

wel even wennen aan die nieuwe wave. Ik heb begrepen dat

bij Shell heeft, kan een dag in de week thuis werken, dus dan

de eerste vrouwelijke studenten daar totaal werden genegeerd

haalt hij ze. De rest van de week regelt onze oppas dat. Ik heb

door de professoren, maar in mijn tijd was dat niet meer zo.

het beste van beide werelden, carrière en kinderen, en ben

Na mijn afstuderen kwam ik in de olie-industrie terecht, die

daar heel gelukkig mee. Al is het veel geregel, doordat Peter

langzaamaan ook steeds minder een mannenbolwerk werd.

en ik onze agenda’s naast elkaar leggen, komen we er wel uit.

Hoewel we bij Shell nog altijd in de minderheid zijn, ben ik

Maar het kan niet zonder support, de oppas. Als die een keer

me er meestal niet van bewust dat ik de enige vrouw tussen

niet kan, is het lastig om last minute van alles om te gooien.

de mannen ben. Natuurlijk wel als iemand op een vergadering

Shell besteedt aandacht aan vrouwen en hun loopbaan in de

roept: ‘Goedemorgen heren, en Manon.’ En met Nieuwjaar

vorm van women’s career development-programma’s, lunch

heb ik gezegd: ik ga jullie niet allemaal zoenen, want dan ruik

& learn-sessies en mentorschappen. Onlangs heb ik een

ik straks naar dertig verschillende soorten aftershave.

presentatie gegeven voor het interne vrouwennetwerk over de

Als Well Engineer probeer ik zoveel mogelijk productie uit

combinatie van Drilling Supervisor en moeder zijn. En we zijn

bestaande putten te halen. Om te kunnen werken aan mijn

nu bezig met het opzetten van een internationaal netwerk van

leiderschapskwaliteiten en me op technisch vlak te verbreden,

vrouwen op boorafdelingen om elkaar bij te staan en kennis

kreeg ik van Shell de kans om twee jaar als Drilling Supervisor

uit te wisselen. Shell geeft daar veel ruimte voor, zoals het

op een boortoren te werken. Omdat ik de eerste moeder was

ook steeds meer mogelijkheden biedt voor bovenwettelijk

die dat deed, kon ik naar een landboortoren in plaats van

ouderschapsverlof en parttime en flexibel werken. Dat is

offshore, zodat ik steeds één week weg en twee weken thuis

nodig, want er komen steeds meer vrouwen bij en de meeste

was. Ik sliep in een caravan op locatie en kon bij problemen uit

krijgen op een bepaald moment kinderen. Ook is het inmiddels

bed gehaald worden. Ik vond het ontzettend leuk, zo’n week

normaal dat vaders deeltijdfuncties of thuiswerkdagen kunnen

vloog voorbij. Nog maar vijftien jaar geleden kwam er nooit

krijgen. Voor Peter en mij is onze dual career zo een stuk

een vrouw op een boortoren en hingen er pin-up kalenders

haalbaarder geworden.

aan de muur, maar inmiddels is de sfeer bij Shell een stuk

Zelf wil ik graag in de boorbusiness blijven en doorstromen

minder macho. De mannen zelf vinden dat ook prettiger. Ze

naar een hogere functie binnen Shell. Het is de bedoeling dat

letten in eerste instantie wel extra goed op je technische skills,

ik op korte termijn Senior Well Engineer word en dan zelf de rol

maar als blijkt dat je kennis van zaken meebrengt en de juiste

van coach en mentor krijg voor jonge medewerkers. Want het

beslissingen kunt nemen, word je gewoon geaccepteerd.

is leuk om jezelf te ontwikkelen, maar ook om anderen te zien

Voor mijn man was het redelijk zwaar, die twee jaar dat ik op

groeien en ze daarbij te kunnen helpen.’

Lof 67

Leve de loser!

Mislukken is zo gek nog niet

Falen is mislukken.

Ergens niet in slagen.

Tekortschieten.

En ook al geven we ons tegenwoordig, mede dankzij social media, bloter dan ooit, het zijn alleen de successen die we delen. Onterecht, want falen maakt je sterker.

Negen inzichten.

1

1

2

Help!

4

Je bedrijf failliet zien gaan en achterblijven met een lege spaarpot en door-

lopende vaste lasten is heftig. Maar voor sommigen is het ook een onverwachte

Gebruik een motto

boodschap: Nu ben je vrij. Vrij om meer

Stel, je herkent jezelf eigenlijk wel in dat

betekenis te geven aan je leven. Als je

prestatiegericht denken. Is er dan nog

niet onmiddellijk weer geld hoeft te ver-

hoop? Zeker, meent Arjan. ‘Je bewust

dienen om te overleven, vraag jezelf

worden van wat je wilt bereiken, is stap

dan af: hoe kan ik anderen helpen? Zo

één. Stel je wilt een huis kopen. Denk

kan een tegenslag iets moois opleveren.

erbij: ik wil leren om.... een huis te kopen.

Want als er ergens een deur dicht gaat,

Dat maakt het hele proces veel leuker,

gaat er ergens anders ook altijd weer één

interessanter. En hanteer motto’s om

open. Vaak denken of dromen we over

je neiging tot presteren om te zetten in

wat we verder nog met ons leven zouden

de vraag wat je wilt leren. Een motto

kunnen doen. Sterker nog, wat we liever

zou kunnen zijn: laat maar lekker veel

met ons leven zouden doen. Meer tijd

misgaan, daar steek ik wat van op’.

met de kinderen doorbrengen nu ze nog zo jong zijn. Een weeshuis beginnen in een land waar je ooit doorheen reisde. Nu is je kans. En zeg nou zelf: reizen, goedkoop leven en mensen helpen die het

Leren in plaats van presteren

Verwacht niet zoveel van jezelf

Ben je gericht op leren in plaats

Als we succes hebben, zijn we meest-

van op presteren, dan zul je eerder

al maar heel kort blij. Meteen daarna

geneigd zijn te doen wat nodig is om je

verwachten we al weer meer van ons-

doelen te bereiken, zegt Arjan van Dam,

zelf. Falen we, dan zijn we niet in staat

Ellende verbroedert

schrijver van het boek ‘De kunst van

onze verwachtingen in te perken. Je

Kijk maar naar de enorme vlucht die online

het falen’. ‘Prestatiegerichte mensen

kunt jezelf tot doel stellen elk jaar de

supportgroepen nemen. Zoals de 15

zijn – in tegenstelling tot wat we vaak

marathon van New York te lopen. Als je

miljoen ‘slachtoffers van de recessie’ op

denken – juist geneigd dingen uit te

in een bepaalde periode – bijvoorbeeld

Facebook, een groep gestart door een

stellen vanwege de druk die ze zichzelf

omdat je kind veel tijd en aandacht

boze werkloze uit Canada die zijn baan

opleggen. Als je wilt presteren, laat je

vraagt – het bijbehorende trainings-

verloor als gevolg van de crisis. Je moet

zien wat je kunt. En als je wilt laten zien

schema telkens niet haalt, wat doe je

iemand de schuld geven! Bovendien

wat je kunt, wil je niet falen. Dat hoort

dan? Baal je dan van jezelf? Of zeg je: ik

vermindert het gevoel van onmacht als je

er niet bij. Prestatiegerichte mensen

stel mijn doel bij en train voor de halve

je boosheid kunt delen. Ook al verandert

geloven ook niet dat ze zich zo kunnen

marathon van Berlijn. Op die manier ben

er in eerste instantie niets aan de situatie,

ontwikkelen. Mensen die gericht zijn op

je nog steeds succesvol, maar dan op

je staat er tenminste niet alleen voor.

leren wel. Zij stappen uit hun comfort-

een nieuw podium. Het oude, waar je

Uiteindelijk voelden deze pechvogels

zone om vanuit hun ambitie iets nieuws

vanaf dreigde te vallen, heb je verlaten.

op Facebook zich zo nauw betrokken

te ontdekken. Zij stellen uitdagender

Arjan: ‘Als je je doelen wel graag hoog

bij elkaars leed, dat ze tips en hints

doelen.’ Leergerichte mensen hebben

stelt, prima, maar wees dan ook tolerant

gingen delen. Ga daar eens solliciteren,

veel meer vertrouwen in hun eigen kun-

ten opzichte van je eigen fouten. En dat

op deze manier kun je geld besparen. En

nen, weet Arjan van Dam. ‘Daardoor

laatste is lastiger voor mensen die willen

zo werd het delen van individueel falen

werken ze beter samen en zijn het fijne

presteren. Ze zijn constant bang door de

een online bron voor slimme strategieën

mensen om mee samen te werken.’

mand te vallen en dat veroorzaakt stress.’

om te overleven in moeilijke tijden.

3

echt nodig hebben, klinkt best goed. En de kinderen kunnen misschien wel mee.

5 Lof 73

6

8

Falen relativeert

We doen onze uiterste best om falen te voorkomen. Arjan: ‘We leven in een

buitenkantcultuur. Alles draait om wat je doet en wat je laat zien. Dat je in

ontwikkeling bent, houd je voor jezelf.

Juist ook op het werk. Vroeger had je de leerling en de meester, nu moet je

alles direct kunnen. Het leerproces is

Doe aan optimisme

uitbesteed aan scholen en instituties en

Wie meer veerkracht wil hebben om te

aan ons oog onttrokken. Alsof leren iets is

durven falen, ontwikkelt zeven vaardig-

om je voor te schamen.’ Kortom: een keer

heden: wees je bewust van je emoties,

goed falen en dan ontdekken dat je, hé,

controleer je impulsiviteit, leer te denken

nog steeds leeft, brengt het juiste pers-

vanuit verschillende perspectieven,

pectief terug. Bovendien, het grote falen

geloof in je eigen oplossingsgerichtheid,

van vandaag is hét boeiende verhaal bij

neem aanvaardbare risico’s en vooral:

de koffieautomaat van morgen. Mensen

wees optimistisch. Hamlet zei het zo: ‘Er

die een flinke tegenvaller te verwerken

is niets alleen maar goed of fout. Maar

kregen, hebben vaak een goed gevoel

door er zo over te denken, wordt dat

voor humor. Ze beseffen heel goed

het wel.’ Door het positieve voorrang te

wanneer ze iets – of zichzelf – te serieus

geven, creëer je hoop in de wereld – en

nemen.

haal je de angel uit de kans op falen.

Want hoe erg is dat nog als je denkt in

Schuld of schaamte?

termen van kansen en hoop. Arjan: ‘In de

Voel je schuld of schaamte als je faalt?

VS geeft failliet gaan een zekere status.

Dat bepaalt namelijk of je er iets van leert

Oké, je hebt gefaald, maar ook gedurfd.

of niet. Bij schuld gaat het om iets dat je

Amerikanen erkennen het nut van falen.

deed. Bij schaamte gaat het om hoe je

In Nederland beoordelen we een failliete

bent. In het laatste geval verwachtte je

ondernemer als incapabel.’

7

‘In de VS geeft failliet gaan een zekere status.

Oké, je hebt gefaald, maar ook gedurfd’

dus al te falen en deed je niets om het te voorkomen. Maar deze cirkel van aan-

9

geleerde hopeloosheid kan doorbroken

Grijp je kans

worden. In plaats van te denken: ik ben

Als je denkt ik wil leren, durf je meer.

een mislukkeling, kun je ook denken:

Neem bijvoorbeeld schaatsen: als je niet

ik ben een goed persoon die een fout

bang bent om te vallen, gaat het beter.

heeft gemaakt waar ik van kan leren.

Falen is vallen. Met vallen en opstaan

Overigens blijkt uit diverse onderzoeken

leert men. Falen is onvermijdelijk als je

dat vrouwen bij falen geneigd zijn de

ergens beter in wilt worden én het is een

schuld bij zichzelf te leggen. Mannen

kans om je koers te wijzigen. Grijp die

zoeken de oorzaak eerder buiten zich-

kans!

zelf. Arjan: ‘Vrouwen zijn ook behoorlijk prestatiegericht. In de regel vinden zij het belangrijker dan mannen wat anderen van hen vinden en zijn ze erop gebrand

Boekentips

een goede beoordeling te krijgen. Ik zeg:

De kunst van het falen, door Arjan van Dam, uitgeverij Ambo

wees leergericht, richt je op jezelf en zorg

Loser, over het kleine leed dat falen heet, door Ad van Gaalen,

ervoor dat je het goed doet in de ogen

Anneloes van Gaalen en Willemijn van Herwijnen, uitgeverij d’Jonge Hond

van... jezelf!’

Volkskrant-columnist Wim de Jong en Playboy-hoofdredacteur Jan Heemskerk vragen van gedachten te wisselen over sterilisatie?

Dat is natuurlijk vragen om‌ nou ja‌ lees zelf maar. tekst Wim de Jong en Jan Heemskerk illustratie Denise van Leeuwen Lof 79

Op 22 mrt 2011, om 15:57

Op 23 mrt 2011, om 11:03

heeft Jan Heemskerk het volgende geschreven:

heeft Wim de Jong het volgende geschreven:

Ha, die Wim,

Ha Jan,

Goed idee van die lui van de Lof: ons vragen van gedachten

Ja hm, inderdaad jammer dat onze eerste de beste bijdrage

te wisselen over heikele mannenzaken. Wat een oceaan van

aan de Lof nou meteen weer moet gaan over iets waarvan

zuivere empathie voor alle miskende vrouwen van Nederland

we, wat vrouwen betreft, als mannen uiteindelijk maar beter

zijn wij. Wat een vracht testosteron, aangelengd met zowat

afstand kunnen doen: ons vermogen tot voortplanting.

honderd jaren levenservaring: pure rijpe mannelijkheid, een

Gebeurt het je eindelijk dat je door een vrouwenblad wordt

waarlijk onweerstaanbaar duo, een vraagbaak die zijn weerga

verzocht om ‘iets vanuit jezelf’ over je gevoelens en gedach-

niet kent in gans de Lage Landen.

ten over ‘het manzijn’ te schrijven, gaat zo’n opdracht helaas

Jammer, dan, dat men ons het onderwerp Vasectomie heeft

toch weer gepaard met een zekere mate van dwingelandij:

toegeschoven. Had wat mij betreft ook ‘De Dood van de Vanille-

1) het moet over vasectomie ofwel het inleveren van onze

sex’ mogen zijn. Of ‘De Nieuwe Mannelijke Superioriteit, En

vruchtbaarheid gaan, en 2) je moet de lezeressen van dit

Wat Vrouwen Daarvan Kunnen Leren’. Desnoods: ‘De Oefen-

magazine onomwonden en eerlijk willen vertellen of je - ‘JA?!’

vijftiger: Vijftig Geriatrisch-Anatomische Standjes Die Haar

- bereid bent dit offer voor de goede zaak te brengen.

Tot Waanzin Drijven’. Maar goed. Het is een begin en laat ons

Jij schrijft dat het lelijk zeer doet, dat laten doorknippen van

demonstreren dat ook van een droefgeestig onderwerp een

je zaadleiders. En jij kreeg er godbetert nog bijna een ‘paniek-

dolkomisch en hooginformatief betoog valt te bouwen.

aanval’ bij toen je aan de beurt was. Da’s alvast wel taal die

Ben jij een gesneden kater, Wim? Ik wel, althans, ik was er één.

vrouwen begrijpen. Het leed dat jij hebt geleden, haalt het

Na twee prachtige kinderen bij de eerste mevrouw Heemskerk,

ongetwijfeld niet bij wat een vrouw doorstaat bij een bevalling.

leek het me ruimschoots welletjes, condooms zijn zo’n droe-

Maar je hebt je hiermee meteen wel van je kwetsbare en toe-

vig gedoe in een huwelijk, de pil is giftig, en de overgang nog

geeflijke kant laten zien. Heel goed van je. Ik respecteer dat.

ver vooruit. Aldus meldde ik mij bij de huisarts. Die vroeg of ik

En nou maar hopen dat je het allemaal niet voor niks hebt

het zeker wist. Ik zei ‘ja’. Hij verwees me door. En zo kwam ik

gedaan. Want de vraag is volgens mij wel of vrouwen anno

terecht op de operatietafel van het Tergooi te Blaricum, alwaar

2011 eigenlijk nog wel een ‘geholpen’ partner willen. Zelf heb

men een flinke injectienaald in mijn kloten joeg. Ja Wim, dat is

ik namelijk de indruk dat ‘nieuwe’ vrouwen inmiddels alweer

net zo eng en pijnlijk als je je nu voorstelt. Maar lang niet zo erg

behoefte hebben aan ‘heel de man’. Een man dus die zowel

als het naargeestige geluid van een keukenschaar die door je

letterlijk als figuurlijk weer compleet is. Die zijn plek in de

zaadleiders knipt, en dat wat rubberachtige gevoel, een soort

aloude rolverdeling weer opeist en inneemt. En die ook niet

weerstand, dat ermee gepaard gaat.

aan zich laat peuteren en sleutelen. Gewoon, omdat dat niet

Het is maar goed dat mij het geruststellende gezicht van een

stoer genoeg is voor een vent.

lieve verpleegster boven het gelaat hing, want ik was dicht bij

Afgelopen week was mijn vriend Alain bereid om me na het

een volwassen paniekaanval, die me vermoedelijk de helft van

stappen even op Amsterdam CS af te zetten, zodat ik van

de hoofdredactionele penis had gekost. Het was geen lolletje,

daaruit met de trein naar huis kon. ‘O, dus jij bent zo’n loser

kan ik je melden, en ik moest ook nog een strakke zwem-

die zich door andere mannen ergens naartoe laat brengen?’,

slip met camouflageprint aan over mijn deerlijk gezwollen en

schamperde een tafelgenote in Le Garage, toen ze van dit

dikverbonden balzak. En het deed lelijk zeer. Maar vóór ik je

voornemen hoorde. Een heel intelligente vrouw nota bene.

verder vertel van de gruwelen van de eerste ejaculatie, de Duit-

Dat bedoel ik. Een kerel die zich ergens in laat helpen, kan

se biefstuk in geel, groen en blauw en de hersteloperatie: hoe

naar de allerlaatste maatstaven van vrouwen klaarblijkelijk

zit dat met jou?

geen echte kerel zijn. Herken je dat?

Jan

groeten!

Wim

80 Lof

Op 24 mrt 2011, om 11:27 heeft Jan Heemskerk het volgende geschreven: Nee, dat herken ik niet.

Maar mijn status als ruwe liefdesbruut is dan ook dermate onomstreden, dat ik mijn geslacht in zijn geheel zou kunnen laten verwijderen, en nog niets aan aantrekkelijkheid voor vrouwen inboet. Komt met het baantje, Wim. Dat konijn doet wonderen. Sterker nog, in mijn jaren als gesneden kater, het zaadloze interbellum, was het een pré dat ik losse flodders schoot. Want ook vrouwen prefereren de blanke sabel boven het omrubberde exemplaar, en als ik een foute man was, had ik gouden tijden kunnen beleven met diverse liefdespanters die wel losse sex, maar geen kinderen willen.

Het liep echter anders, en zo zat ik na enige jaren weer bij de afdeling urologie van dat Tergooi, met het verzoek de losse eindjes weer aaneen te knopen. Er was namelijk een nieuwe mevrouw Heemskerk aangetreden, die best wilde stiefmoederen over mij en mijn zoons, maar ook zelf een zinderende kinderwens bezat. Dus of ik niet, voor haar, en natuurlijk omdat ‘ik het zelf ook graag wilde’, een hersteloperatie wilde overwegen. Tja, dan zeg je geen nee, als echte man.

Op 27 mrt 2011, om 12.49

De kans op slagen, sprak de uroloog, was niet al te groot. Had

heeft Wim de Jong het volgende geschreven:

te maken met het verstrijken der jaren, veel meer begreep ik er niet van. Wat ik wel begreep, is dat het hier een aanzienlijk

Ha Jan,

ingrijpender operatie betrof, waarvoor men onder volledige nar-

Tjezus, het idee dat ik met drie jongens van 23, 17 en 8 jaar ook

cose moest worden gebracht. Ik heb een hekel aan narcose,

nog eens naar een zoveelste leg op weg ben! Ik kom in mijn

Wim, maar ja, wie A zegt, moet B zeggen. Om een lang verhaal

interessante werk en ook daarbuiten heus nog wel vrouwen

kort te maken. Na de operatie (wist je dat er draadjes uit je bal-

tegen bij wie ik op z’n minst een blosje bespeur als ze me mon-

zak steken, de volgende dag, die de zaadleider ‘openhouden’,

steren en aanspreken. Maar ik moet er toch niet aan denken

terwijl het wondje herstelt?) hebben mevrouw Heems en ik een

dat ik serieus nog eens aan kinderen moet beginnen. Ik heb

jaar tussen hoop en vrees geleefd, tot zij in verwachting raakte

laatst bij het schoolhek eens uitgerekend hoeveel dagen van

van onze Willem. Dat was een hele opluchting, kan ik je melden.

mijn leven ik daar eindeloos heb staan wachten (jongens van

Wat ik maar zeggen wil: doe het niet, Wim. Dadelijk gaat

De Jong moeten vaak nablijven), en de uitkomst was verbijs-

mevrouw De Jong er alsnog vandoor met de salsa-guru. En

terend. Ik moest me echt even aan dat schoolhek vasthouden

moet ook jij opnieuw aan de bak bij de véél te jonge troost-

om terug bij mijn positieven te komen. Baby’s, basisschool-

studente die jij in de collegebanken ophosselt.

leerlingetjes, pubers? Ik zou het zelfs voor de allermooiste

Het is het niet waard.

jonge moeder van de wereld niet meer willen opbrengen, hoezeer ik ook altijd ben blijven verlangen naar een dochtertje en,

Jan

nou ja, naar af en toe een vers, groen blaadje.

Desalniettemin ben ik uiteraard wel blij dat ik fysiek nog aan de roep van de natuur kan voldoen indien ik daartoe geprest word.

Als er aangaande mijn bedprestaties al voorbehouden moeten worden gemaakt, dan is het omdat het tussen mijn oren een beetje begint te knarsen. Enerzijds wil ik nog maar wat graag op meidenjacht en af en toe een willig slachtoffer mee naar mijn spreekwoordelijke jongenshol kunnen slepen. Anderzijds is er ook een stemmetje in mij dat steeds vaker ‘Dit was het, jongen.

Lof 81

Verzoen je met je middelbaarheid. Eat it!’ fluistert. Vrouwen die ik nog in het wild tegenkom, lezen die wankelmoedigheid aan mijn snoet af. En nou ja, als aanstaande moeder ga je dan al snel een deurtje verder, nietwaar.

Mijn laatste vruchtbare zaadoffer heb ik dus acht jaar geleden gebracht. Daarmee werd ik reageerbuisvader, want vanwege verkleefde eileiders van mevrouw De Jong kon zij alleen nog via IVF worden bevrucht. Da’s ook niet misselijk hoor, voor een man, klaarkomen in een potje. Toen jij in het ziekenhuis was om je pijpleiding te laten knippen en achtereenvolgens weer te laten fitten, zal geen mens in de wachtkamer hebben bevroed wat je er kwam doen. Maar als je op de IVF-afdeling terechtkomt, weet elke zuster en elke omstander dat je er bent om je bij een seksblaadje af te rukken. En precies zo kijken ze ook naar je. En dat is dan nog het ergste niet, want in het Dijkzigt Academisch Ziekenhuis ligt het rukkamertje niet direct náást het IVF-lab, maar word je als onaneur gedwongen om een kleine 500 meter met je zaadpotje door allerlei hospitaalgangen af te leggen. Het complete ziekenhuis hoeft alleen maar te zien welke streep op de vloer (de gele, in het Dijkzigt) je als patiënt volgt om te weten waarheen je op weg bent.

Maar oké, ik besef: het haalt het niet bij wat jij hebt meegemaakt met je vasectomie. Gelukkig hebben we beiden onze kwaliteit als prijsneukers dus niet verloochend. Jij met jullie Willem. Ik met onze Béla. Wereldgozer. Een genot om erbij te hebben. Behalve dan al die keren dus dat ik weer dertig minuten aan dat kloteschoolhek sta. Nog een jaar of twee, drie, en dan hoop ik dat deel van mijn taak als vader definitief achter de rug te hebben.

Een knappe meid die daar nog verandering in weet te brengen.

groeten, Wim

Op 30 mrt 2011, om 23.11

heeft Jan Heemskerk het volgende geschreven: Amen, Wim. Wim de Jong is columnist bij de

Samenvattend zijn het dus ‘de vrouwen’ die willen dat wij

Volkskrant en schrijver van ver-

onverminderd vruchtbaar blijven om hen steeds weer van

schillende boeken,

nieuwe zoons te voorzien. En zijn wij het, die eigenlijk ver-

waaronder het Handboek voor

zuchten dat het zo wel mooi is geweest, en niet langer

de Moderne Man (Uitgeverij

voornemens zijn al teveel tijd aan de poorten van schoolge-

Podium). Wim is getrouwd en

bouwen door te brengen. Nou, ik weet niet wat ze bij de Lof

vader van drie zonen.

voor eindconclusie op het onderwerp ‘vasectomie’ hadden verwacht, maar vermoedelijk niet deze. Zo zie je maar.

Jan Heemskerk is hoofd-

Wat breng je trouwens tussen neus en lippen de naderende

redacteur van Playboy, columnist

ouderdom prachtig onder woorden: ‘Dit was het jongen. Ver-

van onder andere Lof, en hij

zoen je met je middelbaarheid’. Ik merk dat die kwestie mij

schreef onlangs, samen met Sas-

ook steeds vaker door het hoofd speelt. En ik wil er maar geen

kia Noort, het boek Jan & Saskia

gat in zien. Misschien moeten we het een volgende keer eens

over Seks en Liefde (Uitgeverij

over euthanasie hebben. Ik heb het gevoel dat oud zijn zwaar

Podium). Jan is getrouwd en

wordt overschat. En het is ook nog duur voor de samenleving.

vader van drie zonen.

Groet, voor nu, Jan 82 Lof

TEKST pam van der veen Fotografie Merlijn Doomernik Deze inspiratiepagina is powered by 365

‘We willen mensen duurzaam inzetbaar maken’ ‘Wij willen mensen zolang mogelijk gemotiveerd aan het werk

moeten dus gaan investeren in personeel, op zo’n manier

houden.’ Peter van Kleij, CEO bij 365, is een man met een

dat een werknemer zijn werk niet alleen leuk vindt, maar ook

missie. Gezondheid, betrokkenheid en bevlogenheid, dat

nog als zingevend ervaart. Want dat vergroot zijn committent

zijn de dingen waar zijn bedrijf zich op richt. Van Kleij: ‘Hoe

en bevlogenheid. Van Kleij: ‘Je bent bevlogen als je iets

bevlogener werknemers zijn, hoe gelukkiger ze zich voelen,

doet waarmee je je verbonden voelt, waar je energie van

blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Ze zijn beter in balans,

krijgt.’ Zo’n energiebron is bijvoorbeeld groei; het idee dat

verzuimen minder vaak en hebben een hogere productiviteit.’

je betekenisvol werk doet waarin je je kunt ontwikkelen. Een

365 is de naam van het nieuwe bedrijf dat voortkomt uit

andere bron is de mate waarin je zelf je werk kunt indelen.

ArboNed, KeurCompany en Zin. De organisatie helpt

Het Nieuwe Werken speelt daarin een grote rol. ‘Door de

uitgevallen werknemers weer aan het werk (vanuit de pijler

voortschrijdende technologie kunnen we steeds meer tijd- en

365/ArboNed) en zorgt dat ze gezond en veilig aan het werk

plaatsonafhankelijk werken,’ aldus Van Kleij. ‘Dat geeft veel

blíjven (de preventiepijler 365/KeurCompany). ‘Het echte

inspiratie en leidt uiteindelijk tot een hogere productiviteit. Als

onderscheid maken we met onze derde pijler: 365/Zin,’ aldus

mensen flexibel werken, voelen ze zich verantwoordelijker. Ook

Van Kleij. ‘Focus op werkplezier en op de binding met een

autonomie, ofwel zelf beslissingen kunnen nemen, bepaalt

bedrijf zorgt dat we op duurzame wijze de inzetbaarheid van

hoeveel plezier iemand heeft in zijn werk. Van Kleij geeft het

mensen verbeteren.’

voorbeeld van de oudere, mannelijke werknemer, die vaak

Duurzame inzetbaarheid is een begrip dat volgens de CEO

‘star’ wordt genoemd. ‘Zo’n man wil niks meer leren, wordt er

steeds belangrijker wordt op de arbeidsmarkt.‘We moeten niet

dan gezegd. Je kunt ook zeggen: zo’n man is autonoom. Zet

meer kijken vanuit de organisatie, maar vanuit de mens,’ legt hij

hem dan ook duurzaam in, op een plek waar zijn specifieke

uit. ‘Iedereen bestaat uit meerdere rollen. Je bent bijvoorbeeld

talent en energie het best tot hun recht komen.’

manager, moeder, handbaltrainer en mantelzorger. Al die

Maar hoe krijg je nu die bevlogen, toegewijde, betrokken

rollen bij elkaar maken je tot wie je bent, je kunt ze niet los van

werknemer, die op precies de goede plek zit? Allereerst

elkaar zien. Je werk is van invloed op je persoonlijke leven en

moet de werknemer zelf zich bewust zijn waarvan hij energie

omgekeerd. Als die twee elkaar versterken en jou dus energie

krijgt. Daartoe heeft 365 een aantal tools ontwikkeld, zoals

geven, dan ben je duurzaam inzetbaar.’ We zijn gewend werk

engagementscans (wat zijn je drijfveren, waarvan krijg je

en privé als gescheiden werelden te beschouwen, maar dat

stress?), assessments (wat zijn je capaciteiten, in welke

is niet meer van deze tijd, zegt Van Kleij. ‘Als werkgever zul

situaties kom je goed uit de verf?) en trainingen (wat zijn je

je respect en ruimte moeten hebben voor de uiteenlopende

ambities, hoe bereik je je doelen, hoe kun je elkaar steunen?).

rollen van je werknemers. Zo doen door de vergrijzing steeds

Ook aandacht voor diversiteit binnen de organisatie maakt

meer mensen – naast hun baan – aan mantelzorg. Wil hij

dat mensen duurzaam inzetbaar blijven, zegt Van Kleij. ‘Hoe

werknemers aan zich binden, dan moet een werkgever daar

meer verschillen, hoe meer creativiteit. Dat motiveert mensen

rekening mee houden.’

om zich vol energie aan hun werk en privé-leven te wijden,

Het aantrekken én behouden van werknemers, daar draait

365 dagen per jaar.’ En hoe zit het dan met de ouderwetse

het de komende jaren om. We krijgen immers te maken met

baaldag? Van Kleij lacht: ‘Die mag. Kan iedereen een keer

een zeer krappe arbeidsmarkt. Bedrijven en organisaties

hebben. Daar zijn we mensen voor.’

inspiratiepagina’s

Naam: Peter van Kleij (55) Functie: CEO 365 Getrouwd met: Cathy Kinderen: twee inwonende kinderen

‘Hoe reageren haar zoons op mij,de Andere Man?’

George Konings (40) is vader van Senna (4), stiefvader van Sander (11) en Max (8) en samen met zijn vrouw Janine (35) heeft hij een dochter Asha (1). One big happy family, zou je denken. Maar dat gaat niet helemaal op.

G

eorge: ‘Af en toe krijg ik zo’n lekkere, dikke knuffel van de jongens. Spontaan, op een moment dat ik het niet verwacht.

Armen om mijn nek. Zoen op mijn gezicht. Tranen van geluk springen in mijn ogen. Moet je kijken, denk ik dan.

Wie had dit vier jaar geleden kunnen

bedenken? Mijn stiefzoons zien mij als een vader. En andersom zie ik hen als mijn eigen kinderen. Terwijl ik de jongens maar zo kort ken.

Als Janine en ik elkaar ontmoeten, is er meteen een klik. Allebei hebben we een zware tijd achter de rug. Zij is gescheiden en ik ben een half jaar vrijgezel na een gecompliceerde relatie waaruit mijn zoon Senna is geboren. Janine heeft twee zoons. Geen enkel

zorgen,’ zegt ze. ‘Niemand kan ons uit elkaar drijven.’ Het klopt;

probleem, vind ik, ik ben dol op kinderen. Bovendien, als je écht

ondanks alles blijft onze liefde groeien. Gelukkig heeft Janine

verliefd bent, maakt dat sowieso niets uit. Wel maak ik me zorgen

wel een goede verstandhouding met de vader van de jongens.

over hoe haar jongens zullen reageren op mij, de Andere Man.

Geen ruzie, geen vriendschap, de kinderen staan centraal en daar

Onze eerste kennismaking herinner ik me goed. Max en Sander

voegen ze zich naar. De jongens vinden het heerlijk om bij ons te

stelden zich voor en ik deed Bert en Ernie na. Binnen een kwartier

zijn, en ook om naar hun vader te gaan. We gunnen hen dat van

zaten ze op mijn rug. Dat ging dus goed. Toch laat ik die eerste tijd

harte.’

het opvoeden zoveel mogelijk aan Janine over. Het lijkt me geen goed idee nu al streng op te treden. Ik wil de jongens niet tegen

Getouwtrek

me in het harnas jagen. Wil niet dat ze me als indringer gaan zien.

‘Ook al voelen Max en Sander als mijn eigen vlees en bloed, ik

Dus ben ik meer een speelkameraad dan een echte vader.’

zal nooit de plek van hun echte vader willen innemen of hen het contact met hem willen ontnemen. Dat heb ik wel geleerd uit de

Ze lusten niks

situatie met mijn eigen zoontje Senna. Zijn moeder wil niet dat

‘Janine en ik gaan al na vier maanden samenwonen en na

ik hem zie. Nadat we onze relatie verbraken, volgde rechtszaak

anderhalf jaar trouwen we. We willen niet anders dan bij elkaar

op rechtszaak voor een bezoekregeling. Het getouwtrek beheerst

zijn, waarom zouden we wachten? In één klap heb ik de

ons leven. En het ergste: Senna lijdt eronder. Het mannetje

medeverantwoordelijkheid over twee jongens. Als vrijgezel hoefde ik me alleen bezig te houden met mezelf. Mijn werk als muziekproducent was mijn leven en werkweken van tachtig uur waren geen uitzondering. Nu ik een gezin heb, is dat geen optie tekst LINDA DE WAART foto’s PRIVÉBEZIT

meer. Tot diep in de nacht doorwerken, uitslapen of een keer een maaltijd overslaan, het zit er niet meer in. Vanaf nu is het regelmaat wat de klok slaat. De omschakeling is groot, ik moet best wennen. Bijvoorbeeld aan het gedoe met eten: de jongens lusten niks. Het vergt behoorlijk wat creativiteit om te zorgen dat ze iedere dag alles binnenkrijgen wat ze nodig hebben.

De reacties uit onze omgeving op ons samengestelde gezin zijn gemengd. De meesten vinden het fantastisch, maar een aantal vrienden en familieleden van Janine keren haar de rug toe. Ze zijn het niet eens met haar scheiding en al helemaal niet met het nieuwe huwelijk met mij, die levensgenieter. Het is pijnlijk en zwaar voor haar. Mij maakt het onzeker. Stel dat ze zwicht? Dat ze haar keuzes in twijfel trekt? Raak ik haar kwijt? ‘Maak je geen

‘Nachten doorwerken, uitslapen of een maaltijd overslaan, het zit er niet meer in’ Lof 89

Levensverhaal

‘Frustraties, pijn en strijd liggen achter ons.

Nu is er rust en kijken we vooruit’

Met Janines jongste zoon, Max, krijg ik moeilijk contact. Hij sluit zich af. Niet alleen voor mij, voor iedereen. Eerst denk ik dat het aan mij ligt: misschien ga ik te snel, moet ik een stap terugdoen.

We zoeken hulp bij een coach. Na een intensieve begeleiding blijk ik niet de oorzaak van het probleem. ‘Het ligt dieper,’ zegt de coach. ‘Intern.’ Misschien is het de scheiding, alle veranderingen, het leven met twee papa’s, de spanningen rond Senna. Niemand weet het. Op tekeningen tekent Max zichzelf op grote afstand van ons. Hartverscheurend. Van de coach krijgen we tips om Max te helpen. Voortdurend vertellen we hem dat hij niet alleen is, dat er heel veel mensen van hem houden. Het geeft hem langzaamaan meer vertrouwen. Nog steeds voelt hij zich niet optimaal, maar het gaat beter.’

Patchwork-gezin ‘Na ongeveer een jaar raakt Janine zwanger van Jip. Eindelijk goed nieuws, denken we. Maar na achttien weken gaat het mis.

We verliezen ons kindje, de zoveelste klap. Toch zakken we niet weg in de ellende. We grijpen naar het licht en weten dat geluk op ons wacht. Ondanks de strubbelingen en de onzekerheid over

is doodongelukkig. Na een paar jaar neem ik mijn moeilijkste

het stiefvaderschap, wordt ons gezin hechter en hechter. En dan

beslissing ooit: ik stop ermee. Ik stop met procederen, met

raakt Janine opnieuw in verwachting.

vechten. Niet voor mezelf, maar uit liefde voor mijn zoon. Ik gun

Negen maanden later wordt onze dochter Asha geboren. Een

hem de rust die hij nodig heeft om een gelukkig leven te kunnen

kerngezond, geweldig lief meisje. Ook Max en Sander zijn dol

leiden. De enige manier om dat voor elkaar te krijgen, is hem

op haar. Geen spoor van jaloezie. Asha is de schakel die ons

loslaten.

patchwork-gezin samenbindt.

Het gemis van mijn zoon is als een zwart gat in mijn ziel. Het kán

De weg die we gegaan zijn, zat vol kuilen. We hebben het niet

niet opgevuld worden. Iedere dag denk ik aan hem. Op feestdagen

cadeau gekregen. Het grote verdriet om mensen die zich van

en zijn verjaardag is het nog pijnlijker. Ik huil, praat met Janine of

ons afkeerden, geen contact mogen hebben met mijn zoontje,

schrijf liedjes. Muziek troost me. Toch blijf ik positief. Ik hoop dat

de problemen met Max, het verlies van ons kind. Juist doordat

zijn moeder uiteindelijk tot inkeer komt en mij toestaat mijn zoon

we dat allemaal hebben doorgemaakt, waarderen we elkaar en

weer te zien. Omdat ik zelf ook een gezin heb dat mijn aandacht

ons leven samen meer. We zijn een liefdevol en harmonieus gezin

nodig heeft, kan ik niet bij de pakken neer blijven zitten. Ik moet

en zijn daar dankbaar voor. Frustraties, pijn en strijd liggen achter

verder.’

ons. Nu is er rust en kijken we vooruit.

Het was heftig om ineens vader te zijn van twee grote zoons.

‘Je bent mijn vader niet!’

Maar nu kan ik oprecht zeggen dat dit het beste is wat me is

‘Steeds meer probeer ik mijn rol als stiefvader in het gezin te

overkomen. Regelmaat is goed voor me en de combinatie met

bepalen. Continu zoekend naar een balans; wanneer treed je

mijn werk ideaal. Ik kan me er nog steeds volop in uiten, maar ik

op en wanneer trek je je terug? Grenzen zoek ik zo min mogelijk

verlies mezelf er niet meer in. Voor het eerst in mijn carrière heb

op. Het is delicaat om als niet-vader strenge regels in te voeren

ik weekend! En als de deur van mijn studio ’s avonds dichtgaat,

of een standje te geven. Het blíjven Janines kinderen. Dus is er

is het tijd voor mijn gezin. Door Janine en de kinderen begrijp ik

heibel, dan neemt zij meestal het voortouw. Natuurlijk sta ik op

dat er meer in het leven is dan alleen werk. Ik heb nu iets om voor

mijn strepen als het echt moet, maar ik denk wel goed na over de

naar huis te gaan.

voors en tegens. Met het oog op de toekomst, de puberteit, wil ik

Wat betreft mijn zoon Senna; mijn droom is dat ook hij in de

voorkomen dat ze zich tegen me gaan afzetten. Soms krijg ik het

toekomst deel mag uitmaken van ons gezin. Als niet met

al naar mijn hoofd geslingerd: ‘Je bent mijn vader niet. Bemoei je

instemming van zijn moeder, dan hopelijk op initiatief van

er niet mee!’ ‘Je hebt gelijk,’ zeg ik dan, ‘maar er zijn nu eenmaal

hemzelf. Een kind heeft zijn vader nodig en wie weet gaat hij ooit

regels waar we ons aan moeten houden.’ Na wat gemok dring ik

naar mij op zoek. Hoe lang het ook duurt, ik blijf op hem wachten.

uiteindelijk wel tot ze door. Het baart me zorgen.

En ik weet dat hij me zal vinden.’

90 Lof

Max en Sander zijn dol op hun halfzusje

Hoe lang het ook duurt, ik blijf op Senna wachten.

XXX

Asha is de schakel die ons ‘patchwork-gezin’ samenbindt.

t e o m t On en! t s i l a n i f de

el Verkiezing, dit od M e ol R t ex N de f Lo niseert pagina’s maak je Voor de vierde keer orga de en lg vo de p O . ei m op 27 keer met de grote finale oeders en vaders die m e: nd ro te rs ee de n va werk, gezin en in kennis met de finalisten s tie bi am n hu zij p ro anier waa rkiezing en is de een rolmodel zijn in de m ve ze de t in w n he n va n. Wie maatschappij combinere ‘leider van de toekomst’? zing uit twee Next Role Model Verkie it jaar bestaat de Lof rolmodellen de er ond g de verkiezin onderdelen. Allereerst ent, Philips, Ess rijven: ABN AMRO, van de deelnemende bed rden in de we llen ode rolm en PepsiCo. Deze s PwC, IBM, ING, KPN vervolgen is er volop door hun collega’s, en ‘online’ spotlights gezet pirerende finalisten ins tien stemronde zijn zes gestemd. Uit de eerste weken lang online hen kon vervolgens vier naar voren gekomen. Op ede stemronde twe e dez acht finalisten van gestemd worden. De jury nog overtuigen n op vrijdag 27 mei de één per bedrijf – moete een pitch van drie in , Role Model 2011 zijn waarom zij Lof Next aakt. De jury bestaat de winnaar bekend gem minuten. Daarna wordt uline van der Meer Pa , Ralph Knegtmans, uit Jolanda Holwerda

D

, Frank Heemskerk her Kwaks, Jim Stolze Mohr, Jeroen Smit, Est verkiezing wint een rijfs bed de winnaar van en Caroline Princen. De weekend weg met e ak t.w.v. € 8000, een lux programma van De Ba Zijtveld laptoptas. van est Dri ige en een pracht een Jaguar XK cabrio, g. De redactie heeft open publieksverkiezin Bovendien was er een finalisten gekozen. Er erden uiteindelijk vier uit al deze genomine nde van vier weken. mro ste ine definitieve onl volgde een spannende gemaakt tijdens de lieksprijs wordt bekend De winnaar van de pub een luxe weekend t win aar inn i. De publieksw grote finale op 27 me Driest van Zijtveld cabrio, en een prachtige weg met een Jaguar XK laptoptas.

Finalisten bedrijfsverkiezing Naam: Naam:

Anne van de Vegte (39) Kinderen:

3Bedrijf: Bedrijf: Essent

Naam:

Functie: Functie:

2

Essent

Manager Coaching & Omtwikkeling b2C Zo Zo combineer combineer ik ik werk werk en en gezin: gezin: De De balans balans tussen tussen mijn mijn drie drie kinderen, kinderen, mijn mijn man, man, mezelf, mezelf, mijn mijn ambitie ambitie op op het het werk, werk, mijn mijn sociale sociale leven leven en en bijdragen bijdragen aan aan onze onze maatschappij, maatschappij, is is een een fragiele. fragiele. Steeds Steeds opnieuw opnieuw bekijk bekijk ik ik of of dit dit goed goed is is voor voor alle alle partijen. partijen. En En soms soms concludeer concludeer ik ik dat dat ik ik andere andere of of nieuwe nieuwe keuzes keuzes moet moet maken. Dat maken. Dat is is een een niet niet altijd altijd leuk, leuk, soms zelfs moeizaam proces, soms zelfs moeizaam proces, maar maar wel wel heel heel erg erg leerzaam! leerzaam!

Als Als ik ik in in de de RvB RvB zit, zit, komt komt dit dit op op de de agenda: agenda: Meer Meer investeren investeren in in lange lange termijn termijn resultaten resultaten door door het het verbinden verbinden van van de de bedrijfsdoelen bedrijfsdoelen met met de de drijfveren drijfveren van van werknemers. werknemers. http://www.linkedin.com/pub/anne-van-de-vegte/5/416/1b2 http://www.linkedin.com/pub/anne-van-de-vegte/5/416/1b2

Tim Verstegen (40) Kinderen: Bedrijf:

Essent

Functie:

Delivery Manager Agile development Zo combineer ik werk en gezin: Ik zorg dat ik elke dag op tijd thuis ben om met het gezin nog wat tijd door te brengen. Eventueel resterend werk doe ik als de kinderen op bed liggen. Weekenden staan sowieso in het teken van mijn gezin.

Als ik in de RvB zit, komt dit op de agenda: ‘Focus’ is een van mijn thema’s. We zijn nu druk bezig met de uitrol van @werken. Laten we daarin niet van alles tegelijk willen doen.

Persoonlijk leiderschap betekent voor mij: respect hebben voor ieders kwaliteiten en ervoor zorg dragen dat teams/mensen zelf het roer in de hand nemen. http://www.linkedin.com/pub/tim-verstegen/2/610/61a

Naam:

Aleida Bolding (34) Kinderen:

1

Naam:

KPN

Kinderen:

Bedrijf: Functie:

Commercieel Productmanager Zo combineer ik werk en gezin: Goed organiseren en plannen. In mijn privé-agenda staat mijn gezin voorop, overige sociale zaken en tijd voor jezelf zijn bijzaak. Tijd voor jezelf heb ik ook als ik geniet van mijn gezin!

Als ik in de RvB zit, komt dit op de agenda: Ondernemerschap. Wanneer projecten als het ware als ‘mini-ondernemingen’ worden opgepakt, creëer je meer commitment voor het te behalen resultaat en klantgericht denken. En ik zou mijn positie gebruiken om het maatschappelijk makkelijker te maken om werk en gezin te combineren, bijvoorbeeld verruiming van de schooltijden en het onderbrengen van sportactiviteiten op scholen. http://www.linkedin.com/pub/aleida-bolding/1/a18/563

Alex Burgers (31) 2

Bedrijf:

KPN/Getronics Functie:

Field manager Zo combineer ik werk en gezin: Naast mijn baan en gezin volg ik een studie waaraan ik ongeveer 20 uur per week besteed, wanneer de kinderen in bed liggen. Het is soms een crime om het geregeld te krijgen, maar ik ben iemand die niks wil missen. Door goed te communiceren en duidelijkheid te verschaffen ben je vaak tot meer in staat dan je denkt.

Mijn ambities zijn: Mijn nummer één ambitie is om de best denkbare papa te zijn voor mijn dochters. Mijn werk-ambitie is om ‘zo hoog mogelijk te eindigen’ zodat ik voor velen positieve veranderingen kan doorvoeren. In het belang van het bedrijf, de medewerker en het bedrijfsonderdeel. http://nl.linkedin.com/pub/alex-burgers/21/14a/399

94 Lof

Naam:

Naam:

Arjan Toor (39) Kinderen:

3

Bedrijf:

ING

Functie:

Directeur Externe Betrekkingen

en gezin: Zo combineer ik werk daar duidelijk over te oriteiten te stellen en

Door heldere pri door flexibel mijn werk. Maar ook zijn naar mijn gezin en heb ik een 0 daar om vraagt. In 201 te zijn als de situatie dagen op 100 in zijn we met het gez sabbatical genomen en reis geweest.

p betekent voor mij: om Persoonlijk leiderscha insiek gemotiveerd zijn

doen, intr Mijn werk met passie klant altijd en dat ook uitstralen. De en do te gen de juiste din in mijn a’s leg op inhoud zijn en col hun centraal stellen, scherp (en ken ma te om hun eigen keuzes en). team de ruimte geven gev te m vor en en del inzicht in te werk daarbij naar eigen 4/a87 /pub/arjan-toor/2/30 http://nl.linkedin.com

Pien Oosterman (37) Kinderen:

5

Bedrijf:

ING

Functie:

Head of Procurement Global Professional Services Zo combineer ik werk en gezin: Mijn man en ik zijn een superteam. Daarnaast hebben we hulp in huis en kunnen we als het nodig is vaak rekenen op hulpvaardige lieve opa’s en oma’s. Gelukkig zijn we allemaal gezond, zit iedereen goed in zijn vel en leven wij ons leven met heel veel plezier.

Als ik in de RvB zit, komt dit op de agenda: Het Nieuwe Werken.Technologie stelt ons in staat om werk op een andere manier in te richten waardoor we flexibeler kunnen zijn hoe we ons leven indelen. Daarnaast levert het kansen voor het verhogen van de productiviteit, mogelijkheden voor een grotere arbeidsparticipatie en verlicht het misschien wat fileleed en vermindert de CO2uitstoot. http://www.linkedin.com/pub/pien-oosterman/7/742/606

Naam:

Naam:

Kinderen:

Kinderen:

Bedrijf:

Bedrijf:

Functie:

Functie:

Janneke Spannenburg (33)

Richard Sanen (45)

1

2

PepsiCo Nederland

PepsiCo Nederland

Operations Manager Lays

Manufacturing Director Omtwikkeling b2C

Zo combineer ik werk en gezin: Als ‘carrière-mama’ is mijn werk belangrijk voor me, maar mijn gezin zeker ook. Werk is een wezenlijk onderdeel van wie ik ben, waardevol en leuk. Een dag in de week kan ik thuiswerken, voor mij de ideale combinatie om mijn ambitie na te streven en tegelijkertijd waardevolle tijd met mijn dochter te hebben. Dat betekent voor mij mijn werk echt loslaten als ik thuis ben.

Mijn ambities zijn: Blijven leren, ontdekken en groeien in mijn werk. En een veilige, prettige werkomgeving bieden, waarin eenieder zichzelf kan zijn en zich kan ontwikkelen, om zo samen tot de mooiste resultaten te komen. http://nl.linkedin.com/in/jannekespannenburg

Zo combineer ik werk en gezin: Je leven invullen waarin thuis ook echt thuis is, werk 100% werk is, totdat thuis me dringend nodig heeft. Daarnaast is sport een goede uitlaatklep en door dit te doen direct na het werk, kan je thuiskomen en weer echt thuis zijn!

Mijn ambities zijn: Inspirerende werkomgeving creëren voor de meeste (je kan het nooit voor een ieder goed doen) medewerkers binnen je bedrijf waarin werk niet meer als een moet gezien wordt maar als een mag! Persoonlijke ambitie is om altijd de balans te behouden tussen een uitdagende baan met daarnaast een gelukkig en bevredigend privéleven http://nl.linkedin.com/pub/richard-sanen/4/538/482

Finalisten bedrijfsverkiezing Naam:

Rianne van Veldhuizen Kinderen:

Naam:

1

Kinderen:

IBM

Bedrijf:

Sales Manager

Erik van den Akker (46)

Bedrijf: Functie:

2

IBM

Functie:

Zo combineer ik werk en gezin:

Partner

en gezin: Zo combineer ik werk ben geleerd om samen

dus wij heb Mijn vrouw werkt ook, en taken te is goed te organiseren thu het reilen en zeilen volgens het is p cha 13 jaar vaders verdelen. In mijn nu die er veel een leuke vader te zijn mijn kinderen gelukt om en plaats iten die ik heb om tijd voor hen is. De facilite n zijn cruciaal. onafhankelijk te werke

p betekent voor mij: Persoonlijk leiderscha , verantwoordelijk-

en authenticiteit Handelen vanuit je eig ct hebben je (niet) doet, en respe t wa r heid nemen voo aast ook what you preach’. Daarn voor anderen. ‘Practice ppij. actief zijn in de maatscha

Door vooral flexibel te zijn en niet alles tegelijkertijd te willen, gaat die combinatie vooralsnog erg soepel. Dat zowel mijn echtgenoot als ikzelf onze werktijden kunnen plooien wanneer dat nodig is, helpt daarbij.

Persoonlijk leiderschap betekent voor mij: Authentiek zijn in alles wat ik zeg en doe en daarnaast scherp te zijn op het resultaat.

Mijn ambities zijn: Altijd blijven werken alsof het mijn eigen bedrijf is, met enthousiasme en gedrevenheid. Daarnaast wil ik in de toekomst toch ook echt weer meer piano gaan spelen. http://linkedin.com/in/riannevanveldhuizen

er om/in/erikvandenakk http://www.linkedin.c

Naam:

Kathelijne Swaak (36) Kinderen:

Naam:

1

Theo Stor (48)

Bedrijf:

Kinderen:

ABN Amro

5

Functie:

Bedrijf:

Kantoordirecteur

ABN Amro

Functie:

Zo combineer ik werk en gezin:

Compliance Advisor Zo combineer ik werk en gezin:

Jezelf niet op de voorgrond plaatsen en anderen de ruimte geven. Afspraken maken over wie, hoe en wat, maar met aandacht voor de menselijke maat. Geniet van de momenten, hoe klein ook.

Mijn ambities zijn:

Zov eel mog elijk moo ie mom ente n verz ame len.

Deelgenoot zijn in de ontwikkeling en groei van mensen in mijn omgeving.

Persoonlijk leiderschap beteken t voor

mij:

Ruimte geven, ruimte krijgen, ruim te nemen. Kijk naar de kwaliteiten van mensen. Geen hokj esgeest. Laat soms dingen gewoon gebeuren en coac h. http://www.linkedin.com/pub/the o-stor/31/b7b/9a2

Plannen, organiseren en luisteren zijn de magische woorden. Ik wil graag alle ballen in de lucht houden. Een fantastische moeder, vriendin, dochter en werknemer willen zijn. Soms vallen er (on)verwacht wat ballen uit de lucht. Tijd voor en met elkaar is dan belangrijk. Wij reizen graag. Met zijn drieën ergens in een uithoek van de wereld, doet wonderen. Het voorrecht dit ook door de ogen van mijn kind te mogen beleven, geeft mij energie.

Persoonlijk leiderschap betekent voor mij: Leiding geven met hoofd én hart. Medewerkers bewustmaken van hun eigen kunnen,waardoor ze de waardering krijgen waar ze recht op hebben. http://www.linkedin.com/in/kathelijneswaak

Naam:

Michel van Bruggen (42) Kinderen:

3

Naam:

Philips

Kinderen:

Bedrijf:

Suzanne van Egmond (36)

Functie:

2

Principal Onderzoeker Gezondheidszorg – Philips Research EU Zo combineer ik werk en gezin: Ik ben er voor mijn kinderen, maar mijn werkgever kan altijd een beroep op mij doen. Het is enigszins vervlochten, zolang het een niet ten koste gaat van het ander, is dat prima. Mijn vrouw en ik werken parttime, hebben beiden een thuiswerkdag en er zijn duidelijke afspraken over wie, wat en wanneer. We proberen flexibel te zijn, zodat we voor elkaar kunnen invallen als dat nodig is. Dat gaat natuurlijk niet altijd goed, maar meestal wel.

Als ik de RvB zit, komt dit op de agenda: *Iedereen een thuiswerkdag * Meer videoconferenties, minder zakenreizen * Kinderopvang voor personeel * Vrouwen (en moeders) en zorgende vaders in topposities. b92 http://www.linkedin.com/pub/michel-p-b-van-bruggen/6/807/b92

Bedrijf:

Philips

Functie:

Manager Business Improvement bij Consumer Lifestyle Innovation Personal Care Zo combineer ik werk en gezin: We maken ruim drie dagen gebruik van kinderopvang.

Gelukkig hebben we echte ‘kinderopvangkinderen’: ze vinden het leuk en de structuur die er heerst, doet hen goed. Ik doe mijn best werk niet belangrijker te maken dan de kinderen of andersom. Dat betekent dat ik soms midden op de dag ga voorlezen op school, en meestal dat ik op spitstijden thuis ben om later op de avond nog wat te werken.

Persoonlijk leiderschap betekent voor mij: Zijn, voelen en denken in het hier en nu. Je eigen keuzes maken, maar ruimte in je hoofd hebben om een andere weg te nemen als dat beter blijkt. http://www.linkedin.com/pub/suzanne-van-egmond/5/B80/149

Naam:

Anouk van Meerveld-Rietdijk (32) Kinderen:

2

Bedrijf:

Naam:

Functie:

Kinderen:

PwC

Assistant Manager Compliance Service Zo combineer ik werk en gezin: Door flexibiliteit van mezelf, mijn man, kinderen en natuurlijk werkgever, ben ik tot nu toe in staat geweest mijn ambities te verwezenlijken. Op mijn vakgebied, maar ook privé zoals heerlijk met de kinderen op de bakfiets naar de dierentuin.

Ik probeer ook iets te betekenen voor de maatschappij, o.a. door mijn taak als veiligheidsambassadeur en mijn bijdrage aan ‘Kids Moving The World’.

Mijn ambities zijn: ‘Groeien en Bloeien’. Mijn talenten op alle terreinen ontplooien en daarnaast anderen inspireren en helpen om hetzelfde te doen. Succesvol en tevreden in het leven (werk, relatie, moederschap, vriendschap en maatschappij) met een streven naar innerlijke rust. http://www.linkedin.com/pub/anouk-van-meerveld-rietdijk/7/36a/b52

Willem-Jan Dubois (32) 2

Bedrijf:

PwC

Functie:

Senior Adviso Zo combineer ik werk en gezin: Flexibiliteit is de kern. Zo vervul ik thuis en op mijn werk de rol die ik ambieer. Dat betekent bijvoorbeeld dat ik vaak op tijd thuis ben om met mijn kinderen te zijn, dit houdt in dat ik soms ’s avonds moet werken. Dat heb ik er graag voor over. Ik vind het belangrijk om anderen de ruimte te bieden om hier zelf invulling aan te geven.

Persoonlijk leiderschap betekent voor mij: Je kunnen verplaatsen in de ander en begrijpen wat hem of haar drijft, om zo samen succesvol te zijn. Duidelijke communicatie en humor spelen daarbij een belangrijke rol om zowel dagelijkse als moeilijke onderwerpen bespreekbaar te maken en doelgericht aan te pakken. http://www.linkedin.com/pub/willem-jan-dubois/0/779/920

Finalisten publieksprijs Naam: Naam:

Naam:

Frenk Anne van Bijlde(46) Vegte (39)

Heleen Cocu-Wassink (37)

Kinderen:

4Bedrijf: Essent Bedrijf:

Kinderen:

2

Bedrijf:

basisschool Het Veldhuis

Hay Group

Functie: Functie:

Functie:

Manager Coaching leerkracht groep 3 en&groep 1-2 Omtwikkeling b2C Zo combineer ik werk en gezin: Zo combineer ik werk en carrière gezin: in het bedrijfsleven Op mijn 40ste heb ik mijn

Client Group Leader Financial Services en bestuurslid KNRB Zo combineer ik werk en gezin:

De balans voor tussen mijnstudie drie kinderen, mijn man, mezelf, ingeruild een Pabo en gekozen voor mijn een ambitie op het werk, mijn sociale leven‘meester’ en bijdragen maatschappelijk belangrijke baan: in aan het onze maatschappij, eenhoudt fragiele. bekijk basisonderwijs.

Mijnis werk nietSteeds op om opnieuw half 4, nakijken ik of dit goed is kost voorook alletijd. partijen.

En soms concludeer en voorbereiden We verdelen thuis de lasten ik dat ik andere of nieuwe keuzes moet maken. Dat is en de lusten zoals het uitkomt. Vier kids betekent elke een niet altijdvuile leuk,sportsokken, soms zelfs moeizaam proces, wel dag bergen overal speelgoedmaar en vaak heel ergMaar leerzaam! lawaai. ook: vrolijkheid en een prettige chaos.

Zonder mijn man zou ik deze baan en nevenactiviteiten bij de roeibond niet kunnen doen. We doen ons best om pragmatisch te blijven en te genieten van iedereen om ons heen. We geven elkaar ruimte, maar zorgen dat we in gesprek blijven over elkaars ideeën, wensen, frustraties en inspiraties. Want als je niet uitkijkt, spreek je elkaar alleen maar over de ‘logistiek’.

Als ik ik in in de de RvB RvB komt, zit, komt ditdit opop dede agenda: Als komt agenda:

Persoonlijk leiderschap betekent voor mij:

Meer om investeren in lange resultaten door Goed als overheid of alstermijn bedrijfsleven te kijken hoehet je verbinden van de bedrijfsdoelen met de drijfveren van ‘doorstarters’ of ‘switchers’ financieel kunt ondersteunen. werknemers.

Je houdt er behóórlijk gemotiveerde medewerkers aan over. http://nl.linkedin.com/pub/frenk-bijl/1a/a90/a82 http://www.linkedin.com/pub/anne-van-de-vegte/5/416/1b2

Mezelf zijn en me bewust zijn van mijn invloed op de omgeving. Daarom doe ik mijn best om transparant te zijn en de dingen te laten zien zoals ze zijn. Én, heel belangrijk voor mij: humor toepassen! http://nl.linkedin.com/pub/heleen-cocu-wassink/3/167/422

Naam:

Janneke Wittekoek (41)

Naam:

2

Nicolette Loonen (38) Kinderen:

Cardiologie Centra Nederland

4

Kinderen: Bedrijf:

Functie:

Cardioloog en Medisch directeur Cardiologie Centrum Almere Zo combineer ik werk en gezin: We hebben ondersteuning in het huishouden en de opvoeding, door vrienden, familie en professionals.

Mijn devies: houd werk en privé niet gescheiden! Mijn kinderen helpen mee met dingen bedenken voor het cardiologiecentrum; voor een open dag van de kliniek bijvoorbeeld, bedenken zij de kinderactiviteiten en gezonde hapjes.

Mijn ambities zijn: Het verder ontwikkelen van een Actief Preventie Plan met als hoofddoel het terugdringen van hart- en vaatziekten in het algemeen en bij vrouwen in het bijzonder. Verbeteren van informatievoorziening t.a.v. hart en vaatziekten naar het publiek en het bevorderen van een gezonde leefstijl. http://www.linkedin.com/pub/janneke-wittekoek/12/8a8/b60

98 Lof

Bedrijf:

KPMG

Functie:

Senior Manager

en gezin: Zo combineer ik werk Mijn man en ik Work Life Integration.

Ik kies bewust voor iswerken. an, en kunnen ook thu hebben een fulltime ba kinderen. de t me is thu dag bei één Daarnaast zijn we alle l van de Vee ige oppas aan huis.

We hebben een geweld wij vrij die tijd de teden we uit, om huishoudelijke taken bes . deren te zijn zijn ook echt met de kin

p betekent voor mij: Persoonlijk leiderscha blijven passie mezelf continu

en Met visie, gedrevenheid ren en e manier mensen inspire iek lud een Op en. ontwikkel met en, gev Verantwoordelijkheid in beweging brengen! om zijn ng ba t een vangnet is. Nie het vertrouwen dat er de s som dat is al k oo af te wijken, van gebaande paden moeilijkere weg. nen-van-es/6/890/250 om/pub/nicolette-loo http://www.linkedin.c

‘Als een vrouwelijk rolmodel kinderen heeft, houdt ze dat niet stil.Dat spreekt me aan’

rsten (40) Wie: Karin Ke Managing Director Wat: ent Strategic Risk Managem week per uur 60 en 55 Werkweek: tussen de (6) r ute Wo ns getrouwd, zoo Gezin: en Ole (5) egen, Stedelijk Gymnasium Nijm

: ng idi Ople ol, cho Hogere Hotels Bedrijfseconomie Finance & Capital Loopbaan: Corporate Markets bij MeesPierson, McKinsey Strategie Consulting bij 3 200 ds sin , & Company werkzaam bij ABN Amro ement werd door het blad Manag Verder: tje’ aan udh Team als ‘go bestempeld

1

Stelling

Rolmodellen zijn belangrijk.

Ze wijzen je de weg en laten zien dat iets wél kan.

‘Ik geloof wel in rolmodellen. Je hebt mensen nodig die je kunnen inspireren. In Nederland groeien weinig vrouwen door.

De vrouwen die wél de top bereiken, laten zien dat het dus niet onmogelijk is. Ik heb het trouwens wel eens met collega’s over vrouwelijke rolmodellen. Een van hen zei een keer dat het essentieel is dat een rolmodel vrouw blijft in gedrag én in uiterlijk. En als ze kinderen heeft, houdt ze niet stil dat ze die heeft. Dat spreekt mij wel aan. Zelf heb ik niet echt een vrouwelijk rolmodel. Mijn rolmodel is mijn vader. Als ik een lastige beslissing moet nemen, denk ik aan wat hij mij meegaf: wees onafhankelijk in je keuze, vertrouw op jezelf. En: als je echt iets wilt, kun je dat bereiken. Ik ben opgegroeid in een ondernemersgezin, mijn ouders hadden een banketbakkerij. Er was altijd werk aan de winkel. Ik stak al vroeg de handen uit de mouwen: voordat ik naar school ging, maakte ik bijvoorbeeld aardbeien schoon. Het mooie van onze bakkerij was dat ik al jong zag hoe het is om een bedrijf te runnen. Mijn vader deed

Karin Kersten is een hoogvlieger binnen ABN Amro.

Lof legde Karin drie stellingen voor.

er ook nog van alles naast. Hij was bijvoorbeeld voorzitter van het patisseriecollege. Als hij iets deed, deed hij het goed. In die zin was hij ook een voorbeeld voor mij. Mijn ouders hebben de keuzes die ik maakte, altijd gerespecteerd. Ook toen ik naar het gymnasium wilde en ze er de zin niet van inzagen dat ik Latijn en Grieks wilde leren. Daar kon je immers geen taarten mee bakken. En ook toen ik na het gymnasium naar de hotelschool wilde, waarvan mijn omgeving zei dat het zonde van mijn talenten was. Want mijn beslissingen waren misschien soms wat controversieel, maar ik nam ze alleen en onafhankelijk van anderen en bleef daarbij dicht bij mezelf. En dat was precies wat mijn vader me had meegegeven.’

100 Lof

2

Stelling

tekst Ella Mae Wester

Door work-life integration laat je je talenten op álle terreinen tot bloei komen en haal je het beste uit jezelf.

3

Stelling

Je bent zelf verantwoordelijk voor de ontwikkeling van je carrière én voor je persoonlijke ontwikkeling.

‘Inderdaad. Want je houdt als persoon niet op als je werkdag stopt. Je ontwikkelt jezelf, dat is niet een verantwoordelijkheid van je werkgever. En je kiest er ook zelf voor of je het ambieert om jezelf te ontwikkelen. Bijvoorbeeld in de richting van het

‘Werken is een van de onderdelen van het leven. Ik geloof dus

leiderschap. Waar er overigens vele soorten van zijn, maar

zelf meer in work-life combination, waarbij je je focust op de

waarvan het inspirerend leiderschap mij het meeste aanspreekt.

dingen die je op dat moment doet, en dat vol overgave doet.

Daarbij geef je anderen richting, terwijl je authentiek blijft, en

Of het nu gaat om werk, gezin, hobby’s of maatschappelijke

dicht bij jezelf – en daardoor straal je enthousiasme uit. Passie

betrokkenheid. Zelf kies ik ook voor focus, óók in mijn werk.

is een term die ook wel eens wordt gebruikt, maar dat is zo’n

Daarbij trek ik me weinig aan van de moederschapscultuur in

uitgehold woord. Enthousiast ben je als je ogen gaan glimmen

Nederland, waardoor er veel meer moeders dan vaders op het

van de dingen die je doet, als je ergens in gelooft. Dan doe je

schoolplein staan. Op de opvang hoorde ik eens een leidster

ook méér dan alleen de dingen die je moet doen.

zeggen: ‘Oh, dus jíj bent de moeder van Wouter en Ole!’ Terwijl

Toen ik tien was, wist ik echt nog niet wat ik later wilde worden

ze mijn man net zo vaak zien. Maar als ik in het vliegtuig zit en

- geen hoofd Strategic Risk Management waarschijnlijk. Maar

de piloot gaat iets zeggen, verwacht ik ook een mannenstem -

toen ik op het gymnasium zat, wilde ik naar de hotelschool.

gewoon omdat er nu eenmaal weinig vrouwelijke piloten zijn.

Ik had bijbaantjes in de horeca en ik had gehoord dat je op

Dus ik doe zelf ook mee aan dat soort verwachtingspatronen.

de hotelschool veel kon leren over teamwork. Eenmaal op de

Ik laat me niet leiden door die druk. Ik kies voor datgene waar

hotelschool kwam ik erachter dat ik veel had met cijfers en

ik zelf gelukkig van word. Wat me daarbij heeft gevormd, is een

daarom ben ik gaan doorstuderen – eerst bedrijfskunde, daarna

motorongeluk, waarbij de vraag was of ik mijn been wel zou

bedrijfseconomie. Tijdens díe studies wist ik het opeens: ik

behouden. Wat ik daarvan leerde, is om altijd optimistisch te

wilde bij een bank werken. Ik heb nog geen vast idee van mijn

blijven en het beste uit het leven te halen, ook al is de situatie

volgende stap en al had ik die, dan leert de praktijk dat een idee

nog zo penibel. Het verraste mijzelf ook hoe ik omging met die

een heel andere wending kan krijgen. Ambitie is voor mij de

tegenslag. Ik had de spullen voor mijn scriptie onder mijn bed

reis en niet de bestemming. Wat voor mij belangrijk is, is dat de

staan, ik ben daar gewoon verder mee gegaan en herstelde

reis boeiend is. Want ik hou van werk waarin dingen lastig zijn,

goed, juist door dat optimisme. Dat is de kracht van de

waarin je worstelt, veel leert en samen met anderen iets bereikt.

positieve instelling. En die vind ik nog steeds belangrijk.’

Van dat soort werk gaan mîjn ogen glimmen.’

productie Nathalie van der Ploeg - Brandwriters | (online) content en social media redactie * Tenzij anders vermeld, zijn deze apps beschikbaar voor allerlei verschillende telefoons

iLofapps

Hoezo onattent?

Met de kaartjes app van TNT heb je als telefoonfreak écht geen excuus meer om onattent te zijn. Je kiest bijvoorbeeld een standaard ‘model’ uit, of (beter!) je gebruikt een foto uit je eigen bestand. Tekstje erbij, adres zoeken vanuit je bestand (ja, dat moet je nu echt eens kloppend maken) en een eenmalige machtiging met je rekeningnummer geven (geen creditcard nodig). Lang leve de file. Prijs: gratis App: Kaart sturen

Tip van

‘n koopje Net als de hausse aan ‘flashsales’

ahaaa!

De appie is helemáál top, omdat je eigenlijk die hele site in je telefoon meeneemt. Niks printen, je

Bart Hettema, verslaggever van EenVandaag

boodschappenlijst staat in je phone.

en vader van Akke (7) en Fenna (5). “Ik ben een

De app dient veel gemak; je zoekt

enorme fan van apps als RunKeeper. Wanneer ik

een recept, laadt de ingrediënten

een tijdje op reis ben voor mijn werk, zoals begin

op je boodschappenlijst en klaar

dit jaar nog in Libië, kom ik er niet aan toe, maar

ben je. Vervolgens is de lijst zo

anders gebruik ik de app bijvoorbeeld om mee

te sorteren op de route in jouw

te hardlopen. Maar liever nog voor het fietsen.

winkel. Ook handig: thuis alvast de

via sites en nieuwsbrieven,

Hij houdt je training bij, op allerlei manieren. En

boodschappen scannen.

komen er ook steeds meer apps

dan niet alleen wat je doet, maar ook waar. Met

Even je telefoon tegen de barcode

met aanbiedingen. Een ‘gouwe

de GPS functionaliteit kun je laten zien waar je

van de melk, yoghurt en wijn

ouwe’ is: aanbieding. Zoek op

hebt gefietst. Eigenlijk zijn de mogelijkheden van

aanhouden en je weet wat je mee

de actuele aanbiedingen, of ook

deze app vrijwel onbeperkt. Na afloop kan ik uren

moet nemen bij de grootgrutter.

handig: de lijst met producten

blijven kijken naar alle informatie die eruit komt.

waar je altijd in geïnteresseerd

Geweldig.” Prijs: gratis App: RunKeeper

Prijs: gratis App: Appie

bent, qua betaalbaar. Dus: biermerk, wijnhuis, luiermerk, enzovoorts. Zodra er een aanbieding is, zie je wáár.

Van onder meer AH, Aldi.

C1000, Jumbo en vele andere.

Prijs € 1,59 App: Aanbieding

Tralala

Een lekker deuntje bij een reclame, een hit waar je de naam niet meer

Vogelverslaving Verslavend spelletje: Angry Birds. Met een katapult schiet

van weet... Met Soundhound houd je je telefoon richting de muziek, of je neuriet het deuntje zelf en hij zoekt er binnen vier seconden het

je de vogels af om zo de groene varkens te vernietigen.

nummer bij. Met een druk op de

Die varkens hebben eieren gejat en daarom zijn de

knop schaf je het nummer direct

vogels boos. Hoe verder in het spel, hoe meer vogels.

Weghouden bij de kids, dit spelletje, want voor je ’t weet, ben je je telefoon kwijt. Prijs: € 0,79 App: Angry Birds

aan op iTunes. Leuk: de iPad app levert er ook songteksten bij.

Prijs: gratis App: Soundhound Lof 105

Familiekiekje bij de Remarkable 106 Lof Rocks op Kangaroo Island

‘da da’

Jankees Ruizeveld (41), getrouwd met Marion Ariëns (41), is gek op reizen. Het zuiden van Australië enTasmanië stonden al jaren op zijn wish list.

Niet langer talmen dus, en waarmaken die droom! Klein detail: baby Emma had zich inmiddels bij het gezin gevoegd...

Down Under Met een baby naar Australië Lof 107

Met een baby naar Australië

V

erre reizen maken met een kind is één ding.

Rotspartij & rugdrager

Maar om met een baby van elf maanden

We keren terug naar het vasteland en rijden richting Melbourne

naar de andere kant van de wereld te

over één van de mooiste autoroutes ter wereld: the Great Ocean

vliegen... Waar begin ik eigenlijk aan?’ Dat

Road. Onderweg stoppen we bij verschillende spectaculaire

zijn zo mijn gedachten tijdens de eerste

natuurverschijnselen, waarvan de rotsengroep de Twaalf

vlucht die ons richting Australië moet

Apostelen het bekendst is. Loodrecht rijzen deze kalkstenen

brengen. Al op de korte reis van Amsterdam

rotsblokken op uit zee, de kust nog fotogenieker makend dan die

naar Frankfurt (nog maar dertig uur te gaan…) geeft Emma

al was. Door erosie is het aantal ‘apostelen’ inmiddels gedaald

aan het wel gehad te hebben. Ook tijdens de nachtvlucht

tot acht, maar dat maakt het niet minder adembenemend.

van Frankfurt naar Singapore maakt deze actieve baby haar

Vooral ’s ochtends vroeg en rond de schemering zijn

medepassagiers niet bepaald blij. Daarna gaat het gelukkig

de kleurschakeringen op de rotsen de moeite waard.

beter. Emma heeft geen eigen stoel, dus zit grotendeels op

Ook het binnenland ten noordwesten van Melbourne vind ik

schoot. We lopen hand in hand veel ‘rondjes vliegtuig’ en soms

een aanrader. Wij maken een stop in het Grampians National

slaapt ze even in het babywiegje dat voor mijn stoel aan het

Park. Vanuit Halls Gap maak ik met Emma in de rugdrager een

tussenschot hangt. Mijn motto voor zo’n vlucht: als je je maar

paar mooie wandeltochten naar watervallen en uitzichtpunten.

instelt op 36 uur niet slapen, valt het achteraf altijd mee.

Geïmproviseerd bedje Sydney bruist

Vanuit Melbourne vliegen we naar Hobart, de hoofdstad van

Emma’s eerste ontmoeting met Australië is Sydney. Geen

Tasmanië. Ik haal direct onze huurcamper op en we installeren

verkeerde plaats om kennis te maken met Down Under. Sydney

onze spullen. Ons nieuwe ‘huis op wielen’ is zeker groot genoeg

bruist, weten wij uit eerdere ervaringen. Om over de jetlag heen

voor ons gezinnetje. Het enige nadeel is dat we Emma niet in

te komen, zijn we overdag voornamelijk buiten. We ontdekken

het bovenbed (boven de bestuurderscabine) durven leggen

veel per boot en nemen de ferry naar Tarango Zoo. Het is mooi

omdat er geen net voor zit. Een lichtgewicht campingbedje

om de typische ‘Aussies’ als kangoeroes en koala’s te zien

was dus handig geweest, ook als box. Nu improviseren

tegen de achtergrond van het beroemde Opera House.

we met wat kussens een bedje voor haar op de grond.

Sydney heeft ook een strandcultuur. Ik heb niet zo’n zin in de

Vanuit Hobart rijden we in westelijke richting en onderweg zien

drukte van Bondi Beach, hoewel een surfles daar natuurlijk

we veel plassen en meren. Ik ben onder de indruk van het vele

wel heel stoer is. Ideaal voor gezinnen vind ik Bronte Beach

groen en de rust. In Tasmanië zijn uitgestrekte bossen, sommige

en Coogie Beach, omdat het er wat knusser en rustiger is.

binnen de nationale parken, andere binnen bosreservaten. Aan

Bovendien zijn er volop barbecues (‘barbies’, zoals ze dat hier

de voet van de grootste hardhoutbomen in de wereld (met

noemen) en picknicktafels te vinden.

een hoogte van maar liefst 75 meter!) kun je kanoën, fietsen of wandelen. Het westen van Tasmanië is eigenlijk één groot

Kangoeroes zoeken

nationaal park en bovendien beschermd gebied.

Vanuit Sydney vliegen we door naar Adelaide in South Australia.

Het contrast met het mondaine Sydney is groot, maar ook hier vermaken we ons prima. Vooral in de wijde omgeving van Adelaide is het aangenaam vertoeven. We huren een auto en in Barossa Valley logeren we tussen de wijngaarden. Op het terras van onze hotelkamer genieten we van een heerlijke Shiraz, terwijl Emma rondkruipt, op zoek naar kangoeroes. Op Kangaroo Island, circa twee uur ten zuiden van Adelaide (te bereiken per ferry), zien we die gelukkig meer dan genoeg en moeten we ze zelfs zien te ontwijken op de weg. Ook zijn hier veel zeehonden, bijzondere rotsformaties en prachtige verlaten stranden te vinden.

108 Lof

‘Emma zwaait vrolijk naar de paar Aussies die we tegenkomen’

Opera House in Sydney.

Groen, rotsen en rust op Richardson Beach (TasmaniĂŤ).

Lof 109

Slapend wandelen Het wordt tijd om de beroemde berg Cradle Mountain te gaan aanschouwen. Via de noordelijke entree arriveren we bij de gelijknamige lodge. Even een nachtje uit de camper en de luxe ervaren van een douche en toilet (en een open haard voor de koelere avonden). Een verademing. We maken een wandeltocht rondom Dove Lake met Emma in de rugdrager en zien Cradle Mountain – inderdaad: in de vorm van een wieg – vanuit vele gezichtspunten. Een mooie en geenszins zware tocht, zeker niet voor Emma, die het grootste deel slapend op mijn rug doorbrengt.

We trekken verder met de camper naar de noordoostkust. Daar ontdekken we de prachtige baaien en lege stranden van Bay of Fires. We kunnen niet heel noordelijk, omdat we geen camper met 4-wheel drive hebben. We slapen op gratis campings aan het strand (zonder sanitaire voorzieningen, maar mét barbecues), waar ’s avonds de kangoeroes langs onze camper hoppen.

Wijnglas Baai We arriveren in Coles Bay, de uitvalsbasis voor Freycinet National Park. Wederom een bijna verlaten strand, Richardson Beach. Dit blijft ons bij van de hele Tasmaanse oostkust: de schitterende stranden, soms kilometers lang, en de mooie vergezichten. De volgende dag ondernemen we de trektocht van ongeveer tweeëneenhalf uur naar Wineglass Bay. Het uitzicht over de baai is al adembenemend, maar na de afdaling naar het strand begrijp ik pas echt waarom deze tocht een must is. Emma geniet ook zichtbaar. Vanuit haar rugdrager zwaait ze naar de paar Aussies die we tegenkomen, ze een vrolijk ‘dada’ wensend.

Tasmaanse Duivels We brengen een bezoek aan een dierenpark, waar we eindelijk de Tasmaanse duivels in het echt kunnen bewonderen. Ze zijn kleiner dan we dachten, maar als ze gapen en hun bek vol scherpe tanden laten zien, begrijp ik goed dat het geen lieverdjes zijn.

Als laatste grote trekpleister staat de oude strafkolonie in Port Arthur op het Tasmaanse schiereiland op de planning. En dan is het tijd om terug te keren naar Hobart en de camper weer in te leveren.

Een engeltje…

Ik kijk terug op een zeer geslaagde reis. Tasmanië heb je niet in een weekje wel gezien; we hadden er maanden kunnen doorbrengen. Toch is het eiland compact – in tegenstelling tot 110 Lof

Met een baby naar AustraliĂŤ

Ook Emma geniet van onze tocht door Grampians National Park.

Lof 111

Met een baby naar Australië

Meer informatie • Het is en blijft een lange vlucht naar Australië. Stel je in op weinig slaap, neem genoeg speelgoed mee voor onderweg en/of onderbreek de reis met een verblijf (van 1 á 2 nachten) in een Aziatische stad.

• Reserveer een babywiegje bij de luchtvaartmaatschappij. Dit is een soort mand die bevestigd wordt aan de wand voor je stoel. Hij is geschikt voor baby’s/dreumesen tot circa 12 kg.

• Om de jetlag te overwinnen: doe de eerste dagen veel dingen buiten met daglicht.

• Reis je met een baby, neem dan een goede rugdrager mee. Dat geeft je veel vrijheid. Ook een lichtgewicht campingbedje kan handig zijn als bedje én als box.

Prachtig uitzicht op het strand van Freycinet National Park in Tasmanië.

• Voor oudere kinderen zijn in de nationale parken vaak speciale activiteiten opgezet. Breng een bezoek aan het Visitor Centre in het park en vraag wat er te doen is.

• Australië is een ideaal land om zelf te rijden, met een bij je en hoef je niet steeds in- en uit te pakken.

• Kies je voor een camper, wissel dan je verblijf in de

het vasteland van Australië, waar de reisafstanden groot zijn – en is alle natuur er binnen handbereik. Ik ben blij dat ik het nu allemaal met eigen ogen heb mogen zien.

Op de terugvluchten gedraagt Emma zich als een engeltje. De hele reis van Singapore naar Frankfurt slaapt ze zelfs als een roosje. Ik heb heel andere gedachten dan op de heenweg. Blij dat ik eraan begonnen ben, denk ik nu. En: Het is het absoluut

camper af met een verblijf in een lodge. Zo geniet je van luxe én van het kamperen.

• Bouw voldoende rust in het programma voor je kinderen.

Een dag reizen afwisselen met een dag rust en/of activiteiten ter plaatse werkt het best voor iedereen.

• De beste reisperiode voor Tasmanië is onze winter (november - maart). Het is daar dan ongeveer 20o C.

waard om met je kind naar de andere kant van de wereld te reizen!

Een interessante site met meer informatie over Australië als vakantieland is: www.australia.com

‘We hadden hier wel maanden kunnen doorbrengen’ 112 Lof

Australië

Tasmanië

TEKST Marion Ariëns en Jankees Ruizeveld fotografie Marion Ariëns en Tourism Australia

huurauto of -camper. Met de laatste heb je altijd je huis

In de afgelopen 4 jaar is Lof uitgegroeid tot een platform voor werkende ouders met meervoudige ambities. Het waarmaken van je ambities in werk, gezin en maatschappij is in Nederland nog altijd niet vanzelfsprekend.

Samen met alle organisaties die meedoen aan de Loflist, willen we daar verandering in brengen! Als je kiest voor Work Life Integration kun je op alle domeinen tot bloei komen.

Daarom organiseren wij maandag 3 oktober het toonaangevende

Work+Life=

Inspiration Congres 2011 Met: * De highlights van het onderzoek Beste Werkgevers voor Werkende Ouders * De presentatie van de top 10 Beste Werkgevers * De uitreiking van de erkenningen door minister Marja van Bijsterveldt (OCW)

Meer over het programma Prominente organisaties delen hun visie, strategie en best practices waarmee hun bedrijven de toon aan geven en HET verschil maken op het gebied van work/life en diversiteit op nationaal en internationaal niveau. Afgewisseld met workshops, ontspanning en alles gebracht met een gezonde dosis humor en positivisme. Sprekers zijn onder meer: Anna Fels (psychiater/schrijfster “Vrouwen & Ambitie�, USA), Nina Skorupska (CTO Essent), Marja van Bijsterveldt, minister Onderwijs, Cultuur & Wetenschap.

Voor meer informatie en inschrijven voor congres kijk op

www.lofonline.nl/worklifecongres2011

Lof 113

Lof 18 BACK TO SCHOOL Wat vinden wij dé droomopvang?

•

(en hoe zit dat in het buitenland?)

•

ONMISBAAR OP DE WERKVLOER & THUIS:

HUMOR •

’Daar zit je dan in het bountyparadijs…’

Levensverhaal van een afgeknapte expatvrouw

pagina’s: Vrouwen in

de Wetenschap & Mannen in het Onderwijs • Ik coach,

jij coacht, zij coacht... kunnen

we het leven nog wel aan?

• RODE MODE INSPIRATIE

7 september in de winkel Lof 115

Door actuele ontwikkelingen kan de inhoud van de volgende Lof veranderen

• 14

5x vo € 25 or ,-!

WIE VERDIENT

Lof?

LEUK OM TE KRIJGEN ÉN OM CADEAU TE GEVEN!

IK

DOCHTER

ZUS

VRIENDIN

COLLEGA

OF...?

Ga naar www.lofonline.nl/abonnee en meld je aan voor dit abonnement.